TS en 954-1

ICS 13.
110
TRK STANDARDI
TS EN 954-1/Nisan 1999
N SZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 954-1 (1996) standard esas alnarak, TSE
Mhendislik Hizmetleri Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 7 Nisan 1999
tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
ICS 13.110
TRK STANDARDI
NDEKLER
1 - KAPSAM VE UYGULAMA ALANI ....................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 2
3 - TARFLER............................................................................................................. 3
3.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI............................................... 3
3.2 - KATEGOR................................................................................................................ 3
3.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL ....................................................................... 3
3.4 - ARIZA (FAULT) ......................................................................................................... 3
3.5 - KESLME (FAILURE) ................................................................................................ 3
3.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI........................................... 3
3.7 - DEVREDEN IKARTMA ........................................................................................... 3
3.8 - ELLE YENDEN KURMA ........................................................................................... 4
4 - GENEL DNCELER ........................................................................................ 4

4.1 - TASARIMDA GVENLK HEDEFLER...................................................................... 4
4.2 - TASARIM N GENEL STRATEJ............................................................................ 4
4.3 - GVENLK TEDBRLERNN TASARIMI VE SELMES N PRENSPLER.......... 5
4.4 - ERGONOMK TASARIM N PRENSPLER ............................................................ 8
5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER................................. 8

5.1 - GENEL ...................................................................................................................... 8
5.2 - DURDURMA FONKSYONU ..................................................................................... 9
5.3 - ACL DURDURMA FONKSYONU ............................................................................ 9
5.4 - ELLE TEKRAR KURMA ............................................................................................ 9
5.5 - BALATMA ve TEKRAR BALATMA ....................................................................... 9
5.6 - TEPK SRES.........................................................................................................14
5.7 - GVENLKLE LGL PARAMETRELER ..................................................................14
5.8 - DHL KUMANDA FONKSYONLARI .....................................................................14
5.9 - DEVREDEN IKARTMA ..........................................................................................14
5.10 - GVENLK FONKSYONLARININ ELLE ASKIYA ALINMASI.................................14
5.11 - G KAYNAKLARINDAK DALGALANMALAR, KAYIPLAR VE G....................14
KAYNAKLARININ YENDEN DEVREYE SOKULMASI.....................................................14
6 - KATEGORLER .................................................................................................. 15
6.1- GENEL ......................................................................................................................15
6.2 - KATEGORLERN ZELLKLER .............................................................................15
6.2.1 - Kategori B .......................................................................................................................... 15
6.2.2 - Kategori 1 .......................................................................................................................... 15
6.2.3 - Kategori 2 .......................................................................................................................... 16
6.2.4 - Kategori 3 .......................................................................................................................... 17
6.2.5 - Kategori 4 .......................................................................................................................... 17
6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE

BRLETRLMES ...........................................................................................................20
7 - ARIZA ZERNE DNCELER....................................................................... 20

7.1 - GENEL .....................................................................................................................20
7.2 - ARIZANIN HAR TUTULMASI................................................................................20
8 - GEERL KILMA ................................................................................................ 21

8.1 - GENEL .....................................................................................................................21
8.2 - GEERLLK LEM PLNI .....................................................................................21
8.3 - ANALZ YAPILARAK GEERLLK ..........................................................................21
8.4 - DENEY YAPILARAK GEERLLK ..........................................................................21
8.4.1 - Belirtilmi Gvenlik Fonksiyonunun Deneyi ...................................................................... 21
8.4.2 - Belirtilmi Kategorilerin Deneyi.......................................................................................... 22
8.4.3 - Boyutlandrma ve evre Parametreleri zerinde Uygunluk Deneyi ................................. 22
8.5- GEERLLK RAPORU .............................................................................................22
ICS 13.110
TRK STANDARDI
9 - BAKIM................................................................................................................. 22
10 - KULLANICI N BLGLER ............................................................................. 23
EK A......................................................................................................................... 24
EK B......................................................................................................................... 26
EK C......................................................................................................................... 29
EK D......................................................................................................................... 30
EK E ......................................................................................................................... 31
EK MA..................................................................................................................... 32
EK ZA....................................................................................................................... 33
ICS 13.110
TRK STANDARDI
MAKNELERDE GVENLK - KUMANDA SSTEMLERNN

GVENLKLE LGL KISIMLARI BLM 1: TASARIM N GENEL PRENSPLER
0 - GR
Makine kumanda sisteminin baz ksmlar sk sk gvenlik fonksiyonlarn salamaya tahsis edilmitir;
bu sebepten, bu ksmlara gvenlikle ilgili ksm ad verilir. Bu ksmlar yazlm ve donanm
blmlerinden oluabilir ve kumanda sistemlerinin gvenlik fonksiyonlarn yerine getirir. Kumanda
sisteminin ayr veya tamamlayc bir ksm olabilir.
Bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn arza asndan performans, bu standardda be
kategoriye (B,1, 2, 3, 4) ayrlmtr. Bu kategoriler referans noktalar olarak kullanlmaldr. Bu
kategorilerin (bk. Madde 6.2) gvenlik kurallar bakmndan, verilen herhangi bir sralamada veya
verilen herhangi bir nem sras iinde kullanlmas amalanmamtr.
Bu kategoriler:
malt tesislerinin en basitinden, (mesel kk mutfak aralar), en karmaklarna kadar (mesel
ambaljlama, matbaa makineleri, presler) her eit makinelerin kumandalarna,
Koruyucu donanmlarn kumanda sistemlerine (mesel iki el kumandas, ara kilitleme tertibatlar,
elektro-duyarl koruma tertibatna (mesel fotoelektrik engeller ve basnca duyarl keeler)
uygulanabilir.
Kategorilerin seimi, makineye ve koruyucu tedbir olarak kullanlan kumanda vastalarnn
byklne dayandrlmaldr.
Bir kategorinin seilmesi ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili bir ksmnn tasarlanmas safhasnda
tasarmc, en azndan aada verilmi gvenlikle ilgili para hakknda bilgilerin beyan edilmesine
ihtiya duyar:
Seilen kategori(ler),
Fonksiyonel karakteristikler,
Makineyi koruma tedbiri olarak oynad nemli rol,
Tam olarak doru snrlar (bk. Madde 3.1),
Mtala edilen gvenlikle ilgili btn arzalar,
Gz nne alnmayan (arzalarn hari tutulmas ile) gvenlikle ilgili btn arzalar ve bunlarn hari
tutulmalar iin kullanlan tedbirler,
Gvenirlikle ilgili, evre artlar gibi parametreler,
Kullanlan teknoloji(ler).
Kategorilerin referans noktas olarak kullanlmas ve tasarm ilemi srasnda takip edilecek mantn
beyan edilmesi, bu standardn kullanlmasnda esnekliin salanmas amacyla yaplmtr. Kumanda
sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn herhangi bir uygulamasnn tasarm ve performansnn, mesel
nc kiiler veya yetkili kurulu veya bamsz deney kurulular tarafndan, deerlendirilmesinde
temel alnanlarn anlalr olmas ve net olarak verilmesi amalanmtr.
1 - KAPSAM VE UYGULAMA ALANI

Bu standard, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmna ait prensipler konusunda
rehberlik yapar ve gvenlik kurallarn kapsar. Ayrca bu ksmlara ait kategorileri tespit eder ve bu
ksmlarn gvenlik fonksiyonlarnn karakteristiklerini kapsar.
Ayrca, btn makinelere ve ilgili koruma tertibatlarna ait programlanabilir sistemleri kapsar. Kumanda
sistemlerinin gvenlikle ilgili btn ksmlarna, ne eit enerji (elektrik, hidrolik, pnmatik, mekanik)
kullandna baklmakszn, uygulanr. Ancak zel bir durumda, hangi gvenlik fonksiyonunun ve hangi
kategorinin kullanlacan belirtmez.
Bu standard, kullanma gayesi meslek olsun veya meslek olmasn, btn makine uygulamalarna
tatbik edilir. Ayrca, uygun olduu yerlerde, dier teknik uygulamalarda kullanlan kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili ksmlarna da tatbik edilebilir.
ICS 13.110
TRK STANDARDI
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar
metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda
daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yaplan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas
art ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son
basks kullanlr.
EN, ISO, IEC vb.
No
EN 292-1:1991
Ad
TS No
(ngilizce)
Safety of machinery; Basic concepts; TS EN 292-1
General principles for design; Part1:
Basic terminology,metodology
EN
292-2:1991 Safety of machinery; Basic concepts; TS EN 292-2
/A1:1995
General principles for design; Part 2:
Technical principles and specifications
EN 418
Safety of machinery- Emergency stop TS EN 418

equipment - Functional aspects
EN 457
Safety of machinery- Auditory danger TS EN 457

signals- General requirements, design
and testing (ISO 7731:1986 modified)
Safety of machinery- Ergonomic design
principles- Part 1 : Terminology and
general principles
Safety of machinery- Visual danger TS EN 842
signals- General requirements, design
and testing
EN 614-1
EN 842
EN 982
EN 983
EN 999:1995
EN 1037
EN 1050
EN 60204-1: 1992
EN 60447.1993
EN 60529
EN 60721-3-0
IEC 50(191):1990
Safety
of
machinery
-Safety
requirements of fluid power systems
and their components - Hydraulics
Safety
of
machinery
-Safety
requirements of fluid power systems
and their components - Pneumatics
Safety of machinery- The positioning of
protective equipment in respect of
approach speeds of parts of the human
body
Safety of machinery -Prevention of TS EN 1037
unexpected start up
Safety of machinery - Principles of risk
assessment
Electrical equipment of machines - Part
1:General requirements (IEC 204-1.
1992 tadili)
Safety
of
machineryElectrical
equipment of machines - Part 1:
General requirements (IEC 204-1 :1992
, modified)
Degress of protection provided by
enclosures (IP code) (IEC 529:1989)
Classifications
of
environmental
conditions -Part 3: Classification of
groups of environmental parameters
and their severities -Introduction (IEC
721-3-0:1984 +A1:1987)
International
Electrotechnical
TS EN 1050
TS 10316
EN 60204-1
TS 3033
EN 60529
Ek MA
Ad
(Trke)
Makinelerde Gvenlik -Temel
Kavramlar, Tasarm in Genel
Prensipler - Blm 2:Temel
Terimler , Metodoloji
Makinelerde Gvenlik -Temel
Kavramlar, Tasarm in Genel
Prensipler - Blm 2: Teknik
Prensipler ve zellikler
Makinelerde Gvenlik - Acil
Durumlarda Durdurma Tehizat
Fonksiyonel
zellikler
ve
Tasarm Prensipler
Makinelerde Gvenlik - Sesli
Tehlike Sinyaller - Genel Kurallar
Tasarm ve Deney Metotlar
Makinelerde Gvenlik - Grsel

Tehlike
Sinyalleri
Genel
zellikler Tasarm ve Deney
Metotlar
Makinelerde
GvenlikBeklenmeyen
almaya
Balamann nlenmesi
Makinelerde Gvenlik - Risk
Deerlendirilmesi Prensipleri
Makinelerde
Gvenlik
Makinelerin Elektrik Donanm Blm 1 : Genel Kurallar
Mahfazalarn Koruma Dereceleri

(IP Kodu)
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Vocabulary,
Chapter
191:
Dependability and quality of service
3 - TARFLER
1)
Bu standardn amac bakmndan, TS EN 292-1 ve IEC 50(191) 'de verilen tariflere ilve olarak
aada verilen tarifler de uygulanr (bk. Ek MA).
3.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI

Giri iaretlerine (sinyallerine) cevap veren ve gvenlikle ilgili k iaretini reten kumanda sistemi
ksmlar veya daha alt ksmlardr. Kumanda sisteminin birletirilmi gvenlikle ilgili ksmlar,
gvenlikle ilgili iaretlerin verildii noktada almaya balar, g kumanda elemanlarnn knda
sona erer (ayrca bk. TS EN 292-1 :1991). Ayrca izleme (monitr) sistemlerini de kapsar.
3.2 - KATEGOR
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili bir blmnn arzalara direnci ve arza artlarnda mteakip
davran bakmndan ve ksmlarnn yapsal tertibi ve/veya gvenirlii ile salanan snflandrmadr.
3.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL

Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn belirtilmi kategorisine gre, verilen bir sre iin
gvenlik fonksiyonlarn yerine getirebilme kabiliyetidir.
3.4 - ARIZA (FAULT)

Koruyucu bakm veya dier plnl ilemler sonucunda olan veya d kaynaklarn kesilmesinden
doanlar dnda, blmlerin istenilen bir fonksiyonu yerine getirememesini karakterize eden
durumdur.
NOT 1 - Arza, ekseriye birimin kendisinin kesilmesinin sonucudur, ancak nceden kesilme yok iken
de mevcut olabilir.
NOT 2 -
ngilizcedeki fault arza terimi IEC 50(191):1990'nn IEV 191-05-01'inde verilen terimin
aynsdr. Makine konusunda franszca "Deafaut" almanca da " Fehler" terimleri bu tarifin
altnda "Panne" ve "Fehlzustand" terimlerinin yerine kullanlmaldr.
3.5 - KESLME (FAILURE)

