Ligjerata e 1,2

Nxjerr dhe prpiluar nga St:Gentian R.Krasniqi

1.ka sht Puna?

- Puna eshte veprimtari e ndergjegjshme dhe e vullnetshme, e natyrshme por e mundimshme , per
faktin se ajo permban perpjekje, per krijimin ose perpunimin e nje veprimtarie te dobishme,
materiale ose jo materiale (intelektuale).
2.Pr nga natyra e saj, fare mund te jete puna?
- Per nga natyra e saj puna mund te jete:
1.Materiale ose
2.Intelektuale, kjo ndarje behet ne baze te elementit nderkombetare te saj fizik ose intelektual.
3.ka eshte e Drejta e Punes?
- E Drejta e punes, eshte shkence e cila merret me studimin teorik dhe praktik te ligjeve dhe
dispozitave te tjera nga kjo fushe, si dhe studimin e praktikes se subjekteve dhe faktoreve te tjere
punetore , punedhenes , subjekteve shteterore, gjykatave etj, marre brenda shtetit ne nivel
nderkombetare, duke i keqyrur edhe aspektet e gjitheperfshirese shoqerore.

Paraqitja dhe zhvillimi i te drejtes se punes

4.Kur u paraqit e drejta e punes?
- E drejta e punes eshte paraqiture ne fund te shek XIX dhe ne fillim te shek XX.
- E Drejta e punes u paraqit atehere kur u be evidente se subjektet e marrdhenieve te punes duhet
ti kene te drejtat e tyre, sepse zhvillimi dhe qeshtjet qe u lajmeruan gjate ketij zhvillimi , nuk kane
mundur te zgjidhen ne kuader te ndonje dege tjeter te se drejtes.
5.Si u be zhvillimi i te drejtes se punes?
- Zhvillimi i te drejtes se punes u be ne 4 periudha:
1.Periudha e pare perfshine pjesen e pare te shek XIX, ku vjen deri te formimi i shoqatave te
para te punetoreve.Keto shaqata I inicuan disa levizje me qellim te mbrojtjes te te drejtave me
elementrare te punetoreve..Qellimi kryesore I luftes se punetoreve ishte permiresimi I kushteve
tejet te veshtira te punes dhe te jetes se tyre.
2.Periudha e dyte fillon ne fund te shek XIX dhe ne fillim te shek XX dhe zgjate deri ne
mbarim te luftes se pare boterore.
- Ne kete periudhe shenohet nje intervenim shume me I madh I shtetit ne fushen e rregullimit te
marrdhenieve te punes.Nxirren po ashtu shume ligje me te cilat rregullohen disa qeshtje nga fusha
e marrdhenieve te punes,ndersa numri I ketyre qeshtjeve gjithnje e me shume rritet.Keshtu perveq
kohes se punes, mbrojtes se grave dhe femijeve, sigurimit social me ligj rregullohet edhe qeshtja
e pushimit javor,punes se nates,pagave minimale, ndihmes per te pa punet etj.

3.Periudha e trete perfaqeson periudhen ne mes te dy lufterave boterore (1919-1939),

karakteristike e kesaj periudhe eshte intenziteti I madh i legjislacionit te mbrojtjes se punetoreve ,
ne kete periudhe vazhdohet ne mase te madhe me kodifikimin e te drejtes se punes, keshtu
psh:nxirren ligjet e veqanta ne Holand , Belgjike,Itali, Austri, Gjermani, Shba etj.
4.Periudha e katert perfaqeson periudhen nga perfundimi I luftes se dyte boterore.E drejta e
punes jo vetem ne vendet e zhvilluara industrialisht por pothuajse ne te gjitha vendet e botes qofte
me te zhvilluara apo me pak te zhvilluara eshte dege e te drejtes nacionale kombetare.Dispozitat e
mehershme te kesaj dege modifikohen zgjerohen apo nxirren ligjet krejtesisht te reja.

E Drejta bashkekohore e punes karakteristikat e saj

6.Cilat jane karakteristikat e te drejtes bashkekohore te punes?
- Karakteristikat e te drejtes bashkekohore te punes jane:
1.Tendenca per zgjerimin e vazhdueshem,
2.Organizimi I punetoreve ne sindikata,
3.Kontraktimi kolektiv, dhe
4.Integriteti.
1.Tendenca per zgjerim te vazhdueshem si karakterisite e te drejtes bashkekohore te punes,
rrjedh nga fakti se me nuk trajtohet vetem puna , krijimi , sherbimet publike , organizimi, por
trajtohen edhe dukurite te tjera te cilat jane te lidhura me te drejten e punes.
- Zgjerimi I vazhdueshm I te drejtes se punes ne kushtet bashkekohore mund te provohet edhe me
ate se e drejta e punes nuk ka te beje vetem me punetoret te cilet punojne per paga, por iu
referohen edhe kategorive te tjera,perosnave te cilet mirren me ushtrimin e veprimtarive te tjera
personale psh:e drejta ne greve, e drejta ne organizim sindikal, sigurim social etj.
2.Organizimi I punetoreve ne sindikata Sindikata si asociacion i punetoreve ne shume
vende , e sidomos ne shtetet me sisteme juridike bashkekohore eshte bere faktore I
pazevendesueshem ne realizimin e shume te drejtave per punetoret si:sigurimin social, kushtet me
te mira te punes, paga me te larta dhe me te sigurta, orarin me te shkurter te punes, mbrojtjen ne
pune, mbrojtjen nga nderpreja e paarsyeshme e marrdhenie se punes dhe te ngjashme.
3.Kontraktimi kolektiv per shkak te kompleksitetit te marrdhenieve te punes dhe te
pamundesise qe qdo gje qe ka te beje me to te percaktohet me ligj, kontratat kolektive gjithnje e
me shume po behen instrument i rendesishem per rregullimin e kushteve te punes, te drejtave dhe
obligimeve ne mes te punedhenesve dhe te punemarresve krahas dispozitave shteterore te cilat
percaktojne bazen e ketye marrdhenieve.
- Rendesia e kontraktimit kolektiv qendron edhe ne ate se ne te drejten bashkekohore te punes ka
tendenca per krijimin e nje te drejte te re E Drejta Kolektive ose legjislacioni autonom I punes
ne kuptim te gjere.
4.Integriteti paraqitet si rrjedhoje e cilesise se veqante te punes, e ajo eshte fuqia e madhe
integrative e saj.Puna eshte ajo qe me se tepermi I bashkon njerezit si dhe ata te racave te
ndryshme ne nje fis, te cilet duke ushtruar veprimtari te ndryshme racionale dhe te leverdishme I
sigurojne vetes ekzistencen.

E Drejta e krahasuar e punes

7.ka sht e drejta e krahasuar e punes?
- E Drejta e krahasuar e punes eshte rezultat I normave juridike nderkombetare, sidomos
konventave te Organizates Nderkombetare te punes dhe ne kohet e fundit akteve te unionit
Evropian duke u bazuare ne faktin se shumica e vendeve kane miratuare konventa me te
rendesishme ( per kohen e punes, mbrojtjen e nenave te rinjeve , femijeve, per pushimin e
paguare vjetore , mbrojtjen e veqante, xehtarine , ndertimtarine dhe nje numer te konventave nga
fusha sociale , kjo nxiti interesim per incizimin, krahasimin dhe trajtimin e legjislacionit te punes
dhe atij social e njekohesish edhe dallimet ne vendet e Evropes.

Perkufuzimi (DEFINIMI) i te drejtes se punes

8.Si e perkufizojne definojne te drejten e punes autoret?
- Pr disa autore e drejta e punes eshte:
1.Dege e se drejtes qe rregullon dhe administron marrdheniet qe lindin nga kryerja e nje pune te
varur,kryerja e nje pune per llogari te tjetrit, pra behet fjale per pune te varur , te kryere ne dobi te
punedhenesit , zakonishte pronare I mjeteve, pajisjeve dhe vegaleve te punes (P.Durant).
2.Dege e se drejtes e cila permbane norma qe rregullojne marrdheniet kontraktuese dhe punen e
subordinuare (Barassi),
3.Dege e se drejtes qe trajton dhe studion legjislacionin e punes , respektivishte legjislacionin
intervecional mbrojtes ne dobi te punetoreve (Paul Pic),
4.E drejte qe perfshine teresine e normave juridike te cilat aplikohen ne marrdheniet individuale
dhe kolektive te punes qe lindin ne mes te punedhenesit privat dhe te atyreve te cilet punojne nen
mbikqyerjen e tij (Jean Rivero dhe Jean Sevattier).
- Perfundimishte mund te thuhet se e drejta e punes si dege e sistemit pozitiv juridik
perfshine normat shteterore, kontratat kolektive , dhe dispozitat autonome qe I referohen
marrdhenieve te punes ne ndermarrje institucionale, tek punedhenesit dhe subjektet te tjera.

Emrtimet per Lndn e te Drejtes se Punes

9.Cilat jane Emertimet per te drejten e punes?
- Emertimet per te drejten e punes jane:
1.E Drejta e fabrikes (legjislacion industrial),
2.E Drejta e legjislacionit te punetoreve,
3.E Drejta sociale,
4.E Drejta sindikale, dhe
5.E Drejta e punes.
1.E Drejta e fabrikes respektivishte legjislacioni industrial , si emertim ne periudhen fillestare
te zhvillimit te se drejtes se punes iu ka pergjigje objektit qe rregullonte kjo dege, sepse ne kete
faze normat juridike te kesaj dege kufizoheshin ne organizimin e punes ne fabrika ose ne
industri.

