Projekt

Lenda:Muzike
Tema:Njohja me
kompozitore te ndryshem

Giuseppe Verdi

Giuseppe Verdi (1813-1901) sht kompozitori me njohur i opers italiane, jo vetm i shekullit te XIX. Ai mbetet si
njeri nder kompozitoret me te njohur te botes ne historin e opers. Verdi u lind me 10 tetor 1813 ne fshatin La
Ronkole te Italis Veriore, ne nj familje te varfr. Prirja dhe dashuria e tij pr muzikn u shfaqen qysh hert por
shkollimi q i vshtire ngase kishte origjine nga fshati dhe munges te mjeteve materiale.Ne moshn 18 vjeare
dshiron te regjistrohet ne konservatorin e Milanos, por u refuzua pr shkak se kishte kaluar moshn e parapar dhe
se nuk zotronte mire pianon, pr kt arsye Verdit u detyrua q Muzikn ta msoj privatisht dhe njkohsisht te
punoj q ta siguronte ekzistencn. Ne saje te talentit te rralle dhe zellit te madh Verdi arriti te kompensonte msimet
q do ti bnte ne konservatorio, ai meq punonte si instrumentist ne qytetzen Buseto, arriti te krijonte operat e para
q do te shfaqeshin ne Milano. Ai prve puns pr ngritjen e tij profesionale, lexonte veprat e Hygos, Sherlit,
Dymas, Shekspirit etj, e q kto do te bheshin mbshtetje pr krijimin e libretove te operave te tij te njohura.
Xhyzepe Verdi jetoj ne kohen kur populli i tij po luftonte pr lirimin dhe bashkimin e atdheut prandaj ky ishte
dshmitar dhe pjesmarrs ne kto luftra. Faza e pare e krijtaris se Verdit frymzohet nga kto ngjarje prandaj kjo
etape mund te quhet si etapa Revolucionare e Verdit, gjate ksaj kohe ai arrin suksesin e vet te pare me opern
Nabukodonozor e cila me prmbajtjen e saj alegorike aludonte lvizjen revolucionare te Rizorgjimentos (Rilindjes)
q nga kjo oper emri i Verdit u be siomboj i ksaj levizje q shprehej me (VIVA Vitori Emannuel) rroft Vitorio
Emanueli mbreti i Italis pra i brohorisnin mbretit te Italis ne vend te atij te Austris nen sundimin e te cilit ishte
Italia. Korali nga opera Nabukodonozor kndohej si knge patriotike nga masat italiane.
Pas suksesit te par e te madh radhiten operat e tjera te Verdit, i cili u be i njohur dhe i popullarizuar jo vetm ne Itali
por edhe ne Evropn e kulturuar. Verdi dallon nga bashkatdhetaret e vet, kompozitoret te cilt vite te tera jetonin larg
atdheut. Ai tere jetn e tij e kaloi ne atdhe-Itali lidhur me popullin si nj patriot i vrtet, duke studiuar historin jetn
dhe mbi te gjitha muzikn popullore dhe artistike te tradits nga e cila hoqi disa mungesa eventuale q vreheshin
veanrisht ne operat seria. Ai beri sintezn e vetive pozitive te opers italiane, vemas duker ruajtur traditn e bel
kantos jo pr qellim ne vete por pr shrbim te prmbajtjes.
Edhe vete Verdi sht kompozitor nacional me vlera polinacionale. Qysh gjate jets se tij ai u be i njohur dhe i
popullarizuar si nj nder fytyrat me te njohura te vendit dhe te Evrops. Pleqrin e thelle e priti te qete dhe pa
trazira. Vdiq ne moshe te shtyre me 1901. Verdi kompozoi 26 opera dhe nj rekuiem te njohur. Te gjitha operat nuk
kane prmbajtje te prhershme. Ne fillim dhe ne mbarim te jets se tij kompozoi opera komike ndrsa pjesa tjetr
(shumica absolute) kane nj prmbajtje serioze dhe disa sosh jan edhe tragjedi. Operat me te njohura te cilat radhite
nder kryeveprat e muziks operistike te botes jan : Nabukodonozor, Rigoleto, Trubaduret, Traviata, ballo me
maska, Aida, Othello Falstaf opere komike.Ne historin e gjate te opers Verdi z vend te nderit sepse arriti te
bashkoj traditat me te bukura te opers Italiane, te mbetet thellsisht kombtar, tu shmanget elementeve negative te

opers Italiane, te absorboj elementet pozitiveq q ishin shfaqur ne artin e opers ne shekullin e XIX, madje edhe
disa elemente te reforms se Vagnerit dhe te realizimit te letrsis se kohs.

