Proraun i konstruisanje veza

Metalne konstrukcije 2

P4-1

Primeri primene veza u zgradarstvu i

mostogradnji

Metalne konstrukcije 2

P4-2

Podela veza
Veze mogu da budu:
zglobne koje prenose samo smiue sile;
momentne koje su sposobne da prenose i
momente savijanja.
U momentne veze spadaju:
krute i polu-krute veze;
potpuno nosive i delimino nosive veze

Metalne konstrukcije 2

P4-3

Zglobne veze
Najee se primenjuju:
veze sa enom ploom
veze sa priljunim limom,
veze sa prikljunim ugaonicima,
veze ostvarene pomou stolice.
Zglobne veze mogu biti:
izmeu grede i stuba
izmeu dve grede.
Metalne konstrukcije 2

P4-4

Veza sa eonom ploom

Veza sa prikljunim limom

Veza sa prikljunim ugaonicima

Veza ostvarena pomou stolice

Metalne konstrukcije 2

P4-5

Zglobne veze sa eonom ploom

Metalne konstrukcije 2

P4-6

Veze sa eonom ploom

Nema ekscentriciteta (e = 0)!

Zahteva se vea preciznost izrade manje tolerancije!
Metalne konstrukcije 2

P4-7

Metalne konstrukcije 2

P4-8

Elementi veze
Neophodno je da se proveri nosivost svih elemenata veze koji
uestvuju u prenoenju sile VEd!
Osnovni elementi zglobne veze sa eonom ploom su:
1. Zavrtnjevi (n = n1n2)
2. eona ploa (hp, tp, bp)
3. Rebro grede (tbw)
4. avovi (a)
Nosivost veze VRd jednaka je minimalnoj nosivosti od svih
vidova loma svih komponenata veze!
8

VRd minVRd ,i
i 1

Metalne konstrukcije 2

P4-9

Opti uslovi

Metalne konstrukcije 2

P4-10

Obrtanje na mestu veze

Neophodno je da se omogui dovoljna rotacija na mestu veze,

kako bi se obezbedilo pravilno ponaanje veze i preraspodela
uticaja u skladu sa pretpostavkom o zglobnoj vezi!
Metalne konstrukcije 2

P4-11

Metalne konstrukcije 2

P4-12

avovi
Da bi izbeglo krto ponaanje veze neophodno je da avovi imaju
veu nosivost od nosivosti rebra grede.
U sluaju obostranih ugaonih avova to se moe postii ako je
zadovoljen sledei uslov:
fyb
w fyb M 2
a
t bw ili a
t bw
2fuw ,d M 0
2 fub M 0

Metalne konstrukcije 2

fuw ,d

fub
2 w M 2

P4-13

Zavrtnjevi
Zavrtnjevi su optereeni na smicanje.
Uobiajena je kategorija smiueg spoja A.
Tri kriterijuma u pogledu nosivosti zavrtnjeva:

1. nosivost zavrtnjeva na smicanje;

2. nosivost eone ploe na pritisak po omotau rupe;

3. nosivost oslonakog lima na pritisak po omotau rupe.

Oslonaki lim moe biti: noica stuba, rebro stuba ili rebro grede.

Metalne konstrukcije 2

P4-14

Nosivost zavrtnjeva na smicanje

VRd ,1 0,8 n Fv ,Rd

n
je ukupan broj zavrtnjeva (n = n1n2);
Fv,Rd nosivost zavrtnja na smicanje. Fv ,Rd v A fub / M 2
Zavrtnjevi su jednoseni.
Redukcija nosivosti od 20% se uzima zbog uticaja
zatezanja u zavrtnjevima!
Metalne konstrukcije 2

P4-15

Nosivost eone ploe na pritisak po

omotau rupe

Metalne konstrukcije 2

P4-16

Nosivost oslonakog lima na pritisak po

omotau rupe
VRd ,3 n Fb,Rd

Metalne konstrukcije 2

P4-17

eona ploa
Dimenzije eone ploe (hp, tp i bp) treba da se odrede iz uslova
smetanja zavrtnjeva, raspoloive visine rebra grede, nesmetane
rotacije i duktilnosti veze (opti uslovi) i sledeih kriterijuma
nosivosti:
1. nosivost bruto preseka na smicanje;
2. nosivost neto preseka na smicanje;
3. nosivost na cepanje bloka;
4. nosivost na savijanje.
Velika debljina eone ploe dovodi do znaajne nosivosti veze na
savijanje! Uobiajena je debljina oko 10 mm!

