KolegjiGJILANI

FORMA TJERA T
KONKURRENCS S T PLOT
DHE JO T PLOT
Ligjerata

Ass.Mr.Burim BERISHA

Tiparet e konkurrencs
monopolistike
Numri i madh i firmave n vogla
Diferencimi i produktit
Vendosja
Shrbimet
Ndryshimet e cilsis
Imazhi i produktit

Kontrolli i kufizuar i mimit

Lehtsia relative e hyrjes
Konkurrenc jo vetm nprmjet mimeve

Prshkrimi
Q Sasia
P mimi
TC Kosto totale
MC Kosto marxhinale
ATC Kosto totale mesatare
TR T ardhurat totale
MR T ardhurat marxhinale
Fitimi apo humbja
AR/P Produkti mesatar

II. Maksimizimi i fitimit pr

firmn n konkurrenc
monopolistike
P

Fitim ekonomik

MC

P0

ATC

D = AR

E
MR
Q0

Me humbje
ATC
P
C
P0

Humbje
MC

B
A

D = AR

E
MR
Q0

Maksimizimi i fitimit n
periudha afatgjata
P
P0

MC
ATC

D
MR

Q0

Efienca n konkurrencn
monopolistike e krahasuar me
konkurrencn e plot
P
ATC

MC

ATC

D=AR

P0

Q0

Tiparet e tregut
konkurencial
Konkurrenca e plot karakterizohet nga nj sr
veorish:
Ekzistenca e nj numri t madh firmash n treg;
T gjitha firmat e nj dege shesin produkte me
karakteristika t njjta, produkte homogjene, pr
shembull grur, duhan, etj;
Blersit dhe shitsit jan t mirinformaur, kan njohuri
t plota pr mimet dhe produktet n treg;
Ekzistenca e lehtsis s hyrjes dhe daljes s firmave nga
dega. Firmat i lvizin burimet nga nj deg n tjetrn pa
pengesa ligjore, si patentat, liencat, etj.

Kurba e krkess n
konkurrenc t plot
Tipari m i rndsishm i konkurrencs s plot,

q buron nga veorit e msiprme, sht se

firmat jan mimpranuese.
a) Krkesa e blersve
individual

b) Krkesa dhe
oferta e tregut
P

5
euro

D
Q

Blersi A

b) Krkesa q ndeshin
firmat individuale n
treg

P
D

5
euro

Firma A

A hasim konkurrenc t plot

n tregjet reale?
N botn reale sht e vshtir t haset n tregje
q i plotsojn t gjitha tiparet e konkurrencs s
plot.
Megjith konkurrenca e plot sht me rndsi t
studiohet pr kto arsye:
Ekzistojn tregje q afrohen konkurrencs s plot (pr
shembull, tregu i grurit).
Shum parashikime q bhen n baz t ktij modeli
vrtetohen edhe nga tregjet jokonkurrenciale.
10

Modeli i konkurrencs s plot shrben si baz krahasuese

pr modelet tjera t konkurrencs jo t plot.

Vendimet dhe oferta e firms n

nj periudh afatshkurtr
N kushtet kur mimi prcaktohet nga tregu dhe firma
mund t shes do lloj sasie me kt mim, lind pyetja:
cili sht niveli i prodhimit q zgjedh firma?
Pr t kuptuar m mir prgjigjen e ksaj pyetje rikujtojm
se:
Synimi themelor i do firme sht maksimizimi i fitimit.
Fitimi prfaqson diferencn midis
totale (TR) dhe kostos totale (TC).

ardhurave

Pr ekonomistt kostoja totale sht kostoja ekonomike

(oportune), pra prfshin koston e shprehur dhe at t
nnkuptuar.
Firma zgjedh at nivel prodhimi q maksimizon fitimin
e saj.

