Professional Documents
Culture Documents
Bharadvaja Grihya Sutram
Bharadvaja Grihya Sutram
;r√;jgOÁsU]m(
¨pnyn' Vy;:y;Sy;m" ) s purSt;dev s'.;r;nupkLpyte p;l;x…m?m'
%;idrm*duMbr' vwk˚t' vwt√é=Iy;mev dvI| kroit Tv‚Gbl;' mUld<@;-
ràI' ctur©ël' …bl' kroit ) s;dy;c;·rk˘ kmeiR t ivD;yte ) g.;R-
∑meWu b[;˜,mupnyIt g.wk R ;dxeWu r;jNy' g.R√;dxeWu vwXy' g.RnvmeWu
b[;˜,…mTypr' v;s;'…s sm;mnNTyw,ye ' b[;˜,o vsIt r*rv' r;jNyo b-
St;…jn' vwXyo yd…jn' /;ryedb( ˜[ vcRv√O ;so /;ryeT=]' v/Ryde .u y' /;-
yRm.u yovOı
R ‰; îit ivD;yte vsNte b[;˜,mupnyIt g[I„me hemNte v; r;-
jNy' xrid vwXy' vW;Rsu rqk;r' ≤x≤xre v; sv;Rn;pUymR ;,p=e pu<ye n-
=]e ivxeW,e pun' ;m/ey a;≤xtSy k⁄m;rSy kÉx;Nv;p…yTv; ò;tml'-
’tmht' v;s" p·r/;Py p[;cInp[v, ¨dIcInp[v,e sme v; dexe Sq-
i<@lmuıTy;vo+y;…¶' m…qTv; l*ikk˘ v;˙Ty NyuPyopsm;d/;it 1
p[;gg[dw .R rRw …¶' p·rStO,;Tyip vodgg[;" pí;TpurSt;∞ .v≤Nt d≤=," p=
¨p·r∑;∫vTy/St;duˇro d≤=,en;…¶' b[˜;ytne d.;RNs'StIyR m…y gO;-
Myg[e a…¶…mit √;>y;m;TmNy…¶' ?y;Tvoˇre,;…¶' p;]e>y" s'StIyR yq;q|
{Vy;…, p[ynu KTyXm;nmht' v;soå…jn' m*ÔI' me%l;' i]vOt' b[;˜,Sy
m*vI| r;jNySy s*]I' vwXySy bwLv' p;l;x' v; d<@÷ b[;˜,Sy nwyg[o/'
r;jNySy*duMbr' vwXySywk…v'xitd;®…m?m' s'nÁTy;¸itp·rm;,' v; t-
iSmHzMy;" p·r/Inups'nÁit dvI| kÀcmR ;JySq;lI' p[,It;p[,yn' p[o-
=,Ip;]mupveW' yen c;qR" s’dev sv;R…, yqopp;d' vwtiSmNk;le b[˜;
yDopvIt' ’Tv;p a;cMy;pre,;…¶mit£My d≤=,to b[˜;ytn;ˇO,' in-
rSy;p ¨pSpOXy;…¶m….mu% ¨pivxTypre,;…¶' p[;Ñü% ¨pivXy sm;-
vp[…z•;g[* d.*R p[;dexm;]* piv]e ’Tv;Nyen n%;iCzÊv;≤∫rnumJO y 2
piv];NtihRte p;]eåp a;nIyop…bl' p;]' pUr…yTvodgg[;>y;' piv];>y;'
i]®TpUy sm' p[;,w/;Rrym;,oåiviWçNhrTyuˇre,;…¶' p[,It;" s;d…yTv;
d.wrR ipd/;it p[,It;vTp[o=,I" s'S’Ty …blvNTyuˇ;n;in ’Tv; ivW;-
707 (707)
[BhŒradvŒja][ .;r√;j] gOÁsU]m( MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
VEDIC LITERATURE COLLECTION
GRIHYA SÛTRAM
