.?-. ir.

*'

,-'.(':a:

,Guffi
PRVI SKUP

i'
{

Prvi skup
Bosansko - Muslimanskih
intelektualaca Maglaja

Maglaj, 23. januar 1993.

Ova broSura je posvecena svim palim Sehidima i clvilnim Zrtvema srbodetnridke agresije na BiH i grad

op6inu Maglaj

UMJESTO UVODA

U Maglaju je 23. januara odrlan prvi skup Bos,ansko Musli,

manskih ,intelektu'alaca koji su usvojili povelju svoga djelovanj,a. Historijske okolnosti su doprrinijele da se uz veci brol iirtelektualaca

koji su se od podetka rata ukljudili u aktivan otpor okupatoru, ak.

tivira ditav intelektualni potencijal muslimanskog naroda. Jedan od
zakljudaka ovog skupa je da se objavi sa skufia brobura koja se
upravo nalazi pred vama. ona ostaje kao svjedodanstvo jednoi vremena nevide'nog strad,anja Bosanskih Muslimana. Ratna tb92. i 1993.
godiina su iz na5ih redova odnijele veliki broj odanih patriota Bosanskih Muslimana, kao i ve6i broj Bosanskih Hrvata, te Bosanskih
srba ko,iima je na du3i jedina n,asa domovina Bosna i Hercegovina.
Brodura izl'azi u vrijeme kada unatod ubijanju i razaranju kble se
nastavlja i pored Zeneve i Njujorka, raste svijest da ie se BiH od,

je snaga kojom se nadahnju,jemo spremni i na najve6e

i ova brosura bude dio te sve prisutnije zajednridke snage ne samo preZivljavanja i odbrane, nego i izgradnje moderne i
nama najdraZe Bosne i Hercegovine.
bra,ntiti. To

zrtve. Neka

lzdavad: Koordinacioni odbor

Bosansko-Muslimanskih intelektualaca Maglaja

Za,lzdavala: Dr Salim lbrahimefendii

Urednlkr DIelal lbrakovl6
GraflCko rJe6enJo korlca: Fuad ei6ku5i6
KnJlga Stampana uz pomoC Kombinata uNatron" MaglaJ

$l.ampa: ,Dotn Atampeo Zonlca

t

Zu 6tanrparlJu: Edhem $ulJld, graf. i'ni'

Hafiz efendija Mustafa Efendi6

ISLAMSKA PORUKA BOSANSKO - TilUSI-IMANSKIM

INTELEKTUALCIMA
Dana 23. januara 1993. godine dogodtio se skup Bosanskonru_
slimanskih intelektuaraca nragrajske opcine. Na taj d'an su se
okup'ili intelektualci sa cirjem da sumiraju svoja iskustva izadatke
u
ovom ratnom vremenu. Znamo da su komunisti u periodu 1g45-1990.
godine uiagali ogromne napore da odvoje musr,imansku rinterigenciju od njenog naroda. U tome su, na Zalost, u velikoj mleri usipleli.
-intelektuaioirna

Uspjeli su da prodaju, prije svega, muslimanskim

ii jedinstvo*, po kojoj bi trebaro da svi narodi ostanu ono sto jesu: svojom historijom, kulturom ,i tradicijom,
samo da Muslima,na nestane. Dio naSe inteliigencije, koji je smo_
gao sneue da ukaze na bilo koji nadin na tu opasnost, nalazio
se
uglavnorrr iza brave. gyl
vrlo dobro sje6amo montiranog suJskog
procesa iz 1983. i 1985.""
godrine. T,ih godina su se masovno odrZavali skullovi naSih rintelektualaca koji su imali za cilj da se osude
nasa najnaprednija ,i najiskrenij a braca. ove nem'ire iogadaje pominjenro sarno zbog toga da nam se sridne greske ne bi ptnovir*. lrtuime, Alahov Poslanik Muhamed a. s. kaZe u svom Haclisu: ,Ne
smije Musliman dozvoriti da ga dva puta sa jednog te istog ;nlesta
ujede zrnija". Muslimanski narod ta zmija ujeda ve6 trecril pi1e.'171uslimanski intelektualoi se dosta kasno javljaju ri okupljaju da tri napravili zajednicki program svog djerovanja. No ,i to 'je znatno borje
od gesta pojedinih intelektualaca koli su emigrirali u Hrvatsku, sloveniju, Austriju ilii Njemacku, pa ie kad kod nas otopli, vratiti se
kao pttice selice. svaki intelektualac zna gdje je bio i'sia je radio
u proteklom periodu ri imace priliku da to"kaze-svom narodu-po zalaZnu parolu "bratstvo

vr5etku rata, a AIahu na Ahiretu.

Mi Musliman'i trr: tttoTcrtro r;r';rtlili l;vojtt lrttrlttt;ttosl. bt-'z svojc irrteiiqencije. Daklc, tntr;linlrnr;l<o; irrlclitlt:rrr;iji ltripada ntjesto
celnika svog naroda" Kolil<o ltr:ll;tnto ttit:ric ltolt:c, tolil<cl trebalno

naSe naudnike, jer iotri srr lrort;'1. N,4ttltittttt;rl :r. l;. o vrijednosti doprinosa naudnika ka1c: "Na sudnjem dalru ce sc tinta nauinika mjeriti sa krvlju Sehida*, l)r'onrir lolrr:, l<rrl<o r;orl sc ponosimo sa zrvotima palih Schitla litl<o lri r;c ltr:lr;tli lrotto:;ili str rljolirna naSill naucnika. Postavlja sr: pilrttrir: l<o t;t: l<;rz;tli tt*;ltt olticnom gradaninu
Muslimanu da orr inrit r;vojlr v jcrtt, lrir;lori1tt, krrlluru, tradiciju, knjiievnost sa kojon) so nro/o ltotror;tlt lrilo tlrljc tr svijctt-t? Ko ce mu
kazati rla je ui:io lirTrrrr i lrrrlrr lrir;lorijrr rr lrrolt:l<lilt 45 godina, ako
to necc tecri irrlr:lcklttitlt:t'1 l'ivr ./niuro rl;t r;tt lrrr<;i vladali ovim prostorima viSc or.l 500 rlotlirrrr. l)r-t:rrrrlir ilt ltl;lotii)ilri smatraju okupatorirla, llred jcdrrorrr i;irrjcrrir:ottr sc ttr:lr;r zlrttrlslili: Za 500 godina
nije srusena nijodlra crl(vil, ir Alalr zrtit koliko ilr jc izgradeno. Tre-

ba istar;i da je tada sudio Soriat. Srllsl<ot;rttttt;ttisl<it soldatesl<a gdje

god je cloSla poruSila je d2antijc. Ovc i;ittjr:trit;r: r:c traSet.tt llarodtl
najbolje prezentiretti njegova intr-:ligr:rt<;ija. lJirl<lc, tltorattto se svi
ukljuciti Lr obranu svoga Dina, hist<trijt:, l<tlltttrc irtaSe drage BiH.
I'r/luslimanski intelektualci sr: tttorajtt Itaci ina prvim borbenim linijama, medu naSinr borcitlli), jcr Laj gest ce im ojacati moral. Uvjerit ie se na5i bor<;i rllr :io ustao sav musliimanski narod u
odbranir svoje samobitnosti. Ct:lrrii;ka inteligencija nije puno oklijevala, nego je odmah krolttrla sa svojim cetnicrirna u Sume ibrda, jer termo divljacima ii jestc rrrjesto. Upravo sada je vrijeme ka'
da se lr,4urslimani sve viSe vracajr-r svojoj UzviSenoj vjeri. Sve je vi5e ivi5e maskirnih uniforrni u safovima, ali unatod toj ljepoti,,ipak
se osjeia neka praznrina. Nettra nam ko popuniti prve safove, jer
cekaju ta mjesta naSe intelektualce. Al<o tnuslirnansl<a inteligenclja
bude inrala za evo sluha, mase vjerlttika ce krer-ruti za njima. I\ajbolja inieligencija je ona ko.ja je r-rz svoj narod u sviln segmentima
2ivola, a najbolji je narod koji je uz svojt-t inteligenciju.
Postavlja se pitanje kakvr-r inteligencijr,r 2eli Alah i Njeclov Poslanlk? To treba da zna sva naSa murslimanska inteligencija kako
nikada vl5e u br-rduinosli ne bi bila zavedena iprevarena. Alah r-17.5.
Zeli slobodne intelektualce koji nece biti rli6ije sl<utono5e ncgtl ct-se samo pokoravati i robovati iskljucivo Li samo Njenlr-r. Daklo SveviSnji ne traZi reZimsku,inteligenciju. On ka2e: "A Alaha se boie
Fatir 2BJ
od robor.ra Njegovih udeni.. (El
Muhamed a. s. ka|e: ,Naudniku koji istraZuie, pa pogrijebi,
ima iedna nagrada, a ako pogodi irnaiu dviie nagrade". lsto tako Alahov Poslanik lasls rNajbolji medu mojirn sljedbenicima su uienjaci,
a rnelu njima su najbolji oni koii su u milo,sti najSirokogrudniji. Pa'
6

zito, Alnh ce oprostlti udenjaku cetrdeset grijeha, prije nego nezna_

lici sarr"lo jedan grijeh,<, Taberani. Ogromna snaga i energi,ta se krij. rr rrrrrslimanskim intelektualcirna ukoliko budu robovali samo Ala_
lrrr i rri!<orn vi5e. Alahov posiariik za jedrrog takvog intelektualca ka./o: D.ieda* jeelini u*enjelt je jaci u borbi protlv iejtana od hiljadu

asl<c

ta".

Po slovu Kur'ana isunneta Arahovog posranika musrimanskr

se svakom protiivr:rijediti osim Alahu i Muhamecu a.
ucenjakovog ucenja je jedino starije ijade
illellah Mu,

rrr;r:rrjak moze

r;. oc1
harnedurresuluilah". Prema tome, nema- sisiema"Lailahe
i vlasti koja moZe
biti iznac nauke koju prati vjera u Araha. Anarogno tome, nau6nik
rre dezne za vlaSiu, jer ima ne5to vrijednije od ioga, a to je
ka Diivirc je to razumio nas uvaZeni islamski ptuunik Nun,;n nau_
ibni
sabit. Naime, njemu je harifa Harunur Rasid ponudio duZnost vrho-

vnog kadije. On je to vrlo glatno odbio. potom mu je halifa na_

redio da prihvati navedenu duzrrost, zaprijetivsi zatvbrom. on je
na to odgovorio: "Lakse mr je nositi i brenre zarvora, negoli tude
lrakkove na svojoj du5i". OtiSao je u zatvor itarnnujuci jeclnog da_
rra je na zidu ielije ispisao:
"Laiiahe rlllelah Muhammedunreuluilah",
le sa silzama u odima kazao:
ovo je vrijedno roditi se, raditi,
iivjeti i r,rinrijeti". Prema tome,"za
braco Muslrimar-ri intelektualci, vase
jedino i pravo mjesto jeste u lslamu, jer iete jedino biti u njemu
slobodni. svima nam.ie clobro znano cia bez p-r-ave siobode nema

obicnog graclanina, a kamoli intelektualca.

7-a kraj da pokuda* sa*r. da pojasnr;nr fenomen nrerlranreta

kod \4uslrnrarra kojeg su nasi neprijatelji kroz istoriju zlorabili i

zbog toga Muslinra^i

posljednjih stotinu godina stradaju vei tre*i rnoj jedan poznanik nemusliman rece:
'N/lrrstai'a, vas narocl je si-rrii5e nrehal< i sarnilostan*. odgovorio san-r
r.nu: "Mi smo takvi ne zato Sto smo Mr-rslimarr!, nego Sto smo se
oclrotjili od vjere lslanra. lstina je da l\duslirnani moralu bliti merhartielli, ali prema kome? eujrno sta o tome kaZe Kur'an: Muhamnlecl
je Alah,rv Poslanik, a njeEovi sljecltrenici su strogi p'ema
nev!ernicima, a similosni neeclu,sobom". (Suretul _ Feth 29). Mi ,ro,,.lu
ialost, trili samilosni prema svojirr neprijaterjima, a strogi idistan,
cirani prr:rna braii rtrusrimanima. Htjer,i smo da promijlnimo AIahovu rij'i;, n On to ne clozvoljava, jer Njegovi zakoni nisu poclloZnr
promjerritrna. Alah dZ. S. kaie:
"U Alahoviln zakonirna, ti necei nikad naci oclstupanja.. [suretul -- Fatirh B).

di put.

Jednonr p'ilil<om

l(r-oz hist'riju su nestajar,i mncgobroji-ri iiarodi, a rJo pr.omjerrc-'Alaliirvih zal<,rra rrikad nije doslo. prenra torne, braio Muslimarrr,

lko lcli{r: ol)rjtilri rt.uviin

prrrsIt.rrirra

i protjerati

nepri,jatell;r sa

svojih ognj,iSta, ujedinimo se u jcdirn front, prigrlimo jedn'i druge

[<ao roi{enu braiu, prihvatinro sc ttaicgl Llzvi5enog Kur'ana, z-atraZimo od Alaha oprost i pobjcclir sir;ttrtt<,r lrect; izostati. Napojinro se
sa vreia koje nije zagadettct i otr<lit t;c ttits;tt snagu uvaZavati ditav
svijet, a nece poigravali sit ttatttir l<ito tttai;l<a sa, polumrtvim miSoin.
SvevriSnji u svom Kitalltr l<it2c: "Mi vam knjigu objavljujemo u kojoj je slava vada, pa zaSto se n() opametite". (Suretul
Enbija 10).

Professr Kabil Velijagid

HISTORIJSKI OSVRT NA KORIJENE I RAZVOJ

MUSLIMANA KAO NARODA NA PODRUE.IU
MAGLAJSKE OPCINE
Danas, vi5e nego ikada ranije osjeia se nuZna potreba da se
i popularno razjasnri, i u prvom redu musrimanskim masama
prezerrtira komplel<sno biie Bosanskih Muslimana koji, vei tredi put

nauino

u posljednjih

nekoliko decenija prezivljavaju genocii na nadin najgnusnijih monstruoznih metoda unistavanja kakvo sv,ijet skoro i ne

pozrraje.

Bosanski Muslirnani u petstogodisnjoj etrrogenezi svog originalnog nacionalnog subjektiviteta, bili su svim 2ivotnim nitiina vezani za ovo podnebrje. prozeti dubokim osje6ajem rodorjubrja oni
su kroz vijekove n jegovali humanistidku svijesf o zalednickom Zivotu sa svojim kornsijama gradeci sa njima zajednidke vri,jeclnosti
nraterijalnog ri kulturnog Zivota.

Ne samo njihova prodlost nego i sadaSrrjost bile su usirrjerene na izgradnju zajedniiStva u jedinstverroj, nedjeljivoj i 5ls5r6_
noj Bosni i Hercegovini. Drugadija BiH ne moze rri uiti it<o zeii cla
lrr-rde zemlja pravde, mira i sretnog svestranog razvitka. sadaSnja
oruzana borba Muslimana u BiH protiv ne.apamce'..,e agresrije, vrhunsl<i je cirr otpora snagama srpskog rracionar
sovini2mu to.lu
su r-rvijek teZile i teZe fizidkom uniSterrfu i asimilacriji
Muslimana.
U na"etnuto,-'-'', bezdusnom i bezobzirnom ratu Musl,lmanu B,iH su
1-rroteklrh devet r-njeseci dali ogromne zrtve, nezapamcene
historrji covjei;anstva. Stoga je rat sto ga danas vode Muslimaniu uistinu
osloboclilacki rat -.'- za bioloski opstanak. on kao takav mora uspije-

ti jer su na na5oj strani pravda i sve rrapredne snage svijeta, kao

,i jedinstven stav islamskih zemalja.
Naziv Bosanski N/luslinran (ili BoSnjak Musliman) ozna(:ava
JuZnog slovena israrnskc vjr;roispovijesti kbli se etnicki'ruruio
n"
podrudju BiH isancr2aka. T.ritorilarni okvir se etnidkom
ofornrrjenju Muslirnana (Bosansl<,rJ jozika) b,io je pa5aluk Bosna '- nastao
na
.prostoru srednjovijok.vrrr., ll'sa'sl<c drzave u doba Tvrtka I txlv

stoljeiaJ. sve do 1t37{J. r1r<rirr. r s;rst.vu pasaruka je bio i Novopazarski sandiak ist,r;;r s. r;irrrrrz:ri;r<i rtlr-rsiimani sriratraju ruriuun,n.
dijelom bosa'skih Mrrslirrrirrrir. orrr.Jl.rski Muslimani su etnidki potpuno srodni ostalirrr M.slirrrrrriilr;r isrrratraju se dijelom
rnuslimanskog naroda.
Korij<,.ni, p.rij.kl', rrirs[i_rrrirk N,4rrslirrra'a vezan je proces Sirenja lsla'ra r.ncdu Juzrrirrr slr-rv.rrirrrir,.<llavnom od vrenrena pada
Bosne pod tursku vlast,'r463. , rnarla sc Batkan susre6e
sa lsiamom u znatro ranijem periodu. Tor< crrbrovorjnog preraska na rslam i razvoj muslimanske popuracije rnogjuce je egzaktno pratiti na
osnovu popisa stanovnistva, mnooobrojnih katastarskih deftera
ko_
ji se objavljuju rrarodito rrakon DrLrqoll svjetskog rata, kao i u onint
koji jo5 nisu objavlje.n,i, a postojc i cuvaju se kao svojevrsno svje_
dodanstvo o postojarrju i opstojarrju jed.o-q specifidnog naroda. sirenje lslarna u istocnirl .blasrirrra Balka'a je praieno brojnim imigracijama Tural<a, dotre rr zalradrrirrr crijelovima posebrro u Bosni, rslarnu masovno prrilazi dontar;e - slovensko stanovnistvo.
Na osnovu brojnirr rr.krrrnenata je r-rtvrcreno da je u bosarsl<om sandZaku vec u prvirr crecerrijama turske uprave sirenje
lsiama bilc veoma izra2eno. pror'a poznatom turskor.r.r istoridaiu Bar'l
kanu vei 1520
- 530. qodirrc bosanski sandzak je brojao 16.935

rnuslimanskih donraiinstava, naprenra 19.6.l9 hriscarrskih (katoliikih

,i pravoslavnih). Tokom vremena muslirnanska populacija bila je joS
masovnija. Tako je u XVil vijeku, .a osnovu deftera, u bosanskom

bilo 3'4 Muslirrana od ukupr-rog broja starovnistva.

