SADRAJ:

1. UVOD......................................................................................................................... 2
2. ISTORIJA RAZVOJA CASE ALATA.....................................................................3
3. CASE ALATI.............................................................................................................4
3.1.

Struktura i podjela CASE alata.............................................................................5

3.2.

CASE proizvodi....................................................................................................9

4. ZAKLJUAK..........................................................................................................12
5. LITERATURA.........................................................................................................13

1. UVOD

Razvoj informacione tehnologije karakterie zaostajanje softvera u odnosu na hardver. Pomenuti

nedostatak softvera, koji se esto naziva softverska kriza, nastaje zbog niske produktivnsti i
visokih proizvodnih trokova.
Rjeenje softverske krize je u iskorienju osobina inenjera provjerenih praksi, i to, prije svega,
metodinosti i operativne discipline. Kao rezultat nastaje softverski inenjering koji u sebi sadri
sistematizovane i koordinirane aktivnosti potrebne pri projektovanju, implementaciji,
eksploataciji i odravanju softverskih proizvoda.
Dalji razvoj softverskih sistema na dananjem nivou mogunosti raunara i oekivanja korisnika,
zahtijeva visokostruan rad i programiranje za svoju realizaciju. Poto je runo razvijanje
softvera od najnieg nivoa skupo i dugotrajno i sa ne uvijek predvidivim rezultatima, postoji
potreba da se razvoj softvera olaka, zbog ega je, prije vie od dvadeset godina, nastalo
softversko inenjerstvo kao disciplina.
Automatizacija softverskog inenjeringa na raunaru se izvodi posebnim alatom, iji je naziv
CASE (Computer Aided Software Engineering).

2. ISTORIJA RAZVOJA CASE ALATA

Termin ,,Softversko ininjerstvo''

se prvi put pojavio na jednoj NATO konferenciji jo

1968.godine. Pod njim se podrazumijevao skud metoda, tehnika i alata za projektovanje softvera,
po principima projektovanja proizvoda, ureaja i objekata u drugim inenjerskim disciplinama.
Softversko inenjerstvo se javilo kao odgovor na ,,softversku krizu''. Pod ,,softverskom krizom''
se podrazumijevaju svi, ne mali, problemi u razvoju softvera, prvenstveno niska produktivnost i
visoki trokovi razvoja. Softverska kriza se obino ilustruje sledeim Boehm-ovim dijagramom:

Slika br.1.: Boehm-ov dijagram

Istorijat softverskog inenjerstva e se diskutovati sa tri meusobno vrsto povezana aspekta:

Programski jeziki i programiranje,

Modeli i metode razvoja softvera,
Case alati za razvoj softvera.

Istorijat, odnosno ,,revolucionarne promjene'' se deavaju uvijek na isti nain: Prvo u

programskim jezicima, zatim u metodologiji razvoja softvera i na kraju u CASE alatima.
Revolucionarne promjene faze razvoja:

,,herojsko doba'' rjeavanje problema iskljuivo programiranjem,

strukturne metode,
modeli podataka, baze podataka i jezici IV generacije,
,,doba zrelosti'' objektne model.

3. CASE ALATI

Computer Aided Software Engineering (CASE) oznaava aktivnost razvoja softverskih proizvoda
uz pomo raunara. CASE proizvod je namijenjen automatizaciji procesa razvoja softverskog
proizvoda / informacionog sistema ili nekog njegovog dijela. CASE proizvodi su razvijeni kao
rezultat nastojanja osoba koje se bave razvojem informacionih sistema da unaprijede sopstvenu
produktivnost.1 Naime, ironinom se smatrala situacija da se u oblasti primjene informacionih
tehnologija tei poveati produktivnost rada drugih, ignoriui pri tome potencijal raunara za
unaprijeenje sopstvene produktivnosti.
Pored poveanja produktivnosti, osnovni ciljevi primjene CASE proizvoda su: skraenje
vrijemena izrade projekata, poveanje kvaliteta i nivoa performansi informacionog sistema
putem stroge primjene razvojne procedure. Da bi se navedeni ciljevi postigli bila je neophodna
disciplinirana primjena konzistentne metodologije, iji koraci bi se realizovali uz primjenu
raunara. Jednom rijeju, rjeenje se trailo u automatizaciji postupaka razvoja informacionog
sistema putem CASE proizvoda.
U najoptijem sluaju, pojam CASE se upotrebljava za svaki softverski proizvod namjenjen za
automatizaciju bilo kojeg zadatka razvoja informacionog sistema. Saglasno tome, CASE
proizvodi pokrivaju dijapazon od pojedinanih alata za automatizaciju odreenih zadataka, do
kompletnih softverskih alata za automatizaciju veine koraka metodologije razvoja
informacionog sistema. CASE proizvodi ne predstavljaju zamjenu za bilo koji metod ili tehniku
razvoja, ve samo dodatak metodu ili tehnici u generisanju kvalitetnog proizvoda. Njihovo
korienje je interaktivno, prilagoeno korisniku uz naglasak na upotrebu grafike.
Znaajno je napomenuti da se danas CASE proizvodi ne mogu shvatiti kao prost zbir alata koji
su namjenjeni razvoju softvera, ve kao sistemi koji integriu slijedee komponente:

hardver,

softver,

bazu podataka,

procedure,

1 Oruevi, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god., str.67

4

kadrove.

