INTERNACIONALNI UNIVERZITET BRKO

FAKULTET ZA INFORMATIKU
PROFESOR INFORMATIKE I MATEMATIKE
ZAVRNI SEMINARSKI RAD
IZ PREDMETA:

ELEKTRONSKO POSLOVANJE

Tema rada: Raunarske mree

Mentor:

Student:

Prof.dr Branislav Egi

Sinia Davidovi
Br.Indeksa: OI 321/13
Brko,2015.godine.

S AD R AJ
1.Uvod.............................................................................................3
2.Raunarske mree.........................................................................5
3.Podjela raunarskih mrea ...........................................................5
4.Primjena raunarskih mrea .........................................................6
4.1 Dijeljenje informacija..............................................................8
4.2 Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera ..............................9
4.3 Komponente raunarske mree .............................................10
5.Povezivanje raunarskih mrea...................................................12
5.1 Koaksijalni kablovi ...............................................................13
5.2 Optiki kablovi .....................................................................13
6.Beine mree wireless ...........................................................14
7.Topologije.................................................................................. 16
7.1 Topologija magistrale (Bus topology) ...................................16
7.2 Topologija zvijezde (Star topology)...................................... 17
7.3 Topologija prestena (Ring topology)..................................... 18
7.4 Topologija mree (Mesh topology) .......................................18
8.Mreni protokoli ........................................................................19
8.1. Protokoli bez uspostavljanja veze ........................................22
8.2. Protokoli sa uspotavljanjem veze .........................................22
9.Zakljuak ..................................................................................24
Literatura

1.

1. UVOD

2. Potreba za informacijama natjerala je ovjeka da uspostavlja veze sa raznim izvorima

informacija i da stvara mree preko kojih e sebi olakati prikupljanje, prenos,
skladitenje i obradu podataka.
3.

Naglim razvojem raunarske tehnologije posljednjih godina (poveanje performansi

uz pad cijena) i sa pravom eksplozijom interneta, broj korisnika raunara raunarskih
mrea raste vrtoglavom brzinom. Sa sve monijom raunarskom
opremom,svakodnevno se uvode novi servisi a istovremeno se u umreavanju
i postavljaju vii standardi.
Vremenom su se mreni sistemi razvijali da bi danas dostigli nivo praktinog i
efikasnog okruenja za razmjenu podataka.

4. Poeci umreavanja vezuju se za prve telegrafske i telefonske linije kojima su se

prenosile informacije do udaljenih lokacija. Dostupnost i fleksibilnost tehnologija
dananjih savremenih raunarskih mrea omoguava da se sa bilo koje take na
planeti moe povezati na mreu i doi do eljenih informacija. U poreenju sa
nekadanjom cijenom koritenja servisa mrea, cijena eksploatisanja dananjih mrea
je sve nia.
Raunarske mree su danas nezamenjivi dio poslovne infrastrukture, kako velikih,
tako i malih organizacija. Poznavanje tehnologije i koritenje mrea ak izlazi iz
okvira primjene u poslovanju (koje moe da obezbjedi poslovnu prednost
organizacijama - npr. elektronska trgovina omoguava i malim firmama
konkurentnost na tritu) i zalazi u ostale aspekte ivota ovjeka postajui dio opte
kulture.
5. Raunarska mrea moe biti prost skup dva ili vie raunara, koji su povezani
adekvatnim medijumom i koji meusobno mogu da komuniciraju i dijele resurse.
6. Koriste se za prenos kako digitalnih tako i analognih podataka ,

koji moraju biti

prilagoeni odgovarajuim sistemima za prenos.

7. Mreom se prenose raunarski podaci, govor, slika, video, a aplikacije na stranama
korisnika mogu biti takve da se zahtjeva prenos podataka u realnom vremenu(govor,
3

video i sl.) ili to ne mora biti uslov (elektronska pota, prenos datoteka i sl.).Mrea se
sastoji od raunara, medijuma za prenos (ica, optiko vlakno, vazduh i sl.) i ureaja
kao to su vorita,svievi, ruteri itd. koji ine infrastrukturu mree.
Neki od ureaja, kao to su mrene kartice, omoguavaju vezu izmeu raunara i
mree.
Svaka mrea se moe svesti na sledee dvije osnovne cjeline:
8.

hardversku i
softversku
Hardversku cjelinu sainjavaju mreni vorovi (nods) u kojima se vri obrada

informacija,fiziki spojni putevi i dijeljeni resursi.vorovi su dijelovi mrea u kojima

dolazi do obrade podataka.
9.

