11.

SINIF KİMYA

Ünite-4 Asitler Bazlar-pH

ve pOH

Başlıca Asit baz

tanımları

Asit ve bazların genel

özellikleri

Oksitlerin asitik bazik

özellikleri

Asit vebazların
kuvvetlilik dereceleri

Suyun iyonlaşması

pH ve pOH kavramı

Kuvvetli asit ve
bazlarda pH

Zayıf asit ve bazlarda

pH

Titrasyaon

Hidroliz

Tampon çözeltiler
BAŞLICA ASİT VE BAZ TANIMLARI

1-ARHANÜS ASİT BAZ TANIMI:

Suda çözündüğünde ortama, H+ iyonu salabilen maddeler ASİT, OH- iyonu salabilen
maddelere de BAZ denir.
HCl → H+ + Cl- (asit)
CH3COOH → CH3COO- + H+ (asit)
NaOH → Na+ + OH- (baz)
Ca(OH)2 → Ca+2 + 2OH- (baz)

2-LOWRY-BRONSTED ASİT BAZ TANIMI:

Kimyasal tepkimelerde, H+ iyonu veren maddeler ASİT , H+ iyonu alabilen maddelere BAZ
denir.
Bu tür asit ve baz çiftine konjuge (eşlenik) asit baz çifti denir.

NH3 + H2O NH4 + + OH- NH3 + HCl NH4 + + Cl-

Baz Asit Asit Baz Baz Asit Asit Baz

3-LEVİS ASİT BAZ TANIMI:

Kimyasal tepkimelerde, elektron çifti salan maddeye BAZ, bu elektron çiftini alan maddeye
ASİT denir.

H H H
..
B + N H B N H
H H H H
H H H
Asit Baz
ASİT VE BAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ:
ASİTLER
1) Tatları ekşidir.
2) Turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler.
3) Suda iyonlaşarak çözünürler.
4) Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5) Aktif metallerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartırlar. Ancak pasif metallerle
(Cu,Hg,Ag,Pt,Au)tepkime vermezler.
Bazlarla tepkimeye girerek Tuz+Su oluştururlar.

GÜNLÜK HAYATIMIZDAKİ BAZI ASİTLER

Sirke →Asetik asit, Limon → Sitrik asit, Gazoz → Karbonik asit, Portakal, mandalina → Askorbik asit,
Tereyağı →Butrik asit

ASİTLERİN DEĞERLİĞİ: Bir asit molekülü suda çözündüğünde ortama saldığı H+ iyonu sayısına o
asidin değerliği denir .
HCl: 1 değerlikli H2SO4: 2 değerlikli H3PO4: 3 değerlikli
CH3COOH: 1 değerlikli

ASİTLERİN KUVVETLİLİK DERECELERİ:

Bir asit molekülü suda çözündüğünde % 100 iyonlaşıyorsa
KUVVETLİ ASİT; % 100 iyonlaşamıyorsa ZAYIF ASİT olarak
bilinirler.
HCl → H+ + Cl- (KA)
CH3COOH ↔ CH3COO- + H+ (ZA)

BAZI KUVVETLİ ASİTLER

HCl :Klorik asit HNO3 : Nitrik asit HBr :Bromik asit H2SO4
: Sülfirik asid
HI :İyodik asit HClO4 : Klorat asiti

BAZI ZAYIF ASİTLER

HF :Florik asit H2CO3 :Karbonik asit H2S :Sülfür asiti
HCN :Siyanür asiti CH3COOH :Asetik Asit

NOT:Sınırlı olmak şartıyla bazı asitlerin kuvvetlilik dereceleri birbirleriyle karşılaştırıla

bilir.
ŞÖYLE Kİ:
1. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe, ametallerin hidrojenli bileşiklerinin asit karakteri artar.
NH3< H2O<HF, H2S< HCl
2. Aynı grupta yukardan aşağıya doğru inildikçe, ametallerin hidrojenli bileşiklerinin asit karakteri
artar.
H2O< H2S, HF<HCl <HBr
3. Oksi asitlerde O’sayısı arttıça asitlik kuvveti artar.
HClO2< HClO3< HClO4
H2SO3 < H2SO4
4. Karboksilik asitlerde, karboksil grubu ve C sayısı arttıkça asit kuvveti azalır.

BAZLAR:
1) Tatları acıdır.
2) Turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler.
3) Suda iyonlaşarak çözünürler.
4) Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5) Amfoter metallerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartırlar.
(Zn,Al,Sn,Pb,Cr)
6) Asitlerle tepkimeye girerek Tuz + Su oluştururlar.