ye?m' i]" sv;R…." p[o=it dvI| in∑Py s'mJO y puninR∑Py ind/;it s'-
m;g;Rn>yu+y;¶;v;d/;it piv];NtihRt;y;m;JySq;Ly;m;Jy' in®Pyoˇ-
re,;…¶m©;r;…•ÂÁ te„v…/…≈Ty;v¥oTy d.Rt®,;>y;' p[TySy i]" pyR…¶
’Tvodgu√;Sy;©;r;Np[TyUÁodgg[;>y;' piv];>y;' punr;h;r' i]®TpUy piv]e
a¶;v;/;y xMy;…." p·rd/;Typre,;…¶mudIcInk⁄Mb;' xMy;' ind/;it
s'SpO∑e m?ymy; p[;cInk⁄Mbe d≤=,;muˇr;' c;pre,;…¶mudgg[' kÀc| in/;y
tiSmNp[;Ñü% ¨pivxit yDopvIt' ’Tv;p a;cMy d≤=,t" k⁄m;r ¨p-
ivXy;Nv;r.te 3
aq p·riWçTyidteånumNySveit d≤=,toånumteånumNySveit pí;TsrSv-
teånumNySveTyuˇrto dev sivt" p[svu ie t smNtmev' ¸Tv; p·riWçit ’-
tvNmN];•mtI?m' ]e/;>yJy s’dev;d/;Tyy' t î?m a;Tm; j;tvedSten
v/RSv ceæNı v/Ry c;Sm;Np[jy; pxu….b[˜R vcRsne ;•;¥en sme/y
Sv;heTyuˇr' p·r…/s'…/mNvv˙Ty dvI| d≤=,;p[;çm;sIn" s'ttmOjmu ;-
`;rm;`;ryit p[j;pit' mns; ?y;y• c Sv;h; kroit d≤=,' p·r…/-
s'…/mNvv˙TyeN{;y Sv;heit p[;çmudç' s'ttmOjmu ;`;rm;`;y;RJy.;g*
juhoTy¶ye me/ptye Sv;heTyuˇr;/RpvU ;R/Re som;y me/ptye Sv;heit d≤=-
,;/RpvU ;R/Re t;vNtre,te r; a;¸tIjuhR oit svRdivRhom;,;meW kLpo mN];Nte
inTy" Sv;h;k;roåmN];Svmu„mw Sv;heit yq;devtm;id∑devteåq;n;id-
∑devteå¶ye Sv;h; som;y Sv;h; p[j;ptye Sv;h; ivêe>yo dev>e y"
Sv;h;¶ye iSv∑’te Sv;heit Vy;˙tI….juhR oTyekk ì x" smSt;….í 4
tt Et; a;¸tIjuhR oit y; itríI inp¥seåh' iv/r,I îit ) t;' Tv; `OtSy
/;ry; juho…m vwêkmR,I' Sv;h; ) y;nUcI inp¥seåh' s'r;/nI îit )
t;' Tv; `OtSy /;ry;¶* s'r;/nI' yje Sv;h; ) s'r;/Nyw deVyw Sv;h; )
p[s;/Nyw deVyw Sv;h; ) sdsSpitm∫⁄t' ip[y…mN{Sy k;Mym( ) sin'
me/;my;…sW' Sv;h; ) yuˇ_o vh j;tved" purSt;d¶e iv≤ı kmR i£ym;,'
yqedm( ) Tv' ….WG.eWjSy;…s kt;R Tvy; g; aê;Npu®W;Nsnem Sv;h;
) a;yud;R dev jrs' gO,;no `Otp[tIko `OtpOœo a¶e ) `Ot' ipb•mOt' c;®
gVy' iptev pu]' jrse nyem' Sv;heTyq v;ssoåNt;Ns'm;i∑R y; a’Nt•-
708 (708)
MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
