PITANJA I ODGOVORI ZA II.

PARCIJALNI ISPIT IZ PREDMETA EKSPLOTACIJA

I ODRZAVANJE VOZILA CESTOVNOG SAOBRAAJA.

1.UDOBNOST KORITENJA VOZILA ?

Udobnost koritenja vozila predstavlja kompleksan pokazatelj kvaliteta vozila.
Komfor sjedita za putnika vozaa. Udobnost pri ulazu i izlazu iz vozila, udobnost
pri upravjanju vozilom odgovarajui ambijentalni uslovi (klima, buka...)
predstavljaju osnovne pokazatelje udobnosti vozila.
Udobnost vozila se najee iskazuje preko slijedeih parametara:
-buka, iji su izvori: motor, oprema motora, sistem za hlaenje, vjetar,
pneumatici...
-vibracije svih vrsta
-ambijentalni uslovi u vozilu izraeni preko prostora za smjetaj vozaa i putnika i
njihove izolovanosti od spoljanjih uticaja
-svjetlo ( funkcija ogledala za vrijeme vonje, ogledala i instrument tabla vozaa,
uticaj dolazeih vjetala, efekti sunca...)
- ergonomija ( udobnst sjedeneja pristup upravljakim elementima, vidjivost
instrumenata, vidljivost vozila)
- unutranji enterijer ( osvjetljenje, osobine materijala od kojih e prostor za
smjetaj vozaa i utnia izraen...)
2.OSCILATORNA UDOBNOST VOZILA ?
Oscilatorna udobnost vozila, definie se kao njegova sposobnost da u toku vonje,
pri razliitim uslovima koritenja, svede na najniu vrijednost negativan uticaj
oscilacija pojedinih dijelova vozila na ovjeka, jer njihovo dejstvo uzrokje pojavu
brzog zamora vozaa i putnika i u nekom slujevima i oteenje tereta koje
prevozi. Uzronici pojave oscilacija vozila su monogobrojini : neravnine puta, rad
motora, dejstvo tereta koji se prevozi, dejstvo sila pri promjeni brzine i smjeru
kretanja...
3. BUKA USISNOG SISTEMA, BUKA IZDUVNOG SISTEMA ?
BUKA USISNOG SISTEMA-nastaje pri otvaranju i zatvaranju usisnih ventila, pro
polasku i zaustavljanju protoka zraka u cilindar. Zavisi uglavnom od reima rada
motora, optereenja i broja obrtaja motora, akustinih karakteristika usisnog
trakta, vrste zranog filtera i priguivaa. to je manje optereenje, to ima za
posljedicu manju usisnu buku.
BUKA IZDUVNOG SISTEMA- predstavlja potencijalno najvei izvor buke na
vozilu. Nastaje iznenadnim oslobaanjem gasa u izduvnom sisteu, sa otvaranjem
izduvnih ventila.Ovaj vid buke zavisi od slijedeih elemenata: -tip i konstrukcija

motora, pritisak u cilindru motora u trenutku otvaranja ventila, brzina podizanja