Bir birimin kendisinden istenilen fonksiyonlar yerine getirme kabiliyetinin sona ermesidir.
NOT 1 - Kesilmeden sonra birim arzaldr.
NOT 2 - Kesilme bir olaydr ve bir hl olan "arza " dan farkldr.
NOT 3 - Bu kavram sadece yazlmdan ibaret olan genel birimlere yukarda akland gibi
uygulanmaz.
(IEC 50(191):1990' nn IEV 191-04-01).
NOT 4 - Uygulamada, "kesilme" ile "arza" terimleri ekseriya e anlaml olarak kullanlmaktadr.
3.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI

Bir giri iareti ile balayan ve makinenin (bir sistem olarak) emniyetli bir hale gelmesini salamak
amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlaryla ilemi yaplan fonksiyondur.
3.7 - DEVREDEN IKARTMA

Gvenlik fonksiyon(lar)unun kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan otomatik olarak
geici bir sre iin askya alnmasdr.
1)
TSE NOTU : IEC 50 (191)deki ilgili tarifler Mill Ek olarak verilmitir (Ek MA).
ICS 13.110
TRK STANDARDI
3.8 - ELLE YENDEN KURMA

Bir makinenin tekrar almaya balamasndan evvel, verilen gvenlik fonksiyonlarnn elle yeniden
almaya hazr hale getirilmesi amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dhilinde yerine
getirilen fonksiyondur.
4 - GENEL DNCELER
4.1 - TASARIMDA GVENLK HEDEFLER
Gvenlik fonksiyonlarn temin eden kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar:
Amalanan btn kullanm ve tahmin edilebilir kt kullanmas srasnda,
Arza meydana geldiinde,
Makinenin bir btn olarak amalanan kullanlmas srasnda tahmin edilebilir insan hatalar
olduunda,
TS EN 1050'de verilen prensiplerin tamam dikkate alnarak tasarmlanmal ve imal edilmelidir.
4.2 - TASARIM N GENEL STRATEJ

Makinede risk deerlendirilmesinin (bk. TS EN 1050) yaplmasndan sonra, tasarmc, kumanda
sisteminin gvenlikle ilgili her bir ksm tarafndan yaplmas gereken yapmasna ihtiya gsteren risk
azaltlmasna katkda bulunmaya gayret gstermelidir. Bu katk, kumanda altndaki makinenin batan
baa btn risklerini kapsamaz (mesel, mekanik bir presin veya mtala edilen amar makinesinin
btn risklerini). Ancak belirli gvenlik fonksiyonlarnn uygulanmas ile azaltlan risk ksmlarn
kapsar. Bu fonksiyonlara rnek olarak, bir pres zerindeki elektro duyarl koruma tertibatlarnn
kullanlmas ile balatlan durdurma fonksiyonu veya amar makinesindeki kapak kilidi gsterilebilir.
Tasarmcnn ana hedefi, bir kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn TS EN 1050' de verilen
risk azaltlmas hedefine ulatracak unsurlar (output) retmesini salamak olmaldr. Bu, her zaman
tam olarak ulalamayacak hedeftir, bu sebeple, bu gibi durumlarda tasarmc baka gvenlik
tedbirlerini almaldr. Risk azaltlmas stratejisinde takip edilecek nem sras TS EN 292-1:1991
Madde 5 'de verilmitir.
Kategori ve dier zellikler, mesel ksmlarn fizik konumlar, yaltm, gvenlikle ilgili ksmlar iin
tasarmc tarafndan seilenler, bu ksmlarn risk azaltlmasna yapt katkya, tasarma ve teknolojiye
(bk. Madde 0) baldr.
Tasarmc aada verilen hususlar beyan etmelidir:
Tasarm iin referans noktas olarak hangi kategori(ler) in kullanld,
Gvenlikle ilgili ksmlarn balad ve bittii tam doru noktalar,
Tasarm mantn, mesel bu kategori(ler)ye erimek iin tasarm dhilinde gz nne alnan
arzalar, hari tutulan arzalar.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarna bal olan risk ne kadar ok azaltlr ise, bu ksmlarn
arzalara kar gstermesi gereken diren kabiliyeti de o kadar artar. Bu kabiliyet - yerine getirilmesi
gereken fonksiyonun anlalmas bakmndan - gvenilir deerler kullanlarak ve arzaya direnli yap
vastasyla ksmen nicelik olarak ifade edilebilir. Hem gvenirlik, hem de yap, gvenlikle ilgili
ksmlarn arzaya kar diren gsterebilme kabiliyetine katkda bulunur.
Arzaya kar belirlenmi diren, bileenlerin gvenlik seviyelerinin belirlenmesiyle ve/veya gvenlikle
ilgili ksmlar iin yaplarn gelitirilmesi ile elde edilebilir. Gvenirliin ve yapnn bulunaca katk
kullanlan teknolojiye bal olarak deiiklik gsterebilir. rnek olarak, bir teknolojide yksek gvenirli
ve tek kanall gvenlikle ilgili ksmlarn, deiik bir teknolojide daha az gvenilir arzaya toleransl yap
eklinde, arzaya daha ok direnli veya benzer diren gstermesi mmkndr.
NOT - Gvenlikle ilgili ksmlarn arzaya kar gsterdii diren ne kadar yksek ise, gvenlikle ilgili
ksmlarn gerekli gvenlik fonksiyonlarn yerine getirememe ihtimali o kadar dktr.
Gvenirlik ve gvenlik ayn anlamda deildir (bk. EK D). rnek olarak, gereinden fazla bir yapda
(mesel fazla ayrntl), nispeten gvenilir olmayan bileenli bir sistemin emniyetinin, basit ancak daha
gvenirli bileenlere sahip olan bir sistemin gvenliinden daha fazla olmas mmkndr. Bu kavram
nemlidir, zira baz uygulamalarda gvenlik, elde edilen gvenirlie baklmakszn birinci derecede
ncelik arz etmektedir (mesel, arzann sonularnn daima ciddi ve normal olarak iyileme olduu
4
ICS 13.110
TRK STANDARDI
durumlarda). Baz uygulamalarda ise, bir veya iki veya daha ok arzadan sonra, gereken gvenlik
fonksiyonunu temin eden bir arza tespit etme dzeni (bir evrimli arza tolerans), risk
deerlendirilmesine uygun olarak salanmaldr.
Bu standard, gvenlikle ilgili ksmlarn yapsnn gelitirilmesiyle gvenliin stn bir ekilde elde
edildii yerlerde, karmak olan yaplarn gvenirlik deerlerinin hesaplanmasn gerektirmez. Daha az
karmak yaplarda, para gvenirliinin gvenlik iin nemli olduu yerlerde, gvenirlik deerlerinin
hesaplanmas gvenlikle ilgili ksmlarn toplam risk azaltlmasna katkda bulunduunu gstermesi
bakmndan faydal bir iarettir.
Risklere kar bir kontrol sistemi, gvenlikle ilgili ksmlarnn yapsn gelitiren uygulamalar, arzadan
kanmak, arzay tespit etmek veya tolere etmek imkn salayabilir. Uygun tedbirler arasnda
oaltma, eitlilik, izleme (ayrca bk. TS EN 292-2 Madde 3, TS EN 292-2:1991/A1:1995 EK A ve TS
EN 60204-1: 1992 Madde 9.4) saylabilir.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn arzaya kar davran aadakiler dahil bir ok
parametrelerin bir fonksiyonudur :
Yerine getirilen gvenlik fonksiyonu bakmndan gvenirlik,
Kumanda sisteminin yaps (veya mimarisi),
Gvenlikle ilgili belgelerin kalitesi,
artnamelerin mkemmellii,
Tasarm, imalt ve bakm,
Yazlmlarn kalitesi ve doruluu,
Fonksiyonel deneylerin geniletilmesi,
Kumanda altndaki bir makinenin veya bir ksmnn alma karakteristikleri.
Bu parametreler, ana karakter halinde gruplanabilir:
Donanmn gvenirlii- arzadan kanmak iin paralarn gvenirlik seviyesi,
Sistem yaps - arzadan kanmak, tolere etmek veya tespit etmek amacyla kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili ksmlarndaki paralarn dzenlenmesi,
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn davrann etkileyen saylamayan nitel hususlar.
4.3 - GVENLK TEDBRLERNN TASARIMI VE SELMES N PRENSPLER

Bu madde, salanacak gvenlik tedbirlerin seimine ve ayrca kumanda sisteminin gvenlikle ilgili
ksmlarnn tasarmna ait ilemleri belirler. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, kumanda
sisteminin gvenlikle ilgili olmayan ksmlar ile makinenin dier btn ksmlar arasndaki ara
yzeylerin tantmnn yaplmas nemlidir. Daha sonra gvenlikle ilgili ksmlarca risk azaltlmasna
yaplan katk, makinenin TS EN 1050'ye gre yaplan risk deerlendirilmesi ile belirlenir.
Bir makinedeki riskin azaltlmas iin ok eitli yollar ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili
ksmlarnn tasarmlanmas iin ok eitli usuller mevcut olduundan, bu ilem tekrarlanan bir
ilemdir. lem srasnda herhangi bir kademede verilen karar ve/veya yaplan varsaymlar, bir nceki
kademede verilmi olan karar ve/veya yaplm varsaymlar etkiliyebilir. Bu durum her bir kademede
geri dnerek kontrol edilebilir.
Teknik artnamelerde verilen gvenlik performansnn aynsna ulalmasn temin etmek iin geerlilik
kademesinde (Kademe 4) byle bir kontrolun yaplmas esastr.
Bu ilem, ekil 1de gsterilmitir. Tasarm ilemleri srasnda gz nne alnmas gereken nemli
hususlar EK A 'da sorular eklinde tasarmcnn dikkatine sunulmutur. Bu sorular, gvenlikle ilgili
ksmlarn tasarmnda takip edilmesi gereken felsefeyi gstermektedir. Her uygulama iin btn
sorularn sorulmas gerekmeyebilir. Baz uygulamalarda ise, ilve sorular gerekebilir.
Kademe 1: Tehlike analizi ve risk deerlendirmesi:
TS EN 292-1 ve TS EN 1050de verilen klavuz takip edilerek, makine mrnn her safhasnda ve
almann btn motlarnda makinede mevcut olan tehlikeler tantlr.
ICS 13.110
TRK STANDARDI
TS EN 292-1 ve TS EN 1050 ye uygun olarak, bu tehlikelerden meydana gelen riskler

deerlendirilir ve bu uygulama iin uygun olan risk azaltlmasna karar verilir.
Kademe 2: Risk azaltlmas iin kumanda vastalar tarafndan alnacak tedbirlere karar verilmesi:
Risk azaltlmasnn salanmas amacyla, makine zerinde alnacak tasarm tedbirleri ve/veya
gvenlik koruma tedbirleri hususunda karar verilir. Tasarm tedbirlerinin ve/veya gvenlik
koruyucularn kumandasnda tamamlayc (entegre edilmi) olarak katkda bulunan kumanda
sisteminin bu ksmlar, gvenlikle ilgili ksmlar olarak mtala edilmelidir.
Kademe 3: Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarna ait zel gvenlik kurallar:
Kumanda sisteminde salanacak gvenlik fonksiyonlar (bk. Madde 5 ve dier referans belgeler)
belirtilir. Daha yaygn gvenlik fonksiyonlarnn kaynak referanslar listesi izelge 1'de verilmitir. zel
bir gvenlik fonksiyonu seilmi ise, karakteristikleri listeye dahil edilmelidir.
Gvenlikliin nasl gerekleebilecei belirtilir ve kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki
her ksm ve ksm bileenlerine ait kategorileri seilmelidir.
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Makinede tehlike analizleri

(TS EN 292-1 ve TS EN 1050)
Makinede risk deerlendirmesi
(TS EN 292-1 ve TS EN 1050)
Kad
eme 1
Risk azaltma iin alnacak tedbirlere karar verilmesi
(TS EN 292-1:1991 Madde 5)
Tasarm ile
(TS EN 292-2:1991
Madde 3)
Dier
tedbirler
(bu
standardda
gz nne
alnmamtr)
Koruyucularla
(TS EN 292-2:1991
Madde 4)
Kumanda Koruma
sistemleri tertibatlar
(kumanda
(EN 292- sistemlerinin)
2: 1991 (EN 292-2 :
1991 Madde
Madde
4.2.3)
3.7)
Dier
tedbirler
(bu
standardd
a
gz
nne
alnmamtr
kumanda vastalar ile

