Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 14

Prakaran.

apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

Primary Source
PrP
MN
MH
MK
EB
EC
PrPNSi

alikanatha Misra.
Prakaran.apancika (PrP) of S
Nepal-German Manuscript Preservation Project (NGMPP): B0056/03, Devanagar, paper,
complete, 164 folios.
DAV Collage, Chandigarh, No. 3979 (originally preserved in Hosiarpur), Devanagar,
paper, incomplete?, 43 folios?.
University of Kelara, Oriental Research Institute & Manuscript Library, No. 19684,
Malayalam, Palm-Leaf, 63 folios.
PrP with a Commentary Nyayasiddhi of Jayapurinarayan.abhat.t.a, Edited by Pt. Subrahmanya Sastri, Banaras Hindu University, 1961.
Prakaran.apancika nama Prabhakaramatanusari-Mmam
. sadarsanam, Chaukhamba

Sam
. skrtagranthamala 17, Edited by Srmukundasa stri, Banaras, 1904.

Nyayasiddhi of Jayapurinarayan.abhat.t.a, see EB .

Collated Text
a)
b)
nyayasuddhir nama navamam
. prakaran.am.
a)

navamam
. ] EB ; sabdanityatvanirvacanaparam
. navamam
. EC
MK MH

b)

nyaya . . . prakaran.am ] EB EC MN ; om.

9.1

9.1.1

apaurus.eye sambandhe sabdah. praman.yam rcchati /

sa ca nityatvasiddhaua) syad iti tat pratipadyate // 1 //


a)

march
24

nityatvasiddhau ] EB EC MN MH ; nityatvapaks.e MK

yady uccaritamatravinas sabdo bhavet, tada tasya vrddhavyavaharen.a

svabhavik svarthabhidhanasaktira) avasatum asakya. bhuyo bhuyah. prayogadarsane hib) tattadasvarthapariharen.a nis.krs.ya svarthabhidhanasamarthyam

avadharyate. na coccaritamatrapavargin.ah. sabdasya punah. punah.c) prayogadarsanam upapadyate. svarthabhidhanasamarthyanavadharan.e ca prathamasrutad) iva sabdo nartham avadharayitume) alam. artham
. canavabodhayatah.
f)
praman.yam ayuktam iti sabdasya praman.yam icchata yuktam abhidhanasya
nityatvasthapanamg) iti saprayojanamh) .

march 26

a)

pc

b)
svarthabhidhanasaktir ] EB EC MN MH MK ; svarthabhidhanasamarthyanavadha saktir Mac
prayogaK
pc
ac
c)
darsane hi ] EB EC MN MH ; prayogadarsanena MK ; prayogah. darsanena MK
punah. punah. ]
EB EC MN MH ; punah. MK d) prathamasruta ] EB EC MH ; prathamamuta MN ; prathmasr[u/u]ta

MK
e)
avadharayitum ] MN EC MH ; avabodhayitum EB MK f) praman.yam ] EB EC MN MH ; praman.yam MK
g)
nityatvasthapanam ] EC MN MH MK ; nityatvasthanam EB h) saprayojanam ] MN EC MH ; saprayojanam
idam EB MK

E B p.353.2; EC p.161.3;
MN f.155r.1(file:3508);
MH f.14v.6(file:016);
MK f.38v.2(file:118)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

9.1.2

b)
c)
nanu ks.an.ikatve pia) varn.a nam
. gatvadivis.ayavrddhavyavaharapurvakam

d)
eva sambandhadhyavasanam upapadyate, kim
. nityatvasthapanayatnena .

E B p.353.11; EC p.161.13;
MN f.155r.6(file:3508);
MH f.14v.11(file:016);
MK f.38v.4(file:118)

f)
g)
ucyate nae) pratyuccaran.am
. bhinnes.u varn.es.u gatvadikam
. kalpayitum
.
sakyate, bhedagrahen.a pi suktikarajatavadh) abhedapratyayabhimanopapatteh..

march yatra hi bhedam adhyavasyata evabhedajna nam, tatranyathanupapattya


i)
28
samanyasrayan.am
. ghat.ate. na canityatvavadino pi varn.es.u pratyuccaran.am
.
saks.a d bhedadhyavasanam
. sammatam.
a)

c)
pi ] EB MH MK ; om. MN EC b) varn.a nam
gatvadivis.ayavrddha ]
. ] EB EC MN MH ; om. MK

EB ; tattadgatvadivis.ayavrddha MN ; tattadgatvadivis.ayam
. vrddha MK ; tattadgavadivis.ayavrddha

d)
e)
EC MH
nityatvasthapanayatnena ] EB EC MN MH ; nityatvasthapanaya MK
na ] EB ; om. EC MN
MH MK f) bhinnes.u ] EB MK ; bhinnes.v api MN EC MH g) gatvadikam
kalpayitum
.
. ] EB EC MN MH ;
h)
i)
gatvadikalpayitum
M
s

uktik
a
rajatavad
]
M
E
M
M
;
s

uktik
a
rajatabodhavad
E
pi ] EB ; om.
K
N
C
H
K
B
.
MN EC MH MK

march 31 nanu ca yuktam.


.

a)

suktikarajatadis.u

bhedagrahan.a d abhedavyavahara

c)
iti samanyasambhavah.b) , nedam
. rajatam iti badhakapratyayodayat ; iha
f)
tu samanyopapatterd) bhrantikalpana nis.praman.ikaivae) , nayam
. gakara iti

april 2

E B p.353.17; EC p.161.3b;
MN f.155v.3(file:3509);
MH f.15r.2(file:016);
MK f.38v.5(file:118)

badhakabhavat.
ucyate na badhakamatrayattaiva bhrantikalpana, kim
. tu karan.ados.a yattapi.
g)
drs..tam
. catisadrsyad bhedagrahan.a d bhrantitvam iti saks.a d anupajate pi

badhake, yuktam eva bhramavadharan.amh) . ato na gatvadis tatra sambhavati.


a)

pc

b)
suktikarajatadis.u ] EB EC MN MH MK ;
suktikarajata[da]bhedpradis.u Mac
sambhavah., nedam
. ]
K
c)
EB EC MN MH ; sam
badhakapratyayodayat ] EB EC MN MH ; badhakasyodayat
. bhavan nedam
. MK
MK d) papatter bhranti ] EB EC MN MH ; papatte bhranti MK e) nis.praman.ikaiva ] EB EC MK ;
pc
ac
g)
nis.paman.ikaiva MN ; nih.praman.ikaiva MH f) nayam
iti ] EB EC MN
. ] EB EC MN MH MK ; noyam
. MK
pc
ac
h)
MH MK ; iti na MK
bhramavadharan.am ] EB EC MN MH ; bhrantitvavadharan.am MK

9.2

abhivyanjakavaidharmyad abhivyakter asambhave /


prayatnanantaram
. drs..ter abhidhanam
. prayatnajam // 2 //

9.2.1

a)
b)
kim
. ca , purus.aprayatnanantaram
. hi sravan.am
. sabdasya dvedhavakalpate
pragajatatvad anupalabdhah., prayatnena janita upalabhyatamc) a padyate, anab-

hivyaktatvadd) vabhivyajyatae) iti.

april 4 tatra na tavat prayatnasya sabdam.f) praty abhivyanjakatvam.g) sambhavati.


a varan.a payenah) kincid abhivyajyate, sannidhanenai) va. na ca sabdasyavaran.am
j)
upapadyate. indriyasambandhapratibandhena hy a varan.am
. kud.yadina ghat.a der

upalabdham, na ca sabdasyendriyasambandhah. pratibandhum


. sakyate, nityatvatk) . utpattinirodho hi pratibandhah.. na casau nityasyopapadyate. a kaso

april 7

E B p.354.4; EC p.162.6;
MN f.155v.7(file:3509);
MH f.15r.5(file:016);
MK f.38v.6(file:119)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

l)
hi srotrendriyam
sabdavattvat,m) sabdopalambhakataya ca sabdavattvam
.
.
o)
yatha caks.u n) rupopalambhakam
. rupavat, tatha srotram api
a kasas ca sabdavan iti sap) eva srotram, tadgun.as ca sabdas
tasmin nityasamavetaq) iti, na tasyavaran.asambhavah.. atas tadapanayena

caks.urvat.
sabdavat.