2.E Drejta e legjislacionit te punetoreve ky emertim eshte perdorur nga shkaku se dispozitat e
para mbrojtese iu kane referuar punetoreve (psh:dispozita mbi kufiziin e kohes se punes, per gra
dhe femij ), por per nje kohe te gjate vetem per te punesuarit ne industri.
3.E Drejta Sociale emertimi E Drejt Sociale ka lindure nen ndikimin e zhvillimit te sigurimit
social te punetoreve, dhe nuk e shpreh sakte objektin e kesaj dege te se drejtes sepse qdo
dispozite juridike , qdo e drejte ne thelb eshte sociale , ne kuptimin qe buron nga shoqeria, shteti.
4.E Drejta Sindikale si emertim eshte lajmeruar nen ndikimin e rritjes se rolit dhe te rendesise
se sindikates ne fushen e marrdhenieve te punes dhe perfshine:organizimin sindikal,
regjistrimin,mbrojtjen, respektivishte perfaqesimin e te drejtave te punetoreve , raportet me
organizatat e punedhenesve , organet shteterore etj.
5.E Drejta e Punes ne emertimin e kesaj dege akceptohet puna edhe pse objekt qendrore I
kesaj dege juridike jane marrdheniet e punes si dhe institucioneve dhe situatave te cilat direkt apo
indirect jane te lidhura me te.

Raporti i te drejtes se punes me dege te tjera Juridike

10.Me cilat dege te se drejtes eshte ne raport e drejta e Punes?
1.Raporti I te drejtes se punes me te drejten kushtetuese
- E drejta e punes eshte ne raport te drejtperdrejt me te drejten kushtetuese.Kushtetuta si
instrument apo akt juridike me I larte, permbane parimet dhe normat e pergjithshme mbi
rregullimin e sistemit ekonomik shoqerore te nje vendi.
- Me dispozitat kushtetuese zakonishte institucionalizohen keto parime:e drejta per pune, liria e
punes, (ndalimi I punes se dhuneshme ap ote detyruare), liria sindikale, barazia e personave ne
marrdhenie te punes, e drejta ne sigurim social etj.
2.Raporti I te drejtes se punes me te drejten civile
- E Drejta e punes ne fillim ishte nen ndikimin e te drejtes civile, por me vone e drejta e punes
dalngadal eshte ndare nga e drejta civile dhe ne shume shtete eshte formuare si dege e pavarur e
sistemit juridik.Edhe sot e drejta e punes eshte ne raport me te drejten civile me rastin e zgjdhjese
se disa problemeve.
- E drejta e punes ende sherbehet me disa institucione te se drejtes civile (psh:vleresimi I
vlefshmerise se punes juridike , vlefshmeria e kontrates mbi vepren , parashkrimi I afateve per
kerkesa, parimi I kompenzimit te demit per demin e shkaktuare material.
3.Raporti I te drejtes se punes me te drejten administrative
- Objekt I te drejtes se punes kryesishte jane marrdheniet juridike te punes te cilat paraqiten ne
mes te punetoreve dhe punedhenesve.Objekt I te drejtes administrative eshte organizimi dhe
funksionimi I administrates edhe ne fushen e punes dhe marrdheniet e punes , mbrojtjes dhe
inspektimit te punes, si dhe disa procedurave te veqanta administrative lidhure me to.
4.Raporti I te drejtes se punes me te drejten ekonomike
- E Drejta e punes ka nje raport te ngushte edhe me te drejten ekonomike.
- Para luftes se dyte boterore ne disa vende evropiane , pas ndarjes nga e drjta civile e drejta e
punes eshte studiuare ne kuader te se drejtes ekonomike , dhe studiohet si lende e perbashket e
drejta ekonomike dhe e drejta e punes.
- Nje gje e tille rrjedhe nga shkaku se ekzistojne nje mori institucionesh , apo qeshtjesh per te
cilat jane te instrumentuara qe te 2 keto disciplina (organizimi i ndermarrjes , subjektiviteti
juridik, organet e udheheqjes e te ngjashme , aftesia afariste dhe e punes, kontratat afariste ) te
cilat kane edhe elemente te marrdhenieve te punes por edhe te qeshtjeve te tjera te cilat shpesh
jane ngushte te nderlidhura.

Vendi I te drejtes se punes ne sistemet juridike

- Me zhvillimin e te drejtes se punes , e veqanerishte me zgjerimin e objektit dhe permbajtjes se
saj ne teorine juridike, gjithnje e me shume u shfaqen dilema rreth vendit te se drejtes se punes ne
sistemet juridike.Dilemat kryesishte ishin te orientuara ne ate se e drejta e punes a hyne ne te
drejten private apo ne ate publike.
- Sipas pikepamjeve te disa autoreve e drejta e punes hyne edhe ne te drejten private por edhe ne
ate publike.

Burimet e te drejtes se punes

11.Cilat jane burimet e te drejtes se punes?
- Ne sistemet juridike ne te cilat vlene parimi I kushtetutshmerise dhe I ligjshmerise,e drejta e
punes nuk ka burimet e veta autontike burimore, perveq kontratave kolektive, per kete arsye
mund te thuhet se si burime te se drejtes se punes te ne mund te konsiderohen, te gjitha aktet
juridike te karakterit te pergjithshem te cilat trajtohen si burime juridike ne sistemin e tanishem te
administruare nga nderkombetaret.
12.Si ndahen burimet e te drejtes se punes?
- Burimet e te drejtes se punes mund te ndahen:
1.Dispozitat shteterore,
2.Aktet e pergjithshme te ndermarrjes,institucioneve,organizatave te tjera dhe punedhenesve
(burime autonome),
3.Interpretimi i obliguare,
4.E Drejta zakonore,
5.Praktika Gjyqesore,
6.Kontratat kolektive ( te cilat do te trajtohen ne kuader te se drejtes kolektive te punes,
7.Burimet nderkombetare te te drejtes se punes.
13.ka jane Aktet shteterore?
- Aktet shteterore , respektivishte aktet juridike shteterore jane te vetmet akte juridike perveq
kushtetutes te cilat permbajne sanksione klasike.Nga sistemet kushtetuese ose te shumices se
vendeve del se aktet shteterore mund te ndahen ne 3 grupe:1.Kushtetuta, 2.Ligji dhe 3.Aktet
nenligjore.
14.Kushtetuta?
- Me Kushtetute kryesishte percaktohen parimet themelore per deget e nderyshme juridike.Si
parime themelore per te drejten e punes ne kushtetutat e shumices se shteteve jane:e drejta per
pune, liria sindikale, dhe negociatat kolektive ,liria e punes (ndalimi I punes se
dhuneshme),barazia ne mes te femrave dhe meshkujeve , parimi I mbrojtjes se punetoreve ne
pune, pergjegjesia e punetoreve ne pune , humanizmi ne pune etj.
15.Ligjet?
- Pas kushtetutes, ligji eshte burim me I rendesishem I te drejtes se punes.Ai eshte akte juridik qe
permbane rregulla te pergjithshme juridike me fuqi me te larte juridike pas Kushtetutes.

16.Aktet nenligjore?
- Aktet nenligjore I bejne organet ekzekutive dhe ato administrative, keto akta mund ti nxjerrin
edhe organet ligjedhenese , por jo sipas procedures se parapare ligjore.
- Si akte nenligjore te organeve shteterore ekzekutive mund te jene:Urdheresat,direktivat dhe
vendimet.
- Organet ekzekutive te bashkesive lokale mund te bien:rregullore,urdheresa, udhezime , dhe
direktiva.
- Organet administrative mund te bien:aktet nenligjore si rregullore, urdheresa dhe udhezime.

Burimet autonome te te drejtes se punes

17.ka quajme e drejte Autonome?
- Veprimtaria legjislative e organeve joshteteroe (ndermarrjeve, institucioneve si dhe
organizatave dhe bashkesive te tjera), ne shumicen e vendeve me sisteme juridike bashkekohore
nenkupton sistemin e normave, te cilat nuk I imponojne dhe nuk I krijojne ekskluzivishte organet
shteterore, por subjektet tjera shoqerore.Nje sistem i ketille I normave juridike ndryshe quhet si
E Drejt Autonome
18.Cilat jane burimet autonome te te drejtes se punes?
- Si burime autonome te te drejtes se punes jane:Statutet, vendimet,rregulloret, kontratat, si dhe
aktet e tjera autonome, me te cilat rregullohet marrdhenia e punetoreve dhe marrdheniet
industriale ne pergjithesi.

Ligjerata e 3

Gentian R.Krasniqi

19.ka sht Interpretimi I Obliguar?

- Interpretimi i obliguar nuk eshte akt konkret i zhvillimit te dispozitave juridike por eshte nje
rregull juridike e cila orienton ne ate se si duhet kuptuar nje dispozite ekzistuese
ligjore.Interpretimi zakonishte behet ne rastet kur ne ndonje dispozite ligjore ka paqartezi.
20.E Drejta Zakonore si burim i te drejtes se punes?
- E Drejta zakonore permban normat shoqerore respektivisht zakonore te cilat nuk kane karakter
shteterore, por lindin ne menyre spontane.
- Qe nje zakon te konsiderohet norme shoqerore kerkohet ti plotesoje 3 kushte:
1.aplikimi i gjate i zakonit,
2.perseritja e shpeshte e tij, dhe
3.te ekzistoje pajtimi i pergjithshem qe rregulla morale eshte e drejte dhe i pergjigjet
botkuptimeve te shumices se pjesetareve te nje shoqerie, per qka ata i nenshtrohen vullnetarishte.
21.Praktika Gjyqesore si burim i te drejtes se punes?
- Me Praktik Gjyqesore nenkuptojm aplikimin e te drejtes ne rastet konkrete qe jane objekt i
kontestit.Ne kontekst gjyqesore nuk krijohen rregulla juridike, por ato aplikohen ne rastet
konkrete.
- Praktika gjyqesore nuk mund te konsiderohet si burim juridik ne kuptimin formal material ,
por ajo indirekt paraqitet si burim i te drejtes ne rastet kur instancat me te larta gjyqesore, ne nje
periudhe kohore me te gjate ne raste e njejeta apo te ngjajshme bijne vendime te njejeta.

Burimet e te drejtes se punes me origjine Nderkombetare

22.Si ndahen burimet e te drejtes se punes me origjine nderkombetare?
- Burimet e te drejtes se punes me origjine nderkombetare ndahen:
1.Burime Universale,
2.Burime Regjionale,
3.Marreveshjet apo kontratat nderkombetare dhe
4.Instrumentet apo aktet e miratuara nga organizatat e specializuara nderkombetare
(per te drejten e punes rendesi te veqante kane konventat dhe rekomandimet e Organizates
Nderkombetare te Punes ONP).