Postoje dve vrste vorova: vorovi u kojima se vri stvarna obrada i

oni predstavljaju ciljne vorove (hosts), i vorovi kojima je uloga da usmjeravaju

informacije (routers).Dijeljeni resursi su hardverski (tampai, ploteri, faks maine,
diskovi i sl.) ili softverski elementi (datoteke, baze, aplikacije i sl.).
Softversku cjelinu mree ine protokoli pravila po kojima se vri komuniciranje
(razmjena podataka) u mrei, operativni sistemi koji su u direktnoj komunikaciji sa
hardverom raunarskog sistema (i imaju podrku za mreni hardver i mrene
protokole) i korisniki mreni softver.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.

2. RAUNARSKE MREE

25. Raunarska mrea je sistem koji povezuje razliite ili sline ureaje u jednu cjelinu. U
telekomunikacijskom smislu, mrea povezuje ureaje za obradu podataka i
komunikacijske ureaje, na meudravnom planu, unutar pojedine zemlje, grada,
u industrijskom postrojenju, poslovnim zgradama ili u malom uredu.

26. Potreba za umreavanjem posljedica je stalnog porasta razmjene podataka (pisama,

poruka, izvjetaja, i sl.) meu zaposlenima. Izraunato je da se oko 60 % radnog
vremena koristi za komunikaciju ili razmjenu podataka. Za utedu su vremena
napravljeni razni ureaji namijenjeni komunikaciji i razmjeni podataka
( telefaks,osobna raunala, printeri, viefunkcijski terminali), a sada ih sve treba
povezati u raunarsku mreu za sveoptu korist.
27.
28.
29.

3. PODJELA RAUNARSKIH MREA

30. Ovisno o udaljenostima koje prilikom umreavanja treba premostiti, na raspolaganju

su nam razliite tehnologije umreavanja i vrste medija za prijenos podataka.
31. Tako i mree dijelimo u dvije osnovne kategorije: mree irokih podruja (Wide Area
Networks - WAN) i mree lokalnih podruja(Local Area Networks - LAN).

Slika 01: Prikaz dijeljenja mrea

32.

33.

34. Visoko razvijena satelitska tehnologija omoguuje danas povezivanje bilo koje dvije
take na Zemlji, a postoje i instalacije na kopnu i u moru koje omoguuju
meusobno povezivanje klasinim medijima - obinim ili optikim kablovima.
35. U razvijenim zemljama postoji niz telekomunikacijskih firmi koje pruaju usluge
36. povezivanja raznim tvrtkama i drugim organizacijama unutar zemlje pa i preko
granica.
37. Internet - specifina tvorevina raunarske industrije omoguuje komunikaciju
i razmjenu
38. podataka pojedincima i organizacijama iz cijelog svijeta.
39. Danas na tritu postoje satelitski ureaji koji omoguuju pojedincu ili firmi pristup
Internetu putem satelita. Na lokalnom planu zanimljive su mree raunara u
kancelarijama, u poslovnim zgradama ili industrijskim postrojenjima, odnosno na
malim udaljenostima. Takve mree spadaju u lokalne raunarske mree.
40. Svaka od ove dvije kategorije dijeli se na podgrupe koje se razlikuju po vrsti medija
za prijenos signala, brzinama rada, mrenim tehnologijama i protokolima koje
koriste , kao i vrsti mrenih operativnih sistema.
41.

42.

4 . PRIMJENA RAUNARSKIH MREA

43.
6

44. Od pojave prvih raunarskih mrea do dananjih snanih personalnih raunara

pokazalo se da raunarske mree poveavaju efikasnost i smanjuju cijenu obrade
podataka.
45. Dijeljenje raunarskih resursa putem raunarskih mrea ostvaruje se kroz:
46.
47.
48.
49.

50.

Dijeljenje informacija
Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera
Centralizovanu administraciju pri obradi podataka.