Masovno Sirenje Islarna u Bos'i objas'java se cinjericom da
su pripadnici "Crkve bosanske. (patareni ili bogurniliJ rrajbrojniji
dio tadadnjeg stanovniStva Bosne, listom prcla z-ili na lslarn. Fenomen bogumila nije dovoljno istraZen, ali se zna da ie to bila oualisticka crkva koja n'ije podizala vjerske objekte, bila je sironrasna i iz svojilr redova je birala naj'Tudrije koji su bili tur-nadi obreda id'irektne veze iznreclu dovjeka i Boga. To je bio
"Djecl" ili "DlD",
crkva je dijelila sudbinu naroda, b,ila r.nu je bliska i-nije oduzinrala
zemlju niti trazila desctiru. Irrkv'rrrisljenje zastupao je jos 1624. uceni vizitator Masarcchi. [)osto jc l(ralj romas nasilrio prisilio svr:sandzaku

io porlarrike pripadnike crkve Bosarrske cra prime katoridku vjeru, o

tortre kaZe Masarechi "Vjerujem da su se mnog,i sjecali krivovjerja
Ibogtrnilstva) i zbog.toga biri srabi u vjeni (katorickoj) pa su priilk'r'clolasl<a Turaka rako preraziri na Iira'r da saduvalu'svoju slolrodu".

i)i fanje porijekla Bosanskih Muslir"nana ne moZe se po;jeclno.,

staviti samo na ovaj aspekt, ono sigurno obuhvata i druge bitne
elemente 'i rnomente koji su uticari na sirenje israma. siiurno je
da pripadnic! i"crkve Bosanske* nisu svi iodmah predil na Isianr. Jedan njihov broj se povukao ispred Turaka u Dalmac,iju, i na
sigurno je da su na rsram prelaziri i pripadnic,i kaiorican'toke.pravoslavne vjere, kao
stva,
Vlasi i sve je to teklo do kraja
)iVil vijeka, dok su kasniji prerazi manjeg obima. prerazak domaieg stanovniiStva na lslam bio je sigurno uslovljen i drug,i{m razlozima kao Sto su oduvanje posjeda ipovlaScehog poloZ-alai vla_
s'rele (sitnrr isrednje plernstvo, dok krupno likvidirano sa dolasI<orn Turs[<eJ, bolji materijalni polozaj seljaka (oslobodenih feudalnjh obaveza) i zbog toEa 6itava sela napu5tajr.l
"Crkvu Bosan_
sl<ur", te veia politidka prava. U te uzroke treba ubrojati li idejne
srodnosti izmedu bogurnilstva, odnosno srocjnih religilskih udenja
sa lslamom" Jasno je da pitanje direnja Islama joS nije dovoljno
iasvil'etljeno i zbog toga Sto je dosadasnja istoriograf,iia namierno
ovonr pitanju posveiivala rnan je paZnje prije svega radi potiski_
vanja nacionainog parnienja Muslimana. Otuda i ovaj skup ima
iccian bitan zadatak da obezbjedi da se u narednom periodu uoini

nral<siiralan istraz'ivacki napor

osvijetljavanju korijena Musiima-

na.

Sirerrje Islar.na nije r_r Bosr-ri podelo istovremeno u svirn njerirrr dijelor,rima. Prva etapa desira se jos prije osvajanja Mehmeda
Il FaLiha u bosanskom krajistu, da bi poslije oivalanja Bosne

ona zairvatila kraljevske zenrlje {centralna BosnaJ, a z.alim i ostale oblasli.

NaS Nl1aglaj susreo se s Turcirtra neposredncl nakon prvog
njegovogl pominjar.rja 1408. godine u povelji hrvatsko_ugarskog kraija Sigisrrrr,r'da. Naime, vec 1415. g;oclir.re Turci se pojivljujr-r pred
Dobojerr kao saveznici Hrvoja vukciia, poslije paoa'eosn'e taor.
podrucje od Vranduka do TeSnja iDoboja nije odmah ukljuceno
u sastav [rrrskog carstva. Tu je formirana vazalna tampon driava
r;:nrerlu jajar:!,e r s:rebrenidke banovine.
lt4edr-rtirir, vei j,:185. godinr; u prvont;top-isu l:osanskog san_

se rrahija Maglaj zajedno sa ozre;nsko',., nuiiiJo,.r.

od larla cc irvrljc podeti intenzivniji proces prelaska na isiarrr.

rr2altr slrorrrirrjc

lrl
11

U toku XVl, XVll iXVlll stoljeia Maglaj injegova nahija

stalno se razvijao kao znad.ajan vojrri Iposebno), pr.ivredni i kulturni centar. Za cijelo to vrijeme (uglavnorirJ je bio Ll sastavur te5anjskog kadilr-rka. U XIX stollcctr l\/aglaj je bio isanr sjediste kacliluka, odnosno mudirluka Isrcz).

O razvoju Maqlirja l<iro l<rrllrrrrrorl centra najarg;r-unentov;rtijc

govore postojei,i arhitt:l<torrski olrjckli isporrrenici. Po sverrru sudeii najstar.ija nracllltjr.;ka tliarnijrr ztr l<oju se ne zna kada je podignuta jeste Sukija Ii:aru;ijskir) rllirrnija pod gradom. Ona je rnr:gla
da posluZi l<ao botlorrrolj:r vojrrit;irrrir tvrclave igraditeljinra veieljepnog objel<ta l(rrrsLrrtrli rliirrrrijo. 1o jc svakako najznadajniji spo,
nrelrik l<ojeg je Tursl<ir oslirvill nir poclrrrcju rnaglajske op5tine
jedan od najzrracajrrijilt i najljclrsih irrlritektor.rskih spomenikti iz
turskogl perioda r-r naSoj drZavi. Nije pozrrata gradrrja ove dZamrje,
ali je po svoj prilici sagradena u drugoj lrolovici XVI stolje6a. Po
svojim proporcijama tlunara ove dZanrije spada rnedu najljepSa
minareta u Bosni iHercegovini. Prenra natpisu l<oji idanas stoji
na dZarniji kaZe se da je opravku izvrSio sr,rltan Abdul Azis u periodr-r 1867 68. godine, a graclitelj clZamije iz ternelja prema torn
natpisu je Gazi Jusuf pa5a rorlorn iz Maglaja, Dneka ga Alah spase
svojom milosti." Prema do saclir saduvanonr predanju nad ulazon'r
u KurSurnlilu rrekacla jc staji'rllr ploca isa pozlaienir.tr slovima) koju su vojrrici Euctenit Savojskoq odrrijeli sa soborn u Bec kao ratrri trofej. U l<rugu cllarrnije rr;rlerze se rnnoglobrojni natpi.si sa rriSarritna istakrrutih Maolajlija. NiSani ovog groblja, kao uostalom i
svi etnografski sponrenici Maglaja, pokazuju nam da je u ovom
gradu bilo vrsnih kaligrata, kao irnajstora u l<lesanjcr niSana. Na
2alost, mnogobrojni spomenici rr naSem krajr-r racleni su od ka'nena pje5dara, pa se veoma brzo ruiniraju i rratpisi oSteduju atlnos'
ferlijama. lzgradnja jednog oval<vog monunrentalnog vjerskog objekta u Maglaju, sasvim siqurno ctovori o znaiaiu ovog grada, a
dZamija je dobila irre po olovur koje je prel<rivalo kr-rbe nrinareta
(olovo -- turski kurSum).
I

U migracijama stanovlriStva izuzetno l)r.llo sLr doprinosil! ratovi koji su vodeni sa Austrijorn krajem XVll ;i u prvoj polovrri
XVlll stoljeia. Jedan dio stanovniStva nakon trirskocl qubitka:luciima, Ugarske i Slavonije povladi se prema Bosni i to su uglav-

nonr pripadnici islamske vjeroispovijesti (potornci nekadaSnjih Bo5njaka koli su i osvojili te krajeve). U svojoj studiji "Ozrenci i
Maglajci" dr Fllipovii istice da su najveca naseljavanja Ozrena
bila sa podrudja Hercegovine iCrrre Gorc ito r-r posljednja tri
stoljeca"
1',Z

tih

Nni'; jc Mlqlrrj zn vi=ijn'r-rc trrrsl<c vlnrJrviric clrcl riiz islui,irtrdrZavnika. Prije svega,'istice se Kalavun Jusuf pasa Budimlr.la,

i graditelj Kursumlije. Najistaknutiji Maglajlija ovog

Fazli
pa5a Maglajac, osnranlijski vojskovoda, nau Anadoliji, a- 1647. godine je i komandant mornarice (kapu'njesnik
pa5aJ. Za vlade Mehmeda lV bio je namjesnik u Tem,i5varu,
dan
Budimu i Bosni. Namjesnik Bosne je bio u tr:i navrata. U Maglaju
br-rdimsl<i

perioda

vezir

je bio

je ostavio zaduzbinu

dzamiju (Fazli pasina d2amija), jednostavsa drvenom .munarom, a u Carigradu je ostav,io saraj "Hiljadu,i jedan stup(. JoS jedan Maglajlija je dosao do duZnosti bosanskog varije. Bio je to Mahrnud
paSa valija bosanski od 1621 72" gocrine. Sefere pasa rocrom iz
l'tnaglaja, takoder je bio valija Bosne lTOg 10. godine. lbrahim * pa5a NovoSeherlija je bio namjesnik Egipta 1595. godine, a bio je
iveliki vezir. U svom rodnom rnjestu je u prvoj polovini XVll
vijeka sagradio dZamiju. Murteda paSa Novodeherac bio je vezir
lrr.rdin'rski 1625. godine. Porcd niza istaknr_rtilr sup;raelana,
navesiu
jcdno ime
covjeka koje je stvarao znatno kasnije, koji nije nio
tlrzavnik, a- to je Edhem efendija Murabdic, jedan od uetikana na$ccl grada. Na Zalost, o njemu donedavno nisnro mnogo znali, jer
se r5lo za tim eJa zariranje bosanske kulture od starog sistema, sto
jr: imalo za cilj zattiran)e Musrinrana kao naroda i ponistavanje njihovog istorijskog pamcet.rja. Edhem Mulabdii, naS sr-rgradan,in
,1e
jedan od najvecil-r knjiZevnika BiH Muslimana, pisac pivog roma.a kod Muslimana. Njegova proza s jedne strane, izvire iz narodno
pripovjedackilr trad'icija, a s druge strane, svodi se iprimjenjuje
r;r akiuelnu problematikr-r drustverrog i kulturnog razvoja Bosanskih
Nllrrs;lirnana na razn.redi dva vijeka, l<ao ina raznredi civilizacija:

na

graelevina manjih-dimenzija

lrrr :;l<c

austrougarske"

U svom daljem historijskorn razvoju, l,,4aglaj se ponrinje kao

lr;rlr.lurija i to prvi put 25. novembra 1253. godine do ,lg35. grrdirrr: k;rtlll je ova institucija ukinuta. Za vrijeme upravljanja Bosnorn
,rl :;l'ilrro Abdr-rl pase Defteroviia, izvrsena je opravka vise utvrrl.rr1;r rrrt-'rlrr kojima je bio iMagrlaj" lnspekcija ra delu sa bosan:,1(rr rrr:irrrarom Hasan agom 13. 2. 1782. godine k0nstatovala je
rtir lrr:lr;r i,'vrsiti popravku pet kLrla, pet karar-rla i da treba graditl
Ir;u rrt;rrrrr. l),1rravka je kasnije izvrsena i to je bila prva po"pravka
rrurr;lir;:rl<r: tvrrlave. U Maglaju je u to vrijeme bilo 500 vojnika koji
srr rl.lriv;rli rr:rlovrrr.r plaru. Zna se da je nakon drugog prodora Ausllijlrrrrrr:ir, iz Mrr<ylaja otpremljeno 125 vojnika i vise buljubasa kod
l(lirrlrrrc clrijt: s;r: vodila borba sa Austrijancinra. Tako 1e tezo. godinc'rrrir<llirjska l<alletanija otpremila u rat protiv Rusije 72 vojnika.
Posljednji rrru<rlajski kapetan je bio Emin kapetan, pristalica refor13

nri Husein kapetana GradaSccvir;it izr,rI ttvtttl ;trlzttitIoc1 lttlst.lttskoi.l

jr-rnaka Muslimana, sada Lr pjosttt:tttti.t opJov?.r)o-c; iza kojeg r-t narodu,i dan danas vlada pozitivno rrtiSljerrje u vezi bucienja rraci,rnalne svijesti" O tome govoro i clitttits prisutni nazivi kakvi si-t
kapetanova voda i kula, kiro,i r.;rrvrro l<apctetnovo u Uli5rijal<u. Posljednji maglajski kapctan ic ur))ro 1lll3'/. clocline i njegov brat je
bio Uzeir beq prvri rnirtllrrjr;l<i rrrrrsclirrr (sresl<i nacelnik). Njegovi

potomci su bezi Uzcirllt:t;ovir:t.

Aktivnost ljttdi rrr;rrylirislcoty l\r'iriir od prvih pocetaka, pa cio

sredine 19. stoljcr;ir lrilir jt: tr;tnicrr:ttir nlr poljoprivredu i sitne zanate. Tek negdje oko 'i tJ{i0. i;ttrltttr: l<;trllt su Austrtijanci podeii cia
eksploatiSu Surnc rlr Ozrctrtt, jirvllirjrr st: prvi ltodeci indurstrijalizacije na naSenr prostoru. [J lttrskorn 1lt:riorltt sc intenzivno razvijala trgovina irrrirrllajsl<i brtzrrr sr,ijt:tlortt (ttltttlrr srijeda u lVagla1iti
je bio stjeciSt<,'prodajc i l<tt1t<lvittt:. O<l z;tn:rlit posebno se istidtt:
terzije, pekari, kovzri;i, samarcl2ijtl, t.ltrrttiori, lr.rrtrrrdzije. Neophodrti
pribor kupovali su kod rnaglajskih trllovat;a l<oji su vr5ili nabavke
iz Sarajeva. Novi Seher je bio pozrtat po ltroizvodnji kosa za ka'
Senje trave, a ove kose sLr se posobtto clol<azale r-r brdskirn krajevima, kose koje su blle na daloko pozrtate kao 'novo5eherke" i
ko5tale su podetl<om ovog stoljcr;a jr-'rlitrt zlalni dukat. Maglaj je, uz
Trebinje, Pocitelj iGradacac slladao u gradove gdje je sahat kula
bila u sastavu tvrdave. Maglajski kraj je imao dosta hanova, a u
samom gradu Delibegov hart i lran u vlasniStvu Ahmet-age Vellbe'
goviia, oba na desnoj obali rijeke Bosne. Bilo je viSe hanova smjeBrod. Saobra6aj !e blc
Stenih uz tadaSnju trasu puta Sarajevo
nerazvijen, a sve do dolaska Austro-Ugarske putovalo se volovskinl
kolima. Od Sarajeva do Broda putovalo se 46 sati iMaglaj je bio
jedna od usputnih stanica.
O sudbini Bosne iHercegovine odludile su velike sile nil
Berlinsl<om kongresu 1878. godine. Berlinskim ugovorol'lr je rijeSeno da Austro Ugarska zaposjedne BiH, a okupacija je pocela 29'
jula
1878. godine. Austro Ugarska vojska je naiSla na Zestok 'ptpor
-Muslimana,
kao isvih onih koji su braniii cast islobodu i'domovinom osjedall BiH. Posebno se na5 Maglaj istice u pruZanju otpora okupatorlt, a sluaaj otpora Maglajlija je bio prvi sluIaj orgairiziranog otpora u cijeloj BiH.
Broj muslinranskog stanovniStva Lr bosanskoill paSalLlku zlriitno se mijenjao. Dok je u XVlll stoljecir, kako je vec reccno, lnLl'
slimanska populacija bila dalel<o najbrojnija, r-r kasnijim vretnetritr.i
broj Muslimana je podeo opadati . Tonre su doprinijeli veliki ratovi (u kojima su udestvovali iskljudrivo Muslimani) iteSke poSasti
l<uge, koje su opet pogadale gusto naseljene gradove [tnahotn na14

scljr-'i'ri Mtrslirnanirni.r). N1.rn1r'ro velike posljeclice ostavio je veliki

r at 1083 - - 1699. g,Jcdine, kada je za vrijeme provale Eugena
Savojskog i na5 Maglaj opusto5en. lsto tako i te5ke ,posljedice os-

tavila je i kuga 1813

1817. godine kao i ratovi u Srbiji s podetka
XIX stoljeia. Tako je- prema popisu od 1850 .- 5j. godine u Bosni
bilo 424.000 Muslimana, odmah poslijb okupacije BiH od strane
Austro UEarske dolazi do najjadeg pokreta iseljavanja Muslimana,
kada je iseljeno u Tursku oko 160.000 Musl,imana. Masovno je iseljeno u Tursku i 1882. godine, poslije ustanka u lstodnoj Hercegovin'i, 1908. poslije aneksije i 't 918. godine poslije stvaranja Kralje_
vine SHS. Sve je to dovelo do promjene r-l einidkoj strukturi sta_
novniStva.

Petstogod,i5nje prisustvo lslarna na Balkanu,izvrSilo je snaZne uticaje orijentalne civilizacije, narocito na Muslimane u Bosni,
kao i u drugim republikama i pol<ra.jinama biv5eg jugoslovenskog
prostora, ali isto tako ina nemuslrimane. privladnost orijentalno - islamske civilizacije proizilazila je iz iinjenice sto je donosila: viSi siandard Zlvota (stanovanja, narnje5taj, noSnja, jelo, higijena
slicno),5to je prilagodena potrebama 2ivota (arhitektura),5to je
ri

clonos'ila lagodnost (rahatluk), nove potroiadke potrebe (kozmetika,

nakit, kafa, duhan), po svom odnosu spram prirode (njegovanje zelenila, cvijeia, kulta vode
- Sadrvani) davala maha ma5ti (pridc,
legende i njelna poez,ija ri sevdalinka].

Narodito snaZan utjecaj orijentalno

islamske civilizacije
u brojnim
turcizmima (jezik).
ll rjecniku turcizama orijentaliste Abdulaha skaljiia registrovalro
1c r;irl< 6.878 pojmova sa 8.724 rijedi orijentalno islamskog porijekla.
lrrr;r;rrr;i u vidr-r da prosjedno obrazovan covjek ima znatno manji
lrrrrrl rijedi, to je ditav jedan jezik sadrZan u rijecima koje su za
n;ri rivo postale najnornralniji matern.jri jezik. Banija narodna no5r1;r rr jrrryoslovenskim zemljama bila je sasvim orijentalnog tipa. eak
lrr r Vrrk Karadzic proglasio fes nacionalnom no5njom. orijentalno
r:;l;rrrr:;ki utjecaj osjeia se dak iu crkvenom graditeljstvu, crllvr:rr,rrr rlrrrrjestajlr i prednretirna u uvezLr i ukraiavanju crkvenih
rrrr biv5e jugoslovenske narode vidimo

litrltryrr rlrl.

I rr;r rr;r:;crn podrudju mi bosanski l\4uslinrani Maglaja imamo binle

rlir r;c rlir:inro i ltol<aZemo svijetu naSe l<ulturne vrijednosti kao 5to
su lvrrl;rvir, rlz;lrrija Kr,rr5umlija, ostaci vodovoda, kanalizacije, Delibct;rrv lr;rrr, t;ijr:li carSijski kompleks
Zar je onda dudno da
neprijirtclj ul)r'ilvo lta ovom terenu desne obale Bosne uniStava sve
Sto strignc, jcr sc tinre udara u samu du5u muslimanskog naroda?

15

Obaveza Bosarrskih Muslinrana intclcktualaca Ll ovorn clramatidnom trenutku za na5 narod, kad nam prijeti bioloSki opstanak - da dvrsto zbijemo svoje redove, da se joS viSe okrenemo svottt
narodu, da udinimo sve za odbrarru nam lijepe domovine, sve za
pobjedu nad agresoront zit l)ro(tres i prosperitet na5eg naroda.