23.Burimet e te drejtes se punes me karakter universal?

- Si burime me karakter universal te te drejtes se punes konsiderohen te gjitha ato akte apo
instrumente te cilat i ka miratuar organizata e Kombeve te Bashkuara dhe qe kane shtrirje te
pergjithshme.
- Pra Kombet e Bashkuara punojne per ngritjen e standartit jetesore dhe realizimin e punesimit te
plote, si dhe per zgjidhjen e problemeve te medha ne planin nderkombetare nga sfera e jetes
ekonomike-sociale ne bote,nxitjen dhe mbrojtjen e te drejtave te njeriut si dhe lirive themelore
per te gjitha, pa dallim race, gjinie, gjuhe dhe regjioni.
24.Burimet e te drejtes se punes me karakter Regjional?
- Derisa burimet universale kane shtrirje te pergjithshme, burimet regjionale te se drejtes, e ne
kete drejtim edhe te se drejtes se punes, vlejne per nje regjion te caktuare (psh: Karta sociale
Evropiane 1965 per regjionin e Evropes , per te drejten e punes ne vendin tone jane te
rendesishme burimet evropiane te se drejtes, pra burimet evropiane te se drejtes se punes.
25.Burimet Evropiane te se drejtes se punes?
- Ne raport me burimet e tjera nderkombetare te se drejtes se punes,e drejta evropiane e punes
eshte e drejte me e re dhe daton qe nga formimi i Bashkesise Ekonomike Evropiane BEE.
- E Drejta Evropiane e punes ndahet:
1.Ne te drejten paresore, dhe
2.Ne te drejten dytesore (primare dhe sekondare).
1.Ne te drejten evropiane paresore (primare),hyjne: kontratat mbi themelimin e UE-se, paras
se gjithash BE, duke i perfshire edhe protokolet , shtojcat si dhe te gjitha ndryshimet dhe
plotesimet e tjera.
2.Ne te drejten dytesore (sekondare),hyjne: te gjitha ato akte te cilat i nxjerrin organet
kompetente te BE-se e para se gjithash nga Keshilli i Evropes ose nga komisionet ne kuader te
Unionit Evropian.Ne kete grup te normave hyjne:Urdheresat, udhezimet, vendimet,
rekomandimet dhe qendrimet.
- Urdheresat kane karakter te obliguar juridik dhe mund te krahasohen me ligj.Ato jane te
obliguara ne te gjitha format e tyre dhe vlejne ne te gjitha shtetet anetare te UE-se.
- Qellimi kryesore qe duhet te arrihet me ane te urdheresave eshte barazia juridike ne fusha te
caktuara, ne kuader te shteteve anetare te Unionit.
- Udhezimet gjithashtu kane karakter te obliguar.Kjo nenkupton qe shtetet anetare jane te
obliguara te krijojne norma juridike varesisht nga pershtatshmeria e tyre me udhezimet dhe
dispozitat ekzistuese ti harmonizojne me to brenda afatit te caktuare.
- Vendimet rregullojne rastet e veqanta, andaj edhe keto kane karakter obliguese ne te gjitha
pjeset e tyre.Vendimet kane funksion aplikuese dhe barazohen me aktet e veqanta administrative.
- Rekomandimet dhe qndrimet kryesishte kane te bejne me udhezimet apo menyrat se si
duhet te veprohet ne rastet e caktuara dhe si te tilla nuk kane karakter te obligueshem,megjithate
edhe keto e kane rendeisine e tyre ne kuader te se drejtes evropiane te punes.

Marrdhniet individuale t puns dhe

e drejta evropiane e puns
Ligjerata e 4

Gentian R.Krasniqi

26.Cilat jane parimet kryesore per marrdheniet individuale te punes?

- Per marrdheniet individuale te punes ne kuader te UE-se vlejne keto 4 parimet kryesore:
1.Parimi i lirise se qarkullimit dhe zgjedhjese se vendbanimit per punetorin (punemarresin),
2.Parimi i barazise dhe trajtimit te barabarte ne fushen e punesimit,
3.Parimi i mbrojtjes se punes harmonizimit teknik dhe
4.Parimi ne te drejtat elementare sociale.
27.Shtetet anetare te UE-s krkojne barazimin e kushteve te punes per femra dhe meshkuj,
per cilat qeshtje behet fjale?
- Shtetet anetare te UE-se kerkojne barazimin e kushteve te punes per femra dhe mashkuj , ne
kete drejtim aktet te cilat jane ne fuqi rregullojne keto qeshtje:
1.pagen e njejte per mashkuj dhe femra,
2.trajtimin e barabarte te mashkullit dhe femres ne fushen e arsimit, kushteve te punes dhe fushen
sociale.
28.ka kuptojm me shtjen e Harmonizimit teknik?
- Nevojen e barazimit dhe te sigurimit te standarteve me te larta te sigurise ne pune ne kuader te
UE-se , kete e ilustron fakti se deri ne vitin 1987,prej rreth 70 udhezimeve te nxjerrura ne kuader
te UE-se numri me i madh i tyre e kane parapare qeshtjen e Harmonizimit Teknik.
- Nga gjithsej 70 udhezime, 8 kane te bejne me mbrojtjen dhe shendetin e punetoreve.
- Keto udhezime me teper kane te bejne:
1.me parandalimin e rreziqeve te cilat drejtperdrejte mund ta rrezikojne sigurine dhe shendetin e
punetoreve,
2.organizimin e mbrojtjes adekuate ne pune dhe lidhur me punen,
3.perdorimin e mjeteve dhe metodave te nevojshme me qellim te informimit te drejte,
4.pjesemarrjen aktive ne fushen e mbrojtjes se punes.
29.Kur sht br udhezimi mbi mjetet per permiresimin e sigurise dhe mbrojtjes se
shendetit te punetoreve te punes?
- Udhezimi mbi mjetet per permiresimin e sigurise dhe mbrojtjes se shendetit te punetoreve te
punes, numer 89-391 eshte bere me daten 12.6.1989.
30.Kur eshte miratuare Karta e Bashkesise mbi te drejtat themelore sociale te punetoreve?
- Karta e bashkesise mbi te drejtat themelore sociale te punetoreve, te cilen e kane miratuare
shefat e qeverise te shteteve anetare te UE-se me 9.12.1989 , qe eshte e perbere nga 29 pika dhe
dispozitat e saj perfshine ne teresi rregullimin e te drejtave nga marrdhenia e punes.

31.Marrdheniet kolektive te punes dhe e drejta evropiane e punes?

- Duke e marre per baze faktin se marrdheniet kolektive te punes jane mjaft specifike dhe
komplekse,iniciativa ligjevenese evropiane ne fushen e marrdhenieve kolektive te punes eshte
shume me e kufizuare ne raport me marrdheniet individuale te punes.
- Rregullimi i ketyre qeshtjeve prej autonomine dhe prerogrativat normative te partnereve
social,sindikatave dhe asociacioneve te punedhenesve qe ende eshte e mbrojture apo zone e
paprekur e te drejtave nderkombetare.
- Kjo eshte shkak kryesore qe ne kuader te UE-se ende nuk ka rregullative unike ne kete
lemi.Kjo ka kushezuare qe per shume segmente nga kjo lemi te aplikohen parimet e se drejtes
nderkombetare private (psh:vendi i kryerjes se punes).
32.Marreveshjet bilaterale dhe multiraterale si burim i se drejtes se punes?
- Si burime te se drejtes mund te jene edhe marreveshjet bilaterale dhe multiraterale, ndarja e te
cilave behet varesisht nga ajo se a i kane lidhure dy shtete apo me shume shtete.
- Kosova psh ende nuk ka lidhure ndonje marreveshje nderkombetare qofte bilaterale apo
multiraterale nga fusha e se drejtes se punes, andaj keto nuk mund te jene burime te se drejtes se
punes ne vendin tone.
33.Vendimet dhe aktiviteti i OKB-se ne fushen e punes dhe asaj sociale?
- Karta e OKB-se, parasheh qe kjo organizate merret me zgjidhjen e problemeve te medha
ekonomike dhe sociale ne bote.Kjo ide eshte realizuare ne akte me te rendesishme te kesaj
organizate e sidomos te deklarates universale per te drejtat e njeriut te vitit 1948, ku flitet per te
drejtat ne:sigurim social, lirine e punes, kushte te pershtatshme te punes, kompenzim te drejte per
pune,mbrojtjen nga papunesia etj.
34.Organizata Nderkombetare e Punes (ONP)?
- Organizata Nderkombetare e punes eshte e themeluare ne vitin 1919 ne Konferencen e Paqes ne
Paris, si e tille ONP-ja ekziston me shume se tete decenie dhe bene pjese ne grupin e organizatave
me te vjetera nderkombetare.
- Pas luftes se dyte boterore ONP-ja me 14 dhjetore 1946 behet agjenci e pare e specializuare e
OKB-se me qellime dhe detyra te caktaura.
- ONP-ja ka statusin e personit juridik dhe autonomi te plote si ne aspektin financiare ashtu edhe
ne ate administrativ.
- ONP-ja eshte unike dhe eshte themeluare me qellim qe ne menyre permanente ti trajtoje
problemet nga fusha e punes dhe fusha sociale, gjithashtu ONP-ja mund te ndermarre masa me
qellim te zgjidhjes se problemeve nga kjo fushe,si dhe permiresimit te kushteve te punes dhe te
jetes se punetore.
35.Cilat jane Karakteristikat e ONP-se qe e dallojne nga organizatat e tjera
nderkombetare?
- Karakteristikat e ONP-se qe e dallojne nga organizatat e tjera nderkombetare jane:
1.Prhershmria,
2.Universaliteti dhe
3.Tripartiteti.

