Bal Anlizleri 2

T.C.
MLL ETM BAKANLII
GIDA TEKNOLOJS
BAL ANALZLER 2
541GI0162
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ASTLK TAYN ................................................................................................................ 3
1.1. lkesi .............................................................................................................................. 3
1.2. Kullanlan Ara Gereler .............................................................................................. 3
1.3. Kullanlan Kimyasal Maddeler ..................................................................................... 3
1.4. lem Basamaklar ......................................................................................................... 4
1.5. Sonucun Hesaplanmas ................................................................................................. 4
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 5
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 9
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 10
2. NVERT EKER TAYN ................................................................................................. 10
2.1. Genel Bilgi .................................................................................................................. 10
2.2. lkesi ............................................................................................................................ 11
2.3. Kullanlan Ara ve Gereler ....................................................................................... 11
2.4. Kullanlan Kimyasal Maddeler ................................................................................... 11
2.5. lem Basamaklar ....................................................................................................... 12
2.6. Sonucun Hesaplanmas ............................................................................................... 13
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 22
3. SAKKAROZ TAYN ....................................................................................................... 22
3.1. Genel Bilgi .................................................................................................................. 22
3.2. lkesi ............................................................................................................................ 23
3.3. Kullanlan Ara Gereler ............................................................................................ 23
3.4. Kullanlan Kimyasal Maddeler ................................................................................... 23
3.5. lem Basamaklar ....................................................................................................... 24
3.6. Sonucun Hesaplanmas ............................................................................................... 25
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 33
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 34
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 37
KAYNAKA ......................................................................................................................... 38
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL / MESLEK
MODLN ADI
541GI0162
Gda Teknolojisi
Gda Kontrol/Gda Laboratuvar Teknisyeni
Bal Analizleri 2
MODLN TANIMI
Bu modl balda asitlik, invert eker ve sakkaroz tayini

yapabilme yeterliliinin kazandrld renme materyalidir.
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
40/24
Kimya Laboratuvarnda Analiz ncesi Hazrlklar,
zelti Hazrlama1, zelti Hazrlama 2 ve Kimya
Laboratuvarnda Analiz Sonras lemler modllerini
baarm olmak n kouldur.
Bal kalite kontrol analizlerini yapmak
Genel Ama
Bu modl ile gerekli bilgileri alacak, uygun ortam
salandnda analiz metoduna uygun olarak balda kalite
kontrol analizlerini yapabileceksiniz.
Amalar
1. Balda asitlik tayini yapabileceksiniz.
2. Balda invert eker tayini yapabileceksiniz.
3. Balda sakkaroz tayini yapabileceksiniz.
Ortam: Kimya laboratuvar, teknoloji snf, ktphane,
internet
Donanm: Adi veya siyah bantl szge kd, % 1lik
alkolde zlm fenolftaleyn zeltisi, bal numunesi, baget,
bret, bek, beher, 100, 150 mllik balon joje, kapakl 50, 100,
250 ve 1000 ml carrez zeltisi, carrez zeltisi,
damlalkl ie, deriik hidroklorik asit zeltisi, erlen veya
balon, 100, 150, 250 mllik fehling a zeltisi, fehling b
zeltisi, hassas terazi, huni, kska, kafesli tel, metilen
mavisi zeltisi (% 0,2lik), mezr, 50 veya 100 mllik
manyetik kartrc, stcl maa, l ka veya spatl
piset, puar, pipet, 1 ve 5 mllik statif su banyosu, dier
laboratuvar ara gereleri, temizlik malzemeleri.
Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme
aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi
kendinizi deerlendireceksiniz.
Modl sonunda ise kazandnz bilgi, beceri ve tavrlar
lmek amacyla retmen tarafndan hazrlanacak yazl ve
uygulamal lme aralar ile deerlendirileceksiniz.
ii
GR
GR
Sevgili renci,
Bal, insan vcudunun enerji asndan en yksek derecede ve en hzl biimde
faydalanaca ekilde tasarlanm tatl, doal ve ok deerli bir besindir. zellikle sindirime
gerek olmadan ok sratli bir ekilde kana karmas deerini daha da artrmaktadr.
Bal, besin maddesi ve enerji kayna olarak kullanlmasnn yan sra insan sal
asndan da nem tamakta ve eitli hastalklarn tedavisinde kullanlmaktadr.
Bu zelliklerinden dolay ok nemli bir besin maddesi olan baln kalitesini korumak
ve insan salna zararl olmasn nlemek gerekir. Baln kalitesini belirleyen ulusal ve
uluslararas standartlar gelitirilmi ve yasalarla bu standartlara uyma zorunluluu
getirilmitir. Baln bu standartlara uygunluu gda laboratuvarlarnda yaplan analizlerle
saptanmaktadr.
Gda laboratuvarlarnda yaplan bal analizleri hem retici firmann standartlara uygun
retim yapmasn kontrol asndan hem de retim sonras, etikette belirtilen ltlere uyulup
uyulmadnn saptanmas asndan nemlidir.
Bu modl ile bal numunesi hazrlayabilecek ve analiz metoduna uygun olarak balda
asitlik, invert eker ve sakkaroz tayinlerini yapabileceksiniz.
Bu modlde rendiiniz bilgi, kazanacanz yeterlik ve becerileri gda teknolojisi
alannda sklkla kullanacaksnz.
Modl baar ile tamamladnzda ise mesleinizi seven, bal analizlerini yapabilen
ve gda teknolojisi alannda aranan bir eleman olacaksnz.
Modln sizlere gerekli bilgi ve beceriyi sunacan biliyor, baarlar diliyoruz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
FAA
LYET - 2
Bu renme faaliyeti sonunda, uygun ortam salandnda analiz metoduna uygun
olarak balda asitlik tayini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizdeki bal retim tesislerine veya gda aratrma laboratuvarlarna

giderek bala asitlik tayininin niin yapldn aratrnz. Aratrmanz rapor
hline getirerek snfta arkadalarnzla paylanz.
1. ASTLK TAYN
1.1. lkesi
Analiz numunesinin, ayarl sodyum hidroksit ile titrasyonundan ve harcanan sodyum
hidroksit zeltisi miktarndan yararlanarak asitlik miktarnn hesaplanmas ilkesine dayanr.
1.2. Kullanlan Ara Gereler
Gda rnei (bal)

Kska
Bret (50 ml, musluklu, 0,05 ml blmeli)
Spor
Mezr (100 mllik)
Cam baget
Huni
Piset
Erlen (250 mllik)
Damlalkl ie
Hassas terazi (0,001g duyarllkta)
Beher
l ka veya spatl
1 litrelik balon joje
Dier laboratuvar ara gereleri
1.3. Kullanlan Kimyasal Maddeler
Fenolftaleyn indikatr zeltisi (% 1lik):

olmaldr.
0,1 N NaOH zeltisi: Ayarl olmaldr.
% 95lik alkolde zlm
1.4. lem Basamaklar
Bal Analizleri-1 modlnde 1.4. numaral konuda anlatld ekilde analiz

numunesi hazrlanr.
Analiz numunesinden belirli miktarda numune alnarak homojen hle getirilir.
Homojenize bal numunesinden 250 mllik temiz ve kuru erlene, yaklak 10 g
0,01 g duyarllkla tartlr.
zerine 75 ml saf su eklenerek iyice kartrlr.
Erlene 2-3 damla % 1lik fenolftaleyn indikatr zeltisinden ilave edilir.
Erlendeki zelti bretteki 0,1 N NaOH zeltisi ile pembe renk elde edilinceye
kadar titre edilir.
zeltinin rengi
pembeye dndnde titrasyona son verilir. Erlen
alkalandnda renk 30 saniye kalc olmaldr. Eer renk kalc deilse biraz
daha titrasyon yaplr.
Harcanan NaOH miktar (sarfiyat) kaydedilir.
1.5. Sonucun Hesaplanmas

