1.

Csht ekonomiksi?

Ekonomiksi studion pikrisht ann ekonomike t jets shoqrore sjelljen e agjntve

ekonomik n shoqri dhe kushtet ekonomike t bashkveprimit t tyre
Ekonomiksi prgjithsisht prcaktohet si shkenc q studion alokimin e burimeve t
kufizuara ndaj nevojave konkuruese.
N zemer t ekonomiksit qndrojn konceptet pasuri mirqenie.
2.

Si ndahet ekonomiksi?

Ekonomiksi ndahet n dy pjes: mikroekonomi dhe makroekonomi.

3.

Cka studion makroekonomia dhe mikroekonomia?

Mikroekonomia meret me studimin e sjelljes se agjentve ekonomik:

konsumatorve,firmave t biznesit si dhe agjensive qeveritare n masn q vempritaria
e tyre lidhet me alokimin e burimeve dhe funksionin e sektorve t veqante t
ekonomis. N qendr t vmendjes s mikroekonomis jan tregjet e mallrave apo
shrbimeve t veqantadhe kushtet e ekuilibrit t tyre.
Makroekonomia merret me studimin e sjelljes s ekonomis kombtare n trso,me
stdimin e agregatve ekonomik, si produkt I prgjithshm , punznia totaled he
papunsia, niveli I prgjitshm I qmimeve dhe inflacioni, bilanci I brendshm dhe I
jashtm I macroekonomik, etj.
4.

Cilt jan faktort e prodhimit?

Buimet ose faktort e prishimit sikurse quhen ndryshe,zakonisht I klasifikojme n tri

grupe : Puna,Toka dhe Kapitali.
5.

Cili sht problemi ekonomik kryesor I qdo shoqrie?

Problemi i alokimit t burimeve t kufizuara midis nevojave konkuruese e faktikisht t

shoqris,prbn problemin ekonomik kryesor t qdo shoqrie.
6.

Problemi ekonomik kryesor i qdo shoqrie?

Ato jan : Cfare prodhohet (dhe n qfar sasie)?

Si t proshohet?
Pr k t prodhohet?
7.

Cilt jan tipet e sistemeve ekonomike?

Sistemet ekonomike jan: tradicionale, t komanduara (t planifikuara) dhe t

ekonomis s tregut.
Siq e tregon edhe vet emri (prcaktimi) n nj ekonomi tradicionale burimet
shprdahen sipas tradits. N nj ekonomi t komanduar(t planifikuar) shprndarja

bhet nga organet e planifikimit shtetror,kurse n nj ekonomi tregu shprndarja bhet

sipas ligjeve t krkess dhe oferts.
8.

Cka sht kostoja oportune?

Kostoja oportune matet me diqka,nga e cila ju hiqni dor pr t marr diqka tjetr pr t
ciln keni nevoj m shum. Kostoja oportune ndryshe quhet edhe kostoja altrenative.
9.

Cka paraqet kufiri i mundsive t prodhimit?

Kufiri i mundsive t prodhimit shpreh kombinime t ndryshme t mallrave dhe

shrbimeve qe mund t prodhojn nj vend gjat nj periudhe t dhn kohe,duke
prdorur t gjitha burimet n dispozicion dhe me teknikat m ofiqente t prodhimit.
10.

Cka kuptoni me rritjeekonomike?

Nj zgjerim i qndrueshm i mundsive t prodhimit quhet rritje ekonomike. Rritja

ekonomike kushtzohet nga rritja e burimeve d.m.th e toks,e kapitalit dhe e puns,ose
permirsimi cilsor i tyre
Rritja ekonomike nnkupton prgjithsisht rritjen e burimeve,para se gjkithash rritjen
e prodhimit t mallrave kapital.
11.

Cilat jan shtyllat e siprmarrjes s lir?

Shtyllat e siprmarrjes s lir jan:prona private,sistemi i qmimeve dhe konkurrenca.

12.

Cka quajm interes ekonomik vetjak?

Dshira pr t arritur fitimin m t madh sht nxits kryesor n ekonomit e tregut, t

ciln ekonomistt e quajn interes ekonomik vetjak.
13.

Cfar prgjegjsi mund t prmbush qeveria n ekonomi?

Qeveria mund t prmbush kto prgjegjsi ekonomike:

- Mbrojtjen e sistemit t tregut.
- Sigurimin e t mirave dhe shrbimeve publike.
- Qndrimin ndaj efekteve t jashtme
- Ndihmat pr ata q kan nevoj.
- Ndihmat pr grupe te caktuara.
- Stabilizimin e ekonomis.
14.

Cka kuptoni me ekonomi t tregut?

Ekonomia e tregut sht ajo ekonomi ku vendimet e blersve dhe shitsve t vqant
bashk veprojn pr tiu pgjigjur pytjeve qfar si dhe kush.

15.

Csht krkesa?

Krkesa sht sasia e produktit q konsumatort jan te gatshm dhe t aft t blejn n
nj koh n nj vnd t caktuar dhe me nj qmim t dhn.
16.