1.Prhershmria si karakteristike e kesaj organizate rrjedh nga vete karakteri i saj si

Organizate e perhershme nderkombetare e punes.Kjo organizate edhe sot ushtron aktivitetin e saj
dhe ka nje shtrirje mjaft te gjere.
2.Universaliteti eshte karakteristike e dyte e ONP-se, eshte themeluare me qellim qe te jete
organizte universale.Universaliteti eshte si rrjedhoje e vete misionit qe ka ONP-ja , ajo
shprehimisht ka obligime sociale te cilat nuk ka mundesi qe mos te jete universale.
- Tendenca per universitetin e ONP-se eshte paraqiture, sidomos pas luftes se dyte boterore , ne
kuader te ONP-se sot jane te anetaresuara 174 shtete.
3.Tripartiteti sipas Kushtetutes se ONP-se te vitit 1919, ONP-ja ne te gjitha format e saj
perveq perfaqesueseve te qeverise ne menyre te barabarte i perfaqeson edhe perfaqesuesit e
punedhenesve dhe te punemarresve.
- Qeverite, punetoret dhe punedhenesit jane tre faktore qe bashkarishte percaktojne politiken dhe
krahet e veprimtarise se ONP-se.
36.Struktuara organizative e ONP-s?
- Organizata Nderkombetare e Punes, aktivitetin dhe veprimtarine e saj e ushtron nepermjet 3
organeve kryesore:
1.Konferenca e pergjithshme e perfaqesueseve te shteteve anetare (e ashtuquajtuara Konferenca
Nderkombetare e punes),
2.Keshilli Administrativ dhe
3.Byroja nderkombetare e punes.
1.Konferenca e pergjithshme e perfaqesueseve te shteteve anetare eshte kuvend gjeneral i
shteteve anetare te ONP-se.Ajo eshte organi me i larte, institucioni suprem i kesaj organizate
nderkombetare.
- Konferenca gjithashtu eshte organi me i larte ligjevenes i ONP-se , sepse e vetmja ajo eshte e
autorizuare qe te nxjerr konventa dhe rekomandime nga fusha e punes dhe ajo sociale.
- Ne kompetence te ONP-se po ashtu hyjne:
1.emertimi i anetareve te keshillit administrativ,
2.miratimi i buxhetit vjetore te ONP-se si dhe,
3.vendosja per te gjitha qeshtjet me rendesi qe i propozon keshilli administrativ apo inicojne
delegatet.
2.Keshilli Administrativ eshte organ drejtuese i ONP-se.Ai ka perberje tripatrite dhe eshte i
perbere nga gjithsej 56 anetare, 28 prej te cileve jane perfaqesuese te teorive te shteteve anetare,
14 perfaqesuese te punedhenesve dhe 14 perfaqesuese te punemarresve.
- Keshilli Administrativ po ashtu percakton rendin e dites se konferences se pergjithshme te
ONP-se dhe ushtron edhe detyrat e tjera si:
1.shqyrton projektin e buxhetit vjetore te ONP-se te cilat pastaj ia drejton konferens per miratim,
2.percakton formen sipas te ciles shtetet jane te obliguara ti paraqesin raportet e tyre lidhur me
zbatimin e konventave dhe te rekomandimeve si dhe rezolutave te miratuara nga ana e
konferences se pergjithshme te ONP-se,
3.emeron drejtorin e Byrose Nderkombetare te ONP-se.
3.Byroja nderkombetare e punes eshte organ ekzekutiv, administrativ, teknik i ONP-se.
Ndermjete BNP veprojne Konferenca e Pergjithshme dhe keshilli administrativ, ajo eshte
ndermjetesuese ne mes te shteteve anetare te ONP-se dhe po ashtu i mbane lidhjet ne mes te
perfaqesueseve te punedhenesve dhe punemarresve.
- BNP, mbledh perpunon dhe shperndan , informata qe kane te bejne me rregullimin
nderkombetare te kushteve te sistemit te punes.
- BNP udhehiqet nga drejtori gjeneral te cilin e emeron Keshilli administrativ me mandat te
perhershem.

37.Qllimet dhe veprimtaria e Organizates Nderkombetare te Punes?

- Qellimet dhe veprimtaria e organizates nderkombetare te punes jane te percaktuara me
Kushtetuten e ONP-se e cila eshte ncjerre ne vitin 1919 kur u themelua edhe ONP-ja.
- Sipas Kushtetutes ONP-ja ka per detyre qe ti trajtoje dhe ti zgjidhe problemet nga fusha e
punes dhe politikes sociale ne qarqet nderkombetare , respektivishte qe te punojne me qellim te
permiresimit te kushteve te punes dhe te jetes se njerezve dhe ruajtjes se paqes nepermjet
drejtesise sociale.
38.Kur sht nxjerre Deklarata e Filadelfise?
- Ne seancen e 26 te Konferences Nderkombetare te punes, te mbajture ne Filadelfi me 1944
eshte nxjerre e ashtuquajtuara Deklarata e Filadelfise e cila kishte karakter kushtetuese dhe ne te
cilen edhe nje here u definuan qellimet e organizates.
- Kjo deklarate permbanete edhe disa parime e ato ishin:puna nuk eshte mall, varferia ku do qe te
ekzistoje ne bote paraqet rrezik per perparim te pergjithshem , liria e shprehjes dhe e bashkimit
jane te domosdoshme per perparim social etj.

Ligjerata e 5

Gentian R.Krasniqi

...39.fare rendesi kane konventat dhe rekomandimet?

- Konventat dhe rekomandimet e ONP-se ne aspektin e se drejtes nderkombetare dhe asaj te
brendshme kane rendesi ne aplikim te veqante.
- Kjo per shkak te numrit te madhe te konventave dhe te rekomandimeve dhe per shkak te
gjeresise se qeshtjeve te cilat perfshihen ne to.
40.Pr qfare qellimi u themelua ONP-ja?
- ONP-ja si organizate e specializuare , u themelua me qellim te trajtimit te problemeve nga fusha
e punes dhe asaj sociale, te cilat jane mjaft te gjera.Konventat dhe Rekomandimet perbejne
numrin me te madhe te burimeve te se drejtes nderkombetare te punes.ONP-ja qe nga themelimi i
saj e deri sot, ka miratuare 180 konventa dhe 190 rekombandime.
41.ka perfshine Konventat dhe Rekomandimet?
- Konventat dhe rekomandimet perfshijne rregullimin e te gjitha segmenteve te marrdhenieve te
punes:kohen e punes, pushimet, mbrojtjen ne pune,preventiven kunder rreziqeve ne
pune,sigurimin social, punen e nates,mbrojtjen e grave dhe te rinjeve,rendesine e inspekcionit te
punes,percaktimit te pagave minimale,politiken e punesimit, te drejtat dhe lirite sindikale.
42.Karakteri i konventave dhe rekomandimeve dallimet ndermjet tyre?
- Ekziston nje dallim i dukshem ndermjet konventave dhe te rekomandimeve.Konventat per nga
permbajtja e tyre kane karaktere obliguese normativ.Konventat me miratim e fitojne fuqine e
ligjit, ne qarqet kombetare te shtetit i cili e ka miratuare, qe do te thote se shtetet obligohen ne
aplikimin strik te tyre.
- Per dallim nga Konventat, Rekomandimet nuk krijojne obligime per shtetin .Sa i perket
rekomandimeve , shtetet anetare kane vetem obligim moral qe ti ndermarrin masat ligjore dhe
administrative te cilat do ti pergjigjeshin intencave te rekomandimeve.
43.Procedura e miratimit te konventave dhe rekomandimeve?
- Miratimi i konventave dhe rekomandimeve behet nga ana e Konferences se pergjithshme te
ONP-se.Nxjerrjes se konventave dhe rekomandimeve u paraprine nje procedure paraprake,e cila
eshte e parapare me aktet e ONP-se e posaqerishte me dispozitat Kushtetuese te saj.
- Iniciativen per ncjerrjen e konventave dhe rekomandimeve mund ta ndermarrin qeverite e shtetit
te caktuare anetare te ONP-se,perfaqesuesit e punedhenesve, dhe te punemarresve, si dhe organet
te tjera nderkombetare.
- Procedura e metejme eshte ne kompetence te Keshillit Administrativ i cili e hap proceduren per
nxjerrjen e konvetes dhe e parashtron ne vend te dites te Konferences.
- Konsiderohet se konventa eshte miratuare kur per te votojne 2/3 e delegateve prezente ne
Konference ( e njejta procedure vlene edhe per rekomandimet).

44.Obligimet e shteteve anetare ndaj konventave dhe rekomandimeve te miratuara?