Slika 02: Dijeljenje raunarskih informacija,podataka itd

51.
52. Shodno tome raunari koji su dio raunarske mree mogu da meusobno dijele:
53.
Dokumente
Elektronske poruke
Softver za obradu teksta
7

Softver za praenje projekata

Ilustracije, fotografije, video i audio datoteke
Faks maine
Modeme
CD ROM ureaje i druge izmjenljive memorije
Hard diskove
tampae.

54.

55.

56.

Slika 03: Prikaz modema,tampaa kao dijela raunarskih mrea

57. Mogunosti raunarskih mrea se permanentno ire, a takoer se otkrivaju i novi

naini dijeljenja resursa i komunikacije meu raunarima.

58.
59.
60.
61.

4.1 Dijeljenje informacija

Sposobnost brzog i jeftinog dijeljenja informacija predstavlja jednu od

najvanijih primjena tehnologije umreavanja raunara.

Poznato je da je

elektronska pota najei servis za koji ljudi koriste Internet.

Slika 04. Dijeljenje na mrei
62. Sposobnost brzog i jeftinog dijeljenja informacija predstavlja jednu od najvanijih
primjena tehnologije umreavanja raunara. Poznato je da je elektronska pota
najei servis za koji ljudi koriste Internet.
63. Mnogi poslovni ljudi specijalno su investirali u raunarske mree da bi mogli da
koriste prednosti komunikacije na bazi elektronske pote.
64. Omoguavanjem dijeljenja informacija,
raunarske mree mogu da smanje
(Slika 1.) potrebu za papirnom
komunikacijom, poveavaju efikasnost i
korisnicima omogue istovremeni
pristup skoro svim podacima koji su im
potrebni.
65.

66.

4.2 Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera

67. Prije pojave raunarskih mrea, korisnici raunara su imali potrebu za sopstvenim
tampaima, crtaima i drugim periferijskim ureajima. Mree omoguavaju da
nekoliko ljudi istovremeno dijeli podatke i periferijske ureaje.
68. Mree mogu da se koriste za dijeljenje i standardizovanih aplikacija, kao to su
procesori teksta, programi za tabelarno izraunavanje, baze podataka inventara itd., da
bi se omoguilo da bilo ko unutar mree, koristi iste aplikacije i istu verziju te
aplikacije.Ovim je omogueno da se dokumenti lake dijele, kao i da je obuka
korisnika efikasnija.
69. Ljudima je lake da potpuno ovladaju jednim programom za obradu teksta nego da
ue etiri ili pet razliitih programa ovog tipa.

70.

Slika 05: Dijeljenje stampaa na mrei

71.

72.

4.3 Komponente raunarske mree:

73.

Raunari
Terminali
Komunikacione linije
Komunikacioni hardver
Komunikacioni softver.

74. Za povezivanje raunara u mreu korisnik treba da raspolae jednostavnim

komunikacionim hardverom u vidu mrene kartice ili modema.

10

75.

76.
77.
78.

Slika 06 : Mrena kartica

Slika 07 : Modem

79. Mrena kartica slui za povezivanje raunara u mreu na udaljenostima do 1000

m.Ovakve mree su poznate kao lokalne mree.Za povezivanje raunara na veim
daljinama koriste se modemi, a takve mree poznate su kao globalne mree.
80. Osim navedenih hardverskih komponenata u mrei se koriste i specifini ureaji kao
to su:

Repetitori za regenerisanje elektrinih signala,

Mreni mostovi za povezivanje segmenata pojedinih mrea i
Ruteri za izbor puta za prenos podataka u mrei.
Mreni adapter (Network Interface Card, NIC) obezbjeuju spregu izmeu
kablova i raunara.

81.
82.

Zadatak mrenog adaptera je da:

11

83.
84.
85.

a)Pripremi podatke iz raunara za slanje u mreni kabal.

b)alje podatke drugom raunaru.
c)Kontrolie tok podataka izmeu raunara i sistema kabliranja. Prima dolazne

podatke iz kabla i translira ih u bajtove koje moe da prihvati procesor raunara.

86.
87.
Switch je ureaj koji upravlja protok podataka izmeu dijelova lokalne
mree(LAN). Za razliku od hub-a, switch dijeli mreni promet te ga alje na odreena
odredita, dok hub alje podatke na sve ureaje koji su u mrei.
88.
Hub je centralni ureaj za povezivanje raunara u zvjezdastu topologiju,i
dijeli se na aktivne i pasivne hubove.