ventila, romjena ventila i karakteristike priguivaa, duina izduvne cijevi i
debljine zida cijevi.
4.BUKA MOTORA I BUKA GUMA ?
BUKA MOTORA- nastaje u toku procesa kompresije i sagorijevanja djelovanjem
gasova na klip, to proizovdi vibracije vanjskih zidova motora koji emituju buku.
Proces sagorijevanja predstavlja najznaajniji izvor buke motora, optereenja i
broja obrtaja. Mehanika buka je posljedica rada zupanika, pomou ventila,
pumpe za dovod goriva, sistema za podmazivanje, mjenjaa i drugih pomonih
ureaja.
BUKA GUMA- nastaje dodirom gume sa kolovozom, i moe biti vea od buke
motora, to zavisi od vrste kolovozng zastora, konstrukcije gume i brzine vonje.
Kod brzine vonje ispod 50km/h buka nije znaajna, dok pri brzinama veim od
80km/h postaje izraenija. Poveanjem brzine za eetvrtinu, dvostruko se
poveava buka motora.
5.TA SE PODRAZUMIJEVA POD OPTIM IMENOM UDOBNOST PUTNIKA ?
Pod optim imenom udobnost putnika podrazumijeva se kvlitet unutranjosti
vozina, koji putnicima putovanje ini udobnijim, a vozau pored udobnosti
omoguava i nesmetanu koncentriranost na upravljanje vozilom. Konfor se odnosi
na: - provjetravanje i klimatizaciju unutranjosti, dobru osvjetnjenost svih uglova
unutranosti vozila, zaptivenost unutranjosti od promahe, prodora praine,
prokinjavanja, spoljnje buke i umova...
6.KOMFOR SJEDITA ZA PUTNIKE I VOZAE ?
U toku svakog putovanja automobilom, otprilike tri etvrtine tijela u kontaktu je
sa sjeditem, pa iz tog razloga sjedita igraju vrlo vanu ulogu u udobnosti vonje
kao i upravljanja automobilom. Sjedite treba da obezbjedi najudobniji poloaj
tijela ovjeka i da ga zatiti od tetnog djelovanja oscilacija primjenom
odgovarajuih elastinih i prigunih dijeova. Od lakoe upravljanja vozilom, u
velikoj mjeri zavisi stepen zamorenosti vozaa, a stim i bezbjednosti u
saobraaju. Sjedita moraju biti podesiva po visini, duini, nagibu i udaljenosti od
upravljaa.
7. STANDARDNA, VENTILACIJSKA I ROTIRAJUA SJEDITA !
STANDARDA SJEDITA-dolaze s aktivnim naslonima za glavu i elektrinim
podeavanjem po visini vozaevog sjedita. Kao nadogradnja, vozako sjedite
takoer se moe naruiti sa svim elektrinim podeavanjima, uz dodatnu funkciju
memoriranja postavki. Najvnovije generacije aktivnih zaslona za glavu su
standarno podesivi u etiri smjera, ime se vozaa i suvozaa vrlo uinkovito titi
od trzajnih ozlijeda rata, a istovremeno pruaju najbolju moguu zatitu od
izlijetanja ptedmeta iz prtljanog prostora u kabinu u sluaju udara.

VENTILACIJSKA SJEDITA- radi udobnosti i ugaanja korisnicima vozila u toplim

ljetni danima, dananji dizajneri su doli na ideju ugradnje ventilatora u sjedita
za putnike i vozae. Diskretno stujanja zraka uklanja vlagu koja nastaje kao
posljedica znojenja na mjestima gdje vozaevo tijelo dira sjedite, ime stvara
osvjeavajui uinak hlaenja bez neugodnog propuha. Efikasno sprjeava bolove
i napetost u leima, te osobama s osjetjivim leima pruaju mogunost uivanja
u udobnoj vonji automobilom.
ROTIRAJUA SJEDITA- najnoviji izum su sjedita koja se rotiraju, a rade na
principu da suvoza sjedne na sjedite, i istom polugom sjedite vrati u
normalan poloaj, odnosno poloaj za vonju. Sjedita se rotiraju za 75 stepeni, a
elementi pasivne sigurnosti nisu pretrpjeli nikakvo smanjenje funkcionalnosti radi
ovkvog rjeenja.
8. AMBIJENTALNI USLOVI U VOZILU ( RASVJETA I KLIMA UREAJI) !
RASVJETA- istraivanja su pokazala da je dojam vozaa o vozilu bio bitno bolji ako
je u vozilu koriteno ambijentalno osvjetljenje takva rasvjeta ini prostor
atraktivnijim, istie kvalitetu primjenjenog materijala, naglaava ljepotu dizajna,
lakava pronalazak kontrolni tipki, olakava orijentaciju u vozilu i poveava
osjeaj sigurnosti. Vano je da ambijentalno osvjetljenje ne utie na preformanse
vozaa. Kao jedan od buduih smjerova razvoja istraivai vide unutarnje
osvjetljenje vozila koje e samo reagrirati na ulaz i izlaz osoba, te na okoli i
putnike.
KLIMA UREAJ- klima ureaj se sastoji od sistema hlaenja, grijanja, regulatora
vlage i ventilatorske jedinice. Onda nadopunjava sistem grijanja i ventilacije u
vozilu. Pored temperature ona regulira i protok, vlagu i preiavanje zraka. U
novijim generacijama automobila klima ureaji rade na principu prediktivnih i
adaptivnih raunskih modela. Visokoosjetljivi senzori mjere vanjsku temperaturu
zraka, brzinu vozila, intenzitet i smjer sunevog zraenja te temperaturu u
unutranjosti na nekolliko razliitih taaka u kabini.
9. BEZBJEDNOST ( SIGURNOST)
Voza svojim aktivnjim djelovanjem u vonji prilagoava brzinu kretanja vozila,
uzimajui u obzir: uslove okoline, sposobnosti vozila, potrebe da se odri
eljeni pravac i rutu putovanja, bezbjednone mjere da savlada
iznenadne pojave i prepreke na putu.
Sve gore date uticajne parametre, voza rjeava takoer i pod uticajem drugih
faktora kao to su:
-Razliita opaanja i naprezanja kojim je izloen, drugi putnici ili teret u
vozil, trenutna psihofiika kondicija, realne tehnike karakteristike
vozila unutranja opremljenost vozila.
Za sada se u analizi, pribjegava razdvajanju uticajnih faktora na slijedee
segmente:

PSIHOFIZIKE SPOSOBNOSTI ( koji u principu spadaju u probleme medicine, koja

daje smjernice dravnim organima u donoenju propisa i ogranienja u toj
oblasti.)
VOZILO sa aspekta prilagoenosti uslovima ovjek-vozilo, to spada u domen
egronomije i
SEGMENT SIGURNOSTI VOZILA I PUTNIKA , kao i sigurnost drugih uesnika u
saobraaju.
10. AKTIVNA SIGURNOST !
Aspekt aktivne sigurnosti sa aspekta vozila obuhvata prije svega preventivne
mjere, koje konstuktor vozila mora da obuhvati jo u fazi projektovanja vozila, a
koji se odnose na sistem voza-vozilo-put, kako ne bi dolo do konfliktnih
situacija.
Mjere koje spadaju u ovu grupu su :
-nalaenje mogunosti za blagovremeno uoavanje i reagovanje u odnosu na
ostale uesnie u saobraaju i ogranienje informacija koje voza prima, a sve sa
aspekta otklanjanja mogunosti za saobraajne nezgode.
-mjere u odnosu na vozilo.

Mjere u odnosu na vozilo, kao elementi aktivne bezbjednosti su:

-bezbjednost vonje (mogunost blagovremenog i pouzdanog upravljanja i
koenja, ubrzanja i sl.)
- uslovljena bezbjednost ( konfor vonje)
- bezbjednost upravljanja i rukovanja
-blagovremenost opaanja ( oprema za signalizaciju i osvjetljavanje, vidjivost kroz
stakla..)
ELEMENTI AKTIVNE SIGURNOSTI:
SISTEM ZA KOENJE- Uvelikoj mogunosti utie na mogunost pojave udesa.
Sistem za koenje mora imati visoki kvalitet, posebno u pogledu eikasnosti.
PNEUMATICI- arakteristike pneumatika u velikoj mjeri treba usaglasiti sa
karakteristikama sistema za oslanjanje kao i vrstom i stanje podloge po kojoj se
vozilo kree. U pogledu bezbjednosti bitnu uglogu ima karakteristika pouzdanosti
i prijanjanja, oblik i raspored ara kao i vrsta konstrukcije i materijala.
UPRAVLJAKI SISTEM- na bezbjednost znaajan uticaj imaju konstukcijske
karakteristike sistema za upravljanje, prenosni odnosi, veliina i poloaj taaka
upravljaa kao i potrebna energija za njegovo pokretanje.

FARAOVI I SVJETLOSNA SIGALIZACIJA- ovim sistemom se obuhvataju sva

svjetla za daljunu (Farovi), oborena svjetla u sluaju mimoilaenja sa drugim
vozilom, prednja i zadnja svjetla za maglu naprijed, gabaritna svjetla, zadnja
poziciona svjetla, pokazivai pravca i sa njima parkirna svjetla, svjetla za
registarske tablie i za vonju unazad.
VJETROBRAN- pod kojim spadaju svi uslovi za kvalitetnu vidljivost kroz vozako
staklo: odmrzavanje, suenje, brisai, perai vjetrobrava, propustljivost svjetlosti i
rasprskavanje ili onemoguavanje rasprskavanja u sluaju udara.
RETROVIZORI- mogunost uoavanja ostalih uesnika u saobraaju, a koji se
nalaze iza vozila.
UNUTRANJOST VOZILA koja podrazumijena : plafon i bone povrine vozila,
simboli, kontrolna svijetla, instument tabla, podeenost upravljaa, unutranja
zatita u sluaju sudara..
VIDNO POLJE- neosporno je da za vzaa mora da bude obezbjeeno izvanredno
vidno polje, po mogunosti bez rtvih uglova.
KONFOR PUTNIKA- prodrazumijeva se udobnost putnika, ukljuujui i dobro
provjetravanje kabine vozila i odgovarajui temperaturni uslovi.
11. PASIVNA SIGURNOST !
Pod elementima pasivne sigurnosti svrstavaju se brojni faktori i mjere koji se
sprovode jo u fazi projektovanja vozila, a osnovna funkcija im je smanjivanje
posljedica povreda putnika i vozaa u sluaju saobraajne nezgode. Osnovni cilj
pasivne sigurnosti je prvenstveno zatita ljudi, a potom i vozila. Jedan od
osnovnih uslova za pasivnu zatitu vozaa i putnika jeste da se oni zadre na
svojim mjestima priliiom udesa. Jedna od najvanijih mjera pasivne bezbjednosti
vozila jeste primjena odgovarajue konstukcije karoserije. Vanu ulogu u pasivnoj
bezbjednosti imaju vrata, ona treba da izdre sve vrste udarnih optereenja.
Pasivna bezbjednost obuhvata i one mjere koje se primjenjuju u cilju zatite
pjeaka u sluaju udara vozila u pjeaka. Takoer cilj pasivne sigurnosti jeste
pouduzimanje mjera s ciljem sprjeavanja pojave poara nakon sudara.
ELEMENTI BEZBJEDNOSTI VOZILA SA ASPEKTA PUTNIKA I UESNIKA U
SAOBRAAJU:
VAZDUNI JASTUCI- su sastavni dio serijske opreme veine vozila. Lepeza
mjesta ugraivanja je proirena na sva mjesta koja su se analizama raziitih
udesa pokazala da su kritina. Princim prada vazdunih jastuka, zasniva se na
izuzetno brzom napuhavanju jastuka neotrovnim gasom, dobijenim eksplozijom
mini patrona nekog bezopasnog eksploziva. Obino su najmanja usporenja na
koje vazduni jastuci reagiraju ve od 40 km/h. Uslov da vazduni jastuk se
aktivira na udar jeste da pojas sigurnosti bude priven. Poslije napuhavanja
jastuka, nakon nekoliko desetina sekundi nauvenosti, preko posebnih ventila oni
se automatski ispuu, kako bi oslobodili putnike.