GÜNLÜK HAYATIMIZDAKİ BAZI BAZLAR

Yapay ipek, sabun, kağıt, tekstil, boya, deterjan endüstrisinde → Sodyum hidroksit

Pillerde elektrolit olarak, gübre ve arap sabunu üretiminde → Potasyum hidroksit

Üre, boya, plastik, ilaç üretiminde → Amonyak

BAZLARIN DEĞERLİĞİ:
1 baz molekülü suda çözündüğünde ortama saldığı OH- iyonu sayısına o bazın değerliği denir.
ÖRNEK: NaOH : 1değerlikli Mg(OH)2 : 2 değerlikli Al(OH)3 : 3 değerlikli NH3: 1 değerlikli

BAZLARIN KUVVETLİLİK DERECELERİ:

Bir baz molekülü suda çözündüğünde % 100 iyonlaşıyorsa KUVVETLİ BAZ; % 100 iyonlaşamıyorsa
ZAYIF BAZ olarak bilinirler.
ÖRNEK:
NaOH → Na+ +OH- (KB)
NH3 + H2O ↔ NH4++OH- (ZB)

BAZI KUVVETLİ BAZLAR :

LiOH : Lidyum Hidroksit
NaOH : Sodyum Hidroksit
KOH : Potasyum Hidroksit

BAZI ZAYIF BAZLAR:

AgOH : Gümüş Hidroksit
Al(OH)3 : Alüminyum Hidroksit
NH3 : Amonyak
NOT: Sınırlı olmak şartıyla bazı bazların kuvvetlilik dereceleri birbirleriyle karşılaştırıla
bilir.

ŞÖYLE Kİ:
1. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe, metal hidroksitlerin bazlık kuvveti azalır.
Al(OH)3 < Mg(OH)2 < NaOH
2. Aynı grupta yukardan aşağıya doğru inildikçe, metal hidroksitlerin bazlık kuvveti artar.
LİOH < NaOH < KOH
3. NH3 zayıf bir bazdır.

TUZLAR
Başlıca katyon ve anyon bileşiklerine TUZ
denir.
ÖZELLİKLERİ:
1) Başlıca katyon-Anyon bileşikleridir. (K+ A-)
2) Katyon-Anyon arasında iyonik bağ bulunur.
3) Suda Katyon ve Anyonlarına ayrışarak
çözünürler.
4) Sulu çözeltileri, azda olsa elektrik akımını iletir.

TUZ ÇEŞİTLERİ
NÖTR TUZ: Kuvvetli asitle, Kuvvetli bazın
tuzuna denir.

ASİDİK TUZ: Kuvvetli asitlerle, zayıf bazın

tuzuna denir.

BAZİK TUZ: Kuvvetli bazlarla, zayıf

Asitlerin tuzuna denir.

ANFOTER TUZ: Anyonu anfoter olan tuzuna

denir.
NaHCO3 → Na+ + HCO3-
HCO3- → H+ + CO3- (Asit gibi
davranmıştır)
HCO3- + H+ → H2CO3 (Baz gibi
davranmıştır)
 ÇİFT TUZ: Katyonu çift olan tuzuna denir.
KAl(SO4)2 → K+ + Al+3 + 2SO4-2

KOMPLEKS TUZ: Anyonu kompleks olan tuzuna denir.

K4[Fe(CN)6] → 4K+ + [Fe(CN) 6 ] -4

OKSİTLER
Elementlerin oksijenli bileşiklerine OKSİT denir.
Na2O, CaO, CuO, MgO, ZnO, Al2O3, SnO....gibi
NOT:
OF2: Oksijen di florür istisna, H2SO4: Asit - Oksit değil, NaOH: Baz - Oksit değil

OKSİT ÇEŞİTLERİ:
BAZİK OKSİT
Anfoter metaller hariç, metal oksitlere denir.
ÖR: Na2O, CaO, CuO, MgO....gibi.
ÖZELLİKLERİ:
1.Suda çözündüklerinde bazları oluştururlar.
Na2O + H2O → 2NaOH
CuO + H2O → Cu (OH)2
2.Asitlerle tuz + su oluştururlar.
Na2O + H2SO4 → Na2 SO4 + H2O
CuO + H2SO4 → Cu SO4 + H2O

ANFOTER OKSİT

Anfoter metallerin oksitlerine denir.

ÖR: ZnO, Al2O3, SnO, PbO2,Cr2O3...gibi

ÖZELLİKLERİ:
1.Suda çözünmezler.
2.Hem asit ve hem de bazlarla tepkimeye girerler.
ZnO + H2SO4 → Zn SO4 + H2O
ZnO + 2NaOH → Na2ZnO2+H2O
Al2O3 +3H2SO4 → Al2 (SO4)3+ 3H2O
Al2O3 +6NaOH → 2Na3 AlO3+3H2O
ASİDİK OKSİT
Ametallerin oksijence zengin bileşiklerine denir.
ÖR: CO2, N2O3, NO2, SO2....gibi.
ÖZELLİKLERİ:
1.Suda çözündüklerinde asitleri oluştururlar.
CO2 + H2O → H2CO3
SO3 + H2O → H2SO4
2.Bazlarla tuz + su oluştururlar.
CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O
SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O

NÖTR OKSİT
Ametallerin oksijence züğürt bileşiklerine denir.
ÖR: CO, N2O, NO....gibi.
ÖZELLİKLERİ:
1.Su ile tepkimeye girmezler.
2.Asit ve Bazlarla tepkimeye girmezler
3.Yükseltgenerek asit oksitlerine dönüşürler.
2CO + O2 → 2CO2
2NO+ O2 → 2NO2

BİLEŞİK OKSİT
Birden fazla oksit içeren, oksitlere denir.
ÖR: Fe3O4, Pb3O4, Pb2O3....gibi.
ÖZELLİKLERİ:
1.Bileşik oksitleri birden fazla değerlik alabilen metaller oluşturur.
2.Birden fazla oksitin tek formülle gösterilmiş halidir.
Fe3O4 :FeO x Fe2O3
Pb3O4 :PbO2 x 2PbO
Pb2O3 :PbO x PbO2

PER OKSİT
Kabaca Oksijenlerin –1 değerlik aldığı oksitlerine denir.
ÖR:
H2O2,Na2O2,K2O2,CaO2,MgO2....gibi.
ÖZELLİKLERİ:
1.Sadece 1A ve 2A grubu elementleri peroksit oluşturur.
2.Per oksitler kararsızdır. Isıtıldıklarında yüksüz oksijen molekülü terk eder ve oksit normal
oksitine dönüşür.
H2O2 → H2O + 1/2 O2
 1. Aşağıda verilenlerin asit , baz , tuz ve oksitlerle ilgili etkinlikleri yapınız?

