1

150

PROJEKTI I SHRBIMEVE MJEDISORE

Deklarat e
Ministrit t Mjedisit
Lefter KOKA

shilli i Ministrave
miratoi Projektligjin
Pr administrimin e fondit pyjor dhe kullosor kombtar
n Republikn e Shqipris.
Me kt vendim historik i hapet
rruga nj nisme ligjore shum t
rndsishme dhe njrs prej reformave m jetike n fushn e pyjeve dhe kullotave pr vendin ton.
Projektligji i hartuar nga
Ministria e Mjedisit sht rezultat
i nj konsultimi t gjat me
specialist t fushs, me njsit e
qeverisjes vendore, me prfaqsues t bots akademike, partnert
tan ndrkombtar dhe aktor t
ndryshm n fushn e mjedisit.
1. Pr her t par, me kt
projektligj do t zgjidhet ngri i
krijuar nga kalimi i pjesshm dhe
problematik i fondit pyjor dhe

PR ADMINISTRIMIN E FONDIT PYJOR

DHE KULLOSOR KOMBTAR

kullosor pran njsive vendore.

Sot u vendos menaxhimi 100 % i
fondit pyjor nga bashkit.
Projektligji i miratuar, riorganizon qeverisjen e fondit pyjor
dhe kullosor kombtar, duke
ngarkuar Ministrin me funksion
politikbrs. Funksionet menaxhuese t fondit pyjor dhe kullosor
kombtar, u ngarkohet bashkive,
ndrsa funksionet kontrolluese
mbeten atribut i Inspektoratit
Shtetror t Mjedisit dhe Pyjeve.
Ky sht nj progres i dukshm, n kuadr t decentralizimit
t kompetencave nga Ministria
tek bashkit, n prputhje t plot
me strategjin ndrsektoriale t
decentralizimit.
Ndrhyrja duhet t ishte
rrnjsore dhe me veprim t
menjhershm, ndaj pr kt

arsye, Ministra propozoi nj drejtim

t ri n lidhje me menaxhimin e
fondit pyjor dhe kullosor publik.
2. Pr her t par me kt
projektligj do t ndalohet kategorikisht eksporti dhe tregtimi i
lnds drusore n masn 100 %.
Kjo mas vjen pas nj sr masash
t ndrmarra, t cilat dhan efektin
e tyre, si ndalimi i eksportit t
qymyrit t drurit dhe lnds s paprpunuar. Rezultati i ktyre masave t suksesshme nuk sht
mjaftueshm pr situatn ku
ndodhemi dhe sigurimin e zhvillimit
t qndrueshm t pyjeve.
3. Pr her t par ky projektligj prcakton vendosjen e nj
moratoriumi 10 vjear t pyjeve.
Shpallja e ktij moratoriumi sht
nj vendim historik q krkon
angazhimin dhe vullnetin e t gjitha

palve dhe mbshtetjen e plot

nga shoqria shqiptare.
Edhe pse n dukje nj mas
drastike, jemi t kushtzuar n
kt vendim t marr nga qeveria
shqiptare, duke pasur nj situat
t trashguar jo t favorshme n
m shum se 40 vite. Qysh nga
viti 1974 nevoja pr lnd drusore
dhe dru zjarri ka qen shum m
e lart sesa mundsia e gjenerimit
t fondit pyjor n mbar vendin.
Abuzimet e pas viteve 90 kan
uar n degradimin e fondit pyjor,
si nj nga sektort jetik t
mjedisit dhe aset i muar pr
ekonomin shqiptare. Ndrhyrjet
pa kriter, dmet e vazhdueshme
dhe prerjet abuzive kan sjell nj
situat n kufijt e emergjencs,
sa i takon ksaj pasurie natyrore
me vlera jetike pr t ardhmen e

do qytetari n Republikn e
Shqipris.
Theksoj se Ministria e Mjedisit, n bashkpunim me ba-shkit,
do t garantojn furnizimin e
pandrprer me dru zjarri pr
nevojat pr ngrohje t popullats.
Kjo reform madhore sht nj
vendim historik n sektorin e pyjeve, e cila do t garantoj zhvillimin e qndrueshm t pyjeve, n
funksion t rritjes s cilsis s
jets dhe mirqenies s qytetarve
shqiptar, n interes t shoqris
s sotme dhe t nesrme.
Ky projekt ligj do t kaloj pr
rishikim e diskutim n komisionet
parlamentare t Kuvendit t
Shqipris dhe parashikohet t
hyj n fuqi n janar 2016.
Tiran m, 25 Nntor 2015

Prerjet ilegale po shkatrrojn

Fq. 2
pyjet e lashta t Ballkanit
FERMAT FAMILJARE ELSI I
BUJQSIS S QNDRUESHME Fq. 3
MUAJI I MUNGUAR
I PYJEVE
Dhjetori pr shum vite ka qen fushat
e madhe pr Pyjet, kryesisht pr
Pyllzimet, prandaj edhe njihej si Muaji
i Pyjeve.
Pr fat t keq, kjo tradit ka ardhur duke
u zbehur e tashm pothuaj nuk prmendet.
Sot, m shum se kurr, kemi nevoj
pr pyjet dhe ata kan nevoj pr
kujdesin ton dhe pr investime, q t
rimkmben
Kt mesazh prcjell ky poster. Thnt
Zoti q dhjetort e ardhshm, por e mira
sht gjat 12 muajve t vitit, t mendohet e punohet m shum pr pyjet ...

069 20 61 210

Kurora e gjelbr 150

T nderuar lexues,
bashkpuntor!

T respektuar Donator,

Gazeta Kurora e Gjelbr, boton Nr. 150 t saj.

N t gjith numrat e botuar pasqyrohen sfidat,
arritjet dhe mosarritjet e
pylltaris shqiptare n
veanti, si dhe problemet
e shumta mjedisore me t
cilat jemi ndeshur gjat dy
dekadave t fundit.
Kshilli Botues dhe Redaksia e saj, ju ftojn t bashkpunoni, pasi vetm
kshtu kontribuojm n
jetgjatsin dhe prmbushjen e misionit t saj, si
gazet Mbarkombtare
pr Pyjet dhe Mjedisin.

Kontributi Juaj, sht

ndihm e veant q edhe
Shrbimi Pyjor Shqiptar t
renditet prkrah vendeve
me pylltari t zhvilluar.
Ndihmesa Juaj pasqyrohet n faqet e ksaj Gazete dhe do tu transmetohet brezave q do t
vijn.
Faqet e saj jan t hapura
pr t reklamuar at far
u intereson n t mir t
ecuris s biznesit Tuaj
dhe, njhersh n shrbim t pylltaris dhe mjedisit ton t prbashkt

Biznesmen!

Prerjet ilegale po shkatrrojn

pyjet e lashta t Ballkanit
Alisa Musliu, Kristina
Ozimec, Magda
Munteanu, Gabriela
Delova (BIRN)
Bukuresht, Shkup,
Tiran

Nj hetim gazetaresk tregon se bandat po rrzojn parcela t

strmdha me pyje, t cilat dikur i dhan Ballkanit emrin q ka sot.

j makin e vjetr ruse ecn prmes rruugs s ngrir n mes

t pyllit, ndrsa mngjesi zbardh n luginn Sebes n malet Sureanu n Rumanin qendrore.
Bredhat pshprisin nn ern
e leht, ndrsa aroma e drurit
t sapoprer lundron mbi
mjegulln e mngjesit.
M shum se 1 mij metra mbi
nivelin e detit, shenja e par e
katastrofs shfaqet: Nj shpat
i tr mbulohet vetm nga
rrnjt e pemve. Pak m tutje gjendet nj varrez trungjesh, q mbulon pamjen dhe
srish nj tjetr.
N fshatin Kurmaturi, nj parajs turistike, me shtpiza t
mbla druri, shkalla e shkatrrimit bhet e paimagjinueshme. Siprfaqe t strmdha
pylli jan pastruar ktu. Kjo
ndodh pr shkak se prerja ilegale e pyjeve sht nj biznes i
madh n Rumani. Vitin e kaluar, IRTSV, agjencia pr
Mjedisin dhe Ndryshimin e
Klims pran qeveris, zbuloi
se rreth 6.3 milion m3 dru jan prer ilegalisht n kt zon. Kjo sht e barabart me
15 mij kamion t ngarkuar
prplot, me nj xhiro biznesi
prej 45 milion dollarsh.
Rumania nuk sht vendi i vetm. N vende t tjera t Ballkanit, biznese t mdha, zyrtar t korruptuar, mungesa e
investimeve dhe indiferenca
institucionale po kombinohen
pr t shkatrruar burimet q
i dhan emr ktij rajoni
fjala turke Ballkan do t thot
vargmale t mbuluara nga
pyjet.
Prerjet ilegale po krcnojn
parqet kombtare, po vendosin speciet e rrezikuara n rreziqe t mtejshme dhe po lejojn shpeshtimin e katastrofave natyrore. Megjithse nj
pjes e madhe e prerjeve shkaktohen nga mungesa e lndve djegse, kriminelt e organizuar po drejtojn biznesin.
N Kurmaturi, nj fshatar
vuri n dukje mungesn e
rregullave. sht pylli i
popullit, tha ai, popujt bjn
far t duan me t.
Gheorghe Feneser, prefekti i
provincs Alba ku gjendet
edhe kjo zon, thot se i ka
shpallur luft asaj q e quan
mafia e pyjeve, si dhe nj