Cka thot ligji i krkess?

Lidhja midis sasis krkuar dhe qmimit shprehet ngaligji I krkess.Sipas ktij ligji
kur qmimet e krkess ulen,sasia q blersit jan t gatshm dhe n gjendje t blejn
rritet dhe kur qmimet rriten,sasia e krkuar paksohet,me kusht q faktort e tjer t
mbeten t pandryshuar.
17.

Cilt jan faktort q ndikojn te krkesa?

M kryesort jan: 1.t ardhurat,2.qmimet e mallrave t lidhur(zvendsuese dhe

plotsuese),3.pritjet e konsumatorve lidhur me t ardhurat,qmimet,etj,4.numri i
konsumatorve,5.shijet dhe preferencat e konsumatorve.
18.

Csht oferta?

Oferta prfaqson sasin e nj produkti q shitsit jan n gjendje t ofrojn pr shitje

me qmime t nryshme,gjat nj periudhe t caktuar kohe,kur faktort e tjer nuk
ndryshojn.
19.

Cka thot ligji i oferts?

Lidhja midis sasis s ofruar dhe qmimet shprehet nga ligji I oferts.Sipas ktij
ligji,shitsit do te ofrojn nj sasi m t madhe pr shtij kur qmimet rriten,dhe e
kundrta.
20.

Cilt jan faktort e prodhimit q ndikojn te oferta?

M kryesort jan:1.qmimet e faktorve t prodhimit,2.teknolodhia e

prdorur,3.qmimet e mallrave t lidhura,4.pritjet e ofertuesve,5.numri I ofertuesve.
21.

Csht ekuilibri?

Ekuilibri I tregut paraqet nj gjendje t till,n t ciln , si blersit ashtu edhe shitsit
nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e tyre.N nj situat ekuilibri nuk ka as krkes t
teprt,as ofert t teprt.Sasia e krkuar dhe ajo e ofruar jan t barabarta.Situats s
ekuilibrit I prgjigjet nj qmim tregu q quhet qmim I ekuilibrit.
22.

Cka prfaqson qmimi I ekuilibrit?

Qmimi i ekuilibrit prfaqson qmimin,pr t cilin sasia e krkuar dhe ajo e ofruar jan
t barabarta.
23.

Csht disekuilibrimi?

Themi se n nj treg egziston disekuilibrimi,kur sasia e krkuar nuk sht e barabart

me sasin e ofruar.
24.

Csht elasticiteti i krkess?

Elasiticiteti i krkess tregon se n cmas ndryshimi i qmimit t nj produkti ndikon n

sasin e krkuar t tij.
25.

Cka tregon elasticiteti i oferts?

Elasticiteti i oferts mat shkalln e ndjeshmris t ndryshimit t sasis s ofruar t nj

malli kur cmimi i ktij malli ndryshon.
26.

Cilat jan burimet e t ardhurave t individit?

Burimet e t ardhurave t individit jan: t ardhurat nga puna dhe t ardhurat nga
pasuria.
27.

Cilat jan faktort q ndikojn n kursimet e individve?

Ato jan:siguria,norma e fitimit(prqindja e shtuar)dhe likuiditeti.

28.

Csht buxheti,buxheti i balancuar,me deficit dhe suficit?

Buxheti sht nj plan financiar,q prmbledh t ardhurat dhe shpenzimet pr nj

periudh kohe.Kur nj buxhet ka shpenzime t barabarta me t ardhurat,thuhet se sht
buxhet i balancuar(barazuar).Kur shpenzimet jan m t mdha se t ardhurat thuhet se
buxheti ka deficit.Kur t ardhurat i tejkalojn shpenzimet ka suficit.
29.

Si bhet hartimi i buxhetit?

Zakonisht procesi i hartimit t buxhetit,kalon n tri shkall: prcaktimit t qllimeve

financiare,vlersimi i t ardhurave dhe planifikimi i shpenzimeve.
30. Cka siguron krediti i konsumatorit?
Krediti i konsumatorit siguron n qastin e duhur para,t mira ose shrbime,tcilat
paguhen m von,n t ardhmen.
31. Ato jan:zotrimi i menjhershm,fleksibiliteti,siguria,fondet pr raste t
jashtzakonshme kostoja m e lart blerja impulsive.