Harcanan NaOHnin miktarndan yararlanarak numunenin asitlii mili e deer
asit/(kg bal) cinsinden aadaki forml yardm ile hesaplanr.
Asitlik (mili edeer asit / kg.bal.)
FX N XV
m
X 1000
N = NaOH zeltisinin normalitesi

V = Titrasyonda harcanan NaOH miktar (ml)
F = NaOH zeltisinin faktr
m = Alnan rnek miktar (g)
Bulunan deer Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliinde belirtilen asitlik
miktar ile karlatrlr. Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliine gre asitlik, iek
ve salg balnda en fazla 50 meq/kg olmaldr.
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
iek bal numunesindeki asitlik miktarn bulunuz.
Kullanlan Ara Gereler
Gda rnei (bal)

1 litrelik balon joje
250 mllik erlen
Beher (100 mllik)
Bret
Cam baget
Kska
Spor
l ka veya spatl
Mezr
Piset
Hassas terazi
Damlalkl ie
Kullanlan Kimyasal Maddeler
Alkolde zlm % 1lik fenolftaleyn indikatr zeltisi

0,1 N NaOH zeltisi
lem Basamaklar
neriler
Analiz ncesi hazrlklarnz
yapmalsnz.
Bal numunesini 100 mllik bir behere
koyabilirsiniz.
Numuneyi cam bagetle kartrarak
homojen hle getirebilirsiniz.
Erlenin temiz ve kuru olmasna dikkat
ediniz.
Tartm yapmadan nce terazinin sfr
ayarn kontrol etmeyi unutmaynz.
Tartm sonucunu not etmeyi
unutmaynz.
Terazi kullanm kurallarna uyunuz.
Tartm bitince teraziyi kapatmay
unutmaynz
Hacim lmn duyarl yapmaya
zen gsteriniz.
Hacim lm iin mezr
kullanabilirsiniz.
ltnz saf suyu erlene koyarken
Bal numunesini homojenize ediniz.
Homojenize bal numunesinden 250

mllik erlene yaklak 10g tartnz.
zerine 75ml saf su koyarak iyice

kartrnz.
dikkatli olunuz.
zeltiyi cam bagetle iyice kartrarak
homojen bir dalm salaynz.
Fenolftaleyn indikatr zeltisi
hazrlaynz.
ndikatr zeltisini hazrlarken zelti
hazrlama kurallarna uyunuz.
ndikatr fazla damlatmamaya dikkat
ediniz.
ndikatr fazla damlattnzda dnm
noktasnn zor gzlemleneceini
unutmaynz.
0,1 N NaOH zeltisini zelti
hazrlama kurallarna uyarak
hazrlaynz.
Titrasyon dzenei kurunuz.
Bretin kullanma hazr olup
olmadn kontrol ediniz.
Bretin 0 ayarn yapmay
unutmaynz.
Titrasyonu yava yava ve erleni srekli
alkalayarak yapnz.
NaOHnin erlene damla damla
akmasna zen gsteriniz.
alkalama yaparken zeltinin
sramamasna dikkat ediniz.
Titrasyonu beyaz bir zemin zerinde
yapmaya zen gsteriniz.
Brette kalan son damlay erlene
almay unutmaynz.
Erleni alkaladnzda pembe rengin
30 saniye boyunca kaybolmamasna
dikkat ediniz.
Renk 30 saniye boyunca
kaybolmuyorsa bretten harcanan
NaOH miktarn okuyunuz.
Hacim lmnde okumann renkli
svlarda kavisin st ksmndan, renksiz
svlarda kavisin alt ksmndan gz
hizasnda yaplmas gerektiini
unutmaynz.
Okumay bretin eperlerindeki
zeltinin szlmesi iin titrasyon
bittikten 10-15 saniye sonra yapmaya
zen gsteriniz.
Okuduunuz NaOH miktarn
2-3 damla fenolftaleyn indikatr ilave

ediniz.
Erlendeki zeltiyi bretteki 0,1 N

NaOH ile damla damla ve srekli
alkalayarak titre ediniz.
zeltinin rengi pembe olunca

titrasyona son veriniz ve sarfiyat
kaydediniz.
kaydetmeyi unutmaynz.
Bulduunuz deerleri aadaki
formlde yerine koyarak asitlik
miktarn bulabilirsiniz.
Asitlik (miliedeer asit / kg.bal.)
F X N XV
m
X 1000
Verileri formle eksiksiz yerletirmeye

zen gsteriniz
Hesaplamay dikkatli ve doru yapnz.
Hesaplama hatasnn yanl sonuca
neden olacan unutmaynz
Bulduunuz deeri Trk Gda
KodeksiYnetmelii; Bal Tebliinde
belirtilen asitlik miktar ile
karlatrnz.
Rapor hazrlamak ok nemlidir
retmeninizin verdii kriterlere uygun
bir rapor hazrlaynz.
Hazrladnz raporu snfta
arkadalarnzla tartnz.
Analiz sonras ilemleri yapnz.
Laboratuvarn son kontrollerini yapnz.
Sonucu hesaplaynz.
Deney raporu yaznz
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Analiz ncesi hazrlklar yaptnz m?
2. 0,1 N NaOH zeltisini zelti hazrlama kurallarna uygun
olarak hazrladnz m?
3. % 1lik fenolftaleyn indikatr zeltisi hazrladnz m ?
4. Titrasyon dzenei kurdunuz mu?
5. Bretin kullanma hazr olup olmadn kontrol ettiniz mi?
6. Bretin sfr ayarn yaptnz m?
7. Bal numunesini homojenize ettiniz mi?
8. Homojenize bal numunesinden 250 mllik erlene yaklak
10 g tartnz m?
Evet
Hayr
9. Terazi kullanm kurallarna uydunuz mu?

10. zerine 75 ml saf su koyarak iyice kartrdnz m?
11. Erlendeki analiz numunesine 3-4 damla fenolftaleyn
indikatr damlattnz m?
12. Bretteki 0,1 N NaOH zeltisi ile titre ettiniz mi?
13. Pembe renk olutuunda titrasyona son verdiniz mi?
14. 30 sn. bekleyip rengin deiip deimediini kontrol ettiniz
mi?
15. Harcanan NaOH miktarn kaydettiniz mi?
16. Bulduunuz verileri formle yerletirip sonucu doru
olarak hesapladnz m?
17. Bulduunuz deeri Trk Gda KodeksiYnetmelii; Bal
Tebliinde belirtilen asitlik miktar ile karlatrdnz m?
18. Rapor hazrlayp, hazrladnz raporu snfta
arkadalarnzla tarttnz m?
19. Analiz sonras ilemleri yaptnz m?
20. Laboratuvar son kontrollerinizi yaptnz m?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
Balda asitlik tayininde kullanlan baz zeltisi aadakilerden hangisidir?

A) NaCl zeltisi
B) HCl zeltisi
C) NaOH zeltisi
D) H2SO4 zeltisi
2.
Balda asitlik tayininde kullanlan indikatr aadakilerden hangisidir?

A) Metil oranj
B) Fenolftaleyn
C) Metilen mavisi
D) Bromkresol yeili
3.
Fenolftaleyn indikatr dnm noktasnda hangi rengi verir?