Pem t prera dhe t djegura n pyllin e malit t

Pecmarrs n Qukun e Valbons, pjes e parkut kombtar
(Foto Gent Shkullaku/LSA)

kompanie vendse t quajtur

Trans Monica, pr t ciln
thot se po merr pjes n prerjet ilegale. Ai thot se ka gjetur prova se n luginn Sebes
dhe n malet Apuseni aty pran, m shum se 5.3 milion
m3 lnd drusore sht prodhuar ilegalisht gjat katr viteve t fundit. Ndoshta, 20
deri 25 % m shum dru sht
prer n Rumani nga shifrat
q deklarohen zyrtarisht,
thot ai. Vitin e kaluar, nj
sasi e vogl druri t paregjistruar, prer nga Trans Monica, u zbulua n impiantin e
prpunuesit m t madh t
drurit n Rumani, kompanis
austriake Holzindustrie Scheighofer. Pavarsisht zbulimit, autoritetet nuk ia kan
dal t gjejn ndonj aktivitet
m t madh ilegal nga Trans
Monica apo nga ndonj kompani tjetr pyjore. Gjykatat
kan hedhur posht dy padi
kundr firms, pronari i s cils mohon akuzat. Un nuk
kam dijeni pr ndonj prerje
ilegale pyjesh n Kurmaturi,
tha pronari i Trans Monica.
Nse ka patur prerje atje, jam
i sigurt se ka qen e ligjshme.
Rumania zyrtarisht pret 203
milion m3 dru do vit. Bazuar
n vlersimet e Feneser, mbi
120 mij kamion t tjer me
dru qarkullojn ilegalisht do
vit. Kjo prbn nj xhiro prej
350 milion dollarsh pr biznesin ilegal t drurit n Rumani.
Shifrat e mbledhura nga nj
hetim nga Rrjeti Ballkanik i
Gazetaris Investigative
(BIRN), tregojn se ky problem vrehet n t gjith rajonin, ku parcela t mdha pyjesh me prmasat e qyteteve
t tra priten do vit. N Shqipri, n perndim, nj siprfaqe m e madhe se sa kryeqyteti Tiran, u pre ilegalisht

n vitin 2011 (sipas vlersimeve). N Maqedoni, shifrat

zyrtare tregojn se gjat vitit
2012 u psua nj humbje m e
vogl nga prerjet ilegale, por
srish shifra finale qe tri her
m e lart se m 2008. Sipas
vlersimeve t publikuara nga
Qendra Rajonale e Mjedisit n
2010, rreth 5 mij kamion
jan ngarkuar me dru t prer
ilegalisht do vit.
Nj pjes e problemit gjendet
te mungesa e kontrollit mbi
territorin.
Agjencia ITRSV e Rumanis
thot se ka shum pak njerz
n terren. Rojet e pyllit, t cilt fitojn vetm 270 dollar
n muaj, kan pr detyr t
monitorojn rreth 500 ha pyje secili, pa patur makina, arm apo sisteme t pozicionimit global, si dhe pa t drejt
pr t arrestuar apo pr t
gjobitur shkelsit. Rreth 400
zyrtar, q monitorojn aktivitetet e mbi 5 mij kompanive pyjore, nuk kan pajisjet e
nevojshme matse pr t verifikuar nse letrat q lejojn
prerjet e ligjshme prputhen
me sasin e drurit q gjendet
n kamion apo magazina.
N Shqipri, rojet e pyllit paraplqejn t mbyllin syt
prball shfrytzuesve ilegal
t pyjeve, t cilt shpesh jan
t dhunshm.
Rojtart e pyjeve q foln n
kushtet e anonimatit than se
qen t detyruar t patrullonin qindra hektar me pyje
dhe t prballeshin me kriminel t organizuar dhe t
dhunshm, duke qen t armatosur vetm me blloqet e
gjobave. Un kam fmij n
shtpi dhe ata duan t ken
nj baba dhe kan nevoj pr
buk n tavolin, tha nj
rojtar. Kshtu, n disa raste
ne shohim nga ana tjetr, jo

sepse na paguajn, por sepse

na rrezikohet jeta.
N Parkun Kombtar t Lurs
n Shqipri, dy roje pylli kan
prgjegjsin t ruajn rreth
10 mij ha pyje. Zona m e
shkatrruar sht Liqeni i Luleve, ku siprfaqe t mdha
pyjesh jan zhdukur. Pamje
satelitore ndihmojn pr t
kuptuar shkalln e shkatrrimit prgjat 20 viteve t
fundit. Shifra zyrtare t marra
nga BIRN sugjerojn se n vitin 2011, deri n 14 milion
m3 dru u pren ilegalisht n
Shqipri, e barabart me
4600 ha ose sa siprfaqja
aktuale e Tirans. Vlersimet
jan nga raporti zyrtar i hartuar nga Arsen Proko, n at
koh drejtor i Pyjeve n Ministrin e Mjedisit. Duke u prballur me shkalln e problemit, ministri i ri i mjedisit
Lefter Koka, ka urdhruar ndalimin e eksportit t qymyrit t
drurit dhe po mendon pr nj
moratorium t plot pr prerjen e pyjeve. Por, ende prerja
ilegale e pyjeve vijon.
N Maqedoni, rojet e pyllit
jan prballur me shkmbim
zjarri me prersit e paligjshm. Ljuboten, nj fshat n
veri t kryeqytetit Shkup, qe
nj prej skenave m t dhunshme n konfliktin e shkurtr
t Maqedonis n vitin 2001.
N tetor, dhuna u rikthye n
fshatin malor kur druvart
ilegal hapn zjarr ndaj policis pyjore pasi iu krkua t
tregojn dokumentet.
Megjithse situata n Ljuboten q nga ajo koh sht qetsuar, fshatart thon se kamion me dru srish kalojn
aty do nat.
Mungesa e ndshkimit sht
nj problem tjetr.
N Rumani nuk ka patur arrestime pr prerje ilegale pyjesh, dika q aktivistt besojn se nuk mund t bhet pa
ndihmn e zyrtarve. N
prpjekje pr t luftuar pro-

blemin, autoritetet kan punuar pr t ndryshuar ligjin

pr pyjet. Nj pjes kye e
rregullave t reja synojn t
trajtojn prdorimin me mashtrim t lejeve t transportit,
mjeti ky q lejon druvart e
paligjshm t pastrojn
drurin e prer ile-galisht.
Kompani fantazm aplikojn
pr leje transporti pr ti shitur ato 30 dollar copa, msoi
BIRN. Sapo druvari ilegal siguron lejen, druri i prer prej
tij bhet i ligjshm dhe mund
t transportohet n 72 ort q
pasojn deri n destinacion.
Nse policia nuk e ndalon at
pr t shnjuar transferimin,
transportuesi mund ta riprdor t njjtn leje pr m
shum udhtime.
Jovan Mazganski, nj ekspert
maqedonas nga shoqata mjedisore Ekoskop, beson se rritja e prerjeve ilegale n vendin
e tij mund t ket ndodhur
vetm me ndihmn e autoriteteve. M keq sht se brenda
grupeve q merren me prerjen ilegale t pyjeve, thot ai,
ka disa njerz q supozohet se
duhej ta mbronin pyllin.
Kontrollet e dobta kufitare
po ndihmojn edhe zhvillimin
e biznesit ndrkufitar t prerjes ilegale t pyjeve. Nenad
Kocik, president i grupit mjedisor maqedonas Vila Zora,
thot se operacionet e policis
jan shum t pamjaftueshme.
Dhjetra kodra po shpyllzohen totalisht dhe ne besojm
se zyrtart duhet ta ndryshojn menjher ligjin pr shkak
se ndshkimet aktuale jan
tepr t buta, thot ai.
Shanset gjithsesi jan t pakta.
Me prfitime t strmdha t
realizuara nga shfrytzimi
ilegal i pyjeve t lashta, mjedisort kan frik se masat
gjysmake, premtimet e pambajtura dhe pasiviteti, do t
lejojn q sharrat t vijojn t
presin.

FERMAT FAMILJARE
ELSI I BUJQSIS S
QNDRUESHME

ermat familjare zn rreth

70-80 % t toks bujqsore
dhe sigurojn jetesn dhe
ushqimin pr shum familje n
mbar botn, duke u kthyer n faktor shum t rndsishm pr zhvillimin ekonomik. 70-80 % e ushqimit botror prodhohet pikrisht n
fermat familjare. M shum se 90
% e ktyre fermave drejtohen nga
individ ose nga familje dhe bazohen
kryesisht n punn e prbashkt t
antarve t familjeve.

luajn rol kryesor n zhvillimin e

zonave malore. Ministri Panariti
thekson se ruajta e bilancit gjat
krizs sht siguruar pikrisht nga
fermat familjare. Bazuar n
bujqsin familjare, zonat rurale
kan qen m rezistente ndaj
krizave, sepse fermat familjare kan
prshtatshmri m t mir dhe
vazhdimsi n rritjen e prodhimit
edhe kur ka kriz, thot ai. Fermat
familjare ofrojn zgjidhje pr
problemin e papunsis, t ciln

Serr e mbjell me luleshtrydhe n Frakull, Fier. Foto: AAC Lushnj

t vendit ton. Ministri Panariti shprehet se duke pasur parasysh kushtet klimatike shum t favorshme,
burimet ujore dhe frymn familjare
n vendin ton, kemi potencial t
konsiderueshm, ndaj qeveria do t
punoj pr t shfrytzuar n mnyr
efektive kt potencial, nprmjet
bujqsis familjare.

Masat n favor t zhvillimit

t fermave familjare n
Shqipri
Nj mas e rndsishme sht
krijimi i nj sistemi t pagesave
direkte pr fermert, sektort dhe
rajonet q kan nevoja t veanta.
Ministri Panariti thot se orientimi
drejt bujqsis s qndrueshme
sht nj fakti i padiskutueshm dhe
shton se nj e treta e modeleve t
subvencionit sht e lidhur me
masat pr t ruajtur mjedisin dhe
biodiversitetin. Mbshtetja pr
zhvillimin e produkteve vendase
cilsore, produkteve bio e organike
dhe agroturizmit, sht e rndsishme n zhvillimin e fermave
familjare. Masat pr diversifikimin,

Ku jan t prqendruara
fermat familjare n bot?
Sipas FAO-s, Kina kryeson listn, me 35 % t fermave familjare
botrore. India renditet e dyta, me
24 %, n nj list q vijon me Azin
15 %, Sahara, Afrik me 9 %, Evrop e Azi Qendrore me 7 %, Amerik
Latine e Karaibe 4 %, Lindje e Mesme e Afrik Veriore 3 % dhe n pjesn tjetr t bots 3 %.
Fermat familjare jan vitale pr
ekonomit lokale. Ato prfaqsojn
nj mundsi shum t mir pr t
zhvilluar ekonomit lokale, veanrisht kur ndrthuren me politika
specifike, q synojn mbrojtje sociale dhe mirqenie t komuniteteve.