Kad
eme 2
Gvenlik kurallar belirlenir
(aadaki hususlar bakmndan)
Gvenlik fonksiyonlarnn karakteristikleri
(Madde 5)
ve
Gvenlik fonksiyonlarnn gerekletirilmesi
(Madde 4.2)
ve
Kategori(leri)nin seilmesi
(Madde 6)
Kad
eme 3
Bir kumanda sisteminin
ksmlarnn tasarm
(Madde 4 ve Madde 6)
gvenlikle
ilgili
Dorulama
Kad
eme 4
Elde edilen fonksiyonlar ve kategoriler geerli
klnr
(Madde 8)
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EKL 1- Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarmlanmas iin tekrarlanan ilem
Kademe 4 : Tasarm
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar Kademe 3'de gelitirilmi zelliklere ve Madde 4.2 'de
tasarm iin verilen genel stratejiye gre tasarmlanr. Elde edilen kategori(ler) iin mantk esaslar
salayan, tasarma dahil edilmi zellikler liste halinde verilir.
Belirlenmi kategori ve fonksiyonlar bakmndan, bir nceki kademede verilen kurallarn gvenlikle
ilgili ksmlar tarafndan yerine getirildii, tasarmn her kademesinde dorulanr.
Kademe 5 - Geerlilik
Tasarmda eriilen gvenlik fonksiyonlarnn ve kategorilerinin Kademe 3'de belirtilenlere gre
geerililii salanr. Gerekirse tekrar tasarmlanr (bk. Madde 8).
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, tasarmnda programlanabilir elektronik devreler
kullanldnda, dier ayrntl ilemler gerekir (bk. Madde 8.4.2). Bu ilemler henz inceleme
safhasndadr (ayrca bk. EK E).
NOT 1 - Programlanabilir elektronik donanmn tek bir kanalnn doru almas zerine dayanan
kumanda sistemlerinin kt almasndan dolay nemli bir tehlike meydana geldiinde,
durumdaki belirsizliin derecesinin tayin edilmesinin zor olduu halen kabul edilmektedir. Bu
durumun zlecei zamana kadar, bu gibi tek kanall tertibatlarn doru almasna
gvenilmesi tavsiye edilmez (EN 60204-1:1992 (TS 10316) Madde 12.3.5 e gre).
NOT 2 - Btn kumanda sistemi ile makinenin bir paras olarak kumanda sisteminin gvenlikle ilgili
ksmlarnn geerliliini salamak da gerekir. Bu gibi geerlilie ait kurallar, bu standardn
kapsamna girmemektedir, ancak makine tasarmcs tarafndan veya uygun bir C tipi
standard ile belirtilmelidir.
4.4 - ERGONOMK TASARIM N PRENSPLER

Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ile kiiler arasndaki ara yzeyler, makinenin amaland
btn kullanmlar ve nceden tahmin edilebilir yanl kullanm srasnda hi bir kimsenin tehlikeye
dmeyecei ekilde tasarmlanmal ve tesis edilmelidir (ayrca bk. TS EN 292-2, EN 614-1, EN 8941,
EN 894-2 EN 894-3 (TS
), EN 1005-3, EN 60204-1;1992 (TS 10316) Madde 10 ve EN 60447:1993
Madde 2).
Ergonomik prensipler gvenlikle ilgili ksmlar dahil, makine ve kumanda sisteminin kolay
kullanlmasn ve operatrn tehlikeli faaliyetlere giriimini nlemek amacyla amacyla kullanlmaldr.
TS EN 292-2 : 1991 Madde 3.6'da verilen ergonomik prensipleri yerine getirmek iin gvenlik kurallar
uygulanmaldr.
5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER

5.1 - GENEL
Bu madde, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanabilecek tipik gvenlik
fonksiyonlarnn (EN 292-1:1991 Madde 3.13) bir listesini vermektedir. Tasarmc (veya C tipi standard
hazrlayan) belirli uygulamalar iin kumanda sisteminin gvenliinin gerektirdii tedbirleri yerine
getirmek amacyla gereken gvenlik fonksiyonlarn bu listeden alarak dahil etmelidir.
izelge 1, tipik gvenlik fonksiyonlarn ve bunlara ait baz karakteristikleri verir. Atf yaplan
standardlar maddesinde (Madde 2) akca verilen referanslarla ilgili ayrntlar da belirtir. Her gvenlik
fonksiyonu iin bu standardlarn ilgili ksmlarnda atf yaplmtr (ayrca bk. Madde 2). Tasarmc
(veya C tipi standard hazrlayan) bu standardlardaki btn kurallarn, seilen gvenlik fonksiyonlarn
tatmin etmesini salamaldr. Baz karakteristikler iin ilve edilmi ayrntl kurallar bu maddede
verilmi olup, bunlar da dahil edilmelidir.
Gerektiinde, karakteristikler, deiik enerji kaynakl kullanmalar iin uyarlanabilir.
8
ICS 13.110
TRK STANDARDI
5.2 - DURDURMA FONKSYONU

izelge 1'de verilen atf yaplan kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr:
Bir koruma tertibat tarafndan balatlan durdurma fonksiyonu, gereken tahrik yaplr yaplmaz,
makineyi emniyetli duruma almaldr. Byle bir durdurma iletme amal bir durdurmaya gre ncelik
arzetmelidir.
Bir grup makinenin koordineli olarak beraber alt durumlarda, bu gibi durdurma artlarnn mevcut
olduu dier makinelere ve/veya denetleyici kumandaya iaret vermek iin gerekli tedbir alnmaldr.
NOT - Byle bir durdurma, alma problemlerine ve tekrar altrma glklerine yol aabilir (mesel,
ark kaynanda olduu gibi). Baz uygulamalarda, gvenlik fonksiyonlarnn devreden
kartlmasna olan ihtiyac azaltmak amacyla, bu fonksiyonun iletme amal durdurma ile
birletirilmesi mmkndr.
5.3 - ACL DURDURMA FONKSYONU

izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten, aada verilenler de uygulanmaldr:
Bir grup makinenin koordineli olarak beraber alt durumlarda, gvenlikle ilgili ksmlar, acil
durdurma iaretini sistemin btn ksmlarna iletecek tertibata sahip olmaldr.
Koordineli olan sistem blmlerinin akca ayrld (mesel koruyucular ile veya fizik konumu
itibariyle) durumlarda, acil durdurmann, risk deerlendirilmesi ile belirtilen blmler dnda, btn
sisteme uygulanmasna her zaman gerek yoktur.
Bir blmde acil durdurma faaliyete getikten sonra, bu blm ile dier blmler arasndaki ara
yzeylerde herhangi bir tehlike mevcut olmamaldr.
5.4 - ELLE TEKRAR KURMA

izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr:
Bir koruyucu tertibat tarafndan balatlan bir durdurma komutundan sonra, elle tekrar kurma tertibat
tahrik edilip, tekrar almaya balamak iin emniyet artlar mevcut oluncaya kadar, durdurma devam
etmelidir.
Koruyucu tertibatn tekrar kurularak gvenlik fonksiyonunun yeniden tesisi ile durdurma komutu iptal
edilir. Durdurma komutunun bu ekilde iptal edilmesi; yaplan risk deerlendirilmesinde belirtilmi ise,
elle, ayr olarak ve kasten (elle tekrar kurma) yaplan bir faaliyet ile gereklemelidir.
Elle tekrar kurma fonksiyonu;
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde bulunan, ayr ve elle iletilen bir tertibat
yardmyla yaplmaldr,
Sadece btn gvenlik fonksiyonlar ve koruma tertibatlarnn alr durumda ise, elde edilmelidir.
Bu mmkn olmuyor ise tekrar kurma yaplmamaldr,
Kendisinin almas, hi bir hareketi veya tehlikeli bir durumu balatmamaldr,
Ancak kastl bir faaliyet ile yaplmaldr,
Kumanda sistemi, ayr bir balatma komutunu kabul etmek zere hazrlamaldr,
Yalnzca tahrik tertibatnn KAPALI (OFF) konumundan serbest braklacak ekilde tahrik edilmesi
ile kabul etmelidir.
Elle tekrar kurma ile salanan gvenlikle ilgili ksmlarn kategorisi elle tekrar kurmann dahil edilmesi
sonucunda ilgili gvenlik fonksiyonunun gerekli gvenlii azaltmayaca ekilde seilmelidir.
Tekrar kurma tahrik edicisi, tehlike blgesi iinde hi bir personelin olmadnn kontrolunun kolayca
yaplabilecei emin bir konuma ve tehlike blgesi dna yerletirilmelidir.
5.5 - BALATMA ve TEKRAR BALATMA

izelge 1'de verilen atf kurallarna ilveten aada verilenler de uygulanmaldr:
9
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Tekrar balatma sadece , tehlikeli bir durumun olamayaca hallerde otomatik olarak yaplmaldr.
zellikle kumanda koruyucularna ait hususlar iin TS EN 292-2 :1991 Madde 4.22.5'e baknz.
Balatma ve tekrar balatmaya ait kurallar, uzaktan kumanda edilen makinelere de uygulanmaldr.
10
ICS 13.110
TRK STANDARDI
ZELGE 1 - Gvenlik Fonksiyonlarnn Karakteristikleri in Kurallar Veren Baz Standardlarn Atf Listesi
Kurallar
Gvenlik
TS
954-1
1996
fonksiyonu
Tarifler
Tasarm prensipleri
4.2
Ergonomik prensipler 4.4

Durdurma fonksiyonu 5.2
Acil
durdurma 5.3
fonksiyonu
Elle tekrar kurma
5.4
Dier
EN standardlar
2:
TS
2921991
Blm Blm /A1 : 1995
1: 1991 2: 1991 EK A
3
EN TS EN 292
:
4.9
3.6
3.7.8a
3.7.1
3.7.8b
6.1.1
1.2.1
1.2.2
1.2.7
1.5.4
1.2.2
Para 1
1.2.4
1.3.5
1.2.4
1.2.4
1)
lve bilgiler
EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN TS 60335-1:1994 Madde 2

Madde 3
EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN TS 60335-1:1994 Madde 22,
Madde 9.4
EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6, Madde 7
prEN 1921:1995 Madde 5
EN 60204-1:1992 (TS
Madde 10
EN 60204-1:1992 (TS
Madde 9.2.2
TS EN 418
EN 60204-1:1992 (TS
Madde 9.2.5.4
EN 60204-1:1992 (TS
Madde 9.2.5.3, 9.2.5.4
10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.2

prEN 1921:1995 Madde 4.6
10316) EN TS 60335-1:1994 Madde 7.12
prEN 1921:1995 Madde 5.11
EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.4.2, Madde 7.2.5
10316) EN 1921:1995 Madde 5.11.2
10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.4.2, Madde 6.4.3,

Madde 7.6
EN 1921:1995 Madde 6.4.3
3.7.1
1.2.3
EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10, Madde 7.2.5,
altrma ve tekrar 5.5
3.7.2
1.3.5
Madde 9.2.1, 9.2.5.1, 9.2.5.2, Madde 7.3.1, Madde 9.3.4
altrma
9.2.6
Cevap verme sresi 5.6
prEN 999:1995 Madde 3.2, A.3,
A.4
Gvenlikle
ilgili 5.7
3.7.9e
EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 4.2
parametreler
Madde 7.1, 9.3.2, 9.3.4
EN TS 60335-1:1994 Madde 11.8
Lokal
kumanda 5..8
3.7.9
EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 3.2.9, Madde 7.2.6,
fonksiyonu
3.7.10
prEN 1921:1995 Madde 3.13, Madde 4.5, Madde 5.9,
Madde 6.2
1)
Bu stunda yaplan atflar, sadece tasarmcya yardmc olmak iin verilmi olup, bu standardn bir paras deildir.
11
ICS 13.110
TRK STANDARDI
ZELGE 1 - Devam
Kurallar
Gvenlik
EN 954-1:
1996
fonksiyonu
EN 292
Blm
1:1991
Gvenlik
5.9
fonksiyonlarnn
sessizlii
5.10
Gvenlik
fonksiyonlarnn elle
askya alnmas
G
kaynann 5.11
dalgalanmas, kayb
ve tekrar devreye
girmesi
Programlanabilir
elektronik sistemler
Beklenmeyen
almaya balama
Gstergeler
alrmlar
Blm
2:1991
1.2.5
EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10

Madde 9.2.4
prEN 1921:1995 Madde 5.8
3.7.8e
1.2.6
1.5.3
EN 60204-1:1992 (TS 10316)