nabhivyaktih.r) . ata evas) sannidhanasyasambhavah.t) , nityasannidhanad abhi-

april 9

vyangyasya.
a)

b)
kim
hi sravan.am
. ca ] EB ; om. MN EC MH MK
. sabdasya ] EB EC MN MH ; sabdasya sravan.am
. hi MK
janita upalabhyatam ] EB EC MN MH ; janitatvopalabhyatam MK d) anabhivyaktatvad ] EB EC MN MH ;
tvadabhivyaktatvad MK e) vabhivyajyata ] EB EC MN MH ; vabhivyajyate MK f) sabdam
. praty ] EB EC
pc
MN MH ; sabdapraty MK g) abhivyanjakatvam

]
E
E
M
M
;
abhivya
njakat

a
M
;
a[ya]bhijakatvam
B
C
N
K
.
.
H
h)
Mac
a varan.a payena ] EB ; a varan.a payena va MN EC MH ; a varen.a payena va MK i) sannidhanena ]
H
j)
EB ; sam
kud.yadina ghat.a der ] EB EC MN MH ; kud.yadi[gha]t.a der MK
. nidhapanena MN EC MH MK
k)
nityatvat ] EB EC MN MH ; nityasambandhatvat MK l) srotrendriyam
. ] EB EC MN MH ; srotrendriyah. MK
m)
sabdavattvat, ] EB EC MN MH ; sabdavattvat srotrasya MK n) caks.u ] EB EC MN MH ; ca[stra][ks.s.a] MK
o)
p)
srotram api ] EB EC MN MH ; srotram
sa ] EB EC MN MH MKpc ; sa pa Mac
. pi sabdapalambhakatvac MK
K
q)
r)
s)
samaveta ] EB EC MN MH ; samavetah. MK
nabhivyaktih. ] EB EC MN MH ; nabhivyaktim
ata
. MK
pc
t)
eva ] EB EC MN MH MK ; ata eva ca Mac
sannidhanasyasambhavah. ] EB EC MN MH ; sannidhapakatvam
.
K
pc
ac
sambhavah. MK ; sannidhanapakatvam
sambhavah
.
. MK
c)

9.2.2

a)

kim
yugapad
. ca, abhivyanjakah. samanadesasthan ekendriyagrahyan
evabhivyanjayanti, rupadn ivab) pradpadayah.. rupam, pariman.amc) , sam
. khyeti
d)
sarvam
. sakrd eva pradpadibhir abhivyajyate . atas sarvasabdopalambho

durnivara eva.

E B p.354.18; EC p.162.4b;
MN f.156v.2(file:3510);
MH f.15r.12(file:016);
MK f.38v.9(file:119)

9.2.3

e)
f)
kim
. ca , a kasavises.agun.atvac chabdasya, ekatvad a kasasya srughnasthenabhivyaktah. pa.taliputrasthenapyg) upalabhyeta.

sarvada copalambhoparamo na syat.


a)

april 11

b)
kendriyagrahyan ] EB ; kendriyagrahyam
rup
adn
. s ca MK ; kendriyagrahyah. svais ca MN EC MH
d)
iva ] EB EC MN MH ; rup
adnava MK c) pariman.am ] EB EC MH MK ; man.iman.am
M
abhivyajyate
]
N
.
f)
EB MH MK ; vyajyate MN EC e) kim
ekatvad a kasasya ] EB ; om.
. ca . . . na syat ] EB EC MN MH ; om. MK
MN EC MH g) pa.tali ] MN EC MH ; pa.tal EB

9.2.4

atha

typo - not samsamskara - should be


samskara
srotrendriyasamsamskara eva sabdasyabhivyaktir isyate, na
.

so pia)

.
.
c)
ghat.ate, kah.
khalv indriyasya sam
. skarah. na tavad unmlanavad
e)
f)
g)
a varan.a pagamah.d) , purvavad a varan.a sam
. bhavat . napy a lokenevapyayanam
.
b)

h)
caks.us.asya rasmeh. kos..thyanam
vayunam,
.
sambhavati) .

a kasasya cavayavasam
. yoga-

sakrc ca sam
. skrtam
. srotram
. sarvasabdan prakasayet /

j)
k)
ghat.a yonmlitam
. caks.uh. pat.am
. na hi na budhyate // iti.
3

E B p.354.1b; EC p.163.3;
MN f.156v.5(file:3510);
MH f.15v.2(file:017);
MK f.38v.10(file:118)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014
a)

na so pi ] EB EC MN MH ; so pi na MK b) ghat.ate, kah. ] EB ; kah. MK ; om. MN EC MH c) unmlanavad ]


EB EC MN MK ;
u[nm]lavanad MH d) a varan.a pagamah. ] EB EC MH MK ;
a varan.a yagamah. MN
e)
f)
a varan.a sam
bhav
at ] EB EC MH ; a caran.a sam
napy ] EB MK ; na
.
. bhavat MN ; a varan.o sam
. bhavat
h)
hy MN EC MH g) a lokenevapyayanam
]
E
E
M
M
;
a

lokenaiva
vy
a
py
a
yana
n

M
kos..thyanam
B C N
H
K
.
. ]
i)
EB EC MN MH ; kaus..thyanam
M
c
a
vayavasam
yog
a
sambhav
a
t
]
E
;
c
a
vayavasambhed
a
sambhav
a
t
M
K
B
K;
.
.
j)
avayavasam
ghat.a yo ] EB MK ; yathaghat.a yo MN EC MH k) pat.am
. bhedasam
. bhavat MN EC MH
. na hi
na budhyate ] EB ; pat.am api darsayati MN EC MH ; pat.a dn darsayaty api MK

were going with


prayatnaH kArako

9.2.5

tasmad abhivyanjakatvea) nupapanne, yadi prayatnakaran.akob) pi nac) syat,

tada tadapeks.opalabdhir na sambhavet.

E B p.355.7; EC p.163.10;
MN f.157r.1(file:3510);
MH f.15v.4(file:017);
MK f.39r.1(file:118b)

april 14

e)
tenedamd) anumanam
prayoktavyam sabdah. purus.aprayatnotpadyasf) ,
.
tadanabhivyangyatveg) sati tadanantaropalabdheh.h) , yo yoi) yadanabhivyangyasj)

tadanantaropalabhyah., sak) tasyotpadyah., yatha ghat.ah. kapalavyaparasyetil) .


a)

abhivyanjakatve

] EB EC MN MH ; abhivyanjake[tve]

MK b) prayatnakaran.ako ] EB ; prayatnakarito MK ;
c)
prayatnah. karako MN EC MH
na ] EB EC MN MH ; sabdo na MK d) tenedam ] EB MK ; tenedam ittham
f)
MN EC MH e) anumanam
]
E
E
anam ittha[m
purus.aprayatnotpadyas ] EB EC
B C MN MH ; anum
.
. ] MK
g)
MN ; purus.aprayatnopadyah. MH ; purus.ah. prayatnotpadyam
M
tadanabhivya
ngyatve

] E B MH MK ;
K
.
tadabhivyangyatve

MN EC h) palabdheh. ] EB EC MN MH ; palabhyatvat MK i) yo yo ] MN EC MH MK ;
yo EB j) yadanabhivyangyas

] EB MH MK ; yadabhivyangyas

MN EC k) sa ] EB EC MN MH ; sata MK
l)
kapalavyaparasyeti ] EB EC MN MH ; kulalavyaparasya iti MK

9.2.6

kena punah.a) prakaren.ab) prayatnena sabda utpadyate.

