CHARTER PARTLERN UYGULAMADA SINIFLANDIRILMASI

KIRKAMBAR
SZLEMES
GEM TAHSS SZLEMES

ARTIR SZLEMELER (C/P)

(NAVLUN SZLEMELER)

GEM KRASI SZLEMES

BAREBOAT
CHARTER

DEMISE
CHARTER

ZAMAN ARTIRI
(TIME CHARTER)

(CHARTER
BY DEMISE)

SREYE TAB
YOLCULUK
SZLEMES
(TRIP CHARTER)

SEFER ARTIRI
SZLEMELER
(VOYAGE CHARTER)
MREKKEP
YOLCULUK
SZLEMES

MKTAR
ARTIRI
SZLEMES

CHARTERIN HUKUK SINIFLANDIRMASI

1.
2.
a.
b.

Gemi kiras szlemesi

Navlun szlemesi
Krk ambar szlemesi
Charter szlemesi
i) Zaman arter szlemesi
ii) Sefer arter szlemesi

20.yy balarnda ortaya kan ihtiyalara paralel olarak gelitirilen krkambar tipi tamalarn
aksine charter szlemelerinde n planda olan gemidir. ster sefer charter olsun ister zaman charter
olsun charter szlemelerinde tayan, tatana gemiyi yk tamas iin navlun karlnda tahsis eder.
Krkambar szlemelerinde ise geminin tahsisi sz konusu olmadan tanacak yk nem
kazanmaktadr. Burada tayan belirli bir gemiyi kullanma taahhd altna girmeden sadece krkambar
tatannn ykn, ou zaman tarifeli sefer yapt limanlar arasnda tamay vaat etmektedir.
Charter szlemelerinde hem hukuki hemde uygulama ynnden olmak zere iki eit
snflandrma mmkndr.

1. Krkambar Szlemeleri: Bu szleme trnde dorudan doruya belirli bir miktar yk, bir
yerden dierine tanmakta gemi zerinde bir iletme hakk (kullanm hakk) bulunmamaktadr.

2. Gemi Tahsis Szlemeleri: Bu szleme trnde ise dorudan doruya geminin tama
kapasitesi charter szlemesi kapsamnda tahsis edilmekte, yk ise ferdiletirilememektedir.
Uygulamada 1970li yllarn balangcna kadar gemi kiras hakknda standart formlar
bulunmamaktayd. Her ne kadar 2. Dnya Sava srasnda Amerikada zel amal 149 nolu form
kullanlm olsada genellikle taraflar kendilerince tadil edilen zaman C/Plerini kullanmaktayd.
Uygulamada ilk grlen gemi kiras standart tip szlemesi ise, Shell Petrol irketinin kulland
Shell Demise formudur. Bunu takiben 1974 ylnda BIMCOnun dzenlemi olduu formlar uygulamada
ok rabet grm ve sonradan bunlar temel gemi kiras tip szlemesi halini almtr.

Barecon-A: Klasik gemi kiras mahiyetindeki bu form mevcut gemiler hakknda kullanlmaktadr.
Barecon-B: Bir eit gemi finans szlemesi olan bu form genellikle gemi inas hakknda
kullanlmaktadr. yle ki, bir finansman kuruluu gemi yaptrmakta ve malik olarak sicile tescil
ettirmekte bu srada gemiyi kiraya vermektedir.
Barecon-89: Barecon-A ve Barecon-B formlarnn bir karm zelliindedir. Hem mevcut gemiler
hem de yeni gemi inas ile ilgili eitli alternatifler iermektedir.

Gemi tahsisi szlemelerinde yani fiili olarak belirli bir hacmin kontrolnn devredilmesi sonucunu
douran gemi kiras szlemesinde kirac, gemi malikinden zilyetliini devralm olduu gemiyi kendi
adna kullanma hakkna sahip olmaktadr. Geminin hemen hemen tm kontrol kiracya gemekte hatta

Gemi letme Mteahhidi olarak donatan statsne sahip olmaktadr. Gemi kirasnda en nemli husus
gemi iletme mteahhidinin hem geminin zilyetliini hem de teknik ve ticari kontroln zerine
alabilmesidir.

Gemi Tahsis Szlemeleri

Uygulamada 2 tr gemi kiras szlemesi mevcuttur.

1. Bareboat Charter: Bu tr gemi kirasnda gemi iletme mteahhidi gemiyi ya personeli ile birlikte
kiralamakta ya da bunlar sonradan tahsis etmektedir. lk halde, var olan hizmet szlemeleri
gemi mteahhidinin stne gemekte ikinci halde ise, hizmet szlemeleri bizzat gemi iletme
mteahhidi tarafndan yaplmaktadr.
rnek; Barecon-A, Barecon-B, Barecon-89

2. Charter By Demise: Bareboat Charter ile benzerlik gsterse de nemli bir fark bulunmaktadr.
Buna gre taraflar Bareboat charter formuna koyacaklar bir MANEGEMENT AGREEMENT
(Ynetim Anlamas) klozu ile szlemeyi Charter By Demise ekline dntrebilmektedirler. Bu
durumda gemi maliki, gemi iletme mteahhidini temsilen donatma, bakmn yapma ve
mrettebatn temin etme ykml altna girmekte karlk olarak da kendisi iletme
cretine (Management Fee) hak kazanmaktadr.
Charter By Demise bu hali ile zaman charterna yakn bir szleme olmakta ve fiilen teknik
fonksiyonlar ile ticari fonksiyonlar birbirinden ayrlmaktadr. Ancak demise charter halinde zilyetliin
gemi iletme mteahhidine gemesi, bu tr zaman charterndan belirgin bir ekilde
farkllatrmaktadr. Gemi iletme mteahhidi eer gemiyi deniz ticaretinde kullanmaz ise kanunen
gemi iletme mteahhidi vasfn kazanmaz.
Zaman Charter le Charter By Demise Arasndaki Farklar

1. Charter By Demisete gemi mteahhidi geminin zilyetliini muhafaza eder, ancak Zaman Charternda
zilyetlik gemi malikindedir.

2. Zaman Charternda ise gemi sahibi ticari ve teknik kontrol elinde tutar. Ancak Charter By Demisete
gemi mteahhidi geminin ticari kontrolne sahiptir
3. Charter By Demisete gemi satlsa bile szleme geerlidir ancak Zaman Charternda geminin yeni sahibi
szlemeyi feshedebilir.
4. Demisete vergiyi gemi mteahhidi, Zaman da ise gemi sahibi der.