32. Pr k prdoret termi siprmarrs?

Termi siprmarrs prdoret pr kdo q ka n p[ronsi nj biznes t vogl ose t madh
dhe e drejton e vepron n t. Ky term pr her t par sht prdorur nga ekonomisti
frances Zhan Baptis Sei,n vitin1800 pr t prshkruar nj veprimtari shum t
rendesishme ekonomike.
33. Si e prcaktonte ekonomisti Sei siprmarrsin?
Sei shpiegonte se siprmarrsi sht nj person i aft pr t marr vendime q i lejon
nj perdorim m efektiv t burimeve ekonomike.
34. Crrug duhet t ndjek nj siprmarrs q t ket sukses n veprimtarin e tij?
Pr t arritur sukses siprmarrsi ndjek kto rrug:
-Rastet e mundshme t papritura dhe t prshtatshme q paraqet tregu.
-Ndryshimet e kushteve t tregut.
-Prmisimin e nj produkti ose procesi.
-Prodhimin e nj produkti ose shrbimi altrenativ.
-Njohjen e prirjeve t popullsis.
35. Csht firma?
Firma sht nj agjent ekonomik,e cila bashkon ,organizon dhe bashkrendon t gjith
faktort e prodhimit(tokn.punn,kapitalin dhe aftsit siprmarrse)pr t krijuar nj
produkt ose shrbim,icily prcaktohet pr shitje.
36. Cili sht objektivi I nj firme?
Prgjithsisht si objektiv kryesor I nj firme konsiderohet maksimizimi I fitimit.
37. Cilat jan llojet e firmave?
N baz t kritirit ligjor t organizimit t tyre llojet e firmave jan :firmat
individuale,firmat me ortak(bashkprobar)dhe korporatat(shoqrit aksionare).
38. Cilat jan firmat individuale,firmat me ortak dhe korporatat?
Firma individuale sht nj biznes n pronsi t nj personi t vetem dhe drejtohet
vetm prej tij.
Firmat me ortak jan lloji i dyt i zakonshm i organizimit t biznesit q krijohet me
dy ose m shum pronar dhe drejtohet po prej tyre.
Korporata jan form e organizimit t biznesit n pronsi t shum pronarve q quhen
ndryshe aksionar.Kapitali i nj korporate, formohet nprmjet shitjes s aksioneve
prandaj ato shpesh quhen shoqri aksionare.

39. Cka sht aksioni?

Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris,nj letr me
vler q verteton se nj individ ka investuar n shoqri vlern nominale t aksionit dhe
se ka t drejtn t marr pjes n fitimin e shoqrise,n prputhje me kt vler
nominale.
40. Cilat jan llojet e aksioneve?
Egzistojn tre lloje kryesore t aksioneve: aksione t zakonshme, aksione t preferuara,
dhe aksione t konvertueshme.
41. Cka sht obligacioni?
Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme
n baz t prqindjeve fikse t caktuara m par.
42. Si quhen mbajtsit e obligacioneve?
Meqense se parat e paguara pr nj obligacion n fakt jan nj hua,mbajtsit e
obligacioneve quhen kreditor.
43. Cka sht dividenti?
T ardhurat q sigurohen nga aksionet quhen divident.
44. Cka quajme investitor?
Ata q blejn aksione pr t pasur pjes n fitimet dhe rritjen e nj korporate pr nj
koh t gjat quhen investitor.
45. Cka jan spekulatort?
Ata q blejn ose shesin aksione pr t kapur nj fitim t shpejt njihen si spekulator.
46. Cka sht kontabiliteti?
Procesi i matjes,interpretimit, vlersimit dhe komunikimit t informacionit financiar me
synim kontrollin dhe marrjen e nj vendimi efektiv quhen KONTABILITET.
Pra kontabiliteti sht fotografia e gjendjes s mjeteve(pasurive)dhe
burimeve(detyrimeve)n fund t nj periudhe,zakonisht n fund t nj viti.
47. Cilat jan dokumentet m t rndsishme t kontabilitetit?

Dokumentet m t rndsishme t kontabilitetit jan:bilanci dhe pasqyra e rezulltatit

financiar.
48. Cka sht bilanci i firms?
Bilanci i firms paraqet gjendjen financiare t saj n nj moment kohe t dhn, p.sh
bilanci i nj firme pr vitin 2006 paraqet gjendjen financiare t saj m 31 dhjetor 2006.
Bilanci i firms ka dy an AKTIVIN(pasuria) dhe PASIVIN(detyrimet).
49. Cili sht parimi themelor i bilancit t firms?
Parim themelor I bilancit t firms sht barazia e aktivit(q shnohet n ann e majt
t bilancit)me pasivin (q shnohet n ann e djatht).
50. Cka tregon pasqyra e rezultatit finaciar?
Pasqyra e bilancit financiar tregon se qfar nododh gjat nj periudhe kohe p.h gjat nj
viti me t ardhurat dhe shpenzimet e firms.
51. Cka sht prodhueshmria?
Prodhueshmria sht nj tregues q mat efiktivitetin e prdorimit t brimeve. Pr t
matur prodhueshmrin ekonomistt llogarisin (autputin)proidhimin (sasin e t mirave
dhe shrbimeve t prodhuara) pr qdo njsi t inputit t prdorur prodhimin e ktij
produkti (autputi). Pra:
autput
Prodhueshmria =______
Input.
52. Cka sht inputi?
Inputi sht qdo burim q futet n procesin e prodhimit:siprfaqja e toks,litrat e
karburantit,shpenzimet pr makinerit,etj.
53. Cka shpreh funksioni i prodhimit?
Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen midis sasis se inputeve t prdorura dhe produktit
t prodhuar.
54. Nga kush varet prodhueshmria e nj vendi?
Prodhueshmria e nj vendi varet nga:
- Cilsia e forcave t puns.
- Sasia dhe cilsia e makinerive dhe e pajisjeve t tjera kapitale.
- Efektiviteti i prdorimit t burimeve.
- Kushtet e biznesit.