Madde 4.3, Madde 7.1, Madde
7.5
2)
3.7.7
3.7.2
3.6.7
5.3
Yakalanm
personelin kama ve
kurtulmas
Elektrik donanm
6.1.2
3.9
1)
lve bilgiler
3.7.10
4.1.4
ve
Elektrik beslemesi
Dier
EN 292- 2: standardlar
1991
/A1 : 1995
EK A
1.2.3
1.2.6
1.2.7
1.2.2
Para 4, 6
1.7.0
1.7.1
1.2.2
Para 5, 6
1.5.1
1.5.7
1.5.1
EN 60204-1:1992 (TS 10316) IEC 1508

Madde 1.2.3
TS EN 1037
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 5.4
pr EN 1921 Madde 5.6
EN 457, EN 842 ,EN 981
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 10.4, Madde 11.3
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
EN 60204-1:1992 (TS 10316)

Madde 4.3
1)
2)
Bu standard halen hazrlanmaktadr.
12
ICS 13.110
TRK STANDARDI
ZELGE 1-Devam
Kurallar
Gvenlik
EN 954-1:
1996
fonksiyonu
EN 292
Blm
1:1991
Blm
2:1991
Dier beslemeler
Kapaklar
mahfazalar
ve
Pnmatik ve hidrolik
donanm
Ayrma ve enerjinin
sndrlmesi
3.8
Fizik
evre
ve
iletme artlar
Kumanda motlar ve
mot seimi
Ara
yzeyler/
balantlar
3.7.11
Kumanda sisteminin
gvenlikle
ilgili
deiik ksmlarnn
birbirleriyle ilikisi
nsan-makine
ara
yzeyi
6.2.2
3.7.9
3.7.10
3.7.8e
3.6.6
3.6.7
Dier
EN 292- 2: standardlar
1991
/A1 : 1995
EK A
1.5.3
EN 982:1992 Madde 5.1.4
EN 983:1992 Madde 5.1.4
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 13.4
EN 60529
1.5.3
EN 982
EN 983
1.6.3
TS EN 1037
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 5.3, Madde 6.3.1
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 4.4
1.2.5
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 9.2.3
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
1.5.4
Madde 9.1.4, Madde 11, Madde
1.6.1
15.4
Para 3
EN 60204-1:1992 (TS 10316)
Madde 9.3.4
1)
lve bilgiler
EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.9

prEN 1921:1995 Madde 4.3, 4.5
EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10
1.2.2
EN 60204-1:1992 (TS 10316)

Madde 10
EN 60447
1)
13
ICS 13.110
TRK STANDARDI
5.6 - TEPK SRES

izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler de uygulanmaldr.
Tasarmc veya tedariki, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnda yaplan risk deerlendirme
raporunda isteniyor ise, tepki sresini beyan etmelidir (ayrca bk. Madde 10).
NOT - Kumanda sisteminin tepki sresi, makinenin toplam tepki sresinin bir ksmdr. Makinenin
gereken toplam tepki sresi, gvenlikle ilgili ksmlarn tasarmn etkileyebilir (mesel bir
frenleme tertibatnn kullanlmasna ihtiya varsa).
5.7 - GVENLKLE LGL PARAMETRELER

Gvenlikle ilgili (mesel konum, hz, scaklk, basn gibi) parametreler nceden tayin edilen snr
ayarlarndan saptnda, kumanda sistemi, durdurmann tahrik edilmesi, ikaz iaretleri ve alarm gibi
uygun tedbirleri balatmaldr.
Programlanabilir elektronik sistemlerin iine gvenlikle ilgili verilerin elle girilmesi esnasnda meydana
gelen hatalar tehlikeli bir durumunun ortaya kmasna sebep oluyor ise, kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde bu verilerin kontrol edilecei snr deerlerin kontrolu, format ve/veya
mantki giri deerlerinin kullanlmas gibi bir sistem kurulmaldr.
5.8 - DHL KUMANDA FONKSYONLARI

Bir makinenin (mesel tanabilir bir kumanda tertibat yardmyla) dahili olarak kumanda edildii
durumlarda, izelge 1'de verilen atf kurallara ilaveten aada verilen kurallar da uygulanmaldr.
Dahili kumandann seilmesi iin vastalar tehlikeli blgenin dna yerletirilmelidir,
Tehlikeli artlarn dahili kumanda blgesinin dndan balatlmas mmkn olmamaldr,
Dahili ve harici (mesel uzaktan) kumanda arasnda yaplan anahtarlama tehlikeli bir durum
meydana getirmemelidir.

Devreden kartma herhangi bir kiinin tehlikeli duruma dmesine sebep olmamaldr.
Devreden kartma esnasnda, gvenlik artlar dier vastalar tarafndan temin edilmelidir.
Devreden kartma sonunda kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn gvenlik fonksiyonlar
tekrar eski haline getirilmi olmaldr.
Devreden kartma fonksiyonlarn salayan gvenlikle ilgili ksmlarn kategorisi, devreden kartma
fonksiyonunun dahil edilmesinin, gvenlik fonksiyonunun gereken gvenliini azaltmamasn
salayacak ekilde, seilmelidir.
NOT - Baz uygulamalarda devreden kartma ileminin bir sinyal ile gsterilmesi gerekebilir.
5.10 - GVENLK FONKSYONLARININ ELLE ASKIYA ALINMASI

Gvenlik fonksiyonlarnn (mesel kurma, ayarlama, bakm, onarm gibi) elle askya alnmas gerekiyor
ise, izelge 1'de verilen atf kurallara ilveten aada verilenler kurallar da uygulanmaldr:
zin verilmeyen alma modlarnda askya alnma ileminin yaplmasn nlemek amacyla, etkili ve
emin vastalar salanmaldr,
Normal almalara devam edilmeden evvel, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn
gvenlik fonksiyonlar eski haline getirilmelidir,
Elle askya almay gerekletiren kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn seiminde, TS
EN 1050'de verilen risk deerlendirilmesi prensipleri dikkate alnmaldr.
NOT - Baz uygulamalarda el ile yaplan askya alma ileminin bir iaret ile gsterilmesi gerekebilir.
5.11 - G KAYNAKLARINDAK DALGALANMALAR, KAYIPLAR VE G

KAYNAKLARININ YENDEN DEVREYE SOKULMASI
14
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Enerji seviyesinin tasarmlanm alma aralnn dnda dalgaland ve enerjinin kesildii

durumlarda, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar makinenin teki ksmlarnn emniyetli
artlarda olmasn devam ettirecek k iaretlerini vermeye veya balatmaya devam etmelidir.
6 - KATEGORLER
6.1- GENEL
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, Madde 6.2' de verilmi bulunan 5 kategoriden birinde
veya bir kanda belirtilen kurallara uygun olmaldr. Bu kategorilerin gvenlik kurallar bakmndan
verilen herhangi bir sralamada veya verilen herhangi bir nem srasnda kullanlmas
amalanmamtr.
Bu kategoriler, Madde 4.2'de tarif edilen stratejiye dayanan arzalara diren gsterme bakmndan, bir
kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndan beklenen gerekli davranlar belirtir.
Kategori B temel kategoridir. Bir arzann ortaya kmas gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir.
Kategori 1de arzaya kar ykseltilmi diren, bileenlerin seilmesi ve uygulanmas ile etkili bir
ekilde salanr. Kategori 2'de, Kategori 3'de ve Kategori 4de belirlenmi gvenlik fonksiyonu
bakmndan ykseltilmi performans, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn yapsnn
gelitirilmesi ile etkin bir ekilde salanabilir. Kategori 2'de bu durum, belirlenmi gvenlik
foksiyonunun yerine getirilip getirilmediinin periyodik olarak kontrol edilmesi ile salanabilir. Kategori
3 ve Kategori 4'de ise bu durum, bir tek arzann gvenlik fonksiyonlarnda kayba yol amamasnn
salanmas ile elde edilebilir. Kategori 4'de ve makul ekilde uygulanabilir olduu her zaman Kategori
3'de bu gibi arzalar tetkik edilmelidir. Kategori 4'de arzalarn birikimine diren belirtilmelidir.
Arzalara kar gsterilen diren davrannn, kategoriler arasnda dorudan karlatrlmas, ancak
bir defada bir tek parametrenin deitirilmesi halinde yaplabilir. Daha yksek numaral kategoriler
(mesel benzer teknolojilerin kullanlmas, mukayese edilebilir gvenirli bileenleri, benzeri bakm
rejimleri ve kyaslanabilir uygulamalar gibi), mukayese edilebilen hallerde arzalara kar daha yksek
diren salayan kategoriler olarak yorumlanabilir.
izelge 2, arzalarda, kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn kategorileri, kurallar ve
sistemin davranlar hakknda ksa bir aklama verilmitir.
Baz bileenlerde arzalarn sebepleri gz nne alndnda, belirli arzalarn hari tutulmas
mmkndr (bk. Madde 7).
6.2 - KATEGORLERN ZELLKLER