89. Mreni softver definie mogunosti mree koje su korisniku na raspolaganju.U

lokalnim mreama obino postoje tri tipa korisnika mree:
supervizor,
regularni korisnik i
operater.
90. Supervizor je lice odgovorno za efikasan rad mree. U njegovoj nadlenosti je
odravanje mree, odreivanje prava korisnika, odravanje sistema datoteka na
serveru,izrada sigurnosnih datoteka na serveru i slino.
91. Regularni korisnici su sva lica koja preko radnih stanica mogu prii serveru.Korisnici
dobijaju od supervizora ifru pomou koje mogu prii serveru.
92. Operater je korisnik koga je supervizor ovlastio da obavlja neke poslove u mrei.
93.
94.
95.
96.

97.

5. POVEZIVANJE RAUNARSKIH MREA

98. Raunari su povezani u mrei komunikacionim linijama.Veze mogu biti:

-

telefonska linija,
koaksijalni kabal,

12

optiki kabl,
radio veza i
satelitska veza.

99. Od prirode mree zavisi najvanija karakteristika mree - brzina prenosa.

100.

Najvei broj savremenih raunarskih mrea su povezane nekom od inih ili

kablovskih veza, koje se koriste kao prenosni medijum i koji prenosi signale izmeu
raunara.Za razliite potrebe i veliine mrea na raspolaganju stoje razliiti tipovi
kablova.
101.
102.
103.

Tri grupe kablova se koriste za povezivanje veine raunarskih mrea:

Koaksijalni kablovi
Upredene parice (sa ili bez oklopa)
Optiki kablovi.
Razumijevanje razlika meu karakteristikama navedenih kablova moe da

pomogne u odreivanju koji tip kabla odgovara konkretnom tipu mree.

104.
105.

Slika 08:(Koaksioni kabal)

Slika 09: (Optiki kabal)

106.

13

107.
108.
109.
110.
111.
112.

5.1 Koaksioni kablovi

U jednom trenutku, ovaj tip kablova bio je najire koriten za povezivanje

mrea.Postoji nekoliko razloga zbog kojih su koaksijalni kablovi iroko koriteni:

relativno su jeftini, fleksibilni i laki za primjenu.U svom najjednostavnijem obliku
koaksijalni kablovi se sastoje od bakarne ice obloene izolacijom.
113.

Oko izolacije se nalazi metalna zatitna mrea oko koje se nalazi spoljanja

zatita.Zatitni mreni omota apsorbuje spoljanje elektrine signale tako da oni ne

utiu na podatke koji se alju preko unutranjeg provodnika.
114.

Zbog toga, korienje koaksijalnog kabla je dobar izbor za vea rastojanja i za

pouzdan prenos podataka na veim brzinama kod manje sofisticiranih ureaja.

115.

Postoje dva tipa koaksijalnih kablova:

Tanki (thinnet) kabl
Debeli (thicknet) kabl

116.

117. 5.2 Optiki kablovi

118.

Kod optikih kablova (fiber-optic cable) podaci se prenose u obliku signala

koji predstavljaju modulisane svjetlosne impulse. Radi se o relativno bezbijednom

nainu prenosa podataka, jer za razliku od bakarnih kablova kroz koje se podaci
prenose u obliku elektrinih signala ovdje ne postoje elektrini signali koji se prenose
preko optikog kabla.
119.

Zahvaljujui tome nije mogue praviti izvode sa optikog kabla pa se ne

mogu ni krasti podaci. Optiki kablovi su pogodni za veoma velike brzine i veliki
kapacitet prenosa zbog istoe signala i odsustva slabljenja. Ovi kablovi se sastoje iz

14

izuzetno tankog staklenog cilindra, koji se naziva jezgro (core) okruenog

koncentrinim slojevima stakla, koji se nazivaju obloga(cladding).
120.

Optika vlakna se ponekad prave od plastike. Iako je plastika laka za

instalaciju ona ne moe da prenosi svetlosne impulse na istu daljinu kao staklo.Poto
svaki stakleni kabal moe da prenosi signale samo u jednom smijeru de-facto postoje
dva kabla u odvojenim oblogama. Jedan kabl slui za predaju, a drugi za prijem.
121.