Operat e Verdit

Oberto, Conte di San Bonifacio - Teatro alla Scala, Milan, 1839

Un Giorno di Regno - Teatro alla Scala, 1840

Nabucco - Teatro alla Scala, 1842

I Lombardi - Teatro alla Scala, 1843

Ernani - Teatro La Fenice, Venice 1844

I due Foscari - Teatro Argentina, Rome, 1844

Giovanna d'Arco - Teatro alla Scala, 1845

Alzira - Teatro San Carlo, Naples, 1845

Attila - Teatro La Fenice, Venice, 1846

Macbeth - Teatro della Pergola, Florence, 1847

I masnadieri - Her Majesty's Theatre, London, 1847

Jrusalem - Acadmie Royale de Musique, Paris, 1847 (version i rishikuar i I Lombardi)

Il corsaro - Teatro Grande, Trieste, 1848

La battaglia di Legnano - Teatro Argentina, Rome, 1849

Luisa Miller - Teatro San Carlo, Naples, 1849

Robert Shumann

Robert Shuman ( 8 Qershor 1810 n Zwickau; 29 Korrik 1856 n Bonn) Kompozitor gjerman,shkrimtar dhe
kritik i muzikes dhe nj nga perfaqsuesit tipik te muzikes ne romantizm qe si femij shfaqi talentin per muziken
duke luajtur dhe duke improvizuar ne instrumentin e pijanos. Me deshiren e prinderve regjistrohet ne fakultetin e
drejtsis nga i cili pr nj periudh t shkurtr largohet dhe vazhdon te meret me artin muzikor.Duke realizuar nje
eksperiment lndon doren duke u paralizuar.Nga kjo periudh ai fillon t meret me teorine e muzikes,me kompozim
si dhe me kritiken muzikore. Ne moshen 25 vjecare fillon te botoj revisten e tij personale "Revista e re muzikore".
Robert Shuman ne jetn e tij u njoh si kompozitor i cili kontriboj n zhvillimin e ambicjeve te prparuara.Robert
Schuman nj nga kompozitort m t mdhenj t romanticizmit gjerman, lindi 200 vjet m par, m 8 qershor 1810.
Ai ka ln pas nj vepr t gjer, nga pjest e vogla pr piano deri n sinfonit e mdha.Robert Schumann u mendua
gjat q t bhej muzikant apo poet. Q fmij ai shkroi shum dhe mbajti nj ditar. Nga i ati ai trashgoi dashurin
pr letrsin. August Schumann e karakterizonte veten si "homme de lettre", ai shkroi romane, gzonte nj emr t
vlersuar lart si prkthyes dhe zotronte nj bibliotek t pasur.
Nna e Robertit konsiderohej se kishte prirje t forta muzikore. N moshn shtatvjeare, Roberti mori orn e par
t msimit pr piano, shkroi kompozime t shkurtra, por edhe hartime, poezi dhe fragmente romanesh. N at mas
q ishte rrnjsor shkollimi baz i Schumann - ai msoi latinisht, greqisht, frngjisht dhe konsiderohej si talent i
veant pr gjuht - n at mas mbeti amatoresk shkollimi i tij muzikor. Shpejt ai arriti t luaj piano m mir se
msuesi i tij dhe prandaj e vazhdoi si autodidakt msimin e pianos.Prsa i prket zgjedhjes s profesionit: ai
krkonte nj pun me taban, me t ciln ta kishte t ardhmen e siguruar. Babai i Schumann-it pati vdekur hert, e
ma dhe kujdestari i caktuar pr t vendosn q ai t bhej jurist. Schumann-i u largua nga qyteti i tij i
lindjes Cvikau (Zwickau) dhe filloi studimet n Lajpcig (Leipzig). Por jeta n kt qytet kishte nj efekt krejt tjetr
nga ai i synuari. Qyteti i panairit dhe i librave, me shtpit botuese me emr Brockhaus, Reclam dhe Breitkopf e
mrekullonte Schumann-in e ri gjithnj e m shum. Ai vizitonte rregullisht koncertet n salln e koncerteve t qytetit
dhe s fundi - n vend t msimeve t fakultetit juridik nisi t marr srish msime pr piano: te Friedrich Vieck,
vjehrri i tij i mvonshm.
Sinfonia e 3-t e Schumann-it, "Renania". Entuziazmi fillestar i Schumann-it pr Rajonin e Rinit u shua shpejt.
Posti i Drejtorit t Muziks nuk ishte i prshtatshm pr Schumannin.
Dyseldorfasit patn krkuar nj dirigjent dhe morn nj kompozitor. Dhe ai e kishte t vshtir ta bindte pr
mendimin e tij orkestrn.Dirigjenti dritshkurtr e humbi me plot kuptimin e fjals kontrollin mbi orkestrn,
udhzimet e tij t shqiptuara shpesh n dialektin e fort t Saksonis, orkestra nuk mund ose nuk donte t'i kuptonte.
Ksaj iu shtua edhe nj lloj arrogance e Klaras ndaj dyseldorfasve.
Megjith aktivitetet koncertale: Shuman-t mbetn persona t paintegruar. Shenjat e depresioneve dhe t manive te
Robert Shumman-it tani u bn gjithnj e m t shpeshta. Shpesh ai rrinte gjith natn zgjuar dhe ankohej se n kok
i buisnin pjes t tra orkestrale. Megjithat, n katr vjett e tij n Dyseldorf ai shkroi nj t tretn e gjith veprs
s tij: midis t tjerash, Koncertin sot t famshm n bot pr Violonel, Koncertin pr Violin, Meshn op.47 dhe
"Rekuiem"-in.
Pas ksaj edhe nj rreze tjetr drite. Johannes Brahms-i i viziton Shuman-t n Dyseldorf. Roberti entuziazmohet
nga pianisti dhe kompozitori i ri dhe i shtron atij rrugn pr karriern muzikore.