6.2.1 - Kategori B
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, en azndan, zel uygulamalar iin, aada verilenlere
dayanabilecek ekilde temel gvenlik prensipleri kullanlarak, tasarmlanmal, yaplmal, seilmeli,
toplnmal ve birletirilmelidir:
Beklenen iletme zorlamalar (mesel frenleme kapasitesi ve frekans bakmndan gvenirlik),
lenen malzemenin tesiri (mesel amar makinelerinde deterjanlar),
Dier ilgili d tesirler (mekanik titreim, harici alanlar, g beslemesinin kesilmesi veya bozulmas).
NOT 1 - Kategori B'ye uyan ksmlara zel gvenlik tedbirleri uygulanmaz.
NOT 2 - Bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir. TS EN 2922:1991 /A1:1995: EK A'da verilen kurallarn yerine getirilmesi gayesiyle, kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanmayan ilave tedbirler gerekli olabilir.
6.2.2 - Kategori 1
Kategori Be ait olan kurallarla, bu maddede verilen kurallar uygulanr.
15
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Kategori 1e ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, iyi denemi bileenler ve iyi denenmi
gvenlik prensipleri kullanlarak tasarmlanmal ve imal edilmelidir.
Gvenlikle ilgili uygulamalar iin iyi denenmi bir bileen, aada verilen zelliklere sahip olan
bileendir:
Gemite benzer uygulamalarda yaygn olarak kullanlm ve baarl sonular alnm,
veya
Gvenlikle ilgili uygulamalar iin gvenirliini ve uygunluunu gsteren prensipler kullanlmak
suretiyle yaplm ve dorulanm.
Baz iyi denenmi bileenlerde arza skl ok dk olduundan, belirli arzalar hari tutulabilir.
Belirli bir bileenin iyi denenmi olarak kabul edilmesi hususunda karar verilmesi, uygulamaya baldr.
NOT 1 - Bir tek elektronik bileenin tek bana kullanld seviyede, Kategori 1'in gerekletirilmesi
normal olarak mmkn deildir.
yi denenmi gvenlik prensipleri, misl olarak;
Belirli arzalardan kanmak (mesel ayrma ile ksa devreden kanlmas),
Arzann ortaya kma ihtimalini azaltmak (mesel bileenin ar olarak boyutlandrlmas veya
dk vasflandrlmas),
Arza modunun ynlendirilmesinin yaplmas (mesel bir arza olmas durumunda g beslemesinin
kesilmesinin hayat olduu durumlarda bir ak devre salanarak),
rzay ok nceden tespit etmek,
Bir arzann douraca sonular nlemek (mesel donanmn topraklanmas).
Yeni gelitirilmi bileenler ve gvenlik prensipleri, yukarda belirtilen artlar salyorsa, iyi denemie
edeer saylabilir.
NOT 2 - Kategori 1'de kesilmenin ortaya kma ihtimali, Kategori B'den daha azdr. Sonu olarak
gvenlik fonksiyonlarnn kaybolma ihtimali daha az olur.
NOT 3 - Bir arzann meydana gelmesi gvenlik fonksiyonlarn kaybna yol aabilir. TS EN 292-2:1991
/A1:1995: EK A'da verilen kurallarn yerine getirilmesi gayesiyle, kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan salanmayan ilve tedbirler gerekli olabilir.
6.2.3 - Kategori 2
Kategori B ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar
uygulanmaldr.
Kategori 2'ye ait kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar, fonksiyon(lar)un makinenin kumanda
sistemi tarafndan uygun aralklarla kontrol edilecei ekilde tasarmlanmaldr. Gvenlik
fonksiyonlarnn kontrolu aada verildii ekilde yaplmaldr:
Makinenin almaya balamas esnasnda ve herhangi bir tehlikeli durumun balamasndan nce,
ve
Risk deerlendirilmesi ve benzeri ilemler gerekli olduunu gsteriyor ise, iletme esnasnda
periyodik olarak.
Bu kontrolun balamas otomatik veya elle yaplabilir. Gvenlik fonksiyon(lar)unun kontrolu ya;
Hi bir arzann olmad tespit edilmi ise almaya izin verir, veya
Bir arza tespit edilmi ise, uygun kumanda hareketini balatan bir k retir. Mmkn olduu her
zaman bu k gvenli bir durumu balatmaldr. Gvenli bir durumun balamas mmkn deil ise
(mesel son anahtarlama tertibatnn kontaklarnn kaynamas), bu kt bir tehlike olduu hakknda bir
ikaz vermelidir.
Bu kontrol, tehlikeli bir durumunun meydana gelmesine yol amamaldr. Donanmlarn kontrol
edilmesi, gvenlik fonksiyonlarn salayan gvenlikle ilgili ksmlarla birlikte veya bunlardan ayr
olabilir.
Bir arzann tespitinden sonra, arza giderilinceye kadar makinenin gvenli hli devam etmelidir.
16
ICS 13.110
TRK STANDARDI
NOT 1 - Baz durumlarda, gvenlik fonksiyonlarnn btn bileenlere (mesel basn anahtar veya
scaklk alglaycs) uygulanamamas sebebiyle, Kategori 2'nin tatbiki mmkn olmaz.
NOT 2 - Genel olarak, Kategori 2, elektronik tekniklerin (mesel koruyucu tertibatlarda ve belirli
kumanda sistemlerinde) uygulanmas ile gerekletirilebilir.
NOT 3 - Kategori 2'deki sistem davran, aadaki hususlar ortaya karr;
Bir arzann meydana gelii, kontrollar arasnda gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir,
Gvenlik fonksiyonunun kayb, kontrol yaplarak tespit edilir.
6.2.4 - Kategori 3
Kategori B ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar
uygulanmaldr.
Kategori 3'e ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, bu ksmlardaki "tek arzann" gvenlik
fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca ekilde tasarmlanmaldr. Ortak moddaki arza, bu gibi
arzalarn meydana gelme ihtimalinin nemli olduu zamanlarda dikkate alnmaldr. Makul olarak
uygulanabilir olduu her durumda, tek arza gvenlik fonksiyonu zerinde talep edildiinde veya
bundan sonraki talepten nce tespit edilmi olmaldr.
NOT 1 - Tek bir arzann tespiti ile ilgili bu kural, btn arzalarn tespit edildii mansna gelmez.
Netice olarak, tespit edilmemi arzalarn birikmesi istenmeyen ktlara (output) ve makinede
tehlikeli bir duruma yol aabilir. Arzalarn tespitine ait uygun tedbirler, rle kontaklarnn
balanm hareketi, gereksiz elektrik ktlarnn izlenmesidir.
NOT 2 - Gerekli olur ise, teknoloji ve uygulama sebebiyle, C tipi standard hazrlayclar, arzalarnn
tespiti hakknda daha ok ayrnt vermelidir.
NOT 3 - Kategori 2'deki sistem davran aadaki hususlar ortaya karr:
Tek arza meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima fal olmaldr,
Btn arzalar deilse bile, bazlar tespit edilmeli,
Tespit edilmemi arzalarn birikimi, istenmeyen gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol aabilir.
NOT 4 - "Makul olarak uygulanabilir olduu her durumda" teriminin manas, arzann tespit edilmesi
iin gereken tedbirlerin ve gerekleme boyutunun bir arzann sonucuna ve uygulama iinde
bu kesilmenin meydana gelme ihtimaline baldr. Kullanlan teknoloji, arzann tespitinin
gerekleme imkann etkileyecektir.
6.2.5 - Kategori 4
Kategori B'ye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik prensipleri ve bu maddede verilen kurallar
uygulanmaldr.
Kategori 4'ye ait kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar;
Bu ksmlardaki tek arzann gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca,
Tek arzann gvenlik fonksiyonu zerinde talep edildiinde veya bir sonraki talepten nce (mesel
acil olarak, anahtar aldnda, makine iletme evriminin sonunda) tespit edilmelidir. Bunun tespit
edilmesi mmkn deil ise, arzalarn birikimi gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amamaldr.
Baz arzalarn tespiti imknsz ise, arza meydana geldikten sonra, en azndan mteakip kontrol
srasnda, teknolojik veya devre mhendislii sebebiyle, daha ileride arzalarn olaca kabul
edilmelidir. Bu durumda, arzalarn birikimi, gvenlik fonksiyonlarnn kaybna yol amamaldr. Daha
ileride arzalarn meydana gelme ihtimalinin olduka dk olduu kabul edilir ise, arzalarn gzden
geirilmesi sona erdirilebilir. Bu halde, gz nne alnmas gereken birletirilmi arzalarn says,
teknolojiye, yapya ve uygulamaya baldr, ancak bu say tespit kriterlerinin salanmasna yeterli
olmaldr.
17
ICS 13.110
TRK STANDARDI
NOT 1 - Uygulamada, gz nne alnmas gereken arzalarn says olduka deiiklik gsterebilir,
mesel karmak mikro ilemci devrelerinde ok sayda arza olabilir, ancak bir elektrohidrolik devresinde adet (hatta iki) arzann gz nne alnmas yeterli olur.
Bu arzann gzden geirilmesi aadaki hllerde, birlemi iki arza ile snrlanabilir:
Paralarn arza skl dk ve
Birlemi arza bir birinden geni lde bamsz ve
Gvenlik fonksiyonlarnn kesilmesi ancak, belirli bir srada ortaya ktnda.
Daha ileride bir arza, tek arzann sonucu olarak olumu ise, ilk ve mteakip btn arzalar bir tek
arza olarak kabul edilmelidir.
Ortak mot arzalar dikkate alnmaldr (mesel bu gibi arzalarn tannmas amacyla yaplan zel
ilemler ve eitlilik kullanlmas).
18
ICS 13.110
TRK STANDARDI
ZELGE 2 - Kategori kurallarnn zeti (bu kurallarn tamam iin Madde 6'ya baknz)
Kategori
Kurallarn zeti
B
(bk.
Madde
6.2.1)
1
(bk.
Madde
6.2.2)
2
(bk.
Madde
6.2.3)
3
(bk.
Madde
6.2.4)
1)
Sistemin Davran
Gvenlii
salamak iin
prensipler
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, Bir arzann meydana gelmesi

ve/veya
onlarn
koruyucu
donanmlar, gvenlik fonksiyonlarn kaybna yol
bileenleri, beklenilen etkilere dayanabilecek aabilir.
ounlukla
ekilde, ilgili standardlara uygun olarak
bileenlerin
tasarmlanmal, yaplmal, seilmeli, toplanmal
seilmesiyle
ve birletirilmelidir.
Bir arzann meydana gelmesi, karakterize
Kategori Bye ait kurallar uygulanr.
gvenlik fonksiyonlarn kaybna edilir.
yi denemi bileenler ve iyi denenmi gvenlik sebep olabilir, ancak meydana
gelme ihtimali Kategori B'den daha
prensipleri kullanlmaldr.
azdr.
Kategori B' ye ait kurallar ve iyi denenmi Kontrollar arasnda bir arzann
gvenlik prensipleri uygulanmaldr.
meydana
gelmesi
gvenlik
fonksiyonlarnn
kaybna
yol
Gvenlik fonksiyon(lar)u makinenin kumanda aabilir.
sistemi tarafndan uygun aralklarla kontrol Gvenlik fonksiyonlarnn kayb
edilmelidir.
kontrol ile tespit edilir.
Kategori Bye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik Tek arza meydana geldiinde,
prensipleri uygulanmaldr.
gvenlik fonksiyonlar daima yerine
getirilir,
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar; Btn arzalar deilse bile,
Bu ksmlardaki tek arzann gvenlik bazlar tespit edilir,
fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca, ve
Tespit edilmemi arzalarn
Makul olarak uygulanabilir olduu her birikimi gvenlik fonksiyonlarnn ounlukla
yapyla
durumda, tek arzann tespit edilecei
kaybna yol aabilir.
karakterize
ekilde tasarmlanmaldr.
edilir.
Kategori Bye ait kurallar, iyi denenmi gvenlik Arzalar meydana geldiinde,
prensipleri uygulanmaldr.
gvenlik fonksiyonlar daima yerine
getirilir,
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar; Gvenlik
(bk.
fonksiyonlarnn
Madde
Bu ksmlardaki bir tek arzann gvenlik kaybn nleme amacyla arzalar
6.2.5)
fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca ,
zamannda tespit edilir.
Tek bir arzann gvenlik fonksiyonunun
talebinde veya bir sonraki talepten nce tespit
edilmelidir. Bunun tespit edilmesi mmkn deil
ise,
arzalarn
birikmesi
gvenlik
fonksiyonlarnn kaybna yol amayaca,
ekilde tasarmlanmaldr.
1)
Bu kategorilerin gvenlik kurallar bakmndan verilen herhangi bir sralamada veya verilen herhangi bir
nem srasnda kullanlmas amalanmamtr.
2)
Risk deerlendirilmesi, arzalardan kaynaklanan gvenlik fonksiyonlarnn toplam veya ksm kayplarnn
kabul edilir olup olmadn gsterir.
4
NOT 2 - Karmak devre yaplar olmas durumunda, (mesel mikro ilemciler, btn gereksiz
uygulamalar, arzalarn gzden geirilmesi genellikle yapsal seviyede yrtlr, bir baka
deyile montaj gruplarn temel alarak).
NOT 3 - Kategori 4'deki sistem davran aadaki hususlar ortaya karr:
Arzalar meydana geldiinde, gvenlik fonksiyonlar daima fal olmaldr,
Gvenlik fonksiyonlarnn kaybn nleme amacyla, arzalar zamannda tespit edilmelidir.
19
ICS 13.110
TRK STANDARDI
6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE

BRLETRLMES
Gvenlik fonksiyonlar (bk. Madde 3.6 ve Madde 5) Madde 4.3'de (ekil 1 Kademe 3) tanmlanan
ilemler yaplarak belirlenir. Madde 6.2'ye gre kategoriler kumanda sisteminin gvenlikle ilgili btn
ksmlar iin seilmelidir. Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm ve seimi Madde 4
ve Madde 5'e gre yaplmaldr. Bir tek gvenlik fonksiyonu bir veya daha ok gvenlikle ilgili ksmlar
tarafndan ileme tbi tutulabilir. Benzer olarak, muhtelif gvenlik fonksiyonlar bir veya birden ok
gvenlik fonksiyonlar tarafndan ileme tbi tutulabilir. Uygulamada risk azaltlmasnn salanmas
amacyla, bir veya birden ok gvenlik fonksiyonlarnn yerine getirilmesi gerekebilir.
Bir gvenlik fonksiyonunun gvenlikle ilgili (mesel alglayclar, kumanda birimi, g kumanda
elemanlar gibi) bir ka ksm tarafndan gerekletirildii durumlarda, bu ksmlar bir kategoriye
ve/veya birletirilmi farkl deiik kategorilere ait olabiliir.
Ayn veya farkl kategorilere ait gvenlikle ilgili ksmlarn, bir gvenlik fonksiyonunu if etmek
amacyla bir bileim halinde kullanlmas durumunda, bu bileimin bir analizi, Madde 4.3 kademe 5' de
istenen toplam geerlilie dahil edilmelidir. Bu analiz, kullanlan gvenlikle ilgili ksmlarn tamamnn
veya bir ksmn kategorilerinin biliniyor olmas durumunda, daha da basit olur.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili belirli bir ksmnn kategorisinin seilmesi, esas olarak aada
verilenlere baldr;
Gvenlik fonksiyonuna ksmn katkda bulunduu risk azaltmas,
Bu ksmdaki arzalarn meydana gelme ihtimali,
Bu ksmdaki arzalarda artan risk,
Bu ksmdaki arzalardan kanlma imknlar,
Kullanlan teknoloji.
Kategorilerin seilmesi iin ilve bilgiler EK B'de verilmitir.
7 - ARIZA ZERNE DNCELER

7.1 - GENEL
stenen kategoriye uygun olarak, gvenlikle ilgili ksmlar, arzalara kar diren gsterme kabiliyetine
gre seilmelidir (bk. Madde 4.2). Bunlarn arzalara kar diren gsterme kabiliyetlerinin
deerlendirilmesi amacyla muhtelif arza modlar mtala edilmelidir. Baz belirli arzalar hari
tutulabilir (bk. Madde 7.2).
EK C 'de deiik teknolojilerde olan baz nemli arzalar ve kesilmeler verilmitir. Bu listeler ve bunlarn
geerli klma metodlar bu standardn ikinci blmnde (EN 954-2) verilmitir. EK C ve Blm 2'de verilen
arzalara ait liste yaplacak ilavelere kapal deildir; gerektiinde baka arzalar mtala edilip listeye
eklenebilir. Bu gibi durumlarda geerli klma metodlar ak ve detayl olarak verilmelidir.
Genel olarak, aada verilen arza durum kriterleri nazar dikkate alnmaldr:
Bir arzann sonucu olarak daha ilerideki bileenler bozulursa, ilk arza ve btn bu arza, tek
arzalar olarak mtala edilmelidir,
Ortak moddaki arzalar tek arza olarak kabul edilir,
Birbirinden bamsz iki arzann ayn anda ortaya kmas dikkate alnmaz.
Ayrntl bilgiler ayrca EN 982, EN 983 ve prEN 50100-1 'de verilmitir.
7.2 - ARIZANIN HAR TUTULMASI