DZelal lbrakovi6, profesor sociologije

Emancipacija, pretpostavke za otvaranje perspektiva,

putovi izlaza Muslimana -* ratno osvjeiiivanje
Na podrudju maglajske opcine, ako se izuzme ova posljednja
koji bi se mogli samo uslovno nazvati meclurracionalni sukobi, mi smo godinama suodeni sa laznom slikom o
srlidnim medunacionalnim odnosima, a da je tako govori i jedna
od izjava znamenitog denerala Mladiia, koji ce poput svog preihoclrril<a DraZe Miha;ilovica zauvijek ostati upamien kao ol,idenje sa_
rrrog davola, odnosno Sejtana. ovaj cfeneral je u razgovoru sa predslervnicima HVO (citirano u
"Globusu") izrekao na upit zadto se
lrrko divljadki granatiraju gradovi kao Sto su Maglaj da to nije zalrrirjavajuce, jer tamo je ionako previse balija. ovaj oficir jos iz
lit.vsl<og Skolovanja akademaca izraslih na teorijama oNo I osz
rlr lrrirtstva ijedinstva je time izrekao svu satansku sustinu plailil rno(l uniStavanja BiH: uniStiti balije, poturice, mudzahedine, un,islili rrjilrovu ekonomsku ibiolosku osnovicu isa ostatkonr se obrar:rIr;rlr jr.'dr.rostavno pretvarajuci ih na podetku u grac[ane drugog rc.rLr IMrrslinrani su Zidovi ovog rata
cigani i tretiraju se najdesce
liiro Ir;i lrrtalice). Pogled kroz istorijsku
prizrnu iskrivljene svijesti
:;r1,lil<rrr; rrirr:iorralnog biia uvijek je zasnovan na mitovima i legenrlrrrrr;r k.rj. rrajobidnije izazivaju zal<rvavljene odi s kojima horde
ttuttrijrrl<;r rl;rrrirs tumarajr,r od Bijeljine, Fode, Bosanskog Broda, preko llor;irrl;l<c Krajirre, pa do Hercegovine dineii nevidene zlodine
l<ojc olrir;rrrr rrrrrlilaze inajtamnije strane ljudskog uma. Sama porttisirrr rlir jt: zivot rr Bosni danas najodvratniji horor film uzivo izw
zivtt jt',tu kojir se linr vi5e povecava kada se zna s kakvom ravnodLrsnor;rr s() lo l)osnratra u Evropi isvijetu. Evropa opsjednr'lta svojitn laZnirn rrrirotn iprocesom vlastitog ujedinjavanja kao da ne
cs;l<alacija sukoba,

16

li

prinrjo(')uic (lN sc l(ailcc)roclcni l)r'ocor;i InSizacijo (loSilvfljr] u sflnroi]1

rrjerronr tl<ivu postajuci prijcIrrjrr no silr)lo rrjcrrtrrn tnirrt nego iopStern miru naSe civilizacijc: l<ojir s;c lrribliTava razmedi dva mileLiijuma. Poku5ao sarn da;lrillrcrnnjrrci se za ovo pronadem sltidtre
slucajeve zlocina u svjelsl<oj povijr:sli, ali ovo Sto se deSavalo u
BiH nadilazi i mengel<-rvsl<r: rirtlriorricc i nraStarije markiza de Sada.
Opsjednutost sobor.rr i vlirslilorn rrovoclnorn istorijskom snagonr

temeljenoj na razvijarrjrr polricrlnir;l<o<y ttrentaliteta mogla je satmo

da u tom narodu dolrilc polvrrlrr kroz rrrristavanje navodno najslabijeg citavog jednrlrl rrirrorlrr. Io r;t: orlrrosi, traravno, na muslimanski
narod kojem je prc.tlrotlno porrrrrlcrr lal<ozvani istorijski sporazum s
kojim bi muslinlr)r)sl(i n;rrorl pol.;liro sirrri;cstrik u zlocinu nad Hrvaiskonr iko zna rlo l<ojcty rrovol; irpt:lilir rrczajeZljive beogradske a2daje. Naravno, poslijc lri kiro svirl<i tlolrar slttga loieg gospodara
i sanr doZivio isttr strrllrintr rrrriSIr:rtja. [3lit;l<rig je trebao da r-rni5ti
sve 5to je mLrsltirrrirrrsl<o itako sc ist<-rrija potrovila sa svim tragidnirrr posljedicar)ri.r uvocnrrirn'darras za suvrerneno naoruZanje.
Muslirransk'i rrarod ocl ocllaska Turaka sa ovilr prostora doZivljava poniZenja i postavlja sc rr infcrionri status razvijajuci kod tog naroda toleranciju pa ipraStrrrrjc ivlastitirn krvrricima. Od prisilnog
i dobrovoljnog rascljavarrja rkrlasl<orrr Austro Ugarske, stradanja Lt
prvom svjetskom ratu i rrirroiiilo po rrjegovonr okoncavanju kada
se sav bijes "pclbednii;kc" srpske vcljske sru6io upravo na na5 narod irazvlaScivanje navo<lno0 begluka'i nasilno uzimanje zemlje
koja je po prirodnonl pravu pripadala Muslimanima postaje vlasniStvo mahom Srba. Takr-r je stvorena nacionalna, svijr651 Srba da
se sve moze nasilnirn putcnr oduzeti iond,a to pretvoriti u fakticko
stanje zakonom, ustavonr ili necim drugim. Tako se srpski posjed
poslije svakog rata Sirio ivaljda je tako i sada za nezaie?liive ppetite srpsko-crnogorske soldateske u ovom ratu.
Kada je rijed o maglajskoj opcini postojanje Muslimana kao naroda je istorijski cin koji se desio vec sa dolaskom Turske na ovo podrudje. Nisu poznati pol,iticki procesi, odnosno u istoriografijl nisu dovoljno osvijetljeni, iz razumljivih razloga, jer se Zeljelo o Muslimanima
da prikrijr-r sve bitne dinjenice kako bi se potisnula nacionalna svijest i
zamijenila sa jugoslovenstvom, ili srpstvom. lstorijska nauka se tako
stavila u sluZbu tekuce politike prenebregavajuci 'istorijske cinjenice i
od svojilr poturica stvarala mitske junake, dok su pravi muslimanski
junaci uglavnom bili ona druga negatrivna strana. Marl<o Kraljevic
i njegov konj Sarac su poznatiji od svih srednjovjekovnih junaka
a namjerno se minimizirao utjecaj brojnih musl'imanskih predstav'
nika. Tako je Markov konj Sarac uSao kaskom u iistoriju prije sviit
intelektualaca, narodnih heroja imudraca, kao icijele jedne kultulo

rc 1r[cl'irrjorrr)(J stilrfi kojCt; je izrranrr:r'ril.i (ielrl ocijcrrio kaei vi hurrrc i;itajurci "Onr<lra i iVlerrinrrr". on.icr i Merirna i nepozr-rati prjcsnili i;r-r potisnuti pod navalom raznih braca Jugovica, Vuka Brankovica, Ljntice BoEdana, Milo5a Obilica ibrojnih clrugih Supermena
iBr"trnena sa tri prsta. o toj istorijskoj mafiji ikulturnom geno-

i obrazovanja malo' je redeno,do sada. rVLoida

lri o to're vise mogli sudiIi zapisnici, jer se i slusanje starih sevr.lalinki smatraio za muslimanskri nacion alizam. Jednostavno se el(r;idu na planu odgoja

sIreirizam l<od srba imenovao za lijepu rijed iiberalizam, kod Hrvalir se kao ikod Muslimana iSlo direktno u glavu, pa je to bio
lrrvatsl<i nacional,izam ustastvo, ali je trebalo rimati uvijek pokrice
srpsl<og nacionalizma ihegemonije u navodnoj opasnosti od drugrh.
lal<o je bilo, uostalom, u cijeloj jstoriji, jer se poslije svih veli_
l<ih ratova srbija prosirivala kao navodna pobjcdr-ricka. Ta llezasitost
i llrikrivanje vlastitog nacionalizrrra lorsiranjenr teze o navodnoj
rrtlrozenosti srpskog rraroda r-rvijek je u prvi plan izbacivala ili istorijskc
pr:rvo precivodnice naroda ovog dijela Balkanskog poluostrva, jugr_r:;lovenstvo, bratstvo ijedinstvo, pozivanje rra nralronr srpske Zrtve
rr svinr ratovima. To je uz veliku halabuku povoclom obiljezavanja
lrill<r: na Kosovu dobilo obiljezje nacionainog programa sa znanrenitinr
l\,4rr'r,randumom SANU na delu. To je, da tako kaZem, naudno plarririrri genocid nad Mr-rslimaniirna iHrvatima, ali sasvim sigurno i
:;vilr nesrpskih stanovnika bivSe Jugoslavije. Tome se podredilo
:;vr: od izuzetno priprenrljene propaEande, d,iplomacije koja jc,
rilrrla navodno jugoslovenski irnidZ, a zna se da su diplomaciju cirriii nrahom srpski kadrovi, bai kao sto je isti slucaj i sa biisom
ri.vinskom agencijom IANJUG. velikosrpska ideja je tako izuzetno
lr.rlodrro tle jer treba znati da cak i sa tvorevinama kao sto su
:,lir;r Jugoslavija monarhisiickog tipa, bas kao ititovska Jugoslavrrir rrisu odgovaraie kao tvorevine u l<ojima srpski narod nerna
\,,(){:ililt niti stanovniStva, a o teritorijama da ne govorimo. Tako je

.liru,,r l)rotlv generala idenerala), kao irat u Hrvatskoj (artiljer rt:,1\o r ;r,, vrrljivanje gradoval je bio tek uvod r-r jedan
od najgacl_
rrrIlr r;rr.vrr, l<oji je bio konrbinacija artiljerije, avijacije, specijalne
lrrr::,;rrltl. r:;iltno fali atomsl<a bornba, pa da se ispuni cijeli ar_
r,rrr;rl I'u1rl1r:r inapravljen od svih dosao u ruke najvecih ludaka
inrirrr;rl\;r li.ji srr qa uperili protiv vlastitclg susjecistva goloruko;1,
rlolrr,rr;rrrr;r:rrr,ty i r:ivilizacijski priprernljenog cla r-rde u 21. vijek ili
L l;l,ljr:r:t:, il ,{) .l<renutog proSlosti i zagledanog u prazne sant jrrl<c rrror;ri r:;rr-;r I ivara i misleieg praznom lobanjom raznih
Girrirsrrnirrir, M.ljr:vir:rr, nekog kaplara cvijetina Todiia pomijesanucy
sa rnirist.rnr lrijclorl lrrkir itrosne kmetovske nepismenosti idugo1..)

t9

rjodiiinjccJ boravl<a sa slol<otn rr istoi ltosloriji. Obrerliin l<lrnjc i

rroZ kao oStrica koja briSe rlratticu iztttedu civilizacije iplemenske
zarakijanosli postaju toternsl<i sirnboli tnracne rupe koja se pojaviia
u velikom dijelu jednog naro<la isa tim se poniStilo sve od tolii(.r
proklamiranih evancleosl<ilr i svr;tosavskih principa sa kojima .se
tako vjeSto manipuliralo ul)rilvo rr prriprerni svijesti cijelog jednog
naroda srpskog da uclc l<rrtz rnrat;na vrata bezdana pakla na zemlji,
zenrlji koja se od vajl(iltlit zvltllt Bostta ibila Bosna iHercegovin.r
inikada takozvaner lJosrtir. Kirl<u rijct;i znamenitom biseru zemlje,
rijeci Bosni, objasrrit'i rlir jr: t;rl<ozvatra l<ada su se u njoj dak i
zagri2eni potodari i brrllrri l<irl<vi stt Ozrettci ili Ozrenjaci znali smoditi itako umodcn'i ovilt tllttir lrrliirirr je kao 5to bjelinu icistotu

materinstva, djevojaS[vir, prl.jajr-r njilrovc l<trirtde, lipacke kobre, ozrenske drmorrjo, a yl<-ltrta2u ittt svt'lsr<ltto I<ojekavke Guzine (izvinite na izraztL), Ozreni Jorgartovici, fiacle Dokicl<e... Sve to, a kao da
zaboravljaju Dizdarove nijeci da valjti irrjirna preko rijeke. Mo";da ce se njihova rijeka upravo zvati Bosna i poceti hucati svoiim lriljadugodiSnjim vodanra iobjaSnjavati irn za5to se zove up'
ravo Bosna iSta je Bosna, a tr-r prictr valja sluSati igledati svt-t
ona tijela koja su Drinom plovila ijoS plove, obezglavljena, ra5deredena, oguljena, obeSdaScerra, ali sa cistom duSom koja danas
nrora da optuZi cjelokupnu navodnu sLtvremenu civilizaciju koja sa
ustrajnom mirnocom postlatra danas kako se bez printjera tr is-

toriji uniStava jedan citav narod. Humanitarna pomoc kojr"r

nam 5alje ista na5a sr,rsjeda Evropa icijeli svijet samo su izlaz

za otvaranje ventila vlastite savjesti njihovih stanovnika koji ne

vjeruju da se to ba5 tako kod nas dogaela. MoZda iveliki dio
zaluclenog srpskog naroda upravo ne vjeruje onom Sto piSu r,usta5ke* ,i "mudZahedinske novine", ili "imperijalistidki" "Die Welt",

Sto govori i slikom obja5njava Skaj Njuz, Bi-Bi-Si... Uostalom, vladamo danas pouzdanim podacima da je svtim Srb'irna zabranjenr;
da slu5aju ili gledaju bilo Sta drugo osim onog Sto kaZu BTV Srbije, Politika, Srna (kod ovoga imena samo mala digresija *- na
osnivanju ove agencije laii cak je i jedna Desanka Maksimovii t-t
starim senilnim oduSevljenjima je bila Siroka u destitkama, videci
srnu kao pesnidku metaforu, a oni koji su destitke primali su pLlcali drZeii das ubijanjaJ.
Mora se i ovdje spomenuti da dugogocliSnje laino uljuljki'
vanje u nenacionalnu ljuStr,rru Muslirrana povezano i sa nekirn katastrofalnim, al'i i programiranim greSkan.ra (programiranim od strirne drugih), a to je povezano sa navodninl nrerhametom i saburonl
kao dvijema odreclnicama Muslimana bosanskog porijekla. To dobrodinstvo, pra5tanje, dareZljivost, strpljenje, dosljednost i dekanje
2A

da sr-rdbina odredi mjesto je nedostatak pravog tumadenja ovih odrcdnica koje su se inametale kao n.ivo svijesti u svakodnevnom odr;oju vec;ine muslinranskih porodica. Taj nivo svijesti proistekao iz
rlLrclogodiSnje ivjekovne prakse Zivljenja nije nikada uvaZavao izui;avarrje Kur'ana kao ishod,iSta ovih principa na pravi nadin. Da ne
rlovorimo, mada i danas treba to reci, da .Kur'an propisuje da Bog
rrece promijeniti situaciju jednog naroda dok je narocl ne promijeni
:;arrr, pa do toga da se sabur u izvornom tunradenju mora posma:rati kao puna spremnost na ulagarrje najveiih napora i truda i poclrrodenje najteZih Zrtava u akt'ivnom otporu zlu i ,aktivnoj borbi za
rlobro. To'izvorno tunracenje, mada sam se ja samo sluZio autorirrra, koji imaju autoritet u ovoj oblasti iza sebe ne mogu rec,i da sant
pripadam ovim autorima, niti blizu dobrim poznavaocima Kur'ana eas.
rrog izato ovu tezu nedu duZe elaborirati sa ovim pristupom, ali sam
osjetio za potrebno da u vrijeme ratrlo.J osvje5civanja Muslimana kao
rraroda da istaknemo elemenat Kur'ana kao vrlo vazarr faktor osvjesiivanja i povratka iskonskim vrijednostima izlasl<a iz ljuSture koja se zasrriva na nenacionalnom biiu bosanskih Muslirnana. Ovo podsjeianje na
i:;larnskur dimenziju nacionalnog bica Muslrimana na prostoru Bosne !
llcrcegovine mora se danas u vrijeme rata u BiH objasniti ne kac
islarnski fundarnentalizam jednog naroda nastao u evropskom okruzerrjrr , a ne u ol<ruZenju islarnskih zemalja, nego na razmedinra civili,,irr;ije istol<a i zapada. Sa svojirn ignorarrtskitn stavom suvrentene
I rrropa je prokockala izuzetnu 5ansu da jedarr europski narod prihvrrlir kao europski, a ovako ispada da je bolujuii vlastitoj zabludi
inepoznavanju prisiljena da pod pritiskom islamskih zemalja ovaj

lni pol muke za Europu, koja je uvijek Balkan

leglo ili parafrazirajucii Krlezr_r
rlrr je ovo balkanska krdrna u kojoj nikada nisi siguran kada ie
rrt;slati svjetla,i kada ie nozevi rjesavati medusobne zaclievibe,
prol:lem rje5ava.