Shqipri 90 % e bujqsis
ferma familjare
N Shqipri fermat familjare jan
rimkmbur pas viteve t kolektivizimit dhe krijimit t kooperativave. Sipas Ministrit t Bujqsis,
Edmond Panariti, sot n Shqipri,
m shum se 90 % e bujqsis sht
kryesisht e bazuar n fermat familjare, q kan nj dimension
ekonomik dhe social. Bujqsia
familjare sht e orientuar q nga
prodhimi familjar i mbijetess e deri
tek orientimi pr qllim tregtimi.
Ministri Panariti e cilson
fermn familjare si kontribuese
kryesore n sigurimin e ushqimit n
vendin ton. Sipas tij, kto ferma
jan thelbsore pr prdorimin e
qndrueshm dhe menaxhimin e
barabart t burimeve natyrore dhe
biodiversitetit. Fermat familjare

edhe qeveria shqiptare e sheh si nj

mundsi pr t krijuar m shum
vende pune dhe pr t shmangur
lvizjen e popullsis drejt qyteteve.
Ministri Panariti lidh fermat familjare me ruajtjen e strukturs shoqrore - duke siguruar vazhdimsin
e historis, ruajtjen dhe pasurimin
e tradits, identitetet lokale, si dhe
trashgimin kulturore. S fundi, ai
shprehet se fermat familjare luajn
rol n stabilitetin politik t vendit
ton kryesisht rural.
Qeveria shqiptare, pr t kaprcyer vshtirsit dhe sfidat q
pengojn zhvillimin e sektorit bujqsor, po miraton politika t favorshme bujqsore pr t siguruar
prodhimin vendas, pr t ruajtur
tokn bujqsore dhe pr t luftuar
kundr degradimit t tyre.

Cilat jan problemet

kryesore?
Prmirsimi i sistemeve t ujitjes
dhe mbrojtja nga fatkeqsit natyrore si prmbytjet. Inkurajimi dhe
zhvillimi i kapaciteteve t brendshme pr t organizuar m mir
menaxhimin e ujit dhe tokn pjellor

modernizimin, trajnimin dhe

transferimin e njohurive, jan t nj
rndsie t veant pr fermat
familjare. Po ashtu edhe forcimi i
organizatave prodhuese pr t
lehtsuar qasjen n treg, pr tu
dhn fermerve mjetet q t bhen
lojtar t mdhenj, pr t siguruar
ekuilibrin e tregut dhe t ardhurat
pr t vazhduar kt model t
bujqsis. Ministri Panariti shprehet se qeveria duhet t sigurohet q
prpjekjet q po kryhen t sjellin risi
n sektorin e bujqsis n trsi. Ai
shton se q t arrihet sukses ne
ambiciet e qeveris pr t transformuar sfidat n mundsi, duhen prpjekje t prbashkta pr forcimin
e tregut ton, bashkpunim dhe integrim rajonal, si dhe bashkpunim
dhe ekspertiz nga vendet e zhvilluara.
Fermat familjare jan thelbsore
pr prodhimin e qndrueshm
bujqsor. Nga veprimtaria bujqsore
n bot qarkullon 70 % e ujit n rang global, sigurohet biodiversiteti
dhe prodhohen vlera pr ekosistemin. Dhe fermat familjare jan nj
pjes e rndsishme dhe me rol
kryesor n zgjidhjen e problemit t
uris n Bot.

Memorandum
Mirkuptimi midis
vendeve t Gadishullit
Ballkanik, n fushn e
sektorit pyjor
U nnshkrua Memorandumi i Mirkuptimit midis vendeve t
Gadishullit Ballkanik, n fushn e sektorit pyjor, si nj rajon
gjeografik dhe historik i Evrops Juglindore me pasuri t mdha
natyrore dhe larmi t madhe biologjike.
Memorandumi sht shprehje e dshirs s prbashkt pr
zgjerimin e bashkpunimit n fushn e pyjeve, duke e konsideruar
shum t rndsishm rolin e sektorit pyjor n zhvillimin ekonomik,
n kontekstin e ndryshimeve dinamike t kushteve socialekonomike n vendet pal, deri n sfidat e t ardhmes t ndikimit
n ndryshimet klimatike n nivel global.
Gjat diskutimeve, mbas prezantimeve q pati do vend
pjesmarrs, n takimin e mbajtur n Sofje t Bullgaris, u vu n
pah rndsia e zbatimit t Memorandumit nga palt nnshkruese,
duke e konsideruar si nj parakusht pr gjetjen e rrugve m t
mira pr arritjen e rezultateve efektive n ruajtjen, mbrojtjen dhe
zhvillimin e qndrueshm t pyjeve n vendet e rajonit.
Memorandumi, do t shrbej si thirrje drejtuar t gjitha qeverive
t vendeve pjesmarrse pr kthimin n prioritet t politikave pr
menaxhimin e qndrueshm t pyjeve dhe zhvillimin e sektorit
pyjor. Do t shrbej jo vetm pr zhvillimin e dialogut t
prbashkt, shkmbimin e informacionit dhe eksperiencs midis
institucioneve prgjegjse pr administrimin e pyjeve t vendeve t
rajonit, por edhe n ndrmarrjen e veprimtarive konkrete n
funksion t menaxhimit t qndrueshm t pyjeve.
Pr arritjen e objektivave n kt drejtim, krijohet Forumi Pyjet e
Ballkanit, i cili do t garantoj komunikimin dhe bashkrendimin e
veprimtarive n kt kuadr, midis palve pjesmarrse. Forumi do
ta zhvilloj aktivitetin e tij n mbshtetje t interesit t shoqrive
dhe gjith aktorve t prfshir nga sektori i pyjeve n Gadishullin
e Ballkanit.
Pala shqiptare, e cila nnshkroi Memorandumin e Mirkuptimit,
shprehu gatishmrin pr bashkpunim dhe zbatim t tij, n
funksion t bashkrendimit t politikave t pyjeve, zbatimin e tyre
dhe raportimin n nivel rajonal dhe evropian.

Tunelet me pem
Tunelet romantik e t mahnitshm n bot prbhen nga
pem t bukura e t lulzuara. Pem, organizma jetgjata n
Tok, q zbukurojn e mbrojn mjedisin. Ato rinovojn ajrin,
duke thithur dioksidin e karbonit dhe duke liruar oksigjen.
Ka disa prej ktyre tuneleve t gjelbr. Nj tipik sht edhe
ky q jepet n foto.

VITI 2015 PYJET N FOKUS T TRI

VEPRIMTARIVE T PRBOTSHME
Prgatiti GJON FIERZA
Agjencia Kombtare e
Mjedisit

Katr muajt e fundit

t vitit 2015 u
zhvilluan tri veprmtari
t rendsishme ndrkombtare:
Kongresi i 14 Botror
i Pyjeve (7-11 shtator,
n Durban, Afrika e
Jugut);
Konferenca VII Ministrore e Pyjeve t
Evrops (20-21 tetor,
n Madrid, Spanj);
Samiti i Klims
COP21, Konferenca e
Parisit (30 nntor deri
11 dhjetor).
Si fjal kye n to
ishin:
Marrdhniet e
ndrlikura t njerzve
(shoqria njerzore)
me biodiversitetinpyjet;
ndryshimet klimatikeshtimi i dyoksidit t
karbonit;
zhvillimi i
qndrueshm.

Kongresi i 14 ofroi vizionin pr pyjet dhe pylltarin, si mnyr pr t

kontribuar n arritjen e
objektivave t Agjenda
pr Zhvillim t Qndrueshm 2030, dhe nj t
ardhme t qndrueshme
pr Pyjet 2050 e m tej:
Pyjet jan m shum se
pemt dhe jan themelore
pr sigurin e ushqimit
dhe prmirsuar jetesn.
Pyjet e s ardhmes do t
rrisin qndrueshmrin e
komuniteteve, duke siguruar ushqim, energji druri;
strehim, foragjere dhe fibra; punsim dhe gjenerim
t ardhurash dhe pr t
mbeshtetur komunitetet e
shoqrit n strehimin e
biodiversitetit; mbshtetjen e bujqsis s qndrueshme dhe mirqenien
njerzore nga stabilizimi i
toks e klims dhe rregullimin e lumenjve.

Nse do t t duhet t shpiksh nj makineri pr

thithjen e karbonit, pr t zbutur ndryshimet klimatike,
puna m e mir sht mbjellja e nj peme

Konferenca VII Ministrore nnvizoi se pyjet

sigurojn prfitime t
shumta mjedisore, sociale,
ekonomike e kulturore.
Ata kontribuojn n mnyr efektive n cilsin e
jets dhe mirqenien tone,
na mbroj nga rreziqet
natyrore. Luajn rol thelbsor n ruajtjen e biodiversitetit dhe zbutjen e
ndryshimeve klimatike.
Ofrojn gam t gjer
mallrash e shrbimesh, si
lnd t pararinovueshme,
furnizimin me energji e uj
dhe mbrojtjen e toks.
Pyjet ofroj nj potencial
t madh pr gjenerimin e
t ardhura, duke mundsuar shum vende pune,
duke kontribuar n zhvillimin rural. Sektori pyjor
evropian ka potencial pr
t luajtur rol t madh n
ekonomi, n zhvillimin e
gjelbr, duke promovuar
prodhimin e qndrueshm
dhe modelet e konsumit,
ndrtimin e gjelbr, si dhe
furnizimin e energjis s
rinovueshme. T gjith t
jen t vetdijshm pr
kt. T njohim rolin jetik
t pyjeve, pr t ruajtur
nj mjedis t shndetshm, pr t siguruar
mirqenien e njeriut dhe
pr t promovuar zhvillimin e qndrueshm.
Vendimet e angazhimet qe
u morn n konferenc,
do t shrbejn si korniz
pr vendimet dhe strategjit e zhvillimit t pyjeve
n vendet evropiane
antare ose jo t BE dhe
rajoneve t tjera te globit.