Navlun Szlemeleri
Time Charter (Zaman Charter): Geminin belirli bir sre iin tatana tahsis edildii charter szlemesi
trdr.
Voyage Charter (Sefer Charter): Geminin belirli bir sefer iin tatana tahsis edildii szleme trdr.
Trip Charter (Sreye Tabi Tolculuk Szlemesi): Trip Charter Szlemelerinde gemi belirli bir seferi
yapmak amacyla belirli bir sre iin tatana tahsis edilir.
Mrekkep Yolculuk Szlemeleri: Mrekkep yolculuk szlemelerinde gemi belirli bir sre iin tahsis
edilir. Ancak bu sre dhilinde tayandan belirli bir sefer gerekletirmesi istenir.
Miktar Szlemesi: Miktar szlemesinde ise tayan mrekkep charterndaki ekilde ancak daha uzun
sre dhilinde belirli miktardaki yk tamay taahht eder.
rnek olarak Bir rafinerinin belirli bir srede ihtiyac olan ham petroln tanmas iine dair szleme
verilebilir. Burada ayn szleme altnda birden fazla gemi kullanlabilmektedir.
1) Time Charter
1-a Trip Charter
2) Voyage Charter
2-a Consecutive Charter
2-b Contract of Affreightment

1) ZAMAN ARTER (TIME CHARTER)

Zaman arternda gemi sahibi ve kirac belirli bir sre (gn, ay, yl) zerinden anlar. Ykn
miktar, cinsi, ykleme ve tahliye limanlar bu cret zerinde etkili olmaz.
* Yakt masraflar, liman giderleri, ykleme ve tahliye masraflar, klavuzluk ve acente masraflar ve
navlun kiracnn sorumluluundadr.
* Tayann masraflar ise geminin amortisman, sigortas, personel ve kumanya giderleri vb. sabit
saylabilen giderlerdir.
* Masraf dalm genel olarak bu ekildedir. Her C/P ye gre farkl olabilir.
* Zaman charternda szlemeye gre tatan genelinin ticari kontroln eline almaktadr.
* C/P deki snrlamalar erevesinde tatann ticari bakmndan kaptana talimat verme yetkisi
bulunmaktadr.
* Bylece kira szlemesi sresi ve artlar dhilinde tanacak yk ile ykleme ve boaltma limanlarn
tayin etme hakkna sahiptir.
Time Charterda tayan asndan geminin sefer ve liman says n planda nem tamaktadr. Bu
nedenle time charterlarda genelde gemi tarafnn sebep olaca zaman kayplarn dzenlemeleri nem
tar. Buna gre zaman charternda tayann kusurundan kaynaklanan veya geminin elverililiinin
yitirdii dier sebeplerden dolay kaybedilen sreler iin navlun demeyeceini ortaya koyan klozlara
artlara yer verilmektedir.
Zaman charternda tayan iin dorudan doruya srenin kymeti bulunduundan dolay geminin
szlemedeki yk tama taahhdn yerine getirememesi srasnda geen zaman kendisi iin dorudan
doruya zarar demektir. Gecikme riskleri asndan geminin kullanaca ve corafi snrlar nemli
kriterlerdir.
* Her iki tarafn kontrolleri dndaki gecikme riskleri olutuunda zaman charter tayan avantajl olup bu
risklere katlanmas gereken tatandr.
Zaman artrnda Geminin zelikleri Konusu Byk nem Tamaktadr: nk tatan yakttan
ayrca sorumlu olduu iin geminin yakt tketimi konusunda bilgili olmak ve bununla ilgili konular ayrntl
bir ekilde zaman charternda belirtilmesini salamaldr. Time charternda nem tayan bir dier nemli
konu ise geminin hzdr. Geminin hz belirlenen srede sefer saysn etkiler. Zaman charter
szlemelerinde en ok ihtilafa dlen konular yakt tketimi, hz ve geminin bakm tutumu ile ilgili
konulardr.
Zaman charternda geminin teknik fonksiyonlar el deitirmediinden dolay geminin bakm
tutum sorumluluu tayandadr.
Employment Klozu: Demise Charter ile Zaman Charternn karmasnn sebebi olup buna gre
kaptann, gemi maliki tarafndan atanmasna ramen acenta ve dier benzerleriyle ilikisinde kiracnn
talimatlarna bal olacan belirtmektedir.
Captain crew although appointed by the Owner shall be under the order and direction of the Charterer as
regards employment agency and other arrangement.

Time charter ile Demise Charter Arasndaki Fark :

Demise charter bir gemi kirasdr. Time charter ise ykn tanmasna dair bir szlemedir. Yani esasen
time charter bir navlun szlemesidir. Demise charter szlemesinde geminin ticari ve teknik
fonksiyonuna kirac/tatan sahiptir. Ancak time charterda bu zilyetlik sadece ticari fonksiyonlarda olup
szlemede ngrld ekildedir. Employment klozu kiracya, tekrar nc ahslarla yk tama
szlemesi yapma hakkn verir. Bu nedenle time charter demise charter ile kartrlmaktadr.
Ancak bu kloz geminin teknik fonksiyonlarnn zilyetliini kiracya devretmez. C/Pde aksine bir hkm yok
ise.
TAIYAN => C/P => TAITAN (KRACI) => B/L => TAITAN(YK SAHB)
1-a ) Trip Charter (Sreye Tabi Yolculuk Szlemesi)
Sreye tabi yolculuk szlemesinde belirli bir yolculuun seferin szlemesinde ngrlm olan
sre dahilinde yaplmas sz konusudur. Yolculugun uzamas halinde alan sre iin tayan tatandan
ek navlun creti isteme hakkna kavumaktadr. Szlemede aksine bir kayt yoksa alan gnler iin gn
bana navlun devam ettirilebilir. Dier taraftan taraflar anlamsa farkl bir navlun kriteri de
uygulayabilirler.
Sreye tabi yolculuk szlemesi charter hukuku uygulamasnda ve literatrnde kalplam bir
szleme tr deildir. Trip charter szlemesi uygulamada kullanl itibariyle zaman charterinin bir alt
trdr. Ve hemen hemen daima bir zaman charter partinin tadil edilmesi sonucunda ortaya kmaktadr.

