Perkembangan politik di Sabah dan Sarawak

Selepas Perang Dunia Kedua (1946 hingga 1961)

Selepas Perang Dunia Kedua, Sabah dan Sarawak telah menjadi tanah
jajahan British.

Memandangkan pihak penjajah memainkan peranan yang lebih

dominan, kegiatan politik dan ekonomi dalam kalangan penduduk tempatan masih
ketinggalan (Mohd. Noor Abdullah, 1979: 25). Perkembangan politik di kedua-dua
negeri ini hanya menjadi pesat setelah Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu,
Tunku Abdul Rahman mengemukakan cadangannya pad 27 Mei 1961 untuk
menubuhkan Persekutuan Malaysia.
Keadaan politik di Sarawak
Pada tahun 1946, negeri Sarawak telah menjadi tanah jajahan British.
Perlembagaan Brooke tahun 1941 telah memberi kuasa tertentu kepada Majlis
Negeri (Council Negeri) dan Majlis Tertinggi (Supreme Council) terus dijadikan dasar
pemerintahan. Majlis ini mengandungi 25 orang anggota, iaitu 14 orang ahli rasmi
yang dilantik daripada pegawai-pegawai Pentadbiran Awam Sarawak dan 11 orang
lagi ahli tidak rasmi yang dilantik untuk mewakili berbagai-bagai kaum.
Perlembagaan itu juga membuat peruntukan bagi penubuhan sebuah Majlis
Tertinggi yang mengandungi anggota-anggota yang tidak kurang dari 5 orang.
Mereka dilantik daripada anggota Majlis Negeri dan Perkhidmatan Awam Sarawak.
Mulai dari masa itu, kuasa Raja berpindah kepada Gabenor Dalam Majlis.
Keadaan politik di Sabah
Sabah

pula

tidak

mempunyai

perlembagaan

tertentu

dalam

masa

pemerintahan Chartered Company. Syarikat itu lebih mengutamakan kepentingankepentingannya dan anak-anak negeri tidak diberi peluang dalam pemerintahan.
Walaupun satu Majlis Perundangan telah ditubuhkan pada tahun 1912 yang terdiri
daripada 7 orang ahli rasmi dan 4 orang ahli tidak rasmi, namun tidak ada
seorangpun Bumiputera yang menjadi ahli. Empat orang ahli ti

Detik-detik menjelang penubuhan Malaysia (1961 1963)

Kegiatan parti-parti politik di Borneo adalah merupakan suatu perkara yang
baharu.

Pada awal tahun 1961, ketika Tengku Abdul Rahman mengumumkan

cadangan hendak menubuhkan Malaysia, hanya ada tiga buah parti politik yang
telah berkembang di ketiga-tiga negeri Borneo itu. Parti-parti politik itu ialah dua
buah di Sarawak dan sebuah di Brunei.

Sedangkan di Sabah parti politik yang

pertama, United National Kadazan Organization (UNKO) baru ditubuhkan dalam

bulan Ogos, 1961.
Parti politik yang pertama ditubuhkan di Sarawak ialah The Sarawak United
Peoples Party (SUPP), ditubuhkan pada bulan Jun, 1959. Lebih separuh daripada
ahli parti ini ialah orang China manakala yang selebihnya anak negeri lain-lain. Parti
ini mendakwa untuk mengekalkan perpaduan semua kaum, berkerajaan sendiri dan
mencapai kemerdekaan di Sarawak. Ia juga mahukan kerajaan demokrasi dengan
asas-asas sosialis.
Parti politik kedua ialah Parti Negara Sarawak (PANAS).

Parti yang

ditubuhkan dalam bulan April 1960 ini mempunyai sebahagian besar ahli-ahlinya
terdiri daripada orang Melayu, Iban, Dayak Darat dan sedikit bumiputera yang lain.
PANAS juga mendakwa perjuangannya adalah untuk mencapai perpaduan kaum di
Sarawak dan menganggap komunis sebagai pengancam keselamatan. Ia mahukan
pemerintahan

demokrasi

dan

pembangunan-pembangunan

diperlukan

untuk

meninggikan taraf hidup rakyat di samping memelihara hak-hak bumiputera.

Dalam keadaan perkembangan politik di negeri-negeri Borneo yang mulai
subur itu dan ditambah pula dengan kebimbangan Tanah Melayu terhadap
Singapura yang lambat laun akan menuntut kemerdekaan. Kerajaan Tanah Melayu
telah mengemukakan cadangan menubuhkan Persekutuan Malaysia.

Berikutan

dengan itu, kegiatan parti-parti politik di Borneo tambah meluas dan muncul
beberapa parti lagi, seperti: Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP), Barisan Jati
Sarawak (BARJASA).
Bersatu (USNO).

Di Sabah pula, timbul Pertubuhan Kebangsaan Sabah

Pertubuhan Kebangsaan Pasok Momogun (NPMO) atau

Persatuan Anak Jati (National True Sons of the Soil Associatin), Parti Demokrat, Parti
Bersatu (UP) dan Parti Liberal (LP).

Reaksi parti politik di Sabah dan Sarawak terhadap cadangan penubuhan

Malaysia
Di Borneo, rancangan penubuhan Malaysia itu agak mengejutkan pemimpinpemimpin dan parti-parti politik yang baru sahaja muncul di wilayah-wilayah itu.
Antara pemimpin yang terkenal pada ketika itu di Sarawak ialah Ong Kee Hui, yang
menjadi pengerusi SUPP, Temenggung Jugah anak Barieng, seorang pemimpin
Dayak yang menjadi Yang Dipertua PANAS.
Dengan kesedaran politik yang baru muncul dan keinginan yang berkobarkobar ini, menyebabkan sesetengah daripada mereka menyangka rancangan
Malaysia itu sebagai satu helah untuk meluaskan kuasa Tanah Melayu dan
menggantikan penjajah British.

Rentetan daripada itu, beberapa orang daripada

mereka telah membentuk satu Barisan Bersatu (United Front) dalam bulan Julai,
1961 untuk mencabar rancangan Malaysia itu. Barisan Bersatu itu terdiri daripada
Ong Kee Hui selaku pengerusi SUPP, A.M. Azahari dari Parti Rakyat dan Donald
Stephens, penubuh UNKO.

Stephen Kalong Ningkan, Setiausaha SNAP telah

mengumumkan bahawa partinya menentang sebarang usaha untuk meletakkan

Sarawak di bawah sebarang kuasa asing.