U CASE terminologiji integralna, cjelina hardverskih i softverskih komponenti se naziva CASE

alatom. Procedure se nazivaju CASE metodologijom, a baza podataka CASE enciklopedijom.
Uspjena primjena CASE tehnologije pretpostavlja usvajanje odgovarajue metodologije razvoja
informacionog sistema. Ukoliko se ovom zahtjevu ne udovolji, izostae pozitivni efekti primjene
CASE tehnologije.

3.1.

Struktura i podjela CASE alata

Automatizacija razvojnih zadataka determinie strukturu CASE proizvoda. CASE se sastoji iz

niza alata koji su integrisani oko jedinstvene baze podataka. Optu strukturu CASE proizvoda,
ine:2

alati za strategijsko planiranje,

alati za sistem analizu,

alati za dizajn baze podataka,

alati za razvoj sistema,

alati za izgradnju sistema,

alati za upravljanje sistemima,

alati za podrku procesima,

alati za upravljanje projektima i

enciklopedija ili meta baza podataka.

Svi CASE proizvodi koji se primjenjuju u praksi za domen razvoja i na tritu, u svom sastavu
ne sadre sve nabrojane alate. Zbog toga projektanti imaju potekoa da sve faze razvoja
2 Oruevi, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god., str.71
5

informacionog sistema pokriju CASE proizvodima, pa su prinueni da meta bazu podataka sele
iz okruenja jednog CASE proizvoda u drugo okruenje, to stvara odreene probleme i
ugroava kvalitet i konzistentnost sistema koji se razvija. Baza podataka ili CASE enciklopedija
je svojevrstan interfejs svih nabrojanih alata i u njoj se smjetaju rezultati razvoja sistema.
Primjena CASE proizvoda u razvoju informacionih sistema proizvodi brojne i znaajne pozitivne
efekte. Najvaniji meu njima su:

interaktivna izrada prototipa sistema,

grafika prezentacija modela sistema,

automatizovano generisanje dokumentacije,

efikasna kontrola utroenog vremena u razvoju,

detekcija greaka i korekcija nekonzistentnosti,

identifikovanje komponenti sistema koje se mogu ponovo upotrijebiti u razvoju,

efektivno upravljanje razvojem sistema,

kontrola troenja sredstava predvienih za razvoj sistema i dr.

Postoji vie kriterijuma za klasifikaciju CASE proizvoda. Tako se oni klasifikuju: obzirom na
funkcije koje posjeduju, obzirom na ulogu koju kao instrumenti u rukama upravljaa ili izvrioca
aktivnosti imaju, obzirom na mogunost primjene u razliitim fazama razvoja informacionog
sistema, obzirom na hardver i softver koji ih podrava, obrzirom na porijeklo i trokove i dr.
Jedan od moguih kriterijuma pri klasifikaciji je namjena CASE proizvoda, koja ukazuje na broj
zadataka metodologije "ivotnog ciklusa" iju automatizaciju CASE podrava.

Prema ovoj klasifikaciji diferenciraju se:3

Upper CASE - CASE proizvodi namijenjeni za automatizaciju faze strategijskog

planiranja sistema i faze upravljanja projektima.

Middle CASE - CASE proizvodi namijenjeni za automatizaciju faze analize i faze

dizajna.

Lower CASE - CASE proizvodi za automatizaciju faza programiranja, testiranja i

uvoenja informacionog sistema.

Slika br.2.: Struktura CASE alata4

3 Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadment, Beograd, 2003., str.54
4 http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati
7

Prema integralnosti CASE proizvodi se strukturiraju na:5

CASE tool - CASE alati koji automatizuju pojedine aktivnosti u fazama razvoja
informacionog sistema. Koriste monu grafiku podrku za opis i dokumentovanje

sistema kao i za dizajn korisnikog interfejsa.

CASE toolkit - CASE paket alata ili komplet predstavlja paket koji se koristi za
automatizaciju razvoja jedne faze ili odreene funkcije kroz vie faza razvoja

informacionog sistema (npr. projektovanje baze podataka).