Svaki kabal je ojaan plastinim omotaem, a vlakno od Kevlar a mu daje

vrstinu.Prenos kroz optike kablove ne podlijee elektrinoj interferenciji i izuzetno

je brz,100MB/ps, a postoje kablovi kod kojih je ostvarena i brzina od 1Gb/ps.
122.

Ovakvim kablovima signali svjetlosni impulsi mogu da se prenose na

rastojanja od vie kilometara. Optike kablove treba koristiti ako postoji potreba da se
podaci prenesu veoma velikom brzinom, na veliko rastojanje posredstvom veoma
bezbijednog medijuma.Meutim, optiki kablovi imaju cijenu koja je komparativna sa
cijenom najkvalitetnijih bakarnih kablova.
123.
124.

125. 6.BEINE MREE WIRELESS

126.
127.

Osnovna karakteristika beinih mrea jeste rad bez korienja

komunikacionih kanala u vidu kablova.

128.

Beine mree za prenos podataka koriste radio talase ili svetlosne signale s

tim da su radio talasi daleko ee u upotrebi jer za njihovo korienje nije potrebna
optika vidljivost.
129.

Jedan od glavnih kriterijuma za kategorizaciju beinih mrea jeste razdaljina

na kojoj je razmena podataka putem njih mogua.

130.
131.

U skladu sa tim, beine mree se mogu podeliti na:

15

132.

Beine mree kratkog dometa :

- Bluetooth ( npr. Slanje multimedijalnih sadraja u ogranienom dometu )

133.
134.
135.
136.

Beine mree srednjeg dometa:

-IEEE 802.1

137.

138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.

Slika 10 : IEEE 802.1

Beine mree velikog dometa na :

- Satelitske mree
- Mobilna telefonija
- Paging mree

146.
147.

Kod raunarskih mrea je najee koriena IEEE 802.1 tehnologija (koja je i

inae namjenski razvijana za raunarske mree) ali se za vea rastojanja koriste i

mree mobilne telefonije kao i satelitske mree.
148.

16

149.
150.
151.
152.

153. 7. TOPOLOGIJE
154.
155.

Postoje tri osnovne LAN topologije: magistrala (bus), prsten (ring ) i zvijezda

( star ). Ove topologije predstavljaju logiku arhitekturu mree, ali fiziki, ureaji ne
moraju da budu stvarno rasporeeni u ovom obliku. Bus i ring logike topologije su
esto fiziki organizovane kao star topologija odnosno u obliku zvijezde.
156.

Izbor i specifikacija topologije LAN mree zavisi od: fizikih lokacija na

kojima se nalaze korisnici sistema, koliine podataka u lokalnim bazama podataka

kao i potrebnog auriranja tih baza, od uestanosti pristupa bazama na drugim
lokacijama i zahteva za komuniciranjem izmeu dve korisnike lokacije.
157.

Veina raunarskih mrea koristi kablove za meusobno povezivanje raunara.

Meutim,to ne znai jednosatvno utaknuti kabal u jedan i drugi raunar. Razliiti

tipovi kablova,kombinovani sa razliitim mrenim adapterima, mrenim operativnim
sistemima i drugim komponentama zahtijevaju razliite tipove organizacije mree.
158.

159.

7.1 Topologija magistrale (Bus topology)

160.
161.

Ovakav tip mree sastoji se od ureaja koji su povezani na zajedniki, deljivi

kabl. Ova vrsta topologije se esto oznaava i kao linerana magistrala, jer su
raunari povezani u jednu liniju.
162.

To je najjednostavniji i najei metod umreavanja raunara.

17

163.

Ovakva mrea se sastoji iz jednog kabla koji se zove segment (trunk,

backbone), koji povezuje sve raunare umrei na jednu liniju.

164.
165.

166.
167.

Slika 11 : Topologija magistrale

U jednom trenutku samo jedan raunar moe da alje poruku posredstvom

magistrale.Zbog toga broj raunara koji su povezani na magistralu utie na

performanse mree.Ako je na magistralu povezan vei broj raunara, vie njih e
ekati da bi poslao svoje podatke na magistralu, to znai da e cijela mrea biti
sporija.Prostiranje signala mora da bude zaustavljeno poto stigne na odredinu
adresu.
168.