Por Shuman kalon gjithnj e m tepr n nj gjendje problemesh mendore. M 27 shkurt 1854, n nj moment kur
nuk e pa njeri, ai doli nga shtpia. sht e Hna e Karnavaleve, gjith Rajoni i Rinit festonkarnavalet. Askujt nuk i
bie n sy burri, i cili ecn drejt Rinit, ngjitet mbi kangjella dhe hidhet n lum.Shuman e shptojn, por dy vitet e
mpasme t fundit t jets ai i kalon n nj spital n Bon.

Franz Shubert

Franz Peter Schubert (lindi m 31 janar 1797 - 19 nntor 1828) ishte nj kompozitor austriak. Ai shkroi rreth 600
melodi , nnt simfoni duke prfshir t famshmen "Simfonin e paprfunduar" muzik liturgjike, opera, muzik t
rastsishme dhe muzik solo pr piano.Schubert ka lindur n nj familje muzikore, dhe ka marr trajnim formal
muzikore n fmijrin e tij. Ndrsa Schubert kishte nj rreth i ngusht i shokve dhe bashkpuntorve t cilt
admiruar puna e tij (n mesin e tyre t shquar kngtari Michael Johan Vogl), vlersimi muziks s tij gjat jets s
tij ishte i kufizuar. Ai nuk ishte n gjendje pr t siguruar pun adekuate t prhershme, dhe pr shumicn e karriers
s tij ai u mbshtet tek miqt dhe familj. Ai bri disa t holla prej veprave t publikuara, dhe her pas here dha
msim privat muzikor.
Ai vdiq n moshn tridhjet e nj vjeare pas nj smundjeje t shkurtr t pakonfirmuar. Interesi n punn Schubert
u rrit n mnyr dramatike n dekadat e pas vdekjes s tij. Kompozitor si Franz Liszt, Robert Schumann dhe Felix
Mendelssohn zbuluan, mbledhn, dhe botuan veprat e tij n shekullin e 19, ashtu si muzikologu Sir George Grove.
Franz Schubert tani konsiderohet t jet nj nga kompozitort m t mdhenj. Schubert ka lindur n Himelfordgund
(tani nj pjes e Alsergrund), Vjen m 31 janar 1797. Babai i tij, Theodore Franz Schubert, bir i nj fshatari
moravian, ishte nj pedagog i famullis, nna e tij, Elisabet Vietz, ishte e bija e nj bravandreqs master Silesian,
dhe kishte qen edhe nj shrbtore pr nj familje vjeneze para martess s saj. Nga 14 fmij tTheodor Francit
(nj fmij i paligjshm ka lindur n 1783), nnt vdiqn n foshnjri, pes shptuan. Babai i tyre ishte nj msues i
njohur, dhe shkolln e tij n Lihtental, n nj pjes e qarkut t Vjens, u mirprit. Ai nuk ishte nj muzikant me fam
apo me trajnime formale, por ai i msoi djalit te tij disa elemente t muziks. Shtpia n t ciln ishte lindur
Schubert, sot rrugs Nusdorfer 54, n rrethin e 9 t Vjens. N moshn 5, Schubert filloi t marr msim t rregullt
nga babai i tij dhe nj vit m von u regjistrua n shkolln e babait t tij n Himelpfordgund. Msimet formale te tij
muzikore gjithashtu filluan n t njjtn koh. Babai i tij vazhdoi pr t'i msuar atij bazat e violins, dhe Ignaz vllai
i tij i dha msimet e pianos. N moshn 7 vjeqare, Schubert filloi t marr msime nga Majkll Holzer, organist n