Metalne konstrukcije 2

P4-18

Nosivost bruto preseka na smicanje

VRd ,4 2

hp t p fyp / 3
1,27

M0

Postoje dve ravni smicanja!

Koeficijent 1,27 se uzima zbog redukcije usled interakcije
savijanja i smicanja!

Nosivost neto preseka na smicanje

VRd ,5 2Av ,net

fup / 3

M2

Av ,net t p (hp n1 d 0 )
Metalne konstrukcije 2

P4-19

Nosivost na cepanje bloka

VRd ,6 2 Veff ,Rd

Metalne konstrukcije 2

P4-20

Nosivost eone ploe na savijanje

Metalne konstrukcije 2

P4-21

Nosivost rebra grede na smicanje

VRd ,8 hp t bw

fybw / 3

M0

tbw

debljina rebra grede;

fybw

granica razvlaenja rebra grede.

Metalne konstrukcije 2

P4-22

Preporuke za dimenzionisanje veze

Pri projektovanju je neophodno da se definie broj zavrtnjeva (n) i
dimenzije eone ploe (hp, tp i bp);
Potreban broj zavrtnjeva moe da se odredi iz uslova nosivosti na
smicanje (VRd,1);
Potom se oblikuje veza i definiu sva rastojanja izmeu zavrtnjeva
(e1, p1, ...) i proverava nosivost na pritisak po omotau rupe (VRd,2,
VRd,3) na osnovu koje se moe dobiti potrebna debljina eone
ploe (tp)!
Visina eone ploe se odreuje na osnovu minimalnih rastojanja
izmeu zavrtnjeva i nosivosti rebra grede na smicanje (VRd,8);
Potom se proveravaju ostale nosivosti!
Metalne konstrukcije 2

P4-23

Primeri zglobnih veza sa gredom

ostvarenih pomou eone ploe

Metalne konstrukcije 2

P4-24

Primeri zglobnih veza sa stubom pomou

eone ploe

Metalne konstrukcije 2

P4-25

Veze sa prikljunim limom

Metalne konstrukcije 2

P4-26

Metalne konstrukcije 2

P4-27

Mogu da se koriste za zglobne veze izmeu:

grede i stuba (preko noice ili rebra stuba);
izmeu dve grede.
Metalne konstrukcije 2

P4-28

Veza sa jednim redom zavrtnjeva n2=1

Metalne konstrukcije 2

P4-29

Veza sa dva reda zavrtnjeva n2=2

Metalne konstrukcije 2

P4-30

Glavni elementi veze

Osnovne komponente veze ija nosivost treba da se proveri su:
1. Zavrtnjevi,
2. Prikljuni lim,
3. Rebro nosaa,
4. avovi.
Nosivost veze jednaka je najmanjoj nosivosti za sve vidove
loma svih komponenata veze!
11

VRd minVRd ,i
i 1

Metalne konstrukcije 2

P4-31

Opti uslovi

Metalne konstrukcije 2

P4-32

avovi
Za avove vee isti principi kao i za veze sa eonom
ploom!
Nosivost avova treba da bude vea od nosivosti prikljunog
lima

w fybw M 2
a
tp
2 fubw M 0

Metalne konstrukcije 2

P4-33

Zavrtnjevi
Zavrtnjevi su optereeni na smicanje.
Pored transverzalne sile kod ovkvih veza javlja se i moment
ekscentriciteta (MEd=VEd e). Zavrtnjevi nisu ravnomerno
optereeni!
Uobiajena je kategorija smiueg spoja A.

Tri kriterijuma u pogledu nosivosti zavrtnjeva:

1. nosivost zavrtnjeva na smicanje;
2. nosivost prikljunog lima na pritisak omotaa rupe;
3. nosivost rebra nosaa na pritisak po omotau rupe.
Metalne konstrukcije 2

P4-34

Naprezanje najoptereenijeg zavrtnja

za jedan red zavrtnjeva n2 =1 (n = n1)
FV VEd / n
2
F

V
e
h
/
h

max M
Ed
max
i VEd e
i

6
n (n 1) p1
2

6e
VEd VEd
2
2

Fv ,Rd
F

max R
V max M
n n (n 1) p1
2

FV
maxFM
maxFR

Fv,Rd

sila u jednom zavrtnju usled smiue sile VEd

sila u najoptereenijem zavrtnju usled momenta ekscentriciteta,
rezultujua sila u najoptereenijem zavrtnju,
nosivost zavrtnja na smicanje (jednosean).
Metalne konstrukcije 2