SIGURNOSNI POJASEVI- osiguravanje putnika privavanjem za sjedita

pojasevima sigurnosti u sluaju udesa dovodi do znaajnog smanjenje povreda,
time to sprjeavaju da putnici udare u neki od tvrdih dijelova karoserije. Isto
tako, utvreno je da se u sluaju prevrtanja vozila, najee deava da
otvorenjem vrata, kao posjedica deformacija karoserije, putnici ispadnu iz vozila,
a kao posljedica toga nastupaju teke povrede ili tragine posljedice. Stoga, kao
zakonska obaveza u svim zemljama uvedena je obavezna primjena sigurnsnih
pojaseva. Poveanje irine pojasa ustvari poveava povrinu nalijeganja na tijelo
putnika smanjujui tizik od povrede.
12.BEZBJEDNOST SA STANOVITA VIDLJIVOSTI I PREGLEDOSTI PUTA
PREGLEDNOST KAO ELEMENT PROJEKTOVANJA-imajui u vidu injenicu da
voza 95% svih informacija iz okoline prima pomou ula vida, da se ao uzrog
skoro 40% svih nezgoda na vangradskim putevia direktno ili indirektno pojavljuje
nedovoljna preglednost, moemo sa sigurnou tvrditi da u fazi idejnog i glavnog
projekta optike analize igraju najznaajniju ulogu u projektovanju trase za
bezbjednu i udobnu vonju, koja e u isto vrijeme zadovoljiti izuzetne kriterijume
sa poloaja oka vozaa.
PARAMETRI SISTEMA VOZA-VOZILO-OKOLINA-ovaj sistem se zasniva na
injenici da na dogaaje u saobraaju ravnopravno utiu ova 3 inioca i to na
nain da voza upravlja vozilom na osnovu informacija iz okoline, tj. O putu kao
njenom najbitnijeem dijelu i subjktivne proocjene vanjskih okolnosti.
Najbitniji parametri iz sloenog sistema voza-vozilo- okolina su:
-vrijeme reakcije vozaa (predstavlja sumu vremena potrebnih da voza uoi
spoljni nadraaj-percepcija, izdvoji kritian detalj i shvati stepen opasnosti,
donese odluku na osnovu shvaenih odnosa i sprovede u akciju u kojoj se
realizuju donijete akcije.)
-visina oka vozaa i prepreke( promjena visine oka vozaa u centimetrima
poveava ili smanjuje minimalni poluprenik konveksne krivine za isto toliko
procenata, a sami tim utie i na trokove gradnje. Prema vaeim propisima,
rauna se sa visinom oka vozaa u putnikom vozilu od 120cm.)
-koeficijent trenja kolovoza
-specifini otpor kotrljanja
-specifini otpor vazduha
13.PROHODNOST
Prohodnost kao karakteristika vozila predstavlja mogunost njegovog kretanja po
loim putevima i besputnim terenima, kao i mogunost savlaivanja razliitih
prepreka.
Parametri preko kojih se moe definisati prohodnost su :

-parametri vue ( vuna sila i sila prijanjanja)