- Qeverite e shteteve anetare te ONP-se jane te obliguara qe qdo konvente dhe rekomandim te
cilin e miraton Konferenca e ONP-se ne afat prej me se paku 1 viti ose me se shumti 18 muaj tia

paraqesin organit kompetente me qellim te vendosjes ose ratifikimit.Shtetet anetare te ONP-se, po

ashtu jane te obliguara te informojne drejtorin e Byrose Nderkombetare te Punes mbi masat e
ndermarra lidhur me ratifikimin e Konvetes.
45.fare ndodhe kur per ndonje konvete nuk jepet pelqimi nga organet kompetente?
- Ne rastet kur per ndonje konvente nuk jepet pelqimi nga organet kompetente,shteti anetare eshte
i obliguare qe mbrenda periudhes se caktuare kohore, ashtu siq e percakton keshilli administrativ,
ti paraqese raport drejtorit te Byrose Nderkombetare te Punes, lidhur me praktiken legjislative
nacionale te rregullimit te qeshtjes qe eshte objekt i Konventes.Raporti po ashtu duhet te
permbaje edhe te dhena lidhur me shkaqet qe e praojne ratifikimin e Konventes (e njejta gje vlen
edhe per Rekomandimet).
46.Kur mund te behet terheqja e nenshkrimit te ratifikimit te Konventes?
- Terheqja e nenshkrimit te ratifikimit te Konventes te caktuare mund te behet ne qdo kohe,pas
skadimit te afatit 10 vjeqare.Afati i terheqjese eshte 1 vit.Nese mbrenda ketij afati nuk behet
terheqja , konventa mbetet ne fuqi eshte per 10 vitet e ardhshme.Ndersa pas 10 viteve te
ardhshme procedura mund te perseritet.
47.Si ratifikohen Konventat, si behet ratifikimi i pjeserishem (me rezerve ) i Konvetes?
- Konventat ratifikohen ne teresi, kjo behet me qellim te arritjes se unifikimit te rregullatives
juridike ne fushen e marredhenieve te punes.
- Ratifikimi i pjeserishem me rezerve i konventes mund te lejohet vetem atehere kur kete e
parasheh vete konventa dhe ate per shkak te kushteve specifike qe dominojne ne disa shtete
anetare te ONP-se si jane:kushtet klimatike, zhvillimi i pamjaftueshem i organizimitindustrial dhe
rrethanat e tjera specifike.
- Konventa hyn ne fuqi pasi te ratifikohen se paku nga 2 shtete, mirepo qdo konvente, permbane
klauzolen mbi numrin e shteteve qe duhet te ratifikojne,per ti dhene karakterin juridik apo ligjore.
- Ne praktike Konventat hyn ne huqi 12 muaj nga dita e regjistrimit te ratifikimit te saj.
48.Si behet Inkorporimi i konventave dhe rekomandimeve ne legjislacionet nacionale te
shteteve anetare te ONP-se?
- Inkorporimi i konventes se ratifikuare ne legjislacionet nacionale te shteteve anetare te ONP-se,
behet permese nxjerrjes se ligjeve, akteve nenligjore,akteve te pergjithshme autonome dhe
konventave kolektive.Te gjitha keto akte duhet te kene per objekt harmonizimin me dispozitat e
konventes se ratifikuare.
49.Zbatimi i konventave i nenshtrohet 2 parimeve themelore, cilat jane ato 2 parime?
- Zbatimi i konventave u nenshtrohet 2 parimeve themelore qe i obligojne te gjitha shtetet anetare
te ONP-se , e ato jane:
1.Parimi i obigimit te zbatimit te konventave nenkupton se shtetet anetare te ONP-se pas
ratifimit te konventes,jane te obliguara ta bejne zbatimin e saj, qofte drejtperdrejte apo duke i
inkorporuare ne legjislacionet nacionale.
2.Parimi i mbrojtjes se minimumit te drejtave i cili po ashtu ka te beje me konventat e
ratifikuara, i orjenton shtetet anetare te ONP-se te cilat e kane bere ratifikimin e Konvetes, ne
kufizimin minimal te drejtave konvencionale.

50.Procedura e kontrollimit te zbatimit te konventave dhe te rekomandimeve?

- Kontrollimi i zbatimit te konventave dhe rekomandimeve behet nepermjet te:
1.Raporteve,

2.Reklamacionit dhe,
3.Padise.
1.Raportet Ne baze te Kushtetutes te ONP-se , qdo shtet anetare eshte i obliguare qe Byrose
Nderkombetare te Punes tia paraqese raportin vjetore lidhur me zbatimin e konvetes se
ratifikuare.Forma dhe permbajtja e raportit duhet te behet sipas kerkeses se Keshillit
Administrativ.
2.Reklamacioni Reklamacionin mund ta bejne organizatat profesionale te punedhenesve dhe
punemarresve nese konsiderojne se ndonjeri nga shtetet anetare te ONP-se nuk i permbushe
obligimet qe dalin nga konventa e ratifikuare.Reklamacioni i drejtohet Byrose Nderkombeare te
Punes.
3.Padia do shtet anetare i ONP-se ka te drejte te beje padi ne rastet kur konsiderohen se shteti
tjeter anetar i ONP-se nuk eshte duke i permbushure obligimet e marra nga konventa e ratifikuare.
- Per te beje padi kunder nje shteti anetare te ONP-se eshte kompetente vetem ai shtet i cili e ka
ratifikuare ate konvete.
51.Komiteti per zbatimin e konventave dhe te rekomandimeve?
- Komiteti per zbatimin e konventave dhe te rekomandimeve shqyrton:
1.Raportet lidhur me zbatimin e konventave dhe te rekomandimeve te parashtruara nga ana e
shteteve anetare te cilat e kane ratifikuar konventen ose e kane pranuare rekomandimin,
2.shqyrton raportet rreth permbushjes se obligimeve qe dalin nga konventat dhe rekomandimet
nga ana e qeverive te shteteve anetare te ONP-se si dhe masave te tjera te marra ne baze te
Kushtetutes se ONP-se.

Ligjerata e 6

Gentian R.Krasniqi

52.ka paraqet E Drejta Kolektive e Punes?

- E Drejta Kolektive e punes paraqet pjesen me te pasur dhe me origjinale te se drejtes se punes,
me te cilen ne menyre te drejtperdrejte afirmohen specifikat dhe pavaresia e saj, por njeherish
ushtrohet ndikim ne te drejtat tjera juridike.
- Ne kete kontekst, e drejta e punes ndahet ne te drejten individuale te punes dhe net e drejten
kolektive te punes.
- Pra,e drejta e punes definohet si teresi e nirmave qe rregullojne marrdheniet individuale dhe
kolektive te punes ndermjet punemarresve dhe punedhenesve , pra mund te konstatohet se e drejta
kolektive e punes perfshin normat juridike qe rregullojne marrdheniet kolektive te punes.
53.Cilat jane Marrdheniet kolektive te se drejtes se punes?
- Dallojm dy lloje te marrdhenieve kolektive te se dretes se punes:
1.Marrdheniet ekonomiko-shoqerore dhe
2.Marrdheniet individuale dhe kolektive.
- Marrdheniet individuale vendosen ne mes te punedhenesit individual dhe punemarresit
individual ne baze te kontrates se lidhure mbi punen, ndersa marredheniet kolektive te punes
manifestohen ne marrdheniet ekzistuese ne interest te me shume subjekteve.
- Marrdheniet kolektive te punes prodhojne efekte per te gjithe punetoret te cilet i perkasin
teresise se caktuare,grupacionit ose sindikates, ndersa ato individuale kane te bejne me punetoret
e caktuare.
- Megjithate e drejta bashkekohore e punes precizon qe e drejta kolektove e punes
perfaqeson formen e kompenzimit normative-institucional te tri subjekteve , perkatesishte
interesave te tyre si:
1.interesin e pronarit te kapitalit,
2.interesin e pronarit te fuqiese punetore,dhe
3.interesin e organizates politike dhe shoqerore perkatesishte shtetit.
54.ka eshte Sindikata?
- Sindikata eshte bashkesi, organizate, perkatesishte bashkim qe kujdeset per mbrojtjen e
interesave ekonomike te anetareve te saj ne organizaten perkatese punedhenes, dege, veprimtari
( indistur, zejtari, zanat), ne nivele te ndryshme territoriale.
- Sindikatat sot paraqesin nje faktore te pazevendesueshem ne realizimin e sigurimit social dhe
kushteve me te mira te punes si:paga me te larta dhe me te sigurta, kohen e punes,pushimin
mbrojtes ne pune, mbrojtjes nga papunesia etj.
- Ne teorine e se drejtes se punes si organizata te para sindikale permenden;
1.Ne Angli sindikata e punetoreve mekanik e vitit 1851,
2.Ne Austri formimi i lidhjes se punetoreve tripografik i vitit 1860,
3.Ne Gjermani sindikata e punetoreve per perpunimin e duhanit e vititi 1866 etj.
- Krijimi i sindikatave ne Kosove eshte me i ngadalshem,konsiderohet se organizatat e para
sindikale ne Kosove jane formuare ne vitin 1906.Megjithate sindikatat me aktive ne Kosove jane
ato ne vitet 1936,1937,1938, dhe 1939.Keto sindikata ishin te organizuara kryesishte ne nivel te
degeve (veprimtarive te caktuara).

55.Organizimi sindikal dhe te drejtat themelore te njeriut nga puna dhe lidhur me punen?
- Ne te drejtat themelore te njeriut nga puna dhe lidhur me punen radhiten:liria e bashkimit,
ndalimi i punes se dhuneshme (te detyrueshme), dhe trajtimi i barabarte me rastin e punesimit
(ndalimi i diskriminimit ne pune dhe ne profesin).
56.Ne baze te deklarates se pergjithshme per te drejtat e njeriut dhe qytetarit,jane nxjerre
dy pakte, respektivishte 2 marreveshje nderkombetare , cilat jane ato?
1.Pakti mbi te drejtat civile e politike (i miratuare nga Asambleja e pergjithshme e OKB-se e vitit
1966 dhe
2.Pakti mbi te drejtat ekonomike, sociale e kulturore i miratuare ne vitin 1966.
57.Shtetet te cilat e miratojne Paktin Nderkombetare per te drejtat ekonomike sociale e
kulturore , obligohen ne sigurimin e te drejtave ne vijim:
1.Te drejten e secilit qe te themeloje sindikata dhe te anetaresohet ne to sipas vullnetit te tij,
2.Te drejten e sindikatave qe te themelojne federatat dhe konfederat sindikale kombetare,
3.Te drejten e sindikatave qe te veprojne lirshem ne kufizime te cilat jane te parapara me ligj dhe
te cilat jane te nevojshme ne shoqerite demokartike,
4.Te drejten ne greve, me kushte qe te jete ne pajtim me ligjet e shteteve perkatese.
58.Konventa mbi lirite sindikale dhe mbrojtjen e te drejtave sindikale?
- Konventa mbi lirite sindiale dhe mbrotjen e te drejtave sindikale, percakton qe punetoret dhe
punedhenesit pa kurrfare perjashtimesh, kane te drejte te formojne organizata sipas zgjedhjes se
tyre pa leje paraprake.
- Organizatat e punetoreve dhe te punedhenesve kane te drejte: te nxjerrin statute dhe rregullore,
ti zgjedhin lirishte perfaqesuesit e tyre, ti organizojne dhe ti udheheqin veprimtarite e tyre dhe te
formojne programet e tyre akcionale.
59.Konventa mbi te drejtat e punetoreve ne organizim dhe negociata kolektive?
- Kjo konvente percakton qe punetoret duhet te shfrytezojne mbrojtjen konkrete kunder te gjitha
veprimtarive diskriminuese ne lemin e punesimit e cila do te mundet me demtuare lirine sindikale
te punetoreve.
- Konventa po ashtu parasheh mbrojtje nga aktat qe orjentojne ne largimin e punetoreve nga puna
(nderpreja e marrdhenieve te punes ) ose qe ne forma te tjera ti shkaktohet dem punetorit per
shkak se eshte anetare i sindikates ose pjesemarres ne aktivitete sindikale.
60.ka jane Konventat Kolektive?
- Konventa Kolektive jane burime specifike te se drejtes se punes, me te cilat ne menyre te
veqante rregullohen qeshtjet nga fusha e punes dhe e marrdhenies te punes.
- Konventat Kolektive te punes konsiderohen si forme juridike me te pershtatshme per reagim te
shpejte te ligjevenesit ne situata te reja te percjellura me veshtiresi te medha me te cilat po
perballet procesi i punes me kushtet bashkekohore.
61.Nocioni dhe karakteristikat e konventave kolektive?
- Me Konvente Kolektive te punes nenkuptojm qdo marrdhenie me shkrim qe i referohet
kushteve te punes dhe te punesimit, e lidhur ne mes te punedhenesit,grupit te punedhenesve , apo
nje apo me shume organizatave te punedhenesve nje njeren ane, dhe ne nje apo me shume
organizata reprezentative te punetoreve apo sidikatave ne anen tjeter.
- Palet kontraktuese te kontrates kolektive jane organizata sidikale apo organizatat e tjera te
punetoreve dhe punedhenesve,grupet e punedhenesve apo shoqatat e tyre, ne te shumten e rasteve
oda ekonomike.
- Duke u mbeshteture ne karakteristikat e percaktuara mund te themi se kontratat kolektive i
perbejne normat e pergjithshme mbi kushtet ne baze te te cilave lidhen kontratat individuale mbi
punen.