;rosrnatrala kao mistidrro plemerrsko

rrli postavlja se pitanje kako suStinu bosanskog Zivljenja ne znairr konr5ije i susjedi i kako to da su nesporazurni uvijek u funkciji
rr.lcr: politidarske igre? zar ovo krvavo istorijsko,ili povijesno isl,r.;lv'rije dovoljna opomena da se ovdje periodidno istor,ija porrrrvl;;r lrilo sa pucnjevima Gavrila principa ili nekog drugog-Crnog
(,;rvrrl;r l<'rl sarajevskog aerodrorna kada je ub'ijerr jedan
tihi Bor;rilir(: ll;rl<ijrr Turajlii. I u jednom i drugorn sludaju se sve de_

1rr.r:<l oi;irna uvijek prisutne evropske javnosti. Iu jedrrom

rlrrrrlrrrr :;lrri:rrjtr se de5avalo dudenje, isdudavanje i klasridni terorizrrnr i irl<, jr: ikakva pourka iz oba sludaja to je da ovi pucnjer'i
rrrr)ryrr iztrzv;rti (l<irl<o se to jednonr vei desilo) svjetskr,r katastrofu.
l)ir Ii r;c ir;l,ri1l lrili uciteljica Zivota ostaje na ehu Zeneve, pri.1,-:
$\/o(lir U r;vij0l;li Mrll;lirrLrner, kOji nrorajr_r pr0rr;rci svr.rjc pravo I.ricc

r;irvrrlo

21

kao faktor koji nije viSe tnarllirralarr ine nrclZe se l<upovati sa

jednim opankom prije izbora, a rrslovljavanje dobivanja drugog opanka ako se zna za koga si qlasao.
Trad!cionalizam posrilatr-aniit sabura kao othukivanja uz kahvu
iprlsjeianja na Cariqrarl ili P*;tLr kao nostalqija za rrekim vremenima davno proSlirr it;cl<irrrir-'na siilru trarcdnu "drt.rgi dan druga
nafaka" je definitivrro prcvirzitlr.'tlt [ornta sada kada toliki rutezzr'i
stoje u besprijekornonr rcrltt rlr::;litiatrja nrladosti ili !<ada naie
iene dekaju da vriictttc i.,lrr ir;r: pl'liatrs tra!ove dirrljanja. Zato
$amo zato podsjcrlrrnic t)it:;;tlrttt. l<oli tr izvornom tumadenju kakvo
ie vladalo do sr<lrr slittto zttltt;i rrrtvi I<abur (smrtl za Muslinrane.
Daner se mudrc rllirvc ttttt:;litttlrttr;kor; ttartlrta rre broje na prstinra
jedile ruke lnctttittrrt ttil<ltl<vot1 ritzlot;:t rla kriiemo tu dinjenicu ne
zato 5to snro clattas ltoslrrli N/lttslirrrrltri poprijeko, nrnogi ie reri
prorniienili cJrcso.,rr: u Iirtir:tlrt tttttslitttltttsl<ottt isl<rivlienom oqledirlLr kakvo lram sc drt sacla ttat-ttttlalo, icr jos lrviiek rrlada miSllenie
da se dres karakteri5e po boiarna a nc po osjeianjima. Da ima
tlkr,rih Murslirrrana l<oii svojc lnttslitttltlts:l<r:l ll;ce l<oriste kao i:lr':s
podcbro pclr:han iisprljan pol.azrrjc iitl:; trrrijel< prisutfri tra<Jicrr--nalizam iprovinciialrro rllr-'rlrrttic,;rli lla 7a!nst iioi tlriie!< l'.cd
jednih slijepo pristajartjr-' rr ttkipi takrlzvarrih jugosloverra. Tai l-al za
Jugoslavijom, u l<ojrr Mrrslirrilrni icsu stvarno bil,i upravo zaljublieni,
danas se l<otl rrckih ttt;ttriIc:rlttir: l<:ro izbiecravanje doprirrosa borlri
inoC obia5nietrjr:tr rlrt ttrr 7r:lr-'ttiestvorrati kao nacionalisti u ovr'1
borbi, kod druclih l<ao 1'lotrraqarrje kroz djelovanje pete kolone, a
kod tre6ih i najte2e, trrirrla je i ovo tebko, l<ao direktno suprotsta\L
ljanje svojim sunarodnicirrta iniihovim saveznicima na strani agresorske vojske" M i nroranro i danas def initivno da ra5distimo sa
tirn da je ovdje u pitattjLt allrcsija rrajgore vrste sa oznakom srbocrnoqorskoCJ detnicl<ogl obiljeTja sa osnovtrit'n cillem da se bioloSl(i, ekonornski iclefinitivno pol!ticl(i uniiiti ditav iedarr narod i
iscrtaju r.rove karte. Ako je tipidno muslimanski grad Kozarac dobio novo ime Radoslavci kakva su tek irrtena dekala ne5to Sto te
bilo tipidno bosansko, kao Sto je rijeka Bosrra, qradovi Magia!,

vojtr, stoje na raspolaganju sva materijalna iduhovna svojstva

oko nas iu narna. Narna se rnora dozvoliti pravo da odbranim'
svoj Z'ivot kao Ljudi, a da u nama shvatimo da unatod stradanjima
jesmo Ljudi, Boziii izabranici. rslarn kao religija u nadelu odbacuje rat, kategoridki ga zabranjuje i najstroZije osuduje kao sredstvo
lrolitike nasilja ito je ono Sto svakog rhuslimana u svijetu sprijecava da bude agresor. Medr,rtim Kur'an propisuje borbu idozvo,
ljava upotrebu sile:
'l

TeSanj, Srebrenik, Gradadac, Sarajevo, N/ostar, \/jsoko... Sudbina vocli

onog koji hoie, a vude onog koii neie, kaZe mudra izreka i ona govori o nedemu Sto je r-r svijesti musllmernskog naroda neSto Sto

je

nametnuto: dekanje surdbine. lz veC citiranoq izvocia i=

l(ur'ana postaje iasno da se za promietrr-t starrja traZi al<ciia, a ne

nam

sliiepo dekanje. Zato je vriiel-ne u l<ojenr 2ivilno uistinr-l strdbinsko,

er za prorr!enu situacije rrarrt je l<ao ljrrdinra Ilnada se Zeli dokazati rla i bioloSki tre pripadarrto ljtrdirra, Bo2ijirrr izatllratticitla na
Zerrrlji), ttcr.lo tlit silllo ltlSit l<opija zaosl.itlilt LI trvtllttciotlom raz22

virra

. U odbrani

nraterijalrrih vrijeclnosti, kao Sto

je 2ivot,

dontc,-

imetak,

2. U odbrani duhovnilr vrijednosti, kao Sto su vjera, sloboda,

3. U odbrani reda, mira i svakidainje sigurnosti.
To nisu nikakvi rnudZahedinski zakoni, niti je to vjerski iaod osnovnih prava covjeka kojeg priznaje
Povelja UN o pravima islobodanra covjeka;i gradanirra. Ljudsko
clostojanstvo ne smije biti pogaZeno, a danas smo suodeni sa takvirn
rlzr2enjem ljr-rdskog dostojanstva da bilo kakvi principi Ido saija
pogreSno posrnatrani) i sa[:ur ti sudbine rnoraju samo biti, dosljcdno primijenjeni, jer se i Kur'an mora posnlatrati kao cjeloviia
knjiga, a i Zivct kao vrlo sloZena pojava izra2ena r-r raznirn oblinartizam, nego jedno

r;

ri

nra.

Naravno, ovaj skup bi bio prornaiaj al<o ne bi posrnatralr i

vlirstitu ulogu. Dr2eci se nekilr Sablona u postratranju ulogg i;rtelektualca u normalnirn uslovinra, a cla ne glorrorimo o uvjetimi,l
l'atnog stanja, mora se izreci jedna osnovna crta Zelje za prosjr_.i:nirn komoditetom isigurr.rosti s kojLima se u suStini kalkulantsi<i
prosjedau irrtelektualac odnosi spram svake situacije. To je iu
slrrcaju rata, pa ina nasern r-naglajskorn pianu. Ta kalkulacija nij<:
r;vugdje prisutna, ali je cirrjenica da je clobar broj vodecih intelr:l<tualaca (bolje redeno rukovodeiih) svoj mir potraZio u sigurno:;li rrckih mirnijih predjela zemaljske kugle. Sreia je pa su osl,rlr;xrtriotske snage, meelu kojima je ionih ii vodeiih i rukovorlr,r:rlr, [<oji su shvatili da je u pitanju sr-rdbina ovog grada. Svak?l
;r;r,lilir;rrrst ili nebavljenje politikom koju nam propagiraju danas
1ro;r:rlirrr:i zoleii da zastite svoj navodni dignitet nenacionalnih biia,
l<.1rr

uivr:,rl

have

istare

slave,

je

nerazumijevanje osnovice svo-

r;lr po:;to;;rnjlr. KaZem, svoga, jer osnovica narodnog postojanja

Jc
trsl;rrrovljr:rrr i lrc.z ovih kvazintelektr-r alaca i salonskih stratega koii srr r;prr.rrrrri rlrr kritidki posmatraju svijei okrulen oreolom nerJi-rrlirljiv,r;ti i lrrzrro<1 sjaja kojinr ih je nekada osvjetljavalo socijalislii;l<rr srrnrrul)rirvno svjctlo. To svjetro ako danas i postoji itoi_e
:;lrrTiti r;rrrrro liiro zr;orlnrr orijenfir komr-lristlcl<o -- fa5istickoj klil<i
z.J

sa brda koja rras gafla ne birajuci ciljeve. Ti naSi kritidari svega

postojeieg bilo da se nalaze na Jadranu, ili t-l drugim inozemstvirr-ra ili u nekoj od naSih ulica Iakticki su joS uvijek na klackalici
koja ima nevidljivu stranu tra rlttoj drugoi strani. Oni jo5 ne vjeruju, oni se joS uvijek t;trrli-', otti stra5rro pate, oni bti svaku situaciju bolje razrijeSili iorrtla tr rrcdostatku vlastite potencije za do'
prinos borbi pribjegavajtr vlttlltttitr llotcncijala drugih.
Ja sarn nrorzto rtitr;litsit'i ovtt 11rt.rpu irrtelektr-ralaca koji su r;e
lli"idruZili kao partrcIttiir orrrr j irrrlilcrttrrtrtoj grupi samohvalisavaca i
intriganata l<akvih irrijc rrtirli lrroi iorrda kada se neSto lo5e desi
likuje se sa 2arclotttttn "Josittll li jit to rekao, mene niko ne sluSa"'
-lorre joS prt:cl oi;itttit itpititr
zrrl;lttvo tta stadionu JNA islet kojeq
clanas tzv. JA izvodi trZivo nrttl Stritistortr, Jablanicom, Bijelom Plodorrr, Parnicotr, Starottt [1jc<;ic<lrrt, da si.tttt<t kaZemo naSe primjere,
a o lstocnoj Bosrti, Sarajevr-r, Bril<orrr, Bileljini, Krajini da itte
govorimo.

Veliki broj fntelektualaca t\/lagllaja davao je idaje doprinos

pobjedi nad mradrrim Sejtanorrr l<oji se nadvio iznad nas, pa isve
rras isku5ava. Medu rrjima irna i orrih koji su dali svoj iivot za
slobodnu BiH. To nas obavezuie rlel iu nj'il.rovo inre, ime jednocl
Suada Brkiia, Saliha Nuhatta, Hajdara Spahiia, Hamdije iSenada

Arifagiia, da pornenetn silttro ttcl<e rtz duZno po5tovanje svima, koji su dali i koji ie dati svoj Zivot, jer ova borba traje i dalje, da
se rni iokrenemo ostvirrivatrju ciljeva borbe. A ciljevi su jasni da
2ivimo slobodni kao ljudi ida stvorirno uslove za bogatiji Zivot
generacijama koje clolaze il<oje moraiu znati ri ko su iSta su i
da im se ne nikada lte ponovi viSe na5a istorija stradanja svakih
trenutaka kada na5a svijest popusti pod satanskim uticajem zaborava. Mi moramo, kao najelitniji dio muslimanskog naroda' da od
zaborava saduvamo ono sto su nam uradile najbliZe komSije' da
u odgoju buducih generacija ispridamo ko je bio Hamdija Arifagii
covjek gromovitog glasa. Taj glas se mora duti kao mujezinov glas
sa Kur5umlije dZamije. OsmiSljavanje ciljeva borbe, to moramo naglasiti, ne vodi ni prema kojoj opciji muslimanskog fundamentalrzrna koji Zeli naturiti Islam ikome u kr56anskoj Evropi, nego viSe
l<ao glas Bosanaca muslimanske provincije koji konadno znaju cia
su i irrtelektualna i fizid,ka snaga koja uvaiava interese drugih, ali
traZi cla se i njihovi interesi uvaZavaju. Ovoj borbi oni zalaZu svoje Zivote, jer im prijeti fizidko istrebljenje u 6r-rdoviSnoj nakani voZclova i vojvoda. Tome se protivi li hrvatski narod koji je takodt';
stavljen u BiH 92,'93, a u Hrvatskoj 91/92/93. godine pred zid uniStavanja, kno i dio srpskog naroda kojem je na du5i ne takozvana,
1c{Jtl olLr stvill)il l"lil-l. Oria jc clglltgvina svih rtarr-r<li-t l<oji ttt 2ivc
24

i l<oji lc l<ao dornovinu iurte i zato ne postoje nikakve domovine i

ro,.orvlo dol'novine. Mi je moralno osloboditi od kancerogenog oboljr:rr1;r, koje poput kuge iz 1600-tih godina, Bosnorn haraju. Ta ku1,ir so zove cosicevsl<o-milo5evicevski reZirn ikoncepcija Velike
iillrijr-. sa piunima propalih psihijatara ipjesnika Sekspirologa ibioIot;ir l\aradZic, Koljevic, PlavSic piona. Fioni su irnrrogi bradati
irrc Srbi l<oji su do juce bili naSe korlSije isusjedi il<oji su
r;voje haubice r-rsnrjerili protiv zajc;dirickog Zivota, prije svega. Orri
srr rrrislili inrnogi idanas rlisie da rade dobro djelo koje aminuji;
rrjilrov patrijarlr Pavle, vei cla zvanienici kor.nunisti proglaSavaju i
ra sveca, kada artiljerijonr.qadajr-r lVlaglaj ipsuju nam preko radio
Ozrena nrajku balijsku. Ta korrcepcija ceSnjaka iral<'ije brlje vec
podobro smrdi cijelom Evroponr isvijetom, a njih ieka zasluZeria
kazna ili novog Nirnberga ili na$ih nromaka koji zajedno sa HVO
lrostaju snaga za respekt. Oslobodimo Bosnu ti Hercegovinu od
rrrote, s bilo cije strane da dolazi ivratirno bosanski duh u na5e
lrosariske gradove, avetinjskih izgletda ipolusruSene, recimo krelonirna da su l<reteni iizadimo iz ljr-rStr,rre nenacionalno obojene,
rrc cla bi se ogrnuli nacionalninr bojanra nego da bi zrrali tko smrt
ikoji je put povratka iskorru. Medu rraSim borcinra i ljr_rd,inra irlanro ogronltu historijsku zadacu da objasninro ciljeve iplatforntu
rririe borbe, da vratinro utjelru za prognane iucviljene, da iir objrrsnirno da imarrro slracJe da iovaj suvrenreni l<rstadl<i rat spt-ijei;irrro isa vlastitirrt snaganla da izaclenro l<ao pobjer.lltici. llrditcrcrrtnost ntedunarodrre zajednice ce se toj istoj zajednici vratiti
l<iro bunrerang, a u ovom trenutku ovolikih Zrtava nar"na je najmarrje vaZno da li ie rat eskalirati ili rre. Samo or.ri koji podstrekavavaju podjele i rat treba da znaju da iza nas vec rastu generacije
koje ce tadno znati iko su iSto su ii 5ta irn je diniti u miru
Fleograda, i sviir drugilr metropola koje sa Coca Colom i pivom u
lirnenkama posmatraju kako jedan narod gine nezaSticen isa herojskirn otporom koji nadilazi mogucnosti opstanka. Evropa je na
izboru, kao i velike sile, r.ra5 izbor se nrora da zna ili oslobacfanje
ili rat do kraja svilr agresora. A pravda je na rrasoj strani ikonaclro srno svjesrri scbe i to je vec velika pobjeda na5a u ovonl
ratrr. A il<onadna pobjeda je blizu, na$a iu nama. poStovaiemct
:;virl<oc; saveznika, a tadno zlrati ko je clopustio da nanr se ubije.
polplr:rlsjcclnik Vlade, Muslilnan liakija, Bosanac. S rrjegovim ubislvorr valjrllr je i rranra svim jasno da je to sinrbolika ovog rata i
r;ilj rrryrcsijr-..

25

rrl<ir sljivc (jedrra oka - 1,28 kg), dot je brojno stanje stoke b,ilo
{)(J00 ovacar i 7897 koza. Na razvoj privrednog Zivota uticaie sigur"
rro iosrrivarrje prve dionicarske banke u Maglaju 1905. godine (hr-

i Stedionica Maglaj glavni diorridar Mus- ovog vijeka u magtajl-rog Uzeirbegovic). Pa ce tako 20-tih godirra
lirjsl<oj kasabi raditi 20 razlicitih privatnih trgovinskih radnji, zatim

virlsl<a trgovacka banl<a

oko desetak ugostiteljskih i viSe desetina zanatskilr radnji: (pekarski, rnesarski, kazandiijski, saracki, kovacki, potkovadkih, krojadkih,
Lrrtrnd2ijskih i drugih).
Odlaskom Austrougarske sa ovih porostora i dolaskom odnosno fornriranjem Kraljevine Jugoslavije (SHS) biti ce i na podrudju
f

Dipl. inE. lsmet Mustabaiic

rnaglajskog kraja vrSene agrante reforme l<ao ina podrudju cijeie

Dill (1919 1931. godineJ. Torn prilikom oduzeto je ukupno 966.000

hektara zemlji5ta.
GOSPODARSTVENE PRII-IKE

MOGUCNOSTI

rnaglal,skog kraja kao osnovna predpostavka za organizovan Zivot

musllmanske zaiednice

Cilj ovih reformi bio je ukidanje feudalnih odnoSto je istovremeno rezultiralo prelaskom vlasnistva na
okspropisanim zemijiStem od rnuslimanskog uglavnom u pravosl;rs;a

u BiH

vnorn vlasniStvu. Naravno, predvidena zakonska naknada od (255,000.000

clinara plus 550.000.000 dinara) biv5irn vlasnicima nije nikada izvr-

Ukupan razvoj jedne zajednice unaprijed je lirni'tiran, odnosrro uslovljen realnim mogucnostim a razvoja vlastitog gospodarstva
(privrede). U dana5njem smisltt rijeci osnova za razvoi gospodar'
stva na prostorima Maglaja uspostavlja se dolaskom Austrougarske uprave poslije okupacije BiH 1878. godine. Reorganlzacija drZavne uprave isudstva u Maglaju istinr u vezi uvodenje svojih
dirrovnika u njoj, izgradrrje infrastrr,rkturnih objekata: puteva, PT(..i
Sarajevo, osnovne
-- sluZbe,2eljeznidke pruge Bosanski Brod

5e rra.

zanatstva, posebno na trgovinu ieksploataciju 5r-lrnskog idrugog

Nainre, Muslirnani su sistelltatski svodeni pod zernlju posjedna bezernlja5e. lndustrijalizacija u drugoj Jugoslaviji poslije ll
svjetskog rata imala je po muslimansko stanovniStvo iste posljedice.
lzclradnja industrijskilr objekata, urbanih cjelina i Infrastrukturnih ob,
jel(ata u pravilr-r je vrSena na tnuslimanskorl rracionalrrom prostoru
(kal<o to neki vole reii].
Maglaj zbog svoje nacionalne strukture vec od polovine 17 vijeka rra ovamo krece se oko B'iH prosjel<a. Stoga je on zaista tipidna BiH sredina i svi generalisani zakljucci u potpunosti se odnose

5l<ole ipremosiavanje rijeke Bosrre pozitivno

su uticali rra razvoj

bogatstva maglajskog sreza.

Privreclnu panoramu Maglaja tog vremena najbolje odslikava popis stanovniStva Bosne i Hercegovine 1895. godine, a objavljen 1905" godine. Maglajski kotar brojao je tada 25'028 stanovrrika slijedeie strukture i zanimanja.

a) driavna uprava, sudstvo, Zelieznica, trgovina i obrt i druzanimanja ima uposlenih 1.060 stanovnika.
b) poljodjelstrro 23.968 stanovnika u okviru kojeg su: vlasnici
432, slobodni zemljodijelci 7.337, kmetovi 3.423, i ostali l<oj,i se bave poljodijelstvom 375.
g1a

Gontji izvori govore cla se preko 95'lir starrovniStva bavilo zelnljoradnjorn iratarstvonr, koja je gocli$rrje proizvodila 680.000 t-rl<e
picnice, 18,5 hiljacla ol<a jecma,2 miliorra ol<a l<ukr,rruztt i 1,1 tnilion
2$

Zakor.rom o agrarnoj reformi iz avgusta 1945. godine i maja

1953. godine nacionalizovano je na radun veleposjednika, banaka.
crkvi, zemljoradnika i drugih
slijedeiih 1.800.000 hektara zemije
- inrala
Lr Bll-'1. Ova nacionalizacija rrije
naciorralni karakter nego ideoloSki l<aral<ter. No bez obzira na to generaliro gledano jasrro se
Lrocava tenderrcija osnriSljenog ul<ldanja ekononrskih mogucnosti oclrosno gospodarstvenih za rrontralarr razvoj ntr_rslirnanske zajednice u
8iH.
rril<a

rrir nraclajski l<raj. JoS jedna specificnost odrrosno posebnost vezanc

N,4ar;laj prenaglaSena je monostruktura pr.ivrede. Naime Kombinat
,,Nrrlr..n" ocl svoct osnutka od'l 955. godine na ovamo predstavlja ccn
1)5",, ,rl rrl<rrJltrocl lirivrednog potencijala opiine. Posmatrajuoi vremen:,;ki 1rr:riorl orl r;ctr .l 00 godina unazad (1895-1 gg3) uodavamo izmjenrr privrr:tlrrc r;trrrkItrro ocl tipicne poljoprivrede do tipicno industrij-

zir

sko srcrlirrt:.