VEDIC LITERATURE COLLECTION .;r√;j gOÁ sU]m( [ .;r√;j][BhŒradvŒja]
BHÌRADVÌJA GRIHYA SÛTRAM
le%n" 20
aq;Sy;" p[qmg….R<y;ítuqRe m;…s sImNt' k⁄vNR Ty;pUymR ;,p=e pu<ye n=]e
py…s Sq;lIp;k˘ ≈p…yTv;Ntr;g;reå…¶mupsm;/;y jy;>y;t;n;n[;∑^.tO
îit ¸Tvwt; a;¸tIjuhR oit .U.vRu " suv" p[j;pt îit ctßS]e<y; xlLy;
]I…, d.RpÔu Il;in xl;lugP[ s…mTyupinyMyo?v| sImNtmu•yit .U.vRu "
suvo r;k;mh' y;Ste r;kÉ ) som Ev no r;jeTy;¸b[;˜R ,I" p[j;" ) iv-
vOˇc£; a;sIn;StIre, ymune tveit tIre,;s* tveit v; ySy;StIre vsit
purSt;d¶erte ;in in/;y ]Inodn;nuıT» y sipRWop…sCyopind/;Tyudxr;v'
ctuq| teW;mekk ì mve=m;,;' pOCzit ik˘ pXysIit pu];'í pxUí' ie t p[Ty;h
teW;mek˘ b[;˜,;N.ojyedk e ˘ b[;˜,Irek˘ sh k⁄m;rw" s; p[;Xn;it v;Gyt
a;St a; n=];,;mudy;duidteWu n=]ei„vit sm;nm( 21
aq pus' vn' tOtIye m;…s ctuq;Rd* v; it„ye, v; hSten v;nur;/wvoRˇrwv;R
p[oœpdwNyRgo[ /;vro/m;˙Ty;nvò;ty; k⁄m;y;R ÎWTpu]e ÎWTpu],e peW…y-
Tv;Ntr;g;reå…¶mupsm;/;y jy;>y;t;n;n[;∑^.tO îit ¸Tvwt; a;¸tIjuhR oit
ySTv; ˙d; ik·r,eit ctßoåpre,;…¶' p[;cImuˇ;n;' inp;Ty;q;Sy; d≤=,e
n;…sk;…z{eå©ëœnº ;nunyit pus' vnmSymu„y; îit s; heTy;h pum;'smev
jnyTyq ≤=p[s' vu n' yDopvIt' ’Tv;p a;cMy;n;p[Iten xr;ve,;nußo-
tsmudkm;˙Ty pˇStUyNR tI' in/;y mU/HR zo„yNtIm….mOxit dx….STv;-
©ë≤l….r….mOx;…m dxm;Sy;y sUtv; îTyqwn;m≤∫rvo=it yqwv v;t"
pvte yq; smu{ Ejit ) Ev' k⁄m;r Ejtu sh jr;yu,;vp¥t;…mTyq
y¥pr; n pteTp;…,nodkm;d;y mU/NR yen;mv…sçe·ˇldeåvp¥Sv n m;'s-
m…s no dlmvp¥Sv;s;ivit yid g.R" ß'sde ;{e,R p;…,n; i]nU?v|
n;.e®NmOjTe pr;ç' Tv; n;v;Rç' Tv∑; b›;tu bN/nw" ) s AtUnpu xe„v dx-
m;soåvIrheit 22
ivj;t;y;" p·rd;' kroit d≤=,;/eåR g;rSy;…¶mupsm;/;y sWRp;Nf-
lIkr,…m≈;nÔl;v?yuPy juhoit x<@o mkú ¨pvIrStui<@kÉr ¨lU%l"
) Cyvno nXyt;idt" Sv;heTyev' i√tIy;mev' tOtIy;mq;pr;' kÉ≤xnI
716 (716)
MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
VEDIC LITERATURE COLLECTION .;r√;j gOÁ sU]m( [ .;r√;j][BhŒradvŒja]
BHÌRADVÌJA GRIHYA SÛTRAM