-parametri koji direktno definiu sposobnost vozila za savlaivanje prepreka
( tvrda, meka podloga)
- parametri gabarita( najmanja visina iznad stajne povrine, najmanja visina ispod
osovine, ugao, prepreke...)
Prohodnost vozila zavisi od veeg broa faktora, gdje je ipak najuticajniji
geometrijski parametar vozila, snaga pogonskog motora, i sposobnost
ostvarivanja to boljeg kontakta izmeu pneumatika i puta.
14.POGODNOST KONSTRUKCIJE VOZILA ZA ODRAVANJE !
Pogodnost konstrukcije vozila za odravanje je posebno znaajna za opisivanje i
ocjenjivanje sistema za odravanje voila. Pogodnost konstrukcije za odravanje
ocjenjuje se na osnovu vremena potrebnog za sprovoenje postupaka odravanja
kao i na osnovu potrebnih aktivnosti i potrebnoj opremi za njegovo sprovoenje.
Pogodnost konstrukcija vozila za odravanje odreuju slijedei parametri:
-broj mjesta predvienih za podmazivanje i podeavanje
-mogunost upotrebe odgovarajue opreme za odravanje
-mogunost primjene odgovarajuih dijagnostikih metoda
-mogunost primjene odgovarajue tehnologije odravanja vozila.
14.ODRAVANJE !
Odravanje se danas definie kao proces u kome se sve aktivosti sprovode prema
unaprijed definisanim kriterijumima cilja ( trokovi, raspoloivost, efektivnost,
pouzdanost i sl.). ire posmatranoo sistem odravanja predstavlja dio poslovnog
sistema i kroz njegovo dizajniranje treba da se integriu:
-optimalna organizacija, relevantne tehnologije i ininjerska ekonomija.
Od postupaka odravanja zavise neki od najznaajnijih faktora:
-KVALITET PRIZVODA I USLUGA nivo i konstantnost kvaliteta proizvoda ili
tehnikih sistema su apsolutno zavisni od nivoa odravanja istih.
-PRODUKTIVNOST- maksimalno vrijeme ispravnog stanja podstie se planiranim
aktivnostima odravanjima.
-PROFITABILNOST- uloena sredstva u procesu proizvodnje se u najveem
obimu revalorizuju kroz efikasnije koritenje energije i dui rad tehnikih sistema.
-ZATITA IVOTNE SREDINE- pravilnom tehnologijom odravanja se u
znaajnoj mjeri moe poboljati zatita ivotne sredine.

-ZDRAVLJE I BEZBJEDNOST- ovo se odnosi na eksplozije, poare, saobraajne

nesree koje mogu imati kobne posljedice kako za one koji rukuju sistemima, tako
i za one koji se nalaze u neposrednoj bizini.
-POBOLJANJE PREFORMANSI TEHNIKIH SISTEMA- danjanji nivo razvoja
tenike i tehnologije ukazuje na brzo zastarijevanje tehnikih sistema u smislu
njihove sposobnosti da zadovolje savremene trendove pri eksplotaciji u pogledu
proizvodnosti i bezbjenosti. Kroz modifikaciju i rekonstrukciju mogu se
zastarijelim sistemima poboljati eksplotacijsko tehnike karakteristike.
15. ODRAVANJE I EFEKTIVNOST SISTEMA !
Unaprjeenje procesa proizvodnje se ostvaruje kroz porast produktivnosti,
odnosno minimiziranje ulaza i maksimiziranje izlaza.
Visoka efektivnost tehnikih sistema se postie minimizacijom uticaja 6
dominantnih faktora:
ZASTOJ: 1) otkaz opreme (habanje,lom...)
2) putanje u rad i podeavanje ( promjene alata, pribora..)
PROMJENE BRZINE RADA:
3) prazni hodovi i manja zaustavljanja ( izazvana pogrenim radom
senzora...)
4) smanjenje brzine rada ( u sluajevima kada se ne moe posti
zadata brzina)
GREKE:
5) greke u tehnoloko procesu (pojava odstupanja u pogledu kvaliteta i
tanost obrade)
6) stabilnost procesa ( zbog neophodnog vremenskog perioda od
poetka rada sistema pa do obezbjeenja stabilne produkcije).

16.KAKO SE DEFINIE POGODNOST ODRAVANJA ?

Pogodnost odravanja se definie kao:
-karakteristike dizajna i same instalacije izraava se kao vjerovatnoa da e neki
dio zadrati ili se vratiti u specifine uslove u datom vremenskom periodu, kad je
odravanje sprovedeno saglasno sa propisanim uslovima i resusrsima.
-karakteristike dizajna i same instalacije izraava se kao vjerovatnoa da za
sprovoenje svih ativnosti odravanja nije potrebno vie od x sati u datom
vremenskom periodu, kada sistem obavlja svoju funkiju saglasno propisanpj
proceduri i sa personalom koji je adekvatno educiran.