2',i

Taj prelazak u datorn periodu imao je l<oliko-toliko svoj prirodan kontinuiteL ipostupnost r.r 1;rvih 50-ak godina imoZe se govoriti o razvo.ju poduzetrri$tva ljrrrli rrraglajsl<og kraja.
Podetkom izgrarlrrjr: irrrltrslrijr: papira (19521 iuvoderrjem socijal'isticl<ih prodr-rkciorrilr orlrror;ir ovirj trcrrd razvoja podr-rzetniStva se
nasilrro ukida. Ovdjc lrclrr rroi;ili rlir li lrror;csi rrisr-r ostavljali identicar-r trag lr ol<virtr Lri nlrr;ionrrlrrc zrjcrlrrir;o koje nastanjuju ove prostore: bosarrski Mrrslirrrrrri, lrosrrrrs;l<i Srlri ibosarrski Hrvati. Kod srpskog -sfilpovrriStvir rrzvijrro r;c or;jr:r:rrj trljurnfa iprivrZenosti izgradnji sisterrra. UccSr;r: rr prosvjr:li, polit;iji, drZavnoj upravi, u poduzedirna, Lr sarnoul)rilvnirrr rrirlirrrirrr;r lrilo je dominantno. Kod hrvatskog stanovnistva zlrrlrl sislcrrrirlskilr sprovodenih mjera na potiranju

samobiLnosti tr cl<orrclrrrsl<otrr, l<rrlltrrrronr i clulrovnom smislu razvijao se izvjestarr osjecaj odlrojnosti sllrarn sistema, ovo se posebno
odnosi lra Seherski kraj. lz, redova ovo11 rraroda regrutuje se procentualrro najveci broj pecalbara (takozvanih radrr'ika na privremenom radu). Kod Muslinrana je t-azvijan osjccarj apatije i "zlatne sredine".

l(od Hrvata ie sc ovo pol<aza[i i<ao vr:lika prednost jer ft:

pored veielt nraterijalrroo napft:tl<it biti u okviru hrvatske populacije ocr-rvan poduzetnicki cltrh 5lo si1;uran rtije sludaj l<od lVluslimarro"
Sav razvoj privrede kroz llrctlto<lnih.l 0 gyodina svodi se na razvoj

lr.ljc

r.ci:crro rrcl<orn;latibilnosli

iltloiljort onit :;() r[rluzila

$a

nreclunaroclniin e[<onomsl<irn

ol<.

stalrroj stagr]aciji $l-o se clugo vrernena

p|il<rivalcl stalnim zaduzenjem u inozenrstvu. U ovakvom neposrectnoill ekononrskom okruZenju "Natron. se nametnuo kao monop0lsl<i subjekt tadasnje jugoslovenske privrede i na taj nacinr odrlirvao relativno povoljan standard stanovnistva maglajsliog kraja posljednjih godina sve do agresije na mradu drZavu gosnu iH"r"*<lovir.rLr 1992.

r-t

godine.

Raspadom SSSR-a

padom komunizma {generatora siroma5tva

ibijede) u svijetu, na prostorima bivse sFBJ trijumfuje nacionaritan1, a posebno srpski, nacional
socijalizam (fa5izam] kojim se
1e:li realizovati ideje Garasanina, -Moljeviia i one iz memoranduma
sANU o velikoj srbiji. ovo je posebno prepoz'atrjivo
jarje da se tenkovskim gusjerricama trasira rakozvani kroz nasto"plavi put,.
ili put Bijeljina
Banja Luka.- Benl<ovac. Ovu ideju ozbiijno konl<r-rri5e i ona o -podjeli BiH prostora po modelLr Cvetkovii _ Mai;.k, koja i u prakticnom Zivotu in'rer svoje za.clovaraie i realizatore
(stt-rdioznije pogledati ntal)Lt sa provirrcijarral. Ucinila se ova icleja
rkrlladljivom i evropskim "mirotvorcinra* Vensu i Ovenu, jer je, kal<. im se cini lagana za realizacil,r princ,ipo' Fors -* balans (ravroteza sila). Pri torne gube iz vida da je princip Fors *- balans ipal<

l'rastrul<tui-e

samo stanje labilne ravnoteze inije rjesenje primjereno za BiH kao

lrajno. Zajedn,idki imenitelj objerna ovim idejama i istovremeno i
fatalna greSka je ignorisanje jednog fakta i realiteta sto se zove
Bosansko Muslimanski narod na prostorima cjelovit-e suverene i metlunarodno priznate drZave Bosne iHercegovine, sa priroclnim pravorr na te prostore ni manjim ni vecim nego Sto ga ,imaju Bosansl<i Srbi i Bosanski Hrvati.

u fr-rnkciju ovog Sto se sada de5ava.

Li durZim vretnenskinr intervalitra u uslovilra soci;ialistickilt
produkcionilr odnosa Kombinat "Natron" ilokalne opiinske firme
"22. decembsy" gradevinska f irma, te industrija namje5taja "Borik.
Krojacka radna organizacija "lbri5im Obralii" i dr. uspjevali su LlpoSljavati prirodan priraStaj radno sposobnog stanovniStva i sela i gradtl'
NeuspjeSno provodene privredne ref ortne u bivSoj SFRJ ' pa
takcl iu privredi op6ine llaglaj ukazivale su rra problematiku produktivnosti irealnog viSka radne snage. Problem el<onomidnosti lt
industriji papira proisticao je iz skupe sirovinske osnove iu od'
tehnoloSl<ih kapanosu na evropski nivo zastarjelosti telrnidko
citeta u jedrrorn dijelu.
Dohodovnost odnosno profi tabilrrost oslgLll-avalla je sarllo na
racurr autarlricnosti jugloslovenske privreclt:. Zbog svgje autar[ije, ili

Agresija na BiH ima svoje specificnosti u tome Sto ona sa

srboietrricke klike predstavlja samo borbu za
- Sve sto je stvoreno
1lo inebo iznad nje-qa.
riraterijalnih, kuitr-rrnih i
duhovnih dobara valja uniStiti, jer je to osnova i moguinost fizickoil
.pstanka po njirla nepozeljnih na tim prostorima (Mr-rslimana iHrvata). Ma-qlaj ur svemu tonre nije izttzetal< nego bas tipidan prirnicr, zbocl svecJa toga sistenratsl<i se razaraju postrcljenja Kombinalir "Nrtrotr", "Borika", "Autoprevoza", Krojacke itd. Vjerski objekti
rr N,4rrr.llrrjrr lirkocle nisu postedcni razaranja: clzarnija Jr-rsufpaie Kalrrrrrlr l(rrrsrrrrrlija, sveti5te svetog; Leopolcla Mandica, pravoslavn;r r;rlivrr il;lii;rr(). lrnajuii sve ovo u vidu lVlr-rslimanima Maglaja kao
irrr;lrrl,rrr tlij.lrr r;jclovite BiH predstoji duga iteska borba za opsLlrrirk rur vlastitinr rracionalnim povijesrrim prostorirna. Ta borba ima
svojc dvijc bitnc faze i to:

kapLrciteta "Natrouu Macllaj.

jc rlir ov;ri rirzvoj rrijc pratio aclekvaletlt razvoj ittsela na rtracllirjsl<oj opcitri. Urrjesto toga sredstva stl
vjerovatno sistemsl<i usr-rrjeravatra na viSe nivoe, a pod f,irmom raSunra, gradena je putna mre1a na Ozre'
zvoj sirovinsl<e ostrove
je
irnala i drugu nanrjenu. eak se moZe
vidinlo
kako
sada
nu koja
ustvrd,iti da su tal<ozvane "gole sjece" posljednjih par godina bile
Interesarrtno

stanovista agresora

1.

Odbrarra rrrrrslirtrlrrsl<or1 rrrr:iorrnlnor;

l)rostort i

nrt.tslimi'rtt-

ske populacije kroz orttzAlrr lrotlrtt ltlto trrirr)vtti prcllovori tt Tcttev,

ne mogu dati rezultate.
Sto se tide muslimattsl<or; ltaciottalnog prostora on je, po nama, svaka avlija i nrahala ttit llrosttlritna driave BiH od Une do Drine.
2. Borba za vlastitu i ztrjt-'clrtickrr gospodarstvenu osnovu kao
pretpostavku organizovitttrt<; <lrtt$tvtrrt<tg zivota i satnim tim opstanka Musl'imarta na ovint I)ro:itoril)lil.
Realna

je

prt-'rlpost;tvkrt

tl;t ct: prva faza trajati mnogo kra-

druga znatrto <lttltl, rttlttot;t){) olli.t ce biti stalna. Alternativa

ovoj borbi je sartto rirscljirvittrjt:, otlt)osll<t glorki peialbarski Zivot i
postupno nestajarrjr: sit vllstitill ttitr:iottitlttill prostora" Prva faza ie
znadajno oclnrakla u svotlt ritzvr.rjtt. litl<tl sLr zbo0 svog istorijskog
rrasljeda Muslimarri UiH i lVlerglaja algesijLr clocekali llespremno,
materijalno itelrnicki neopremljeni, iptrk postittrruti rezr-rltati u odbrani su iznad ocekivanja i nrogr-tclrosti.
llerojizam kojeg su iskazale rrarodiLo rnlade Maglajlije u odbrarri ovog grada je do sada nezallilje2crl tr istoriji ovih krajeva. Za
drugu fazu borbe [/luslimani Magllaja Lr ovotl trenutku nisu dovoljno dobro organizovani, Stogla sa darraSnjirll skupom mora nastupi'
ti prekretnica. Mora zapoceti btlrba za svakog naSeg covjeka Muslimana, a posebno,intelel<tr-ralce. Svi rnoraju biti u funkciji odbrirne vlastitog naroda i tracionaltrog muslimanskog prostora'
Jaka neprijateljska ofanziva, duZina prvih vatrenih Iinija u samom gradu i u industrijsl<irn objektima, blokade putnih pravaca prekinula je sve privredne idruge tokove na opcini Maglaj.
Tro5e se preostale nl.lterijalne i druge rezerve ko.ie snro stvorlli u miru. Tokovi tih roba usmjererri su du2im nesigurninr putninl
pravcem prema Splitr-r" lako prodr-r, robe bivaju oporezivane kroz o'
tovarivanje u procentu kojeg lokalni rr.rocnik Ll tom trenutku propi5e. ovakvonr oporezivanju podlije2r-r bak i robe iz humanitarnih izvor;t
koje idu prema Maglaju. Sasvim je jasno da ova praksa po selli
predstavlla pritisak ivicl agresije, a jasno je da ima ipodrSku t-i
visokinr politiikirn krugovinia medu zagovornicima takozvane Hei'ceg Bclsne kao paradrZavne tv0revine. StanovtriStvcl u ovonl trenutku nije obavije5teno u dovoljnoj mjeri, jer mu se kroz kojekakve
otvorene proErarne vaSarskog tipa sa lol<alrrog radija nr,rde iluzije o
skorijern ljepSem Zivotu. Kod radnlka zaposlenih u maglajskoj privredi, a posebno radnika ,Natrona", prisrrtna je svijest o tome ci;l
ce prestankom agresije biti dovoljno sanirati materijalne Stete tta
proizvodnim postrojenjima ipokrenuti proizvodnja svega u "Natronu" i da ce se Zivot vratiti u normalu. Ovako rasprostranjello mi-

ie, a

30

liljcrrjr: prcdr:tavlja vcliku zal:lrrdrr, a intelcktr-ralr:i Martllja nrrrlrj,.r

lrr.ijr: s;vcqa rastunla(:i1i ovo stanje i1;ronaci n()ve prilvce ipLlteve
ritzvoja g<.lspodarstvenog Zivota na na5oj opcini. Naravno, ovom problemu se odmah mora posvetiti maksimalna paZnja ne dekajuci kraj
rata i politickog rjeSenja na nivou drZave BiH. Potrebno je na ovinr

prostorima jasno profilirati to Sto se zove ratna privreda. A za

br-rduia mirna vremena zbog izm,ijenjenog privrednog okruZenja, prije svega "Natrona., treba relaciju SIROVINSKA OSNOVA
TEllNICKO TEHNOLOSKE MOGUCNOSTI
TRZISTE iznova sagledati
i
- Bez redefinisane ove relacipostaviti primjerno novim okolnostima.
je sigurno neie biti kreditnih linija za saniranje Steta i zanavljanje
proizvodirje. Jasno je da ie morati doii do redukcije kapaciteta izlnjene asortimana zatim izgradnje drugih kapaciteta, a u cilju uKidanja monostrukture naSe privrede. lzgradr.rjom infrastrukture sela
treba iskoristiti r,r gospodarstvenorn snrislu sve l<ooperativne prednosti koje maglajski kraj posjeduje (razvoj stocarstva, zemljoradrrje, vocarstva itako dalje). lstovremeno sa ovim, a u skladu sa
qeneralnim i politidkinr opredijeljenjirra BiH valja glracliti i nove
vlasnidke odnose.

Kada su u pitanjr-r vlasnicki odnosi u okviru privredrrllr subjekata onda valja pror.ralaziti modele koji ce apsorbovati eho na"
cionalnih homogenizacija kao op5teg trenda.
Kao Sto je prije 100 godina preduslov za razvoj gospodarstva

na ovim prostorima bila izgradnja leljeznil,ke i putne komunikaciBosanski Brod

Sarajevo, zatim PTG sluZbe, premo5tavanje rijeke Bosne, tako -i danas osnovni preduslov za normalizac,iju gos,podarstva predstavlja sloboda kretanja roba, kapitala, ljudi i ideja
cijelinr "koridorom" Sto se zove Bosna i Hercegovirra. Putna il Zelje-

je

predstavznicka komunikacija Bosanski Brod

Sarajevo
- Ploce
Ija samo kicmu ili Zilu kucavicu toga "koridora".
NaSi borci na linijama od Kosove, Bijele Ploce, Jablanice do
Uli5njaka, te Durbrava i Hatkinih Njiva biju bitku iprolivaju krv ba5 za

takav "koridor" Sto se zove Bosna

Hercegovirra.

3l

stnli dio cudoviiin.g

er<sperinrcnta urri$tava'ja, protjerivarrja i is.

trcl-rllerrja. Darras kada su clcrbrarrrberri rneharriz'..'i ulaeati
rurupa;

svijet sa nastavljanjem embarga na uvoz oruija, potpuno komunikacijskom izoracijom, kao cra zere da se nastavi'gorgota
ovog
naroda. Protiv nas se i dalje l<oriste avioni, hemijski
i" Oo'jni ot.
rovi, najrazornija artirjerija, a kada nii' smognemo snage da odgovorimo onda se mi optuzujemo da nismo za mir irri nam
se imputira eksces

l\/laglaja
Skup bosanskomuslimarrskih intelektualaca

Maglaj, 23.

01

- 1993. tloclittt-'

SAJRUS VENIS I LORD DEJVID OVEN

GCSPODIN
- -*uvsKA
KoNFERENcIJA o BiH
PoStovana gosPodo,

MiBosanskoMuslimanskiirltclekttralcigradicausrcuBos.
suclbirrskim danima za na5tt
ne iHercegovine smo se okupili u ovllrl 2elimo da se vama kao
i
Hercegovinu
i
jedirru domovinu Bosnu
obratimo sa sljededim
naroda'
zajednicL
sv;et"s'ke
predstavnicima
Bosanskih Muslimabi6a
d'io
miSljenjima. Mislimo.-Ju ftu" istaknurti
ralyti3!.1nl3 v'
ova
pravo
da
i-iluJtrto
na inramo moralno
-svoja
o burazgovori
nesemo vama upravo u vrijeme kada se odrZavaju
stanovkao
pravo
istorijsko
i
to
na
;;;;; uredenju BiFL' lrnamo
koji se kao ina5a donici drevnog no.anskog;'adiea Vaglaja'
5to srpskom fa5izmu
zato
nrovina clivljail<i ruSi upravo isamo
Maglaj po.. svojoj
Opiina
bosansko'
smeta sve sto nosl or'tuktr
je
vjerna slika BiH
istoriji
dugoj
svoiol
i-porracio'alnoj strukturi
svoj dopfa.Sizma
i sa herojskim otporom u kojl'" navaii .srpskog

rirrosclajuBosarrski"rr,lu'tl*uni,BosanskiHrvatikao.ivecibroj
je pozrrata Sirom svijeta
je historijska
Bosna iHur"*gJuina, t<ao cjelovita teritorija inrultikonmultinacionalnog
moguinoiti
-gosaisl(i
Sansa Evrope isviiet"a o
Muslirnani' kao er'rropski narod'
iesionalnog zivljenjal I

Bosanski-h Srba, postala

povezanost Istoka i Zapada"

moguinost Evrope i" ""p'*i istirrsku
od Evrope i svjetske
napusteni
Bosanski Muslimani s"'o-ri*euiu
provodi samo kao
njirna
natl
se
koji
zlodin
prate
zajeclnice koje
broja srusilovanih'
poginulih'
pedantni evidenticaii,tunlu bioja
itc-r
jednog
posebno
dr-rSe
Senih iosvojenih gradova, uniStavanje
Bo'
je
nametnuta'
nam
naseg narodu u ieo'noj"opltoi itug"oiji to;a
pozajednice
sanski Muslimani su' sa okiilevanlem medunarodne
tn

iri se pojavrjuje uNpRoFoR najdesce r,uo,ustitu

osvojenih srpskih teritorija. Misrirno da je prisiajanje na
koncept
podjele BiH na provincije prerra racionainom r<ljueu
saueu.nistuo
u legaiizaciji etnidkog ciscenja. Tra2inro od vas kao visokih predstavnika UN da ne saudestvujete u trg;ovanju teritorijom nedega
Sto se provodi u ime verikodrzavrrirr arrbici,ia ito trgovanje
drugih
drzava sa teritorijom BiH. sa priz'avarrjen.r stanja *prema vasinr
prijedlozima, ne bi trebaro dugo vrenrena da se
ipreostari cric
Bosanskih Musl'imana r-rnisti i ekonornski i bioroski
ekscesrrinr situacijama, ucjenarna iurtimaturnirna prije"u,turnin.
svega se)
Time bi bili crovedeni precl sarnor-ibistvo " preci
a kroz konadne crogovore rnedunarodna zalecrnica mo-

komurnikacijama.