CASE workbench - CASE proizvodi koji slue za automatizaciju svih zadataka kroz faze
razvoja informacionog sistema i predstavljaju integrisanu kolekciju CASE paketa.

Kombinacijom kolekcije CASE paketa sa odgovarajuom hardverskom jedinicom dobija se

radna stanica za razvoj softvera - CASE workstation. Prilikom izbora kolekcije CASE alata treba
imati na umu, sa jedne strane, njihove karakteristike i vrste sistema kojima su namjenjene, a
takoe i zahtjeve korisnika i karakteristike sistema za koji se eli primjeniti CASE kolekcija.
U zavisnosti koje faze ivotnog ciklusa sistema pokriva CASE proizvodi se dijele na:6

Projektanski CASE - automatizuju prve tri faze ivotnog ciklusa: strategijsko planiranje,
analizu i dizajn;

Programerski CASE - automatizuju naredne tri faze ivotnog ciklusa: programiranje,

implementaciju i eksploataciju i odravanje;

Integrisani CASE - podrava sve faze ivotnog ciklusa razvoja sistema.

Kada se pominju jezici etvrte generacije, treba imati na umu da je rije o okruenju koje
obuhvata niz generatora i alata. Sve komponente tog okruenja su integrisane oko jedinstvene
CASE enciklopedije (rjenika podataka). Znaajno se olakava posao razvoja informacionog

5 Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadment, Beograd, 2003., str.59
6 Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadment, Beograd, 2003., str.62
8

sistema ukoliko se komponente okruenja IV generacije i ostali CASE proizvodi integriu oko
istog rjenika podataka.
Tenja je da se savremenim CASE proizvodima pridrue i ekspertni sistemi, pa CASE proizvodi
dobijaju novi kvalitet koji se ogleda u njihovoj "inteligenciji". Ovakvi CASE proizvodi pomau i
instruiu projektante i programere u razvoju sistema.

Slika br.3.: Okruenje oko CASE enciklopedije7

3.2.

CASE proizvodi

Na tritu i upotrebi se nalaze razliiti CASE proizvodi. Mnogi od njih imaju dobre osobine, ali i
nedostatke. Dobar CASE proizvod bi trebalo da ima slijedee osobine:8
Jednostavno i lako korienje - za neposrednog korisnika ovo je vrlo znaajna osobina i
ogleda se u tome, da slijedei faze odabrane metodologije bez potekoa razvija
informacioni sistem.

7 http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati
8 Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadment, Beograd, 2003., str.73
9

 Podobnost korienja - ogleda se u jednostavnosti naredbi koje proizvode eljene efekte.

Podobnosti korienja alata doprinosi odgovarajua "inteligencija" koja je sadrana u
ekspertnom sistemu koji prati CASE proizvod.
Robusnost i velika snaga - robusnost obezbjeuje korisnika od poslijedica koje proizvode
proceduralne greke korisnika. Snaga proizvoda je kompleksna osobina i predstavlja
kombinaciju slijedeih svojstava: pouzdanost proizvoda, teina poslijedica koje stvaraju
loe osobine alata, konzistentnost alata i nain na koji se alat integrie u okruenje.
Funkcionalnost - ispoljava se kroz nivo konzistentnosti i broj faza metodologije razvoja
sistema koju alat podrava.
Lako povezivanje sa postojeim sistemom - CASE proizvod se mora lako i nesmetano
uvesti u postojei informacioni sistem. On treba jednostavno da se instalie i omogui da
se postojee strukture datoteka ili baze podataka koriste na isti nain kao i prije njegovog
uvoenja. CASE proizvod treba da omogui prenos podataka, odnosno njihovu razmjenu
izmeu razliitih CASE alata koji se ve koriste u organizaciji.
Kvalitet podrke CASE proizvoda - prilikom vrijednovanja proizvoda sa aspekta kvaliteta
podrke, znaajno je sagledati i slijedee elemente podrke:9
reputacija dobavljaa,
zrelost proizvoda i njegova rasprostranjenost,
mogunost smanjenja trokova pri kupovini veeg broja kopija,
mogunost iznajmljivanja proizvoda,
mogunost vraanja proizvoda uz povrat sredstava,
mogunost dobijanja punih prava i pristupa izvornom kodu,
mogunost i uslovi odravanja,
vrijeme odziva u odravanju,
pruanje pomoi u obezbjeenju problematinih odgovora,
da li korisnik raspolae pravom na nove verzije proizvoda bez naknade,
koji je rok garancije,
koji su rokovi isporuke,
kakvi su uslovi obuke za korisnike proizvoda,
da li postoje efikasni programi obuke i
kakva su struna i pedagoka svojstva kadrova koji vre obuku.