55. Cilat jan shkaqet e rnjs s prodhueshmris?

Shkaqet e rnjs s prodhueshmris jan: ndryshimet n forcn e puns, kostoja e lart e
energjis,paksimi i investimit n kapitalin publik,paksimi i krkimeve pr
zhvillim,rritja n industrit e shrbimit,strategjit e vjetruara t biznesit,fitimet
afatshkurtra n raport me ato afatgjata.
56. Cka kuptojm me kosto t prodhimit?
Me kosto t prodhimit kuptojm trsin e shpenzimeve monetare, kryen firma pr t
prodhuar nj t mir ose shrbim t caktuaar.
57. Sa lloje t kostos krijohen n firm gjat prodhimit t nj produkti ose shrbimi?
Kemi dy lloje t kostove: kosto fikse(KF) dhe kosto t ndryshueshme(variabl)(KV).
Kostoja e prgjithshme(totale)(KT) sht e barabart me koston fikse(KF) plus koston e
ndryshueshme(KV). Pra. KT=KF+KV.
58. Si formulohet ligji I t ardhurave zbritse?
Ekonomistt e formulojn ligjin e t ardhurave zbritse n kt mnyr: Kur inputet e
ndryshueshme(prbrsit q shtohen n koston e ndryshueshme)u shtohen inputeve t
pandryshueshme(ndrtesat dhe makinerit)prodhimi pr nj njsi inputi do t rritet. N
qoftse procesi vazhdon , do t arrihet nj pik(pika e t ardhurave zbrits)ku prodhimi
pr njsi input do t filloj t zvoglohet.
59. Cka sht monopoli?
Fjala monopol rrjedh nga greqishtja :mono q do t thot I vetm dhe plein q do t thot
me shit.Pra monopoli prfaqson nj firm te vetme e cila prodhon dhe shet gjith
produktet e nj dege.
60. Cili sht tipari themelor I monopolit?
Tipari themelor I monopolit sht: egzistenca e nj shitsi t vetem n deg.
Monopoli karakterizohet edhe nga tipare tjera thelbsore si: mungesa e zvendsuesv t
afrt,aftsia pr t ndikuar mbi qmimin,egzistenca e pengesave t hyrjes.
61. Cka kuptojm me fuqi tregtare?
Me fuqi tregtare kuptojm aftsin q ka firma pr t ndikuar n qmimin e prodhimit q
shet ,nprmjet ndrtshimit t sasis s tij.
62. Cka prfaqson Patenta?

Patenta prfaqson nj t drejt ekskluzive t garantuar nga shteti q I jep mbajtsit t saj
mundsin pr t prodhuar dhe tregtuar nj produkt pr nj periudh kohore t dhne(p.sh
ne SHBA pr 17 vjet).
63. Kur ndodh diskriminimi I qmimeve n kushtet e monopolit?
Diskriminim qmimi kemi ather kur nj firm cakton qmime t ndryshme pr blers t
ndryshm,por jo pr shkak t kostove t ndryshme.Qllimi I qmimeve diskriminuese
sht q t rritet fitimi I firms.
64. Cilat jan tiparet kryesore t konkurrencs monopolistike?
Ato jan: numri i madh i firmave,diferencimi i produktit,kontrolli i kufizuar i
qmimit,lehtsia relative e hyrjes,konkurrenc jo vetm nprmjet qmimeve.
65. Cka sht oligopoli?
Oligopoli sht nj lloj i konkurrencs jo t plot q prfaqson at lloj tregu ku sundojn
nj numr i vogel firmash,vendimet e t cilve jan t ndrlidhura.
66. Cilat jan tiparet kryesor t nj tregu oligopolistik?
Tiparet kryesore t nj tregu oligopolistik jan:egzistenca e nj numri t vogl firmash
,standardizimi ose diferencimi i produkteve, ndrvarsia n kontrollin e
qmimeve,konkurrenca nprmjet reklams dhe cilsis,hyrja n vshtirsi n deg.
67. Cka kuptojm me rent?
Me rent kuptojm qdo pages pr prdorimin e nj prone,qoft kjo shtpi,fabrik,zyre
etj.
68. Cka sht renta ekonomike?
Renta ekonomike prfaqson nj t ardhur t marr nga zotruesi i nj faktori qfardo qoft
ky fakltor, pun kapital apo tok mbi sasin e nevojshme pr t nxitur zotruesin q ta
ofroj kt faktor pr prdorim.
69. Cka kuptojm me kapital?
Me kapitalkuptojm mallra t qndrueshm ,q nga njra an paraqiten si produkte t
proceseve t caktuara t prodhimit,dhe nga ana tjetr si inpute,si faktor prodhimi n nj
proces tjetr prodhimi. Pr dallim nga puna spo toka q paraqiten si faktor primar
prodhimi,kapitali n vetvete i sht nnshtruar nj procesi prpuni8mi,ai prfaqson nj
produkt tashm t prodhuar.
70. Cilt jan elementet kryesore t kapitalit?