BİLEŞİĞİN DEĞERLİĞİ
AMFORER OKSİT
KUVVETLİ ASİT

KUVVETLİ BAZ

ASİDİK OKSİT

BAZİK OKSİT
ASİT

NÖTR OKSİT
TUZ
ZAYIF BAZ

TUZ
ASİTİK TUZ
ASİT/BAZ BİLEŞİĞİN İSMİ

NÖTR
ZAYIF

BAZİK

HF Hidrojen Florür x 1
HCl
HBr
HI
HClO
HClO2
HClO3
HClO4
HBrO
HBrO2
HBrO3
HIO3
HIO4
H2S
H2SO3
H2SO4
HNO2
HNO3
HCO3
HCN
HCOOH
CH3COOH
C6H5COOH
LiOH
NaOH
KOH
Ca(OH)2
Mg(OH)2
Ba(OH)2
Al(OH)3
Fe(OH)3
Cr(OH)3
AgOH
NH3
NaCl
KCl
CaCl2
BaCl2
Na2CO3
AlCl3
HCOOK
C6H5COONa
Ca3P2
BaSO4
MgBr2
Ba(ClO4)
NH4Cl
FeI2
NaF
Na2CO3
AgClO4
KNO3
C6H5NH3Cl
K3[Co(CN)6]
KAl(SO4)2
Fe3[Fe(CN)6]2
Al2O3
Pb2O3
SnO2
ZnO
Na2O
NaO2
CO2
N2O
Li2O
CO
CaO2
BaO
H2O2
N2O5
NO2
Hg2O2
MnO2
PbO2
P4O10
Fe3O4
FeO
Cr2O7
SO2
Na2O2
Cr2O3
CO
NO
SO2
SO3

SUYUN İYONLAŞA DENKLEMİ

Saf su çok az da olsa elektrik akımını iletir. Bu da göstermektedir ki, saf su az da olsa iyonlaşmaktadır.

H2O(S) ↔ H+(Suda) + OH- (Suda)

Bu olay bir denge olayı olduğundan bu denklemin denge sabitine suyun denge sabiti denir. K su

şeklinde ifade edilir. 25 0C de yapılan ölçümlerde K su değeri 1. 10 -14 olarak bulunmuştur.

K su = [H +] [OH-] = 1.10 -14

eşitliği bulunmuş ulur. Bu eşitlik tüm çözeltiler için sabit alınmıştır.

Nötr çözeltilerde; [H+] =[OH- ] = 10 -7

M olur.

Asit çözeltilerinde ; [H+] > [OH- ] olur.

Baz çözeltilerinde ; [H+] < [OH- ] olur.

Benzer şekilde ; [H +] = 10 -7
M ise ortam nötr, [H +] > 10 -7
M ise ortam asidik , [H +] < 10 -7
M
ise ortam baziktir.

ÖRNEK:

[OH- ]
[H+] DERİŞİMİ ASİDİK BAZİK NÖTR
DERİŞİMİ
1M

10 -1
M

10 -2
M

10 -3
M

10 -4
M

10 -5
M

10 -6
M

10 -7
M
 10 -8
M

10 -9
M

10 -10
M

10 -11
M

10 -12
M

10 -13
M

10 -14
M

PH ve POH KAVRAMI

PH = - log [H +]

POH = - log [OH -]

PH + POH = 14

Benzer şekilde ;

PH = 7 ise ortam nötr

PH > 7 ise ortam bazik

PH < 7 ise ortam asitik

[H+] DERİŞİMİ [OH- ] DERİŞİMİ pH pOH

1M

10 -1
M

10 -2
M

10 -3
M

10 -4
M

10 -5
M

10 -6
M

10 -7
M

10 -8
M

10 -9
M

10 -10
M
 10 -11
M

10 -12
M

10 -13
M

10 -14
M

ÖRNEK:
Aşağıda verilen [ H+ ] veya [ OH – ] derişimlerine göre pH değerlerini hesaplayınız?
( log 2 = 0,3 log 4 = 0,6 log 5 = 0,7 )

a) [ H+ ] = 1 x 10 – 3 pH = ………… b) [ H+ ] = 3 x 10 – 5 pH =
………….

c) [ OH – ] = 2 x 10 – 5 pH = ………… d) [ OH – ] = 4 x 10 – 11
pH = ………….

e) [ H +
] = 5 x 10 – 8 pH = ………… f) [ OH – ] = 2 x 10 – 7 pH = ………….

KUVVETLİ ASİT VE BAZLARDA pH ve pOH

Kuvvetli asit ve bazlar suda çözündüklerinde % 100 iyonlaşırlar. Asit yada baz derişiminden H+ ve OH-
iyonu derişimi bulunur. Buradan pH ya da pOH bulunur.