ocima svijeta,

ra tacno propisati i nadin njihove prirnjene i nreritorno tumacerrje

su5tine dokumenata. Jer, dudna je ovo iemlla draga na5a gorpoOu,
ovdje se tumadenje rijeci prevodi kroz interes moinika "i ir dosadasnjem toku rata na stctLl .- uglavnom Bosanskih Muslimarra.
Ovdje se Iako susrecu i dogovaraju oni koji na poginri";i"Ou;,
kao na statistidke brojke. i koji ne prepoznaju bor roditer]a koji

su izgubili djecu, a sasvim sigurno je vei puno djece bosanst<,:

izgubljeno. Nemate ni vi mandat, niti bilo ko drugi, Oa nai
zab-

r"anite da odbraninro ono Sto nam

po ljudskom pravir pripadu

odbranimo svoj Zivot i zivot svoje famirije, da ocinranimo'-.lu
biie
jednog naroda kojem se. ru5e njegove bogomolje,
kojem se poravnavaju groblja njegovih djedova i pradjedova, kojem se diiavi grard.ovi uzimaju, mijenjaju imena i vr5i novi krstaS-ki rat protiv
njega.
Vi ste dinom prisile da se sjeclne sa srpskim zlodincima legalizirali i aminovali njihove zrocine, a moracete znati da
nifuou,,
rrarod ne moZe unistiti i bez rnirne Bosne nema ni mirne
"" Evrope.
Ako vei do, sada svijet, zaslijepljen propaganclonn, nije shva1io, da ovdje nema zaracenih strana, nego da postoji samo agre_
sij..a covjeka, kao icijeri prostor ito onirr koji su ovaj rat za-

p.i:cli, rrrislirrro da je vrijeme cla to svijet shvati unatod ftrsiranlu

Ir:zr <lir srr .svi l<rivi. Mi jesmo mali narocl, ali narod koji
mo/c biti lrlvovirrr zarad eksperimentisanja ikolebljivosii.ne
Mi nrr

rnolcrno viSe slrr)iiti kao sredstvo za risprobavanje rrovih mengelovskih

metoda cudovista iz takozvane Jugoslavije kojeg svi pomalo dooo

shvotajuii da l.n curloviSlc Cc inrnli sve ved;e isve vecejr:

torrkrctrrr-r alcciirr tttctlttttirr<ldtttl zajodrlice koja
TraZinro
,,f*tii""
prirnufu Republiku Bif-l kao t:jcltlvitu ijerclinstverru ida naS boianski dovjek konadno shvati tla nije nikakvo pastorde zle macehe
hrar.rjuriu ne

POVELJA
Prvog skupa

zlodini udiiurop" iUN. U protivnonl, tri;ma kraja ratu' a ratni ne6e

zastal"
nikada
zasjedate
vi
joS
iirrr': clok
nleni'ovdle i koji se

prilrvatatc za su-cJovornike' ce odgovarati

6e
trrlriicSarri r"r ovaj prljavi rat . ve6
-sada
oboBiH,
narodorn
napaienim
prctl,
morati da objasne.u,,li, r.,1,r11,,
jat;enim i osikaienirn, ltrtr<l svoiorrr savjeScu i savjeSiu demokratske
IJ irrrc litr<lske i-BoZije pravde konadno se
i*i o"ti, ali i pred IJotl<irrr.
Samora shvatiti istina i 0l<orr<iilti rjolrlota Bosne i Hercegovine.ovim
tumara
koji
<lavolom
ttlrd
polrlt:tlrr
tt
vjcrlt
srl
mo tako, vratlce
protiotitu izlocirr biii l<aTrrjcrr' itli zlt ttils siglurno inikad zaborav-

Bosansko Muslimanskih intelektualaca Maglaja

odrianog 23. januara 1993. godine

j;ii, zltoinoi ioje ivi

" sudom, a ntntlrli
i pred

ljen.
Maglaja'
Ucesnici skupa bosansl<omuslitttanskc inteligerrcije
Upuceno:

--'-

J4

Predsjedni5tvu RePublike Bill

General Sati5 Nambiar
Organizacija islamsk'ih zenralja
Preclsjednik USA Vilijam Klinl-on

Bosanskomuslimanski irrtelektualci

laj su'istaknuti dio biia

ju

sa

podrudja

rnLrsrinrarrskog naroda

opiine

Mag,

ko;i je'na podruc-

magtajskos teritorija prisutan vise od soo gojin;

i'.;ecrii'e
kdi ovaj
k.raj istinski osjeca svojim prirodrrim zavidajenr i
oio
mu
dornovine Bosne i Hercegovine. Svojor.n dosada5njom
;;;;",
Lr
koju je ugradio zivote najboljih svojiri si'ova i kieri,
musrimanstr<i
maglajske opcine zajedno sa svojirr sunarodnicima
l?.rgd
siroi'
je pokazao da unatod podmukroj
[iitl
rnedurrarodnol uroti'-u kojol
kao egzekutori udestvuju idojuceraSnle kornSile, riro'e
da odigr.ei
istorijsku r-rlogu borbe za domovinu, cast, opstanak
i
borba za
Zivot dostojan covjeka. politika'tskim igrama bosanskomusrimarrskj.
jeste d,io.Evrope i njene civilizacije, pornat
1grod, koji
kuo mi_
roljubiv
i druZeljubiv i kooperativan, doveden t,i ,'"""i";"lolgor
skoj 1992. godini a to se nastavlja i podetkorn 1993"- g;JinJ
situaciju da bude potpuno unisten, raseljen i istrijebffi.'"f pr".l
deSava sa metodam,a fa5,izma koji se pojavio kao'proOult o "*
taSisticko
komunistidke cudovisne ideje o verikol srbili
nastare
i
.
zbog odite korebrjivosti i eksperimentisania
jednice. Mi smo tako postari dio svjetskog Evrope i su;"i"t " ,aeksperimentl-li )rtuovani narod na kojem
dopu5taju i takvi genocidi nad Zivotom,
.se
nad materinstvom, nad djetinjstvom, nad kuiturom,- nuJ-priur".oon.,
i cijelim prirodninr prostorom koji Musriman,im" 'piN"ol. 'oooro,
dusni do naivnosti uyije.k smo razumijevari probreme' Jrugih
vise
nego svoje vlastite, ari je dosro vnijeme da zbijemo
r"Jout'i prrje svega posmatramo sebe i svoje
interese. Zato se mi bosanskomuslimanski interektuarci Magrala pridruzujemo jasnim
ma Kongresa bosanskomusrimanskih interektuaraca ' siH "posia;uc;
"iuuovrdio
bratskog
fronta
borbe
za
rjudsko
dostojanstvo--i ao.jednog
movinu' U toj borbi treba da iskoristirno sve materijarne
ne vrijednosti i prednosti distote naSeg morala s t<o.yima idurrovsmo
uvijek razlikovali humanistidki uvalavajuci druge i insistirajuci se
na
suZivotu. Uvijek smo mislili da je na5a majka Bosna
i
Hercegovina dovoljno Siroka za sve koji streme nafrijed u ljuclskom stvaranju bolje buduinosti. Biie bosanskog i hercegovaekog dovleka
oduvijek smo smatrari bosanskim i hercegova6kim bez obzira
ko
35

kojuvjeri-tlrropnqlira,asvakaviornicllrolivnasiljliinanletanji:l
l;virjilr rnlot-oaiil nll :.;ilrr rlitttlitttlt l\/lr l;lll() (lilllill; :;trOt:Ctri I;lt lrtls
prirljerrrirn llametalrjenl itttertlstt tlrrrglilr llallla, a da se to cestrl
objaSnjava ipodr2ava Llpravo vjcrOt'tl. Zato nrislimo da prioriteti
akcije u ovom vremenu i dart;rs trt:llajr-r da budu:
l"NanivouBiF|,piritrsval<ojrnikrosrediniobezbjeditimalr
simalno izmirenje Bosiirskilr Mrtslitttarra bez obzira na politidka
opredjeljenja i raztlc zrttlicvit:c i svade, koje su karakterisale'
clobrim dijelom, odn0sr: nrcrlrr lr()slttrskirn muslimanima r-r dosadas-

innjim komunicirarr jirrIr. N,4()r';r :;{) |1r:vaziii zavidluk, muzevirluk'

pameti'
usa
rtclttosima,
tt
i
lrii.r'irrlriirr
poStov;it
"vi5ak
tllge, te
mjLravati prellla llrt:vltzilitzt:ttitt tc izrrilt situacija u kojima .se naPotisnimo u sebi mer6.s;rrrsk.rrrr*;lrrrirtt:;t<i
tari
'itrod.
"letotoi,pni
jt;rlrri
UmjeStO 5tO. Smtl
drtr-c1itna,
l<.r'ri;.,
i
hameiluk
()vrr zl() l<ojcl srt llall1 ti drugi r-rradili ni'r-:*;l;r1rr*r
stalno prastali tlrrrrlirrrrr.
zlokada ne rno2cnr0 init r;rilijr:rn() zitlltlraviti, pa ni oprostiti dok

cirrci ne dobijtr zirsltrzr:tttt l<itztttt'

Od zaslrtZ(xro l<;tzttr; rr(; Ill()(itl

irrc smiju pobjeci ni izdajnicitnuslimatlsl<tlclttltrtltlltl<rrji$tliztl;rliitt[eresesvoganarodai

direktno ili rral rlrLrl| rrirr:ilr:;rl slirvili tra stritn(.1 agresora iza njiit
nclnapraStatrjaltiizttttttlttl;tittltl;llrllrcitlcesenajboljeizvrSiti

moralna obnova iztlr;rvtr ()liilovit zlr i;istott-t vlastitih redova.

2. Pitanje tlpsllttrl<ll lttt:;ltttsl<rltttttslimanskog naroda se pf,stavlja kao oslrovrlo pilarrir:, kojc za sobom vezuje opstanak BiH

5to vecu
kao cjelovite irrctljtrliivir t;jclirtc, odnosno borbe zada
ostvari
treba
narod
L,,i,,,'tkt'i))t'slirnanski
kojoj
na
teritoriju
prostorima'

svoja irirodna ivjel<ovrril l)rilvir opstanka na ovim

Muslimar.rise,lala,t,;lrtlt-llristorijsl<orlrzadaiornda,iskljutsaveznika'
divo svojim vlastitill r',.tt1ttrrttt tloprinesu' uz pomoc'
etnidki i
nas
uvazavati
ce
stvaranlu'takve drzavne zajedrrir;e kojzr
(gldje
su od
pravr-r
ptt
pripadJosti
lirirodrror"n
kr-rlturni prostor u
i
groblja
naSa
polja'
rra5a
oglnjista,
naSa
avtije,
na5e
pamtivjeka

clruge,naseSvetinje-nakojeagresortakobezodrrokidiSezatirv'
ii waki trag nadeg postojanja stoljecima)'
sc)
3. Bosanskonlusl'imanski intelektualci i Ma'qlaja moraju
kro;
ka.ko
borbe'
do kraja r-rkljr'rciti r-r borbu iosmiSljavanje ciljeva
Arnlijr-rBiHtakoiclrugeoruzaneformacijeItrjedinicarrraHVose
jasni ciljevi
takode nalaze BiH MLislimani). Njima treba cla budr-r
uSli svi plragresora,
borbe za l<oju su, protiv srpsko-cinogorskr)(J
sa svoravnopravno
se
boreci
nasirojeni BIH Muslinrani,
triotski
Muslimanima'
o
preclstave
stereotipne
iit .un"."ima razbijajr-rii postali su leglendarni i ostace ubiljeii"rolrt i podvizi Vustimana
Zerri u narodnoln Pamienju.
JU

Jedan nenaoruZan.narod
suprotstavio vojnoj sili i pokazao
je duh naroda neunistiv i se
uprkos |rtvama, opstao je i ojadao
nrLtslitnanski duh. Maglaj je do sada
dao
Zrtve, nrezari
5ih rnladica i civira su oporrena svi'r nem.lerllive
karkura"tl* i"ior'itiLuntiru
'a-

da

rla se ne rno2e iqrati sa srrtrbirt-rrn dovjeka

sprernnog na,ajveca
rclricarrja da spasi dast ictosro;anstvo.
ova
r)a mora izaz-ivati i dostojarr rcs'ekL pravu borba BiFl Mr-rsrir.'ai
varorizaciju i t<oct ctru_
qil.r traroda, bez ikakvog nrinilliziranja.
4' Magraj je drevri Ir.sirrsr<i c'acr, cijeri glracr, te ir-rajveci
dio. opiine su upravo zrr.r; r. rrirrr. ''tr's.nske
karakteristike, izroZeni nevidenom besprirrj.rrr,rr rrrrislavarrju
iz
brizirre
ito od strane dojLrcorainjilt korrrsijrr. li,r,,,trad neposredne
iopcina
je

koja
'iilu i
po svojoj nacionarroj struklrrrr i istr',riji
B,sna ,r,,utor,
pu_
no moralno pravo da od Errrr.r'r, i ,rl sv j.lsl<e ujednice
'rr:uii
za
y.idanje embarqa na..isporukrr ,rLr)jtr, t. tl,sljr:cl'ost
u provodenjLr
-oruZia
dosadaSnjih rezolucija UN. Bcz ,,ii.t,,,,1,,
crrrbirrqa lra uviz
za BiH i sarno nijemim posrnat'a.jurrr i',rr'.z,rr:rrjirra,
oaernogucuje
se ostvarivanje osnovnog prava covjcl<ir cla iririr i,,,,nr',J"o"rt
da
brarri 2ivot, dast idostojilrstvo t\arc,,t'"aiH,ikacla
cl. sada u isto_
riji nije bio gladan, a ratovi su ovdje veolra desti,
g;ovaninr ratonr doveden. je i do gilu.li,.a,.,.,r.avanjaa ovinr dirii llotpurror.;
LrrriStenja' sarro slarrje rr.umanitarne'pomoii
i
insistirarrje
rra ,1'f
ipregovorinra sa zrocirrcirra Evropa isvilet
izgreda irrajr_r narrrjcrLr da nas nahrane l<ako ne bi glaclni
urnirali od granata. BiH sel
rrc rrroTe prcrvoriri rr rrajvccc stovarisre reserektiv;g;i;n;u
-aa
i,ro,,"
i Iijekova sa bjerosvjetskih raglera a
se
istovrenreno greda kako to postaje inajveie svjeZL n.,urnr"tt,j" cijele
svjetske zajedni_

5' Bosanskomusrirnanski irrterektuarci Magraja traze osnivanje

svjetskog, suda za suclenje ratnim zrocincima,
krvnicima

BiH, pocr,
razumijevajuci da mealu rrajvece ratne zlodin"
ouof ,uta'' spaOa;,,
srbocrnogorsko detnicki ztoeini sirovanla
i eksperimentisanja sa
materinstvom, nezabirjezeni Lr dosadaSnjol
historili i irurJ"ni nr,i
li/lr-rslimankanra i Hrvaticanra. Mecrurrarodna
zajednica, kao i svi
dobrorramjerrri IjLrcri nroraju cra znaj, da
su
Musrimanke BiH
0vo' prljavonr i nama nanretlrutorr ratr-r doZivjer"
tur,nu- gJnoc:d
l<oji je sracunato od gfra.ne stratega iz
Beograda udario Lt satnr_t
dusr'r BiH Musri.nana.
(.r

Kod Musrir.nn"nu
jerjeno je Ijr-rdsko biie dovedeno do z"na je stub porodice icikr,rlta postovanja. To ce tako
ostati i dalje, a i ovaj skup trazi da odevi,
mladici, r-nuievi i bra_
ca udine sve, kao icijela muslinranska zajedrrica,
da ove Zene
ltrevazidu, koliko je to nroguie ovu traul'', kao rli'sradunat'ri
etrridkorl cisce.ja i lrrarrsko<L uris[avarrja
svr:11. st, j'
rr.srlrsr<o.

i{

6. Zenevske

pregovore

o suclbirri BiH, bosanskomuslimanski

dio nal)ora rukovodstva BiH za oduvanje

cjelovitosti i jedinstvenosti furrl<cionisanja civilne vlasti, bezbjeclrrog islobodnog protoka roba, ljr-rdi il<allitala r.ra cijelom podrucgranice je pr,iznala
1u heclunarodno priznatih llrarrica drZave BiH. Te
iRepublika Hrvatska irtnrrtrarsrrja stvar je naroda BiH (Bosanaca
intelektualci gledajr.i kao

Hercegovaca svil-r vjcroisllovijcstiJ orglanizacije vlastitog

urecle-

nja. Maglajski prilrrjcr tttt:tlrtr;olrtro I<ot.rrclitlirane akcije Armije BiH

iHVO u borbi l)roliv zrrjotltlii;l<or1 rreprijatelja treba slijediti' 3
svaki sukob Arrnijc i llvo rrr0z() t;iilrro oclgovarati pretenzijama veIikosrpskih agrcsot.il l<()iirtrir jr: /it cilj uzimanje cijele teritorijc
Bill iprikljucerrjc vj0stilt;l<0i lvorcvini novoj Jugoslaviji. Kooperati';nost u odnoslrrra l,lvo iArrrrij() llill rril podrucju maglajske opstine
treba nastaviti u7. Lrvazavarrjc llist()rijskill itlteresa iMuslimana i
Hrvata l<ao iclijela srpsl<og rrilrOdi.r k0ji jc ttstao da dijeli sudbinLl
i bori se protiv faSisticl<og agrcsclra.
Pozivamo sve Hrvate iMuslittrarlt:, l<ao ilojalne Srbe da
pokaZu idalje svoju odlr-rcrrost u otportl llajveceln zlu koje se pojavilo na ovim prostorirra. To zlo sc zove srbocetnicka armada
da idalje imputira
i<o,a ce u svojoj svireposti ilLrkav.sti
vakufu idrugdje.
Gornjetn
u
dcsavirju
dana
su
ovih
'okuSati
su-kobe kakvi
Necemo podleci, ni ovaj ptrl rilCtoclarrra pritisal<a, jer povratka nerna podaniStvu i pelrlivarljcnju tc podila2enju bilo l<akvih velikodrzavrrih pretenzija pre|rr0 rrarna jcclitt(Ji dorr.rovini Bosni i Hercegovini.
lrnaju6i u viclu svtr slo2errosl odtrosa koji vladaju iprijelc
da se pretvore u nest() str.r llil<o rle zeli i5to nije zabiljezeno u
cosada5njoj dugoj povijesrroi saraclnji Hrvata i \/r-rslirnar.ra, povijesti
iskrenc saladrtje to isticctrlo:
PredsjedniStva BiH, Vlado Bil'l iVrhovtle kotlrande Arnlijt:
vove -Bosanskomuslitrlarrsl<iirrtelel<tr-ralciN/laglajapodrZavajustaBiH u vezi sul<oba oko Gorn jccl Vakr-r[a i rukovodeci se i maglajsl<inr primjerom, kao iprirnjerol"rr Saradnje na Sireln podrucju, tra2e da se svi sukobi rjesavaju nrirnim putem, a ne prejudiciraju se
bilo kakva rjeSenja prile konadrrog dogovora ir-rtvrdivanja na6int)
za njegovo Irouoi"ni" bez ikakvih proizvoljnilr i jednostranih turnadenja s bilo dije strane;
_PodjelaBiHnaprovincijemorauvetZavatisverelevantne
kriterije, u ne da se pretvori iskljudivo na llacionalnu osnovu i lla
tajnacinirrauguracijuStvaranjadriavaujeclirlstvenojdrZav'i'biloda
Srit raOl o par:adrlainim formama kakve su takozvana Republika
Pretvarartje
Bosna'
Flcrceg
zajedrrica
pit u ili takozvana Hrvatska
rlcittl je da. u
IrecttoZenin podjela na clrZavne tvrlrevitte,
^ol,rttZetlju
N/lttslii.r kakvonr sLi se naile takozvalle tlluslintattske provirrt;ije BiH
JO

mani su za kratko vrijgme dovedeni pred potpuno

ekonomsko i bi_
olo.ko uni.tenje. Time. bi se uz olagosiou
Evrops i svijeta regarizir
ralo etnidko di56enie i ostvareni uuiit
oJrzavni lii"iiti'i'"ail'ionouo
dovedena u situaciju ou
preloo'";u'ol,uutuju narasli apetiti i
trr
govanje njenom teritorijom.
""
_. Mi se odludno protivimo svakom pritisku i
ultimatuminra
s bilo koje strane da doraze, a poznato roar<o u urii.r"liof
ie
nu,-,,,"tnutog rata da Musrimani rrisu potezari za urtimatu,"irl,
.utiuranjem
puteva, skidanjem pomoii u rrrani iri oduzimaniu
ruturi;uino t"r,niekih sredstava, a i BiH. je
primira veriki tlrJ; iztr;Lgtica
.svojevrornero
iz Hrvatske' svaki pritisak sinro pornaze agresoru
dudovi.ne nakane od kojih moze'sar'o privremenoda ostvari svole
da odustane.
7. Skup bosanskomuslimanskih irrtelektualaca Maglaja
trali da
Oorna prJtiv-ugr"roru,
9e..y sre{stuima javnog informisanja propagira
'str'
istidu. primjeri herojstva sehida t<o1i
clari zivot i koji nas uvijek
opominju da znamo i ko smo i Sio srno, rla
se na Jostolanstven,
nadin prezentira svo bogatstvo kurture bosanskih musrimana
,,.r';;'d
prostorima, njihova teinja za suiivotom i europskim
nadinorn razmiSrJanla.