9.2.6.1

april

E B p.355.12; EC p.163.15;
MN f.157r.4(file:3510);
MH f.15v.7(file:017);
MK f.39r.2(file:119b)

tatra kecid a huh. purus.aprayatnodritairc) vayvavayavaisd) sthanavises.a e)


bhighatasam
sarvatodikkais sam
. skarasam
. skrtais
. yogakhyasamavayikaran.a
nugrhtaisf) ca svasamavetah. sabda a rabhyate. vayos ca gatimattvat, tadarabdhas

16sabdo pi gatiman karn.asas.kulman.d.alavacchinnena nabhasag) srotrabhavamh)


j)
a pannenai) sam
. yuktas sann upalabhyate. vegakhyasam
. skaranibandhana ca
vayor gatir iti tadapagame gativicchedad dure yac chrotram, tatrapratyasannatvac

chabdo na sruyate.
a)

punah. ] EB EC MN MH ; puna MK b) prakaren.a ] EB EC MN MH ; om. MK c) prayatnodritair ] EB MK ;


prayatnadritair MN EC MH d) vayvavayavais ] EB EC MN MH ; vayvavayavais MK e) vises.a bhighata ]
EB MK ; vises.a dhana MN ; vises.a ghata EC MH f) samavayi ] EB EC MN MH MKpc ; samava[??a]yi
g)
Mac
nabhasa ] EB EC MN MH ; nabhasi MK h) srotrabhavam ] EB EC MN MH ; srotratam MK
K
i)
a pannena ] EB EC MN MH ; a panne MK j) sam
. yuktas sann ] EB EC MN MH ; sam
. yuktasamavetas san MK
a)

b)

na caitad upapadyate vayavyas cec chabdo bhavet, sparsanena badhirairc) upalabhyeta.


syan matam abhibhutatvatd) sparsanenanupalabdhir iti.

april

tan na. pratyaks.opalabdhyarhatvate) . yadif) hy asav abhibhutah.g) , tarhih)


18srotren.a pii) nopalabhyeta. na ca vacyam. na sparsanendriyagrahyo vayur iti.
tadanuvidhanena tadavagateh..
4

E B p.355.18; EC p.163.4b;
MN f.157v.1(file:3511);
MH f.15v.10(file:017);
MK f.39r.4(file:118b)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

k)
atha matamj) sparsamatram
. sparsanendriyen.opalabhyate, na vayudravyam

iti. tan na sparsavyatirekel) pi dravyasya pratyabhijna yamanatvatm) .


pc

a)

na caitad ] EB EC MN ; naitad MK ; naita" MH b) vayavyas ] EB EC MN MH MK ; vayavsas Mac


K
badhirair ] EB EC MN MH ; badhirair apy MK d) abhibhutatv

at ] EB MK ; antarbhutatv

at MN EC MH
e)
pratyaks.opalabdhyarhatvat ] EB MK ; pratyaks.opalabdhav arhat MN EC ; pratyaks.opala""" MH f) yadi ]
EB MK ; na MN EC ; "" MH g) abhibhutah
. ] EB MK ; abhibhutajarac

MN EC ; "bhibhutajarac

MH
h)
tarhi ] EB ; om. MN EC MH MK i) srotren.a pi ] EB ; srotren.a MN EC MH ; srotrin.a m api MK j) matam ]
k)
EB EC MH MK ; mam
vayudravyam ] EB EC MN MH ; vayudram MK l) sparsavyatireke ] EB ;
. ta MN
sparsavyabhicare MN EC MH MK m) pratyabhijn
ayamanatvat ] EB ; pratyabhijn
anat MN EC MH MK
c)

9.2.6.2

anye tv a huh. sam


. yogad vibhagad vadyah. sabdo nis.padyate. yatha
a)
talvadivayusam
. yoganugrhtad vayvakasasam
. yogad a kase sabdah. sanjayate,

tatha talvadivayuvibhagopakrtadb) vayvakasavibhagad a kasa eva sabdah.c)

sabdantaramd) a rabhatee) , tad api sabdantaram iti karn.asas.kulman.d.alavacchinnef)

E B p.356.4; EC p.164.4;
MN f.157v.5(file:3511);
MH f.15v.13(file:017);
MK f.39r.5(file:118b)

nabhasi srotrabhavam a panne nis.pannah. sabdah.g) sruyata iti.


pc

a)

b)
talvadisvayu ] EB EC MN MH ; talvadivayu MK ; talvadivasuyu Mac
talvadi ] EB EC MN MH ;
K
d)
talvadi MK c) sabdah. ] EB EC MN MH ; sabdam
M
s

abd
a
ntaram
]
E
M
;
abdah. sabdam
K
B K sa ca s
.
. taram
MN EC MH e) a rabhate ] EB EC MN MH ; a bhate MK f) man.d.alavacchinne nabhasi ] EB EC MN MH ;
man.d.lacchinnanabhasi MK g) sabdah. ] EB EC MH MK ; om. MN

nanabhave prayatnasya nanabhavopalambhanat /

E B p.357.1; EC p.164.11;
MN f.158r.2(file:3511);
MH f.16r.3(file:017);
MK f.39r.6(file:118b)

vailaks.an.yea) ca sabdasya vailaks.an.yenab) karyata // 3 //


c)
d)
kim
. ca abhivyangyas cet prayatnena sabdo na pratiyatnam
. bhedenopalabhyeta. na khalv abhivyanjakapradpabhede pi nanabhavena bhavanam
g)
upalambhah.. karakabhedase) tu karyabhedaheturf) iti sam
. prattah. . atah.
sabdasya prayatno janayiteti niscyate. yathah) karakavailaks.an.yanuvidhayini)

karyavailaks.an.yasiddhir avihata, tathaj) vailaks.an.yek) pil) cabhivyanjakasyam)


bhivyangyavailaks.an.yam
na sambhavatin) . sabdas tu prayatnasya mrdutve,
.

balavattve ca mrdur balavam


. s copalabhyamanas tatkaryatam
. na jahatti.

a)
b)

stopped
preparing

transcribe

vailaks.an.ye ] EB EC MH MK ; vailaks.yan.ye MN
vailaks.an.yena ] EB EC MH ; vailaks.yan.yena MN ;
d)
vailaks.an.yaina MK c) abhivyangya

s ] EB EC MH MK ; abhivyang
as MN
pratiyatnam
. ] EB EC MH ;
e)
f)
pratiprayatnam
M
M
k
a
rakabhedas
]
E
M
M
;
k
a
rakahetus
M
E
k
a
ryabhedahetur
] EB ;
H K
B H K
N C
.
karyato hetur MN EC ; karyato hetukaryato hetur MH ; karyabhedahetu MK g) sam
prat

tah
.
. ] EB ;
h)
suprabhedah. MN EC MH ; suprattam
yatha ] EB ; atha MN EC MH ; [ta]tha MK i) karaka
. MK
n.yanuvidhayinEB EC MH ; karakan.yavidhayin MN ; karan.an.yanuvidhayin MK j) avihata, tatha ]
EB ; avihata MH ; avihita MN EC ; avivada MK k) vailaks.an.ye ] MN EC MH MK ; vailan.ye EB l) pi ]
EB EC MN MH ; om. MK m) bhivyangyavailaks

. EB EC MN MH ; bhivyam
. [??]vailaks.an.yam
. MK
. an.yam
n)
sambhavati ] EB EC MN ; bhavati MH MK

9.3

siddhantah.a) .

9.3.1

E B p.357.10; EC p.164.5b;
MN f.158r.7(file:3511);
MH f.16r.7(file:017);
MK f.39r.8(file:118b)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

sabde tatpratyayeb) spas..te nanavyanjakakalpanat /


upalabdhivyavasthanam upapannam
. bhavis.yati // 4 //
a)

siddhantah. ] EB ; om. MN EC MH MK

b)

sabde tatpratyaye ] EB EC MN MH ; sabdatatpratyaye MK

a)
b)
yadi saks.yamah. sabdasya spas..tam
. pratyabhijna nam upadarsayitum ,
tada prayatnasya karakatve nis.iddhe, abhivyanjakatve ca sthitec) , upalabdhi-

vyavasthanam
. vyanjakabahutvena varn.ayis.yamah..
a)

spas..tam
anam ] EB MH ; spas..tapratyabhijn
anam MN EC ; spas..tam
anam MK
. pratyabhijn
. pratibhijn
upadarsayitum ] EB EC MN MH ; upadarsayitu MK c) ca sthite upalabdhi ] EB EC MN MH ; capasarite
copalabdhi MK
b)

9.3.2

b)
srotram evaa) sam
. skriyate, tatsam
. skarakata ca tadabhivyanjakata.
c)
kos..thyo hi vayuh. prayatnavadatmasam
. yogad udgacchati . sa nabher udgac-

chann urah.prabhrtis.v as..tasu sthanes.v abhighatena sam


. skrto yavadvegam

d)
abhipratis..thamanah. srotram anupraptah. sabdopalambhanugun.am
. sam
. skaram
a rabhatee) .