îit Stn' p[it/;pyTyy' k⁄m;ro jr;' /ytu dI`Rm;yu" ) tSmw Tv' Stn
p[Py;y;yuvcR oR yxo bl…mit s'iv∑;>y;' p·rd;' kroit n;myit n ®dit
y] vy' vd;m…s y] c;….mOx;msIit ≤xrSt ¨dk⁄M.' ind/;Ty;p" su¢We u
j;g[t r=;'…s in·rto nud?v…mit nwt;s;mp;mudk;q| k⁄vNR Tyq yid …cr'
n ivj;yte ßjmen;' dxRyTe p·rmuˇ_;y;' ≤=p[mve opinhRr¥e d; yd;
sUitk;rog" Sy;∂≤=,Sy pdSt¢odkÉn p;‚„,| Kled…yTv; td; td; t'
dexmvm;i∑R y];Sy; du"%' .vit /num$R cI pu®WSy hStyorekxt' Í,or©
te /;p…yt;rSTv' rogSye≤xWe Tvmu rogSy sUitk;rog.wWJymSymu„y; îit
25
¨pinhRr≤Nt sUitk;…¶m*p;snmithr≤Nt s EW ¨ˇpn;qoR .vit n;iSm-
≤Nk' cn kmR i£yte dxMy;' ò;t* m;t;pu]* xuCyg;r' k⁄vNR Tyup-
inhRrNTy*p;sn' sUitk;…¶mithrNTyNtr;g;reå…¶mupsm;/;y jy;>y;t;-
n;n[;∑^.tO îit ¸Tvwt; a;¸tIjuhR oit /;t; dd;tu no r…y…mTy∑* dxMy;'
pu]Sy n;m d/;it √‰=r' ctur=r' v; `oWvd;¥NtrNtSq' dI`;R….-
in∑;n;Nt' t≤ı p[itiœt…mit ivD;yte ipt; m;teTyg[åe ….Vy;hrey;t;'
ivD;yte mm n;m p[qm' j;tved" ipt; m;t; c d/tuydR g[ îit √π n;mnI
k⁄y;Ri√D;yte c tSm;id≠√n;m; b[;˜,oå/uk R îit n=]n;m i√tIy'
Sy;dNytrÌuÁ' Sy;dNytre,nw m;mN]yern( 26
ivp[o„y h·r,I dUvRe a;d;y gOh;nupodeit gOh; m; …b.It m; veip!(vmUj|
…b.[t Em…s ) Ëj| …b.[√" sumn;" suvc;R gOh;ne…m mns; modm;n" )
yeW;' p[vs•?yeit yeWu s*mnso bÛ" ) gOh;nup◊y;mhe te no j;nNtu j;nt"
) îme gOh;" p[it jIve„vSquÂj| …b.[to jgt" suxve ;" ) Eh vTs"
£Nd-Tv; k⁄m;r a; /envo b¸l; inTyvTs;" ) ¨pÙt' goaêmupÙt;
aj;vy" ) aqo a•Sy k°l;l ¨pÙto gOhWe u me ) Ëj| …b.[t EmSyUj;R
v" s'-sOj;…m rm?v' m; …b.Itneit tO,e p[;Syit ≤xv; ¨p…mt" p[…mtí
siNTvit √;yeR s'mx
O it =em;y v" ≤xv" x;NTyw p[p¥ îit p[p¥te d≤=,pU-
v;R>y;mnuvI=teå.y' voåSTv.y' me aiSTvit .;y;| s'gCzª;n;mnum-
N]yte ivê; ¨t Tvy; vy…mTyety; pu]' s'gCzm;nmnumN]yteå©;-
718 (718)
MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
VEDIC LITERATURE COLLECTION .;r√;j gOÁ sU]m( [ .;r√;j][BhŒradvŒja]