Bu nedenle zel bir tip forma sahip deildir. Taraflar charter partiye gerekli klozlar eklemekte ve zellikle
geminin tahsis edildii srede belirli bir yolculuun gerekletirileceini ortaya koymaktadr.
Bylece yakt masraflar, liman cretleri gibi kalemler tatann sorumluluunda yer almakta
geminin sre dahilinde, gemi kaynakl sebebler nedeniyle tama faaliyetini yerine getiremedii gnler
karl navlunun toplam navlundan indirilecei n grlmektedir.
Trip charter szlemesi sefer charterinin tayan bakmndan sakncalarn ortadan kaldrmak iin
yaplmaktadr. Yani zaman charteri szlemesi gecikme rizikosunu tatana devredecek ekilde
deitirilmektedir. Gemi tatana belirli bir sre dahilinde ve belirli bir yolculuu gerekletirmek iin tahsis
edilmektedir. Bunun anlam szleme kuruluu annda tayann pazarlk gcnn tatana kyasla daha
kuvvetli olduudur. Sefer charteri ile zaman charteri arasndaki ayrmlar navlunun belirlenmesine gre ve
gecikme riskinin hangi tarafta olduuna gredir. Trip charter szlemesinde her iki zellik yan yanadr.
Navlun zaman zerinden belirlenir. Ve gecikme riski tayandan tatana devrolmaktadr. Ayrca
sefer charterinde olmayan tayann ek navlun creti isteme hakkna kavumaktadr.
2-) VOYAGE CHARTER (SEFER ARTER)
Sefer charteri szlemesinde tayan, tatana gemisinde tama kapasitesi tahsis ve buraya
konacak ykleri tamay taahht etmektedir. Doal olarak tatann da alt tama szlemesi yapmas
mmkndr. Sefer charterinde geminin teknik kontrol tayanda olup ticari fonksiyonlarn kontrolnde
tayandadr.
Sefer charteri szlemesinde tatann ticari ynde kaptana talimat verme yetkisi
bulunmamaktadr. Sadece eer szlemede limanlar belirli bir blge dahilinde seilecekse bunun iinden
liman veya limanlar semeyi ve navlun hesabna kriter tekil eden deerler deieceinden dolay
aradaki fark vermek ve ayrca tayann onay artyla yolculuk srasnda boaltma liman deitirmeyi
talep etme hakkna sahiptir.
Sefer charteri szlemesinde tatann hacmi kontrol imkan asgari seviyededir. Szlemede
belirlenmemi olduu takdirde kendisi sadece burada kullanlan ifade paralelinde ykn cinsi ve miktarn
deitirebilmektedir. Sefer charteri szlemesinin balca ayrc unsuru srenin nemli olmamas
yaplacak seferin n planda olmasdr. Szleme sresince oluacak zaman kayplar riski tayann
zerinde olduundan dolay sefer charteri szlemesi yk tarafnn sebep olaca gecikmeler
dzenlenmektedir.
zellikle geminin limanda geirecei sreler szlemede ayrntl olarak yer almaktadr. nk
tayan ile birlikte tatannda faaliyet gstermesi gerektii ykleme ve boaltma safhalarnda oluan
gecikmeler szleme kuruluu srasnda navlun hesabna katlamadklarndan tayann aleyhine sonu
verecek ve buna bal olarak geminin limanda faaliyetlerinin sona ermesine kadar tatana hazr olarak
tutulmas tehlikeye girecektir.
Sefer charterinde Off-Hire tr klozlara yer verilmemektedir. nk gecikme rizikolar tayan
zerindedir. Sefer charterlerinde navlun, tanan ykn -tonaj/hacmi- zerinden hesaplanmaktadr.
Ancak yine de geminin kullanld mesafe ve corafi snrlar ile gecikme riskleri nemli birer kriter tekil
etmektedir. Sefer charterinde seferin beklenenden uzun srmesi durumunda navlun yke gre
belirlendiinden geminin az kullanlmas sebebiyle navlundan bir indirim sz konusu olmayacaktr. Bunun
yan sra navlun miktarnn gtr olarak ( lump sum ) belirlendii sefer charteri szlemelerine rastlamak
mmkndr.
Sefer charterinin navlununa kullanlacak yakt da dahildir. Sefer charteri szlemesinin taraflar
arasnda ki masraf dalm, zaman charteri szlemesine gre ok daha farkldr. Szlemede tayan
hemen hertrl masraf kaleminden sorumludur. Sigorta, iletme masraflar, genel harcamalar, gemi
adam cretleri, yakt, liman ve kanal gei cretleri, ykleme ve boaltma masraflar (Fiost hali istisna
olmak zere) .
2-a) Mrekkep Yolculuk Szlemesi (Consecutive Charter)
Bu szleme ile tayann gemisini belirli bir sre dahilinde genellikle ard ardna birden fazla
sefer yaplmas amac ile tatana tahsis etmesi anlalmaktadr. Szleme ile tayan geminin zilyetliini
korumaya devam etmekte olup belirli bir tamay taahht etme sebebi ile bu szleme bir navlun
szlemesidir. ki tiptir:
1. Geminin ykleme iin baka bir limandan geldii haller
2. Birden fazla yolculuu kapsayan szlemeler
Mrekkep yolculuk szlemesi balangta sefer charteri szlemesine zel bir kloz ekleyerek ve
daha evvelden zellikleri belirtilmi olan yolculuun kararlatrlm cins ykn tanmas iin seferin ka
kere tekrarlanacana bunlar arasnda geminin boaltma limanndan ykleme limanna dn
yolculuunda bo ambarlara yk alnamayacana, burada sadece safra (balast) tanacana ilikin bir
kloz eklemektedirler. Uygulamada bu tr tamacla mekik seferi de denilmektedir.