Od podetka ovog rata nametnuta nam je inforrnativna

i komu_
nikacijska blokada kao.svojevrsni pritisak i
do sada stvorena srika
o na5oj borbi dobrim dijelom je uvjetovana i nemoguirro5iu plasiraherojstvu iciravoj rragediji kojoj je muslimanski narocl
f]?^J:tin"_o
tztozen. raKo Je u svijetu sivorena narljerno losa
slika o tonre ko
se iza5to u BiH bori, a svijet do sada ni5ta nije u6inio
da se stanje
pronrijeni (nikad RTV BiH nije dobira obecani iateritski
tanal, a btokadi telefona da se ine govori). Tako je najveci crio teritori;e
biH
tao odsjeden.od cijerog svijeta, sto je jecran od najveiih zrocirra o"i dirigovane nredunarodne urote koia zeri da prava stika
i
rijec-islariskog
i
rre ode
u svijet, a cijeli rat se pretvori u navodnu borbu protiv
fundamentalizma. Mi traZimo, prije svega od islarnskil,,
,",.'.,ui;u, *no
idobronamjernih prijatelja da nam poilogn, u plasiranju
istine o
ovom ratu koja, mada je spora i pracena sa ogromnim Zrtvama,
ipak
dopire d'o uspavane savjesti svijeta. U tome tieba da bude
uro;ala
ga svih bosanskomusrimanskirr i'telektuaraca koji rnora;u
iskoristiti
svoje Siroke veze sa cijelim svijetorn. lstovremeno,
od bosanskomusli_
manskih intelektualaca se tra2i da i u ratnim uvjetirna
istraZuju
turno i historijsko nasljede Muslimana i od zaborava ratnih kurraza_
i
ranja saduvaju svoje naslijede koje su im sa paZnjom
ljubavlju os_
i
tavilc. prethodne generacije. To se odnosi i rra oduvarje
i razvol ekoronrske osnove i privrecrnocl razvoja uter'erjeroS.J
i na osrrrro,i",,u,,,

poduzetnickorn dulrrr bosarrskih Mirilirnarra.

B. Nema te Zrtve koju je te5ko podnijeti radi oduvanja integri-l

bica i koja neie biti valorizovana kroz
bosanskomuslimanskog
teta
ratno osvijesiivanje i zato je svaka Zrtva, koliko god nam te5ko padala, ZrMa za suverenu drZavu Bil-|, naSu donrovinu i domovinu svil't

onih koji je takvom osjecaju. Nil<ada viSe muslimanski narod neie

biti moneta potkusurivanja vclikoclriavnilr ambicija velikobalkanskih
ili velikih svjetskih sila i intcrcsnih sfera. BiH Muslimani su hisotrijska Sansa Evrope za ytovr>tiviurjc i ja<)arrje veza lstoka i Tapada, od'
nosno povezivatrje itrtcrttsa islirrttskilr zemalja i Zapada. Da li ce Evropa
tu Sansu iskoristiti clstajc <llr st: vidi, mada je do sada odito da Ev-'
ropa nije do kraja sviesttit to svoic Sarlse, jer unatod silnim pokuSajima do sada je legalizirala ttrli;rtvt:ttc.'zlocine bez svijesti da je isa'
ma u5la u zamku rcstattracije fitsiznra u srcu Evrope. Tako zajedno
sa UN postaje satriiesrlil< tt zltli;irrtr koji sr: odvijao i dan - danas od.
vija na naSim 1tr()st<lrirrtlt. BiH Mtrslirlri)lli stl pri,nLldeni da se obrate
svojoi braci Muslirrrattirna cijclocl svijcla i ocito je da ie te veze
jadati kao do sada jedini iz,laz- Lr Octrvanju ne sarno indentiteta, negoi
I Oiolo5kog opstanka. Uz Velil<r-r zallvalnost- i Republici Hrvatskoj koja je prihvatila veliki broj prollrrarril<a i izbieclica iz rra5e drzave, i
gdje ima dosta prijatelja, rni i sa ovot; rnjesta porudujemo kao i cifeloj Evropi da se u profilirarrirr illtorosa i <tdnosa sprarn BiH Muslitrana vodi radupa o 9v9j clirrrr:rrziii tlcitiI prednosti uvaZavanja interesa BiH Muslimarra iza vllrstitr-'itrterese i Bepr,rblil<e Hrvatske icijele Evrope. Svako poclcicrriivlrrrjr. BiH Muslinralla, naltLlreno od strane
srpske propagande i tklvcdorto dO stereotipa i u zvanicrrirn politikanra,
jeste burnerang kojl se prije ili poslije mora vratiti onome koji ga je
bacio.

g. u skladu sa moralnortr i cluhovnorl obttovom n]uslimanskog

BiH biia, neophodno je jadanje r-rticaja islamsl<e religije u svakodnevnom Zivotu Muslimana. Srusene dZamije i drucla na6a svetista pokazuju cla je agresoru trn u oku nasa duhovtra obrrova i napajanje snagom koja se nalazi u sustini naSeg biia. lslam, kao najvitalnija svjetika religila, svojim vitalnim udenjem omoguiuje da rrademo i utjehr-r

isku5enja prevazielemo, da izaclerno imoralno imaterijalno ja1i iz ovog svojevrsnog iskusenja. Sa steienirn 'adinom Zivi;unlu u evropskom-okruienju, pronalaZenje vlasritog produhovljenja u
,ie"irl" Kur'ana easnog mo2emo nalaziti i nadi're budr-rieg zajednidkog
Zi"fj.inj, u viSekonfesionalnol zajednici, neophodnog samopo5tovattja
iviaeanja iskonskim vrijednostima. SkoraSrrii dolazak Rarnazana je
priliks ,u nouo prodi56avanje, a iskreno vicrujemo da ie predstojedi'
bajramski praznici donijeti toliko odekivatli tnir na ovim prostorima'

isnagu-ja ova

Udesnici
40

Sl<r-rpa

l<oji su l<roz lzjavu potpistrli Povr'rlj

VAI{TIJA
1993,

- I4I3/L4. H. GOD.

JANUAR 1993. - 1413. H. GOD.

DAN
f
p6
c
-9

Praznici, taze mleseca i

f

9
E
!
l

6
o

Pe

2
3

Su
Ne

10

4
5

Po

11

Ut

6
7

$r

12
13
14

Ce

drugi astronomski podaci

Zora

lzlaz
Podne
Sunca

lkln-

dija

Akgam

(zald

Jacija

Sunca)

sm sm sm sm sm sm
RedZeb 1413. Dluma
Novagodina 1. dan. Prva
Eetvrt 04 s 40 m
Nova godina 2. dan

Eoiiri - Rodlenje Hristovo

531 7
31
31

32
32
32
32

'15

11 51

14 01

15
16
16
16
15
15

51

02
03
o4
05
06
o6

52
52
53
53
54

16 25

17 57

26
58
27
59
28 18 00
29
01
30
02
31
03

Pun mjesec /Uitap/ 13 s

38m

Pe

9
10

Su
Ne

11

Po

12
13
14

Ut

15
16
17
18
19

$r

20

Ce

21

15

Pe

22

16

Su
Ne

18
19

Ut

23
24
25
26

20

$r

27

17

Po

Ce

2A

22

Pe

29

23
24
25
26
27

Su
Ne

30

Po

2
3
4
5

21

2A

29
30
31

Ut

$r

Ce
Pe

Su
Ne

DZuma

532 715
32
32

Pravoslavna Nova oodina

lGnuni sani

DIuma Posljednia Eetvrt

05s02m

Uodi Lejletu'l-MiradZa.
Kova vodolija

DZuma Mi.lena

19s28m

6aban1413.

6 Diuma
7 Zadnii dan Zemheriia8 Prvi dan Hamsina
Prva Eetvrt 00 s 21 m

15
14
'14

11 54 14 07

31
31
31
31

13
13

55
55
55
56
56
56

s31

7't2

11 57

30
29
29
29

12

't0

57
57
58
58

29

09

2A

08

58
59

528 70a

11 qo

27
27
26

25
24
24

't4

11
11

07
06
05
o4
03
03

s23 702
22

01

21

00

59
59

't200
00
00
00
12 00
01
01

08
09
10
11

12
13

16 32
JJ

34
35
36
37
39

18 04

05
06
06
07
08
09

14 14 16 40 18 10
't5

41

11

16
18
19

43
44
45

12
13
14

20

46

21

47

15
16

14 22

23
24
25
26
28
29

16 48 18 17

49

18

51

20

52
54
55
57

21

22
23
25

r4 30 16 58 18 26
31

59
17 01

27
2a

MART 1993. - 1413. H. cOD.

FEBRUAR 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

DAN

t
!oc

Praznici, faze mleaoca i

drugi astonomskl podacl

o
E
o

Zotd

6m

lzlu
Sunca

sm

Podne

sm

lkindiJa

Aksam

(ialaz Jaciia
Sunca)

sm

SlT

fla

sm

Po

520

65

12 01

14 33

ut

10

19

58

01

ot

18

01

17

5e

0l

34
35
36

07

32

654 12 01

1a 33
35

Sr

11

6o

12

Pola zlme

5
6
7

Po

13
14
15
16

DZuma

9r

lle
Fo

ut

10

Sr

11

2
3

&
Fe
Su

llel

Po

6
7

ut
Sr

516

UoCi Loiletu'FBorata

15

53

Pun mjosec 00 s 56 m

't4

51

1.3

60

17
18

12

,K)

11

19

10

47
46

20
21

D2uma
Posliednia cotvrt 15

50
ot

58 m

22 Tripun iSubaV
23 Sreteniie iVellala/
24
25

6
6

6e

26

19

Fe

27

Q,

cl

36

28
29 Miiena 14 s 06 m
30
1
Bariazan 1413. Poletak

57
56
54
53

20

Su

21

Ile

22

Fo

23

ut

24
25

sr

6e

50

26

Pe

27

slr
lle

5
6

Dosta

2A

DZuma. Drugo diemre u

vodu. Pola Hamsina

,l.l

04

459

4
47

ils

178

3g

10

&
&
&
&

41

11

45

644 l2 a.
42
40
3p

D2uma. Fiba. Prvo dlemre

u zrak

'14 38

01

01

51

01

6n
2
n

01

a
n

14 45
47
48
49
50

01

30

a
Q
a

33

14

43

a.

6 35 12 01

12

t4

52
53

15
't6

17

01

120f

14 5S

0(

01

Sr

de

10

Treie dlemre u zemlju

Pe

11

Diuma

12

Sr

11

6"

,lS)

34
35

fr 15m

ut

10

50

18 51
52
53
54
55
57
58

17S 18S
g7

19 01
@
38

lzld

Zpa '3rn""

442

38
37

435

13
14

Pun mlesec /U5tap/ 10 s

46m

12
13
14
15
16
17
18

Pe

15
16
17
18
19

Babe l. dan
Dan pobjede na Bedru
DZuma

Su
Ne

20 Uotri ltikafa. Mart Rumi

Po

2',1

Ut

22
23 Pos{edajidan Baba
24

Sr

6e
Pe

Su
Ne

Uodi Lejletu'l-kadra
27 Sultan Nevroz. Ekvinocii.
Ovan

28
29 Mijena
30

22
23

Po
Ut

24

Sr

25

6e

26
27

Su

28
29
30

Ne
Po
Ut

31

Sr

Pe

diia

5errual

OB

2 DZuma. Bajram2. dan

3 Balram 3. dan
4
5
6
7 Prvadetvrt06sllm

2m

15m

16

59

04
04
05

611 11 59

150

't5 't1 59
13

59

07

58

1C

a
n

58
58
58

10

m
01

4A

559

21

58
56
54
52
50
48

19
16

15

't3
11

07

11 57
57
57
56
56
56
56

5 46 11 55
44
rl3

56
55

03

41

54

01

s)

00

37
36

st

s 15 m

t+tg. Balram 1. dan

6 t8

32

4@

02uma

19
21

lkin-

Posljednja dehrt 05 s 18 m

20

25
26

Podne

Aksam

(zalil

Jacija

Sunca

sm sm sm sm sm sm

4'l

24

7 Ramazan 1413. Prva detvrt

Ut

57
58

01

&

z3

31

Praznici, faze mjeseca

drugi astronomski podaci

Po

21

e.

01

37
39
40

45
46

30

5
6
7

r|3

fin
a

Su
No
Po

1.a42

.9
E

16s47m

31

18

55
56

01

co

17

18 29

p
6

6aban 1413.

l
d

358
356

Q,

451

631

47
45

53
12 53
52
52
52

Od 28, marta ljelno radunanje vremena

Bajram.nrmazu6s2l

19 05

41

42
44

17 45
46
4

07

19 10
11

13

14

12

50
52
53

18

15 12

17il

19 19

56

21

11

-12

13
14
15

16
17

2
a
24
26
27

01

a.

18
19

04
06

n
n

19

n
30
31

'10

35
36

21
21

11

13

16 23

19 14

24
24

17

58
59
18 00

15 17 18

15

r5/

534 11 53 1522 18

53

54

fin

15
16

18

19 38

n
4'l

42

ll5

MAJ 1993. - 1413. H. GOD.

APRIL 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

DAN

f
d
!
c

.9
E

2
3
4
5

Lo

sm

sm

Ce

Sowal

443

6N

Pe

DIuma

440

621 12 51 16

10

Po
Ut

12

Sr

14
15

de

10

Po

't3

Ut

20

14
15

Sr

21

6e

22

17
18
19

Su
Ne
Po

21

Ut
Sr

22

6e

38
35

23
24
25
26
27

Posljed. detvrt 21 s 39 m
Nisan

DZuma

23

Pe

24

Su
Ne

Miiena 01 s 5C m

Zul-ka'de 1413. DZuma

Po

3 Goveda zima, zadnii dan

4

Ut

2A

Sr

29

6e

30

Pe

10

,N)

4%

608

21

'lB

06
06
04

16

v2

I Diuma

n
a

24

'1629 19 28

31

3B

31

34

31

36

55./ 12 47
55
53
52
50

47
47
46
46

,t6

46

545 1246

52
50

42
n

45
45

39
38
36

45
45
45

53:

zi

rA

355

338

&

47

4-l

21

31

19 20

57

1S

la

558

o1

t9

30
30

't2

46
43
Prva detvrt 14 s 41 m

12 49
49

14

359

2A

29

12

x
%

14

25

17

16 25

51

31

07
05

Goveda zima 1. dan. Bik

12 51

50
50
50
50

Dluma

sm sm stT

19
15

't3 Pun miesc /Ugtap/ 20 s rl4 m

12

Pe

1413.

11

16
17
18
19

lo

(zalu Jacija

Its

12 44

16

a.

p
a.

31

2047

Su

n8

2
3
4

Ne
Po
Ut

16 35
36
36
36
37
38
38

16 38

sm

Sr

6e

Pe

n 58

9
10

Su
Ne
Po

21 00

11

ur

a2
03
05
06

12

Sr

13

de

15

41

't6

42

18

19

19

,L5

21 21

46
47

2.
24

.18

50

51

30

52

19tr

Praznici, faze mieseca i

drugi astonomski podaci

Praznik rada 2. dan

336

11

30

Rozi Hidr /Juriev/. Pun

miesec/Ustap/ 05 s 34 m

n
3U

DIuma

2
n

Pankracije
20 Servacije. Ledeniaci
2'l Posljednja dehrt 14 s 20 m.
Bonifacije

DIuma

a
27

52s

n
2

diia

44

4t)

01

42
44

12 44

16 40

NQ

44
44
44

12

310

516

12 44

08

15

44

a.
01

11

20

6e

28

21

Pe

29

22
23
24
25
26
27

Su
Ne

30

Po

2
3
4
5

DZuma. Mijena 16 s 07 m

20@

4
4

27

39

39

18
17

Sr

44
44

6e

2A

Pe

29
30

Su
Ne
Po

6 DZuma. Prva detv.

7
8
9 Arefat

21

00

47
49

ol

41

06
06
07

51

42
42

ll3

5/

164/.

20G

21 58

44
rt5

11

13
'14

12

53
55

2n

28

10

&

45
45
46
46

257

5@

12 44

16 46

55
53

18

12

44
44

46

19

14

2"1

17
18

51

frxZ.m

&

41

Blizanci
Zul-hididZe 1413.

sm

55 21 35
37
39

'14

Sr

Jacija

4
4

19

25
26

Ut

(alu

56
57
58

1.6

24

Aldm

G)
39

21

14
13
12

22
23

44
44

18

Ne
Po
Ut

Pe

Su

lkin-

533 12.44 16 38 t9
30

12

15
16
17
18
19

Podne

sm sm sm sm $m

9 Zul-ka'de 1413. Praznik

13
14

lzlaz

Surca

Sun6)

10

Zda

14
15
16
17
18
19

31

21 33

E
'5
6
o

rada 1. dan

&

!
o
f

49
50
52
53
55
57

19 37 21 @
38
11
13
3S

33
33
34
35

:
6
c
-9
6
o

Su
Ne

Pe

25
26
27

Podne

Su
Ne

20

Sunca

lkindija

9
11

ZoE

lzle

Praznici, faze mioseca i

drugi astonomokl podaci

ot

50

6
6

46

04

244
43
42
41

u
44

5m l2M

15
16

NT nfi

,16

47
47
47

2.

15

24i 2.21

16 47
48

4.5

rK)

261

01

,t5

/K)

zrl

05
07

6l

26

JUNI 1993. - 1413114. H. GOD.