ÖRNEK: Aşağıda verilen asit veya bazların pH ‘ını hesaplayınız. ( log 1,1 = 0,04 ; log 2 =
0,3 )

a) 10 – 2 M HCl

c) 5 x 10 – 3 M H2SO4

f) 10 – 1 M H2SO4

b) 10 – 5 M HNO3

d) 10 – 5 M HBr

e) 10 – 6 M HCl
g) 10 – 7 M HBrO4
 k) 5 x 10 – 6 M Ba(OH)2

j) 2 x 10 – 4 M KOH

h) 10 – 8 M HNO3

i) 10 – 3 M NaOH l) 10 – 7 M KOH

ZAYIF ASİT VE BAZLARDAPH-POH

ZAYIF ASİTLER:

Suda çözündüğünde % 100 iyonlaşmayan asitlere zayıf asitler diyoruz. Zayıf asitleri HA ile
gösterirsek, ilgili asitin denge sabiti;

HA ↔ H+ + A-
ÖRNEK:

M lık HF zayıf asitin PH=3 ise Ka sını bulunuz

?

ÇÖZÜM:

ÖRNEK: HF ↔ H+ + F -

HF ↔ H+ + F - 0.1

-X X X

0,1-X(İhmal) X X=10-3

Burada [H+] derişimi bulunur. – log [H+] iyonu pH yı verir.

ZAYIF BAZLAR:

Suda çözündüğünde % 100 iyonlaşmayan bazlara zayıf baz diyoruz. Zayıf bazlar KB ile
gösterirsek, ilgili bazın denge sabiti;

ÖRNEK:
ÖRNEK:
0,1 M lık NH3 çözeltisinin PH=? Kb=10-5
KB ↔ K+ + B-
ÇÖZÜM:

NH3 + H2O ↔ NH4+ + OH -

0.1
ÖRNEK: -X X X

NH3(aq) + H2O (s) ↔ NH4+ + OH- 0,1-X(İhmal) X X

pOH=3 pH=11
Burada [OH-] derişimi bulunur. – log [OH-] iyonu

pOH yı verir.

NÖTRLEŞME (TİTRASYON)

H+ + OH - → H2O

Tepkimelerine nötrleşme tepkimeleri denir.

İNDİKATÖR ASİT RENGİ BAZ RENGİ Başka bir

ifadeyle asitten
TİMOL MAVİSİ KIRMIZI SARI gelen H+
iyonuyla,
METİL ORANJ KIRMIZI SARI bazdan gelen
OH– iyonunun
BROM KREZOL YEŞİLİ SARI MAVİ birleşmesi
olayına
METİL KIRMIZISI KIRMIZI SARI NÖTÜRLEŞME
denir.
TURNUSOL KIRMIZI MAVİ
Bir asit çözeltisiyle bir baz çözeltisinin yavaş yavaş
nötrleşmesi olayına TİTRASYON denir.
BROMTİMOL MAVİSİ SARI MAVİ

Asitten gelen H+ iyonuyla, bazdan gelen OH– iyonunun

TİMOL MAVİSİ SARI MAVİ mol sayısı eşitse ortam nötrdür denir. Ancak oluşan
tuzun durumuna göre ortam her zaman nötr olmaz.
FENOLFTALİN RENKSİZ KIRMIZI

ALİZARİN SARISI SARI EFLATUN

İNDİKATÖRLER

Asitler ve bazlarla belirli renkler veren boyar

maddelerdir.
ÖRNEK: Aşağıdaki problemleri çözünüz?

1.

50 mL 0,1 M H2SO4 çözeltisi 20 mL

KOH çözeltisi ile tamamen
nötrleştiğine göre, bazın derişimi kaç
molardır?

( Cevap : 0,5 M )

2.

150 mL 0,1 M Ba(OH)2 çözeltisini

tamamen nötrleştirmek için 100 mL
H3PO4 kullanılıyor.

Buna göre H3PO4 ‘ün derişimi

kaç molardır?

( Cevap : 0,1 M )

3.

4,9 gram H2SO4 ‘ün suda çözülmesi

ile hazırlanan 400 mL çözeltiyi
tamamen nötrleştirmek için kaç
gram NaOH gerekir ?

( H : 1 O : 16 Na : 23 S : 32 )
(Cevap : 4 g )

4.
8,55 gram Ba(OH)2’ yi nötrleştirmek
için 100 mL HNO3 kullanılmıştır.
Buna göre HNO3 çözeltisinin pH’ı
kaçtır ?
( Ba : 137 O : 16 N : 14 H:1)
( Cevap : 0 )
5.
İki değerli bir asidin 1,8 gramı
nötrleştirmek için 2 M NaOH
çözeltisinden 20 mL kullanılıyor.
Buna göre asidin mol kütlesini
bulunuz.? ( Cevap : 90 )
6.
300 mL 0,02 M Sr(OH)2 çözeltisine
100 mL 0,08 M HI çözeltisi ekleniyor.
Oluşan çözeltinin pH ‘ ı kaçtır ?
( Cevap : 12 )

7.
200 mL 0,5 M H2SO4 çözeltisi ile 300
mL 0,5 M NaOH çözeltisi
karıştırılıyor. Karışımın pH ve pOH ‘ı
kaçtır?
(Cevap : 1 – 13 )

8.