Konferenca e Parisit
mbi ndryshimet klimatike, e njohur ndryshe
edhe si COP21, u mbajt n 30 nntor deri m
11 dhjetor 2015
Dyoksidi i karbonit n
sasi t mdha, sht kontribuesi kryesor i ndryshimeve klimatike. Ai sht
element q ndodhet natyrshm n atmosfer, por
sht gjithashtu nnprodukt i djegies s karburanteve, etj. Ndrsa natyra
ofron mnyrat pr t menaxhuar karbonin, shqetsim sht emetimi i gazeve q shkaktojn efektin serr. Paksimi i ritmit
t shpyllzimit dhe degradimit t pyjeve do t
ndihmoj n frenimin e
ngrohjes globale dhe ruajtjen e biodiversitetit. Ata
mund t thithin dioksidin e
karbonit nga atmosfera.
Dioksidi i karbonit dhe
gaze t tjera q krijojn
efektin serr kontribuojn
n ndryshimin e klims.
Ato ose mund ti thithin,
nse rriten dhe zgjerohen,
ose zonat pyjore mund t
jen burim dioksidi karboni dhe ta rndojn ndryshimin klimatik, nse si

po shohim n shum pjes

t bots, pyjet zhduken,
spastrohen ose prishen.
Kshtu pyjet jan n t
vrtet pjes shum e
rndsishme n ndryshimin e klims.
Ekziston dukuria e degradimit t pyjeve. Kjo nuk
do t thot vetem humbje
e siprfaqes s toks
pyjore, por rnie e cilsis
s ekosistemeve t pyjeve, qe prfshin terrenin,
bimsin dhe botn e
gjall. Kjo ka ndikim t
drejtprdrejt tek ata
njerz q varen nga pyjet.
Kombet e Bashkuara
vlersojn se popullsia e
bots do t arrij n 9 milard deri n vitin 2050,
duke rritur jashtzakonisht
krkesn pr ushqime. Si
rezultat, shpyllzimi do t
prhapet, pasi m shum
drur do t priten pr ti
hapur rrug bujqsis. Kjo
perben nje rrezik real per
paksim te pyjeve dhe ne
siperfaqe.
Pyjet deri tani japin t paktn nj pjes t zgjidhjes
pr ndryshimet klimatike.
S pari, marrin dioksidin e
karbonit nga atmosfera, e
shndrrojn at n karbon
brenda vet pems dhe e
mbajn pr qindra vjet.
Edhe n se nj pem
shndrrohet n produkt
druri, karboni mbetet aty
pr shum vjet, shum
dekada, ndoshta qindra
vjet e m shum.
Vendet do t paguhen pr
prpjekjet q bjn pr t
paksuar emetimin e gazeve q shkaktojn efektin serr prmes tokave
pyjore. Kombet e Bashkuara llogarisin se gati 20
% e emetimit t gazeve
q shkaktojn efektin
serr vijn nga shpyllzimet dhe degradimi i
pyjeve. Amerika e Jugut
dhe Afrika kishin nivelin
m t lart t shpyllzimit,
duke humbur m shum
se 7 milion ha pyje pr
vit. Kshtu, ndrsa shpy-

llzimi ndikon n ndryshimet klimatike, nj klim

m e ngroht apo m e
ftoht ndikon edhe tek
pyjet.
Mobilizimi pr veprime t
fuqishme, pr t trajtuar
krcnimin nga ndryshimi
i klims, ka qen prioritet i
lart pr Sekretarin e
Prgjithshm t OKB-s
Ban Ki Moon, q nga dita
q ai mori detyrn 9 vjet
m par. Veprimi n Paris
mund t jet nj pik
kthese n kt luft - nj
pik kthese drejt nj bote
m t mir pr t gjith
ne.
Pse kjo Konferenc ka
rndsi:
1. Shkenctart jan t
sigurt se ndryshimi i
klims sht i vrtet; ajo
sht shkaktuar nga aktivitetet njerzore - sidomos
prdorimi i lndve djegse fosile, si qymyri, nafta, dhe gazi; e kemi par
nga rritja e nivelit t detit
deri n ngjarjet m ekstreme t motit. Konferenca
theksoi se eshte koha dhe
mundsia pr tu mobilizuar e ndermarr veprime
pr ta prmbushur kt
sfid.
2. Zhvillimi i qndrueshm
sht i mundur vetm duke ndermarre veprime qe
pershtaten edhe me ndryshimin e klims. Kombet
e Bashkuara kan miratuar disa Objektivave t
Zhvillimit t Qndrueshm
pr vitin 2030.
3. Tani sht koha pr t
lvizur nga fjalt n veprim. Kjo Konferenc,
ndryshe nga t mparshmet kerkon qe do vend
dhe do sektor t bashkohet me prpjekjet kundr ndryshimeve klimatike. Deri m sot, 175
vende, q prfaqsojn
m se 90 % t emetimeve
t gazrave serr, kan
paraqitur plane veprimi
kombtare pr t luftuar
ndryshimin e klims.
Konferenca n Parisit

percaktoi bazat pr nisjen

e nj veprimi t fort n
vitet q vijn.
4. Konferenca e Parisit
kishte synim qe te ishte
gjithperfshirese, ka mobilizuar njerzit n t
gjith sektort dhe n t
gjith botn. Sfidat e
Klims nuk mund t zgjidhen vetm nga qeverit.
do sektor, do komunitet
dhe do individ ka nj rol
pr t luajtur.
5. Zgjidhjet ekzistojn dhe
krijojn hapsira pr do
person dhe do sektor pr
t vepruar. Nga kursimi i
energjis pr zgjerimin e
prdorimit t energjis s
pastr, ne kemi teknologjit dhe mjetet pr t
lvizur n nj t ardhme
t pastr dhe t prballueshme t energjis.
Ky sht nj moment kritik pr njerzit dhe planetin, kerkohen veprime dhe
gjithprfshirje. Nse vendi
yne nuk shkakton ndotje
globale, ka ndotje te madhe lokale. Si vend i vogel, nuk zeme peshe ne
sektorin e pyjeve dhe tregun e lendes drusore, por
pyjet dhe lenda e drurit
jane jetike per vendin.
Nse aktor nga fushat e
qeverisjes, bizneseve private e siprmarrjeve arritn nj kompromis rreth
hapave konkret q duhet
t ndrmerren pas 2020s drejt nj zhvillimi t
qndrueshm si OKB,
keto hapa duhet te hidhen
edhe tek ne. Vendimet e
Parisit kerkojne zbatim,
duke i zberthyer dhe pershtatur ne kushtet vendore. Informimi dhe ndrgjegjsimi i qytetarve,
strukturave direkte apo jo,
n lidhje me vendimet e
konferencs s Parisit per
ndryshimet klimatike do t
ishte hapi i par drejt mobilizimit pr arritjen e objektivave kombetare e
ndrkombtare n t cilat
vendi yne sht pal nnshkruese.

1540, viti m i that n historin

e Evrops

sgj nuk t bnte

t besoje se do t
afrohej nj katastrof. Klima n fillim t
shekullit t 16-t ishte e
qet dhe dekada me radh n Evrop kishte pasur korrje relativisht t
mbara, ndrsa popullsia
rritej me shpejtsi.
Mjeksia, arti dhe shkenca po lulzonin, dhe Rilindja po merrte hov tashm
madje edhe n Alpet e larta.
Viti 1539, u la pas me ca
stuhi errash, q vinin nga
perndimi, relativisht t
forta. Binte shum shi n
dhjetor e njerzit kishin nisur t vraponin npr
shtpit e tyre, duke ln
pasdore shum pun. Ata
nuk po e kuptonin se sa
do u kushtonin kto reshje
pas pak kohsh.
N janar 1540, ia nisi nj
thatsir, nga ato t cilat
Evrops Qendrore nuk i
kishin zn syt qysh nga
krijimi i jets n tok, raportojn shkenctart, q
tashm kan nj arkiv t
strmadh me t dhna
mbi reshjet e motin ndr
shekuj, mijvjear e epoka t tra. Njmbdhjet
muaj nuk ra as nj pik
shi e shkenctart flasin
pr nj thatsir t prmasave t papara. Ai vit i
theu t gjitha rekordet:
prball vlersimeve t
ekspertve t klims n
tok, nuk sht vera e
vitit 2003 ajo m e nxehta
e regjistruar pasi ajo n
1540, ia ka kaluar disa her asaj, shkruan grupi
ndrkombtar i krkuesve
t klims, drejtuar nga
Oliver Vetter n Universitetin e Berns, n revistn
Climate Change.

Shembuj dhe dukuri

Modelet klimaterike nuk
mund t paraqesin faza t
tilla rregullimesh klimatike, kan zbuluar ekspertt. Edhe rratht vjetor
t pemve bien posht si
tregues n kt rast pasi stresi i vaps e pengon
rritjen e bimve.
Ekipi i krkuesve n fjal,
prej 32 vjetsh pr t parn her ka t dhna nga
m shum se 300 kronika
nga e gjith Evropa, t
mbledhura n nj server,
t cilat zbulojn t gjitha
njzri katastrofn m t
madhe natyrore n Evrop.

N Spanj, njerzit qysh

prej tetorit t kaluar kishin
mbajtur procesione masive lutjesh pr t pasur pak
reshje. Dhe n dimr, n
Itali, kishte pasur thatsir
dhe kish br nj vap
korriku, thuhet n nj
kronik mbi motin e atij viti.
Sot, meteorologt e din
se thatsira n jug shpesh
sht vetm nj paralajmrim pr val t nxehti
n veri t kontinentit. N
janar, thatsira mori prmasa edhe m t mdha
dhe akulli e bora, t zakonshme pr at periudh,
as q u pan me sy. Por
nj ndarje meteorologjike
fatale theksonte qart se
ndrsa n Rusi, n pranver popullata ankohej pr
shi e dbor t pandal-

dhe, ndrsa krkoheshin

shkaktart, ekzekutoheshin e prndiqeshin individ e familje. Njerzit u
vendosn npr barrikada
nga frika ndaj dhuns.
Numri i prgjithshm i t
vdekurve mbeti i paqart,
thot nga ana tjetr, Rdiger Glaser, nga Universiteti i Frajburgut n Gjermani. Nj krahasim na
bn t marrim me mend
edhe m t keqen: n at
val super t nxehti t vers 2003 vdiqn, me gjith
mundsit teknike q ofron epoka moderne dhe
civilizimi aktual, vetm n
Evropn Qendrore rreth
70.000 vet, si pasoj e
paqndrueshmris s motit.
Vapa e 2003, deri m tani
vlersohet si pasoj e ng-

shme, europianoqendrort
po habiteshin me pasditet
plot ndriim dhe nett e
qarta nn yje. Shi kishte
rn vetm tri dit gjat
muajit mars, shnonte
nj qytetar europianoperndimor n ditarin e tij n
krahinn e Alsass.

rohjes globale, shkaktuar

pjesrisht nga aktiviteti
njerzor. Mirpo kjo pun nuk sht kaq e thjesht, sepse m 1540, edhe
pa vrejtur ndonj efekt
serr, shkaktuar nga aktiviteti njerzor, pasojat n
klim ishin edhe m t rnda, duke e relativizuar
efektin e asaj q ndodhi
n 2003, thot Glaser.
Puse t shteruara e lumenj
pa uj. Plot dshprim
krkonin m kot turmat e
njerzve pr ndonj pik
uj n at ver t tmerrshme t vitit 1540. Madje,
edhe pak metra larg shtretrve t lumenjve n Zvicr, zor se gjendej ndonj
pik uj, shkruante kronisti Hans Salat. Burimet e
puset q nuk kishin shteruar kurr m par, tashm kishin rn n letargji
vdekjeprurse. Ato q kishin mbetur ishin vn nn
masa t forta sigurie dhe
shfrytzimi i tyre bhej
vetm me orar t caktuar,
pr t ciln si sinjal shrbente rnia e kambanave t
kishs. Uji i ndenjur n
shum raste bri q n krahinn e Ruhrit n Gjermani, psh, t vdisnin mijra vet.