A) Mavi
B) Krmz
C) Yeil
D) Pembe
4.
10 g bal rnei faktr 0,99 olan 0,1N NaOH zeltisi ile titre ediliyor. Titrasyon
sonunda 2ml NaOH zeltisi harcanyor. rnein asitlik miktar aadakilerden
hangisidir?
A) 19,2 meq/kg
B) 19,4 meq/kg
C) 19,6 meq/kg
D) 19,8 meq/kg
5.
9,5525 g bal rnei faktr 1 olan 0,1N NaOH zeltisi ile titre ediliyor. Titrasyon
sonunda 4 ml NaOH zeltisi harcanyor. rnein asitlik miktarn bulunuz.
A) 41,9 meq/kg
B) 41,6 meq/kg
C) 41.3 meq/kg
D) 41,1 meq/kg
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Bu renme faaliyeti sonunda uygun ortam salandnda, analiz metoduna uygun
olarak balda invert eker tayini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizdeki gda aratrma laboratuvarlarna giderek balda invert eker

tayininin hangi yntemle yapldn ve nedenini aratrnz. Aratrmanz
sunum hline getirerek snfta arkadalarnzla paylanz.
2. NVERT EKER TAYN

2.1. Genel Bilgi
Balda bulunan glikoz ve frktoz, nektardaki sakkarozun asitler ve invertaz etkisi ile su
olarak paralanmas ile olutuundan bunlara invert eker denir.
ekerler dier kimyasal bileiklerle en fazla reaksiyona giren ve o kadar da ok ve
eitli reaksiyon rnleri veren organik bileiklerdir. Bu nedenle eker tayinleri iin pek ok
deiik tayin yntemleri gelitirilmitir. Gda laboratuvarlarnda en ok kullanlan yntem
Lane-Eynon yntemidir. Bu konuda, bu yntemle yaplan invert eker tayini zerinde
duracaz.
Yntem, invert ekerin (glikoz+frktoz) fehling zeltisinde bulunan Cu-2 (Bakr II)
oksidi, suda znmeyen Cu-1 (Bakr I) okside indirgemesi esasna dayanr.
2CuO
Cu2O+1/2O2
Alkali ortamda (NaOH) ve scakta mavi bakr (II) tuzu zeltisi birok ekerlerle
krmz renkli bakr (I) okside indirgenir. Bakr (II) oksit, suda znmedii iin tayinde
bakrn suda znen kompleks tuzu (senyet tuzu-sodyum potasyum tartarat) fehling
zeltisi hlinde kullanlr. Bakrn indirgenmesi ile oluan Cu+ iyonlar, tartarat ile
kompleks iyon yapamad iin Cu2O hlinde alkali zeltiden (NaOH) ayrlarak ker.
ndikatr olarak kullanlan metilen mavisi bazik ortamda eker olmad zaman mavi,
eker olduu zaman renksizdir. Bu nedenle titrasyonun biti noktasnda renksiz hle gelir ve
ortam bakr krmzsna dner.
rnekten dorudan hazrlanan zeltinin titrasyonu ile yani inversiyondan nceki
tayinde bulunan eker miktar, yalnz invert veya indirgen ekerdir. nk sakkaroz, fehlingi
indirgemez ve reaksiyon vermez. rnek inversiyona uratldnda sakkaroz da invert ekere
10
dnr ve fehlingi indirger. Bu nedenle inversiyondan sonra bulunan eker, sakkaroz ile
birlikte btn ekerlerdir. Yani toplam ekerdir (invert eker + sakkaroz).
2.2. lkesi
nvert eker cinsinden e deeri bilinen bir bakr (II) zeltisinin belli hacmi, bal
rneinden hazrlanan sulu zelti bazik ortamda metilen mavisi indikatrne kar titre
edilir. Baldaki glikoz ve frktoz (invert eker), molekl bana iki elektron vererek
ykseltgenirken, bakr (II) iyonlar da bakr (I) hline indirgenir. Titrasyonda harcanan bal
zeltisi hacminden, baldaki indirgen eker (invert eker) yzdesi hesaplanr.
2.3. Kullanlan Ara ve Gereler
Gda rnei (bal)

Kska
Bret (50 mllik, musluklu, 0,05 ml blme)i.
Spor
Mezr (50 veya 100 mllik)
Cam baget
Huni
Piset
Bek
Kafesli tel
Manyetik kartrc (stcl)
Erlen veya balon (100 veya 150 mllik, sya dayankl)
Puar
Hassas terazi (0,001 g duyarllkta)
Beher (100 veya 150 mllik)
l ka veya spatl
Balon joje (kapakl 100 ve 250 ml)
Pipet (1 mllik)
Maa
Damlalkl ie
Adi veya siyah bantl szge kd
Dier lab. ara ve gereleri
Fehling A zeltisi: 69,278 g CuSO4 . 5 H2O tartlr. Litrelik balon jojeye

aktarlarak az miktarda saf suda zdrlr. Daha sonra hacim izgisine kadar
saf su ile tamamlanr. zelti szldkten sonra koyu renkli bir iede saklanr.
Hazrlanan bu zelti dayankldr ve uzun sre kullanlabilir.
Fehling B zeltisi: 346 g Sodyum Potasyum Tartarat ve 100 g NaOH ayr ayr
az miktarda saf suda zdrldkten sonra litrelik balon jojeye aktarlr. Hacim
izgisine kadar saf su ile tamamlanr ve koyu renkli bir iede saklanr. Bu
zelti dayankszdr. Ancak 1-2 ay zelliini koruyabilir.
11
Metilen mavisi zeltisi (% 0,2lik): 2 g metilen mavisi (C16H18NaCl) tartlr.

Litrelik balon jojeye aktarlarak az miktarda saf suda zdrlr. Daha sonra
hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanr.
Carrez I zeltisi (0,25 M potasyum ferrosiyanr) 105,6 g potasyum
ferrosiyanr trihidrat [K4Fe(CN)6.3H2O] tartlr. Litrelik balon jojeye aktarlarak
az miktarda saf suda zdrlr. Daha sonra hacim izgisine kadar saf su ile
tamamlanr ve iyice kartrlr.
Carrez II zeltisi (1 M inko asetat) 219,4 g inko asetat dihitrat
[Zn(CH3COO)2.2H2O] tartlr. Litrelik balonjojeye aktarlr. Balon jojede, 30 ml
asetik asit ve 600 ml kadar saf suda zdrlr. Daha sonra hacim izgisine
kadar saf su ile tamamlanr ve iyice kartrlr.
2.5. lem Basamaklar
Bal Analizleri 1 Modlnde 1.4. numaral konuda anlatld ekilde hazrlanr,

homojenize edilmi analiz numunesinden 0,001 g duyarllkla temiz ve kuru bir
beherde (100-150 mllik) 2 0,1 g tartlr.
Faktr tayini yaplr. Faktr hesaplamas yapabilmek iin Gdalarda eker
Tayini modlnn 1. renme Faaliyetinde verilen bilgilerden yararlannz.
Bir miktar saf su (80-100 ml) ile kartrlarak zndrlr ve 250 mllik balon
jojeye aktarlr.
zerine durultmak amacyla 1 ml carrez ve 1 ml carrez II zeltileri ilave
edilerek alkalanr.
Hacim, saf su ile 250 mlye tamamlanr. Balon joje altst edilerek zeltinin
homojenize olmas salanr.
Hazrlanan analiz zeltisi, adi veya siyah bantl szge kdndan uygun bir
kaba szlr (carrez zeltilerinin ilave edilmesi ile oluan keleklerin analiz
zeltisine gemesini nlemek iin).
Szntden 50 ml alnarak, 100 mllik balon jojeye konur.
Balon joje hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanr. Balon joje alt-st
edilerek homojenlik salanr.
Hazrlanan bal zeltisi brete doldurulur.
Dier yandan bir erlen ya da balona (100-150 mllik) 5 ml fehling A zeltisi, 5
ml fehling B zeltisi ve 10 ml saf su konup kartrlr. ine 1-2 tane cam
boncuk atlr.
Karm hafif bek alevi zerinde elle dndrlerek veya stcl manyetik
kartrc ile kartrlarak stlr.
Kaynama baladktan 2 dakika sonra 3-4 damla metilen mavisi damlatlr. Renk
mavidir.
Bretteki bal zeltisi ile erlendeki (veya balondaki) zelti hzl bir ekilde
titre edilir (3 dakika iinde titrasyon sona erecek ekilde).
Erlendeki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda titrasyona son verilir ve
sarfiyat okunarak kaydedilir.
12