-karakteristika dizajna i same instalacije izraava se kao vjerovatnoa da se

trokovi odravanja nee biti vei od y novanih jedinica u datom vremensko
periodu kada sistem obavlja svoju unkciju i odrava se saglasno propisanoj
proceduri.
17.POGODNOST ODRAVANJA U FAZI DIZAJNIRANJA ?
Ovu pogodnost definiu atributi koji se odnose na lakou, preciznost, bezbjednost
i ekonominost u izvoenju aktivnosti odravanja.
Svaki tehniki sistem treba da bude dizajniran tako da:
-

Vrijeme za sprovoenje aktivnosti odravanja bude minimalno,

Minimalno ugroava ovjekovu okolinu,
Ulaganje u resurse u procesu odravanja.

18.KVANTIFICIRANJE POGODNOSTI ODRAVANJA ?

Ova pogodnost odravanja se ostvaruje preko:
-

FAKTORA POUZDANOSTI znai vjerovatnou da e tehniki sistem uspjeno

obavljati funkciju u datom vremenskm periodu uz zadovoljenje postavljenih
kriterijuma cilja u definisanim radnim uslovima.
FAKTORA POGODNOSTI ODRAVANJA na to se odnose vremenski
parametri, parametru uestale aktivnosti i parametri trokova
LJUDSKOG FAKTORA odnosi se na antropometriju (ljudse dimenzije u
interakciji sa tehnikim sistemom), psihologiju i ljudske senzore ( efektvi
visokih vibracija, visoke temperature).
FAKTORA LOGISTIKE PODRKE se uglavnom odnose na : snadbjevanje
(rezercni ili popravljeni dijelovi), opremu za dijagnostiku i pomonu
opremu, personal i organizaciju, lokaciju izvoenja aktivnosti,
dokumentaciju, kompjuterske resurse i softver.
FAKTOR RASPOLOIVOSTI predstavlja vjerovatnou da e tehniki sistem
obavljati funkciju na zadovoljavajui nain u trenutku kada je to potrebno u
datim radni uslovima uz atuelnu logistiku podrku .
FAKTOR EFEKTIVNOSTI odnosi se na raspoloivost iskoritenje preformansi
opreme i kvalitet proizvoda koji se na toj opremi stvara.
EKONOMSKI FAKTOR odluke donesene u najranijoj fazi dizajna i razvoja
obino imaju znaajan uticaj na sve kasnije faze u toku ivotnog ciklusa
nekog tehnikog sistema.

19. KOREKTIVNO ODRAVANJE ?

Zadatak korektivnog odravanja je da elementi ili sistem iz stanja u otkazu
dovede stanje u rad. Elementi koji je pri tome otkazao popravlja se ili
zamjenjuje novim. Prednosti ovog odravanja su: -Racionalno koritenje
raspoloivih resursa.

Nedostatci korektivnog odravanja su:

-nemognost predvianja ukupnog broja otkaza, trenutka njihovog nastanka i
vremena trajanja.
- pojava meusobno povezanih vie otkaza. Ovo dovodi do dugotrajnih zastoja
opreme kao i visokih trokova odravanja.
20. PREVENTIVNO ODRAVANJE ?
Sluba odravanja kroz preventivne preglede stanja- tehnike dijagnostike,
registruje potencijani problem i u pogodno vrijeme intervenie te sprijei pojavu
otkaza, ili kvara. Vrijeme otkaza u ovim sluajevima traje od nekoliko sati do
nekoliko dana.
Prednosti preventivnog odravanja:
-kvalitetnije upravljanje proizvodnim procesom, odravanje se planira unaprijed
radi sprjeavanja pojave otkaza ili zastoja
-vee iskoritenje raspoloivih resursa,
-obezbjeuje eljeni kvalitet proizvoda,
- poveava se efikasnost opreme,
- poveava se produktivnost proizvodnog sistema,
-nominiranje poslova, to znai da svaka procedura mora biti poboljana do
savrenstva,
- smanjenje prekovremenog rada,
- raionalno planiranje rezervnih dijelova,
- poveanje bezbjednosti i bolja kontrola zagaenja okoline.
Nedostatci preventivnog odravanja su:
-mogunost pojave oteenja koje se pojavljuje zbog propusta ili ignorisanja
odreenih komandi pri testu nasilnog rada ili pogrene procedure,
- visok nivo raznih otkaza
- ne iskoriteni raspoloivi resursi zbog ega se poveava njegova potronja u
eksplotacijskom vijeku tehnikih sistema,
-visoki poetni trokovi
- esto prekidanje procesa eksplotacije.
Generalno se moe rei da su osnovne aktivnosti u preventivnom odravanju
slijedee aktivnosti:

ienje i podmazivanje tehnikog sistema, pregled i popravke.