Za zaustavljanje prostiranja signala, komponenta koja se naziva terminator

postavlja se na oba kraja kabla za apsorbovanje slobodnog signala. Apsorpcija signala

oslobaa kabal tako da drugi raunari mogu da alju podatke.

169.

7.2 Topologija zvijezde (Star topology)

170.
18

171.

Povezivanje

raunara pomou
segmenata kablova koji
se izvode iz jedne take
oznaava se kao
topologija zvijezde.
Loa strana ovakve veze
je u tome to kvar u
centralnom raunaru
dovodi do blokade cijele mree.
Slika 12 : Topologija zvijezde

172.

7.3 Topologija prstena (Ring topology)

173.
174.

Povezivanje raunara pomou kabla koji formira petlju oznaava se kao

topologija prstena.Problem topologije zvijezde rijeava topologiju prstena u kojoj

kvar na nekom raunaru ne blokira rad cijele mree.
175. Nedostatak prstena je
njegova relativno velika duina,
zbog ega se topologija
magistrale najee koristi.
176.
177.
178.

Slika13 : Topologija prstena

179.

180.
7.4 Topologija mree (Mesh topology)
181.

19

182.

Kod ovog tipa topologije svi raunari su meusobno povezani odvojenim

kablovima. Ova topologija obezbjeuje da se izmeu dva vora moe ostvariti veza
razliitim prolascima kroz mreu.
183.

Postojanje vie puteva izmeu dva vora poveava pouzdanost mree, jer

prekid nekih veza ne blokira rad mree.

184.

Meutim, moe se postaviti problem najkraeg puta kojim se neka

komunikacija moe ostvariti.

185.
186.

187.

Slika 14: Topologija mree

188.

189.
190. 8. MRENI PROTOKOLI

20

191.

Prenos podataka kroz mreu se obavlja po protokolima utvrenim pravilima

koja su poznata svim uesnicima u komuniciranju. Protokol predstavlja standard

(konvenciju) za ostvarivanje i kontrolu veze i prenosa podataka izmeu dve krajnje
take.
192.

Komunikacioni protokol predstavlja set standardizovanih pravila za

predstavljanje podataka, signalizaciju, proveru autentinosti i kontrolu greaka,

neophodnih da bi se informacija prenijela komunikacionim kanalom.
193.
194.

Kljuni elementi protokola kojim se dogovara spremnost za slanje,

spremnost za prijem, format podataka i sl. su:

195.

sintaksa - format podataka i nivoi signala,

semantika kontrolne informacije u prenosu i kontrola greaka,
tajming brzina prenosa.
196.

197.

Razmjena podataka u raunarskoj mrei je izuzetno sloena. Sa poveanjem

broja umreenih raunara koji komuniciraju i sa poveanjem zahtjeva za sve

savrenijim uslugama (servisima) neophodno je i usavravanje protokola. Posao
komuniciranja je toliko sloen da je bilo neophodno razviti protokole u vie slojeva.
Svaki sloj je namjenjen za jedan odgovarajui posao.
198.

Kod prvobitnih raunarskih mrea, umreavanje se vrilo zavisno od

proizvoaa raunarske opreme. Sav hardver i softver su bili vezani za jednog

proizvoaa,tako da je bilo veoma teko vriti izmjene, unapreivanja mree i sve je
bilo izuzetno skupo.Uvoenjem standarda za komuniciranje po logiki jasno
definisanim slojevima, pojavilo se vie proizvoaa softverske opreme. Standardima
se omoguilo kombinovanje hardvera i softvera od razliitih proizvoaa, to je sve
zajedno dovelo do pada cijena opreme i softvera za umreavanje i do poveanja
kvaliteta usluga u mreama. Jedna od najbitnijih stvari kod umreavanja je
adresiranje. Ako se posmatraju samo dva raunara, nema potrebe za adresiranjem, jer
sve to se poalje sa jednog raunara namenjeno je drugom. Ve kada mreu ine tri
raunara, pojavljuje se potreba za adresiranjem. Poslati podaci sa jednog raunara

21

mogu biti namenjeni jednom od preostala dva raunara. Dodatno uslonjavanje

nastaje ako se posmatra vie aplikacija na jednom raunaru, koje mogu da
komuniciraju sa vie aplikacijana drugom raunaru. Ovde nije dovoljno samo
adresirati raunar, ve i aplikaciju sa kojom se komunicira.
199.