11

Prshkrimi

Q Sasia
P mimi
TC Kosto totale
MC Kosto marxhinale
ATC Kosto totale mesatare
TR T ardhurat totale
MR T ardhurat marxhinale
Fitimi apo humbja
AR/P Produkti mesatar

Kosto
totale
mesatare
ATC=TC/
Q

T
ardhurat
totale
TR=QxP

E ardhura
marxhin.

mimi

Fitimose
humbje

MR

=TRTC

-4

-1

3.5

10

15

12

20

16

3.2

25

21

3.5

30

27

3.87

35

34

4.25

40

42

4.55

45

10

51

5.1

50

Sasia e
prodhimit

Kosto
totale

Kosto
marxhin.

TC

MC

13

-1

Maksimizimi i profitit
Firma do t zgjeroj prodhimin pr sa koh
MR>MC.
Maksimizimi i profitit ndodh n MR=MC.
P
ATC

MC

ATC

d=P=MR=AR

14
6

Maksimizimi i fitimit pr firmen

e cila merr vetem fitim normal
P
ATC

MC

E
3

ATC

d=P=MR=AR

15

Minimizimi i humbjes pr
firmn me humbje
P
ATC

MC

ATC
AVC

3.5
2
1.5

d=P=MR=AR

F
6

16

III. Oligopoli, llojet dhe

baza e ekzistencs s tij
Oligopoli prfaqson at lloj tregu ku sundojn
nj numr i vogl firmash, vendimet e t cilave
jan t ndrvarura
Tiparet kryesore t nj tregu oligopolistik jan:
Ekzistenca e nj numri t vogl firmash
Standartizimi ose diferencimi i produkteve
Ndrvarsia n kontrollin e mimeve
Hyrja me vshtirsi n deg

Pengesat e hyrjes
Ekonomizimet e shkalls
Kostot e diferencimit t produktit.
Pengesa tjera, si liensa apo kontrolli mbi burimet kryesore

Oligopoli
- Nj nga llojet e konkurencs jo t plot,

- Disa nga tregjet jokonkuruese nuk prbhen

nga nj numer i madh firmash por sundohen
nga disa prodhues kryesor kto tregje
paraqiten si OLIGOPOL

18

- Bn pjes midis kokurencs s plot dhe

monopolit

Ekonomizimi i shkalls s nj firme t

madhe

C0

A
B

Cb
E

AC

MR

IV. Modele t oligopolit

A. kurba e krkess me knd

B. Marrveshjet e fshehta (kartelet)

C. Modeli i firms sunduese

Karakteristikat kryesore t oligopolit

Ekzistenca e nj numri t vogl firmash
Diferencimi i produkteve
Ndrvarsia n kontrollin e mimeve
Konkurenca nprmjet reklams dhe cilsis
Hyrja me vshtirsi n dg

A.
Kurba
e
krkess
me
Kur nj firm ul mimin e produkteve, firmat tjera do ta
pasojn duke vepruar ngjashm.
knd

Rritja e mimit nga nj firm nuk ndiqet edhe nga firmat

tjera.
Rrjedhimisht mimet nuk ndryshojn leht, megjithse
mund t ndryshojn kushtet e tregut.
P
D
D
P0

M
M

ATC
E
D

A
D

B
M

Q0

B. Marrveshjet e fshehta
(kartelet)
Karteli sht nj marrveshje midis
firmave t pavaruara pr t koordinuar
vendimet lidhur me sasin e prodhimit
dhe mimit.
N disa vende kartelet jan t ndaluara
me ligj (p.sh. SHBA), por ka edhe kartele
e shtrirje botrore (p.sh. OPEC).
Formimi dhe ruajtja e nj karteli varet
nga dy faktor:
Numri i firmave dhe
Konditat e kostove

C. Modeli i firms sunduese

Ne tregjet qe perbehet nga disa firma te vogla

dhe nje firme dominuese, firmat e vogla e
pasojne firmen e madhe ne caktimin e cmimit.
P
MC = S
D
P0