3,42 gram Ba(OH)2 , 200 mL 0,1 M

HCl çözeltisine ekleniyor. Çözeltinin
pH ve pOH değerlerini hesaplayınız.

( Cevap : 1 – 13 )

9.

1 M HCl ve 0,8 M NaOH eşit

hacimlerde karıştırılırsa karışımın pH
‘sı kaç olur ?

( Cevap : 1 )

10.
200 mL 0,4 M H2SO4 çözeltisiyle 300
mL NaOH çözeltisi karıştırıldığında
karışımın pH ‘ı 13 oluyor.
Buna göre NaOH ‘un başlangıç
derişimi kaç molardır ?
( Cevap : 0,7 M )

11.
Özkütlesi 1,2 g/mL olan ve kütlece %
49 H2SO4 içeren 200 mL çözeltiyi
nötrleştirmek için 800 mL NaOH
kullanılıyor.
Buna göre NaOH çözeltisinin
derişimi kaç molardır ? ( Cevap : 3
M)

12.
% 49 ‘luk özkütlesi 1,2 g/mL olan 100
mL H2SO4 çözeltisine bir miktar katı
NaOH eklendiğinde çözeltinin pH ‘sı
13 oluyor.
Buna göre eklenen NaOH kaç
gramdır ?
( Na : 23 O : 16 H : 1 ) ( Cevap :
48,4 g )

13.
Özkütlesi 1,42 g/mL olan 50 mL
kütlece % 10 ‘luk H3XO4 çözeltisi 300
mL 0,5 M ‘lık NaOH çözeltisi ile
tamamen nötrleşiyor.
Buna göre X ‘in mol kütlesi kaçtır
?
( Cevap : 75 )

14.
Özkütlesi 1,05 g/mL olan kütlece %
10 ‘luk 20 mL sirke ( CH3COOH )
örneğini tamamen nötrleştirmek için
özkütlesi 1,06 g/mL olan ve kütlece
% 5,6 KOH içeren çözeltiden kaç mL
kullanılmalıdır ?
( C : 12 O : 16 H:1 K : 39 )
( Cevap : 33 )
15.
0,1 M HCN çözeltisindeki H+ iyonları
derişimi 6 x 10 – 6 M ise HCN ‘nin
iyonlaşma sabiti ( Ka ) kaçtır ?
( Cevap : 3,6 x 10 – 10 )

16.

Belli bir sıcaklıkta, HOCl ‘nin 0,4 M

çözeltisindeki pH = 4 ‘tür. Buna göre
asitin iyonlaşma sabiti, Ka kaçtır ?

( Cevap : 2,5 x 10 – 8 )

17.
HA asidi 0,1 M ‘lık çözeltisinde % 0,1
iyonlaşmaktadır. Buna göre asitin
iyonlaşma sabiti, Ka kaçtır ?
( Cevap : 1 x 10 – 7 )

18.
Asetik asit 0,05 M ‘lık çözeltisinde %
2 oranında iyonlaşmaktadır. Buna
göre asitin iyonlaşma sabiti, Ka
kaçtır ?

( Cevap : 2 x 10 – 5 )

19.
0,01 M HX çözeltisinin pOH ‘ı 9 ‘dur.
Buna göre HX ‘in asitlik sabiti, Ka
kaçtır ?

( Cevap : 1 x 10 – 8 )

20.
0,02 M CH3COOH çözeltisinin hidrojen
iyonu derişimi kaç molardır ?
( Ka ( CH3COOH ) = 1,8 x 10 – 5

( Cevap : 6 x 10 – 4 M )

21.
0,04 M HX çözeltisinin pH ‘sı kaçtır ?
( Ka ( HX ) = 2,5 x 10 – 5 )
( Cevap : 3 )

22.
2,7 gram HCN suda çözülerek 400
mL çözelti hazırlanıyor. HCN için Ka =
4 x 10 – 10
olduğuna göre asitin
iyonlaşma yüzdesini ve çözeltinin pH
‘ını hesaplayınız?
( Cevap : % 0,004 – 5 )
23.
Bir miktar benzoik asit, C6H5COOH,
suda çözülerek 500 mL çözelti
hazırlanıyor. Çözeltideki H +
iyonları
molar derişimi 6 x 10 – 3
M olduğuna
göre, kullanılan benzoik asit kaç
gramdır ?
( C : 12 O : 16 H : 1 ; Ka = 6 x 10 – 5
)
( Cevap : 36,6 g )

24.
pH = 5 olan HCN çözeltisinde asidin
başlangıç derişimi kaç molardır ?
( Ka ( HCN ) = 4 x 10 – 10 )
( Cevap : 0,25 M )

25.
1,35 gram HA asidi ile hazırlanan
200 mL çözeltinin pH ‘sı 5 olduğuna
göre, asidin mol kütlesi kaç
gramdır ?
( Ka ( HA ) = 4 x 10 – 10
) ( Cevap :
27 )
26.
Bir zayıf asidin 4,6 gramı ile 20 L
çözelti hazırlanıyor. Çözeltinin pH ‘sı
3 olduğuna göre asidin mol kütlesi
kaç gramdır ?
( Ka = 2 x 10 – 4 ) ( Cevap : 46 )

27.
NH3 çözeltisinin özkütlesi 1,02 g/mL
olup kütlece % 10 NH3 içerir. Bu
çözeltinin pOH ‘ ı 2 olduğuna göre
amonyağın bazlık sabiti, Kb kaçtır ?
( N : 14 H : 1 ) ( Cevap : 1,67 x 10 – 5
)

28.
Hidrazin ( N2H4 ) roketlerde yakıt
olarak kullanılan zayıf bir bazdır. 0,01
M hidrazin çözeltisinin pH ‘ı 10
olduğuna göre hidrazinin bazlık
sabiti, Kb kaçtır ?

