Vede

Pri migraciji u dolinu reke Inda 2000 godina p.n.e. arijska plemena susrela
su se sa lokalnom civilizacijom, donosei sa sobom svoja religiozna verovanja
na sanskritu, kanonizovana u etiri dela nazvanih Vede.
Prema indijskoj verskoj predaji, Vede su uenja drevnih mudraca, ija je
mudrost plod duhovnog vienja. Re veda (iz korena vid-), na sanskritu
znai "znati", kao spoznaja u smislu mudrosti tj. predmet uvida u sutinu
bia.
Tematski sklop vedske knjievnosti vezan je za verske obrede, iz ije se
rtvene simbolike razvija vedska poezija i filozofija. Uporedo s tim razvija se i
brahminski kastinski sistem, kao pokretaka snaga celokupne indijske istorije.
Osnovna vedska knjievnost razvrstana je u etiri knjige himni: Rig-veda,
Sama-veda, Yaur-veda i Atharva-veda. Istorijske etape u razvoju ove
knjievnosti

obeleavaju

dodaci:

sahita,

brahmana,

arahyaka

upaniad.
Rig-veda sahita (zbirka) sadri 1017 himni (sukte ili mantre) sa vie od
10.000 strofa, razvrstanih u deset ciklusa (mandale). Prvi i poslednji ciklus
ine dela mnogih autora iz raznih pesnikih kola.
Ciklusi I-VII su dela pojedinih pesnikih porodica ("loza" ili "ogranaka",
akha). U tim ciklusima prve himne posveene su boanstvu Ognja (Agni), a
zatim slede himne Indri, pa ostalim boanstvima po hijerarhijskom redosledu.
Preostali ciklusi sadre dela raznih autora, a u IX knjizi su himne raznih
autora o jednom istom boanstvu, Somi (piu za rtvene obrede). Ovo
boanstvo i ritual su po poreklu zajednika indo-iranska batina.

H ind uizam

Vede
Prva i poslednja knjiga smatraju se redaktorskim i naknadnim dodacima.
Budui da su u X knjizi knjievno, a i filozofski najsavrenija dela,
pretpostavlja se da je to delo zajkljunog redaktorskog rada.

H ind uizam

Vede
Sama-veda takoe je u stihovima, po obimu upola manja od Rig-vede, iz
koje je preuzet znatan deo pesama. Slui ritualnim potrebama, a pesme su
poreane prema redosledu rtvenih obreda.
Yaur-veda je prozno delo s dodacima u stihovima, citatima iz Rig-vede.
Takoe slui za obredne svrhe. Sauvana je u dve recenzije, kao "bela i
"crna" Yaur-veda. U prvoj su samo obredne formule, dok "crna" dodaje i
neka razjanjenja uz te obrede.
Navedene tri zbirke sainjavaju celinu, sadrajno zasnovanu na Rig-vedi.
Zato se i obeleavaju kao "tri vede", dok je etvrta zbirka, Atharva-veda,
potpuno razliitog sadraja i smatra se naknadnim dodatkom.
Atharva-veda ima 20 poglavlja. Poslednji deo tih tekstova odnosi se na
rtvene obrede. Ostali tekstovi uglavnom su u stihovima, i sadre magijske
formule i vradbine protiv uroka i bolesti, kletve protiv neprijatelja,
blagoslove za sreu vladara i porodice i sl.
Proireno znaenje rei mantra obuhvata pesnike tvorevine kojima se
pripisuje i magijska mo delovanja vibracionom snagom zvukova. Stihovi se
tako slau u dijagrame, prema teoriji o akustikom poreklu sveta i materije.
I u ovoj zbirci ima Rig-vedske grae, a opseg joj je upola manji od Rig-vede.
U XV poglavlju su hvalospevi vrhovnom, obuhvatnom biu, pa se zbog toga
ono ceni kao deo religijsko-filozofskog sadraja.
Za razliku od ostalih Veda, u kojima nema ni traga pesimizmu, Athatvaveda unosi jednu novu notu, sa obelejima tamne strane ljudske sudbine.
Crna magija, nanoenje tete neprijateljima i razni drugi vidovi, koje obino
nazivamo primitivnim, istiu se u Atharva-vedi.

H ind uizam

Vede
Nakon sahita, sledi razdoblje brahmana, teolokih rasprava o rtvenim
obredima. Re brahmana znai tekst koji je izraz "neutralnog" ili bezlinog
boanskog bia brahma.
Kasnija personifikacija neutralnog brahmana jeste Bog stvoritelj Brahma.
Tekstovi brahmana razvrstani su u odgovarajue zbirke Veda, a svaka
knjiga sadrajno se deli u dve skupine: vidhi (uputstva za vrenje obreda) i
arthavada - razjanjenje istorijskog i legendarnog naslea (itihas i puran).
U razdoblju brahmana poinje razvoj spekulativnog umovanja, ali to ostaje
tematski vezano za rituale. Postepeno oslobaanje filozofske misli od
ritualistike simbolike poinje u tekstovima koji spadaju u brahmane, a
nazivaju se aranyak, tj. dela pustinjaka koji su se povukli u umu, gde vie
ne obavljaju obrede, ve razmiljaju o znaenju simbola.
Poslednji stadijum tog procesa nalazimo u Upaniadama, koje su delovi
aranyaka. S upaniadama poinje razdoblje izrazite filozofske misli. One se
ne bave ceremonijama i religioznim ritualima, ve znanjem o najvioj
stvarnosti, o konanoj istini, prirodi ivota i ljudskih bia, kao i stanjima
svesti.
Jedna od dve najstarije upaniade, Brihad-aranyaka-upanisad, ukljuena je
u ata-pata-brahmanu ("stotina puteva"), koja je karakteristina za prelazno
razdoblje izdvajanja filozofske misli iz ritualistike mitoloke simbolike.
Upaniade su darane, neto vieno, bazirano na linom iskustvu. One su
dokumenti o inspirisanim uenjima mudraca, za koje je transcendentalna
stvarnost bila stvarnija od sveta kojeg su zapali preko pet ula.
Veoma mali broj ljudskih bia je video stvarnost iz perspektive ovih
izuzetnih dokumenata. Upaniada o Ja je satyasya satyam - istina o istini.

H ind uizam