Elementet kryesore t kapitalit jan: pajisjet dhe makinerit ,ndrtesat prodhuese dhe
inventari(produkt i gatshm,prodhimi n proces ,lnda e par).
71. Cilt tregues prdoren pr masn e kapitalit?
Si tregues pr masn s kapitalit prdoren toku i kapitalit(mat sasin e kapitalit n nj
moment t dhn kohe) dhe rrjedha e kapitalit(mat sasin e kapitalit,rrjedhn e tij gjat
gjat nj njsie t dhn kohe).
72. Cka prfaqsojn sindikatat?
Sindikatat prfaqsojn grupime punonjsish,t organizuar pr mbrojtjen e interesave t
tyre n raport me pundhnsit,para sgjithash pr ruajtjen dhe rritjen e nivelit t pags
dhe prmisimin e kushteve t puns.
73. Cilat jan objektivat kryesore t nj sindikate?
Objektivat kryesore t nj sindikate jan tre?1.prmirsimi i kompensimit t puns,duke
prfshir ktu pagat,shprblimet n natyre,etj.2. prmisimi i kushteve t puns
3.prmisimi i perspektivave t punznies.
74. Prse sht e nevojshme ndrhyrja e shtetit n ekonomi?
Shteti duhet t ndrhyj n ekonomi pikrisht pr shkak t dshtimeve t tregut.
75. Cka kuptojm me dshtime t tregut?
Me dshtime t tregut kuptojm t gjitha paprsosmrit e mekanizmit t tregut q
pengojn arritjen e rezulltateve optimale.
76. Cka nnkupton alokimi(shprndarja)optimal I burimeve?
Alokimi optimal I burimeve nnkupton arritjen e piks m optimale t dshirueshme n
Kurbn e Mundsive t Prodhimit(KMP).
77. Kur nj e mir quhet e mir private dhe kur e mir publike?
Nj e mir ,konsumi i s cils nga nj person prjashton kusumin e saj nga person t tjer
quhet e mir private.
Nj e mir konsumi i s cils nga nj person nuk prjashton konsumin e saj nga persona
t tjer quhet e mir publike.
78. Cka jan taksat?
Taksat jan t hyra(t ardhura) monetare n dobi t veprimtaris financiare t shtetit.

79. Vendosja e taksave mbshtet n disa parime,cilat jan ato?

Disa nga parimet jan: parimi i prfitimit,parimi i aftsis pr t paguar,mandej parimi i
drejtsive horizontale dhe parimi i drejtsive vertikale.
80. Cilat jan llojet e taksave ?
Llojet e taksave jan : progresive,proporcionale dhe regresive.
Llojet tjera t taksave jan: taksat mbi qarkullimin(q zbatohen vetm pr biznesin e
vogl),akcizat,tatimet mbi fitimin ,tatimi mbi t ardhurat vetjake tatimi mbi biznesin e
vogl,tatimi mbi pasurin ,taksa kombtare,tatimi mbi lojrat e fatit etj.
81. Cka sht paraja?
Paraja sht qdo objekt standard prgjithsisht i pranuar q shrben si mjet kmbimi pse
pagese. Pra mund t jet gjithqka q pranohet prgjithsisht n pagesat pr t mirat dhe
shrbimet.
82. Cilat jan funksionet e paras?
Funkionet e paras jan:
- Paraja si mjet kmbimi
- Paraja si mjet llogarie(mats e vlers)
- Paraja si mjet kursimi(ruajtse e vlers)
83. Cka sht banka?
Banka sht nj firm q kryen shrbime t caktuara, q kan t bjn me kalimin e
mjeteve t lira financiare nga ata q i kursejn ato tek ata q kan nevoj per to.
84. Cka sht sistemi i rezervs federale?
Sistemi i Rezervs Federale ose Fed,siq quhet zakonisht sht Banka Qndrore
Kombtare e SHBA-s.
85. Cilat jan llojet e bankave?
Banka m t prhapura jan : bankat tregtare dhe t kursimeve.
86. Cilat jan funksionet e Banks Qndrore?
Bankat qndrore t vendeve t ndryshme kryejn disa funksione baz?
- Banka Qndrore ka t drejtn e emetimit t paras.
- Banka Qndrore shrben si bank e bankave t nivelit t dyt(ose banka
tregtare,bankat e kursimit).
- Banka Qndrore shrben edhe si bank e qeveris(e TAQIT).

Banka Qndrore rregullon ofertn monetare.

Banka Qndrore ndrhyn dhe regullon tregjet monetare.