Baldaki indirgen eker toplam, ktlece % invert eker cinsinden aadaki forml
yardm ile hesaplanr:
%
% =
F =
M =
V =
50 x F
mxV
Numunedeki invert eker (ktlece %)

Fehling zeltisinin faktr (mg eker/5 ml zelti)
Alnan bal numunesi (g)
Titrasyonda harcanan bal zeltisi hacmi (ml)
NOT: Numunenin seyreltilmesinde yukardaki llere uymak zorunlu deildir. Esas

olan seyreltme orannda son zeltinin mlsinde 2-5 mg eker olmasdr.
Bulunan deer Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliinde belirtilen invert eker
miktar ile karlatrlr. Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliine gre invert eker,
iek balnda en az 100 gda 60 g, salg balnda ise 100 gda 45 g olmaldr.
13
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
iek balnda invert eker miktarn bulunuz.
Kullanlan Ara ve Gereler
Gda rnei (bal)

Kska
Bret
Spor
Baget
Huni
Piset
Bek
Kafesli tel
Erlen veya balon (100 veya 150 mllik)
Puar
Hassas terazi
l ka veya spatl
Pipet (1 mllik)
Maa
Damlalkl ie
Saf su
Fehling A zeltisi
Fehling B zeltisi
Metilen mavisi zeltisi (% 0,2lik)
Carrez I zeltisi (0,25 M potasyum ferrosiyanr)
Carrez II zeltisi (1 M inko asetat)
14
lem Basamaklar
neriler
Homojenize bal numunesinden uygun bir

kapta 2 0,1 g tartnz.
zerine bir miktar saf su (80-100 ml)

ilave ederek zndrnz
zeltiyi
aktarnz.
250
mllik
balon
jojeye
zerine durultmak iin 1 ml carrez I ve 1

ml carrez II zeltisi ilave ediniz.
Hacmi saf
tamamlaynz.
su
ile
250
mlye
15
Analiz ncesi hazrlklarnz yapnz.

koyabilirsiniz.
Numuneyi cam bagetle kartrarak
Tartm iin 100-150 mllik beher
kullanabilirsiniz.
Beherin temiz ve kuru olmasna dikkat
ediniz.
Tartm
sonucunu
not
etmeyi
unutmaynz.
unutmaynz
Saf suyun hacmine retmeniniz ile
birlikte karar veriniz.
Hacim lmn duyarl yapmaya zen
gsteriniz.
Hacim
lm
iin
mezr
kullanabilirsiniz.
dikkatli olunuz.
zeltiyi cam baget ile iyice
kartrarak znmesini salaynz.
znmenin tam olup olmadn
dikkatle gzlemleyiniz.
Balon jojenin temiz ve kuru olmasna
dikkat ediniz.
Aktarma ilemini dikkatli yapnz.
Beherin
dibinde
bal
zeltisi
kalmamasna zen gsteriniz. (Bunun
iin beheri biraz saf su ile ykayp balon
jojeye aktarabilirsiniz)
zelti hazrlama kurallarna uyunuz.
Aktarma
ilemi
iin
pipet
kullanabilirsiniz.
Aktarma ilemini dikkatli yapnz
Balon jojeyi alkalamay unutmaynz.
Hacim lmn duyarl yapnz.
Balon jojeyi alt-st ederek zeltinin
homojenize olmasn salaynz.
Dikkatli olunuz.
Hazrlanan zeltiyi adi veya siyah bantl

szge kdndan sznz.
Szntden 50 ml alarak 100 mllik

balon jojeye aktarnz.
Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su

ile tamamlaynz.
Hazrlanan bu bal zeltisini brete

doldurunuz.
Bir erlen ya da balona (100-150 mllik) 5

ml fehling A zeltisi, 5 ml fehling B
zeltisi ve 100 ml saf su koyunuz.
Karm hafif bek alevi zerinde stnz.
Kaynama baladktan 2 dakika sonra 3-4

damla metilen mavisi damlatnz (Renk
mavidir.).
Bretteki bal zeltisi ile kaptaki
zeltiyi hzl bir ekilde titre ediniz.
16
Szge
kdnn
seimine
retmeniniz ile birlikte karar veriniz.
Szme dzeneini hazrlarken dikkatli
olunuz.
Szme kurallarna uyunuz
Szme ilemini dikkatli yapnz
Hacim
lm
iin
mezr
kullanabilirsiniz.
dikkat ediniz.
Bretin temiz ve kuru olmasna dikkat
ediniz.
Bal zeltisini brete koyarken huni
kullanabilirsiniz.
Dikkatli olunuz.
Hangi
kab
kullanacanz
retmeninize dannz.
Hacim lm iin pipet ve mezr
kullanabilirsiniz.
zeltileri ve suyu koyarken cam baget
ile kartrarak homojenlik salaynz.
Kabn iine 1-2 tane cam boncuk
koymay unutmaynz.
Istma dzenei kurunuz.
Beki kurallarna uygun kullannz.
Karm
dndrerek
stmay
unutmaynz.
Istma ilemi yaparken bekin bandan
ayrlmaynz.
Kaynama noktasn iyi gzlemleyiniz.
Sreyi geirmemeye dikkat ediniz.
ndikatr fazla damlatmamaya zen
gsteriniz.
Titrasyon 3 dakika iinde sona
ermelidir.
Titrasyon yaparken dikkatli olunuz.
zeltinin scak olduunu unutmaynz.
Sramalar nleyiniz.
Dikkatli ve titiz alnz.
Dnm
noktasn
dikkatli
gzlemleyiniz.
Kaptaki zeltinin rengi kiremit krmzs Dnm
noktasna
ulaldnda
olduunda titrasyona son veriniz ve
titrasyona son veriniz.
sarfiyat kaydediniz.
Dnm noktasn geirmemeye zen
gsteriniz.
Sarfiyat kaydetmeyi unutmaynz.
Bulduunuz
deerleri
aadaki
formlde yerine koyarak % invert
eker miktarn bulabilirsiniz.
%
Sonucu hesaplaynz.
50 x F
mxV

zen gsteriniz.
neden olacan unutmaynz.
Bulduunuz deeri Trk Gda Kodeksi
Bal Tebliinde belirtilen invert eker
miktar ile karlatrnz.
Rapor hazrlamak ok nemlidir.
retmeninizin verdii kriterlere uygun
bir rapor hazrlaynz.
Hazrladnz
raporu
snfta
Analiz sonras ilemleri yapnz.
Laboratuvar son kontrollerini yapnz.
Deney raporu yaznz
17
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
2. Analiz numunesini hazrladnz m?
3. Numuneyi homojenize ettiniz mi?
4. Homojenize numuneden 20,1g tarttnz m?
5. zerine 100 ml saf su ilave ettiniz mi?
6. Cam bagetle kartrarak zndrdnz m?
7. zeltiyi 250 mllik erlene aktardnz m?
8. zerine durultmak iin 1ml carrez I zeltisi ilave ettiniz
mi?
9. 1ml carrez II zeltisi ilave ettiniz mi?
10. zelti hazrlama kurallarna uydunuz mu?
11. Hacmi saf su ile 250 mlye tamamladnz m?
12. Szme dzenei kurdunuz mu?
13. Hazrlanan zeltiyi siyah bantl szge kdndan
szdnz m?
14. Szme kurallarna uydunuz mu?
15. Szntden 50 ml aldnz m?
16. Aldnz sznty 100 mllik balon jojeye aktardnz m?
17. Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su ile tamamladnz
m?
19. Hazrlanan bal zeltisini brete doldurdunuz mu?
20. 150 mllik balona 5ml fehling A zeltisi koydunuz mu?
21. zerine 5ml fehling B zeltisi koydunuz mu?
22. Fehlinglerin zerine 10 ml saf su koydunuz mu?
23. Karm cam baget ile kartrdnz m?
18
Evet
Hayr
24. Istma dzenei kurdunuz mu?