f)
g)
h)
tatsam
. yoga eva srotrasam
. skarah. . vegavattvac ca vayoh.,
j)
karmotpattaui) srotravibhagat sam
. yogoparame , sabdasyanantaram upalambha-

vicchedah.. prayatnabhedac ca vayukarmabhedad urah.prabhrtisthanasam


. yoga
k)
l)
nyatvad vyavasthaya sabdasravan.am. sabdotpattivady apy utpadakabhedam
anumanyata eva, anyatham) karyabhedasambhavatn) .
a)

eva ] EB EC MN MH ; eva hi MK b) karata ca tadabhi ] EB ; karata abhi MN EC MH ; karataiva


cabhi MK c) udgacchati ] EB ; utpadyate MN EC MH ; samutpadayte MK d) anugun.am
. sam
. s ] EB ;
e)
anugun.asam
a rabhate ] EB EC MN MH ; a rabhante MK f) eva ]
. s MN EC MH ; anugun.ah. ssam
. s MK
h)
EB EC MN MH ; eva ca MK g) srotrasam
vegavattvac
. skarah. ] EB EC MN MH ; srotrasya sam
. skarah. MK
ca ] EB EC MN MH ; vegavatva[s ca] MK i) karmotpattau ] EB EC MN MH ; kammotpattau MK j) parame ]
EB EC MN MH ; parate MK k) sam
. yoganyatvad vyavasthaya ] MH EC MK ; sam
. yoganyatvavyavasthaya
l)
EB ; sam
pattivady apy utpadaka ] EB EC MN MH ; patti[????][py]
. yoganyatvad vyavasthaya MN
utpadaka MK CHECK! m) anyatha ] EB EC MN MH ; anya[stha] MK n) karyabheda ] EB EC MN MH ;
karye bheda MK

9.3.3

a)

yat tupavarn.itam
. yathonmlanasam
. skrtam
. caks.ur na samanadesasthan

b)
c)
upalabhyan vyavasthayopalambhayatti . tad ayuktamd) tatraikatvad abhif)
vyanjakasya. ekam evae) hy unmlanam
. sarvopalambhanugun.anetrasam
. skarai)
rambhakamg) iti kutah) upalabdhir vyavatis..thatam. iha tv ekatvam
. sam
. skaran.a m

asiddham.
a)

yathonmlana ] EB MH MK ;
yathonmlita MN EC b) na samanadesasthan upalabhyan ] EB EC ;
samanadesa nupalabhyan na MK ; na samanadesasyanupalabhyan MN ; na samanadesasthan upalabhyan
pc
pc
c)
MH ; na samanadesasthan upalabhya[vya]na Mac
vyavasthayo ] EB EC MN MK ; avyavasthayo MH ;
H
pc
ac
d)
e)
vyavasthayo MK
ayuktam ] EB EC MN MH ; yuktam
ekam eva ] EB EC MN MH MK ; evakam
. MK
ac
f)
g)
eva MK
mlanam
kararambhakam ] EB EC MN MH ;
. sarvo ] EB EC MN MH ; mlanasarvo MK
h)
kararabhakam
kuta ] EB MK ; na tata MN EC ; "ta MH i) ekatvam
. MK
. sam
. skaran.a m ] EB EC MN MH ;
ekatvasam
. skaran.a m MK

E B p.358.4; EC p.165.9;
MN f.158v.7(file:3512);
MH f.16r.13(file:017);
MK f.39v.1(file:120a)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

a)

nanv abhivyangyasyaikendriyagrahyatve , abhivyanjakasyaikataiva prapnoti.


yeb) samanendriyagrahyah., tes.a m eka evabhivyanjakah..
yatha a loko
ghat.a dnam. ekatve cabhivyanjakasyopalabdhivyavastha nopapadyate. atoc)

E B p.358.8; EC p.165.13;
MN f.159r.3(file:3512);
MH f.16v.2(file:018);
MK f.39v.1(file:122a)

bhivyanjakatvasambhaved) , karakatve vyavasthite, bhedagrahan.anibandhanaiva


pratyabhijneti nyayya kalpanae) itif) .
pc

a)

b)
kendriyagrahyatve ] EB EC MN MH MK ; kendriyagrahyatve Mac
ye ] EB EC MN MH ; ye hi MK
K
d)
ato ] EB EC MN MH ; [tva]to MK
bhivyanjakatv

asambhave ] EB EC MH ; pi vyanjakatv

asambhave MN ;
pc
ac
e)
bhivyanjatv

asam

asam
nyayya kalpana ] EB MH MK ; nyayakalpana
. bhave MK ; bhivyanjatv
. [ga]bhave MK
MN EC f) iti ] EB ; om. MN EC MH MK
c)

atrocyate ekendriyagrahyatapi bhavet, abhivyanjakabhedo pi bhaved iti


kim anupapannam. svabhavik hi yasya sambandhavyaptih.a) , tasya lingatvam.
a sankyamanases.opadhipariharen.ab)

hic)

E B p.358.13; EC p.165.18;
MN f.159r.6(file:3512);
MH f.16v.4(file:018);
MK f.39v.2(file:122a)

svarasikasambandhavyaptiniscayah..

iha tud) na sakyatee) nirn.etum


. kim ekendriyagrahyataya ghat.a dnam
.
f)
g)
tadgatarupadnam
. caiko bhivyanjakah., uta rupidravyatvat , tatsamavayitvac
ato navadharitasambandhavyaptikamh) ekendriyagrahyatvam
. nabhi-

ceti.

vyanjakaikyanumanasamartham. ato bhivyanjakatve pi prayatnasyopalabdhivyavasthopapattih..


pc

a)

b)
sambandhavyaptih. ] EB EC MN MH MK ;
sambandhasya vyaptih. Mac
a sankyam

ana ] EB EC MN
K
c)
d)
MH ; sam
hi ] EB ; om. MN EC MH MK
tu ] EB EC MN MH ; ca MK e) sakyate ]
. kyamana MK
EB EC MN MH ; sakyatve MK f) rupidravyatv

at ] EB EC MN MH ; rupam
. ca dravyatvat MKpc ; rupam
. ca
ac
g)
dravyattatvat MK
tatsamavayitvac ] EB EC MN MH ; tatsamavayac MK h) sambandhavyaptikam ]
pc
EB EC MN MH MK ; sambandhavyaptikam Mac
K

9.3.4

a)

b)

nanu sthiravayvapanaya

eva sam
. skarah.. apante ca tasmin, sarvasabdo-

palabdhirc) durnivara.
d)
ucyate navaran.a panayanam
. tasyabhivyanjakam , vayuna sabdavaran.a e)
f)
g)
sambhavat, kim
capanetrkos..thyavayubhedat
. tv adrs..tasapeks.en.a . evam
.

h)
sthiravayuvibhagalaks.an.asam
upapannaivopalabdhivyavasthai) .
. skarabhedad

api ca na vayam
. sthiravayvapanayam
. sam
. skaram a caks.mahe, kim
. tu kos..thyaj)
k)
vayusam
. yogam eva, prathamabhavitvat .
kim iti tarhi bhas.yakaren.a stimitani vayvantaran.i ity uktam? kos..thyasyal)
n)
o)
vayor vegavinasa rthamm) . sparsavaddravyasam
. yogad dhi vegavinaso nyatra
p)
pratta iti, ihapi tadartham eva sthiravayukrtanam
. bhas.ye.
a)

c)
nanu ] EB MN MH MK ; na tu EC b) panaya ] EB EC MH MK ; payana MN
labdhir durnivara ]
EB EC MN MH ; labdhi [dah.]rnnivara MK CHECK! d) vyanjakam

] EB ; vyanjakatvam

. MN EC MH MK
e)
f)
kim
tv
]
E
E
M
M
;
kim
[ca/tv]
M
adr
s
t
as
a
peks
en
a
]
E
;
adr
s
t
ena
r
upen

a
M
B
C
N
K
H
B
N EC ; adrs
.
.
.
..
. .
..
. .tenaiva

h)

rupen
. a MK ; [dr]s.ten.a rupen
. a MH g) evam
laks.an.asam
. ] MN EC MH MK ; en EB
. skarabhedad ] EB ;

i)
laks.an.asam
upapannaivopalabdhi . . . vayor vegavinasa ]
. skarasya bhedad MK ; laks.an.ayor MN EC MH