87. Cka sht tregu monetar?

Tregu monetar prfshin nj bashksi institucionesh dhe agjentsh ekonomik ku
realizohet shitja dhe blerja e letrave me vler afatshkurtra si bonot e thesarit,etj.
88. Cka jan letrat me vler?
Letrat me vler prfaqsojn forma t aktiviteteve t ndryshme dhe paraqiten si
aksione,obligacione,bono tthesarit,etj.Letrat me vler q kan afat maturimi deri nj vit
quhen afatshkurtra,kurse ato me afat maturimi mbi nj vit,afatgjata.
89. Cilat jan kategorit kryesore t tregut monetary?
Dy jan kategorit kryesore t tregut monetar:krkesa dhe oferta pr para.
90. Cka prfaqson eksporti e qka import?
Eksporti prfaqson shitjen e mallrave dhe shrbimeve t nj vendi n vendet tjera,kurse
importi blerjen e mallrave dhe shrbimeve nga vendet e tjera.
91. Cka sht bilanci i pagesav?
Bilanci i pagesave sht nj koncept i prgjithshm q shpreh totalin e gjith
transaksioneve t nj vendi n vendet e tjera gjat nj viti. Bilanci i pagesave jep n
mnyr t prbledhur informacion pr eksportet dhe importet,t ardhurat e vendeve,ppr
aktivitetet e vendosura jasht ,lvizjet ndrkombtare t kapitali,t ardhurat e t huajve
pr aktivitet e blera mbdrenda vendit,trnsaksionet zyrtare t banks qndrore dhe shtetit
,transformimet e njanshme. Etj.
92. Cilat jan pjest kryesore t bilancit t pagesave?
Bilanci i pagesave prbhet nga katr pjes kryesor:Llogaria korrente,llogaria e
kapitalit,mosprputhja statistikore dhe rezervat zyrtare.
93. Cka sht kursi i kmbimit?
Valutat e ndryshme kmbehen n tregun valutor n baz t kursit t kmbimit ,i cili
prfaqson qmimin e nj valute t shprehur n nj valut tjetr.
94. Cka sht tregu valutor?
Tregu valutor prfaqson nj treg specifik,kur realizohet kmbimi i valuts vendase me
valutat e huaja.

95. Cka sht efiqenca ekonomike?

Efiqenca ekonomike ,sip[as prcaktimit t ekonomistit t mirnjohur italian Vilfredo
Pareto,prfaqson at situat ku prodhimi i nj malli t dhn nuk mun t rritet pa ulur
prodhimin e nj malli tjetr dhe kur konsumi i nje konsumatori nuk mund t rritet pa
paksuar konsumin e nj tjetri.
96. Cilat jan objektivat makroekonomike?
Objektivat makroekonomike jan:
- Punznia e plot
- Qndrueshmria e qmimeve
- Ritme t prshtatshme t rritjes afatgjat
- Zhvillim i balancuar rajonal
- Bilanc i ekuilibruar pagesash.
97. Cilat jan dy konceptet m t rndsishme makroekonomike?
Ato jan: Krkesa agregate(AD)dhe oferta agregate (AS) .
98. Cili sht kushti kryesor I ekuilibrimit makroekonomik?
Barazimi I oferts aggregate me krkesn aggregate(AS=AD)prbn kushtin kryesor t
ekuilibrimit makrekonomik.
99. Cka sht eksporti neto?
Eksporti neto prfaqson diferencen midis vlers s eksporteve dhe vlers s inporteve
gjat periudhs prkatse.
100. Cka sht krkesa aggregate?
Krkesa aggregate,prfaqson sasin e prgjithshme t mallrave dhe shrbimeve
prfundimtare q konsumatort,firmat,qeveria apo t huajt jan t gatshm t blejn pr
qdo nivel t dhn qmimi n nj koh t dhn.
101. Cilat jan kompetentt e krkess aggregate?
Kompetentt e krkess agregate jan: konsumi(C) ,Investimet(I), shpenzimet qeveritare
pr mallra dhe shrbime(G) dhe eksporti neto(Nx).
102. Cka sht oferta aggregate?

Oferta aggregate I referohet vllimit total t produktit q prodhuesit jan t gatshm dhe
n gjendje t ofrojn n treg me nivele t ndryshme qmimesh,n nj periudh t dhn
kohore.
103. Cka kuptojm me inflacion?
Me inflacion kuptojm ngritjen e vazhdushme t nivelit t prgjithshm t qmimeve .
Ndryshimi I nivelit t qmimeve matet me normen e inflacionit.
104. Cilat jan llojet e inflacionit?
N prgjithsi n teorin ekonomike,inflacioni klasifikohet n tre kategori:
- Inflacioni i moderuar
- Inflacioni galopant
- Hiperinflacioni
105. Cilat jan kostot e papunsis?
Kostot e papunsis i klasikojm n dy grupe:
a) Kostot ekonomike t papunsis
b) Kostot sociale t paunsis
106. Cilat jan llojet e papunsis?
Llojet e papunsis jan:
1. Papunsia frkimit(friksionale)
2. Papunsia strukturore
3. Papunsia ciklike
4. Papunsia sezonale
107. Cilat jan objektivat qndror makroekonomik t qdo qeverie?
Punznia e plot dhe stabiliteti i qmimeve jan dy nga objektivat qndror
makroekonomik t qdo qeverie.
108. Cka ndodh me vlern e paras gjat inflacionit dhe deflacionit?
Vlera e paras bie gjat periudhave t inflacionit dhe rritet gjat periudhave t deflacionit.
109. Cka kuptojm me t ardhura marxhinale?
Me t ardhura marxhinale kuptojm ndryshimin n t ardhurat totale kur prodhimi
ndryshon n nj njsi .
110. Cka sht fondi monetar ndrkombtar?