25. Karm hafif bek alevi zerinde dndrerek sttnz m?
26. Kaynama baladktan 2 dk. Sonra 3-4 damla metilen mavisi
ilave ettiniz mi?
27. Bretteki bal zeltisi ile hzl bir ekilde titre ettiniz mi?
28. Titrasyon kurallarna uydunuz mu?
29. Balondaki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda
titrasyona son verdiniz mi?
30. Titrasyonu 3 dk. iinde bitirdiniz mi?
31. Sarfiyat kaydettiniz mi?
32. Bulduunuz verileri formle yerletirip sonucu doru olarak
hesapladnz m?
33. Bulduunuz deeri Trk Gda Kodeksi Bal Tebliinde
belirtilen invert eker miktar ile karlatrdnz m?
34. Rapor hazrlayp, hazrladnz raporu snfta
arkadalarnzla tarttnz m?
36. Laboratuvarda son kontrollerinizi yaptnz m?
DEERLENDRME
19
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz.
1.
Aadakilerden hangisi invert ekerdir?

A) Niasta
B) Maltoz
C) Glikoz
D) Laktoz
2.
nvert eker tayininde fehling zeltisi hlinde kullanlan tuz aadakilerden

hangisidir?
A) Sodyum klorr
B) Senyet tuzu
C) Sodyum slfat
D) Kalsiyum klorr
3.
Metilen mavisi indikatr bazik ortamda eker olduu zaman nasl bir renge dnr?
A) Renksiz
B) Mavi
C) Krmz
D) Pembe
4.
nversiyondan nceki tayinde bulunan eker miktar aadakilerden hangisidir?

A) Sakkaroz
B) Toplam eker
C) nvert eker
D) Hepsi
5.
nvert eker tayininde carrez zeltileri hangi amala kullanlr?

A) Durultma
B) Istma
C) zndrme
D) Olgunlatrma
6.
nvert eker tayininde, zeltinin rengi titrasyon biti noktasnda nasl bir renge
dnr?
A) Turuncu
B) Kiremit krmzs
C) Koyu kahverengi
D) Koyu mavi
7.
nvert eker tayininde alkali ortam aadakilerden hangisiyle salanr?

A) NaCl
B) KOH
C) CaCl
D) NaOH
20
8.
Trk Gda Kodeksi Bal Tebliine gre invert eker iek balnda en az ne kadar
olmaldr?
A) 100 gda 60g
B) 100 gda 45g
C) 100 gda 50g
D) 100 gda 40g
9.
Balda bulunan glikoz ve fruktoz, aadakilerden hangisinin invertaz enzimi etkisiyle

paralanmas ile oluur?
A) Nektardaki galaktozun
B) Nektardaki maltozun
C) Nektardaki sakkarozun
D) Nektardaki laktozun
10.
Metilen mavisi indikatr bazik ortamda eker olmad zaman nasl bir renge
dnr?
A) Krmz
B) Mavi
C) Yeil
D) Pembe
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
21
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Bu renme faaliyeti sonunda uygun ortam salandnda, analiz metoduna uygun
olarak balda sakkaroz tayini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
evrenizdeki bal retim tesislerine veya gda retim laboratuvarlarna giderek

balda sakkaroz tayininin nasl yapldn gzlemleyiniz. Gzlemlerinizi sunum
hline getirerek snfta arkadalarnzla paylanz.
3. SAKKAROZ TAYN
3.1. Genel Bilgi
Monosakkaritler (rnein glikoz, frktoz) indirgen zelliktedir. Fehling zeltileri ile
dorudan doruya Cu-1 oksit verir. Sakkaroz (disakkarit) ise indirgen deildir.
Sakkaroz, fehlingi indirgemez. Sakkaroz inversiyona uratlarak invert ekere dnr
ve fehlingi indirger. Bu nedenle inversiyondan sonra bulunan eker, sakkaroz ile birlikte var
olan btn ekerlerdir. Yani toplam ekerlerdir.
Toplam eker ile invert eker arasndaki farkn 0,95 ile arplmas sonucu sakkaroz
miktar bulunur. nk 1 mol sakkaroz inversiyon srasnda 1 mol su alr ve 95 g
sakkarozdan 100 g invert eker oluur.
rnein;
C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
Sakkaroz
342 g
Su
18 g
Glikoz
Frktoz
180 g
180 g
nvert ekeri = 2 X 180 g
= 360 g
Sakkaroz
342 19
95
nveret e ker i 360 20 100

O hlde 1 g invert ekeri 0,95 g sakkaroza karlk gelir.
22
3.2. lkesi
Bal numunesi, asidik ortamda hidroliz edilerek yapsndaki ekerin tamam indirgen
olan aldoz ve ketozlara dntrlr. Oluan indirgen ekerler, bazik ortamda bakr (II)
iyonlar ile ileme tabi tutulur. ekerler, molekl bana 2 elektron vererek ykseltgenirken,
bakr (II) iyonlar da bakr (I) oksite indirgenir.
Ayar belli bakr (II) zeltisinin, bal numunesinden hazrlanm indirgen ekerlerin
zeltisi ile metilen mavisi indikatr eliinde titrasyonu yaplr. Harcanan bal zeltisi
hacminden yararlanarak baldaki toplam eker yzdesi bulunur.
Bulunan bu deerden invert eker yzdesi kartlr. Bu farkn 0,95 ile arplmasyla
da sakkaroz miktar bulunur.
3.3. Kullanlan Ara Gereler
Gda rnei (bal)

Erlen veya balon (100 veya 150 mllik, stmaya dayankl)
Kska
Puar
Bret (50 mllik, musluklu, 0.05 ml blmeli)
Hassas terazi (0,001 g duyarllkta)
Spor
l ka veya spatl
Baget
Huni
Pipet (1 mllik)
Piset
Maa
Bek
Damlalkl ie
Kafesli tel
Kafesli tel
Su banyosu
Fehling A zeltisi: 69,278 g CuSO4 . 5 H2O tartlr. Litrelik balon jojeye

saf su ile tamamlanr. zelti szldkten sonra koyu renkli bir iede saklanr.
Hazrlanan bu zelti dayankldr ve uzun sre kullanlabilir.
23
Fehling B zeltisi: 346 g sodyum potasyum tartarat ve 100 g NaOH ayr ayr
az miktarda saf suda zdrldkten sonra litrelik balon jojeye aktarlr. Hacim
izgisine kadar saf su ile tamamlanr ve koyu renkli bir iede saklanr. Bu
zelti dayankszdr. Ancak 1-2 ay zelliini koruyabilir. Daha uzun sre
saklanan zeltinin kullanlmas sonucun eksik kmasna neden olur.
Metilen mavisi zeltisi (% 0,2lik): 2 g metilen mavisi (C16H18NaCl) tartlr.
Litrelik balon jojeye aktarlarak az miktarda saf suda zdrlr. Daha sonra
hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanr.
Carrez II zeltisi (0,25 M potasyum ferrosiyanr): 105,6 g potasyum
ferrosiyanr trihidrat [K4Fe(CN)6.3H2O], tartlr. Litrelik balon jojeye
saf su ile tamamlanr ve iyice kartrlr.
Carrez I zeltisi (1 M inko asetat): 219,4 g inko asetat dihitrat
[Zn(CH3COO)2.2H2O], tartlr. Litrelik balon jojeye aktarlr. Balon jojede, 30
ml asetik asit ve 600 ml kadar saf suda zdrlr. Daha sonra hacim izgisine
kadar saf su ile tamamlanr ve iyice kartrlr.
Deriik hidroklorik asit zeltisi (HCL): d=1,19 g/ml veya yaklak %37lik
5 N NaOH zeltisi : 200 g NaOH tartlr ve saf su ile litreye tamamlanr.
%1lik fenolftaleyn zeltisi : 1 g fenolftaleyn 50 ml % 95lik etil alkolde
zlr ve 100 mllik balon jojeye aktarlr. Hacim izgisine kadar %95lik etil
alkol ile tamamlanr.
3.5. lem Basamaklar
Bal analizleri 1 Modlnde 1.4. numaral konuda anlatld ekilde hazrlanr,