E B p.358.5b; EC p.166.1;
MN f.159v.4(file:3513);
MH f.16v.8(file:018);
MK f.39v.4(file:121a)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

pc

EB MK ; vegavinasa MN EC MH j) kos..thyaEB ; kaus..thya MK k) prathamabhavitvat ] EB MK ; prayl)


athamabhavitvat Mac
kos..thyasya ] EB ; kaus..thyasya MK m) vegavinasa rtham ] EB EC MH MKpc ; vege
K
ac
n)
vinasa rtham
M
;
vegavin
asa rcam MN
sparsavaddravya ] EB MK ; sthasnudravya MN EC MH
.
K
o)
vegavinaso ] EB EC MH ; vedavinaso MN ; vedagavinaso MK p) sthira ] EB EC MN MH ; sthimita MK

9.3.5

nanu caikatvad a kasasya, tasya ca srotratvat, tatsam


. skare sarvapurus.endriya
sam
. skarat sarve pi sabdam upalabheran. nais.a dos.ah.. dharmadharmoparanjita-

E B p.359.4; EC p.166.7;
MN f.159b.7(file:3513);
MH f.16v.11(file:018);
MK f.39v.6(file:120a)

b)
karn.asas.kulbhedata) .
karn.asas.kulsam
. skaro hi srotrasam
. skarah., bhinnas
c)
d)
ca pratipurus.am
. karn.asas.kulya ity asam
. skrtakarn.asas.kulko na sabdam

upalabhate.

9.3.6

e)
f)
g)
anuvatam
. ca durata eva sabdam upalabhate , bahyavayunodananugrhtasya

kos..thyavayuvegasyah) duragamanahetutvat. sabdac chabdantararambhapaks.e tu


nanuvatasya kascid upayogah..
a)

paranjita

] MN EC MH ; parjita EB ; parjjita MK b) karn.asas.kul ] EB ; sas.kul MN EC MH MK


karn.asas.kulya ] EB MH ; sas.kulya MN EC ; sas.kulyah. MK d) karn.asas.kulko ] EB ; sas.kulko MN EC MH ;
CHECK!MK e) durata

] EB ; dur
ad MN EC ; dur
ad ata MH MK f) sabdam upalabhate ] EB EC MN MH ;
g)
sabda upalabhyate MK
nodananugrhtasya ] EB EC MN MH ; nodananugrhtasya MK h) kos..thya ]

EB EC MN MH ; kaus..thya MK
c)

9.3.7

abhivyanjakananatvaca) chabdo naneva laks.yate /


netravrttivibhedenab) candras taimirikair iva // 5 //
a)
abhivyanjakan

anatvac ] em.; abhivyanjakan

anatva M M CHECK!;
EC ; abhivinjakan

anatvac MK

b)

E B p.359.10; EC p.166.15;
MN f.160r.4(file:3513);
MH f.17r.1(file:018);
MK f.39v.7(file:122a)

abhivyajjakananatvac EB
N
H
vibhedena ] EB EC MN MH ; prabhedena MK

spas..te tadgrahe nanabhavopalambhah.a) sabde tavad asiddha eva. kim


. tu
parasparanirapeks.airb) abhivyanjakaih.c) kos..thyavayubhird) nanavaktrsamutthaire)

f)
g)
nanabhutair bhinnam
. srotrasam
. skaram a rabhaman.air nanabhutasabdabuddhim
.
janayadbhir nanevah) sabdo budhyatei) , candra iva timiravibhinnabhirj)
netravrttibhih..

a)

nanabhavopalambhah. ] EB EC MN MH ; nanabhavo vapalambhah. MK b) nirapeks.air ] EB EC MH MK ;


c)
d)
peks.air MN
abhivyanjakaih

kos..thya ] EB EC MN MH ; kaus..thya MK
. ] EB EC MN MH ; om. MK
e)
f)
samutthair ] EB EC MN MH ; sammarthair MK
a rabhaman.air ] EB EC MH MK ; a ram
. bhaman.air MN
pc
g)
ac
nanabhuta
sabdabuddhim
sabdabuddhim
sabdabhebuddhim
. ] EB EC MN MK ; nanabhu
. MH ; nanabhuta
. MK
h)
janayadbhir naneva ] EB EC MN MH ; janayadbhinnanaiva MK i) budhyate ] EB EC MN MH ; bodhyate MK
j)
timiravibhinnabhir ] EB EC MH ; timiravibhinnabhin MN ; timiratantubhinnabhir MK
a)

nanadesopalambhe hi sarves.a m
. bhrantisammatih. /
karn.acchidragatasyaiva sabdasya sravan.am
. yatah. // 6 //
a)

palambhe hi ] EB EC MN MH ; palam
. [bho] ca MK

yad ucyate karyatve sabdasyaa) karan.adesabhedanb) nanadesopalambhac)


8

E B p.359.16; EC p.166.3b;
MN f.160r.7(file:3513);
MH f.17r.4(file:018);
MK f.39v.8(file:122a)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

d)
iti. tad ayuktam. yady api krtakah. sabdah., tathapi sam
. nikrs..taviprakrs..tayor

yugapacchabdopalambhaprasangenae) prativatanuvatayosf) cavises.a patterg)


h)
j)
nendriyam
praptasyopalambhakam.i) praptav api nendriyam
.
. sabdadesam
upasarpati, pratyaks.atvac chrotradesek) karn.asas.kulyah. prativatanuvatayos
n)
o)
cal) tulyopalambhapatteh.m) . sabde tu srotrapatham
. prapta upalabhyamane

desabhedah.p) pratyate. ato bhrantir es.a nanadeses.u sabda upalabhyata iti.


a)

karyatve sabdasya ] EB EC MN MH ;
sabdasya karyatve MK b) karan.adesabhedan ] EB EC MH MK ;
c)
karan.abhedan MN
sopalambha ] EB ; so gagana MN ; sopalam
. bho gagana MH ; sopalambho
ghat.ata MK d) viprakrs..tayor yugapacchabdo ] EB EC MN MH ; viprakrs..tayogapacchabdo MK

e)
palambhaprasangena

] E B MK ;
palambhanaprasangena

MN EC MH f) prativata ] EB EC MH MK ;
g)
h)
prativatta MN
apatter ] EB EC MH ; apatte MN ; apatto MK
nendriyam
. prapta ] EB EC MN MH ;
nendriyam aprapta MK i) palambhakam.
praptav ] EB EC MN MH ; palambhanapraptav MK
pc
j)
sabdadesam ] EB EC MN MH ; sabdopadesam MK k) chrotradese ] EB EC MN MH MK ; srotradose Mac
K
l)
m)
ca tulyo ] EB EC MN MH ; catulyo MK
lambhapatteh. ] EB EC MN MH ; lambhopapatteh. MK
n)
o)
patham
upalabhyamane ] EB EC MN MH ; upalabhyamanena
. prapta ] EB EC MN MH ; pathaprapta MK
pc
p)
ac
MK
desabhedah. ] EB EC MN MH MK ; desobhedah. MK
a)

b)

kim
. nibandhana bhrantih. . abhivyanjakadesanibandhaneti brumah.. talvadisthanaghatasapeks.oc) hi kos..thyod) vayur abhivyanaktie) . ato vaktrdeso pi

f)
bhavaty abhivyanjakadesah..
tena sabdam
. srn.vatas tadabhivyanjakadeso

pig) tadavinabhavopakalpitoh) buddhistho bhavatii) . sabdabhivyaktivises.en.a

E B p.359.2b; EC p.167.8;
MN f.160v.6(file:3514);
MH f.17r.8(file:018);
MK f.40r.1(file:120b)

ca durasannatve tasya kalpyetej) .


sabdasrutivises.ek)

pratyaks.opalabhyamanavaktrvis.aye ca

digvises.ol) niyatam avadharitah., atom) digvises.akalpanapin) .