Koraci protokola moraju da se sprovedu u skladu sa redosljedom koji je isti za

svaki raunar u mrei. U predajnom raunaru ovi koraci se izvravaju od vrha ka dnu.
U prijemnom raunaru ovi koraci moraju da se sprovedu u obrnutom redosljedu.
200.

Na predajnom raunaru protokol:

dijeli podatke u manje cjeline, nazvane paketi, koje moe da obrauje,

paketima dodaje adresne informacije tako da odredini raunar na mrei moe da
odlui da li oni pripadaju njemu,
priprema podatke za prenos kroz mrenu karticu i dalje kroz mreni kabal.
201.
202.
203.

204.
205.

Na prijemnom raunaru, protokoli sprovode isti niz koraka, ali obrnutim

redoslijedom:
preuzimaju se podaci sa kabla
kroz mrenu karticu unose se paketi podataka u raunar.
iz paketa podataka uklanjaju se sve informacije o prenosu koje je dodao predajni
raunar.
kopiraju se podaci iz paketa u prihvatnu memoriju (bafer) koja slui za ponovno
sklapanje.
ponovno sklopljeni podaci prosleuju se aplikaciji u obliku koji ona moeda koristi.
206.

Osnovni principi u dizajnu protokola su efikasnost, pouzdanost i robustnost i

prilagodljivost. Potrebno je da oba raunara, predajni i prijemni, svaki korak izvedu

na isti nain kako bi primljeni podaci imali istu strukturu kakvu su imali prije slanja.
U mrei, vie protokola mora da radi zajedno. Njihov zajedniki rad obezbjeuje
ispravnu pripremu podataka, prenos do eljenog odredita, prijem i izvravanje. Rad
vie protokola mora da bude usaglaen kako se ne bi dogaali konflikti ili
nekompletne operacije, odnosno nekompletan prijenos informacija.

22

207.

Rezultat tog usaglaavanje naziva se slojevitost (layering).Uspostavljanje

veze, prenos podataka i raskid veze odreeni su setom protokola koji su nadleni za
jedan od sledeih poslova:

"Handshaking" - uspostavljanje veze;

Pregovaranje o razliitim karakteristikama veze;
Definicija poetka i kraja poruke;
Definicija formata poruke.
Definisanje pravila za obradu oteenih ili nepravilno formatiranih poruka (ispravka

greaka);
Utvrivanje neoekivanog prekida veze i definisanje daljih koraka u tom sluaju;
Prekid veze.
208.
209.
210.
211.

212. 8.1. Protokoli bez uspostavljanja veze

213.

Pri korienju protokola bez uspostavljanja veze inicijalni korak pri prenosu

podataka jeste samo slanje podataka. Ovom koraku ne prethodi procedura vezana za
uspostavljanje veze kao to je to sluaj kod protokola sa uspostavljanjem veze. Iako je
uspostavljanje veze najee osobina protokola sa pouzdanim prenosom, postoje
protokoli koji omoguavaju pouzdan prenos bez uspostavljanja veze kao i protokoli
koji ne garantuju bezbjedan prenos iako koriste uspostavljanje veze.
214.

215. 8.2. Protokoli sa uspotavljanjem veze

216.

Pri korienju protokola sa uspostavljanjem veze dvije strane moraju da

uspostave vezu izmeu sebe kao preduslov za razmjenu podataka.

217.
218.

Proces uspostavljanja veze moe se porediti sa pozivanjem telefonskog broja:

1. Strana koja poziva inicijalizuje liniju (podizanjem slualice) i unosi

odredini broj.

23

219.

2. Nakon poziva broja uspostavlja se veza koja jo uvek nije adekvatna za

prenos podataka i eka se na primaoca poziva da podigne slualicu.

220.

3. Nakon podizanja slualice primalac poziva obavetava pozivaoca da je

spreman za razmjenu podataka signalom halo.

221.

4. Nakon primanja signala halo veza adekvatna za prenos podataka je

uspostavljena i razmjena moe da pone.

222.