homojenize edilmi analiz numunesinden 0,001 g duyarllkla temiz ve kuru bir
beherde (100-150 mllik) 2 0,1 g tartlr.
Faktr tayini yaplr.
Bir miktar saf su (80-100 ml) ile kartrlarak zndrlr ve 250 mllik balon
jojeye aktarlr.
zerine durultmak amacyla 1 ml carrez I ve 1 ml carrez II zeltileri ilave
edilerek alkalanr.
Hacim, saf su ile 250 mlye tamamlanr. Balon joje altst edilerek zeltinin
homojenize olmas salanr.
Hazrlanan analiz zeltisi, adi veya siyah bantl szge kdndan uygun bir
kaba szlr.
Szntden 50 ml alnarak 100 mllik balon jojeye konur.
zerine 5 ml deriik hidroklorik asit balon dndrlerek yavaa eklenir.
Balonu az kapatlarak 65-67 0C su banyosundan 5 dakikalk alkalanarak
tutulur (nversiyona uratlr.).
Sre sonunda balon akarsu altnda hzla soutulur.
Soutulduktan sonra iine 3-4 damla fenolftaleyn indikatr zeltisi ilave edilir.
5 N NaOH zeltisi ile pembe renk oluana kadar titre edilir (Ntrelize edilir.).
Pembe renk oluunca balon hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanr.
Hazrlanan bal zeltisi brete doldurulur.
24
Dier yandan bir erlen ya da balona (100-150 mllik) 5 ml fehling A zeltisi, 5

ml fehling B zeltisi ve 10 ml saf su konup kartrlr. ine 1-2 tane cam
boncuk atlr.
Karm hafif bek alevi zerinde elle dndrlerek veya stcl manyetik
kartrc ile kartrlarak stlr.
Kaynama baladktan 2 dakika sonra 3-4 damla metilen mavisi damlatlr. Renk
mavidir.
Bretteki bal zeltisi ile erlendeki (veya balondaki) zelti hzl bir ekilde
titre edilir (3 dakika iinde titrasyon sona erecek ekilde).
Erlendeki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda titrasyona son verilir ve
sarfiyat okunarak kaydedilir.

Bal numunesindeki sakkaroz miktar (%S), ktlece yzde cinsinden, aadaki forml
yardm ile hesaplanr.
%S (
50 x F
- % . ) x 0,95
mxV
% S : Sakkaroz yzdesi (m/m)

F : Fehling faktr (mg eker/5 ml)
m : Alnan bal numunesi (g)
V : Titrasyonda harcanan bal zeltisinin hacmi (ml)
% : Numunedeki ktlece %de invert eker miktar (ml)
0,95 : Sakkarozun mol ktlesinin, invert ekerin mol ktlesine oran
Bulunan deer Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliinde belirtilen sakkaroz
miktar ile karlatrlr. Trk Gda Kodeksi Ynetmelii; Bal Tebliine gre sakkaroz
miktar iek ve salg balnda en fazla 5 g/100 g olmaldr.
25
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
iek balnda sakkaroz miktarn bulunuz.
Kullanlan Ara Gereler
Gda rnei (bal)

Kska
Bret
Spor
Baget
Huni
Piset
Bek
Kafesli tel
Su banyosu
Erlen veya balon (100 veya 150

mllik)
Puar
Hassas terazi
l ka veya spatl
Pipet (1 mllik
Maa
Damlalkl ie
Fehling A zeltisi
Fehling B zeltisi
Metilen mavisi zeltisi, (% 0,2lik)
Carrez I zeltisi (0,25 M potasyum ferrosiyanr)
Carrez II zeltisi (1 M inko asetat)
Deriik hidroklorik asit zeltisi (d=1,19 g/ml veya yaklak %37lik)
5 N NaOH zeltisi
% 1lik alkolde zlm fenolftaleyn zeltisi
lem Basamaklar
Homojenize bal numunesinden uygun

bir kapta 2 0,1 g tartnz.
neriler
Analiz ncesi hazrlklarnz yapnz.
koyabilirsiniz.
Numuneyi bagetle kartrarak
Tartm iin 100-150 mllik beher
kullanabilirsiniz.
Beherin temiz ve kuru olmasna dikkat
ediniz.
Tartm sonucunu not etmeyi
unutmaynz.
unutmaynz.
26
zerine bir miktar saf su (80-100 ml)

ilave ederek zndrnz.
zeltiyi 250 mllik balon jojeye

aktarnz.
zerine durultmak iin 1 ml carrez I ve

1 ml carrez II zeltisi ilave ediniz.
Hacmi saf su ile 250 mlye

tamamlaynz.
Hazrlanan zeltiyi adi veya siyah

bantl szge kdndan sznz.
Szntden 50 ml alarak 100 mllik

balon jojeye aktarnz.
Bal zerine yavaa 5 ml deriik HCl

ekleyiniz.
Saf suyun hacmine retmeniniz ile

birlikte karar veriniz.
Hacim lmn duyarl yapmaya
zen gsteriniz.
Hacim lm iin mezr
kullanabilirsiniz.
dikkatli olunuz.
zeltiyi cam baget ile iyice
kartrarak znmesini salaynz.
znmenin tam olup olmadn
dikkatle gzlemleyiniz.
dikkat ediniz.
Beherin dibinde bal zeltisi
kalmamasna zen gsteriniz.
Bunun iin beheri biraz saf su ile
ykayp balon jojeye aktarabilirsiniz.
Aktarma ilemi iin pipet
kullanabilirsiniz.
Aktarma ilemini dikkatli yapnz
Balon jojeyi alkalamay unutmaynz.
Dikkatli olunuz.
Szge kdnn seimine
retmeniniz ile birlikte karar veriniz.
Szme dzeneini hazrlarken dikkatli
olunuz.
Szme kurallarna uyunuz.
Szme ilemini dikkatli yapnz.
Titiz alnz
Hacim lm iin mezr
kullanabilirsiniz.
dikkat ediniz.
Hidroklorik asidi eklerken balonu
dndrmeyi unutmaynz.
Hacim lm iin pipet
27
Balonun azn kapatarak 65-67 0C lik

su banyosunda 5 dakika tutunuz.
Sre sonunda balonu hzla soutunuz.

zerine 3-4 damla fenolftaleyn ilave
ediniz.
5 N NaOH zeltisi ile pembe renk

oluana kadar titre ediniz.
Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su
ile tamamlaynz.
Hazrlanan bu bal zeltisini brete

doldurunuz.
Bir erlen ya da balona (100-150 mllik)