Etje, uri dhe trazira

Toka po thahej dita-dits e
n shum vende kish nisur
uria. T arat n tok ishin kaq t thella, saq njerzit rrezikonin t linin peng aty kmbt e tyre, thuhej ironikisht n nj kronik t kohs. Se far mund t shkaktoj nj tok e
that, tashm dihet mir s
paku qysh nga viti 2003.
Moti veror n Evropn
Qendrore oi n at koh
n katastrofa t papara.
Shifrat n 1540 flasin pr
t paktn tri her m shum dit me mbi 300C, se
sa mesatarja vjetore. T
parat, kjo dukuri goditi kafsht, shum prej t cilave
ngordhn nga etja apo nga
vapa. Numr i pamas
njerzish vdisnin gjat puns npr fusha, apo n
vreshta, pr t njjtat shkaqe. Tensionet u shtuan

Evropa, e mbytur n re
tymi
Nuk ka pasur asnj dit
me shi mes shkurtit dhe fundshtatorit, shkruante Heinrich Bullinger n vitin 1540
n Zyrih. Reshjet e para
t konsiderueshme u regjistruan vetm n vitin 15413.
T korrat ishin thar.
mimet pr miellin dhe
bukn kishin kaluar do
kufi. Qysh n fillim t
gushtit pemt nisn t humbnin gjethet, sikur t ishte
mesi i vjeshts, protokollonte n at koh nj kronist
nga Ulmi n Jug t Gjermanis. M pas erdhn
zjarret. Toka e that u
ndez, pyjet shkurret, e
pronin flakn gjithandej,
deri posht npr fshatra
me shpejtsi duke iu afruar shpesh qyteteve.
M shum komunitete se
kurr m par n koh paqeje gjat mijvjearit t
shkuar, u prekn nga flakt, pohon dikush tjetr
npr kronika. Pr jav t
tra, nj re e madhe tymi
vrtitej krcnuese mbi
kontinent dhe dielli e hna
pas saj, ngjanin si nj fasad n nj t kuqrreme pa
pigment.

far do ndodh nse

kjo dukuri prsritet?
far do t ndodhte nse
kushtet klimatike t 1540-s
do t prsriteshin?
Pasojat do t ishin dramatike, paralajmron Prof.
Pfister. Do t kishte ngordhje masive kafshsh, uji i
ftoht pr reaktort brthamor do t ishte nj aset i
rrall, transporti i mallrave
n lumenj do t paralizohej
n pjesn m t madhe
dhe pasojat pr shndetin
e njerzve do t bnin vetm t spekulonim, pasi mund t ishin t paparashikueshme.
Katastrofa e 1540-s duhej
t ishte nj paralajmrim
pr at q mund t na
ndodh nesr, thot
Pfister. Askush nuk do t
ishte i prgatitur pr nj
rast t till kaq ekstrem.
Un shpresoj q t mos
e prjetojm kurr dika
t till. Efekti serr, i
shkaktuar nga aktiviteti
njerzor, gjithsesi mendohet se e ngre mundsin
pr t pasur m shum e
m shpesh val t nxehti
n rang global, thot
studiuesi Glaser.

Mjedisi dhe
njeriu
Ajri, toka, ujrat e lumenjve,
liqeneve, deteve e oqeaneve,
ujrat nntoksore dhe gjithka
ku jeton dhe ndikon tek njeriu
prbjn mjedisin rrethues.
Sot zhvillimi i vrullshm ekonomik i bots
dhe civilizimi i saj, krahas progresit t
madh q kan sjell, ku m shum e ku
m pak, kan ndrhyr edhe n dmtimin,
e mjedisit ton rrethues. Sot, mjedisi ku
zhvillohet aktiviteti i bots s gjall, sht
shum i ndotur me produkte e mbeturina t
shumllojshme, ndr to vendin kryesor e
zn mbetjet kimike apo si i njohim
ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.
T gjitha kto dmtojn e shkatrrojn pa
dallim bimt, kafsht dhe vet njeriun.
Natyra, me an t proceseve
dekompozuese, q shkaktohen ose
prshpejtohen nga dukuri natyrore, si ato
atmosferike, toksore, diellore, etj., bn t
mundur eliminimin e ktyre mbeturina
ndotse. Por, ky ekuilibr sht i
pamjaftueshm, prandaj pr mbrojtjen e
natyrs sht shum e domosdoshme
ndihma e njeriut.
Sot vihet re gjithmon e m shum
prdorimi pa kufi i plehrave kimike nga
bujku, i cili me teprime t tilla pretendon t
rris pjellorin e toks. Por bima nuk i thith
t gjitha. Nj pjes e mir, q mbetet e
paasimiluar, me an t ujit t reshjeve apo
ujitjeve, hyn n brendsi t toks dhe ndot
ujrat nntoksore, ato t burimeve,
liqeneve, lumenjve. Pra, plehrat dhe hedhja
e tyre vend e pa vend, dmtojn rnd
mjedisin rrethues, dmtojn rnd
shndetin e vet fajtorit, njeriut.
Nj gj sht shum e qart. Natyra ndotet
shum leht, por pastrohet me shum
vshtirsi. Prandaj, njerzit duhet t
ndrgjegjsohen, duhet t apelojn pr t
mbajtur pastr mjedisin e tyre. Detyr
parsore e tyre sht mnjanimi i
ndotjeve.
Kujdesia ndaj mjedisit sht obligim
njerzor pr t evituar katastrofat
ekologjike.
Njeriu duhet t jetoj n harmoni me natyrn, duhet t kujdeset pr at dhe t shfrytzoj me efikasitet t mirat e saj, prndryshe natyra e ndshkon at dhe brezat q
vijn.

AHMET OSJA
mik i gjith shqiptarve
MJESHTR I MADH
Nga NDOC SELIMI

Ahmet Osja sht njeriu me histori pr

s gjalli, njeriu q bri ndryshim n shkencn bujqsore shqiptare, q i dha vendit
gjith energjin rinore, burrrore e tash
s fundi edhe at tepric energjie, q
quhet shpesh mosha e dyt dhe e tret.
sht shkruar shum pr kt prsonalitet t jashtzakonshm, pr karakterin e
tij prej nj shqiptari t vertet, pr t cilin
njeriu, toka dhe bimsia jan trinia e shenjt mbi t cilin jeta nn qiell ka lidhur
prjetsisht besn.
N kt shkrim nuk do t prseris ato q
jan thn, por do t prpiqem t hyj n
nj linj t veant, t panjohur nga t
gjith. Esht e zorshme ti nxjerrsh
edhe nj fjal t vetme pr jetn e tij
personale, per arritjet, pr gjith at q
quhet lavdi ... Ai t flet me kompetenc
pr historin, artin, letrsin, agronomin,
shkencat ekzakte. Mbi shpinn e profesorit, tashm pak t krrusur nga pleqria, peshon nj jet plot aktivitet, plot t
paprituna, plot ndershmri e dashuri pr
njerzit, pr atdheun e tij.
Kur i krkon t tregoj dika pr kohn
para viteve 90, Ahmeti mbetet n dilemn idealiste se ndoshta ishte fat i nj
populli, apo nj denim kolektiv, q me
merit apo pa merit, u detyruam t
mbajm nj kryq q nuk na takonte dhe,
n bised e sipr, i kthehemi asaj dite q
do t linte m shum vrazhg n jetn e
tij.
Ishte viti 1988. Ekonomia shqiptare kishte arritur shkall t tejskajshme varfrie. Buka me racion, qumshti e nnproduktet e tij po ashtu, mungonte mishi,
frutat, perimet, mungonte industria e
veshjes, e perpunimit, mungonte identiteti
si njeri. Fshatari ishte kthyer si bujkrob
n pronn e vet. Ishte paradoks, kur
pozicioni gjeografik i vendit hynte aty ku
toka dhe natyra i prodhonte te gjitha ...
Ramiz Alia, n dor t t cilit kishte
mbetur drejtimi i vendit, i prekupuar nga
ngjarjet q po ndodhnin n rajon e Evrop, provokoi nj mbledhje t hapur me
specialist t t gjitha fushave dhe para
tyre shtroi pyetjen: t bjm? Si t
dalim nga kjo gjendje? Ndrmjet atyre,
q prpiqeshin tu prgjigjeshin ktyre
pyetjeve, e mori fjaln edhe Ahmet Osja.
I ndodhur para prgjegjsis njerzore,
para ndrgjegjes prej njeriu t ndershm,
para shpirtit t tij tepr t ndjeshm pr