21. PREVENTIVNO-PLANSKO ODRAVAJE ?
Najvei broj onih koje rade u oblasti odravanja, pod pojmom preventivno-plansko
odravanje podrazumijevaju fiksne intervale u kojima se izvode odreene
aktivnosti. Ove aktivnosti izvode se sedmino, mjeseno, kvartalno, sezonski ili
po nekim drugim odreenim intervalima.
Primjena odreenog tehnolokog postupka zasnovana je na:
-detaljnom spisku opreme ili tehnikog sistema koja se odrava
-glavnom godinjem planu preventivnog odravanja iz koga proizilaze mjeseni,
nedeljni i dnevni zadaci.
-odreivanu odgovornog osoblja za sprovoenje predvienih zadataka,
-kontroli obavljenih zadataka,
- izvoenju korektivnih mjera kod pojave bilo koje proturjenosti.
22. PROAKTIVNO I PROFITNO- ORIJENTISANO ODRAVANJE ?
Proaktivni koncept ne prihvata otkaz kao normalno i mogue stanje, ve se
sprovodi niz adekvatnih mjera do do otkaza uopte ne doe. Jednostavno reeno
tei se da svaki tehniki sistem vodi zdrav ivot i da mu se na taj nain
maksimalno produi vijek eksplotacije. Osnovni princip u proaktivnom odravanju
je identifikacija i eliminacija uzronika otkaza.
Profitno- orijentisano odravanje- osnove koncepta profitno- orijentisanog
odravanja su:
-profitno orijentisano odravanje je program u kome je odravanje profitna
aktivnost, a ne troak,
-osnovni zadatak odravanja je da ostvari maksimalnu korist od investicija u
resurse uz minimalne trokove.
Osnovni kriterijumi za sprovoenje rorama profitno- orijentisanog odravanja su:
-stalno nastojanje za maksimiziranje finansijskih efekata preko minimiziranja
trokova,
-optimizaciji tehnikih aktivnosti funkcije odravanja,
-smanjenje potreba za odravanjem, a samim tim i premenantno smanjenje
trokova odravanja,
-reininjering poslovnih procesa odravanja,
-maksimalno koritenje podataka iz baza informacionog sistema odravanja.
23.POPRAVKE ?

Nezavisno od tipa odravanja, aktivnost koja se sprovodi u cilj otklanjanja

utvrenih neispravnosti pri pregledu odnosno monitoringu naziva se popravka.
Ove popravke po svom oimu mogu biti:
MALE- obuhvataju zamjenu ili regeneraciju elemenata sa najkraim vijeom
trajanja. To znai da se navedena aktivnost odnosi na elemente sa visokim
intenzitetom habanja i funkcionalne cjeline koje zahtjevaju eu kontrolu i
podeavanje radnih paremetara.
SREDNJE- pri srednjoj popravci sprovode se slijedee aktivnosti:
-demontaa do nivoa sastavnih elemenata,
-pranje i ienje demontiranih sredstava,
-utvrivanje stanja elemenata,
-regeneracija,
-obezbjeenje ovih elemenata,
-montaa dunkcionanih sredstava,
-zavrna montaa i podeavanje radnih parametara,
-instaliranje, probni rad, primopredaja i dostavljanje pratee dokumentacije.
VELIKE POPRAVKE esto se zovu i generalne, predstavljaju najobimnije
aktivnosti koje se mogu izvoditi na nekom tehnikom sistemu. Pri tome se radna
sposobnost tehnikom sistemu vraa na poetni nivo tj. Onaj na koe se on nalazio
kod prvog ukljuenja u procesu eksplotacije. Uobiajno je da se za veike popravke
planira vrijeme u toku godinjeg odmora ili praznika. Vremenski perio izmeu
dvije velike popravke u praksi se najee naziva remontni ciklus.
24. TROKOVI ODRAVANJA ?
Osnovni cilj u radu svakog sistema je da se ostvari maksimalna produktivnost uz
minimizaciju trokova koji se pri tome pojavljuju. Ukupni trokovi odravanja se
mogu podijeliti u dvije grupe i to:
DIREKTNE (TROKOVE NEPOSREDNOG ODRAVANJA) ovim trokovima
pripada :
-pronalaenje neispravnih elemenata na tehnikom sistemu, zamjena neispravnih
elemenata, popravka ili regeneracija neispravnih elemenata.
INDIREKTNE (TROKOVE POSREDNOG ODRAVANJA)- ovim trokovima
pripadaju: neplanirani vremenski gubitci u proizvodnji, optereenje opreme
nastalo zbog otkaza, pad kvaliteta proizvoda, odnosno kart. Indiretni ili nevidljivi
trokovi su svi oni koji mogu rasti zbog nesprovoenja kako planiranih tako i
neplaniranih aktivnosti odravanja.
25. TEHNIKA DIJAGNOSTIKA ?