JULI 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

DAN

co

.9
E

oo

Ut

Praznici, faa mirsca i

drugi astronom8ki podaci

Zon

lzlaz
Podna
Sunca

lkindiia

Zul-hidldle 1413. Kurban

sm

stT

239

01

38

0c

sm
t2

sm sn

.15

16 /tg

45
45

49

bairam 1. dan
2
3

Sr

11

6e

12

Po

5
6

Su
Ne

Po

13

Kurban balram 2. dan

Kurban balram 3. dan
Kurban bajram 4. dan.
Dluma Pun mjesec
/U5tap/ 15 e 03 m

Sr

t0

6e

11

Pe

20 DIuma

12
13
14
15
16
17

Su
Ne
Po

21

tt

23 l-laziran
24

Sr

25

6e

Pe

27

Su

2A

18
19

20
21

ut

Ne
Po

22

Ut

23
24

Sr

25
26
27
28
29
30

6o
Pe

Su
Ne
Po

tft
Sr

5S

58
58
57
57
57

O
Posfiednja

2A

let,rt

07 e 36 m

n
n
n
n
n
2n

Dluma

I53

Muharrem'1414. Muslimanska nova godina

2 Rak. Solisticii

57
56
56
56
56
56

56
57
57

26

x
n

57
57
58

28
B

ffinna
Prva 6etv.

ms44m

31

to Jevmu'l-aiure

50
51
51

I '51
46
47

51

52

47
47
47

I
I
4

53
53
54
54
54
54

48
,lS)

lK)

49
49
rK)

500

50

sm

stT

500 12 51 t6 56 20 38

24.

2
3
4

Pe

12
13
14

Diuma

2U

501 12 51 16 56 20

Su
Ne

30

34
35
36
38
38

2.9
Q

5
6
7

I
I

Po
Ut

Sr

de

15
16
17
18

20

11

12

Po

22 Petrovdan. Posljednja

ievrt
13
14
15'

Ut
Sr

19

Ne
Po

20

ut

21

Sr

22

de

2
3
4
5

4
4

3t
3t

43
43

52
52
52

4'l

(E

52

37
37
37
36

41

04

56
56
56
56

6e
Fe

26

Su

27

23

Pe

24

Su

25

26
27

Ne
Po
Ut

28

Sr

29

50
52
53

24 Temuz
25

ncl 2.43

3(
3(

m
m

DZuma

2 55
56
58

2A

29 Mijena'13 s 25 m
30

m
v2

Safer 1414.

04
06

3ffi

Dluma

10

'll

6 Prva eetvrt 05
7

I25

13
15
'17

de

1S

30

Pe

10

31

Su

11

u
DZuma

506 12 52 16 56 20

07
OB

321

@
10
'11

2.37
37
36

53
53
53

57
57
56

35

33

518

12il

2.

a
n
24

525 't2
%

38

36

53
53
53
53

21

3E)

36
36
35

'17

57
57
57

511 12 53 16 56 20
12
13
14
15
16

42
42

52
53
53

00 s 49 m

23

16
17
18

20s 2.&

37
39
40

4
6
I

21

/B

4
4

56
56

38
38
38

2.43

51
51

242

19

Su
Ne

10

37

Diuma

Pe

42
42

4',1

Pun miesec /U5tap/ 01 s

sm

a
a

35
36

45m

35
36
36

sr

(zala Jacija
3unca)

Sln

45

56
56
56
56
56

\ksm

sm

s7

lkindija

2K

38
38
38

50
50
50
50

Podne

Muharrem 1414

33
33

lzle
Sunca

11

Q,

nu

Zgra

6e

55
55
55

5S

Bajram-n.mazu5s46m

31
31

Praznici, faze mjeseca i

drugi astonomski podaci

NE 2. e.

&

44
45
45

16 56

.9

sm
2.Zt

38
38
38

12 49

59
59

nzl
z
x

f
d
!
c
o

54
56
55

458

30

Vidovdan

46

16.19

456 124E 16 54

27

3
4

6
6

lK)

457 12 47 16 52

27

Miiena 03

459 12 'ltt

5
6
7

235

fr

31

n.

s
34
33
32

14
15
16
17
18
19

Jacija

Sunl

g
10

Ak5am
(zalaz

54
54
54
54
54
54

il
54

56
56
56
56
56
56
16 56
56
56
56
54

il

53

u
Q.

33

30

33

a.

2.n
a

31

z7

30

a
a

24

27

21

nx

219

24

z3

2.

18
16

't4

2.

12

21

11

16 53 20 19
52
17

207
05

AVGUST 1993. - 1414. H. GOD.

SEPTEMBAR 1993. .1414. H. GOD.

DAN
6
o
c

DAN

t
E

Io

Io

Ne

Po

12
13

Praznici, faze mjeseca i

drugi astronomski podaci

Zora

lzlu
Sunca

Podne

lkin.

dija

\kgam

(zale Jacija

!
c

c
Safer 1414-

Aliilun (Hozl llilas).

sm

sm

325
m

5n
a

sm sm sm sm
12 53
53

16 51
50

20 16

2. m

15

01

llindon. Pun miesec

(Ustap) 14 6 10 m
4

Ut
Sr

de

14
15
16

Pe

Su
Ne

17
18
19

Po

20

10

Ut

21

11

s'r

22

12

Ce

23

8
9

13
14
15
16
17
18
19

Pe

Su
Ne
Po
Ut

Sr

6e

Diuma

30

30
33

31

ietvrt

Rebiu-l-ewel

a.

12 53

35
37
38
39

53
53
53
53
52
52

4
17 s 20 m

1'114-

42
45
47

53
53
53

5 33

37
38

Sajfi Sumbule
Posliednia

3 35

24 Diuma
25 Agustos. Pola lieta
26
27
28 Mijena2l s 29 m
29
1

541 12 52

49
52
54
55
56
58

43
44
45

47

52
52
52
51

51
51

50
50
50

14 21 5S
13
5-/
12
55

16 ,tg 20 11 21
lK)
09
52
m
50
rA
la
07
47
05
46
46
04
44
,t5
v2
42

16 44 20 00
43 19 59
rB
58
/|i}
56
42
54
41
53
41

21

51

&
38
36
34

Pe

2 DIuma

21

Su

22

No
Po
Ut

3
4

23
24
25

Sr

26

de

5
6

Dievica

Prva cetvrt 11 s 58 m

06
07

I
I

Su
Ne

10

Po

"12

31

Ut

13

Pe

v2

27
28
29
30

4m

10

DZuma

Medunavice 1. dan

1l
Mevlud-Rodendan
Muhammeda as

rK)

12 51

16 40

50

50
50
50
50

39
38
37
37
36
35

51

52
53
55
56

412

55/

14
16
17

58
59

600

19

01

rK)

lK)

12 ,lS
49
48

,t8

16 34

19 ,19 21

/|8
46
45
43

&

t9 s) 21

30
27

6
I

lzle

lkindiia

{kSam

Zoa

sm

sm sm sm sm sm

Rebiu-Fewel 1414. Pun

mlesec (UStap) 04 s 33 m

4n

6V2 12N

Sunca

Podne

(zalu Jacija
Sunca)

Sr

14

de

15

Pe

16

4
5

Su
Ne

Po

17
18
19

Ut
Sr

20

21

31

de

22

Posljednja detvrt 08 s 27 m

33

11

10

Pe

4U

6 t3

Su
Ne

35
37
38

l4
15
16

'17

6e

23
24
25
26
27
28
29

DZuma

11

'17

Pe

30

18

Su
Ne

20

Po

21

Ut

4 Vaga. Ekvinocil. Zadnji

4S)

08
07
06

5'l
52

N
N

628 12 tr) 16 01

18 47
.t5

12
13
14
15
16

21

19

t,

15
12
10

30

31

Q.

Praznici, faze mjeseca

drugi asUonomski podaci

Po

Ut

Sr

2.
Diuma

n
x
n
m

Ejlul

41

Mijena 05 s

1.1

16

Zl

47

604 12 47

16 26

CB

05
07
08

46
46
46

,t_5

10

45
45

n
24
n
2
2-l
n

12M 16

44
44
43
43
43
42

621
2,

12 42
42

19

19

19 Zg 20 5(

19 26 20 56
24
54

2.
20

47
45

't5

lt3

19 13 2041
11

16

14

08
06
01

12
11

51
zl9

17

18

17

13

t
37
35
33
31

37
35
33

33

co

.19

20

.9
E

6
04

Diuma
Rebiu-l-ahir 1414.

444
lm
47

dan, Medunavica
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Sr

6e
Pe

Su
Ne
Po
Ut
Sr

6e

5
6

Prva detvrt 2'l s 33 m

7
8
9

DZuma

10

30

356

531
Q

4m
Pun mjesec (U5tap) 19s 54 m

01

41

4'l

24

55
57
50

11

12
13

4U

33
35
36

16 10 19 m
@ 18 58

39
11

3E)

38
38
38
37

24

57
55
53

2.

51

49

16
14

00
14 59
57
56
55
54

Od 26. seplembra zimsko rabunanle vremena

n%

18

np
10

1743 19 08
41

N
38

06
06
03
01

oKTOBAR 1993. - 1414. H. GOD.

6
!
c

2
3

4
5
6
7
8

tr
.9
E

!
o
l
Pe

Su
Ne

d
o

14
15
16

Rebiu-l-ahir 1414. Dluma

Zora

lzlu
Sunca

Sr

18
19

de

20

42
43
44

Pe

10

Po

12
13
14

Ut
Sr

6e
Pe

21

DZuma. Posliednia Ietvrt

20 s 36 m. Mitrovdan

22
23
24
25 Miholie ljeto
26
27 Te5rini ewel
28
29

DZuma. Mijona 12 s 36 m

20

Su
Ne
Po
Ut
Sr

21

6e

Stipavac

22

Pe

DZuma. Prva detvrt 09 s

't

Dfumade-l-ula'1414-

2
3
4

23

$u

24
25
26
27
28

Ne
Po
Ut

10

Sr

1't

de

12

Pe

13 Diuma
'14 Pun mjesec (Ustap) 13s 38 m
15 Ludin

29
30

Su

31

Ne

4 1'l
13
14
15
16
17
18

7
8

545 1t

35
35

51

u
u
u
u

53

33

47
,K)

50

554

21

55
57
58
59

2.

37
36
36
36
36
35

419
ZJ
24

53m

(zalaz Jaciia
Sunca)

537 11 37 14 53 l7

sm

11 33
33
33
33
32
32

sm

sm

51

49
48
47
45

35
33

41

38
37
36
35

17

Sr

6e

18
19

14'14.

Ne
Po
Ut

22 Poslidnia dewrt 07 e 36 m
23 lGsum. Mitrovdan
25
26

18 45

DZuma

42

Sr

16
15

10
11

de

13

38
36

12
13
14

Pe

27

Su
Ne

28 Mijena2. s35 mTedrini sani

29

15
16

Po

Q.

Ut

30

't7

Sr

18

6e

2
3
4

OB

18 34

fr|

a
n

't7 00

4n

603

11 Q.

un

16 58

18?3

06

Q,

30

32

57
55

31

07
08

31

21

17

31
31
31

33
35

18

51

17

iKt

16
15

436

612

37

13

31

15

18 14

3tl

'14

31

14

45

12
't1

v2

il

2.
19

24

DZumadel-uhra 1414.

19

Pe

20

Su
Ne

5 DZuma
6
7 Stipavac. Prva detvrt 03 s

Po

Ut

Sr

de

21

22
23
24
25
26
27
2A

29
30

43

615 11 31 14 13

16 ,13

18 10

42

18

31

10

41

31

08
07

621

4 52

il

sm sm

11

444

(zalu Jacija
Sunca

31

47
48
49

Aksam

17

51

DZuma

lkindiia

sm sm stT

11 31

rt5

18

lzla2
Podne
Sunca

sr
42

s)

Zora

2.

14 16 16

Ut

Dirmadel-ula

21

@.

31

16

20

27

11

Po

Pe

600

10

Su

30

oEo

drugi astonomski podaci

49
47

07
05

31

;
E

24

11

14 33 17
Q.

57
55
53

Praznici, faze mjeseca

f

51

t5

18 59

E
c
d
o
I

17

sm

2
3
4

31

14 42

DAN

AkSam

4V2

41

Ut

lkindija

sm

Po

'ti

Podne

sm

38

1.'|

15
16
17
18
19

'tE

Praznici, faze miesoca i

drugi astronomskl podaci

03
04

Su
Ne

NOVEMBAR 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

14G t6
07

31

3S

18

37
36

06
04

fil

31

31

31

05
04
03

32

31

@.

31

17 59

6,31 11 3l 14 01
Q.
Q
01

16 30

17 58

24

n
23
a

31

55

33

56
56
57
58

34
35
37
38

459
500

6S)

01

42

33
33
33
33

01

11

a
a

a2
01

57
56

27

Q. 13 59

a.

55
54
53

24

52

58
57

41

35

13

5/ 1623 l7
56
2.

52

56

21

50

54

21

50
50
,K)

51

03m

4il

04

rL5

10

z16

20
19

11

07

47

34

53

19

49

35
35
35
36
36

13 53
53
52
52

16 t9

17 49

17

I
I
I

51

17

48

Pe

12

Su
Ne
Po
Ut

13

DZuma

@
@

'14
15
16

508

Pun mjesec (U51ap) 07s 31 m

.t0

'11

648 fi
50
51

52
53

18
18

DECEMBAR 1993. - 1414. H. GOD.

tsLAMSKl PRAZNICI U 1e93. GODINI

(HtDzRETSKA GODINA 1 4131 1 41 4.1

DAN
l

oc

Praznici, fazo miesoca i

drugi astronomski podaci

o
L

sm

Sr

17

de

t8

3
4
5

Pe

19

Su
Ne

20

Po

22
23
24
25

Posliednja 6ehnt 16

26
27
28
29
30

DZuma

I
I

Sr

6e

10

Pe

11

Su
Ne
Po
Ut

12
13

14
15

16

de

17
16
19

Pe

Su
Ne

20

Po

21

Ut

3
4
5
6
7

22

Sr

23

6e

I
I

26
27

28
29
30
31

DZuma

21

Sr

24
25

49 m

12

56

513

65/

14
15

58
59

16
17

Kanuni ewel
Red2eb 1414.
UoIi Leiletu-l-Rgaiba

519

7U

11 40

20

05
06
07
08
08

24
24

525

36 m

Prvi dan Zemherija. Jarac

n
n
m
n
n

5n

Diuma

01

Akiam

(zald

Jacija

Suncal

17 47
47

50
50
50
50
50
50

15

17 47
47
46

15
15

.16

16

15

14

46

13 50 16 14

1746

51

42
42
43

52
52
52

15
15

46
47
47

709 11 43
44
44
45
45
46
47

13 53
54
54
54
55
55
56

712 11 47

13 56

10
10
10
11
-12

'12

30
30
30

13
'14

Sr

13
14
IE

31

de

16

14
14

14

13 50 16 16

41

'12

531

1t

Po

DZuma

16 1(

50

14

13

17

13 51

51

30

31

sm

41

11

6m

stT

'14

10

Pun miesec (Uitap) ms

sm

51

Pe

Pe

lkindija

-UodiLejleru'l-Miradza, utorak 19. januar 1993. (26. redzeb 1413.)

- Uodi Lejletu'l-Berata, subota 6. februara 1 993. (14. Saban 1413.)
-Podetak posta (Ramazan), utorak 23. februara 1993.
(1. ramazan 1413.)
11. mart 1993. (17. ramazan 1413.)
1993. (26. ramazan 1413.)
20.
mart
subota
Lejletu'l-Kadra,
-Uoi1i
1993. - 1. dan
bajram,
detvrtak
25.
man
Ramazanski
-

-Dan pobjede na Bedru, detvrtak

11 g7
37
38
38
38
G)

z3

DZuma

7m

36
36

19

27 m

Prva 6evrt 23

sm

18

21

Mijena l0

slT

Su
Ne
Ut

Podne

512 654 'tl

Dfumadol-uhra l414

Ut

lzlaz

Sunca

6
7

Zora

I
I
I

15

15

ffi

16 16
16
16
16
17
18

18
16

21

5S

2.

50

14 00

714 11 50 14 01

49
49

m
50

5l
52
52

19 17 53
19
53
53
53

57
57
58
58

t7

n
n
a
16 24

(1.Sewal 1413.)
Ramazanskibajram, petak 26. mart 1993. -2. dan (2. Sewal 1413.)
Ramazanski bajram, subota 27. marla 1993. - 3. dan
(3. Sewal1413.)
-Jevmu'l-Arefe, ponedjeljak 31. maj 1993. (9. zul-hid2e 1413.)
- Kurban bajram, utorak 1. juni 1993. - 1. dan (10. zul-hid2e 1413.)
- Kurban bajram, srijeda2. juni 1993. - 2. dan (11. zul-hid2e 1413.)
- Kurban bajram, eetvrtak 3. juni 1993. - 3. dan (12. zul-hidZe 1 413.)
- Kurban bajram, petak 4. juni 1993. - 4. dan (13. zul-hid2e 141 3.)
- Nova muslimanska (hidzretska) godina, ponedjeljak 21. juni 1993.
(1. muharrem 1414.)
- Jevmu'l-A5ure, srijeda 30. juni 1993. (10. muharrem 1414.)
- Mevlud - Rodendan Muhamed a.s., ponedjeljak 30. avgust 1993. {

(12. rebiu'l-ewel 1414.)

Uodi Lejletu'l-Regaiba, detvrtak 16. decembar 1993.
(2. redleb 1414.)

55
56

17 57

KATOLICK PRAZNTCI U 1993. GODINI

1. januar
6. januar

25. mart
8. april
9. april
'11. april

- Nova godina
- Bogojavljenje
- Blagovijest

VelikiCetvrtak

- Veliki Petak
* Uskrs

7.
13.

juni
juni

15. avgust
S..septembar
25. decembar

Duhovi
Sveti Ante
Velika Gospa
Mala Gospa
BoIi6,

PRAVOS1AVNI PRAZNICI U 1993, GODINI

- BoZid, rodenje
- Nova godina
- Sveti Savo

7. januar

januar
27.ianuar
15, februar
14.

Hristovo

Sretnije Gospodnje
Veliki Petak
* Vaskrs
- Durdevdan

16. april
18. april

6. maJ
4. juni
28. juni
7. juli

- Spasovdan
- Vidovdan

juli
2. avgust
19. avgust
28. avgust
11. seplembar
21. septembar
27. septembar
8, novembar
19. decombar
12.

lvandan
Petrovdan
llinden
Preobra2enje
Velika Gospojina

- Jovandan

- Mala Gospojina
- Kristovdan
- Mitrovdan
- Nikoljdan

JEVREJSKI PRAZNICI U 1993. GODINI

20. januar
19. mart
18-2s. april

21. maj
7 - 8. juni

19. juli
28-29. septembar
30. septembar

7.

12-20.
18.
20.

oktobar
oktobar
oktobar
oktobar

- Hami5ah a5ar
- Purirh
- Pasah
- Lag Baomer
- Savuot

-TiSa beav: Post

- Ro$ ha5ana
- Com Gedalja: post
- Jom Hakipurim
- Sukot
- Ho5ana Raba
- Simhat Tora