at q ndodhte n ekonomin shqiptare

krkon fjaln pr t thn at q i ndjente zemra ... T gjith u kthyen nga ai.
Njeriu i rreshtit t fundit, i veshur me
pardesyn e tij dalboje, u ngrit ngadale
dhe me hap t kontrolluar mir iu afrua
vend fjalimit. Nuk kishte as bllok e as
letr n dor.
Profesori i nderuar Ahmet Osja gjith
vendosmri tha: Un nuk e kuptoj se si
nj organizat partie n Theth merret gjith natn me nj familje t varfr q
mbante nj dhi n shtepi e nuk merret
me ekonomin, me mbjellje - korrjet, me
pemtarin. As pes km larg nuk sht
Gucia dhe mollt e frutat e tyre shtegtojne npr Evrop. Ajo q ne duhet t
bjm nuk sht shum e vshtir ....
Foli me pasionin e tij pr resurset natyrore e fizike q ka vendi, pr shtimin e
gjs s gjall, pr tokn e produktet q
kishte aftsi t prodhonte, duke ln t
kuptohej se i vetmi shptim sht lejimi i
prons private. Kaq - tha dhe u ul te vendi n fund. Heshtja pllakosi n sall ...
Secili n trurin e vet mendonte bombn
q ra, shkeljen e nj tabuje, ligjin m t
shenjt t atij sistemi. Ai kishte guxuar t
thoshte q t kthehej e pamundura, prona private ... Ramizi, i ndodhur n nj
situat t till, kerkoi pushim. Karriget
zhurmuan si me prtes dhe pjesmarrsit, grupe grupe, iu drejtuan kafes.
Edhe shkenctari iu drejtua kafes, por i
vetm e nn vshtrimin e t gjithve.
Dikujt i erdhi keq pr kt njeri t dashur
nga t gjith, pr ekspertin q bri evoluim n shkencn e agronomis, dhe n
nj ast iu afrua e i tha: Po deshe Ahmet, more n qaf veten e familjen - dhe
pastaj u largua me hapa te shpejt. Ishte
kjo kshill e kolegut, q Ahmeti t prmendej ... Nje kafe, i tha banakieres dhe
ndjeu q nisn ti dridhen duart. Duke
pir kafen, ashtu, i vetm, far nuk kaloi npr mend, pasojat q mund t kishte pas atyre fjalve q tha?! Kur n
der pa Ramizin. T gjithe pushuan dhe
vshtronin nga ai.
Po Ahmeti? Nuk di bana, kujton ai,
ndoshta m shum i ngjaja nj stalaktide
statike, nje stalaktide shpelle, q po m
zbulonin pr her t par!
Ramizi qndroi pak n kmb, pastaj tha:
- Do t pi nj kafe me Ahmet Osjen.
Akulli u shkri dhe t pranishmit me filxhan n duar filluan t grumbullohen
rreth shefit t partis, por edhe rreth
Ahmetit ...
M von, kur kujton kt st, Ahmeti
thot: M mir t m kishin arrestuar,
m mir n burg, se sa i rrethuar prej
atyre q pak m par me kishin treguar
me gisht e tani m buzeqeshnin.
Po ku ta dinte Ahmet Osja Kotovicen
dhe vendimet e saj famkeqe?
Ahmet Osja, njeriu i parimeve t larta
njerzore, ka nj jet plot gjallri e akti-

vitet. Ai mbaroi Institutin e Larte Bujqesor shkelqyeshm dhe filloi pun n

Dukagjin pr t qen gjithmon mik dhe
vlla mes vllezrve dukagjinas. N intervistat e mevonshme do ta kujtoj me
mall e dashuri at vend e ata njerz:
Edhe sot e ksaj dite - thot A. Osja
shum vite m pas - Dukagjini mbetet
universiteti im i vlerave profesionale e
njerzore e do t mbetet, sa t kem frym, n nj xhep t veant t shpirtit
tim. Mandej, plot 32 vjet, n Institutin e
Misrit dhe Orizit, prkushtimi ndaj puns
e detyron t studioj shum pr tiu prshatur krkesave t kohs. Me qindra
udhtime e takime nga nj cep n tjetrin,
prej Konispoli n Vermosh, n male e
fusha, udhetime q i dhan mundesi
shkenctarit t hidhte n praktik dijet
dhe eksperimentet laboratorike, por edhe
pr t ndenjur e punuar me kategori t
ndryshme njerzish, puntor e fshatar,
specialist, msues e mjek.
Njeriu i madh e i thjesht, shkenctari
Ahmet Osja ka nje bot t tr me dije,
sa edhe sot e ksaj dite n vitet e pensionit, orari ditor i tij sht i programuar

me takime, studime, biseda ... Edhe duke

qen enciklopedik, me njohuri po thuaj
n t gjitha fushat jetesore, Osja sillet e
sillet dhe vjen te konkretja, q quhet tok. Vendi yn sht antena e Evropes,
shprehet ai, pasi Shqiperia ka nivelin
mesatar m t lart n rajon, me 708 m
mbi rrafshin e detit, paraleli 42 kalon fiks
mbi vendin ton dhe na jep 2.2 her m
shum drit, uji q derdhet n det i kalon
30 miliard m3 n vit. Kjo sht pasuri
q na ka falur Zoti dhe as nuk shitet as
nuk blihet. T vetmen gj q duhet t
bj njeriu, sht t njoh privilegjin q
na ka dhn mma natyr. Fatkeqsisht
kt nuk e dim, ose e nnvlersojm.
Mir nuk na vjen, po ky sht fakt.
Ahmet Osja sht autor i shum shkrimeve me temn e specialitetit t vet.
Keshtu kalojn ditt, muajt e vitet e
Ahmetit, si nj shenjt, t cilin shpesh e
gjen n biseda me miq e shok, n nj
stol n lulishte dhe kur bn ftoft n nj
nga baret e Shkodrs, ve me nj got
uj prpara, duke predikikuar mirsi, respekt e dashuri midis njerzve e, mbi t
gjitha, dashurin pr tokn.
T urojm shndet e jet t gjat miku i
t gjith shqiptarve, Ahmet Osja!
NDOC SELIMI, u lind n Koman,
Shkodr. N vitin 1971 mbaroi
shkolln e lart t aviacionit pr
pilot helikopteri, profesion q e
ushtroi 30 vjet me radh.
N vitin 1997 emigroi n Itali, ku
punon pran shtpis Nna e
Fmija Koperativa Farsi Prossimo
ONLUS Milano. Gjat viteve n
emigrim, sht dhn shum pas
shkrimeve historike dhe krijimtaris letrare. Veojm studimin historik monografik Kultura e Komanit dhe Komanasit, botuar m 2013.

Vaji i farave t kungullit

(Cucurbita pepo var. styriaca)
Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona m e gjelbr e Austris (Steiermark), ka
ngjyr t errt, arom t kndshme dhe sht i njohur pr vetit e tij t shumta
antioksidative e shruese.
Prmban Selen dhe Vitamin E, t njohura pr efektin antioksidant dhe pr
mbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.
Ul kolesterolin, n saj t prqindjes s lart t acidit linoleik dhe
fytosterolit.
Ka veti antiinfektive dhe prdoret pr trajtimin e artritit reumatoid.
Prmban gjithashtu vitamina C, beta-Karoten, hekur, kalcium, kalium dhe
magnez.
Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kshtu ul tensionin e
lart n saj t acideve yndyrore t pangopura (omega3), duke
parandaluar smundjet e zemrs dhe t fshikzs s urins. Ky vaj sht
gjithashtu i njohur pr efektin pozitiv n kancerin e prostats.
Kshillohet t prdoret n sallaturina dhe n disa gatime. Ka shije t veant
e t kndshme arre dhe njihet si delikatese n shum restorante
evropiane.

Cel: +355 66 66 79 059

Druri yn i diellit

Inxh. JANI PAPA

VALANIDHI dushk tipik kserofil, por m madhshtori

- Drur t till krkojn shrbime e trajtime specifike, si ato t ullirit -

Gjinia e dushqeve, me gati

300 lloje (specie) takohet
gjithandej n hemisferin e
Veriut. N Afrik (me prjashtim t pjess q laget nga
Mesdheu), n Amerikn e Jugut, n Australi, etj., dushqet
mungojn, nuk njihen. N
vendin ton takohen vetm
10-12 lloje dushqesh, nga t
cilat sigurohet pjesa m e
madhe e nevojave pr lend
drusore t cilsueshme dhe
prodhime t tjera, gjethet,
lndet, zhguajt, gjueti (derri i
egr), etj. M t prhapur jan:
Qarri (Q. cerris L.), bunga (Q.
petraea Liebl.), bungbuta (Q.
pubenscens Willd.), shpardhi
(Q. frainetto Ten.), bulgeri (Q.
trojana Webb.), ilqja (Q. ilex
L.), prralli (Q. coccifera L.),
rrnja (Q. robur L.), shurdhja
(Q. crenata Lam), valanidhi (Q.
aegilops L, dhe Q. macrolepis), agriovalanidea (Q. Papajoannu), etj. Vetm ilqja dhe
prralli, t cilat takohen edhe si
shkurre, jan gjethembajtse. Ilqja, shurdhja dhe rrnja
jan n Listen e Kuqe t Flors Shqiptare.
Dikur pyjet e ilqes mbulonin brigjet mesdhetare,
gjith bregdetin e Jonit, Adriatikut, kalonin fomacionin
Klimax, q do t thot se do
t ishin e do t qndronin aty
pr shum koh, por me
ndrhyrjen e njeriut (urbanizimi i bregdetit, hapje tokash

te reja, prerje rrafsh e pa kriter,

kullotje, zjarre, etj.) ilqja humbi
dhe vazhdon t humbas
siperfaqe. U zvendsua nga
lloje kserofile si prralli
shkurre, mareja, drufrutoret
etj. Pr kt arsye ky lloj, aq
sa ka mbetur, duhet mbrojtur
me do mim.
Studiues t Lugines s
Drinos - fusha e Dropullit
thon se kjo lugin tej e prtej
ka qen e veshur me valanidh. Por kjo duhet marr me
rezerva, pasi dushqet e n veanti valanidhi, nuk u prshtaten tokave aluvionale, me
ndonj prjashtim t qarrit.
Megjithse n kushte ekstreme, valanidhi sht m madhshtori, m jetgjati, mbi 300
vjet. N vazhdim po mundohemi t hedhim drit n sekretet e natyrs, q shfrytzon
me zgjuarsi kjo bim.
N disa zona t Shqiperis Jugore valanidhi formon
pyje me rendsi, fillojn afr
detit dhe ngjiten n 900-1000
m lartsi. Gjendja e pyjeve t
valanidhit prcaktohet nga
treguesit dendrometrik, por
edhe me sy t lir. Valanidhi
nuk preferon toka t thella, t
ngjeshura, i mjaftojn ato t
cekta, t shrifta e t ngrohta.
Ku m shum e ku m pak
sht druri m i prhapur n
kullotat e mirfillta dimrore.
Bashkjeton me bulgrin, me
t cilin formon przierje t le-

hta, me fletor t tjer, lofat

(C. siliquastrum L.), ullastr
(O. europea L.), carac (C. australis L.), etj; vetm disa
dhjetra fidan komod e
shum t bukur caraci, n
mnyr natyrore, pa asnj
shrbim, zbukurojn qytetin e
Sarands. Jo n kuptimin e
mirfillt t fjals nnpyll valanidhi, takojm shkurre si
cfaka (F. fruticosa), driza (P.
aculeatus Lam), gjineshtra
ose xana (S. junceum L.) etj.
Kto dy t fundit me lule t
verdha jan pioniere natyrore t valanidhit. T dyja i takojm pran detit. Me rritjen e
lartsis, driza trhiqet,
ndrsa gjineshtra e shoqron
valanidhin deri n lartesit e
msiprme. Nga ana e Bregut
(Lukov-Himar) takojm
mollosfakn (S. glutinosa L),
ndrsa sherebela (S. officinalis L.) ka prhapje m t gjer nga krahu lindor (KopacezZminec). Nga bimsia barishtore prmendim badhrn
(A. microcarpus), bokn (S.
bulbus) dhe disa lloje belizmash, me e rendesishme (A.
ischaemum L.) etj. T gjitha
kto bim jan tipike kserofile.
Sipas inventarizimit t
br nga Shrbimi Pyjor, pyjet
e valanidhit jan: Delvina
(Tatzat, Kalas, Senice, Kopacez, Palohor, Kardhikaq,
Dhrovjan, Krongj, Velahov,
Livin). Saranda (Navarice,
Dhivr, Llupsat, Janicat, mali
Aravuna, Maline, Rrushat.