P4-35

Naprezanje nejoptereenijeg zavrtnja

za dva reda zavrtnjeva n2 =2
FV VEd / n
max FM ,hor

p1(n1 1)
VEd e
2I

max FM ,ver VEd e

n1 2 1
p2 n1(n12 1) p12
2
6

max FR

p2
2I

moment inercije zavrtnjeva

F
max
M
,
ver
max
M
,hor
V

VEd VEd e p2 VEd e p1

(
n

1
)

Fv ,Rd
max R
1
2I
n
2I

Metalne konstrukcije 2

P4-36

Nosivost zavrtnjeva na smicanje

Za jedan red zavrtnjeva n2 =1 (n = n1)
VRd ,1

n Fv ,Rd
6e

1
(n 1) p1

Za dva reda zavrtnjeva n2 =2

VRd ,1

n Fv ,Rd
2

e p2 e p1

(n1 1)
1 n
n
2I
2I

Metalne konstrukcije 2

e p2
2I

n Fv ,Rd

1 n 2 n 2

e p1
(n1 1)
2I
P4-37

Nosivost prikljunog lima na pritisak po

omotau rupe
VRd ,2

n
1 n

F
b ,ver ,Rd

n

F
b ,hor ,Rd

Metalne konstrukcije 2

P4-38

Nosivost rebra grede na pritisak po

omotau rupe
VRd ,3

n
1 n

F
b ,ver ,Rd

n

F
b ,hor ,Rd

Metalne konstrukcije 2

P4-39

Nosivost prikljunog lima

Neophodno je da se odrede sledee nosivosti:
1. Nosivost bruto preseka na smicanje;
2. Nosivost neto preseka na smicanje;
3. Nosivost na cepanje bloka;
4. Nosivost prikljunog lima na savijanje;
5. Nosivost prikljunog lima na izboavanje

Metalne konstrukcije 2

P4-40

Nosivost bruto preseka na smicanje

VRd ,4

hp t p fyp / 3
1,27

M0

Koeficijent 1,27 se uzima zbog redukcije usled interakcije

savijanja i smicanja!

Nosivost neto preseka na smicanje

VRd ,5 Av ,net

fup / 3

M2

Av ,net t p (hp n1 d 0 )
Metalne konstrukcije 2

P4-41

Nosivost na cepanje bloka

VRd ,6 Veff ,2,Rd 0,5Ant fup / M 2 Anv (fyp / 3 ) / M 0

Metalne konstrukcije 2

P4-42

Nosivost prikljunog lima na savijanje

Metalne konstrukcije 2

P4-43

Nosivost prikljunog lima na izboavanje

Metalne konstrukcije 2

P4-44

Nosivost rebra nosaa

Neophodno je da se odrede sledee nosivosti:
1. Nosivost bruto preseka na smicanje;
2. Nosivost neto preseka na smicanje;
3. Nosivost na cepanje bloka;

Metalne konstrukcije 2

P4-45

Nosivost bruto preseka na smicanje

VRd ,9 Ab,v

Ab,v

fybw / 3

M0

povrina smicanja nosaa

Nosivost neto preseka na smicanje

VRd ,10 Ab ,v ,net

fubw / 3

M2

Ab,v ,net Ab,v n1 d 0 t bw

Metalne konstrukcije 2

P4-46

Nosivost na cepanje bloka

VRd ,11 Veff ,2,Rd 0,5Ant fup / M 2 Anv (fyp / 3 ) / M 0

Metalne konstrukcije 2

P4-47

Veze sa prikljunim limom izmeu dve grede

Ekscenricitet se moe smanjiti konstrukcijskim oblikovanjem!