Fondi Monetar Ndrkombtar(FMN) sht organizat financiare e themeluar m 1944

n SHBA q ka detyrat dhe qllimet e veta.
111. Cka sht tregu?
Vendin ku takohen oferta dhe krkesa e mallrave dhe shrbimeve sipas ligjjit te vlers e
quajm treg.
112. Cka sht kamata?
Pjesa e fitimit qe huamarresi ja paguan huadhnsit pr mjetet e shfrytzuara pr nj koh
t caktuar quhet kamat.
113. Cka sht paga?
Paga sht qmimi i fuqis puntore prkatsisht i puns q i paguhet puntorit nga
pundhnsi n baz t kohs dhe angazhimit t tij.
114. Cilat jan kategorit e pages?
Ato jane:
a) paga nominale
b) paga reale
c) paga relative
115. Cka sht produkti i prgjithshm kombtar(GDP)?
Produkti i prgjithshm kombtar(GDP) sht vlera e prgjithshme e t gjitha t mirave
dhe shrbimeve t prodhuara n nj vend brenda viti.
116. Cfar faktorsh duhen marr parasysh kur krkoni t vendosni kursimet tuaja?
Ato jan : siguria, norma e fitimit(prqindja e shtuar) dhe likuiditeti.
117. Cka sht likuiditeti?
Me likuiditet kuptojm lehtsin dhe shpejtsin e kthimit t nj aktivi n para
transaksionesh.
Likuiditeti mat faktin se sa leht e keni ju ti ktheni kursimet tuaja n para.
118. Cka sht norma e inflacionit?
Norma e inflacionit shpreh ritmin n prqindje t rritjes s nivelit t prgjithshm t
qmimeve gjat nj periudhe t dhn kohe.
119. Cka sht diflacioni dhe qka desinflacioni?

Deflacioni pasqyron procesin e rnjs s qmimeve mesatare nn nivelin e periudhs

paraardhse. Ndryshe deflacioni mund t prcaktohet si inflacion negativ.Desinflacioni
pasqyron procesin e rnjs s qmimeve mesatare ,por duke mbajtur mbi nivelin e
periudhes paraardhse. Pra,gjat situatave desinflacioniste inflacioni vazhdon t ket
vlera pozitive.
120. Kur ka filluar intervenimi i shtetit n ekonomi?
Intervenimi i shtetit n ekonomi ka filluar pas krizs s madhe ekonomike t viteve 19291933.
121. Cka sht norma natyrore e papunsis?
Norma Natyrore e Papunsis (NNP) sht ajo norm papunsi n t ciln tregjet e
puns dhe t t mirave jan t balancuara.Pra,n NNP sht ajo norm e papunsis,n t
ciln forcat influencuese t qmimeve ,pagesave,inflacionit jan t balancuara.
122. Si quhet gjendja ekonomike ku grshetohet inflacioni i lart me papunsis?
Gjendja ekonomike ku grshtohet inflacioni i lart me papunsin masive quhet
stagflacion.
123. Cilat jan rrugt kryesore pr t realizuar kufizimin e tregtis s lir?
Dy jan rrugt kryesore pr t realizuar kufizimin e tregtis s lir: KUOTAT dhe
TARIFAT.
124. Cka prfaqsojn kuotat e qka tarifat?
Kuotat prfaqsojn nj kufizim t vendosur nga shteti n sasin e nj malli t veqant q
importohet nga nj vend tjetr n vendin prkats.
Tarifat prfaqsojn taksa t vendosura mbi mallrat e importit.
125. Cka quajm shrbim publik?
Artikujt q nuk mund ti siguroj sistemi i tregut dhe q qeveria duhet ti siguroj,quhen t
mira e shrbie publike.
126. Cka sht qmimi?
Qmim quajm vlern e mallit t shprehur me para.
127. Cilat jan qllimet m t rndsishme t politiks ekopnomike t qeveris?
Punsimi i plot,qmimet e qndrueshme dhe rritja ekonomike jab tri nga qllimet m t
rendesishme t politiks ekonomike t qeveris.