BHÌRADVÌJA GRIHYA SÛTRAM
Tvm];Nv…s ye c Tv;mnu 12
Etˇe p[ipt;mh;s* m/umd•' srSvto y;v;n;idTyí ¥*í t;vTySy m;];
t;vtI' t Et;' m;];' .Ut;' dd;…m yq;idTyoå≤=toånupdSt Ev' mÁ'
p[ipt;mh;y;≤=toånupdSt" Sv/; .vt;' Tv' Sv/;m≤=t' tw" shopjIv
y;'í Tvm];Nv…s ye c Tv;mnu ) a] iptro yq;.;g' mNd?v…mTyuKTv;
pr;õ;vtRt ao„m,o Vy;vOt ¨p;Ste Vy;vOˇ Ë„m<y….py;RvtRtåe Vy;vOˇe
v;mImdNt iptr" soMy; îTy….py;RvTO y nmSk;rw®pitœte nmo v" iptro
rs;yeit p[itp¥;h' teW;' v…sœo .Uy;s…mTyNten;≤∫" p;]' p[=;Ly pUr…yTv;
p[sVy' i]" p·riWçit pu];Np*];n….tpRyNtIr;po ./umtI·rm;" ) Sv/;'
iptO>yo amOt' duh;n; a;po devI®.y;'StpRyNtu ) Ëj| vhNtI" =Irmudk˘
`Ot' py" k°l;l' p·rßut' ndI·rm; ¨dNvtIvetR iSvnI" sutIQy;R amui„m-
Nlok ¨p v" =rNtu ) ËjRSvtI" pySvtImR/nu ; `Otne Sv/; Sq tpRyt
me iptøinTyp[tI=meTy 13
aq;•m….mOxit pO…qvI te p;]' ¥*rip/;n' b[˜,STv; mu%e juho…m
b[;˜,;n;' Tv; p[;,;p;nyojuhR oMy≤=tm…s mwW;' =eœ; amu];mui„mNlokÉ
pO…qvI sm; tSy;…¶®p{∑cRSte mihm; ) pO…qvI te p;]' ¥*rip/;n' b[˜-
,STv; mu%e juho…m b[;˜,;n;' Tv; p[;,;p;nyojuhR oMy≤=tm…s mwW;' =eœ;
amu];mui„mNlokÉ aNt·r=;' sm' tSy v;yu®p{∑; s;m;in te mihm; )
pO…qvI te p;]' ¥*rip/;n' b[˜,STv; mu%e juho…m b[;˜,;n;' Tv;
p[;,;p;nyojuhR oMy≤=tm…s mwW;' =eœ; amu];mui„mNlokÉ ¥*" sm; tSy;-
idTy ¨p{∑; yjUi' W te mihmeit b[;˜,;n•en p·riv„y p[id∑mudp;]' c;d;y
d≤=,pUvmR v;Ntrdex' gTv; p[id∑mudp;]e,opp[vtRyit pr;y;t iptr"
soMy; gM.Irw" p…q…." pUVyw"R ) aq m;…s punr;y;t no gOh;Nhivrˇu' sup-[
js" suvIr; îit svRt" smvd;y xeWSy p[;Xn;tIdm•' pUytR ;' c;pUytR ;'
c t•" sh devrw mOtmStu p[;,eWu Tv;mOt' juho…m Sv;heit 14
a∑k;' Vy;:y;Sy;m ¨p·r∑;Nm;~y;" p[;Kf;LguNy; yo b¸lStSy;∑mI
Jyeœy; s'p¥te t;mek;∑kÉTy;c=te tSy;' s'.;r;nupkLpyte g;' p[x-
726 (726)
MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT
VEDIC LITERATURE COLLECTION .;r√;j gOÁ sU]m( [ .;r√;j][BhŒradvŒja]
BHÌRADVÌJA GRIHYA SÛTRAM
745 (745)