yas tu na tatha vivektum alam, tasyabhivyanjakadesam


. prati vyamoho drsyata

o)
eva. evam
. cendriyan.a m
. svanubhavasamarthatvac chrotragatasabdopalambhe
taddesa grahan.a t, taduccaran.apradesasya pratyamanatvat tadgatatvapratir)
s)
pattesp) ca, tattaddesagatasabdaq) pratipattivyavaharam
. pravartayatti ghat.ata
t)
eveyam
. bhrantih. .
a)

bhrantih. ] EB EC MN MH ; punar es.a bhrantih. MK b) desanibandhaneti ] EB EC MN ; desabhedanibam


desabhedanibandhana iti MK c) talvadisthanaghatasapeks.o ] EB EC MN MH ;
. dhaneti MH ;
talvadisthanadivatasapeks.o MK d) kos..thyo ] EB EC MN MH ;
kaus..thyo MK e) abhivyanakti ] EB
f)
EC MN MH ; abhivyanjakah

tadabhivyanjakade

so ] EC MN MH ; tadabhivyajjakadeso EB ; tab. MK
hivyanjakade

so MK g) pi ] EB MH MK ; pi na MN EC h) tadavinabhavopakalpito ] EB EC MN MH ;
tadanabhavakalpito MK i) bhavati ] EB EC MN MH ;
veti MK j) kalpyete ] EB EC MH MK ;
kalpete
k)
MN
sabdasrutivises.e ] EB EC MN ; sabdasrutivises.en.a ca MK ; sabda[di]srutivises.a MH l) digvises.o ]
m)
EB EC MN ; digvises.am
avadharitah., ato ] EB EC MN ; avadharitah. MH ; ayanitavato
. MH MK
n)
o)
MK
digvises.a ] EB EC MH MK ;
dvigvises.a
MN
cendriyan.a m
svanubhavasamarthatvac
.
chrotragatasabdopalambhe taddesa grahan.a t,
taduccaran.apradesasya ] EB EC MN MH ;
cendriyan.a m
.
svabhavena sabdanam
uccaran.adesasya
. ca na sammatam nadalpatvabhyopalam
. bheda[gra][sa ]grahan.a d
ca MK ; cf. k.7abc: ...svabhavena varn.a nam
(eyeskip??)
. na ca sammatam/ nadalpatva...
p)
tadgatatvapratipattes ] EB ; anangatatv

at pratipattes MN ; atadgatatvat pratipattes EC MH ; atadgatatva[pra]tipattes MK q) tattaddesagatasabda ] EB EC MN MH ; tadedasagatas sabda MK r) pratipattis)


vyavaharam
pravartayatti ] EB EC MN
. ] EB MN MK ; pratipattivyavaharah. MK ; vyavaharam
. EC MH
t)
MH ; pravarttata eva iti MK
bhrantih. ] EB EC MN MH ; bhranti MK
a)

vailaks.an.yam
. svabhavena varn.a nam
. na ca sammatam /
nadalpatvamahattvabhyam
. tathatvabhrantisambhavat // 7 //
9

E B p.360.9; EC p.167.5b;
MN f.161r.5(file:3514);
MH f.174.13(file:018);
MK f.40r.3(file:121b)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014
a)

varn.a nam
. na ca ] EB EC MN MH ; sabdanam
. ca na MK

spas..te tadgrahea) prayatnas tavad varn.a nam


. janako neti sthite, tadanantaropalambhaniyamenab) cabhivyanjakatvec) nirn.te, abhivyanjakavrddhihrasayosd)

cabhivyangyavrddhihrasahetutvabhavane) na sabdo vardhate hrasatef) va. kim


.

g)
h)
i)
j)
tu balavati prayatne mahan vayur utpadyate , tasyavayava bhuyam
. sah.
karn.asas.kulman.d.alasya nemibhagairk) bahubhis sambadhyantel) . tatas cabhim)
n)
o)
vyanjakasam
. yogabahutvat , yugapad upalambhakabahutvat , tes.a m
. ca
vicchedagrahan.a np) mahan iva sabdo vabhatiq) , tarun.a m antaralagrahan.a d ivar)
mahad vanams) .
a)

tadgrahe ] EB EC MN MH ; tadgrahan.e MK b) niyamena ] EB MK ; niyame MN EC MH c) cabhivyanjakatve

]
EB MH ; ca tadabhivyanjakatve

MK ; vabhivyanjakatvena

MN EC d) hrasayos ] MN EC MH MK ; hvasayos
EB e) hrasa ] MN EC MH MK ; hvasa EB f) hrasate ] MN EC MH MK ; hvasate EB g) kim
. tu ]
pc
EB EC MN MH ; om. MK h) utpadyate ] EB ; udayate MN EC ; udayate MH ; udte tatas MK ; ud[?ya]te tatas
i)
j)
Mac
tasyavayava ] EB ; tasya ca MN EC ; tasyam
bhuy
am
. ca MH ; tasya[va]s ca va MK
. sah. ] EB ;
K
k)
l)
bhuyo
m
s

h
M
E
;
bh
uy

a
m
sah
M
nemibh
a
gair
]
E
E
M
M
;
nemibh
a
gai
M
sambadhyante
]
N
C
K
B
C
N
H
K
. .
. .
EB EC MN MH ; sam

MK m) a bhivyanjaka

] MK ; cabhivyajjaka EB EC MN MH CHECK!
. yunjyante
pc
n)
o)
yugapad ] EB EC MN MH MK ; yu[ra]gapat Mac
upalambhakabahutvat ] EB ; upalambhabahutvat
K
pc
q)
MN EC MH MK p) grahan.a n ] EB EC MN MH MK ; vicchedagrahan.a n Mac
vabhati ] EB EC MN MH ;
K
bhati MK r) antaralagrahan.a d iva ] EB EC MN MH ; antarala grahn.a[??][vai]va MK s) mahad vanam ]
pc

ac
EB EC MN MH ; mahatam
. MK ; mahatyam
. MK
a)

b)

c)

yada te vayvavayavah. sahasa vilambena va sam


. yujyante, tadopalambho

d)

h)
pie) drutah. vilambitof) va. yada tv es.a m uccaran.eg) talvadnam
. sam
. vrtatvam
.

bhavati, tadai) tadanurodhena varn.opalabdhirj) api ekamatrakalaivak) bhavatti

E B p.360.17; EC p.168.5;
MN f.161v.4(file:3515);
MH f.17v.8(file:019);
MK f.40r.5(file:120b)

o)
hvasvavarn.avyavaharasiddhih.l) . yadam) vivrtataratvamn) , asam
. vrtatvam
. va talv

a dnamp) eva sampadyate, tadaq) varn.apratter api matrakalavrddhyar) drgha


varn.avyavaharasiddhih.s) .
a)

yada ] EB EC MN ; yada ca MH ; yeda MK b) te ] EB EC MN MH ; tya MK c) vilambena ] EB EC MN MH ;


pc
d)
e)
vilam
tadopalambho ] EB EC MN MH MK ; ta[to]palambho Mac
pi ] EB MK ; om.
. banaya MK
K

f)
g)
MN EC MH
vilambito ] EB EC MN MH ; vilam
uccaran.e ] EB EC MN MH ; uccaran.e MK
. bito MK

h)
i)
sam
tada ] EB MK ; va MN EC MH
. vrtatvam
. ] EB EC MK ; sam
. vrttatvam
. MN ; sam
. vivrtatvam
. MH

k)
j)
varn.opalabdhir ] EB EC MN MH ; varn.opalam
bdhir
M
ekam
a
tra
] EB ; matra MN EC MH MK
K
.
l)
hvasva ] EB MH ; hrasva MN EC MK m) yada ] EB ; yada punar MN EC MH MK n) vivrtataratvam ] EB ;
p) talvadnam ]
o)
vivrtratvam
asam
. MN EC MH MK
. vrtatvam
. ] EB ; om. MN EC MK ; vivrtataratvam
. MH
pc
pc

ac q)
ac
r)
EB EC MN MH MK ; talvanadnam
tada ] EB EC MN MH MK ; tatavada MK
matrakalavrddhya ]
. MK