128. Cilat jan prparsit e bizneseve t vogla?

Bizneset e vogla kan kto prparsi:
- Aftsi pr t plotsuar nevoja t veqanta.
- Aftsi pr tu prshtatur ndryshimeve.
129. Pr qka prdoren huat afatshkurtra?
Huat afat shkurtra prdoren pr t financuar koston koston e prditshme t zhvillimit t
biznesit siq jan: pagat,lndt e para dhe tregtimi.
130. Cilat jan format e financimit afat shkurtr?
Format m t zakonshme t financimit afatshkurtr jan: kredit tregtare, huat nga
institucionet financiare dhe huat nga investitort.
131. Kur financimi sht afatgjat?
Financimi sht afatgjat kur parat do t prdoren pr nj vit ose pr m shum koh
p.sh ndrtimi i nj fabrike,blerja e pajisjeve,prpjkjet e msha pr krkim jan projekte
q krkojn financim afatgjat.
132. Cilat jan burimet e financimit afatgjat?
Burimet e zakonshme te financimit afatgjat jan :fitmet e mbajtura, huat afatgjata dhe
shitja e aksioneve.
133. Cka sht hipoteka ?
Form m e zakonshme e huas sht hipoteka, q sht nj pasuri e garantuar me pasuri
t patundshme(tok ose ndrtes)
134. Cka sht bursa e letrave me vler?
Bursa e letrave me vler sht nj treg ku komisionart takohen pr t bler duke
shituraksionet dhe obligacionet pr llogari t klientve t tyre.
135. Cka sht obligacioni?
Obligacioni sht letr me vler q emrtohet nga firma apo nj ent huamarrs pr t
siguruar burime financiare afatgjata pr kryerjen e veprimtaris s saj.
136. Si matet standardi i jetess s nj vendi?
Standardi i jetess s nj vendi matet me sasin e t mirave dhe shrbimeve q ka dhe
mund t prodhoj vendi pr qytetart e vet.

137. Cka sht norma e rezervs?

Sasia e rezervave q krkohet t mbajn bankat shprehet me prqindje ndaj depozitave t
prgjithshme t tyre dhe quhet norma e rezervs.
138. Cka jan t ardhurat kombtare?
T ardhurat kombtare jan treguesi m i rndsishem i rezulltateve dhe i sukseseve t
ekonomis s nj regjioni apo t nj vendi gjat nj periudhe t caktuar kohore
prkatsisht brenda nj viti.
T ardhurat kombtare paraqesin vlern e krijuar t re t ciln nj bashksi
shoqrore(shteti)e prodhon gjat nj periudhe t caktuar kohore (p.sh 1 vit).
Tk=psh-vb
139. Cka quajm riprodhim shoqror?
Riprodhim shoqror quajm procesin e prodhimit t pandrprer n nj bashksi
shoqrore prej vitit n vit.
140. Cilat jan llojet e riprodhimit shoqror?
Llojet e riprodhimit shoqror jan:
- Riprodhimi shoqror I thjesht
- Riprodhimi shoqror I zgjeruar(I shtuar)
- Riprodhimi shoqror I zvogluar ose decadent.
141. Cka quajm mall?
Mall quajm at produkt t puns njerzore q I dedikohet tregu,d.m.th q nxirret n treg
pr tu shitur.
142. Cilat jan vetit kryesore t mallit?
Vetit kryesore t mallit jan:
a) vlera e prdorimit
b) vlera e mallit
143. Cka sht qeku?
Qeku sht nj urdhres me shkrim ligjrisht e prcaktuar me ann e s cils personat
q kan para t deponuara n llogarin rrjedhse t tyre kryejn pagesa t ndryshme.
144. Cka sht kambiali?

Kambiali sht nj dshmi e veqant m shkrim,ligjrisht e prcaktuar me ann e s cils

personi q lshon at (trasanti) obligohet se n afatin e caktuar do ti paguaj personit t
caktuar (remitentit) shumn e caktuar t paras.
145. Cka sht devalvimi?
Devalvimi sht mas monetare ligjore e zvoglimit ,prkatsisht e zhvleftimit t vlers
s paras s nj vendi n krahasim me arin dhe valutat e tjera.
146. Cka sht revalvimi ?
Revalvimi paraqet at mas t politiks monetare t nj vendi q sht e kundrt me
devalvimin e paras.
147. Cka jan kartelat?
Kartelat jan marveshje n mes t ndrmarrjeve t nj dege ,kshtuq vetia kryesore e
tyre sht pavarsia e ndrmarjeve t bashkuara e t gjitha pavarsit n krahasim
mendrmarrjen e zakonshme prhen nga forma t ndryshme kufizimesh t ksaj
pavarsie.
148. Cka sht trusti?
Trusti paraqet ndrrmarjen enorme , e cila mbizotron n degn e caktuar t
prodhimtaris.
149. Cka jane koncernet?
Koncernet jan korporata enorme ndrshtetrore n prbrje t t cilave hyjn me dhjetra
e qindra ndrmarrje t degve t ndryshme dhe t vendeve t ndryshme t bots
kapitaliste.
150, Cka sht fletaksioni?
Fletaksioni sht nj letr me vler e cila paraqet nj vertetim pr shumen e deponuar t
paras n shoqatn aksionare.Kjo shum shpreh vlern nominale t aksionit