( Cevap : 1 x 10 – 6 )

29.
0,1 M ‘lık bir değerli bir zayıf baz
çözeltisindeki H+ iyonları derişimi 1 x
10 – 10
M ‘dır. Buna göre bazın
iyonlaşma sabiti, Kb kaçtır ?
( Cevap : 1 x 10 – 7 )

30.
Zayıf bir baz olan hidroksilaminin,
NH2OH, 0,075 M ‘lık çözeltisinin pH ‘sı
kaçtır ?
( Kb = 1,2 x 10 – 8 , log 3 = 0,5 )
( Cevap : 9,5 )

31.
37,2 g anilin, C6H5NH2, suda
çözülerek 1 L çözelti hazırlanıyor.
Anilin için Kb = 4 x 10 – 9 ise ; Anilinin
iyonlaşma yüzdesini ve çözeltinin pH
değerini hesaplayınız?
( C : 12 H : 1 N : 14 ; log 4 =
0,6 )

( Cevap : % 0,01 – 9,6 )

32.
X2H4 bazının 0,16 gramı suda
çözülerek pOH = 4 olan 500 mL
çözelti hazırlanıyor. X2H4 için Kb = 1 x
10 – 6 ise X ‘in atom kütlesi kaçtır ?
( H : 1 ) ( Cevap : 14 )

33.
6,8 gram NH3 suda çözülerek 200 mL
çözelti hazırlanıyor. NH3 için Kb = 1,8
x 10 – 5 ise çözeltinin pH ‘ı kaçtır ?
( N : 14 H:1 ; log 6 = 0,8 )

( Cevap : 11,8 )

34.
Piperidin ( C5H11N ) bir değerli bir
zayıf baz olup karabiberde bulunur.
170 mg piperidin ile hazırlanan 2 L
çözeltinin pH ‘sı kaçtır ?
( C : 12 N : 14 H:1 ; Kb = 1
x 10 –3
) ( Cevap : 11 )

HİDROLİZ

Nötr tuzlar:

Kuvvetli asit ve kuvvetli bir bazın birleşmesiyle oluşan tuzlar nötr özellik gösterir. Bu tuzların PH ları 7
dir. Bu tuzların ne anyonları ve ne de katyonları hidrolize uğramazlar.

NaOH + HCl → NaCl + H2O

NaCl → Na+ + Cl- şeklinde suda çözünürler.

Ancak ne anyon ve ne de katyon suda çözünmediği için nötr tuzlar hidroliz olmaz. Bu sebeple ortamın
PH sı 7 dir.

Asidik Tuzlar:

Kuvvetli bir asit ve zayıf bir bazın birleşmesiyle oluşan tuz asidik özellik gösterir.

Bu tip tuzların katyonları hidrolize uğrarlar.

NH3 + HCl → NH4Cl (asidik tuz)

NH4Cl tuzunun katyonu hidroliz olur.

NH4+ + H2O ↔ NH3 + H3O+

Bazik Tuzlar:

Kuvvetli bir baz ve zayıf bir asitin birleşmesiyle oluşan tuz bazik özellik gösterir.

Bu tip tuzların anyonları hidrolize uğrarlar.

NaOH + HCN → NaCN + H2O (Bazik tuz)

NaCN tuzunun anyonu hidroliz olur.

CN - + H2O↔ HCN + OH-

NOT:

Zayıf bir baz ve zayıf bir asitin birleşmesiyle oluşan tuzun hem anyonu hem de katyonu hidrolize
uğrarlar. Bu tip tuzlarda, Ka büyükse asit, Kb büyükse, bazik özellik gösterir.

NH3 + HF → NH4F

NH4F tuzunun hem anyonu hem de katyonu hidroliz olur.

NH4+ + H2O ↔ NH3 + H3O+

F- + H2O ↔ HF + OH-

NOT:

Kh = Ksu/Ka yada Kb

ÖRNEK:
Aşağıda verilen tuzların hidroliz olup olmayacağını tartışınız?

a) NaCl :………………….. b) KF :………………….. c) NH4Cl :

…………………..

d) BaCl2 :………………….. e) Na2S :…………………… f)

CaCO3 :…………………..

g) NaCN :………………….. h) SrSO4 :………………….. i) Ba3(PO4)2 :

…………………..

j) NaF :………………….. k) CH3COONa :…………………….. l) NH4NO3 :

…………………..

Soru 1: KF → K+ +F- F- + H2O → HF+ OH-

0,1 M KF tuz çözeltisinin PH=? 0,1 0,1 0,1 0,1-x x x

Ka = 1 x 10-5 Ksu/Ka = X2/01 ise 10-5/10-14= X2/01 ise X=10-4 ve POH=4

PH=10

Soru 2 :

0,1 M NaF çözeltisinin pH’ı kaçtır?

(HF için Ka=1.10-5)

Soru 3:

0,2 M 200 ml HCN çözeltisiyle,

0,2 M 200 ml KOH çözeltileri
karıştırılıyor. Oluşan çözeltinin
PH=?