Raporti i kontrates Kolektive dhe Kontrates

mbi punn
Ligjerata e 7

Gentian R.Krasniqi

...62.Raporti i kontrates Kolektive dhe kontrates mbi punn?

- Kontratat mbi punen edhe sot paraqesin aktin themelore per themelimin e marrdhenieve te
punes, edhe sot kontrata mbi punen duhet te lidhet ne pajtim me dispozitat ligjore apo dispozitat e
kontrates kolektive.
- Kur flitet per raportin ne mes te kontratave kolektive dhe kontratave mbi punen para se
gjithaash duhet te kemi parasysh faktin se ky rasport eshte i ngjashem me raportin qe ekziston ne
mes te akteve te pergjithshme dhe akteve individuale psh:ligjet dhe vendimet.
- Si kontrata individuale ashtu edhe kontrata grupore mbi punen,duhet te jete ne pajtim me
dispozitat e kontrates kolektive.
- Dallimi esencial ne mes te kontrates mbi punen e kontrastes kolektive qendron ne ate se kontrata
mbi punen, si baze juridike ka krijimin e drejtperdrejte te marrdhenieve konkrete te punes,ne mes
te punetoreve te caktuare dhe punedhenesit,ndersa kontratat kolektive nuk kane per qellim
krijimin e marrdhenieve kolektive te punes.Objekt i kontrates mbi punen eshte marrdhenia
individuale e punes.
- Kontrata kolektive nuk eshte kontrate, ngase nuk krijon obligime ndermjet paleve
kontraktuese,ajo i ka parasysh raportet e punetoreve te caktuare dhe punedhenesit dhe per ta
parashtron rregulla , por nuk krijon obligime ne mes te punetorit dhe punedhenesit.
63.Rendesia e negociatave kolektive dhe kontratave kolektive?
- Negociatat kolektive, paraqesin nje metode mjaft te gjere te rregullimit te problemeve te
punes.Ato praktikohen ne te gjitha shtetet me sisteme juridike bashkekohore.Ndersa kontratat
kolektive qe jane rezultat i negociatave kolektive,paraqesin nje institucion shume te rendesishem
te rregullatives shoqerore me rendesi te veqante:1.sociale, 2.ekonomike dhe 3.juridike.
1.Rendesia sociale e kontratave kolektive konsiston ne ate se kontratat kolektive shtrihen mbi
te gjitha punetoret apo perfshin te gjithe te punesuarit dhe ne kete menyre i kontribojne
nivelizimit te shpenzimeve te prodhimit tek te gjithe punedhenesit e nje profesioni,
2.Nuk eshte me e vogel as rendesia ekonomike e kontratave kolektive e posaqerishte rendesia
e tyre ne prodhimin industrial.Me lidhjen e ketyre kontratave shuhen per nje kohe te caktuare
kerkesat per greva ose ne to percaktohet heqja dore nga greva, derisa eshte ne fuqi kontrata
kontrata kolektive.
- Me to per kohe te caktaure, stabilizohen kushtet e punes ne ndermarrjen,ndersa punedhenesve u
jepet mundeisa qe me lehte ta planifikojne zhvillimin e prodhimit.
3.Padyshim kontratat kolektive e kane edhe rendesine juridike.Kjo konsiston me faktin se me
kontrata kolektive shume me shpejte mund te interpretohen ne sferen e marrdhenieve te punes, se
sa me ligj,ngase nxjerrja e nje ligji i nenshtrohet nje procedure te komplikuare gje qe nuk vlene
per kontratat kolektive.

64.Natyra juridike e kontratave kolektive?

- Natyra juridike e kontratave kolektive ne teorin juridike behet orjentim i trajtimit mu atehere kur
konstaton se kontratat kolektive nuk mund te veshtrohen si kontrata obligative, por si akte
rregullash ose marrdheniesh normative.
- Duke u nisur nga pikepamjet e ndryshme, mund te flitet per 3 botekuptime lidhur me natyren
juridike te kontrates kolektive:
1.Sipas nje botekuptimi apo mendimi,kontrata kolektive ka te gjitha karakteristikat e punes
civilo-juridike qe do te thote te kontrates civile,dhe ne pajtim me kete eshte ndertuare teoria
kontraktuese.
2.Mendimtare apo autore te tjere konsiderojne se kontrata kolektive eshte akt normativ apo ligj ne
kuptimin material.Nga keto pikepamje eshte ndertuare teoria statusore apo jashtekontraktuese.
3.Sipas disa autoreve te tjere kontrata kolektive konsiderohet njekohesisht edhe si akt normativ
edhe si akte kontraktuese, ose ka karakteristikat edhe te njerit edhe aktit tjeter juridik.
65.Teoria Kontraktuese?
- Kontrata kolektive paraqet qarte nje kontrate mbi autorizimin, stipulimin ose kontrate pa emer.
- Veshtrimi i kontratave kolektive sipas konceptit te kontrates mbi autorizimin eshte i nxiture nga
situata e sindikates per ti perfaqesuare punetoret apo anetaret e saj.
- Kontrata mbi autorizimin eshte lloje kontrate ne te cilen nje person,autorizuesi e autorizon
personin tjeter, te autorizuarin qe ne emer te tij dhe ne llogari te kryeje nje apo me shume
veprime juridike.
- Kontrata kolektive paraqet nje kontrate te llojit sui generis ose kontrate pa emer, meqenese ne
kuader te saj nuk mbizoterojne as elementet e kontrates mbi autorizimin e as elementet e
kontrates mbi stipulimin.
66.Teoria statusore jashtekontraktuese?
- Teoria statusore apo teoria jashtekontraktuese u paraqit si reaksion ndaj pikepamjeve te teorise
kontraktuese.Perfaqesuesit e kesaj teorie theksojne se kontrata kolektive eshte nje konvente
marreveshje ne te cilen shprehen pjesemarrja e vullnetit dhe e pajtimi.
- Kontrata kolektive eshte konvente e punes, ose akt normativ me te cilin percaktohen rregullat e
pergijthshme mbi kushtet e punes.
- Ne praktike, lidhjen e kontrates kolektive e percjell vullneti i dy paleve qe te krijojne nje apo me
shume rregulla te pergjithshme , te cilat paraqesin ligjin ne kuptimin material.Ne baze te
dispozitave te ketyre rregullave do te lidhen kontrata e ardhshme individuale mbi
punen.Pra,kontrata kolektive mbi punen barazohet me aktet e tjera juridike te karakterit te
pergjithshem.
67.Teoria e perziere duplicitetit?
- Sipas ithtareve te kesaj teorie kontrata kolektive ne vete permban edhe elemente kontraktuese,
edhe elemente normative.Elementet normative gjenden ne ate pjese te kontrates kolektive e cila i
referohet dispozitave lidhur me kushtet nen te cilat duhet te lidhen kontratat individuale, mbi
punen , ndersa elementet kontraktuese rrjedhin nga fakti se megjithate kemi te bejme me nje
marreveshje e cila lidhet ne mes te dy paleve.
- Pikepamjet se kontrata kolektive ka edhe elemente normative edhe elemente kontraktuese , qe
perbejne nje teresi eshte e bazuare.Kontrata kolektive eshte institucion i veqante juridik te ciles
ne baze te formimit dhe te formes, ne sistemin juridik te shtetit i jipet karaktere normativ.

68.Llojet e kontratave kolektive?

