Spavanje i sanjanje

Bioloka psihologija

Fizioloki i psiholoki korelati spavanja

U prosjeku ovjek treinu svog ivota

provede spavajui
Postavlja se pitanje koju funkciju ima san?
Koliko vremena provedemo sanjajui?
Zato postajemo pospani svakog dana u
otprilike isto vrijeme?
Koliko je potrebno spavati?

Fizioloki i psiholoki korelati

spavanja

Psihofizioloke osnove za definisanje pojedinih

stadija spavanja
Elektroencefalografija (EEG)
Miina napetost (elektromiografija - EMG)
Pokreti oiju (elektrookulografija - EOG)
REM (rapid eye movements) brzi pokreti oiju
Fenomen prve noiporemeaj spavanja koji se javlja prve noi koju
ispitanik provede u laboratoriji za istraivanje
spavanja

Fizioloki i psiholoki korelati

spavanja

Stadiji EEG-a u toku spavanja:

Stadij 1, stadij 2, stadij 3 i stadij 4.
Delta (0-4 Hz u sekundi duboki san, anestezija), Theta (4-7 Hz
pospanost), Alfa (8-14 Hz budno oputeno stanje), Beta (1440 Hz budnost, koncentracija),
Napredovanjem od stadija 1 do stadija 4 dolazi do postepenog
poveanja amplitude i smanjenja frekvencije EEG signala
Stadij 1 visoka frekvencija i mala amplituda (slino budnom
stanju alfa valovi)
Stadij 2 K kompleksi (veliki negativni val) i vretena spavanja
(frekvencije 12-14 Hz)
Stadij 3 povremeno se javljaju delta valovi, koji prevladavaju u
stadiju 4

Fizioloki i psiholoki korelati

spavanja

Nakon ulaska u 4 stadij, neko vrijeme se provodi u istome, potom se

vraa unazad do 1 stadija koji nije isti kao to je bio prilikom poetka
spavanja
Novi stadij 1EEG-a prate brzi pokreti oiju i gubljenje miinog
tonusa
U toku spavanja se izmijeni i nekoliko ciklusa, a svaki traje oko 90
minuta
Kako no odmie sve manje vremena provodimo u stadiju 4
Paradoksalno spavanje spavanje u novim stadijima 1 (EEG slian
budnom stanju, gubitak miinog tonusa, brzi pokreti oiju, trzaji
ekstremiteta, erekcija - REM spavanje)
Sporovalno spavanje -stadiji 2,3,4

REM spavanje je korelat sanjanja?

80% buenja u REM fazi dovodi do dosjeanja snova u odnosu na

7% non-REM
Vanjski podraji se mogu djelomino ugraditi u sadraj snova
Snovi se odvijaju u stvarnom vremenu
Svi sanjaju
Hodanje u snu se ne deava u vrijeme sanjanja
Hobsonova teorija sinteze aktivacije-inf koje dolaze u korteks za
vrijeme REM spavanja su ugalvnom sluajne, a san je posljedica
nastojanja korteksa da tim informacijama pridoda neki smisao

Zato spavamo?

Svi sisari i ptice

spavaju a ribe,
gmizavci,
vodozemci i insekti
imaju razdoblja
neaktivnosti slina
spavanju kod
sisara

Zato spavamo?

Spavanje slui nekoj funkciji bitnoj za preivljavanje, pitanje je

kojoj?
Teorije oporavka (rekuperacije) budno stanje naruava
homeostazu (unutranju ravnoteu) tijela koju spavanje
ponovo uspostavljamo
Cirkadijurne teorije spavanje je evoluiralo da bi ivotinje
odralo neaktivnima u onom dijelu dana kada nije potrebno
bavljenje aktivnostima neophodnim za preivljavanjem
Cirkadijurne teorije bolje objanjavaju razlike u koliini
spavanja meu vrstama (potronja energije vs duina
spavanja ili preivljavanj vs koliina spavanja)

Cirkadijurni ciklusi spavanja

Cirkadijurni ritmovi dnevni ciklusi tjelesnih funkcija

Zeitgeberi okolinski signali (svjetlo-tama) koji podeavaju
cirkadijurne ritmove
Slobodni cirkadijurni ciklusi osloboeni uticaja zeitgebera, a
ipak zadravaju pravilan raspored, traju oko 25 sati
Unutranji bioloki sat upravlja cirkadijurni ciklusom (malo kasni)
Korelacija izmeu duine razdoblja budnosti i duina razdoblja
spavanja koje slijedi je negativna, kad ispitanik due ostane
budan od uobiajenog, sljedee spavanje je obino krae od
uobiajenog
To je u suprotnosti sa sa glavnim predvianjem teorije oporavka
Jet Lag i smjenski rad su moderni uzroci poremeaja
cirkadijurnih ritmova

Posljedice deprivacije spavanja

Sukob subjektivnih dojmova u odnosu na objektivne pokazatelje

Nepovoljne posljedice deprivacije spavanje je tee dokazati od
oekivanog (skraeno vrijeme do iscrpljenosti)
Javljaju se poremeaji u uratku na jednostavnim i kognitivnim
testovima i testovima raspoloenja, dok su zahtjevni testovi kog
sposobnosti otporni na poremeaje spavanja
Nakon 2 do 3 dana deprivacije teko je izbjegavati
mikrospavanje (2-3 sekunde) u pasivnim zadacima
Deprivacije REM spavanja: nastavkom deprivacije se poveava
sklonost za zapoinjanje REM faze i ispitanike treba buditi sve
ee da bi se sprijeilo da skupe znaajniju koliinu REM
spavanja
Koliina REM spavanja se posebno regulie u odnosu na
sporovalno spavanje
REM spavanje (pomae u odravanju mentalnog zdravlja,
motivacije i procesa pamenja)

Neuralna osnova spavanja

Spavanje nije stanje neuralnog mirovanja

U mozgu postoje neuronski krugovi koji
potiu spavanje (retikularni aktivacijski
sistem)
Razliiti korelati spavanja se mogu razdvojiti

Hemijske tvari koje utiu na

spavanje

Hipnotici tvari koje pospjeuju spavanje (benzodizepini)

djelotvorni u lijeenju povremenih tekoa sa spavanjem, na njih
se razvija otpornost, insomnia, ovisnost i remete normalne
obrasce spavanja (skrauju 4 stadij i REM)
Antihipnotici tvari koje redukuju spavanje (stimulansi i tricikliki
antidepresivi). Potiskuju REM spavanje, izazivaju ovisnost
Melatonin utie na cirkadijurne ritmove kod sisara (pomo kod
jat lag-a)
Insomnia (nesanica) poremeaj zapoinjanja i odravanja
spavanja. Uzroci su ijatrogeni (zbog lijeenja), apneiki
sindrom, sindrom nemirnih nogu
Hipersomnia pretjerano spavanje ili pospanost.
Narkolepsija napadi spavanja tokom dana
Katapleksija gubitak miinog tonusa u budnom stanju