5 ml fehling A zeltisi, 5 ml fehling B
zeltisi ve 100 ml saf su koyunuz.
Karm hafif bek alevi zerinde stnz.
28
kullanabilirsiniz.
Hidroklorik asit yakcdr.
Dikkatli olunuz
Scakl kontrol etmeyi unutmaynz.
Balonu ayn scaklkta 5 dakika
tutmaya zen gsteriniz.
Balonu su banyosunda tutarken
alkalamay unutmaynz.
Su banyosunun bandan ayrlmaynz.
Balonu akarsu altnda soutabilirsiniz.
Balonun scak olduunu unutmaynz.
Balonu maa ile tutunuz.
Dikkatli olunuz.
ndikatr fazla damlatmamaya dikkat
ediniz.
Titrasyon kurallarna uyunuz.
Dnm noktasn iyi gzlemleyiniz.
Dnm noktasna ulaldnda
Gzlemlerinizde dikkatli olmaya zen
gsteriniz
Bretin temiz ve kuru olmasna dikkat
ediniz.
Bal zeltisini brete koyarken huni
kullanabilirsiniz.
Dikkatli olunuz.
Hangi kab kullanacanz
retmeninize dannz.
Hacim lm iin pipet
kullanabilirsiniz.
zeltileri ve suyu koyarken cam
baget ile kartrarak homojenlik
salaynz.
Kabn iine 1-2 tane cam boncuk
koymay unutmaynz.
Istma dzenei kurunuz.
Beki kurallarna uygun kullannz.
Kaynama baladktan 2 dakika sonra 3-4

damla metilen mavisi damlatnz (Renk
mavidir.).
Bretteki bal zeltisi ile kaptaki

zeltiyi hzl bir ekilde titre ediniz.
Kaptaki zeltinin rengi kiremit

krmzs olduunda titrasyona son
veriniz ve sarfiyat kaydediniz.
Karm dndrerek stmay

unutmaynz.
Istma ilemi yaparken bekin bandan
ayrlmaynz.
LABORATUVAR GVENLK
KURALLARINA UYUNUZ!
Kaynama noktasn iyi gzlemleyiniz.
Sreyi geirmemeye dikkat ediniz.
ndikatr fazla damlatmamaya zen
gsteriniz.
Sabrl olunuz
Titrasyon 3 dakika iinde sona
ermelidir.
Titrasyon yaparken dikkatli olunuz.
zeltinin scak olduunu
unutmaynz.
Sramalar nleyiniz.
Dikkatli ve titiz alnz !
Dnm noktasn dikkatli
gzlemleyiniz.
Dnm noktasna ulaldnda
Dnm noktasn geirmemeye zen
gsteriniz.
Sarfiyat kaydetmeyi unutmaynz.
Bulduunuz deerleri aadaki
formlde yerine koyarak % sakkaroz
miktarn bulabilirsiniz.
%S (
Sonucu hesaplaynz.
Deney raporu yaznz.
50 x F
- % . ) x 0,95
mxV

zen gsteriniz.
neden olacan unutmaynz.
Bulduunuz deeri Trk Gda Kodeksi
Bal Tebliinde belirtilen sakkaroz
miktar ile karlatrnz.
Rapor hazrlamak ok nemlidir.
retmeninizin verdii kriterlere
uygun bir rapor hazrlaynz.
Hazrladnz raporu snfta
29
Analiz sonras ilemlerini yapnz.
Laboratuvarn son kontrollerini
yapnz.
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
8. zerine durultmak iin 1ml carrez I zeltisi ilave ettiniz mi?
10. zelti hazrlama kurallarna uydunuz mu?
12. Szme dzenei kurdunuz mu?
13. Hazrlanan zeltiyi siyah bantl szge kdndan szdnz
m?
14. Szme kurallarna uydunuz mu?
15. Szntden 50 ml aldnz m?
16. Aldnz sznty 100 mllik balon jojeye aktardnz m?
17. zerine yavaa 5 ml deriik hidroklorik asit eklediniz mi?
18. Hidroklorik asidi eklerken balon jojeyi dndrdnz m?
30
Evet
Hayr
19. Balonun azn kapattnz m?

20. 65-67 0Clik su banyosunda 5 dakika tuttunuz mu?
21. Sre sonunda balonu akarsu altnda hzla souttunuz mu?
22. zerine 3-4 damla fenolftaleyn ilave ettiniz mi?
24. Brete 5 N NaOH zeltisi doldurdunuz mu?
25. Balondaki zeltiyi NaOH ile titre ettiniz mi?
26. Pembe renk oluunca titrasyona son verdiniz mi?
27. Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su ile tamamladnz m?
28. Hazrlanan bal zeltisini brete doldurdunuz mu?
29. 150 mllik balona 5 ml fehling A zeltisi koydunuz mu?
30. zerine 5 ml fehling B zeltisi koydunuz mu?
31. Fehlinglerin zerine 10 ml saf su koydunuz mu?
32. Karm cam baget ile kartrdnz m?
33. Istma dzenei kurdunuz mu?
35. Kaynama baladktan 2 dk. sonra 3-4 damla metilen mavisi
ilave ettiniz mi?
37. Titrasyon kurallarna uydunuz mu?
38. Balondaki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda
titrasyona son verdiniz mi?
39. Titrasyonu 3 dk. iinde bitirdiniz mi?
hesapladnz m?
42. Bulduunuz deeri Trk Gda Kodeksi Bal Tebliinde
belirtilen sakkaroz miktar ile karlatrdnz m?
43. Rapor hazrlayp hazrladnz raporu snfta arkadalarnzla
tarttnz m?
31
45. Laboratuar son kontrollerinizi yaptnz m?
DEERLENDRME
32
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz.
1.
Aadakilerden hangisi indirgen zelliktedir?

A) Polisakkaritler
B) Disakkaritler
C) Monosakkaritler
D) Hepsi
2.
Aadakilerden hangisi indirgen deildir?

A) Glikoz
B) Frktoz
C) Sakkaroz
D) Hepsi
3.
95 g sakkarozdan ka g invert eker oluur?

A) 50 g
B) 100 g
C) 150 g
D) 200 g
4.
Sakkaroz hangi aadaki hangi ilem sonucu invert ekere dnr?

A) Sterilizasyon
B) Destilasyon
C) nversiyon
D) nkbasyon
5.
Fehling zeltileri ile dorudan doruya Cu-1 oksit veren karbonhidratlar

aadakilerden hangisidir?
A) Gliseroller
B) Polisakkaritler
C) Disakkaritler
D) Monosakkaritler
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
33
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
Aadakilerden hangisi invert ekerdir?

A) Dekstrin
B) Laktoz
C) Galaktoz
D) Frktoz
2.
nvert eker tayininde indikatr olarak aadakilerden hangisi kullanlr?

A) Metilen mavisi
B) Fenolftaleyn
C) Potasyum kromat
D) Metilen krmzs
3.
Toplam eker ile invert eker arasndaki farkn 0,95 ile arplmas ile aadakilerden
hangisinin miktar bulunur?
A) Sakkaroz
B) Glikoz
C) Frktoz
D) Maltoz
4.
Trk Gda Kodeksi Bal Tebliine gre baldaki sakkaroz miktar ne kadar olmaldr?
A) 5 g/100 g
B) 10 g/100 g
C) 15 g/100 g
D) 20 g/100 g
5.
Sakkarozun indirgenebilmesi iin aadakilerden hangisi kullanlmaldr?

A) NaOH
B) KOH
C) HCl
D) Fehling A
Aadaki cmleleri dikkatlice okuyarak bo braklan yerlere doru szc

yaznz.
6.
7.
8.
9.
10.
Asitlik tayininde . indikatr kullanlr.