Belirli arzalarn hari tutulabileceini farz etmeksizin kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili
ksmlarnn deerlendirilmesi uygun deildir. Hari tutulacak arzalar, gvenlik iin gereken teknik
kurallar ile teorik olarak meydana gelme ihtimali arasnda yaplm bir uzlama sonucuna dayanr.
Bu husus, gvenlikle ilgili ksmlardaki bileenlerin tasarm, boyutlandrlmas, tesis edilmesi ve
tertibinden etkilenir. Tasarmc hari tutulan btn arzalar beyan etmeli, doruluunu ispat etmeli ve
liste halinde vermelidir.
Arzalarn hari tutulmas aada verilen temellere dayanabilir :
20
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Belirli bir arzann meydana gelme ihtimalinin olmamas,

Mtala edilen uygulamadan bamsz olarak yaplabilen, genel olarak kabul edilmi teknik
tecrbe,
Mtala edilen uygulamalardan ve mtala edilen zel risklerden elde edilen teknik kurallar.
8 - GEERL KILMA
8.1 - GENEL
Bu madde Madde 4.3 Kademe 5deki kurallar aklar.
Geerliliin amac, kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn zelliklerinin makinenin
artnamesindeki btn gvenlik kurallarna uygunluk seviyesinin tayin edilmesidir. Geerlilik,
plnlarna (bk. Madde 8.2) uygun olarak, deneylerin yrtlmesi ve analizlerin uygulanmasndan
ibarettir.
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm geerli klnmaldr. Geerlilik ilemi,
gvenlikle ilgili her bir ksmn;
Belirlenmi kategorideki btn kurallar,
Bu ksmlarn, tasarm mant iinde balatld gibi, belirlenmi gvenlik karakteristiini
saladn gstermelidir.
Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn geerlilik ilemi, aada verilen hususlardan
meydana gelmelidir;
Geerlilik ileminin stratejisinin seilmesi (geerlilik pln),
Geerlilik ilemlerinin idare edilmesi ve yrtlmesi (deney kurallar, deney ilemleri, analiz
ilemleri),
Dokmanlar (btn geerlilik ilemlerinin ve kararlarn denetlenebilir raporlar).
NOT - Geerlilik ilemleri hakknda bir rehber IEC 1508'de verilmitir.
8.2 - GEERLLK LEM PLNI

Geerlilik pln, ilemdeki btn safhalarda yrtlecek kurallar tanmlamaldr. Pln, kumanda
sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlarnn tasarm ile e zamanl olarak gelitirilmeli veya ilgili C tipi bir
standard ile de belirtilebilir.
Plnda aada verilenler btn kurallara ait aklama yer almaldr;
Analiz yaplarak geerlilik,
Aada verilenleri de kapsayan deneyler yaplarak geerlilik;
a) Belirtilmi gvenlik fonksiyonlarnn deneyi,
b) Belirtilmi kategorilerin deneyi,
c) Boyutlandrma ve evre parametrelerine uygunluk deneyi.
8.3 - ANALZ YAPILARAK GEERLLK

Genel olarak elde edilen risk azaltmasnn geerlilii iin analiz yaplmas gereklidir. Analiz aletlerine;
Arza durum listesi (bk. Madde 7), Arza aac analizi, Arza durum modu ve Etki analizi, Kritik analiz,
Sistematik analiz iin kontrol listesi dahildir.
8.4 - DENEY YAPILARAK GEERLLK

8.4.1 - Belirtilmi Gvenlik Fonksiyonunun Deneyi
nemli kademelerden birisi, gvenlik fonksiyonlarnn (kumanda sisteminin gvenlikle ilgili
ksmlarnn) belirtilmi karakteristiklerine tam uyumu iin denenmesidir. Makinenin, zellikleri ele
alndnda ve gelitirilme safhasnda, hatalarn ve zellikle ihmallerin kontrol edilmesi nemlidir.
Gvenlik fonksiyonlarnn denemesinin amac, gvenlikle ilgili k sinyallerinin doru ve giri
sinyallerine mantken bal olduunun tahkik edilmesidir. Bu deneyler sistemin geerli klnmas iin,
risk deerlendirilmesinin gerektirdii gibi, statik ve dinamik simulasyonun btn normal ve nceden
tahmin edilebilir anormal artlarn da kapsamaldr.
21
ICS 13.110
TRK STANDARDI
8.4.2 - Belirtilmi Kategorilerin Deneyi

Kategoriler, bir arzadaki davranlara dayanr. Bahsedilen deneyler bu kuraln yerine getirildiini
gstermelidir. Deney ilemleri iki kritere dayanarak seilmelidir; birincisi kumanda sisteminin
teknolojisi, ikincisi kumanda sisteminin karmakl.
Prensip olarak aadaki metotlar uygulanabilir;
Devre diyagramlar zerindeki teorik bir kontrol ve davran analizi,
Teorik bir kontrol ve analiz srasnda belirlenen davranlarn orijinal devre zerinde pratik deneyleri
ve gerek bileenler, bilhassa pheli olan sahalar, zerinde arza durum benzeimi (simlasyon),
Kumanda sistem davrannn benzeimi (mesel yazlm ve/veya donanm modlar vastasyla).
Baz uygulamalarda kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar karmak olarak birbirleriyle
balandnda, ekseriya gvenlikle ilgili balanm ksmlar birka fonksiyonel gruplara blmek ve
arza benzeim deneyleri iin mnhasran ara yzeylere balamak gerekli olabilir.
Programlanabilir elektronik sistemlerin deerlendirilmesi iin bir rehber EK F 'de verilmitir.
8.4.3 - Boyutlandrma ve evre Parametreleri zerinde Uygunluk Deneyi

Bu deneyler btn belirlenen alma modlar ve btn belirli evre artlar esnasnda, belirtilen
tasarm performans seviyesinin salandn gstermelidir.
Bu deneyler, mesel beklenen mekanik yap, elektrik beyan deerleri, gerilim, scaklk, nem, titreim,
ok, elektromanyetik uyumluluk iin deneyler, ilenen malzemenin tesiri gibi deneyleri kapsamaldr.
Bu deneylerde konu ile ilgili standardlar dikkate alnmaldr, mesel EN 60204-1(TS 10316), EN
60529, EN 60721-1, EN 6100-4-1, IEC 68.
8.5- GEERLLK RAPORU

Geerlilik ilemlerinin sonucunda, bir gvenlik geerlilik raporu hazrlanmal, bu raporda zellikle
deney sonular dahil, yaplan btn deneyler ve analizler zet olarak gsterilmelidir.
Bu rapor da zellikle aadaki hususlar belirtilmelidir;
Deneye tbi tutulan btn kalemler,
Deneyden sorumlu personel,
Deney donanm (kalibrasyon detaylar dahil) ve benzeim aletleri,
Yaplan analiz ve deneyler,
Karlalan problemleri ve bu problemlerin nasl zldkleri,
Sonular.
Btn sonular belgelendirilmeli ve teftie uygun bir ekilde saklanmaldr.
NOT - Madde 8.5 e uyumlu olunmas, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar bakmndan
dosyann teknik yapsnn tamamlanmasnda imaltya yardmc olacaktr.
9 - BAKIM
Koruyucu veya dzeltici bakm belirlenmi gvenlik seviyesini idame ettirmek amacyla genellikle
gereklidir. Tasarm performansndan zamanla olan sapmalar; gvenliin tahribine yol aabilir, hatta
tehlikeli hadiselere sebep olabilir. Bu gibi sapmalar tespit etmek iin elle periyodik muayeneler de
gerekli olabilir.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn bakmnn yaplabilmesi iin alnacak tedbirler TS EN
292-2 Madde 6.2.1 ve TS EN 292-2:1991/A1:1995 EK Ada Madde 1.6' da verilen prensipler takip
edilmelidir. Bakm ile ilgili btn bilgiler TS EN 292-2:1991 Madde 5.5.1'e uygun olmaldr.
22
ICS 13.110
TRK STANDARDI
10 - KULLANICI N BLGLER
TS EN 292-2 :1991 Madde 5deki prensipler ve dier ilgili belgeler (mesel EN 60204-1:1992 (TS
10316) Madde 18 ve Madde 19) uygulanmaldr. Bilhassa kumanda sisteminin gvenlikle ilgili
ksmlarnn emniyetli olarak kullanlmasnda nemli olan bilgiler kullancya verilmelidir. Bu bilgiler
aadakileri kapsar, ancak bunlarla snrl deildir;
Seilen kategori(ler)e ait gvenlikle ilgili ksmlarn snrlar ve hari tutulan arzalar.
NOT - Seilen kategori ve gvenlik performansnn idamesinde arzann hari tutulmasnn esas
olduu durumlarda, bu arzann hari tutulduunun srekli olarak teyidinin yaplmasnn
salanmas amacyla, uygun bilgilere (mesel tadilt, bakm ve onarm iin bilgi gibi) ihtiya
vardr.
Gvenlik fonksiyonlarnn belirlenmi performansndan olan sapmalarn etkileri,
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ve koruyucu tertibatlara olan ara yzeylerin ak
tarifleri,
Cevap verme sresi,
letme snrlar (evre artlar dahil),
Gstergeler ve alrmlar,
Gvenlik fonksiyonlarnn devreden kartlmas ve askya alnmas,
Kumanda modlar,
Bakm (bk. Madde 9),
Bakm kontrol listeleri,
teki paralara ulaabilme ve deitirilebilme kolayl,
Kolay ve emniyetli arza bulma vastalar.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar ile ilgili kategoriler hakknda bilgiler, aada verildii
ekilde atf yaplarak belirtilmelidir;
TS EN 954 Kategori B,
TS EN 954 Kategori 1,
TS EN 954 Kategori 4.
23
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK A
(Bilgi iin)
TASARIM LEM N SORGULAMA

Bu ekde, tasarm ilemi (bk. Madde 4.3) esnasnda dikkate alnmas gereken baz nemli hususlar
liste halinde verilmitir.
A.1 - Arza meydana geldiinde, kumanda sistem(ler)inin gvenlikle ilgili ksmlarn yapmas
gereken reaksiyon nedir ?
a) zel bir faaliyet gerekmez,
b) Belirli bir zaman iinde emniyet reaksiyonunun yaplmas gereklidir,
c) Derhal emniyet reaksiyonunun yaplmas gerekir.
A.2 - Arzann, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili hangi ksmnda (ksmlarnda) olduu farz
edilmektedir ?
a) Sadece belirli ksmlarda (tecrbeye dayanlarak bulunan) arza nispeten sk olarak meydana gelir
(mesel evre alglayclarnda ve kablolarda),
b) Yardmc ksmlarnda,
c) Gvenlikle ilgili btn ksmlarda.
A.3 - Rastgele ve sistematik arzalar gz nne alnd m?
A.4 - Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki bileenleri iinde hangi arzann
olduu farz edilmeli ?
a) Sadece iyi denenmi olmayan bileenlerdeki arzalar.
NOT - yi denenmi terimi gvenirlik bakmndan deil, gvenlik bakmndandr (bk. Madde 6.2.2).
a) Btn bileenlerdeki arzalar.
A.5 - Arzann tespitine ait kurallar bakmndan referans kategorisi doru seildi mi ?
a) Arzann tespiti iin normal kurallar.
NOT - Bu nispeten basit metotlarla tespit edilebilen btn arzalarn tespit edilmesinin gerektii
anlamndadr.
a) Arzann tespiti iin daha sk kurallar gerekir,
NOT -
Bu, tespit edilecek arzalarn en ounun tespit edilmesi amacyla, kullanlmas gereken
teknikler anlamndadr. Bu husus uygulanabilir deilse, arzalarn bileimleri ele alnmaldr
(bk. Madde 6.2.5, arzalarn birikimi).
A.6 - Bir arza tespit edildiinde kumanda sisteminin bir sonraki faaliyeti ne olmaldr ?
a) Makine, risk deerlendirilmesi yaplmas suretiyle nceden belirlenmi, emin durumuna gelmeli,
b) Makinenin daha da almasna, arza dzeltilinceye kadar izin verilmeli,
c) Arzann (arzalarn) gsterilmesi yeterlidir (mesel grnt ekranlarnda (VDU) ikaz iareti olarak).
A.7 - Bakm kurallarna uyulmas iin neler yaplmaldr ?
a)
b)
c)
d)
e)
Tasarm zelliklerinden sapmalarn tesirleri hakknda bilgilerin salanmas,

Bakm ihtiyacnn otomatik olarak ifade edilmesi,
Bakm sklnn ayarlanmas,
Bileenlerin mrlerinin tayin edilmesi,
Bakm noktalarnn ve tehis imknlarnn salanmas,
24
ICS 13.110
TRK STANDARDI
f) Bakm esnasnda gvenliin temini iin zel tedbirlerin alnmas.

