Betonske konstrukcije I

Zbirka zadataka

PRORAUN AB ELEMENATA PREMA GRANINIM

STANJIMA UPOTREBLJIVOSTI
Kontrola prslina
Proraun se zasniva na dokazu da karakteristina irina prslina (ak) AB elementa u toku
eksploatacije, tj. za najnepovoljniju kombinaciju eksploatacionih dejstava, uzimajui u obzir
uticaje skupljanja i teenja betona u toku vremena, ne prekorauje graninu irinu prslina (au)
ak au
Granine vrednosti irine prslina AB elemenata odreuju se na osnovu l.113 PBAB'87
(Tabela 18) i/ili na osnovu posebnih zahteva iz projektnog zadatka ili tehnolokog,
hidrotehnikog, arhitektonskog ili drugog projekta objekta.
Prema l.114 PBAB'87 za AB elemente sa armaturom GA 240/360 ili RA 400/500, koji se
nalaze u sredini slabe ili srednje agresivnosti, proraun prema graninim stanjima prslina
nije neophodan ako je ispunjen uslov

1z,ef ( % )
,
k pa u
gde je
- primenjeni prenik ipki glavne armature. Kada se u posmatranom preseku nalaze ipke
razliitih prenika (1, 2,..., i,..., n) umesto se rauna sa ekvivalentim prenikom eq.
Ako u preseku postoji mi ipki prenika i (i=1, 2, ..., n), ekvivalentni prenik se moe
odrediti iz
n

eq =

mi i2
i =1
n

mi i

i =1

1z,ef =

A a1
- koeficijent armiranja zategnute povrine betona
A bz,ef

35 za GA 240/360
kp =
- koeficijent
30 za RA 400/500
au - najvea vrednost granine irine prslina iz Tabele 18 PBAB'87, uz uslov a u 0.2mm
Aa1 - stvarna povrina zategnute armature u preseku
Abz,ef - efektivna povrina zategnutog betona (sl.1), odreena prema
n

A bz,ef = b jh j ,
j=1

odnosno
d x I d 2
A bz,ef = b h bz,ef ; h bz,ef = min
,
(n)
a + 7.5
gde je xI rastojanje od krajnje pritisnute ivice preseka do neutralne linije, neposredno pre
pojave prslina u preseku, dok je a(n) rastojanje teita najudaljenijeg reda armature od
krajnje zategnute ivice preseka.
1

Betonske konstrukcije I

Zbirka zadataka

bj

>15

>7.5
>7.5
>7.5
a

hj
h bz,eff

>7.5 b i >7.5
a
a
Slika 1. Odreivanje efektivne povrine zategnutog betona
Proraun prema graninim stanjima prslina se ne vri kada je zadovoljen uslov
M < Mr
u sluaju istog savijanja, odnosno
N < Nr
za elemente izloene istom zatezanju, gde su
M, N - moment savijanja i normalna zateua sila (N<0) usled najnepovoljnije kombinacije
eksploatacionih dejstava,
Mr, Nr - moment pojave prslina i normalna sila pri pojavi prslina
f I
M r f bzs Wb1 = bzs b
y b1
( N r ) f bz A b
fbzs - minimalna vrednost vrstoe betona pri zatezanju savijanjem
fbz - minimalna vrednost vrstoe betona pri aksijalnom zatezanju
Wb1 - otporni moment punog poprenog preseka elementa u odnosu na krajnju zategnutu
ivicu preseka, pre pojave prslina, ne uzimajui u obzir povrinu i raspored armature
Ib - moment inercije punog poprenog preseka, pre pojave prslina, ne uzimajui u obzir
povrinu i raspored armature
yb1 - rastojanje krajnje zategnute ivice preseka od teita punog poprenog preseka, ne
uzimajui u obzir povrinu i raspored armature
Ab - povrina punog poprenog preseka, pre pojave prslina, ne uzimajui u obzir povrinu i
raspored armature
Pri odreivanju geometrijskih karakteristika greda monolitno vezanih sa ploom ("T"
preseka), potrebnih za proraun prema graninim stanjima upotrebljivosti, sadejstvujuu
irinu pritisnute ploe treba odrediti iz izraza
b b0 + 6 d pl ,
gde je
b0 - irina rebra preseka
dpl - debljina ploe.