Tehnika dijagnostika je nauno- tehnika disciplina kojoj pripadaju teorija,

metode i sredstva za prepoznavanje stanja tehnikih sistema u uslovima
ogranienih informacija. U procesu dijagnostike postavlja se dijagnoza i ona se
odnosi na zakljuivanje, odnosno definisanje stanja tehnikog sistema. Dijagnoza
slui za preduzimanje pravovremenih aktivnosti odravanja. Osnovni zadatak je
da otkrije i sprijei potencijalni otkaz. Pri tome dijagnostika je usmjerena na
identifikaciju kvaliteta funkcije i procesa.
Osnovni izvori podataka kod savremenih tehnikih sistema su informacije: iz
dijagnostike jedinice, dobijene dopunskom dijagnostikom, zapaanja operatora i
osoblja na poslovima odravanja.
26. MANIPULACIJA I UPRAVLJANJE REZERVNIM DIJELOVIMA ?
Kompletna problematika se moe posmatrati u kviru slijedeih cjelina i to:
-

Odreivanje statusa rezervnih dijelova,

Planiranje,
Upravljanje zalihama i
Snadbjevanje.

Osnovna 3 zahtjeva koja, u okviru poslovanja, treba obezbjediti su:

-poveanje eksplotacijske pouzdanosti tehnikih sistema,
-obezbjeenje neophodnih rezervnih djelova prema potrebama, a u cilju
smanjenja vremenskih gubitaka nastalih zbog otkaza i
-smanjenje trokova nabavke i koliine rezervnih dijelova u magacinu.
Sa aspekta statusa, rezervni dijelovi mogu prvenstveno biti svrstani u dvije
osnovne grupe i to:
1. Reervni dijelovi sa niskim koeficijento obrta ti, mali broj otkaza u toku
godine i
2. Rezervni dijelovi sa normalnim koeficijentom obrta tj. Srednji i viokim
brojem otkaza.
Osim karakteriacije preko koeficijenta obrta, rezervni dijelovi se dijele na:
1. Namjenske tj. Posebno razvijene i izraene za odreenu namjenu na
tehnikom sistemu,
2. Standardne, koji se proizvode u velikom obimu i iroo primjenjuju kod
razliitih sistema.
Planiranje rezervnih dijelova u znaajnoj mjeri zavisi i od strategije odravanja i
uspjenog koritenja informacionog sistema, odnono modula za planiranje
pripremu i praenje radnih naloga.
Uspjeno planiranje rezervnih dijelova je prvenstveno zasnovano na poznavanju
karakteristika pouzdanosti. To znai da treba utvrditi zakone raspodjele pojave
otkaza u cjelokupnom periodu eksplotacije.

27. INFORMACIONI SISTEM U ODRAVANJU ?

Informavioni sistem se definie kao skup opreme i ljudi, koji prema odreenoj
organizaciji i metodama, izvode prikupljanje, obradu, memorisanje, i dostavljanje
informacija na koritenje.najvanije je da sve izlazne informacije dobivaju brzo i u
formi koja je podesna za njihovo koritenje i tumaenje.
Informacioni sistem treba da sadri slijedee osnovne elemente:
-

Hardware,
Software,
Kadrovsku podrku,
Metode i postupke.

Informacioni sistem odravanja ima dinamiku prirodu i uvijek treba da se

predstavlja samo dio samo jednog ompleksnog informacionog sistema koji
pripada, na primjer, odreenom proizvodnom sistemu. Baza podataka je
centralizovani skup uzajamno povezanih podataka, koje koristi jedan ili vie
segmenata ili vie segmenata informacionog sistema. Stutura informacionog
sistema je saglasna samoj strukturi odravanja tehnikih sistema, koji se
eksploatiu u definisanim uslovima.
Baza podataka o tehnolokom procesu,sadri:
-redosljed izvoenja operacija,
-postupak izvoenja operacija,
-potrebna materijalna sredstva,
-potrebno vrijeme za realizacije.