EB EC MN MH ; matrakala"ddhya MK s) drghavarn.a ] EB ; drghadi MN EC MH MK


a)

vrddhavyavahare
tadanurodhenapy arthabhidhanadarsanat,
tathaiva

pratipadakatvam apyb) a sryate.


na caivam abhidhanasyanityatvados.ah.c) ,
tadupadhivisis..tasya vacakasya nityatvatd) . ato varn.a nupurvyanityatve pie) na
kascid dos.ah.f) . a nupurvvises.abhajam
. varn.a nam
. vacakabhutanam
. nityatvat.
a)

vyavahare ] EB EC MN MH ; vyavahare pi ca MK b) apy ] EB EC MN MH ; om. MK c) dos.ah. ]


d)
EB EC MN MH ; dos.am
vacakasya nityatvat ] MN EC MH ; varn.asya vacakasyanityatvat EB ; varn.asya
. MK
e)
vacakasya nityatvat MK
pi ] MK ; om. EB EC MN MH f) dos.ah. ] EB EC MN MH ; ados.ah. MK

10

E B p.360.??; EC p.;
MN f.(file:);
MH f.(file:);
MK f.(file:)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

9.3.8

d)
nanua) ks.an.ikab) sabdasyabhivyaktir itic) , katham
. tadgrahan.asambhavah. .
g)
upalabdhe hi ghat.a dibhavee) tadvasenaf) purvanubhavahitasam
. skaraprabodhena

E B p.360.1b; EC p.168.15;
MN f.162r.2(file:3515);
MH f.17v.10(file:019);
MK f.40r.7(file:120b)

sa evayam iti pratyabhijnodyateh) . sabde punari) uccaritatirohitej) , punar


k)
uttarakale katham
. pratyabhijnodaya iti.
a)

nanu ] EB ; na ca MN EC MH ; nanu ca MK b) ks.an.ika ] EB ; om. MN EC MH ; ks.an.ikadivyaktih. MK


sabdasyabhivyaktir iti ] EB EC MN MH ; sabdasya iti MK d) tadgrahan.a ] EB EC MK ; tadvahan.a
MN ; tadgraha MH e) ghat.a dibhave ] EB EC MN MH ; [pa]t.a dabhave MKpc ; [pa]t.a dahabhave Mac
K
pc
f)
g)
tadvasena ] EB EC MN MH MK ;
tadvadesana Mac
bhavahitasam
. skaraprabodhena ] EB EC MN MH ;
K
h)
bhahisam
pratyabhijnod
yate ] EB EC MN MH ; pratyabhijn
ajn
ayate MK
. skarapratibodhena MK
pc
i)
j)
k)
punar ] EB EC MN MH MK ; puranar Mac
tirohite
]
E
E
M
M
;
tattirohite
M
jnodaya

]
B
C
N
H
K
K
EB EC MN MH ; jnod
yate MK
c)

E B p.361.4; EC p.168.18;
MN f.162v.2(file:3516);
MH f.17v.13(file:019);
MK f.40r.7(file:122b)

tatraha
a)
navasyam
. tadgrahen.aiva tatsam
. skaraprabodhanam /

tena hetvantarodbuddhatb) sam


. skarat tadgrahodayah. // 8 //
a)

prabodhanam ] EB EC MN MH ; pratibodhanam MK (unmetrical)


vudvat MN

b)

buddhat ] EB EC MH MK ;

b)
yadia) hy ayam
. niyamah. tadupalambha eva tatsam
. skarodbodhahetur iti,
c)
d)
e)
tato nopapadyate sabde pratyabhijna . sam
. skaras tv aniyatodbodhahetava iti,
g)
karan.a ntaravasenodbuddhatf) sam
. skarat prathamasamagamasamaya eva sabde

pratyabhijna bhavis.yati.
a)

yadi ] EB EC MN MH ; yedi MK b) eva ] EB EC MN MH ; om. MK (palambhas tat) c) tato ] EB MK ; yato


MN EC MH d) sabde ] EB EC MN MH ; "bde MK e) pratyabhijn
a ] EB EC MN MH ; pratyabhijna
MK
f)
karan.a ntaravasenodbuddhat ] EB EC MN MH ; karan.a ntaren.odbuddhat MK g) gamasamaya ] EB EC MN ;
gamasama MH ; gama MK

9.3.9

b)
c)
nanua) sa evayam
. gakarah. iti prattis tadgrahah., na punar bhedagrahan.a d

d)
iti, katham es.a nirn.ayah.. drs..to hi suktikayam
. bhedagrahat tad evedam
. ra
jatam iti pratyayah.e) iti.
b)
nanu ] EB EC MN MH MKpc ; nanu ya Mac
prattis ] EB MK ; prasiddhas MN EC ; ??? MH CHECK! c)
K
grahan.a d ] EB ; grahan.a m MN EC ; grahan.am MH MK d) bhedagrahat ] EB EC MN ; bhedagrahan.a t MH MK
e)
pratyayah. ] EB EC MN MH MKpc ; pratyayah. pratyayah. Mac
K
a)

E B p.361.11; EC p.169.3;
MN f.162v.2(file:3516);
MH f.18r.4(file:019);
MK f.40r.9(file:121b)

tatraha
a)
b)
bhede manam
. yada nasti suktikarajatadivat /
c)
tada prattisam
. siddhas tadgrahah. kena varyate // 9 //
a)

bhede manam
. yada nasti ] EB ; yada bhede prama nasti MN EC MH ; bhede prama yada [na]sti MK
suktika ] EB EC MN MH ; saktika MK c) prattisam
. siddhas ] EB EC MN MH ; prattitastiddhas
MK
b)

11

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

spas..te hi suktikarajatayor bhedavasayinia) praman.e, sadrsyad bhedanava


bodhadb) abhedaprattir iti kalpyate. sabde tuc) pratyaks.asiddhah. pratyuccaran.am
.
d)
e)
bhedah.. katham
. na siddhah. mahattvalpatvabhyam
. vibhinno varn.a upalabhyatef) .

naitad evam. mahattvalpatveg) pratiyatoh) pi, varn.aprattei) mahattvalpatvej)


eva bhinne avabhatah., na varn.a h.k) . na vanumanenapil) bhedo vagantum
.
sakyata itim) prag eva niveditam. ato bhede praman.a bhavat, abhinna evayam
.
bhinnavabhasa itin) , saks.a tprattibalenaivavasthapitamo) .
a)

b)
bhedavasayini ] EB EC MH ; bhedavasayinim
bhedanavabodhad ] MN EC MH ;
. MN ; bhadavasayin MK
pc
c)
bhedanavabadhad EB ; bhedavabodad MK ; bhedavabhebadhadad Mac
tu
] EC MH ; tu na EB MN MK
K
d)
mahattvalpatvabhyam
. ] conj.; nanu mahattvalpatvabhyam
. EB EC MN MH ; mahatva[tva]tvatvabhyam
. MK
e)
vibhinno varn.a ] EB EC MN MH ; vibhinnam avarn.am MK f) upalabhyate ] EB EC MN MH ; upalabhante
MK g) mahattvalpatve ] EB EC MN MH ; mahatvatvatve MK h) pratiyato ] EB EC MN MH ; pratyato
MK i) varn.apratte ] EB EC MN ; varn.apratter MH ; varn.abhedanupalabheh. MK j) mahattvalpatve ]
EB EC MN MH ; mahatvatvatve MK k) varn.a h. ] EB EC MN MH ; varn.ah. MK l) vanumane ] EB EC MH ;
canumane MN MK m) sakyata iti ] EB EC MN MH ; sakyate MK n) bhinnavabhasa iti ] EB EC MN MH ;
pc
ac
[a]bhinna evayam abhinna sa[bha]sam
. iti MK ; [a]bhinna evayam abhinna sa[bha]sam
. iti MK
o)
balenaivavasthapitam ] EB EC MN ; balenaivavasthapite MH ; balena avasthapyate MK

a)

b)

nanu ca tadgrahabalenaivanumanam
. nirastam. niraste canumane, tadgraha
ittaretarasrayamc) itid) . tatrahae)