- Kontratat kolektive te punes mund te jene: te pergjithshme, te veqanta dhe kontratat kolektive te
lidhura ne nivel te ndermarrjes.
1.Kontratat e pergjithshme kolektive jane ato kontrata te cilat kane te bejne me kushtet e
punes dhe te punesimit.Dispozitat e kontrates te ketij lloji i vlejne per te gjithe punonjesit dhe
punedhenesit brenda dhe jashte.
- Keto kontrata lidhur midis sindikates me autoriteteve dhe organizates se punedhenesve me
pjesemarrjen edhe te perfaqesuesve te pushtetit politik.
2.Kontratat e veqanta kolektive jane lloje i kontratave kolektive te punes, te cilat kane te
bejne me te drejten dhe obligimet,nga sistemi i punes dhe i marrdhenieve te punes e qe krijohen
ne kuader te nje veprimtarie qofte ajo prodhuese ose joprodhuese,ose ne kuader te nje dege ose
nendege,e lidhur ne mes te organizates sindikale te veprimtarise se caktuare dhe organizates
perkatese te punedhenesve.
3.Kontratat kolektive te punes te cilat lidhen ne nivel te ndermarresit jane ato kontrata me
te cilat rregullohen qeshtjet nga sfera e punes dhe e marrdhenieve te punes ne nivel te nje
ndermarrje apo institucioni te caktuare.
- Keto kontrata lidhen midis sindikates e cila i perfaqeson punetoret e ndermarrjes apo
institucionet perkatese dhe organin udheheqes te ndermarrjeve ose te institucionit (punedhenesit).
- Kontratat kolektive te punes mund te lidhen per nje afat te caktuare, zakonishte 3 5 vjet , gje
qe percaktohet me marreveshjen e paleve kontraktuese.

Ligjerata e 8

Gentian R.Krasniqi

70.ka kuptojm me Marrdheniet e Punes?

- E Drejta e punes eshte discipline e veqante juridike, e cila perfshine teresin e normave juridike,
te cilat rregullojne fushe te caktuare te marrdhenieve shoqerore.
- Marrdheniet e punes paraqiten midis njerezve, si pjesemarres te procesit te punes ne te cilen
individi ne formen e caktuare ushtron nje aktivitet personal.
71.Paraqitja dhe zhvillimi i marrdhenieve te punes ne periudha te ndryshme kohore?
- Zhvillimi i marrdhenieve te punes ka ekzistuare qysh ne sistemin skllavopronar,ku procesi i
prodhimit karakterizohej nga skllaverimi.Skllavi ka qene prodhuesi kryesore i te gjitha vlerave
materiale ne bujqesi dhe ne artizanate.Ai nuk ishte i lire,ndersa nga aspekti juridik ai trajtohej si
send nen pushtetin e pakufijshem te skllavopronarit.
- Ne sistemin Feudal po ashtu nuk kishte marrdhenie te punes.Marrdheniet shoqerore ne fshat i
karakterizonte varshmeria e bujkeroberit nga feudali Bujkeroberit ishin te lidhure per token e
feudalit.Feudali kishte te drejte ta shiste apo ta bleje bujekeroberin bashke me token,por nuk ka
pasur te drejte ta vriste.
- Me zhvillimin e marrdhenieve shoqerore , sidomos gjate shekullit XIV, dukshem fillon te
ndryshohen pozicionet e ndihmesve dhe e nxenesve te zejtareve,ku gjithnje e me shume vjen ne
shprehje elementi obligative.
- Me kalimin e kohes, edhe pse deri me shkaterrimin e sistemit feudal ne fund te shekullit XVIII
keto raporte kishin karaktere te nenshkrimit klasore,vjen deri te transformimi i ketyre raporteve
ne marrdhenie te punes me meditje.
- Koperimi i thjeshte dalngadale shenderrohen ne forme me te larte t kooperimit.Edhe pse mjetet
e punes edhe me tutje ishin mekanike,ne kushtet e punesimit te nje numri te madhe te personave
deri ne 1.000 veta, domosdo vjen deri te ndarja e punes gje qe shkakton edhe rritjen e
prodhimtarise.
- Ne fund te shek XVII ne Angli vjen deri te revulucioni industrial perkatesishte periudha e
prodhimit te makinave e cila dalngadale deperton edhe ne vende te tjera ta Evropes dhe
botes.Keto procese i karakterizon shek XVIII.
- Meqenese barazia juridike nuk nenkuptonte edhe barazine ekonomike , periudha e liberalizimit
te hershem konsiderohej si periudha me e erret per te punesurarit,sepse ne kete periudhe
aplikoheshin masa te ndryshme juridike dhe ekonomike te njohura si legjislacioni i pergjakshem.
- Shumica e punetoreve ne kete periudhe jetonin ne mjerim dhe punonin ne kushte shume te
veshtira.Para kesaj gjendje te rende dhe kushteve te veshtira te punes,shteti mbeti indiferent.
- Shteti i pare qe intervenoi ne rregullimin e marrdhenieve meditore te punes ishte Anglia, sepse
rezistenca e pare e punetoreve filloi pikerishte ketu.
- Keto ishin nder shkaqet qe kontrata mbi sherbimin te fiton karakter te ri dhe emertimin e ri
kontrate e punes.

72.Nocioni i Marrdhenieve te Punes?

- Marrdheniet e punes jane vullnetare te rregulluara me ligj, ne te cilat punemarresi inkorporohet

tek punedhenesi ne ndermarrje apo institucion, lidhet per vendin e caktuare te punes,
personalishte kryene punen e caktuare, dhe per punen qe e kryen e merr shperblimin pagen.
- Vullnetarizmi, ushtrimi apo kryerja personale e punes dhe paga per punen e kryere, jane
prezente edhe ne teori si elemente te marrdhenies se punes.
73.Nocioni i Marrdhenieve te punes ne Teori?
- Gjate shek XIX dominonte teza sipas se ciles marrdheniet e punes jane trajtuare si marrdhenie
kontraktuese, te cilat jane themeluare me kontrate mbi sherbimin apo me kontrate mbi punen.
- Per kete shkak ekzistojne modalitete te ndryshme te teorive rreth kesaj qeshtje , mirepo ne
esence keto teori nisen nga ajo se kemi te bejme te marrdheniet e punes si marrdhenie juridikoprivate kontraktuese.
74.Teoria Kontraktuese?
- Mbeshtetet ne faktin se marrdhenia e punes eshte marrdhenie juridiko-civile , sipas se ciles
raportet ne mes te punemarresit dhe punedhenesit ne te cilat punemarresi e shet fuqine e tij
punuese, ndersa punedhenesi paguan konpenzimin per kryerjen e punes,punemarresit duhet te
rregullohen me kontrate.
75.Teoria Institucionale (Franceze)?
- Sipas kesaj teorie, marrdhenia e punes shpreh,bashkimin e atij qe punon dhe te gjithe
punetoreve te tjere ne nje ndermarrje me drejtorin e asaj ndermarrje, dhe per kete arsye
marrdhenia e punes eshte inkorporim apo inkuadrim ne ushtrimin e veprimtarise se caktuare si
institucion.
76.Teoria Gjermane (e lejalitetit)?
- Kjo teori u shfaq ne periudhen e zhvillimit te fashizmit ne Gjermani prej vitit 1936-1945,
ithtaret e kesaj teorie kishin per qellim qe te arsyetojne botekuptimet nacionaliste.
- Sipas kesaj teorie,punetoret anetaresohen ne bashkesine punuese,paraqesin bashkesine per te
cilen percaktohen me vetedije, grupin qe ka per obligim te punoje,ndersa punedhenesi eshte
udheheqes i asaj bashkesie dhe ka obligim qe te kujdeset per mbrojtjen e tyre.
77.Elementet e Marrdhenieve te punes?
- Elementet e marrdhenieve te punes jane:
1.Vullnetarizmi,
2.Lidhja personale funksionale,
3.Inkorporimi apo hyrja ne procesin e punes dhe
4.Paga.
1.Vullnetarizmi Nje nder elementet esenciale te marrdhenies te punes eshte vullnetarizmi,kjo
nga fakti se marrdhenia e punes lind ne baze te vullnetit,perkatesishte deshires se lire te
subjekteve qe e vendosin kete marrdhenie ne pajtim me parimet e pergjithshme dhe universale.
- Sipas kesaj marrdhenia e punes,ne radhe te pare eshte marrdhenie vullnetare ne mes te dy
subjekteve,punedhenesit i cili ka nevoje per punen e punetorit,por nuk ka mundesi juridike qe ate
ta detyroje qe te themeloje marrdhenien e punes, ne anen tjeter punetori ka nevoje qe te punoje
per te realizuare mjetet me te cilat do te siguroje nevojat dhe kerkesat e tij perosonale dhe te
familjes se tij.
2.Lidhja personale funksionale kjo lidhje ne radhe te pare marrdhenien e punes e percakton
si marrdhenie personale specifike,qe ka te beje me obligimin,qe nga momenti i hyrjes ne pune

deri te nderprerja e marrdhenies se punes te punetorit qe personalishte dhe vetem ai te kryeje