En ok tanker tamaclnda ihtiyalar karlayan szlemelerdir.Yan sra demir cevheri ve

kmr bata olmak zere kuruyk tamaclnda da bu tr sk kullanlmaktadr.
Gnmzde byk petrol irketleri kendileri iin zel mrekkep yolculuk charter parti formlar
gelitirmelerdir.Yeni tr szlemelerin konusu klasik szlemelerden farkl olarak ka seferin yaplaca
belirsiz ve genel bir sre verilerek sefer says bu sre dahilinde mmkn olduu kadar fazla yolculuk
eklinde ifade edilmektedir.
Yukardaki bilgilerden grld gibi szleme zaman charteri ile sefer charteri arasnda bir
yerdedir. Ancak szlemede gecikme rizikosu tayann zerinde olmakta, ayrca off-hire klozu veya bu
paralelde bir dzenleme yoktur. Szlemede gecikme ile ilgili olarak yk tarafndan kaynaklanabilecek
sebepler ile her iki tarafn kontrolleri dnda meydana gelebilecek konular bulunmaktadr. Mrekkep
yolculuk charterinda gemi sadece szlemenin kuruluu annda deil belirtilen sre dahilinde yaplacak
seferlerin her birinin balangta elverili ve szleme artlarna uygun olmaldr.Her ne kadar belli bir
sre tayin edilmi ise de szlemeye gre navlun tanan yk zerinden hesaplanmaktadr.
Pimanlk navlunu: Tatann szlemeden caymas halinde tayana denmesi gereken navlun
miktardr. Tatan szlemeden caydnda eer gemi yk almak iin farkl bir limana gidecek ise
pimanlk navlunu szlemedekinin 2/3 eer bu limanda bulunuyorsa pimanlk navlunu szlemeye
gre hesap edilecek navlunun yars olacaktr.
2-b) MKTAR SZLEMES (Contract of Affreightment)
Deniz ticaretinin gelimesi ile balantl olarak 20 yy 2.yarsnda uygulamada ki yeni ihtiyalara
karlk ortaya kmtr. Miktar szlemesinin konusu hacim zerinden belirlenen navlun karlnda
belirli bir belirli bir miktar ykn belirli bir sreyle birden fazla gemi ile tanmasdr.
nemli olan konu szlemedeki belirli miktar ykn tanmasdr. Tamaya tahsis edilmi gemi
ya da gemiler iin arada baka sefer yapmak mmkndr. Ayrca seferlerin ard arda olmas zorunlu
deildir. Miktar szlemesi dorudan doruya FOB veya CIF bir sat ile balantl olup tatan ya da ilgili
kurum byk bir ekonomik gce sahip olmaktadr. rnek olarak szlemeye konu miktar bir petrol
rafinerisi ya da demirelik fabrikasnn 5-10 yllk ihtiyalarn karlayacak bir miktardr. Baz szlemede
kesin olarak belirlenirken baz szlemelerde ise asgari ve azami snrlar belirlenmektedir.
rn 1: bir tayan A limanndan B limanna 2 yl iinde 200- 250 bin ton buday tamay taahht eder.
rn 2: tayan tatann 1 sene zarfnda ihra edecei tm otomobilleri tamay taahht eder.
Miktar szlemeklerinde taraflar sre ve yk zerinden anlarken bazen seferlerin balanglar
da belirlenmeyebilir. Eer konu yk miktar bir tayan iin fazla ise birden ok tayan ortak taahhtte
bulunabilmekte veya tayan kendisi szleme yaparak ek tonaj temin edebilmektedir.
* miktar szlemesinin gze arpan balca zelliklerinden birisi gemiler asndan aranan
artlarn genel hatlaryla belirtilmesidir.
* miktar szlemesinin tayan iin en nemli avantaj, gemilerini uzun bir sre istihdam etme
imkan bulabilmesidir.
* miktar szlemesinin tatana salad avantaj ise, uzun bir sre navlun piyasasndaki
dalgalanmalardan uzak kalmaktr.
Miktar szlemesinde tayan belli bir tamay taahht ettii ve geminin zilyetliini korumaya
devam ettii iin szleme bir navlun szlemesidir. Miktar szlemeleri navlun yk zerinden
hesapland ve gecikme rizikosuna tayan katland iin sefer charterinin alt tr olarak
snflandrlmaktadr.
Mrekkep yolculuk ve miktar szlemelerinde taraflar belli bir sre dahilinde belirli bir ykn
tanmas hususunda anlamaktadr. Ancak her iki charter szlemesini ayran en nemli husus
szlemeye konu geminin kendisi ile ilgilidir. Mrekkep yolculuk charterinde klasik bir sefer charteri
szlemesi olmas sebebiyle gemi btn zellikleriyle ferdiletirilebilir. Bylece tayann eer
szlemede ikame-subtitution klozu yok ise baka bir gemiyi kullanma imkan da yoktur. Yani bir
sebeple gemi zayi olursa mrekkep yolculuk charteri imkansz hale gelir. Miktar szlemesinde ise
tayan szlemedeki artlara uymas kaydyla baka bir gemi ile tama yapabilmektedir.
CHARTER SZLEMESNN KURULUU
Charter szlemesinin kuruluu herhangi bir ekil artna tabi deildir. Uygulamada taraflar
broker firmalar bulutururlar. Genellikle standart formlar zerinde ihtiyalara gre deiiklikler yaparak
szlemeleri olutururlar. C/P szlemesinde nemli olan nokta szlemenin ispat fonksiyonunun
bulunmasdr. Yani ispat fonksiyonu bulunan ve hukuken her iki tarafn da talep edebilecei bu formlara
C/P denilmektedir. Dolaysyla C/P szlemesi taraflarnca imzalanmam hatta yazya dklmemi olsa
dahi (ispat edilebildii lde) taraflarn balayacaktr. Bu nedenle gemite teleks veya faks ile
hazrlanan szlemelerin varlklar hakknda phe yoktur. Tayan ile tatann kendi aralarnda veya

broker kullanmak suretiyle szlemenin unsurlarn belirledikten sonra ortaya kan belgeye fixture ya
da fixing letter ad verilmektedir.
Buna karlk C/P szlemesinin meydana gelmesi bakmndan taraflarn ekil artn ortaya
koymas mmkndr. rnein Subject To Contract ( Kontrata Bal ) gibi kaydn szlemede/fixture
bulunmas halinde szlemenin kuruluu zerinde anlalmas standart C/Pnin ya da taraflar arasnda
zel olarak hazrlanan metnin imzalanmasna kadar ertelenmi olur.
Dier art eitleri:
Subject To Survey - Srveye Bal
Subject To Shipper Gndericiye Bal
Subject To Goverment Permission Hkmet znine Bal
Subject To Contract Kontrata Bal
Taraflarn fixture da STEM: Subject To Enought Merchandise Being Avaible (Ykn Hazr
Olmasna Tabi) artnda anlamalar halinde szlemenin kurulduu phesizdir. Szleme artn yerine
gelmesi halinde ifa edilebilecektir. Bunun yannda STEM verilmezse szleme gerei bu tayana teklif
iin red cevab almadan baka bir gemi tahsis edilmesi mmkn deildir. Yani tatan stem halini ortadan
kaldrmak iin mmkn olduu kadar abuk bir ekilde ykleten ile temasa gemesi ve yk teyidini almas
gerekmektedir. Bunun sebebi ayn anda birka tayanla temasa geip hepsini stem artna balamak ve
bunlar bekletmek sureti ile en ucuz navlun birimini elde etmeye almak veya balantda olan bir gemi
olmasna ramen bu geminin pozisyonu kesinleene kadar dier gemiyi de elde tutmaya almak ya da
geminin yk bakmndan teknik ya da bulunduu corafi konuma hi dikkat etmeden stem artna bal
olarak szleme yapmak. Ancak sonradan zellikleri ya da yeri tutmuyor gerekesi ile gemiyi drmek
vb. ktye kullanlmalar engellemek iin stem artnn sresinin tayanlara mmkn olduunca ksa
tutulmas tavsiye edilir (En Fazla 12 Saat). Stem artnn ktye kullanlmas halinde bu nedenle zarara
urayan tayann buna sebep olan tarafa kar tazminat talebi sz konusu olmaktadr.
Subject To Details : Taraflar szlemenin esasl noktalar zerinde anlam olmalarna karlk yan
noktalarn eleri brakmlarsa szlemede Subject to details kayd dlr. Esasl ve yan noktalar
arasnda belirginlik salamak iin BIMCO tarafndan 1969 ylnda bir tavsiye niteliinde belge
yaymlanmtr. Recommended Principles For The Use Of Parties Engaged in Chartering And Ships
Agengy Procedure
Bu Belgeye Gre Esas Noktalar unlardr:
A- Kuru Yk
- Taraflarn isim ve ikametgahlar
- Geminin bandras, klas, ad ve zellikleri
- Ykleme ve boaltma limanlar
- Bekleme sresi / Kanelo tarihi
- Ykn ayrntl tarifi
- Ykleme boaltma artlar
- Varsa srastarya creti ve hzlandrma pirimi birimi
- Navlun birimi ve deme ekli
- Komisyonlar
- Charter party tipi ve yaplan nemli ilaveler zaman hesaplama klozu
- zel hallere gre eklenen artlar
B- Petrol vb C/P
- Adakiler dahil olmak zere
- Bekleme sresi tahsisi (laytime allowance For all purposes)
- Navlun birimi (worldscale vb bulunmas artyla)
* Miktar charter szlemelerinde gemi ile ilgili detaylar yer almayabilir.
C- Zaman Charter
- Taraflarn isim ve ikametghlar
- Geminin ad ve iade tarihi, yeri veya sresi
- Tanacak yk, ticaret snrlar
- Teslim ve iade annda gemide bulunacak olan yaktn tr ve miktar, fiyat
- Navlun birimi deme ekli
- C/P tipi ve yaplan nemli iadeler
Genel olarak szlemenin ayrntlar yukardakilerin dnda olan artlardr. Eer szleme
Subject to detailes artna bal ise balayc olmaz.