A.8 - Hatann tespiti iin hangi metot kullanlmal ?
a) Arzann, uygun olduu kadaryla, otomatik olarak tespiti,
b) Arzann elle tespiti (mesel periyodik muayene),
c) Birden daha ok metot.
A.9 - Risk azaltlmas baarld m ?
a)
b)
c)
d)
e)
Risk azaltlmas, deiik risk azaltma tedbirleri birletirilerek daha kolayca elde edilebilir mi?
Aada zellikleri verilen tedbirlerin alnp alnmadnn kontrol edilmesi;
Makinenin fonksiyonun yerine getirebilme kabiliyetini azaltmayan,
Yeni, beklenmeyen tehlike veya problemleri meydana getirmeyen.
Bu zmler, btn iletme artlarnda ve btn ilemler iin geerli mi?
Bu zmler birbirleriyle uyumlu mu?
Gvenlik zellikleri doru mu?
A.10 - Ergonomik prensipler dikkate alnd m?

a) Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn (koruyucu tertibatlar dahil) kullanlmas kolay m?
b) Kumanda sistemine kolay ve emniyetli ekilde ulamak mmkn m?
c) kaz iaretlerine nem (mesel klandrlm) verilmi mi?
A.11 - Gvenlik, gvenirlik, mevcudiyet ve ergonomi arasndaki ilikiler, sistemin mr boyunca
gvenlik tedbirlerinin srdrlmesini salayacak ve kiileri gvenlik fonksiyonlarn devreden
kartmaya tahrik etmeyecek ekilde optimize edildi mi?
25
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK B
(Bilgi iin)
KATEGORLERN SELMES N REHBER

B.1 - Genel
Bu ek, kumanda sisteminin gvenlikle ilgili muhtelif ksmlarnn tasarm iin referans noktalar olarak,
uygun kategorilerinin seilmesi amacyla, EN 1050'de (bilhassa risk elemanlarnn basitletirilmesi EN
1050 Madde 7.1) verilen prensipleri temel alan basitletirilmi bir metodu tarif eder.
Ek olarak verilen bu rehber, EN 1050'de verilen risk deerlendirilmesine ait bir ksm olarak mtala
edilmeli, onun yerine ikme edilmemelidir.
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn Madde 4'de gre tasarm ve kategorilerin seilmesi,
EN 1050'da verilen prensipleri kullanan risk deerlendirilmesini esas almas ve makinenin toplam risk
deerlendirilmesinin bir ksm olmas ok nemlidir.
Riskin nicelik olarak ifade edilmesi genellikle ok zor veya imknsz olup, bu metot, sadece kumanda
sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn risk azaltlmasna yapt katk ile ilgilidir. Bu metot, sadece risk
azaltmas hususunda tahmin yapar, tasarmc ve standard hazrlaycsna bir arzadaki davrann
esas alan kategorilerin seilmesi hususunda rehberlik yapar. Bununla birlikte, bu sadece bir husustur,
dier tesirler de yeterli gvenlie ulaldnn deerlendirilme yaplmasna katkda bulunur. Bu
hususlar, mesel paralarn gvenlii, kullanlan teknoloji, belirli uygulamalar vb. kapsar ve beklenen
kategorinin seilmesinde yaplan bir sapmay gsterebilir.
Bu metot aada aklanmtr:
Yaralanmann arln (S ile iaret edilmitir) tahmin etmek nispeten kolaydr (mesel yrtlma, bir
uzvun kesilmesi, lmle sonulanan yaralanma).
Meydana geli skln ifade etmek iin, yardmc parametrelerin kullanlmas tahminleri iyiletirebilir.
Bu parametreler:
Tehlikeye maruz kalma sresi ve skl (F),
Tehlikeden kanabilme imkn (P),
dr.
Tecrbeler, riskin dkten yksee kadar derecelendirilmesi amacyla, bu parametrelerin ekil B.1'de
gsterildii gibi birletirilebileceini gstermektedir. Bu ilemin, sadece bir risk tahminini veren nicel bir
ilem olduu vurgulanr.
ekil B.1'de tercih edilen kategoriler byk dolu daire ile gsterilmektedir. Baz uygulamalarda
tasarmc veya C tipi standard hazrlaycs kk daire veya byk bo daire ile gsterilen baka bir
kategori seebilir. Tercih edilen kategorilerden baka kategoriler kullanlabilir (bk. Madde 6.3), ancak
arzada amalanan sistem davran srdrlmelidir. Sapma sebepleri verilmelidir. Tercih edilen
kategoriden baka bir kategorinin seilme sebebi, deiik teknolojilerin kullanlmas olabilir (mesel iyi
denenmi hidrolik veya elektro-mekanik bileenlerin (Kategori 1) elektronik ve elektrik sistemleri
(Kategori 3 veya Kategori 4 ile birleimi)). ekil B.1'de kk daire ile gsterilen kategorilerin seildii
durumlarda, aada verilen ilve tedbirlerin alnmas gerekebilir. Mesel;
Boyutlarn almasna veya arzalarn hari tutulmasna yol aan tekniklerin kullanlmas,
Dinamik izlemenin kullanlmas gibi.
rnek olarak, parametre S1 ile yaplan risk tahmini (bk. Madde B.2.1) kumanda sisteminin gvenlikle
ilgili ksmlarnn kategorisini Kategori 1 olarak verir. Baz uygulamalarda tasarmc veya C tipi
standard hazrlaycs, dier koruyucu tedbirleri uygulayarak, Kategori B'yi seebilir.
26
ICS 13.110
TRK STANDARDI
B.2 - Risk deerlendirilmesi amacyla Parametre S, Parametre F ve Parametre P'nin seilmesi iin
rehber
B.2.1 - Yaralanmann arl S1 veS2
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarndaki arzalarn(nn) yol at riskin tahminin
edilmesinde, sadece hafif yaralanmalar (normal olarak iyileebilir) ve ciddi yaralanmalar (normal
olarak iyilemeyen, lmle sonulanan) gz nne alnr.
Bir karara varlabilmesi amacyla, S1 ve S2'nin tespit edilmesinde, genel kaza sonular ve normal
iyileme sonular hesaba katlmaldr. Mesel, komplikasyonlu olmayan rk ve/veya yrtlma,
paralanma S1 olarak snflandrlabilir; halbuki bir organn kesilmesi veya lm S2 olarak
snflandrlr.
B.2.2 - Tehlikeye maruz kalma sresi ve skl F1 ve F2
Parametre F1 veya Parametre F2'nin seilmesi gerektiinde, genel geerli zaman sresi belirlenemez.
Bununla birlikte, pheli durumlarda aada verilen aklayc notlar ve rnekler, doru karar verme
imknn salayabilir.
Bir personel sk sk veya srekli olarak tehlikeye maruz kalyorsa, F2 seilmelidir. Bu durum, ayn kii
veya deiik kiilerin tehlikeye (mesel asansrlerin kullanlmas gibi) pe pee maruz kalmalar ile
alkaszdr.
Tehlikeye maruz kalma sresi, donanmn toplam kullanma sresi ile ilgili olarak grlen ortalama bir
deer esas alnarak deerlendirilmelidir. rnek olarak, evrim esnasnda i parasn almak ve
yerletirmek amacyla makinenin dzenli olarak kesici takmlar arasna erimek gerekiyor ise, F2
seilmelidir. Eriilmesi zaman zaman gerekli ise, F1 seilmelidir.
B.2.3 - Tehlikeden kanma ihtimali P
Bir tehlikenin ortaya kmas durumunda, bu tehlikenin tehis edilebilmesi ve bir kazaya sebep
olmadan evvel bu tehlikeden kanlp kanlamayacann bilinmesi nemlidir. rnek olarak,
tehlikenin fizik karakteristii yardmyla dorudan tannp tannmayaca veya sadece teknik aralar
(mesel indikatrler) kullanlarak tehis edilip edilemeyecei nemli bir noktadr. P parametrelerinin
seimini etkileyen dier nemli grlere, aada verilenler dahildir:
Denetleyici ile veya denetleyici olmakszn alma,
Uzman veya meslekten olmayanlarn almas,
Tehlikenin ortaya kma hz, mesel yavaa veya hzlca,
Tehlikeden kanma imkn, mesel nc bir tarafn mdahalesi ile veya kamak suretiyle,
lem ile ilgili gvenli uygulama tecrbeleri.
Tehlikeli bir vaziyet ortaya ktnda, bir kazann olmasndan kanma veya onun tesirinin nemli
miktarda azaltlma ans gerekten varsa, P1 seilmelidir. Tehlikeden kanma ansnn hemen
hemen olmad durumda ise, P2 seilmelidir.
27
ICS 13.110
TRK STANDARDI
Kategori
B
1
Kumanda sisteminin
gvenlikle ilgili
ksmlarnn riskinin
tahmin edilmesi iin
balang noktas
(bk. Madde 4.3
kademe 3)
S Yaralanma iddeti;
S1
S2
Hafif yaralanma,
Bir veya birka kiinin ciddi, iyileemez biimde yaralanmas veya birisinin lm.
F Tehlikeye maruz kalma skl ve/veya sresi;

F1
F2
Nadirenden olduka sk ve/veya ksa sreli maruz kalma,

Sk skdan srekli ve/veya uzun sreli maruz kalma.
P tehlikeden kanma ihtimali;

P1
P2
Belirli artlar altnda mmkn,

Nadiren mmkn.
Kategori seilmesi;
Kategori B, Kategori 1 - Kategori 4 Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar iin kategoriler
Referans noktas olarak tercih edilen kategoriler (bk Madde 4.2).
lve tedbirlerin alnmasn gerektiren seilmesi mmkn kategoriler
(bk Madde B.1).
lgili riskin boyutlandrlmasn aan tedbirler.
EKL B.1 - Kategorilerin seim imknlar
28
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK C
(Bilgi in)
ETL TEKNOLOJLERDEK NEML BAZI ARIZALAR VE KESLMELER

C.1 - Elektrik ve elektronik paralar
Gz nne alnacak baz kesilmeler ve arzalar unlardr:
Ksa devre veya ak devre, mesel topraklama hatalar (mesel koruyucu iletkene veya iletken
paraya ksa devre ) her hangi bir iletkenin ak devresi,
Bir tek parada meydana gelen ksa devre veya ak devre, mesel konum anahtarlarnda
kumanda ve ayar donanmnda, kumanda tahrik edicilerinde, rlelerde,
Elektro-manyetik paralarn kendiliinden dmesi veya kalkmas, mesel kontaktrler, rleler,
selenoitler,
Motorlarn almamas veya durmamas, mesel servomotorlar,
Sabitleyici paralarn gevemesi veya yerinden oynamas sebebiyle hareketli paralarn mekanik
olarak bloklanmas, mesel konum anahtarlar,
Analog paralarn tolerans deerleri boyunca kaymalar, mesel direnler, kondansatrler,
kapasitrler, transistrler,
Entegre paralardaki (kararl olmayan) k iaretlerinin salnm,
Karmak tmleik paralardaki tam veya ksm fonksiyonlarn kayb (en kt davran durumu),
mesel mikro ilemciler, programlanabilir elektronik sistemler, zel tmleik devrelerin
uygulanmas.
C.2 - Hidrolik ve pnmatik paralar
Gz nne alnacak baz arzalar ve arzalar unlardr:
Hareketli parann devreyi amamas/kapamamas veya tam olmayan amas/kapamas, mesel
bir valf pistonunun skmas,
Hareketli parann orijinal kumanda konumundan kaymas, mesel yn valflerinde,
Sznt veya sznt ak hacminde deime, mesel yn valflerinde,
Servo valf ve oransal valflerde kararsz kumanda karakteristikleri,
Hatlarn patlamas veya basn kayplar, mesel hortumlarn ve hortum balantlarnda,
Szge paralarnn tkanmas, (zelilikle kat maddelerin sebep olduu),
Normal olmayan basn ve/veya hacim, mesel hidrolik pompalar, hidrolik motorlar, silindirler,
Sezicilerdeki giri veya k iaret karakteristiklerinin arzas veya normal olmayan deiimi,
mesel basn anahtarlar.
C.3 - Mekanik paralar
Gz nne alnacak baz kesilmeler ve arzalar unlardr:
Yay krlmas,
Hareketli bileenlerin kzann skmas veya przlenmesi,
Balantlarn gevemesi, mesel titreim sebebiyle,
Anma, mesel bilyalar, mandallar (kilit), makaralar,
Paralarn yanl hizalanmas, ayarlanmas,
evre etkileri, mesel korozyon, scaklk.
29
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK D
(Bilgi iin)
GVENLK , GVENRLK VE HAZIR BULUNABLRLK ARASINDAK LK