punet dhe detyrat e caktuara , ne kuader te vendit te tij te punes,perkatesishte funksionit.
- Nga kjo rrjedhe se ai nuk mund te obligohet e tij bart ne personin tjeter.
Elementi esencial i lidhjes personale funksionale rrjedh nga vete fakti i themelimit te
marrdhenies se punes, qka nenkupton se askush, nuk ka te drejte perveq punetorit te lidhe
kontrate te punes ne emer te tij.
3.Inkorporimi apo hyrja ne procesin e punes Inkorporimi eshte element i cili tregon se
punetori ne punen e organizuare dhe te rregulluare te punedhenesi ose ne ndermarrje eshte ne
vendin e caktuare te punes.
- Ne aspektin e hyrjes ne procesin e punes apo te inkorporimit, personi i pranuare duhet ti kryeje
punet dhe detyrat e caktuara qe jane lidhur per vendin e caktuare te punes dhe ate ne pajtim me
afatizimin e brendshem, disciplinen e punes dhe obligimeve te tjera qe parashihen me dispozita
juridike.
- Nese punetori nuk lajmerohet ne pune ate dite kur eshte parapare, konsiderohet se marrdhenia e
punes nuk eshte e themeluare.
- Ne praktike, koha e sakte e fillimit te punes, apo data konkrete e themelimit te marrdhenies se
punes eshte e nje rendesie te veqante, sepse ka ndikin ne procedurat e realizimit te te drejtave qe
rrjedhin nga ajo marrdhenie (psh:te drejten ne pushim, ne page) etj.
- Mirepo sot, duke iu faleminderuare teknologjise informative dhe ndryshimeve ne organizimin
dhe ne procesin e punes,puna mund te kryhet ne forme te dislokuar, jashte nderrmarrjes se
caktuare.Kjo mund te behet ne shtepi apo ne ndonje vend tjeter, qka do te thote se nuk eshte me
rendesi vendi i punes,por eshte me rendesi qe punetori ta kryeje veprimtarine per punedhenesin
ose per nderrmarrjen, ne pajtim me ligjin dhe me kontraten kolektive.
4.Paga Element esencial i marrdhenies se punes eshte edhe paga.Pagesa per pune lidhur me
marrdhenien e punes realizohet ne baze te rregullave te veqanta,te cilat me se shpeshti gjenden ne
kontraten kolektive , e te cilat nuk jane te ngjashme me rregullat me te cilat percaktohet
kompenzimi per pune ne situata te tjera.
- Per kryerjen e punes dhe detyrave te punes punedhenesi realizon pagen,per kete arsye me rastin
e themelimit te marrdhenies se punes punetori duhet te njoftohet per lartesine e pages,kohen e
pageses si dhe shtesat e tjera nga paga.
- Per qdo punedhenes bashkekohore paga duhet te jete nje stimulim per pune sa me kualitative a
jo nepermjet uljes se pagave.
- Ne teorin e se dretjes se punes, perveq elementeve te permendura , perpunohen edhe elemente te
tjera te marrdhenieve te punes te cilat jane te domosdoshme per ekzistimin e marrdhenies se
punes ku njohen si elemente joesenciale.
- Nder elementet joesenciale me se shpeshti permenden:kohezgjatja e marrdhenies se
punes,subordinimi, koha e punes etj.

Ligjerata e 9

Gentian R.Krasniqi

...78.Kur ekziston Marrdhenia faktike e Punes?

- Marrdhenia faktike e punes ekziston edhe ne rastet kur nuk eshte themeluare marrdhenia e
punes,por kur ne menyre te heshture, tolerante ekziston marrdhenia mbi bazat te permbushjes se
puneve dhe detyrave te punes per vendimin e caktuare te punes.
- Marrdhenia faktike e punes i ka disa karakteristika te cilat jane prezente edhe te vet nicioni i
marrdhenies se punes, mirepo ajo qe eshte esenciale per ta dalluare marrdhenie e faktike te punes
nga marrdhenia juridike e punes eshte manyra e themelimit dhe kohezgjatja e marrdhenieve
faktike te punes.
79.Cila jane elementet e Marrdhenies faktike te punes?
- Marrdhenia faktike e punes i ka disa elemente siq jane:
1.Marrdhenia faktike e punes nuk ka baze juridike,
2.Te marrdhenia faktike e punes nuk ka uzurpim, mashtrim apo lajthim,
3.Marrdhenia faktike e punes i ka te gjitha elementet e marrdhenie juridike te punes
vullnetarizmin,lidhjen personale , funksionale inkorporimin dhe pagen dhe
4.Punen e kryene vete punetori.
80.Personat jashte Marrdhenies se punes?
- Si persona jashte marrdhenie se punes jane:
1.Deputetet e parlamentit te Kosoves si dhe ata te kuvendeve komunale,
2.Ata persona qe kryejne pune te rastit, te herepashershme dhe momentale,
3.Personat te cilet ushtrojne veprimtarite ne menyre te pavarur siq jane:Avokatet , zejtaret,
artistet, vozitetsit, taksistet etj po ashtu nuk jane persona ne marrdhenie e punes.
81.Kryerja e puneve te cilat sipas Rregullores nr.2001/2 per ligjin themelore te punes ne
Kosove nuk konsiderohen marrdhenie pune?
- Nuk konsiderohen marrdhenie pune:
1.Puna e herepashershme e bazuare ne solidaritet familjare e cila nuk kryhet per perfitim dhe per
kompenzim te drejtperdrejte financiare,
2.Ofrimi i sherbimeve ose prodhimi i te mirave nga pala jo e varur per nje pale tjeter ne
mbeshtetje te kontrates se lidhur ne mes tyre dhe
3.Puna me interes te pergjithshem qe nuk kryhet per perfitim ose per kompenzim te drejtperdrejte
financiare.

Sistemi i Marrdhnieve t Punes n Kosov

82. Sistemi i Marrdhnieve t Punes n Kosov?
- Qeshtja e punes dhe marrdhenieve te punes rregullohet me Rregulloren per ligjin themelore te
Punes ne Kosove 2001/27.Kjo rregullore nuk i permbane kriteret elementare per rregullimin e
marrdhenieve te punes sepse ka shume mangesi dhe nuk ofron ndonje prespektive per punetoret.
83.Parimet e sistemit te punes dhe marrdhenieve te punes?
- Parimet e punes dhe sistemit te marrdhenieve te punes mund te klasifikohen si vijon:
1.Parimi i lirise se punes,
2.Parimi i te drejtes se punes,
3.Parimi i ndalimit te punes se dhuneshme te detyruare,
4.Parimi i ndalimit te diskriminimit te punetorit,
5.Parimi i lirise sindikale dhe negociatave kolektive.
84.Parimi i lirise se punes?
- Parimi i lirise se punes eshte i lidhur ngushte me te drejtat dhe lirite e tjera te njeriut.Liria e
punes eshte e determinuare nga rrethanat ekonomike shoqerore , politike, kulturore, si dhe nga
kushtet nen te cilat realizohet standarti jetesore i individit e me kete lira e punes.
- Ne te drejten e punes, liria e punes i referohet te drejtes se punetorit me themelimin dhe
nderprerjen e marrdhenieve te punes si dhe lirine absolute te punedhenesit ne aspektin e
themelimit te marrdhenieve te punes.
- Liria e punes i ka 3 specifika kryesore:
1.Lirine e qdo qytetari qe te punoje pavaresishte per veti dhe me mjetet e veta ose te themeloje
marrdhenien e punes te ndonje subjekti tjeter,
2.Lirine e zgjdhjes individuale ose lirine qe personalishte te vendose se te kush do te punoje, ku
do te punoje, sa kohe do te punoje, ne pajtim me kriteret e percaktuara,
3.Permbajtjen nga veprimtarite te cilat do te kufizohen ose do ta anulonin trajtimin e barabarte ne
aspektin e lirise se punes.
85.E Drejta per pune?
- E Drjta per pune nenkupton te drejten ne lirine dhe pavaresine e kryerjes se puneve te caktuara,
sepse edhe liria e njeriut qe te themeloje marrdhenien e punes ku do te deshiroj dhe me ke do te
deshiroj eshte e garantuare.
- Parimi i te drejtes per pune dallon nga parimi i te drejtes ne pune, i cili ishte proklamuare nen
ndikimin e socialisteve utopistve, kjo nga fakti se sipas ketij parimi te gjithe njerezit duhet te
punojne.
86.Parimi i ndalimit te punes se dhuneshme (te detyruare)?
- Parimi i ndalimit te punes se dhuneshme te detyruare eshte parim qe perveq qe gjene mbeshtetje
ne aktet me karakter nderkombetare , sanksioneve dhe ne rregulloren per ligjin themelore te
punes ne Kosove dhe ne ate ne nenin 4 ku thuhet:Puna e dhuneshme apo e detyruare nenkuptpn
tere punen apo sherbimin te cilat kerkohen nga ndonje person nen kercenim te ndeshkimit per te
cilat personi ne fjale nuk eshte paraqiture vullnetare.

- Rastet kur personat punojne kunder vullnetit te tyre por kjo nuk duhet te konsiderohet si
pune e dhuneshme apo e detyruarem, rastet e tilla jane:
1.do pune apo sherbim qe i kerkohet nga personi ne baze te ligjeve per sherbim ushtarak te
detyruare e qe eshte i percaktuare si pune e karakterit te mirefillt ushtarak,
2.do pune ose sherbim qe i kerkohet nje perosoni qe gjendet ne vuajten e denimit me vendim te
plotefuqishem gjyqesore e qe nuk vihet ne sherbim te shteteve ose personi juridik privat etj,
- Ne nenin 8 te Kodit te punes se Shqiprise thuhet se puna e detyruare eshte e ndaluare ne te
gjitha format e saj:
1.Si mase shternguese ose sanksion kunder personave qe kane ose shprehin bindjen e tyre politike
ne kundershtim me rendin politik , shoqerore dhe ekonomik,
2.Si metode e mobilizimit dhe e perdorimit te fuqise punetore per qellim te zhvillimit ekonomik,
3.Mase per discipline ne pune,
4.Denim per pjesemarrje ne greve ,
5.Si mase diskriminimi racial, shoqerore, kombeare.
87.Parimi i ndalimit te diskriminimit ne pune?
- Ne Kosve, ndalimi i diskriminimit ne pune eshte parapare ne Rregulloren per ligjin themelore
te Punes ne Kosove ku thuhet: Diskiminimi ne pune dhe ne profesion eshte i ndaluar.
- Fjala diskriminim perfshine qdo dallim,perjashtim ose dhenie te perparesise ne baze te races,
ngjyrese, gjinise, fese, moshes, gjendjes familjare,mendimit politik, prejardhjes kombetare ose
sociale , orjentimit seksual etj.
88.Parimi i lirive sindikale dhe negociatave kolektive?
- Liria sindikale dhe negociatat kolektive jane te drejta te garantuara edhe me instrument apo akte
nderkombetare por edhe ato kombetare.
- Ne kete kontest vlene te permendet konventa e organizates nderkombetare te punes ONP:
1.Konventa mbi lirine sindikale dhe mbajten e te drejtave sindikale 1948,
2.Konventa mbi te drejten e organizimit, dhe
3.Negoviata kolektive te vitit 1949.
- E Drejta ne negociata kolektive dhe rregullimin e kushteve te punes dhe te punesimit me
kontrata kolektive ne mes te punedhenesve dhe te punemarresve eshte po ashtu e garantuare.