Gemi Sahibi
( Tayan)

Asl Tayan

(Bareboat)
(Voyage )
C/P
(Time/Demise)

Asl Tama
Szlemesi
(Head Charter)

(Disponent
Owner )
Mteahhit
(Tatan)
(NVOCC)
Non-Vessel
Owning
Common
Carrier

(Voyage)
C/P
(Time)
Alt Tama
Szlemesi
Sub-Charter

Alt Tayan
Asl Tatan
(Grnte Donatan)

Yk Sahibi
(Tatan)
Alt Tatan

Voyage
C/P
Time
Alt Tayan

ASIL VE ALT TAIMA SZLEMES

Tayan ve tatan arasnda akdedilmi C/P szlemesi asl tama szlemesidir.
* Tatann yapt tama esnasnda ek tonaj ihtiyac domas durumunda bir alt tama szlemesi
yaparak bu ihtiyac karlamas mmkndr.
Alt Tama Szlemesi: Genel olarak alt tama szlemesi tatann fiili olarak ykle ilgili durumunda
olmad buna bal olarak konimento dzenlenmesini talep hakknn 3. bir ahsa ait bulunduu navlun
szlemesidir.
Asl navlun szlemesi gereince denecek olan navlunlar ;
Charter navlunu (Freight) alt navlun szlemesi gereince denecek olan navluna subfreight, alt tama
navlunu, konimento navlunu (Bill of Lading Freight) denir.
* Alt tama, konimento navlunu dierinden yksek olduundan aradaki bu fark tayann(mteahhit) kar
olarak ortaya kmaktadr. Alt tama szlemesinde asl navlun szlemesine gre daha geni snrlar
izilmesi mmkn deildir.
Alt Tama Szlemelerinin fas Bakmndan Taraflarn Faaliyet Sahalar;
a- Asl tayann faaliyet sahas
a-1) Denize, yola, yke elverililiinin salanmas
a-2) Geminin seyri ve geminin sahas
b- Alt tayann faaliyet sahas
Genellikle tatan alt tatann yke ilikin olarak verdii talimatlar. Seilen liman ve rhtmlar,
szlemenin ekline gre ykn yklenmesi, istiflenmesi ve boaltlmas, gverte yk gibi
konular bu sahadadr.
Ek Bilgi: Incoterms (Uluslararas Teslim Terimleri)
EXW = Fabrikada Teslim
FOB = Bordada Teslim (hra)
CIF = thalat
2010 Aralk 13 eit
2011 Ocak 11 eit
FIOST = Free in, out, stowage, trimmed (Stevedore Sorumlu Armatr Deil)
LINER IN LINER OUT (Armatrn Sorumluluunda)
Astarya: Ykleme ve boaltma iin ngrlen sreye denir. (Laydays)
Srastarya: Astarya sresinin bitiminden sonra geen ek sreye denir.
Demuraj: Armatrn gemisinin gecikmesinden dolay C/Pde anlalan ekilde istedii tazminattr.
Dispe: Astarya sresinin bitiminden nce ykleme ve boaltmann bitmesinden dolay armatrn
kiracya verecei crete denir. Yani C/Pdeki anlamaya gre eer ykleme ve boaltma kararlatrlan
sreden daha nce tamamlanrsa kirac dispe ad verilen ve genelde C/Pdeki srastarya miktarnn
yarsna eit olan ve dispe ad verilen bir tazminat almaya hak kazanr.
Kanello: Seferi iptal etme hakk.
Standart Charter Party Formlar: Uygulamada charter szlemeleri genellikle charter party ad verilen
standart formlar zerinden kurulmaktadr. Bu kullanmn uygulamada birok faydal yn vardr. Taraflar
ayrntlar zerinde zaman kaybetmek yerine sakncalar gnn artlarna gre bertaraf edilmi bir metin
zerine anlap gerektii lde metne ekler yapmaktadrlar. Dier bir avantaj da benzer tamalar
arasnda navlun ve srastarya creti gibi konularda denge kurulmakta ve kyaslama mmkn olmaktadr.