Jasno je da procedura potrebna za uspostavljanje veze zahtjeva odreeno

vreme i angaovanje obe strane. Meutim, ona obezbeuje pouzdaniji (ali ne i

potpuno pozdan) prenos podataka i umanjuje mogunost greke. Uspostavljanje veze
se praktikuje kod protokola koji imaju za cilj da osiguraju pouzdan prenos
podataka.Primjer protokola koji radi sa uspostavljanjem veze je TCP (Transmission
Control Protocol ).
223.

Protokoli servisa kod kojih su performanse bitnije od pouzdanog prenosa

podataka najee ne ukljuuju uspostavljanje veze.

224.

225.
226.

Slika 15 : TCP/IP I OSI Model

227.
228.

24

229.
230.
231.
232.
233.
234.
235.
236.
237.
238.
239.
240.

241. 9. ZAKLJUAK
242.

Raunarskom mreom moe se smatrati skup nezavisnih raunara koji mogu

da komuniciraju jedan sa drugim preko zajednikog prenosnog medijuma koji dijele.

243.

LAN (Local Area Networks) su raunarske mree koje su obino instalirane na

malom podruju, recimo, u okviru jedne zgrade ili u krugu jedne organizacione
jedinice.
244.

LAN mree se povezuju u vee mree WAN (Wan Area Networks).Dio

raunarskog hardvera koji obezbjeuje povezivanje raunara je mrena kartica ili

LAN adapter.
245.

Preko mrene kartice i mrenog kabla raunari se povezuju u lokalnu

mreu(LAN).Topologija mree (nain povezivanja mrenih vorova - raunara i linija

- veze) moe biti star (zvjezda) i bus. Kod zvijezdaste mree svi raunari su povezani
u jednoj taki(centralnom voru), dok kod bus mree postoji jedna komunikaciona
linija koju koriste (dijele) vie raunara.
25

246.

Svaki raunar u mrei poseduje jedinstvenu mrenu adresu. Podaci izmeu

raunara se razmenjuju uz pomo tih adresa. Kada raunar poalje podatak nekom
drugom raunaru u mrei, on sa podatkom poalje i adresu raunara koji taj podatak
treba da primi. Na taj nain podatak stigne tano tamo gdje treba.
247.

U arhitekturi raunarskih mrea postoje dva tipa mrea. Point-to-point mrea

je mrea ravnopravnih raunara. Ovde se podrazumeva povezivanje dva raunara (ili

neka druga dva ureaja) koji mogu direktno da komuniciraju, bez posrednika.
Korisnici ovih raunara mogu da razmenjuju podatke (fajlove, foldere), zavisno od
svojih potreba.
248.

Drugi tip mree je klijent-server mrea, kod kojeg postoji jedan glavni

raunar (visokih performansi) koji se naziva server i vie obinih raunara (tzv. radnih
stanica) koji se nazivaju klijenti. Uloga servera je da uva neke podatke ili prua neke
usluge koje e raunari klijenti da koriste. Zavisno od namjene servera, podaci koje
klijenti koriste sa servera, mogu biti neki dokumenti (fajl server), programi (server
aplikacija), e-mail-ovi (mail server), stranice Internet prezentacije (web server) i
slino.
249.

Znai server opsluuje klijente i dostavlja im podatke tj.usluge koje oni trae.

U jednoj mrei i moe biti i vie servera, zavisno od njihove namjene. Najee se
velike mree projektuju kombinovanjem point-to-point i klijent-server arhitekture.
250.

Hardverski dio raunara koji omoguava povezivanje jednog raunara (ili

jedne lokalne mree) sa drugim raunarom (ili drugom lokalnom mreom) preko
telefonske linije naziva se modem. Na ovaj nain se povezuju raunari na velikim
geografskim rastojanjima (na primer izmeu radnih organizacija ili gradova).
251.
252.

253.
254.
255.

26

256.
257.
258.
259.
260.
261.
262.
263.
264.
265.
266.
267.
268.
269.

LITERATURA

270.
271.
272. 1 ) http://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre
%C5%BEe
273. 2) Opte o raunarskim mreama Grupa autora
274. 3) Uvod u praktino koritenje personalnog kompjutera dr.
Zlatko Lagumdija,Sarajevo 2004

27

275.
276.
277.