MC

P1
D

ED
MR

Q2

Q1

- Nj numr i kufizuar firmash sundojn tregun

e nj produkti
- Veprimet e nj firme lidhur m mimin,
prodhimin, cilsin, reklamn etj, do t
ndikojn n sjelljen e firmave t tjera
- Ndrvarsia e firmave
Diferencimi i produkteve
Oligopole ku ofrohen
produkte te njjta:
-Shumica e produkteve
metalike si: elik,
bakr, zink etj
-Produkte t tilla si:
imento dhe disa
materiale ndrtimi

Oligopole ku ofrohen
produkte t
diferencuara:
-Industria e
automobilave
-Degt e prodhimit t
mallrave t konsumit

24

Numrr i vogl i firmave

ngusht me sjelljen e firmave tjera

Pr firmat oligopolistike sht e rndsishme
pjesa e tregut q ato zotrojn
Firmat n tregjet oligopolistike preferojn t
mos i ndryshojn mimet e tyre shum shpejt
Konkurenca ndrmjet reklams dhe cilsis
Reklama prfaqson nj mjet t fuqishm t
firmave n konkurencn oligopolistike
Reklama prdoret shum kur kemi oligopole
q prodhojn produkte t diferencuara
Parimi baz:

- Produkti yn m i mir se i t tjerve

25

Ndrvarsia n kontrollin e
mimeve
- Kontrolli i nj firme
mbi mimin sht i lidhur

- Tregu oligopolistik e ka bazn te pengesa e

hyrjes si:
- Ekonomizimet e shkalls
- Kosto e diferencimit t produktit
- Pengesat e tjera si liencat apo kontrolli mbi
burimet kryesore

26

Hyrja me vshtirsi n deg

- Kur kemi ekonomizime t shkalls

futja e firmave t reja n at deg
do t krkonte nj kapital fillestar
t madh;

27

- Pr t arritur nivelin m t ult t

kostos n nj deg duhet nj
prodhim relativisht i madh;

Fig 1. Ekonomizimet e shkalls n nj firm t madhe

Cb

28

Ca

Pr t arritur nivelin m t ult t costos (Cb), duhet te prodhohet nj sasi e

konsiderueshme e produktit n nivelin M. Nse krahasohet me nivelin S, ku kosto sht
Ca,, niveli M I prodhimit sht niveli kostominimizues

Kostot e diferencimit t produktit, n

konkurenc me markn ekzistuese,
krkojn nj shpenzim fillestar shum t
madh.

Kto nuk jan penges pr hyrjet e

ardhshme nse informacioni I nevojshm
pr t hyr n deg do t sigurohej me
lehtsi.

Mungesa e informacionit t plot pengon

hyrjen e rivalve t munshm n deg.

29

Kosto e diferencimit t produktit

Shteti mund t kufizoj hyrjet n deg

duke kufizuar numrin e liencave.

Nj numr i vogl firmash kontrollojn

inpute kritike pr prodhim (degt e
prpunimit t mineraleve, lnds s
drurit, etj).

30

Pengesat tjera: liencat apo

kontrolli mbi burimet kryesore

MODELE T OLIGOPOLIT

31

Tre modelet m t njohura t oligopolit:

-Kurba e krkess me knd,
-Marrveshjet e fshehta (kartelet)
-Modeli i firms sunduese

- Kur nj firm ul mimin e produkteve t

ofruara, firmat e tjera n deg do t
veprojn n t njejtn mnyr pr t
shmangur humbjet e klientve;
- Kur firma rrit mimin pr produktet e ofruara,
firmat e tjera nuk e ndjekin, duke shpresuar q t
trheqin klientt e saj.