Bir dier faydal yn de kanunlarla salanmas mmkn olmayan uluslararas hukuk birliine bu yol ile
ulaabilmesidir. Genellikle belirli charter partyler belirli bir blgede yaplan ya da belirli bir yk iin
gerekletirilen tm tamalar iin kullanlabilirler. Sayca sefer charter partyleri zaman charter
partilerinden fazladrlar. Tm charter partyleri 3 genel halde snflandrabiliriz.
1. zel Charter Partyler
Genellikle tayan birlikleri tarafndan baz hallerde de tatanlar tarafndan hazrlanm olan g
dengesi ve menfaatlerin hazrlayanlarn lehine olduu tip formlardr. rnek petrol irketlerinin charter
partyleridir.(TEXACO VOY, TEXACO TIME, SHELL TIME, SHELL VOY, MOBIL TIME, MOBIL VOY,
RIOTINTO)
2. Sabit Blge / Sabit Yk C/P
Bu tr C/Pler kurulularndan kaynaklanan menfaat dengesi nedeniyle srekli kullanm iin rabet
grmlerdir. (RUSSWOOD/SOVIET WOOD/BURMA RICE/BALTIMORE BERTH GRAIN FORM C)
3. Denizcilik Kurulularnn C/Pleri
Kkl denizcilik kurulular tarafndan hazrlanan gerek anlamda standart C/P gerek anlarda C/P
olarak deerlendirilen formlardr. zellikle sabit formlar arayan tayanlarn daha sonra da P&I
kulplerinin desteini alan Chamber Of Shipping (Uluslararas Deniz Ticaret Odas) ve BIMCO gibi
kurulular iin hazrlanan bu formlar ierik asndan en tutarl ve uygulama alan en geni olan
formlardr. GENCON 76 VE 94, BIMCHEMVOY, BIMCHEMTIME, BALTIME, INTERTANKVOY,
INTERTANKTIME
* Standart formlara taraflarca anlama ile eklenen klozlara rider klozlar denir.
Charter Szlemesinde Tayan Sfat
Uygulamada sklkla alt tayan szlemelerinde tayann kim olduu konusunda nemli hukuki
sorunlar domaktadr. Tayann belirlenmesinde ama, konimento hamilinin zellikle ykn zya ve
hasar durumunda tazminat kimden talep edeceini tespit etmektir. Tayan sfatnn belirlenmesinde
konimentonun dzenlenme ekline gre u ekillerde incelenir.
1. Tayan vasfnn donatan / asl tayanda olduu haller: Genel kabule gre charter
szlemesi sz konusu olduu srece kaptan ya da kaptann verdii yetkiye dayanarak ykleme
liman acentesi ve tatan tarafndan imzalanan konimento (on be half of the master) donatan
adna dzenlenmi saylmakta bunun sonucunda donatan ile hamili arasnda bir szlemenin
meydana geldii kabul edilmektedir.
2. Tayan vasfnn tatan / alt tayanda olduu haller: Szlemede kaptann konimentoyu
tatan adna imzalayaca ynnde bir art bulunduu takdirde (master to sign bills of lading as
agents on be half of the charterers) bu ekilde dzenlenen bir konimento gereince tama
taahhdnde bulunan ve tayan vasfna sahip olan tatandr.
Buna karlk uygulamada birok halde tatan, charter szlemesi gereince sahip olduu yetkinin
dna karak donatan balayacak ekilde konimento dzenlemektedir. Bunun nne gemek iin
baz charter partylerde konimentoyu imzalama yetkisi sadece kaptana verilmektedir. Bu tip sorunlar
nlemek iin konimentoda tayan sfatn belirlemek iin bir kloz konulur. (Identity Of CarrierTayann kimlii (IOC)) Genel olarak bu klozla ncelikle tayann, tatan/alt tatan deil donatan
olduu ortaya konulmaktadr.
Tayann Kimlii (Identity of Carrier)(IOC) Klozu; Bu konimentonun dzenlenmesiyle
meydana gelen szleme, tatan ile donatan arasnda yaplm saylr ve donatan geminin
elverililii ile ilgili olsun olmasn sadece navlun szlemesinden kaynaklanan ykmllklerin
yerine getirilmemesinde ya da kusurlu olarak ifa edilmesinden ileri gelen zya veya hasardan
sorumlu olur. Tayan herhangi bir ekilde donatandan baka bir ahs olsa da kanunda ya da bu
konimentoda bulunan sorumluluk hakkndaki tm snrlama ve sorumluluk hallerinden
yararlanlr. Bunun yannda bu konimentoyu kaptan adna dzenleyen iletme, irket ya da
acente bunun ifas bakmndan bir taraf tekil etmediinden navlun szlemesi sebebiyle hibir
ekilde sorumluluk altna girmez.
* Tatann konimentoya IOC klozunu koyabilmesi iin ncelikle donatann, bu ynde kendisine
ak olarak yetki vermi olmas gerekmektedir. nk donatan bu klozun kullanlmasyla taraf
olmad alt tama szlemesi nedeniyle sorumluluk altna girmektedir.

Bir ykn tanmasna dair bir tama szlemesini 3 safhada incelemek mmkndr.

1. Ykleme Safhas: Szlemenin kuruluuyla balar ve yklemenin tamamlanmasna kadar

srer. Bu sreye,
- tatann ya da onun adna ykletenin yk tedarik etmesi,
- eer alt tama szlemesi sz konusu ise, tatann bu szlemeyi yapmas ve alt tatann
yk tedarik etmesi,
- ykn limana getirilmesi,
- bu srada geminin kanello tarihine uygun olarak liman snrlarna gelmesi,
- hazrlk ihbarn vermesi,
- ykn gemiye alnmas (FIOST, LINER IN / GROSS TERMS artlar erevesinde)
- ve burada istiflenmesi gibi hususlar dhildir.
2. Yolculuk Safhas: Yolculuk safhas ykleme faaliyetlerinin tamamlanmas zerine ilk uygun
frsatta geminin yola kmasyla balar. Bu sre olaan rota zerinde seyir sonucunda
boaltma limanna verilmesi ve burada hazrlk ihbar verilmesi ile son bulur.
3. Boaltma Safhas: Geminin tahliye limannda Hazrlk Mektubu(Notice of Readiness-NOR)
vermesiyle balayan boaltma safhas, ykn konimento hamili gnderilene teslim
edilmesiyle sona erer. Bu safhaya ykn gemiden yklemedeki artlar erevesine benzer
ekilde boaltlmas faaliyetleri dhildir.
GROSS TERMS (Brt artlar): Bu seenekte tatan yk gemiye kadar getirmekte tahliye
limannda ise konimento hamili buradan teslim almakta ikisi arasnda kalan ykleme, istifleme,
dzeltme ve boaltma gibi faaliyetlerin tamam ise tayana devredilmektedir.
FIOST (Net Terms): Net artlar olarak da ifade edebileceimiz FIOST dzeninin ngrlmekte
olduu dier seenekte ise, ykleme ve boaltma ile ilgili istif faaliyetlerinin tamam tatana ait
olmaktadr.
* Tayan ve tatan arasndaki charter szlemesinde taraflarn hangi hukuk dzenlerine tabi
olacaklarn aralarnda anlaarak koyduklar kloza paramount klozu denilmektedir.
rnek olarak Congenbill 94 konimentosunda kloz u ekildedir;
a) Bu konimento hakknda yklemenin yapld yerde kanunlatrlm olan konimentodaki
baz kurallarn birletirilmesine dair 25 Austos 1954 tarihli Brksel Konvansiyonundaki LA
HAYE kurallar uygulanacaktr.

NAVLUN
Navlun charter partyye gre tayann tatann ykn belirlenmi iki liman arasnda tamasna
karlk hak etmi olduu alacak mebladr. Ancak tayan asndan navlunun tamam kendisinin kar
deildir. Navlun tayann karnn yan sra giderlerin de iinde bulunduu birok bileenden olumaktadr.
Bu hali ile navlun, brt navlun olarak tanmlanr. Tayann net kar iinse net navlun denilebilir.
* Szlemede yazl olan navlun daima brt navlundur. Bu navlunun ierisinde gider kalemi olarak
balca unlar bulunur.

1. Geminin letme Masraflar (RUNNING COST- R/C): Bunlar gnlk harcamalar olup gemi ister
denizde seferde olsun, isterse ykleme boaltma iin limanda bulunsun zorunlu olarak yaplan
giderlerdir. Gemi adamlarnn cretleri (Crew Fees), tekne, makine ve P&I sigortalar ve
amortisman gibi giderler rnek olarak gsterilebilir.
2. Sefer Srasndaki Giderler: Bunlar her sefere gre deiiklik gsteren giderler olup deiken
giderler olup; su, yakt, ya, liman, kanal, ykleme boaltma masraflar saylabilir.
Kar olarak hesaba katlan net navlun kalemi ise, piyasann arz talep dengesine gre
ekillenmektedir. Bilindii zere sefer charternda navlun, tanan ykn tonaj zerinden tespit
edilmektedir. Navlunun belirlenme aamasnda esas alnacak yk miktarnn tayini eittir.