Klisura e Karoqit, Janjar, mali

i Markatit, Miles, Stillua, Kalivo,
Soroneja, Eremecet, Pllakoto,
Lavani, etj.). Vlora (Qeparo,
Himar, Vuno, Palas, Dhrmi, Dukat, Tragjas, Rradhim). Berati (Molisht, Starov,
Skreven, etj.).
Pyjet e valanidhit kan
funksion mbrojts pr klimn,
tokat e pjerrta nga erozioni,
etj. E qeverisim si trungishte
pr dy arsye: (i) numri m i
madh i drurve n kmb (t
rinj, pjekur e moshuar) kan
origjin farore; (ii) prodhimi
m i vlefshm sht zhgualli,
nga i cili nxirret tanini, lend
regjse (17 36 % ka zhgualli,
ndrsa luspat 45 %).
Valanidhi ka aftsi t
madhe lastarizuese. Me ricungime dhe krasitje n individ e siprfaqe t prekura
nga dmtimet, realizojm
shum shpejt ringritjen e pyllit. Me prjashtime t vogla,
krahasimisht me llojet e tjera,
gjendja e pyjeve dhe drurve
t valanidhit sht e mir.
Zakonisht kur pritet valanidhi
kurora bhet copa - copa,
thrrmohet. Mosnjohja e ksaj specifike shpesh shoqrohet me aksidente t rnda,
deri edhe me vdekjen e atij q

Kripa. A sht vdekja e bardh

Kripa.
Asnj kokrriz dm!
Njihen mse 14 mij mnyra
t prdorimit t krips dhe disa
nga ato prdoren ende.
* Zerrja e vezve n uj me
krip bn q ato, edhe po t ahen,
nuk derdhen dhe qrohen leht.
* Freskia e vezs mund t
kontrollohet duke e hedhur n uj
me krip: veza e freskt zhytet, e
dyshimta mbetet mbi uj.
* Mollt, dardht dhe patatet
e porsaqruara hidhini n uj t
ftoht me krip q t ruajn ngjyrn.
* Filxhant dhe afkat pastrohen nga shtresa e mbeturinave t
ajit e t kafes me nj sfungjer t
lagur me krip.
* Ent e qelqit bhen m
transparente e m t shklqyera
po t lahen n uj t vakt me krip
dhe t shplahen n uj t ftoht
t zakonshm.
* Me uj t kripur lahet mir
edhe pasqyra e errsuar.
* Me krip mund t pastrohet
fundi i djegur i tenxheres a tiganit.
Hidhni n fund nj shtres t
trash kripe, lageni me uj, lreni
tr natn dhe n mngjes valojeni.
* Kripa dhe soda pastrojn
frigoriferin dhe heqin ern.
* Nj maj luge krip e hedhur
n kafe prmirson shijen dhe
largon hidhrimin e teprt.
* Shtoni nj maj luge krip
n qumsht dhe ai qndron m
shum koh i freskt.

* Gjurmt e freskta t djerss

hiqen nga rrobat me solucion kripe
(1 lug gjelle n 1 got uj).
* Borsa me uj t ngroht
qndron m shum koh e ngroht
nse n uj shtoni pak krip.
* Ila me krip. N rast helmimi, pini vodk me krip. Nse
nuk e pini dot vodkn, pini disa
gota me uj t kripur mir dhe
pastaj nxirreni.
* Kur jeni ftohur, bn mir
po t pini pak vodk me krip.
* Kur ju ulet tensioni i gjakut,
pini nj got uj t kripur mir.
* Nse doni t ngrini tonusin
e prgjithshm t organizmit,
vendosni pak krip nn gjuh dhe
thitheni me ngadal, pastaj glltiteni menjher. Kujdes: t mos e
bjn ata, q nuk duhet t prdorin
krip.
* Kripa, sipas akademikut
Bollotov, mund t rinoj organizmin. Ai propozon kt metod
efikase pr t rritur sekretimin e
lngjeve t stomakut. 530 minuta
pas t ngrnit vendosni n maj t
gjuhs 12 g krip kuzhine ose deti.
Pasi t tretet kripa, glltitni psh-

tymn e kripur. Kaq pak krip nuk

dmton, ndrkaq sjell lshim t
lngjeve t stomakut.
* Kripa sht lnd unikale
antiseptike. N kohn e Lufts
s Madhe kirurgu Shegllov
prdorte peceta t lagura m
solucion t ngopur kripe. Pas 3
4 ditsh, plagt e mdha e t pista
bheshin roz e t pastra.
* Granuloma n dhmb
shrohet me tampon t kripur
pr dy jav.
* Kur ju dhemb dhmbi,
shplani gojn me uj t kripur
pas do t ngrni dhe para gjumit.
* Kur keni ftohje t mushkrive dhe koll t fort, vendosni
peceta t kripura n zonn e ftohjes.
* Adenoma dhe mastopatia
mjekohen me nj peshqir pambuku t palosur m katrsh e t
lagur n solucion kripe. At vendoseni n zonn e lnduar gjat
nats. Ky mjekim vazhdon dy jav.
* Kripa ndihmon pr mjekimin e purrave dhe furunkulave
(t thatve). Mbi purr vendosni
qull kripe, fiksojeni me leukoplast
dhe e mbajeni rreth nj or. Kjo
prsritet pas disa orsh.
* Pr shembjet, n vendin e
smur, vendosni kompresa me
krip e uthull. Ato ndihmojn
edhe n dhimbjet e koks.
* Pr variet: n vendin e lnduar
vendosni nj nap me qull kripe dhe
lidheni me garz elastike. Po ta bni
kt n mngjes e mbrmje, venat
do t kthehen n norm.

* Pr smundjen e krpudhave (mikomikoza): mbajini

kmbt 5-10 minuta n tretsir
kripe (1 lug gjelle krip n 0.5
litra uj t ngroht). Mund t
shtoni edhe qep t shtypur.
Procedura prsritet deri n
shrim t plot.
* Kur ju pickon bleta apo
grerza, vendosni n vendin e
pickuar pak krip t lagur. Ajo
qetson dhimbjen dhe zvoglon
njtjen.
* Nj masazh me krip t
trash guri n flok i forcon dhe
pengon rnien e tyre.
* Q ta keni trupin t but e
delikat, pa pura e rrudha: Para
se t laheni n dush, frkohuni
me krip guri t that. Shtypeni
n dor, q pllmbt t bhen
roz dhe prplasni kmbt n
kripn q bie posht. Prve
efektit kozmetik, procedura jep
edhe efekt t mrekullueshm
mjeksor: Jonet e krips, duke u
futur n lkur, stimulojn tr
organizmin.
* Masazhi me krip ndihmon
kur ulet tensioni i gjakut, kur keni
rregullime kronike t aparatit
trets, n diabet e n ftohjet e
shpeshta. Kujdes, ka edhe kundr
indikacione: n dmtimet e
lkurs, plag t hapura, ekzema.
* Pas nj dite t lodhshme,
futni kmbt n uj t ngroht me
krip dhe menjher do t ndjeni
lehtsim.

bn prerjen dhe, n kto raste

fajsohet druri si i keq, q
fsheh dika t keqe t madhe; pr shum besimtar t
krishter, sht druri ku u
gozhdua i Biri i Zotit.
Edhe n t ardhmen valanidhi do trajtohet si dru pr
nevoja industriale, pavarsisht se zhguajt ka disa vjet q
nuk grumbullohen e tregtohen. Fruti lndet (m t mdha nga llojet e tjera) prdoret
pr majmjen e derrave dhe
ushqimin e t dhirtave, ndrsa
gjethet jan t ashpra e t
hidhura dhe nuk plqehen
nga t dhirtat. Qymyri i drurit t
valanidhi sht i cilsis s

lart, vozat prej valanidhi pr

mbajtjen e vers vlersohen
shum.
Bima njvjeare e kultivuar
e lulediellit nuk ka pretendime
t mdha pr tokn dhe
pjerrsin e saj, nevojat e
mdha pr energji diellore pr
fotosintezn i siguron duke
kthyer lulen karshi diellit, nga
lindja deri n perndim.
Valanidhi (druri m dritdashs n vendin ton,
plotsimin e nevojave pr
energji diellore e ka zgjidhur
duke pushtuar faqet juglindore, jugore e jugperndimore t kodrave e maleve
prkundrejt diellit.

Vemja e dushkut
Vemja e dushkut sht dmtues i
prhapur thuajse n t gjitha vendet
e bots. Njihet prej kohsh si dmtues
i pyjeve dhe drurve frutor n
vendin ton. Esht e prhapur n zonn e ult bregdetare, kodrinore
e paramalore, deri 700 m mbi rrafshin e detit.
Dmtuesi takohet edhe n lartsi me t mdha, por n kto zona
ka prhapje me t vogl. N prputhje me kompleksin e faktorve
biologjik, vatrat e shumimit masiv t dmtuesit, jan dushkajat
e Pogradecit, t Shkodrs, Tirans, etj. Vitet e fundit, vemja ka
qene e prhapur edhe n pemtoret e ktyre rretheve.
Vemja e dmtuesit ushqehet me gjethet e drurve pyjor e frutor,
t dushkut, shkozs, ahut, plepit e shelgut, t molls, dardhs,
kumbulls, qershis, pjeshks, hardhis, gshtenjs, etj.
Tipari i dmtuesit sht, brejtja e gjetheve deri n skeletizimin e
plot t tyre. N masive t tra gjat majit e qershorit, bimt humbasin
gjethet, ngjyrn e gjelbr dhe marrin pamje si t kt rn zjarr. Si
rezultat i dmit pr disa vite, bimt dobsohen, japin pak prodhim
dhe jan t predispozuara pr tu prekur nga brejtsit e drurit
(Scolitus sp.), q bhen shkak pr tharjen e pyllit apo pemtores.