32

1.Kurba e krkess me knd

33

Fig 2. Kurba e krkess me knd

P
A
B

mimi

34

Fig. 3 Kurba e krkess dhe kurba e t ardhurave margjinale

Sasia

MR1

D1

mimi

35

Fig 4. Kurba e krkress dhe t ardhurat margjinale t firms konkurente

D2

D1
Sasia

MR1

MR2

Kurba e krkess me knd

mimi

36

Rivalt do t pasojn
zvoglimin e mimit

D2
MR2
Sasia

MR1

Kurba e krkess me knd

mimi

37

Rivalt do t pasojn
zvoglimin e mimit
ose injorojn rritjen
e mimeve

D2

D1
Sasia

MR1

MR2

Kurba e krkess me knd

mimi

38

Duke krijuar kurbn e

krkess me knd

D2

D1
Sasia

MR1

MR2

Kurba e krkess me knd

mimi

39

Duke krijuar kurbn e

krkess me knd

Sasia

Kurba e krkess me knd

mimi

MC1
MR2
MC2

D
Sasia

MR1

40

Duke krijuar kurbn e

krkess m knd

Kurba e krkess me knd

mimi

MC1
MR2
MC2

D
Sasia

MR1

41

Maksimizimi i fitimit
MR = MC
n knd

Kurba e krkess me knd

mimi

MC1
MR2
MC2

D
Sasia

MR1

42

Kjo sjellje mund t pushoj

luftn pr mime.

Kurba e krkess me knd

Idet themelore lidhur me mimet

-mimet oligopolpriren t mos ndryshojn

2.Marrveshjet e fshehta (kartelet)
-Karteli sht nj marrveshje midis firmave t pavarura
pr t kordinuar vendimet lidhur me sasin e prodhimit
dhe mimit.
-Kartelet ju sigurojn firmave fitime monopoliste, siguri
m t madhe pr sjelljen e konkurentve dhe
prpjekje t organizuar pr t penguar
hyrjet e reja.

43

-Firmat oligopolistike nuk i ulin mimet pr t

joshur klientt, sepse mendojn se t njejtn
gj do ta bnin rivalt

Marrveshjet e fshehta (kartelet)

N SHBA, karteli ndalohet me ligj, me ka

shpesh nxiten marrveshje t firmave.

- Karteli mund t jet edhe me shtrirje

botrore si sht rasti i OPEK-ut.
- Maksimizimi i fitimit pr kartelin arrihet
njlloj si pr firmn monopoliste, sipas
rregullit MC=MR.

44

- Konsumatort psojn sepse marrin pak

mallra dhe me mime m t larta.

Fitimi

MC
45

mimi dhe kosto

Marrveshjet e fshehta (kartelet)

P0

ATC

A0

D
MR = MC

MR
Q0

Marrveshjet e fshehta (kartelet)

- Nga numri i firmave dhe

- Ndryshimi n konditat e kostos.
- Ndosh kshtu, sepse ka nj kordinim midis
qllimit pr t maksimizuar fitimin, si
kartel, dhe ndarjes s pranueshme t tij
midis firmave pjesmarrse.

46

- Formimi dhe ruajtja e nj karteli sht e

vshtir dhe varet nga dy faktor:

- N tregje t veanta q prbhen nga

nj firm sunduese dhe nga shum firma
t vogla, pra pr tregje q kan tipare t
konkurencs s plot pr nj pjes t
tyre dhe tipare t monopolit pr pjesn
tjetr, mimi prcaktohet nga firmat
sunduese.

47

3. Modeli i firms sunduese

Modeli i firms sunduese

MC

E
S
MR

MR
Q1

Q
a)

Q1
b)

48

- Firma sunduese maksimizon fitimin n

nivelin e mimit dhe t prodhimit q i
prgjigjet kushtit MC=MR.
- Sipas figurs, maksimizimi arrihet n nivelin
Q1 t prodhimit dhe P1 t mimit .
- Firmat e vogla duke qen mimpranuese e
shesin me kt mim sasin prkatse Q2.
- Sasia e prodhimit pr degn sht Q*=Q1+Q2
-

I qndrueshm n situata afatshkurtra, ndrsa pr

situata afatgjata ku egziton mundsia e futjes s
firmave t reja, firma sunduese mund t humbas
pozicionin e saj.

49

Modeli i firms sunduese..