E B p.361.4b; EC p.169.13;
MN f.162v.7(file:3516);
MH f.18r.7(file:019);
MK f.40v.1(file:123a)

g)
h)
anumananirasenaf) tadgrahatvam
. prasadhyate /
i)
svayam
. prattisiddhatvad bhrantisanka tu varyate // 10 //
ca ] EB EC MN MH ; om. MK b) tagrahabale ] EB EC MN MH MKpc ; tadgrahan.abale Mac
K
srayam ] EB EC MN MH ; srayah. MK d) iti ] EB ; om. MN EC MH MK e) tatraha ] EB
pc
EC MN MH ;
atraha MK f) anumananirasena ] EB EC MN MH ;
[ja]numananirasena MK ;
ac
g)
h)
[ja]numananiraseyena MK
tadgrahatvam
prasadhyate ]
. ] EB EC MN MH ; tgrahatvan MK
EB ; na sadhyate MN EC MH MK i) tu varyate ] EB MH MK ; nivaryate MN EC
a)
c)

a)
b)
bhedagrahanibandhaneyam
. bhrantir iti sanka kevalanumananirasenapanyate .

prattibalasiddhas tu tadgraho na karan.a ntaram apeks.atac) iti kathamd) itaretarasrayata.


a)

bhedagrahaniba ] EB EC MN MH ; bhedagrahane niba MK b) kevalanu ] EB EC MN ; kevalam anu MH


MK c) apeks.ata ] EB EC MN MH ; apeks.ate MK d) katham ] EB EC MN MH ; kutah. MK

9.3.10

b)
nanu kim iti tadgrahabalaja) jvalayam api bhedanumanam
. na nirakriyata ity

ata a ha
c)
d)
jvalabhedam
. vina bhasam
. vitatir nopapadyate /

bhedajna nena sadrsyat pratyabhijna tu yujyate // 11 //

a)
b)

balaj ] EB EC MN MH ;
balena MK
bhedanumanam
. na nirakriyata ] EB EC MN MH ;
d)
bhedasamananirakriyate MK c) bhasam
vitatir ] EB EC MN MH ;
. ] EB MK ; bhaso MN EC MH
sitatir MK

12

E B p.362.4; EC p.169.5b;
MN f.163r.3(file:3516);
MH f.(file:);
MK f.40v.2(file:124a)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

c)
d)
avayava) jvala, sarvasb) cavayav svavayavasam
. yogena jatah. tadvimokena
vinasyati. tantuvyatis.angajanito hi pat.as tantuvibhagee) vinas drsyate. prabha

f)
ca grhodaradivartin taijasam
. rupam. na ca dravyasrita rupadayo dravyam
.

g)
h)
i)
virahayya vartante . tena taijasah. paraman.avo niyatam abhibhutatvad

pratyaks.ato yavatprabhavitati sannidhyantaj) ity


tes.u ca desa ntaraml) anupraptes.v etad a srayan.yam

anupalabhyamana api,
angkaran.yamk) .

m)
n)
etes.a m
sam
.
. yoga vighat.anta iti. vighat.ites.u tes.u, tadarabdhe dravye pi
o)
p)
nasam upeyus.i, jvaladarsanam
. jvalantaradarsanam antaren.a nopapadyate.
bhedagrahan.anibandhana tu pratyabhijna bhrantis suktirajatadis.uq) drs..tatvad

upapanna.
a)

c)
avayav ] EB ; avayavin MN EC MH MK b) sarvas ] EB EC MH MK ; sarvatra MN
sam
. yogena jatah. ]
d)
EB ; sam
tadvimokena ] conj.; tadvinasena EB EC MN MH ; ta[sta]dvimokena
. yogajatah. MN EC MH MK
pc
ac
e)
MK ; ta[sta]dvimokem
vibhage ] EB EC MN MH ; vimoke MK CHECK! f) na ca ] EB EC MN
. na MK
MH ; na ya MK g) vartante ] EB EC MN MH ; vartta[ke] MK h) paraman.avo ] EB EC MH MK ; praman.avo
MN CHECK! i) niyatam ] MN EC MH MK ; nityam EB j) sannidhyanta ] EB EC MN MH ; sannidhyante
l)
MK k) n.yam ] EB EC MH MK ; n.yam
desa ntaram ] EB EC MN MH MKpc ; [d.e][s.a ]ntaram Mac
. MN
K
m)
n)
etes.a m
sam
. ] EB EC MN MH ; tes.a m
. MK
. yoga . . . uktena ntimargena(k.12c) ] EB EC MN MH ; ktana
ntimargen.a MK (eyeskip) o) jvaladarsanam
jvala MN EC MH p) jvalantaradarsanam ] EB ;
. ] EB ;
jvalantaram MN EC MH q) sukti ] EB EC MN ; suktikara MH

E B p.362.17; EC p.170.11;
MN f.163v.4(file:3517);
MH f.18r.13(file:019);
MK f.40v.4(file:123a)

vina tu sabdabhedena na kincin nopapadyate /


uktenaa) ntimargen.a tadgrahob) to tra sammatah.c) // 12 //
a)

uktena ] EB EC MN MH ; ktana MK
EB EC MN MH ; sammata MK

b)

tadgraho ] EB EC MN MH ; tagrahe MK

c)

sammatah. ]

a)
b)
pratyuccaran.am
bhedavyatireken.a pi prayatnanantaropalabhyamanatvam
.
.
yathopapadyatec) , tathoktam eveti apratipaks.a d) pratyabhijna .
a)

b)
pratyuccaran.am
prayatnanantaro . . . tvam
. ] EB EC MN MH ; pratyu[ya]ran.am
. MK
. ] EB ; prayatno
nantaro . . . manatvadikam
M
;
prayatn
a
nantaro
.
.
.
m
a
natv
a
dikam
N
.
. EC MK ; prayatnanam
. taro . . . tvadikam
.
MH CHECK! c) yatho ] EB MH MK ; tatho MN EC d) apratipaks.a ] EB EC MN MH ; apratyaks.a MK

a)

sadasatkaran.atvena tasmac chabdasya nityata /


b)
etad eva hi nityatvam
. vyomadis.v api sammatam // 13 //
a)

sadasatkaran.atvena ] EB EC MN MH ; sada[??ka]ran.atvena MK
vyomadas.v MK

b)

vyomadis.v ] EB EC MN MH ;

sabdasyaa) prayatna eva karan.ataya sambhavitah.. sa ca pratyabhijna balena


dvityadidarsanes.vb) abhivyanjakatam a padita iti, prathamadarsane py asavc)
abhivyanjaka eva. atah. karan.arahitatved) satie) sattvan nityas sabdo gaganadivatf) . tenag) nasyanityateti.
a)

sabdasya ] EB EC MN MH ; sabdasya hi MK b) dvityadidarsanes.v ] EB EC MN MH ; dvityatratyadarsanes.v


MK c) py asav ] EB EC MN MH ; [pya]bhava[??] MK CHECK! d) rahitatve ] EB MK ; rahitatvena MN
EC MH e) sati ] EB ; om. MN EC MH MK f) divat ] EB ; dav api MK ; der MN EC MH g) tena ] EB ; iva
MN EC MH ; om. MK

9.4

13

E B p.362.3b; EC p.170.15;
MN f.163v.6(file:3517);
MH f.18v.1(file:020);
MK f.40v.4(file:124a)

Prakaran.apancika Nyayasuddhi

March 6, 2014

es.a a) sa likanathena sabdanityatvasadhan /


prabhakaraguror drs..tya nyayasuddhih. prakrtitab) // 14 //
pc
a)
ac
b)
es.a ] EB EC MN MH MK ; ais.a MK

prakrtita ] EB ; parks.ita MN EC MH ; pravarttita MK

a)
b)
iti mahamahopadhyayasrsa likanathamisrapran.tayam
. prakaran.apancikayam
.
d)
e)
f)
nyayasuddhir namac) navamam
. prakaran.am
. samaptam .
a)

b)
mahamaho . . . pran.tayam
prakaran.apancik
ayam
. ] EB ; mahamaho . . . krtau MN EC ; om. MH MK
. ] EB

EC MN MH ; om. MK c) nama ] EB EC MN ; om. MH MK d) navamam


]
E
E
B C ; navama MN ; om. MH MK
.
e)
f)
prakaran.am
samaptam ] EB ; samapta MK ; om. MN EC MH
. ] EB EC MN ; om. MH MK

14

You might also like