Metalne konstrukcije 2

P4-48

Smanjenje ekscentriciteta

Zasecanje noice

Denivelacija nosaa

Metalne konstrukcije 2

P4-49

Kontrola oslabljenog preseka u sluaju

zasecanja noice
Jednostrano zasecanje

ex

Obostrano zasecanje

ex
VEd

VEd VRd

VEd

MEd VEd e x Mc ,Rd

Metalne konstrukcije 2

P4-50

Preporuke za dimenzionisanje veze

Pri projektovanju je neophodno da se definie broj zavrtnjeva (n) i
dimenzije prikljunog lima (hp, tp i bp);
Potreban broj zavrtnjeva moe da se odredi iz uslova nosivosti na
smicanje (VRd,1);
Potom se oblikuje veza i definiu sva rastojanja izmeu zavrtnjeva
(e1, p1, ...) i proverava nosivost na pritisak po omotau rupe (VRd,2,
VRd,3) na osnovu koje se moe dobiti potrebna debljina prikljunog
lima (tp)!
Visina prikljunog lima se odreuje na osnovu minimalnih
rastojanja izmeu zavrtnjeva i nosivosti prikljunog lima na
smicanje (VRd,4 i VRd,5);
Potom se proveravaju ostale nosivosti!
Konstruisanjem prikljunog lima moe se postii da njegova
nosivost na savijanje (VRd,7) i izboavanje nisu merodavne (VRd,8) !
Metalne konstrukcije 2

P4-51

Veze sa prikljunim ugaonicima

Metalne konstrukcije 2

P4-52

Ovakve veze predstavljaju kombinaciju zglobnih veza sa eonom

ploom i veza sa prikljunim limom. Nema zavarivanja!

Elementi veze koji uestvuju u prenoenju optereenja su:

1. zavrtnjevi serije 1 (kao kod prikljunog lima);
2. zavrtnjevi serije 2 (kao kod eone ploe);

16

VRd minVRd ,i
i 1

3. prikljuni ugaonici (jednakokraki ili raznokraki);

4. rebro grede (kao kod prikljunog lima);
Metalne konstrukcije 2

P4-53

Metalne konstrukcije 2

P4-54

Veza sa prikljunim ugaonicima - oznaavanje

Jedan red zavrtnjeva serije 1 (n2=1)
Dva reda zavrtnjeva serije 2 (n2=2)

Metalne konstrukcije 2

P4-55

Veza sa prikljunim ugaonicima - oznaavanje

Dva reda zavrtnjeva serije 1 (n2=2)
etiri reda zavrtnjeva serije 2 (n2=4)

Metalne konstrukcije 2

P4-56

Nosivost zavrtnjeva serije 1

Kao kod veze sa prikljunim limom:
1. Nosivost zavrtnjeva na smicanje - VRd,1 (dvoseni!);
2. Nosivost ugaonika na pritisak po omotau rupe VRd,2 (dvostruka debljina lima 2tL); Uglavnom nije
merodavna!
3. Nosivost rebra grede na pritisak po omotau rupe VRd,3;

Metalne konstrukcije 2

P4-57

Nosivost zavrtnjeva serije 2

U potpunosti kao kod veze sa eonom ploom:
1. Nosivost zavrtnjeva na smicanje - VRd,4 (jednoseni);
2. Nosivost ugaonika na pritisak po omotau rupe - VRd,5;
3. Nosivost oslonakog lima na pritisak po omotau rupe
- VRd,6;

Metalne konstrukcije 2

P4-58

Nosivost prikljunih ugaonika

1.

Nosivost bruto preseka na smicanje - VRd,7 (kao kod veze sa

prikljunim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
2. Nosivost neto preseka na smicanje - VRd,8 (kao kod veze sa
prikljunim limom - dvostruka debljina lima 2tL);
3. Nosivost na cepanje bloka - VRd,9 (kao kod veze sa prikljunim
limom - dvostruka debljina lima 2tL);
4. Nosivost na savijanje kraka ugaonika kod zavrtnjeva serije 1 VRd,10 (kao kod veze sa prikljunim limom - dvostruka debljina
lima 2tL);
5. Nosivost na izboavanje VRd,11 (kao kod veze sa prikljunim
limom - dvostruka debljina lima 2tL);
6. Nosivost na savijanje kraka ugaonika kod zavrtnjeva serije 2 VRd,12 (kao kod eone ploe);
7. Nosivost na cepanje bloka kraka ugaonika, kod zavrtnjeva serije
Metalne konstrukcije 2
P4-59
2 - VRd,13 (kao kod veze sa eonom ploom);

Uobiajene dimenzije prikljunih ugaonika

Ugaonik

Zavrtanj

Poloaj rupa
c1

c2

c3

L90x90x9

M16

50

L100x100x10(12)