kishn lokale dhe mjeshtr kori. Msimet Holzer duket se kan konsistuar me biseda dhe shprehje t admirimit dhe
djali fitoi njohje m tepr prej tij me shoqruesin miqsor pr nxns q kan marr at n nj depo fqinje piano, ku
ai kishte mundsi pr t ushtruar mbi instrumentet m t mir. Ai gjithashtu ka luajtur n telat e viols, me vllezrit
Ferdinand dhe Ignaz pr violin dhe babai i tij n violinqel. Schubert shkroi shum vepra pr kuartet harqesh.
Schubert m par erdhi n vmendjen e Antonio Salieri, ather autoriteti kryesor i Vjens muzikore, n 1804, kur
talenti i tij vokale ishte i njohur. N tetor 1808, ai u b nj nxns n Stadtkonvikt (seminar Imperial) nprmjet nj
burs kori. N Stadtkonvikt, Schubert u prezantua me nj simfoni te Mozartit. Ekspozimin e tij n kto pjes dhe
kompozime t ndryshme t lehta, kombinuar me vizitat e tij t rastit n opera vendosn themelet pr njohuri m t
madhe t tij muzikore. Nj frymzim i rndsishm muzikor erdhi nga kngt e Johann Rudolf Zumsteeg, i cili ishte
nj kompozitor i rndsishm i kohs. Miqsia e Schubertit me Spaun filloi n Stadtkonvikt dhe qndroi gjat gjith
jets s tij.

Tonin Harapi

Tonin Harapi lindi n vitin 1926 n Shkodr. Fmijrin dhe vitet e para t
rinis i kaloi n nj mjedis traditash muzikor, si ishte qyteti i Shkodrs me muzikant t till si Palok
Kurti, Frano Ndoja, Martin Gjoka, Mikel Koliqi, Zef Shestani, Prenk Jakova etj. Kta t fundit ishin edhe msuesit e
tij t muziks dhe drejtuesit e formacioneve orkestrale ku ushtrohej si instrumentist kompozitori i ardhshm gjat
kohs q studionte n Seminarin Papnor t jezuitve n Shkodr. Por, meqnse pas Lufts s Dyt Botrore klerit iu
ndalua veprimtaria shkollore e artistike, Tonin Harapit iu desh t ushtrohej n pianon e tij si autodidakt deri n vitin
1947 kur rifilloi studimet n Liceun Artistik n Tiran me pedagog t tjer t njohur t asaj kohe, si Lola Gjoka,
Tonin Guraziu, Kostantin Trako etj. Si autodidakt do t vazhdoj t studioj e t shkroi edhe n Shkodr e
Gjirokastr (gjat shrbimit ushtarak) derisa t lejohet m n fund t shkonte pr studime t larta n Konservatorin
ajkovski t Mosks (1959) ku mundi t qndronte vetm pr dy vjet. Ka qen msues i kompozicionit n
Konservatorin e Tirans. Fitues i shum titujve e mimeve. Shkroi Kufitart (melodram pr fmij, 1953),
Msimi i pyllit (Operet pr fmij, 1953), Djali guximtar (prrall pr fmij, 1955), Zgjimi (opera); 19
romanca t kompozuara prpara vitit 1979, Instrumente dhe orkestr, Muzik dhome etj.. Ndrroi jet m 30 korrik
1992. Pas vdekjes iu dha titulli Artist i Popullit. Ai lvroi pothuajse t gjitha zhanret e muziks, kng argtuese,
kng pr fmij, muzikn klasike, simfonike dhe skenike, opern, operetn, shkroi vepra korale, romanca, por edhe
kng popullore t prpunuara.