Kripa. Kaq e dmshme

dhe kaq e nevojshme!
Kripa sht vdekje e bardh.
Nga ajo u vijn t kqija veshkave, tmthit e fshikzs s urins, zemrs e arterieve. Kshtu
thuhet e shkruhet shpesh. Megjithat, njerzit e prdorin prej
mijra vjetsh vdekjen e bardh. Me sa duket, pa t nuk
bjm dot.
Kshtu sht, sepse npr
venat tona qarkullon solucion
kripe. Vet trupi yn prmban
rreth 120 gram krip. Po t
paksohet shum sasia e saj,
muskujt nuk tkurren, gjaku nuk
qarkullon, ushqimi nuk tretet,
zemra nuk rreh. sht e vrteta,
shkenctart ende nuk kan rn
n ujdi ciln sasi kripe ta quajn
tepr pak e ciln tepr shum
Normat mjeksore rekomandojn t prdoren 3.5 8 gram
krip n dit. Por prdorimi real i
krips i kalon kto rekomandime
1.5 2 her. Konsumimi i dyfishit t norms e dmton qartsisht shndetin, ndrsa trefishi
i norms mund t oj n rritjen e
tensionit, n depozitimin e kriprave.
Pacientve, q kan smundje
t tilla, u rekomandohet dieta pa
krip. Ka edhe t shndosh q
heqin dor nga prdorimi i krips.
Duhet t dini se, jo vetm tepria,
por edhe mungesa e krips sht
e dmshme pr shndetin.
Kripa sht material ndrtimi
i pazvendsueshm pr organizmin ton. do qeliz sht nj

central elektrik jonik mikroskopik dhe puna e tij varet nga

shuma faktor, por edhe nga
prania e krips. Mungesa e krips
mund t oj n dmtimin e
qelizave, q on n lndim t
gjymtyrve e t organeve t
brendshme, n dobsimin e
tensionit t gjakut, n ngadalsimin e procesit t t menduarit, n rnien e veprimtaris
lvizse t stomakut, t zorrve
e t kanaleve t tmthit. Kripa
mban ekuilibrin hidromineral t
organizmit, rregullon presionin
dhe vllimin e gjakut, ndihmon
funksionet e tretjes s ushqimit.

Mos e keqprdorni kripn,

por edhe mos hiqni dor nga ajo.
Dgjojeni organizmin, studioni
reagimet e tij dhe gjithka do t
jet e bukur, e shijshme dhe e
dobishme. Dhe sallata pa krip,
dhe nj copz peshku i tymosur,
dhe nj kore buke thekre e ngjyer
n krip.

E N G L I S H

The Council of Ministers approved today the draft law On

the management of the national forestry and pasture fund
in the Republic of Albania
By this historic decision, a truly momentous legislative
enterprise is initiated, and one of the most essential reforms
in the forestry and pasture sector for our country.
This draft law, prepared by the Ministry of Environment,
is the result of a series of consultations with forestry
experts, local government representatives, academia,
international partners and various stakeholders of the
environment sector.
1. For the first time, this draft law will address the current
dead-end, created as a result of the transfer process of the
forestry and pasture lands onto local authorities. Today,
we have decided on a 100% management of the forestry
fund by municipalities.
The draft law that the government passed today, introduces
a reorganization scheme in the governance of the forestry
and pasture sector, with the Ministry of Environment acting
as a policymaking institution, only. All management roles
of the national forestry and pasture fund are delegated onto
municipalities, while inspecting functions remain with the
State Environment and Forestry Inspectorate.
This constitutes a noticeable progress in the context of the
decentralization of competences from the Ministry of
Environment onto municipalities, fully in line with the crosssectorial decentralization strategy.

AHMET OSJA
All Albanians friend
GRAND MASTER
Ndoc SELIMI

Our intervention had to be radical and with immediate effect,

therefore the Ministry put forward a new direction with
respect to the management of the national forestry and
pasture fund.
2. For the first time this draft law will categorically and
completely ban the export and trading of timber. This measure
comes after a series of other undertaken measures, which
produced a quite tangible effect in banning the export of
charcoal and raw timber. However, previous measures were
not considered sufficient to address the current situation
and assure sustainable development in this sector.
3. For the first time, this draft law stipulates the initiation of
a 10 year forestry moratorium (Ban). The moratorium (Ban)
on forestry export and trading is a momentous decision,
which requires the commitment and goodwill of all
stakeholders, as well as the complete support of the Albanian
society.
Even though, this may appear a drastic move, this decision
of the Albanian government was however conditioned by
the unfavorable situation handed down to us from more
than 40 years.

Ever since 1974, community need for raw timber and firewood
has been several times higher than the quantity generated by
forests throughout the country. Abusive acts after the 90s
have led to the degradation of the forestry fund, as one of the
most vital environment sectors and valuable assets for the
Albanian economy. Messy interventions, continuous damage
and abusive logging have resulted in almost an emergency
situation of this natural fortune, of vital values for the future
of every citizen of the Republic of Albania.
Let me reiterate the fact that the Ministry of Environment,
in close cooperation with the municipalities, will guarantee
to the citizens uninterrupted supply of firewood for local
heating purposes.
This major reform is a historic decision in the forestry
sector, which will guarantee sustainable development of
the forests, and ensure improvement of quality of life and
wellbeing of Albanian citizens, to the best interest of our
society, today and in the future.
The draft law will be reviewed and discussed on the
commissions of the Albanian Parliament and we do foresee
to enter in Law in January 2016.
Page 1

2015 - Forests
in the three
universal
activities focus!
Gjon FIERZA

Ahmet Osja is an alive man of history, the man who made the
difference in the Albanian agricultural science, who gave the
country all the youthful energy, lately even that surplus energy,
which is often called the second and third age.
It has been written very much about this extraordinary
personality, his character of an Albanian Indeed, for whom
man, earth and vegetation are the holy trinity on which the life
under the sky has eternally vowed allegiance.

Page 6

Family Farms - Key to

Sustainable Agriculture
Family farms account for
about 70-80% of agricultural
land and provide livelihood
and food for many families
worldwide, turning in a very
important factor for economic
development. 70-80% of world
food is produced precisely on
family farms. More than 90%
of these farms are run by
individuals or families and are
based largely on the work of
the joint family members.
Family farms in Albania are
recovered after years of collectivization and the establishment of cooperatives.
According to Minister of
Agriculture, Mr. Edmond
Panariti, today in Albania

Press Statement of the Minister of Environment,

Mr. Lefter KOKA

more than 90% of agriculture

is mainly based on family
farms, which have an economic and social dimension.
Family farming is family
oriented production of survival up to orientation for
marketing purposes.
Mr. Panariti qualifies family
farm as the main contributor
to food security in our
country. According to him,
these farms are essential for a
sustainable and equitable
management of natural resources and biodiversity.
Family farms play a key role in
the development of mountain
areas. Mr. Panariti states that
during the crisis the balance

During the last four

months of 2015 were
carried out three important
international activities:
14th World Congress of
Forest (September 7 to 11,
in Durban, South Africa);
VII Europe Ministerial
Conference of Forest
(October 20 to 21, in
Madrid, Spain);
Climate Summit COP21,
Paris Conference (30
November to 11 December).
The keywords were:
Complicated human
relations (human society)
with biodiversity- forests;
climate change-increased
carbon dioxide;
sustainable development.

Page 4
is kept and provided precisely
by family farms. Based on
family agriculture, rural areas
were more resistant to crises,
because family farms have
better adaptability and
continuity in increased
production when there is a
crisis, he says. Family farms
provide solutions to the
unemployment problem,
which the Albanian government notices as an opportunity to create more job
opportunities and avoid the
movement of population to
cities.

Memorandum of Understanding
between the countries of the Balkan
Peninsula, in the forest sector
The Memorandum of Understanding was signed
between the countries of the
Balkan Peninsula, in the forest
sector, as a geographic and
historical region of Southeast
Europe with natural resources
and great biological diversity.
The memorandum is an
expression of the joint wish of
cooperation in the field of
forest, considering the important role of the forestry
sector in economic development, in the context of dynamic changing of socioeconomic conditions through
the future challenges of the
impact on climate change at
global level.
During the discussions after
the presentations of each
participating country, at a
meeting in Sofia, Bulgaria, was

highlighted the importance of

the Memorandum implementation by the signatory
parties, considering as a
precondition for finding the
best ways to achieve effective
results on conservation,
protection and sustainable
development of forests in the
region.
The memorandum will serve
as a call to all governments of
the participating countries to
give priority the policy for
sustainable forest management and development of the
forestry sector. It will serve not
only for the development of
joint dialogue, exchange of
information and experience
among the institutions responsible for forests of the
region, but also to undertake
concrete activities in view of

Page 3

KSHILLI BOTUES
PhD.C E. Imeraj, Prof. dr. V.
Tabaku, Dr. A. Petto, A. Sokoli,
Prof. dr. M. Kotro, Prof. dr. B.
Lushaj, Prof.as. dr. V. Mine,
Prof.as. dr. E. Toromani, MSC
J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. A.
Postoli, Zh. Prifti, A. Gacaferi

BASHKPUNTOR
REDAKSIA
V. Hoxha (prgjegjs), F. Brazhda (Elbasan),
A. Seci, Gj. Fierza, F.
I. Gjana (Kuks), J.
Memeli, dr. R. Jata
Papa (Sarand), dr.
Financ, marketig: S. Mziu (Itali), dr. R.
Msc. Gj. Fusha, Msc. Jata (Mbretria e
Bashkuar)
E. Imeraj

sustainable forest management.

In this regard to achieve the
objectives, was created the
Forum Forests of the
Balkans, which will ensure
communication and coordination of activities between
the participating parties. The
forum will develop its activities in support of interest to
companies and all stakeholders of the forestry sector
in the Balkan Peninsula.
The Albanian side, which
signed the Memorandum of
Understanding expressed its
will for cooperation for its
implementation, in order to
coordinate forest policies,
implementation and reporting
on regional and European
level.
Page 3

Kontaktoni:
erinda 001@gmail.com
velihoxha@yahoo.com
068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezh
Gazeta Kurora e Gjelbr
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org