Ka = 1 x 10-10

Soru 4:

0,2M NH4Cl çözeltisinin pH’ı kaçtır?

(NH3 için Kb=2.10-5)

Soru 3:

0,4 M 100 mL HCN çözeltisine 0,4 M 100

mL NaOH çözeltisi ilave ediliyor. Ortamın
pH’ı kaçtır?

(HCN için Ka=2.10-10)

Soru 4:

0,1 M 400 mL CH3COOH çözeltisi için

aşağıdaki soruları cevaplayınız. (CH3COOH
için Ka=1.10-5)

a) Çözeltinin pH’ı kaçtır?

b) Çözeltiye 0,1 M 100 mL NaOH
çözeltisi ilave edildiğinde ortamın pH’ı
kaç olur?
c) Çözeltiye 0,4 M 100 mL NaOH
çözeltisi ilave edildiğinde ortamın pH’ı
kaç olur?
Not: log3 = 0,47 ve log2√2 = 0,45

TAMPON ÇÖZELTİLER

Zayıf asit ve baz çözeltilerinde görülen, ortak iyon etkisine denir.

ASİTİK TAMPON:

Zayıf bir asit ve bu asitin tuzunun karışımıyla oluşan çözeltiye denir.

ÖRNEK:

0,2 M NaF çözeltisiyle 0.4 M HF çözeltisi eşit hacimlerde karıştırılıyor. Oluşan çözeltinin PH=? Ka=5
10-6

ÇÖZÜM:

BAZİK TAMPON:

Zayıf bir baz ve bu bazın tuzunun karışımıyla oluşan çözeltiye denir.

ÖRNEK:

0,2 Mol NH4Cl ile 0.1 Mol NH3 kullanılarak hazırlanan 1 litrelik çözeltinin PH=? Kb=2 x 10-5

ÖRNEKLER:

SORU-1:

0,1 M HF ve 0,2 M NaF içeren

çözeltinin pH’ı kaçtır? (HF için
Ka=6.10-4 ve log3=0,48)

SORU-2:

0,05 M HNO2 ile 0,05 M LiNO2 den

oluşan çözeltinin pOH’ı kaçtır?( HNO2
için Ka=1.10-4)

SORU-3:

4,6 gram HCOOH ve 13,6 gram

HCOONa içeren 1 litrelik çözeltinin pH’ı
kaçtır?
(H:1, C:12, O:16, Na:23, HCOOH
için Ka=2.10-4 )

SORU-4:

0,2 M CH3COOH ve bir miktar CH3COOK

içeren 1 litrelik çözeltinin pH’ı 4,4 tür. Kaç
gram CH3COOK çözünmüştür?

(CH3COOK:98 g/mol CH3COOH için

Ka=2.10-5 ve log4=0,6)
SORU-5:

0,1 M HCN ile 0,5 M KCN içeren

çözeltinin pH’ı kaçtır? ( HCN için
Ka=5.10-10)

SORU-6:

0,05 mol HClO ve 0,15 mol NaClO içeren

1 litrelik çözelti hazırlanıyor. HClO için
asitlik sabiti 6.10-8 olduğuna göre;
a) Çözeltinin pH’ı kaçtır?
b) Çözeltiye 0,05 mol HCl
ilave edildiğinde pH kaç olur?
c) Çözeltiye 0,01 mol
NaOH ilave edildiğinde pH kaç
olur?

(log1,5=0,18 , log2=0,3 ve log6=0,78)

SORU-7:

75 mL 0,1 M CH3COOH çözeltisine:

d) 5 mL 0,1 M NaOH
ilave edildiğinde pH kaç olur?
e) 25 mL0,1 M NaOH
ilave edildiğinde pH kaç olur?

(log7=0,85 CH3COOHiçin Ka=5.10-5)

Cevaplar: 1) 3,52 2) 10 3) 4 4) 9,8 5) 10 6)a) 7,7 b) 7,22 c) 7,82 7) a) 3,15 b) 4

1. Aşağıda verilen tuzların hidroliz denklemlerini yazınız?

a) Na2S : c) LiF :

b) CH3COOK : d) K2CO3 :

e) NH4Br :
 g) NaCN :

f) KCN :

2. Aşağıda verilen problemleri çözünüz?

1.
HX için Ka = 5 x 10 – 5 olduğuna
göre 0,5 M KX çözeltisinin pH
değeri kaçtır ?
( Cevap : 9 )

2.
0,002 M CH3COONa çözeltisinin
pH ‘sı kaçtır ? ( CH3COOH için Ka
= 2 x 10 – 5 )

( Cevap : 8 )

3.
0,2 M KX çözeltisinin pH ‘sı 10
olduğuna göre aynı sıcaklıkta HX
zayıf asidinin iyonlaşma sabiti,
Ka kaçtır ?
( Cevap : 2 x 10 – 7 )

4.
NH3 için Kb = 2 x 10 – 5 olduğuna
göre pH ‘sı 5 olan 500 mL çözelti
hazırlamak için kaç gram
NH4NO3 gereklidir ?
( N : 14 O : 16 H : 1 )

( Cevap : 8 g )

5.
HCN için Ka = 4 x 10 – 10
olduğuna göre, 0,2 M KCN
çözeltisindeki CN– iyonunun
hidroliz yüzdesini hesaplayınız ?

( Cevap : % 1,1 )

6.
0,20 M NH4Cl çözeltisinin pH ‘sı
kaçtır ? ( NH3 için Kb = 2 x 10 – 5
)

( Cevap : 5 )

7.
Bir miktar CH3COONa suda
çözünmesi ile hazırlanan 0,5 L
çözeltinin pH ‘sı 9 olduğuna göre
kullanılan CH3COONa kaç
gramdır ? ( Na : 23 O : 16 C:
12 H:1 ; CH 3COOH için Ka
= 2 x 10 –5
)
( Cevap : 8,2 g )

8.
0,001 M (CH3COO)2Ca
çözeltisinin pH ‘sı kaçtır ?