Bir elemann gvenlii, gvenirlii ve hazr bulunabilirlii kavramlar aada verildii ekilde tarif
edilebilir:
Bir makinenin gvenlii, bir makinenin, yaralanmaya sebep ve sala zararl olmakszn, talimat
el kitabnda ifade edilmi (ve baz durumlarda el kitabnda belirtilmi bir sre ierisinde) amalanan
kullanma artlarna gre tanmas, yerletirilmesi, ayarlanmas, devam ettirilmesi, sklme ve atk
hale getirilmesi gibi fonksiyonlarn yerine getirme kabiliyetidir (TS EN 292-2:1991 Madde 3.4'e gre).
Gvenirlik, bir makine veya elemann veya donanmn belirli artlar altnda ve verilen bir zaman
sresi ierisinde arzalanmakszn istenen bir fonksiyonu yerine getirebilme kabiliyetidir (TS EN 292-2 :
1991 Madde 3.2'e gre).
Hazr bulunabilirlik , gereken haric kaynaklarn salandn farz ederek verilen bir an veya bir
zaman aralndaki artlar altnda, bir elemannn gereken bir fonksiyonunu yerine getirecek durumda
bulunma kabiliyetidir (IEC 50(191):1990'a gre).
Gvenlik, olmas mmkn kazalarn (yaralanma veya sala zararl olma) sebeplerine ve sonularna
bakar. Gvenlik kurallar kazaya yol amayan bir sistemin yaplmas ile ilgilidir. Gvenlik kurallar bir
kazaya yol aacak olay(lar)n olduu durumlarda, sistemin tehlikeli veya emniyetsiz bir duruma
gelmemesini salar. Gvenlik kurallar, ortamda nceden tahmin edilemeyen olayn emniyetsiz bir
duruma yol amas halinde, nelerin yaplacan belirtmelidir.
Gvenlik kurallar ihll edilmedii srece, sistemin amaland hizmeti verip vermemesi gvenlik
asndan nemli deildir. Dier bir deyile, sistem yksek derecede gvenilir, ancak emniyetsiz
olabilir. Mesel, yazlmn dzenli olarak doruland ancak, gvenlik ile ilgili bir durumun uygun
ekilde belirtilmedii bir sistem.
Hazr bulunabilirlik, gvenlii etkiler. Bir sistemin hazr bulunabilirlii, gvenlikle ilgili olan gvenirliliin
salandn im eder, aksi takdirde gvenlik tertibatlar devreden kartlabilir.
Tasarmc, her uygulama iin, riskin azaltlmasn salamak amacyla, hazr bulunabilirlik, gvenirlik
ve gvenlik arasndaki iliki hususunda bir karar vermekle sorumludur.
30
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK E
(Bilgi iin)
BBLYOGRAFYA
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar hakknda ilve bilgiler sunan yayn ve standardlarn bir
listesi aada verilmitir.
E.1 - Programlanabilir elektronik sistemler hakkndaki yaynlar
EN 60100-4-1 Elektromanyetik uyumluluk (EMC) - Blm 4: Deney ve lme teknikleri - Kesim 1:
baklk deneylerinin gzden geirilmesi -Temel EMC yayn (IEC 100-4.1:1992),
prEN 50100-1 -Makinelerde gvenlik- Elektro hassas koruyucu donanm - Blm 1 Genel kurallar
ve deneyler
IEC 1508 Fonksiyonel gvenlik - Bilgisayar sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar
DIN V VDE 0801 Gvenlikle ilgili bilgisayar sistemlerindeki bilgisayar prensipleri Haz 1980,
HSE klavuzu - Gvenlikle ilgili uygulamalarda programlanabilir elektronik sistemler Blm 1 (ISBN
0 11 883906 6) ve Blm 2 (ISBN 0 11 883906 3)
Mikro ilemcili kumanda sistemlerinde personel gvenlii (CECR -184 Elektronikcentralen ,
Danimarka).
E.2 - Dier yaynlar
EN 775 :1992 +AC :1993
EN 894-1
EN 894-2
prEN 894-3
prEN 1005-3
prEN 1921:1995
EN 60335-1:1994
IEC 68
Sanayide kullanlan idare edilebilir robotlar -Gvenlik (ISO 10218 :1992 tadili)
(AC:1993 dahil)
Makinelerde Gvenlik - Gstergelerin ve Kumanda Tahrikilerinin Tasarm in
Ergonomik Kurallar - Blm 1 : nsan ile Gstergeler ve Kumanda Tahrikileri
Arasndaki Etkileim
Ergonomik Kurallar - Blm 2 : Gstergeler
Ergonomik Kurallar - Blm 3 Kumanda Tahrikileri
Makinelerde Gvenlik- nsann Fiziki Performans - Blm 3 - Makinenin
altrlmas in Tavsiye Edilen Kuvvet Snrlar
Sanayi Otomasyon Sistemleri- Entegre malat Sistemleri- Temel Kurallar (ISO
11161:1994 Tadili)
Ev ve Benzeri yerlerde Kullanlan Elektrikli Cihazlar Gvenlii- Blm 1: Genel
Kurallar (IEC 335-1:1991 Tadili)
Temel evresel Deney kurallar
31
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK MA
(Bilgi in)
1 - TARFLER
1.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI
Giri iaretlerine (sinyallerine) cevap veren ve gvenlikle ilgili k sinyalini reten kumanda sistemi
ksmlar veya daha alt ksmlardr. Kumanda sisteminin birletirilmi gvenlikle ilgili ksmlar,
gvenlikle ilgili sinyallerin verildii noktada almaya balar, g kumanda elemanlarnn knda
sona erer. Ayrca izleme (monitr) sistemlerini de kapsar.
1.2 - KATEGOR
Kumanda sisteminin gvenilkle ilgili bir blmnn arzalara direnci ve arza artlarnda mteakip
davran bakmndan ve ksmlarnn yapsal tertibi ve/veya gvenirlii ile salanan snflandrmadr.
1.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL
Kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlarnn belirtilmi kategorisine gre, verilen bir sre iin
gvenlik fonksiyonlarn yerine getirebilme kabiliyetidir.
1.4 - ARIZA (FAULT)
Koruyucu bakm veya dier plnl ilemler sonucunda olan veya d kaynaklarn kesilmesinden
doanlar dnda, blmlerin istenilen bir fonksiyonu yerine geirememesi ile karakterize edilen
durumdur.
NOT 1 - Arza ekseriye birimin kendisinin arza yapmasnn sonucudur, ancak nceden arza yok iken
de mevcut olabilir.
NOT 2 - ngilzcedeki fault arza terimi IEC 50 (191). 1990nn IEV 191-05-01sinde verilen terimin
aynsdr. Makine konusunda franszca Deafaut, Almanca da Fehler terimlerin bu tarifin
altnda Panne ve Fehlzustand terimlerinin yerine kullanlmaldr.
1.5 - KESLME (FAILURE)
Bir birimin kendisinden istenilen fonksiyonlar yerine geirme kabiliyetinin sona ermesidir.
NOT 1 - Kesilmeden sonra birim arzaldr.
NOT 2 - Kesilme bir olaydr ve bir hal olan arza dan farkldr.
NOT 3 - Bu kavram sadece yazlmdan ibaret olan genel birimlere yukarda akland gibi
uygulanmaz (IEC 50 (1991):1990nn IEC 191-04-01).
NOT 4 - Uygulamada, kesilme ile arza terimleri ekseriya e anlaml olarak kullanlmaktadr.
1.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI
Bir giri sinayi ile balayan ve makinenin (bir sistem olarak) emniyetli bir hale gelmesini salamak
amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlaryla ilemi yaplan fonksiyondur.
Gvenlik fonksiyon(lar)un kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar tarafndan otomatik olarak
geici bir sre iin askya alnmasdr.
1.8 - ELLE YENDEN KURMA
Bir makinenin tekrar almaya balamasndan evvel, verilen gvenlik fonksiyonlarnn elle yeniden
almaya hazr hale getirilmesi amacyla kumanda sisteminin gvenlikle ilgili ksmlar dahilinde
yerine getirilen fonksiyondur.
32
ICS 13.110
TRK STANDARDI
EK ZA
(Bilgi iin)
BU STANDARD LE AB MAKNE DREKTF ARASINDAK LK
Bu standardn maddeleri, temel kurallara veya AB Direktiflerinin dier maddelerine gnderme
yapar.
Bu standard Avrupa Komisyonun ve EFTA 'nn CEN'e verdii grev ile hazrlanmtr ve aada
verilen AB direktiflerini destekler:
ye lkelerinin makine ile ilgili kanunlarnn yaklam hakknda 14 Haziran 1989 tarihli konsey direktifi
(89/392/EEC)
(91/368/EEC)
(93/44/EEC)
KAZ: Dier kurallar ve AB direktifleri bu standardn kapsamna giren mamllere uygulanabilir.
Bu standardn maddeleri Makine Direktiflerine ait kurallar muhtemelen karlamaktadr.
Bu standarda uyulmas, ilgili Direktiflerdeki ve beraberindeki EFTA ynetmenliklerde verilen zel temel
kurallara uygunluun salanmas iin bir vastadr.
33

TS en 954-1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 954-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 13.

4 - GENEL DNCELER ........................................................................................ 4

5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER................................. 8

6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE

7 - ARIZA ZERNE DNCELER....................................................................... 20

8 - GEERL KILMA ................................................................................................ 21

8.5- GEERLLK RAPORU .............................................................................................22

MAKNELERDE GVENLK - KUMANDA SSTEMLERNN

1 - KAPSAM VE UYGULAMA ALANI

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Safety of machinery- Emergency stop TS EN 418

Safety of machinery- Auditory danger TS EN 457

Makinelerde Gvenlik - Grsel

Mahfazalarn Koruma Dereceleri

3.1 - KUMANDA SSTEMNN GVENLKLE LGL KISMI

3.3 - KUMANDA SSTEMNN GVENL

3.4 - ARIZA (FAULT)

3.5 - KESLME (FAILURE)

3.6 - KUMANDA SSTEMNN GVENLK FONKSYONLARI

3.7 - DEVREDEN IKARTMA

3.8 - ELLE YENDEN KURMA

4.2 - TASARIM N GENEL STRATEJ

4.3 - GVENLK TEDBRLERNN TASARIMI VE SELMES N PRENSPLER

TS EN 292-1 ve TS EN 1050 ye uygun olarak, bu tehlikelerden meydana gelen riskler

Makinede tehlike analizleri

kumanda vastalar ile

4.4 - ERGONOMK TASARIM N PRENSPLER

5 - GVENLK FONKSYONLARININ KARAKTERSTKLER

5.2 - DURDURMA FONKSYONU

5.3 - ACL DURDURMA FONKSYONU

5.4 - ELLE TEKRAR KURMA

5.5 - BALATMA ve TEKRAR BALATMA

Ergonomik prensipler 4.4

EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN TS 60335-1:1994 Madde 2

10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.2

10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.4.2, Madde 6.4.3,

EN 60204-1:1992 (TS 10316) EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.10

EN 60204-1:1992 (TS 10316)

EN 60204-1:1992 (TS 10316) IEC 1508

EN 60204-1:1992 (TS 10316)

EN 60204-1:1992 (TS 10316)

EN 775 :1992 +AC:1993 Madde 6.9

EN 60204-1:1992 (TS 10316)

5.6 - TEPK SRES

5.7 - GVENLKLE LGL PARAMETRELER

5.8 - DHL KUMANDA FONKSYONLARI

5.9 - DEVREDEN IKARTMA

5.10 - GVENLK FONKSYONLARININ ELLE ASKIYA ALINMASI

5.11 - G KAYNAKLARINDAK DALGALANMALAR, KAYIPLAR VE G

Enerji seviyesinin tasarmlanm alma aralnn dnda dalgaland ve enerjinin kesildii

6.2 - KATEGORLERN ZELLKLER

Kumanda sistemlerinin gvenlikle ilgili ksmlar, Bir arzann meydana gelmesi

6.3 - DEK KATEGORLERE AT GVENLKLE LGL KISIMLARIN SEM VE

7 - ARIZA ZERNE DNCELER

7.2 - ARIZANIN HAR TUTULMASI

Belirli bir arzann meydana gelme ihtimalinin olmamas,

8.2 - GEERLLK LEM PLNI

8.3 - ANALZ YAPILARAK GEERLLK

8.4 - DENEY YAPILARAK GEERLLK

8.4.2 - Belirtilmi Kategorilerin Deneyi

8.4.3 - Boyutlandrma ve evre Parametreleri zerinde Uygunluk Deneyi

8.5- GEERLLK RAPORU

TASARIM LEM N SORGULAMA