Betonske konstrukcije I

Zbirka zadataka

vrstoe betona pri zatezanju

Srednja vrednost vrstoe betona pri aksijalnom zatezanju se moe odrediti u funkciji
vrstoe betona pri pritisku fbk (vrstoe na pritisak betonske kocke, odnosno marke betona)
2
f bzm = 0.25 3 f bk
,

pri emu su obe vrstoe izraene u MPa.

Minimalna vrednost vrstoe betona pri aksijalnom zatezanju se moe usvojiti kao
f bz = 0.7 f bzm
Minimalna vrednost vrstoe betona pri zatezanju savijanjem:
0.4

f bzs = 0.6 + 4 f bz f bz ,
d

gde je d visina poprenog preseka elementa izraena u m.

Srednje rastojanje dve uzastopne prsline, lpm

e

lpm = 2 a 'o + + k1k 2

,
10
1z,ef

gde je
a 'o - zatitni sloj betona do podune armature: a 'o = a o + u
e - osovinsko rastojanje ipki podune armature, pri emu je
15
e
30cm
k1 - koeficijent prionljivosti

k2

0.8 za GA 240/360
k1 =
0.4 za RA 400/500
- koeficijent zavisan od oblika dijagrama napona (dilatacija) zatezanja neposredno pred
pojavu prsline, sl. 2
Vrsta
naprezanja

Oblik dijagrama dilatacija

u zategnutoj zoni

Savijanje

0.125

isto zatezanje

I
a1r

rI
2rI

Ekscentrino
zatezanje

k2

1rI

0.25

1rI + I2r
81rI

Slika 2. Koeficijent k2

Betonske konstrukcije I
Karakteristina irina prslina
gde je apm srednja irina prslina:

Zbirka zadataka
a k = 1.7a pm
a pm = lpm am

am predstavlja relativnu srednju dilataciju zategnute armature

II
am = a1
Ea
Za modul elastinosti elika Ea moe se usvojiti vrednost Ea=210GPa.
II
a1
je napon u zategnutoj armaturi u preseku sa prslinom, koji se priblino moe odrediti iz:
- za isto savijanje:
M
II
a1
=
z b A a1
- za centrino zatezanje:
N
II
a1
=
A a1
- za ekscentrian pritisak ili zatezanje:
Ma
N
II
a1
=

,
z b A a1 A a1
d

Ma = M + N h
2

U gornjim izrazima zateua sila se unosi sa negativnim predznakom.

je koeficijent koji zavisi od sadejstva zategnutog betona izmeu prslina:
- za isto savijanje:
2

M
= 1 12 r 0.4
M
- za centrino zatezanje:
2

N
= 1 12 r 0.4
N
- za sloeno savijanje:
2

II
= 1 12 a1r
0.4
II
a1
II
a1r
predstavlja napon u zategnutoj armaturi neposredno posle pojave prsline (usled momenta
savijanja Mr i/ili zateue sile Nr).
Koeficijent 1 uvodi uticaj stepena prianjanja izmeu betona i armature:
0.5 za GA 240/360
1 =
1.0 za RA 400/500
Koeficijent 2 uvodi uticaj reolokih karakteristika betona u toku vremena:
1.0 za kratkotrajno dejstvo
2 =
0.5 za dugotrajno i vie puta ponovljeno dejstvo
Karakteristina irina prslina se moe odrediti iz izraza
II
II 2
a1r
a1
1 12

a k = 1.7 lpm
II
Ea

a1

Betonske konstrukcije I

Zbirka zadataka

za sloeno savijanje,
2
II
a1
Mr
a k = 1.7 lpm
1 12

E a
M

za isto savijanje, odnosno

2
II
a1
Nr
a k = 1.7 lpm
1 12

E a
N

za aksijalno zatezanje.