( CH3COOH için Ka = 2 x 10 – 5 )

( Cevap : 8 )

9.
pH = 5 olan hidrazin hidroklorür
(N2H5Cl ) çözeltisinin başlangıç
derişimi kaç molardır ? ( Kb
(N2H4) = 1 x 10 – 7 )

( Cevap : 1 x 10 – 3 )

10.
0,2 M KX çözeltisinin pH ‘sı 10
olduğuna göre, HX ‘in asitlik
sabiti, Ka kaçtır ?

( Cevap : 2 x 10 – 7 )

11.
0,2 M 500 mL CH3COOH
çözeltisine 0,2 M 500 mL
CH3COONa eklenmesi ile oluşan
çözeltinin pH ‘sı kaçtır ?
( CH3COOH için Ka = 2 x 10 – 5

ve
log 2 = 0,3 )
( Cevap : 4,7 )

12.
pH ‘ı 4 olan tampon çözelti
hazırlamak için 0,5 L 1 M
C6H5COOH çözeltisinde kaç
gram C6H5COOK çözülmelidir ?
(C6H5COOH için Ka = 6 x 10 – 5 ;
C : 12 O : 16 H:1 K : 39 )
( Cevap : 48 g )

13.
Laktik asit ( HC3H5O3 ) ‘in 100
mL 0,05 M ‘lık çözeltisine 8,96
gram sodyum laktat
( NaC3H5O3 ) eklendiğinde
çözeltinin pH ‘sı 4 oluyor. Laktik
asidin iyonlaşma sabiti, Ka kaçtır
? ( Na : 23

O : 16 C : 12 H:1)
( Cevap : 1,6 x 10 – 3 )
13.
0,25 M NH3 ve 0,5 M NH4Cl
yeterince suda çözülerek 500
mL çözelti hazırlanıyor. Bu
çözeltinin pH ‘sı kaçtır ?
( NH3 için Kb = 2 x 10 –5
)
( Cevap : 9 )

14.
0,2 M NH3 ve 0,2 M NH4Cl içeren
bir çözeltinin pH ‘sı kaçtır ? ( NH3
için Kb = 2 x 10 – 5 ve log 2 = 0,3
)

( Cevap : 9,3 )

15.
0,3 M 1 L CH3COOH çözeltisi ile
0,1 M 1 L NaOH çözeltisi
karıştırılıyor.
Son durumda oluşan çözeltinin
pH ‘sı kaçtır ? (CH3COOH için Ka
= 2 x 10 – 5 ve log 4 = 0,6 )
( Cevap : 4,4 )

16.
NH3 için Kb = 2 x 10 – 5
olduğu
sıcaklıkta pH ‘sı 10 olan bir
tampon çözelti hazırlamak için 2
L 1 M NH3 çözeltisine kaç mol
NH4Cl eklenmelidir ?
( Cevap : 0,4 mol )

17.
0,15 mol CH3COONa ve 0,1 mol
CH3COOH kullanılarak 1 L çözelti
hazırlanıyor. Bu çözelti ile ilgili
aşağıdaki hesaplamaları yapınız.
( CH3COOH için Ka = 1,8 x 10 – 5
; log 1,2 = 0,08 , log 1,4 = 0,15
)
a. Çözeltinin pH ‘sı
kaçtır ?
 b. Bu çözeltiye 0,01
mol HNO3
eklenirse pH kaç
olur ?
( Cevap : a-4,92 b-4,85 )

18.
26,75 g NH4Cl ve 10,2 g NH3
yeterince suda çözülerek 0,5 L
çözelti hazırlanıyor. Bu
çözeltinin pH değeri kaçtır ?
( NH3 için Kb = 1,8 x 10 – 5 ; N :
14 Cl : 35,5 H:1 ; log 2,16
= 0,33 )
( Cevap : 9,33 )

19.
0,1 M 100 mL CH3COOH
çözeltisine ; ( K a = 5 x 10 – 4
; log 5 = 0,7 )
a. 0,1M 100 mL NaOH
eklendiğinde oluşan yeni
çözeltinin pH ‘sı kaçtır ?
b. 0,05 M 100 mL NaOH
eklendiğinde oluşan yeni
çözeltinin pH ‘sı kaçtır ?
( Cevap : a-8 b-3,3 )
20.
0,2 M 100 mL NH3 çözeltisine ;
( Kb = 1 x 10 – 5 )
a. 0,2 M 100 mL HCl
eklendiğinde
oluşan yeni
çözeltinin pH ‘sı
kaçtır ?
b. 0,1 M 100 mL HCl
eklendiğinde
oluşan yeni
çözeltinin pH ‘sı
kaçtır ?

( Cevap : a-5 b-9 )