9 http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati
10

CASE

Metodologije

Tehnike i razvojni

Sistemi upravljanja

proizvod

razvoja

alati

bazama podataka

IEW

Warnier-Orr

SQL, DB2,
IMS-DL/1, Oracle

Promod PLUS

Oracle CASE

Synthesis

Yourdan,

Uniface Six,

Sybase, Oracle,

de Marco,

Source Pilot,

Informix, Ingres,

Hatley/Pirbhai

C, Fortran

OCM

J. Martin,

Uniface Six,

Oracle, DB2

de Marco,

CASE Generator

Ernst & Young

SQL, Forms

Yourdan,

C, C++, Fortran,

Novell Btrieve,

Coad,

Cobol, Magic

SQL, Sybase,

Constantine,

Oracle, Informix

Ross

Westmount

Yourdan,

Ingres 4GL,

Ingres, Informix,

ISEE

de Marco,

Informix 4GL,

Sybase

Chen

Uniface Six

Westmount

Ward-Mellor,

Ingres 4GL,

Ingres, Informix,

I-CASE

de Marco,

Informix 4GL

SQL

Martin-Odell,

sopstveni ugraeni

OODBMS

OOAD

C++ generator koda

Rumbaugh OMT,

ProtoScrpt, C, C++,

ORACLE 7, dBase,

Martin-Odell, OOIE,

Ada, SmallTalk,
PowerBuilder,

DB2, uniSQL, Access,

Chen,
SSADM

PTECH
Paradigm Plus

Booch OOAD, Coad,

Yourdon, ShalaerMellor, AOOD

SQL, JAVA,
Corba IDL, Visual

Centura, SQLB ase,

Sybase/SQL, objectStore, gemStone

Basic

Rational CASE

Rumbaugh OMT,

C, C++, Fort, Java,

Oracle 7, Sybase,

family

Booch OOAD, Jacobson

SmallTalk, Power-

SQLBase,

Objectory Use

Builder, Gupta

SQLServer, Watkom

Case,

SQLWindows, Visual-

SQL,

UML

Basic

Ansi SQL

Tabela br.1.: Najkorieniji CASE proizvodi

11

4. ZAKLJUAK

12

Razvojem informacionog sistema (IS) treba definisati to objektivniju sliku realnog svjeta,
njegovih bivih i sadanjih stanja, kao podlogu za procjenu budueg ponaanja i naravno,
podlogu za dalji razvoj i primjenu informatike tehnologije. Za opis rada poslovnog sistema
veliki je problem to to ne mogu da se koriste prirodni jezici, zbog mnogih jezikih
dvosmislenosti. S druge strane, precizan opis preko formalnih jezika je nerazumljiv za veinu
ljudi. Ono to omoguuje fleksibilno izvoenje svih aktivnosti i to zaokruuje cijeli ovaj posao
je CASE alat, kojim se omoguuju automatsko registrovanje svih izmjena i aurno odravanje
projektne dokumentacije.
Computer Aided Software Engineering (CASE) oznaava aktivnost razvoja softverskih
proizvoda uz pomo raunara. CASE proizvod je namjenjen automatizaciji procesa razvoja
softverskog proizvoda / informacionog sistema ili nekog njegovog dijela.
Automatizacija razvojnih zadataka determinie strukturu CASE proizvoda. CASE se sastoji iz
niza alata koji su integrisani oko jedinstvene baze podataka. Optu strukturu CASE proizvoda,
ine: alati za strategijsko planiranje, alati za sistem analizu, alati za dizajn baze podataka, alati za
razvoj sistema, alati za izgradnju sistema, alati za upravljanje sistemima, alati za podrku
procesima, alati za upravljanje projektima i enciklopedija ili meta baza podataka.
Primjena CASE proizvoda u razvoju informacionih sistema proizvodi brojne i znaajne pozitivne
efekte. Najvaniji meu njima su: interaktivna izrada prototipa sistema, grafika prezentacija
modela sistema, automatizovano generisanje dokumentacije, efikasna kontrola utroenog
vremena u razvoju, detekcija greaka i korekcija nekonzistentnosti, identifikovanje komponenti
sistema koje se mogu ponovo upotrijebiti u razvoju, efektivno upravljanje razvojem sistema,
kontrola troenja sredstava predvienih za razvoj sistema i dr.

5. LITERATURA
13

[1] Oruevi, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god.

[2] Radivojevi, M., Elektronsko poslovanje, Banja Luka, 2007. god.
[3] Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadment, Beograd,
2003. god.
[4] http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati
[5] http://wapedia.mobi/bs/CASE_alati

14