Primer br. 1
Sraunati srednje rastojanje i karakteristinu irinu prslina za AB plou debljine d=12cm.
Ploa se nalazi napolju.
Podaci:
MB 30
GA 240/360
Glavna armatura u ploi: 10/10
Zatitni sloj betona do armature ao=2cm
M g = 7.17 kNm/m; M p = 3.0 kNm/m

h d
a1
Aa1

Proraun:
(1)

A
0.79
Za 10/10
= a 100 =
100 = 7.9 cm 2 m1
e
10
M = M g + M p = 7.17 + 3.00 = 10.17 kNm/m
Astv
a1

h = d ao

1.0

1.0
= 12 2
= 9.5 cm ; a1 = a o + = 2 +
= 2.5 cm
2
2
2
2

Najvee vrednosti granine irine prslina (l. 113. PBAB'87) koje treba uzeti u razmatranje:
au=0.2 mm
- srednje agresivna sredina; stalno, dugotrajno i kratkotrajno promenljivo
dejstvo
au=0.1 mm
- srednje agresivna sredina; stalno i dugotrajno promenljivo dejstvo
a1 + 7.5 = 2.5 + 7.5 1.0 = 10 cm

h bz,ef = min
h bz,ef = 6 cm
d
I
d x 2 = 6 cm

A bz = b h bz,ef = 100 6 = 600 cm 2

1z,ef =

Astv
7.9
a1
&
=
= 0.01316& = 1.316%
A bz,ef 600

Kontrola uslova neophodnosti prorauna prema graninim stanjima prslina (l. 114
PBAB'87):
k p = 35 (GA 240/360)
5

Betonske konstrukcije I

Zbirka zadataka

10
&
=
= 1.429% > 1z,ef = 1.316%
proraun prema graninim stanjima prslina je
k p a u 35 0.2
neophodan.
Moment pojave prslina:
A b = 12 100 = 1200 cm 2 ; Ib =

bd3 100 123

d 12
=
= 14400 cm 4 ; y b1 = =
= 6 cm
12
12
2 2

2
f bzm = 0.25 3 f bk
= 0.25 3 302 = 2.41 MPa; f bz = 0.7f bzm = 1.69 MPa

0.4
0.4

f bzs = 0.6 + 4 f bz = 0.6 + 4

1.69 = 2.16 MPa > f bz
d
0.12

f I
2.16 103 14400 108
M r = bzs b =
= 5.19 kNm/m < M=10.17 kNm/m
y b1
0.06
M r < M g = 7.17 kNm/m do pojave prslina dolazi ve pod dejstvom stalnog optereenja
Srednje rastojanje dve uzastopne prsline:
k1 = 0.8 (GA 240/360);
k 2 = 0.125 (isto savijanje)
e

1.0
10
= 2 2 + + 0.8 0.125
= 13.59 cm
lpm = 2 a 'o + + k1k 2
1z,ef
10
0.01316&
10

Srednja irina prslina:

z b 0.95 h = 0.95 9.5 = 9.03 cm
M
10.17 103
=
= 142.56 MPa
z b A a1 9.03 102 7.9 104
1 = 0.5 (GA 240/360);
2 = 0.5 (dugotrajno dejstvo)
II
a1
=

M
5.19
= 1 12 r = 1 0.5 0.5
= 0.93489 > 0.4
10.17
M
II
142.56
am = a1 = 0.93489
= 0.000635
Ea
210 103
a pm = lpm am = 13.59 0.000635 = 0.00863 cm = 0.0863 mm
a k = 1.7a pm = 1.7 0.0863 = 0.147 mm
a k = 0.147 mm < a u = 0.2 mm

prsline usled ukupnog optereenja su u dozvoljenim

granicama

Ako se posmatra samo stalno optereenje kao dugotrajno dejstvo:

Mg
7.17 103
II
a1g
=
=
= 100.51 MPa
z b A a1 9.03 102 7.9 104
1 = 0.5 (GA 240/360);
2 = 0.5 (dugotrajno dejstvo)
M
= 1 12 r
Mg

5.19
= 1 0.5 0.5
= 0.86901 > 0.4
7.17

Betonske konstrukcije I
amg =
a pmg

II
a1g

Zbirka zadataka

100.51
= 0.000416
210 103
= 13.59 0.000416 = 0.00565 cm = 0.0565 mm

= 0.86901

Ea
= lpm amg

a kg = 1.7a pmg = 1.7 0.0565 = 0.096 mm

a kg = 0.096 mm < a ug = 0.1 mm

prsline usled stalnog optereenja su u dozvoljenim

granicama