a. C/P de belirtilen miktar (Charter Quantity)

b. Tayana ykleme limannda teslim edilen yk (Intaken Quantity - B/L Quantity )
c. Tayann boaltma limannda teslim ettii yk (Delivered Quantity)
Uygulamada ounlukla szlemede yk belirli bir opsiyon dahilinde belirlenmektedir. Bu bazen
tayann bazen de tatann opsiyonundadr. rnek olarak: 50000 MT hububat %5 tayan opsiyonunda,
40000 MT nervrl demir %10 tatan opsiyonunda gibi.
Bu ekildeki opsiyonel durumlarda navlun opsiyonun kullanlmasna bal olarak deiebilmektedir.
MOLOOO: More Or Less Owner Option
MOCPHOT: Mor Or Less Charterer Option

* Opsiyon tatandayken tayann bunun kullanmasn gereke gstererek ek navlunu tatandan talep
etmesi mmkn deilken opsiyonun tatanda bulunmas ve bu hakkn kullanlmas halinde tatan belirler
yk gemiye teslim edemese de opsiyon dahil tm yk gemiye teslim etmiesine navlun demek
durumundadr. Zira tatann navlun borcunun yannda bata gelen ykmll gemiye tam ve yeterli
yk teslim etmektir.
Genel kural olarak navlunun pein ya da avans eklinde denmesi mmkndr.
PREPAID : Pein Navlun
ADVANCE FREIGHT : Avans Navlun
Bu haller dnda navlun, boaltma limannda teslim edilen yk miktarna gre hesaplanr.
Uygulamada farkl metotlar belirlenebildii gibi baz szlemelerde demenin yaplmas konusunda
alternatifler mevcuttur. Navlun miktarnn ykleme limannda ykn arlnn llememesi ya da
taraflarn yk miktarn szlemenin kuruluu annda tam olarak bilmemeleri durumunda navlun miktar
gtr olarak hesaplanr. zellikle ktk, demir ve boru tamalarnda kullanlr.
Mesafe Navlunu (Pro Rata Freight): TTK nn ilgili hkmleri gereince ;
- Yolculuk baladktan sonra geminin umulmayan bir hal yznden zayi olmas nedeniyle szlemenin
kanunen sona ermesi.
Ve / veya
- Yolculuk baladktan sonra kan engeller yznden taraflardan birinin szlemeden caymas hallerinde
alan mesafenin tm yolculua oranna gre ve mallarn kurtarlm deerini amamak artyla mesafe
navlunu denmesi gerekmektedir. Bu srada ayrca yaplan masraflarn harcanan zamann gze alnan
rizikonun ve katlanlan zahmetlerin de dikkate alnmas lazmdr.
ngiliz hukukunda mesafe navlunu yoktur. Sebebi de sefer charteri szlemesinin tayann tahsis
etmi olduu geminin szlemede belirtilen yolculuu gerekletirmesi artn iermesidir.
Charter Partyde Navlunun denmesine likin Terimler:
Ykleme limannda tahakkuk/pein deme freight prepaid veya freight payable on shipment
Teslim sonunda tahakkuk/teslimde deme freight payable on delivery veya freight to be paid at
destination

KONMENTO (Bill of Lading-B/L)

Genel olarak konimento tayan veya tayann temsilcisi vasf ile kaptan yada bu husustaki
yetkili bulunan acente tarafndan tek tarafl olarak ve yazl ekilde dzenlenen kymetli bir evrak olup
dorudan doruya yk temsil eder. Sonu olarak; Ykn mlkiyetinin devri, konimentonun el
deitirmesiyle mmkn olur. Konimentoda tayan, yk B/Lde yazl olduu ekilde ykleme
limannda teslim aldn beyan etmekte ve ayn zamanda seferi tamamlayp gemi tahliye limanna
vardnda konimento hamiline yk konimento veya bunun atfta bulunduu C/P szlemesindeki
artlar erevesinde, konimentoda yazl olduu ekilde ve senedin iade edilmesi karlnda teslim
edeceini taahht etmektir. TTK uyarnca 2 tr konimento vardr:

1. Tesellm Konimentosu: Bu konimento, tayann yk teslim almasndan sonra ancak bunun

gemiye yklenmesinden nce dzenlenmektedir. Tesellm konimentosu, genellikle ykn hangi
gemiyle tanacann henz belli olmad hallerde kullanldndan C/P szlemelerinde nadiren
grlmekte daha ok tarifeli tamalarda kullanlmaktadr. Ayrca ou zaman tesellm
konimentosu deniz ar satlarnda akreditif artlarna ters dtnden bankalar gerekli
ilemleri yapmak ve transferleri gerekletirmek iin tesellm konimentosunu kabul
etmemektedirler.
2. Ykleme Konimentosu: Ykn belirli bir gemiye yklenmesinden sonra dzenlenen
konimento tr olup deniz ar satlarnda bankalarn kabul ettikleri konimento eklidir.
Konimento le Charter Szlemesi Arasndaki liki: Tayan ile tatan arasnda C/P sz
konusu iken tatan yapt alt szlemelere dair dzenledii konimentolarla tayan alt tatan ile
muhatap haline getirmektedir. Bu iki szleme arasndaki uyumazlk durumlarnn nne geebilmek
iin genelde konimentolarda C/P hkmlerine atfta bulunulmaktadr. Bu atfta, biri genel ikisi zel
olmak zere ama vardr. Atf klozunun genel amac, C/Pde bulunan artlar koimentoya
geirmek, bir bakma bunlar tatann yerine veya tatann yannda konimento hamiline kar da
kullanabilmektir. Atf klozunun zel amalarndan ilki yk teslim alm olan gnderileni navlun

10

borlusu haline getirmektedir. Klozun dier zel amac ise srastarya creti konusunda birden ok
konimento hamili arasnda mteselsil sorumluluu oluturmaktr.
Konimento le C/P artlar Arasndaki Farklar: Kaptann kendisine sunulan konimentoyu C/P
szlemesinin artlarna gre tayan daha ar bir sorumluluk altna sokmas ve/veya daha kstl
imkanlar salamas halinde imzalamakla ykml olup olmayaca ve byle bir konimento imzalanmsa
bunun tayan aleyhine bir sonu meydana getirip getirmeyecei uygulamada sklkla karlalan
sorunlardandr. Bunu nlemek amacyla baz C/Pler ancak belirli konimento formlarnn kullanlmasna
imkan vermektedirler. Bu durumda tayann kaptana imzaya sunduu konimentolarn ihtilaf yaratmas
engellenmektedir. Baz C/Pler ise belirli tr konimento olmas artn aramamakta sadece
konimentonun dzenlenmesi sonucunda C/P ile kurulan dzene HALEL gelmemesini art
komaktadrlar. Klozdaki arter szlemesine halel gelmemesi ifadesi ile konimentodaki artlarn,
charter szlemesindeki artlara aykr olmamas kastedilmemekte, tayan ile tatan arasndaki ilikide
konimentonun deil charter szlemesinin geerli olmaya devam ettiinin nemi vurgulanmaktadr.
* Trk Hukukunda konimento dzenlemesi ile charter szlemesinin deitirilmi olmayaca tayan ile
tatan arasnda sz konusu C/P hkmlerinin geerli olaca kabul edilmektedir.