M20

60

L120x120x12

M24

70

L150x75x9

M16

50

60

50

L180x90x10(12)

M20

60

70

60

L200x100x12

M24

70

80

60

Pravilnim izborom ugaonika moe se postii da su svi kriterijumi

nosivosti ugaonika zadovoljeni, odnosno nisu merodavni!
Debljina ugaonika tL se usvaja u zavisnosti od debljine rebra
grede tbw koja se spaja i prenika zavrtnjeva.
Metalne konstrukcije 2

P4-60

Nosivost rebra grede

Identino kao kod veze sa prikljunim limom:
1. Nosivost bruto preseka na smicanje - VRd,14;
2. Nosivost neto preseka na smicanje - VRd,15;
3. Nosivost na cepanje bloka - VRd,16

Metalne konstrukcije 2

P4-61

Preporuke za dimenzionisanje veze

Kod zavrtnjeva serije 1 najee je merodavan pritisak po omotau
rupe rebra nosaa VRd,3 na osnovu koga se moe odrediti potreban
broj zavrtnjeva;
Broj zavrtnjeva serije 2 je dvostruko vei od zavrtnjeva serije 1, pa
uslovi njihove nosivosti (VRd,4, VRd,5 i VRd,6 ) uglavnom nisu
kritini;
Dimenzije prikljunih ugaonika se usvajaju u zavisnosti od
prenika zavrtnjeva i debljine rebra grede;
Zbog dvostruke debljine lima, nosivosti kraka ugaonika za vezu
zavrtnjeva serije 1 (VRd,7 do VRd,11) uglavnom nisu merodavne!
Preostali uslovi moraju da se provere!
Ako je geometrija ista (isti broj i raspored zavrtnjeva) nosivost na
cepanje bloka smicanjem (VRd,9) je ista za krak ugaonika na rebru
nosaa i na oslonakom limu, pa se ne mora posebno proveravati!
Metalne konstrukcije 2

P4-62

Karakteristini primeri primene

Metalne konstrukcije 2

P4-63

Zglobne veze ostvarene pomou stolice

Metalne konstrukcije 2

P4-64

Na ovaj nai mogu se ostvariti veze sa gredom i veze sa stubom!

Reakcija se prenosti direktnim kontaktom! Veze rebra sa
zavrtnjevima samo spreavaju bono pomeranje (preturanje)!
Stolica moe biti: (a) u vidu L profila, ili (b) ravnog lima velike
debljine!
Metalne konstrukcije 2

P4-65

Metalne konstrukcije 2

P4-66

Zavarena veza stolice od L profila

Horizontalni avovi MEd VEd e

Vertikalni avovi
V
II Ed fvw ,d
2ah

MEd / h

MEd / h
2a

MEd / h
fu
u 2

a
w M 2
Metalne konstrukcije 2

P4-67

Veza sa stolicom od krutog lima

Metalne konstrukcije 2

P4-68

Unoenje oslonake reakcije u nosa

ay tw 1,46r 3,46t f

ax 1,25(t f r )

A a x ay

Kontrola kontaktnog napona pritiska:

c ,Ed

VEd
c ,d fh,Rd 2,5fy / M 6
A
Metalne konstrukcije 2

M 6 1,0
P4-69

Kontrola stabilnosti rebra u zoni unoenja

oslonake reakcije
Efektivna irina rebra:
T ax 2,5t f r 3,75t f r

Efektivna povrina rebra:

Aw ,eff T tw

Vitkost rebra:

Kontrola nosivosti
rebra na izvijanje:

i
imin

0,75h
h
2,595
(kriva C)
0,289tw
tw

VEd VRd Aw ,eff fy / M1

Metalne konstrukcije 2

P4-70

Oslonaka ukruenja

Aeff 2t s (bs c) Aw ,eff

Ukoliko uslov stabilnosti rebra nije zadovoljen, potrebno je

predvideti oslonaka ukruenja u vidu vertikalnih limova!
Povrina ukruenja ulazi u efektivnu povrinu, a poveava se i
poluprenik inercije idealizovanog tapa upravno na ravan rebra.
Metalne konstrukcije 2

P4-71

Primeri zglobnih veza ostvarenih pomou stolice

Metalne konstrukcije 2

P4-72

Primer poduno pomerljive zglobne veze

ostvarene pomou stolice

Metalne konstrukcije 2

P4-73