Metilen mavisi indikatr bazik ortamda eker olmadnda . renktedir.
nversiyondan sonra bulunan eker .ekerdir.
nvert eker tayininde .. kullanlr.
Trk Gda Kodeksi Bal Tebliine gre balda sakkaroz en ok bulunabilir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise kontrol listesine geiniz.
34
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Numunede durultma ilemi iin;
5. zerine durultmak iin 1ml carrez I zeltisi ilave ettiniz mi?
8. Hazrlanan zeltiyi siyah bantl szge kdndan szdnz m?
9. Szntden ellier ml 2 rnek aldnz m?
10. Aldnz rnekleri yzer mllik 2 balon jojeye aktardnz m?
nvert eker tayini iin;
1. Balon jojedeki rneklerden birini hacim izgisine kadar saf su ile
tamamladnz m?
2. Hazrlanan bu bal zeltisini brete doldurdunuz mu?
5. Fehlingin zerine 10 ml saf su koydunuz mu?
7. Kaynama baladktan 2 dk. sonra 3-4 damla metilen mavisi ilave
ettiniz mi?
9. Balondaki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda titrasyona son
verdiniz mi?
35
Evet
Hayr

hesapladnz m?
Sakkaroz tayini iin;
1. Dier balon jojedeki rnein zerine yavaa 5 ml deriik hidroklorik
asit eklediniz mi?
2. Hidroklorik asidi eklerken balon jojeyi dndrdnz m?
3. Balonun azn kapattnz m?
4. 65-67 0Clik su banyosunda 5 dakika tuttunuz mu?
5. Sre sonunda balonu akarsu altnda hzla souttunuz mu?
6. zerine 3-4 damla fenolftaleyn ilave ettiniz mi?
7. Balondaki zeltiyi 5 N NaOH ile titre ettiniz mi?
8. Pembe renk oluunca titrasyona son verdiniz mi?
9. Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su ile tamamladnz m?
10. Hazrlanan bu bal zeltisini brete doldurdunuz mu?
13. Fehlingin zerine 10 ml saf su koydunuz mu?
15. Kaynama baladktan 2 dk. sonra 3-4 damla metilen mavisi ilave
ettiniz mi?
17. Balondaki zeltinin rengi kiremit krmzs olduunda titrasyona son
verdiniz mi?
hesapladnz m?
DEERLENDRME
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
36
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
C
B
D
D
A
RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
C
B
A
C
A
B
D
A
C
B
RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
C
C
B
C
D
MODL DEERLENDRMENN-CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
A
A
A
C
fenolftaleyn
Mavi
Toplam
metilen mavisi
%15
37
KAYNAKA
KAYNAKA
AKYOL Gnl, Balkesir Merkez MKB ATL ve EML, Grme Notlar,

Balkesir, Mart 2007.
Ankara M. Rt UZEL Kimya Meslek Lisesi, Gda Teknolojisi Blm
Volumetrik Analizler Deney Fyleri, Ankara.
Balkesir, l Kontrol Laboratuvar, Grme Notlar, Balkesir, Mart 2007.
DEMR Mustafa, ahinde DEMRC, Ali USANMAZ, Analitik ve Snai
Kimya Laboratuvar, MEB Yaynlar, Ankara, 2001.
DOKUZLU Canan, Gda Analizleri, Marmara Kitabevi Yaynlar, 1. Bask,
Bursa.
GNL Meral, Tomris ALTU, Dilek BOYACIOLU, lker NOKA, Gda
Analizleri, Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Yayn Nu.: 54. Bornova,
1986.
Gda Maddeleri Muayene ve Analiz Metotlar, T.C. Tarm Orman ve Ky
leri Bakanl, Koruma ve Kontrol Genel Mdrl.
KARA Sevda, Ankara M. Rt UZEL Kimya Meslek Lisesi, Grme
Notlar, Ankara, Mart 2007.
MEGEP, Asitlik ve Bazlk Kontrol Modl, Ankara, 2007.
MEGEP, Toplam Asitlik ve PH Kontrol Modl, Ankara, 2007.
MEGEP, Gdalarda Gravimetrik Analizler Modl, Ankara, 2007.
MEGEP, Gdalarda Volumetrik Analizler Modl, Ankara, 2007.
Mustafa Kemal niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi 6 (1-2) 93-108, 2001.
ZKAYA Hazm, Analitik Gda Kalite Kontrol, Ankara niversitesi Ziraat
Fakltesi Yaynlar 1086, Ankara, 1988.
ZER Ahmet, eker, ay Teknolojisi ve Analizleri Modl, Kz Teknik
retim Genel Mdrl, METGE Projesi, Atatrk Teknik Anadolu Meslek
ve Meslek Lisesi Yaynevi, Ankara, 1997.
UYLAER Vildan, Fikri BAOLU, Gda Analizleri II Uygulama
Klavuzu, Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi Yaynlar, Bursa, 2000.
TSE Bal 3036/Nisan 1990.
tr.wikipedia.org
www.kimyaevi.org
38

Bal Anlizleri 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bal Anlizleri 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

Bu modl balda asitlik, invert eker ve sakkaroz tayini

evrenizdeki bal retim tesislerine veya gda aratrma laboratuvarlarna

1.2. Kullanlan Ara Gereler

Gda rnei (bal)

1.3. Kullanlan Kimyasal Maddeler

Fenolftaleyn indikatr zeltisi (% 1lik):

% 95lik alkolde zlm

1.4. lem Basamaklar

Bal Analizleri-1 modlnde 1.4. numaral konuda anlatld ekilde analiz

1.5. Sonucun Hesaplanmas

Asitlik (mili edeer asit / kg.bal.)

N = NaOH zeltisinin normalitesi

Gda rnei (bal)

Kullanlan Kimyasal Maddeler

Alkolde zlm % 1lik fenolftaleyn indikatr zeltisi

Bal numunesini homojenize ediniz.

Homojenize bal numunesinden 250

zerine 75ml saf su koyarak iyice

2-3 damla fenolftaleyn indikatr ilave

Erlendeki zeltiyi bretteki 0,1 N

zeltinin rengi pembe olunca

Asitlik (miliedeer asit / kg.bal.)

Verileri formle eksiksiz yerletirmeye

Deney raporu yaznz

9. Terazi kullanm kurallarna uydunuz mu?

Balda asitlik tayininde kullanlan baz zeltisi aadakilerden hangisidir?

Balda asitlik tayininde kullanlan indikatr aadakilerden hangisidir?

Fenolftaleyn indikatr dnm noktasnda hangi rengi verir?

evrenizdeki gda aratrma laboratuvarlarna giderek balda invert eker

2. NVERT EKER TAYN

2.3. Kullanlan Ara ve Gereler

Gda rnei (bal)

2.4. Kullanlan Kimyasal Maddeler

Fehling A zeltisi: 69,278 g CuSO4 . 5 H2O tartlr. Litrelik balon jojeye

Metilen mavisi zeltisi (% 0,2lik): 2 g metilen mavisi (C16H18NaCl) tartlr.

2.5. lem Basamaklar

Bal Analizleri 1 Modlnde 1.4. numaral konuda anlatld ekilde hazrlanr,

2.6. Sonucun Hesaplanmas

Numunedeki invert eker (ktlece %)

NOT: Numunenin seyreltilmesinde yukardaki llere uymak zorunlu deildir. Esas

Gda rnei (bal)

Kullanlan Kimyasal Maddeler

Bal numunesini homojenize ediniz.

Homojenize bal numunesinden uygun bir

zerine bir miktar saf su (80-100 ml)

zerine durultmak iin 1 ml carrez I ve 1

Analiz ncesi hazrlklarnz yapnz.

Hazrlanan zeltiyi adi veya siyah bantl

Szntden 50 ml alarak 100 mllik

Balon jojeyi hacim izgisine kadar saf su

Hazrlanan bu bal zeltisini brete

Bir erlen ya da balona (100-150 mllik) 5

Karm hafif bek alevi zerinde stnz.

Kaynama baladktan 2 dakika sonra 3-4

Verileri formle eksiksiz yerletirmeye

Deney raporu yaznz

24. Istma dzenei kurdunuz mu?

Aadakilerden hangisi invert ekerdir?

nvert eker tayininde fehling zeltisi hlinde kullanlan tuz aadakilerden

nversiyondan nceki tayinde bulunan eker miktar aadakilerden hangisidir?