HAZIRLIK MEKTUBU (NOTICE OF READINESS-NOR)

Gemi C/P artlar dahilinde ykleme ve boaltma faaliyetlerine hazr olmasn ve uygun bir yere
ulamasn takiben hazrlk ihbarn verir. Eer szlemede aksi bir art yoksa bekleme sreleri tm hukuk
sistemlerinde ve uygulamada ihbarn verilmesiyle balar.
Hazrlk ihbarnn fiili amac, ykleyicilere son hazrlklarn tamamlamak iin verilen frsattr.
Hukuki amac ise bekleme srelerinin balamasn salamaktr. Bu nedenle NOR un yazl veya kanunen
ispatlanacak ekilde yaplmasnn gereini unutmamak gerekir.
Kanuni dzenlemeye gre NOR un alma saatleri dahilinde yaplmas gerekir. Bu saatlerin
dnda veya tatil gnlerinde verilmi ise, ihbar bunlar takip eden ilk i gnnde yaplm saylr. Her iki
halde de TTK dzeninde starya sresi ihbarn ertesi gn balar. Ancak starya sresi alma gn
sayldndan kanun hkmlerinin ihbar takip eden ilk alma gn olarak kabul edilmesi gerekir.
Uygulamadaki C/P ler asndan farkl NOR verilii ve starya sresi balanglar mevcuttur ve
bunlar C/Plerde ayrntl yer almaktadr. Genel olarak incelendiinde normal olan ihbarn LayCan
eklinde tanmlanan ve expected ready to load ile cancelling date bilgileri arasnda bulunan bir zaman
diliminde verilmesidir.
hbar Sresi: Bir ok szlemede farkl ekilde dzenlenmektedir. Ancak TTK da kanun hkm
emredici olmadndan kanunen bir i gnne eit olan ihbar sresi C/P de taraflarca
deitirilebilmektedir.

STARYA SRES
Geminin geerli bir ihbar vermesinden ve varsa ngrlen ihbar sresi, bitiminden sonra bekleme
srelerinin ilk paras olan astarya sresi yani ykleme boaltma sresi ilemeye balar. Bu srenin
belirlenmesinde tanan ykn cinsi geminin ve limann elleleme ekipman kapasitesi ile taraflarn
birbirine olan kudreti nemli rol oynar. Taraflar C/P ye gn veya saat olarak ykleme - boaltma srelerini
yazabilirler. Starya sresi ykleme- boaltma kapasiteleri belirtilerek de belirlenebilir.
Bu tr hesaplamalar uygulamada ksrl kmaktadr. Ayrca hesaplamada her ambar iin gnlk
tonajda belirlenebilir. (per hatch per day)
Starya srelerinde ignleri, WORKING DAYS (SHEX), kesintisiz gnler ise RUNNING DAYS (SHINC)
olarak ifade edilir. alma gnleri ve ihtilaflarn ortadan kaldrmak iin de aadaki ekilde aklanr.
Working day of 24 hours : 24 saatlik alma gn
Working days of 24 consecutive hours: birbirini takip eden 24 saatlik alma gnleri.

SRASTARYA SRES
Szlemede belirlenmi olan starya sresinin bitiinden sonra taraflarn szlemeye srastarya
kaydn koymu olmalar artyla srastarya sresi ilemeye balar.

DISPATCH MONEY (HIZLANDIRMA PRM)

11

C/Pde yer almas artyla, ykleme boaltma faaliyetlerinin starya sresi bitmeden
tamamlanmas halinde ykle ilgiliye (kiracya) tayan tarafndan denen bir mebla, dier bir ifade ile
geminin zamanndan evvel yola kmas ya da tahliye limannda serbest kalmas karlnda doan
tatan lehine bir cret hakkdr. Genellikle az sayda C/P de dzenlenmitir. Limanlara gre farkl
kullanm vardr:
D.L.O : Dispetch Money for loading port(s) only
D.D.O: Dispetch Money for discharging port(s) only
D.B.E: Dispetch Money payable at both ends
Uygulamada genellikle hzlandrma priminin yarm srastarya cretine eit olduu dzenlenmektedir.
Ancak farkllklar mevcuttur.
Demuraj: Srastarya durumunda kiracnn gemi sahibine dedii mebladr.
C/P ve Konimentoda (B/L) Kullanlan nemli Ksaltmalar: Srastarya cretlerinin hesaplanmasnda
kullanlr.
SHINC: Sundays / Holiday Included
SSHINC (OR SATSHINC): Saturdays/ Sundays/ Holidays Included
SHEX: Sundays/Holidays Excluded
SSHEX: Saturday/Sundays/Holidays Excluded
*-----------*
WIFPON: whether in free pratique or not
WIPON: whether in port or not
WIBON: whether in berth or not
WCCON: whether customs cleared or not
WWWW: WIBON , WCCON , WIFPON , WIPON
*-----------*
WP
: weather permitting
WPD :weather permitting day
WWD :weather working day
PWWD: per weather working day
*** GENCON 94 C/Psinde starya sresi len 12:00ye kadar ihbar verilmesi durumunda saat 13:00
de, eer 12:00den sonra verilmise takip eden ilk i gn saat 06:00da ilemeye balamaktadr.

BROKER
CHARTERING BROKER: Broker piyasadaki artlara gre gemi yk ve yk bakmndan arz ve talebi
bildiinden dolay taraflar araclk ederek bir araya getiren ve bu ekilde szlemenin oluturulmasn
salayan kiidir. ki tip brokerden sz edilebilir.

1. Bamsz Broker (INDEPENDENT BROKER): Hukuken taraflardan hibirine ticari herhangi bir
sfatla daimi bir surette bal olmakszn cret karlnda ticari ilere ynelik szlemelerin akdi
hususunda taraflar arasnda araclk yapan kiidir. Bu statdeki bamsz brokerin ykmll
bir taraftan ald bilgi ve teklifleri dier tarafa aktarmakla snrl kalmaktadr.

2. zel Yetkili Broker (Exclusive Broker): Uygulamada baz tayanlar (gemi sahipleri) ilettikleri
gemilerin C/P balantlar iin belirli bir brokere zel yetki vermektedir. Gemi tahsisi bu brokerler
araclyla yaplmaktadr. Ayn durum tatan, ykleten veya gnderilen bakmndan da sz
konusu olabilmektedir. Bu tip brokerlik bal altndan dolay bir nevi acente gibi dnlebilir.
Taraflarn anlaarak C/Psi akdetmelerinden sonra brokerin grevi sona erer. Ancak bu sre
zarfnda brokerin, grevini gerei gibi ifa etmemesi ve ihmal gibi kusurlu hallerinde kanunen cret ve
masraf talep etme hakk bulunmamakla birlikte oluabilecek zararlarn brokerin davranndan
kaynakland ispatland takdirde tazminat demekle de kar karya kalabilmesi mmkndr.
Brokerin creti navlun zerinden belirlenen bir yzde oran ile bulunur. C/Pye gre %1,25,%2,50
gibi oranlar genel olarak kullanlmaktadr.

12