Tinhhoaquantricuadrucker

PETER F.
DRUCKER
NGUYN DNG HIU, MBA dch
TINH HOA QUAN TR

CUA DRUCKER
THE ESSENTIAL DRUCKER: The Best of Sixty Years of Peter Druckers

Essential Writing on Management.
Copyright arranged with: The Peter F. Drucker Literary Trust
424 North Linden Avenue, Oak Park, IL 60302-2218, USA.
Though Tuttle-Mori Agency Co., Ltd.
NHA XUT BAN TRE
TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER
PHN U
TINH HOA QUAN TR
MUC LUC
CUA
DRUCKER
GII THIU: NGUN GC VA MUC CH CUA

TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER ................................................................. 7
I.
QUAN TR HOC
1.
QUAN TR NH LA MT CHC NNG XA HI VA

MT NGH THUT PH THNG ...................................................................... 15
2.
QUY M CUA QUAN TR ..................................................................................... 29
3.
MUC CH VA MUC TIU CUA KINH DOANH ............................................... 33
4.
T CHC PHI LI NHUN DAY C IU G

CHO CAC DOANH NGHIP? ................................................................................ 59
5.
ANH HNG XA HI VA CAC VN XA HI .............................................. 75
6.
KHUNG MU MI CUA QUAN TR ................................................................... 97
7.
THNG TIN CN THIT CHO NHA QUAN LY ............................................... 128
8.
QUAN TR THEO MUC TIU VA T KIM SOAT ........................................... 149
9.
CHON LA NHN S - NHNG NGUYN TC C BAN .............................. 167
10. TINH THN I MI, SANG TAO .................................................................... 177

11. NHNG D AN KINH DOANH MI ................................................................ 187
12. CHIN LC KHI NGHIP KINH DOANH ................................................... 207
II.
CA NHN
13. PHAI REN LUYN TR NN HIU QUA .................................................... 243
14. TP TRUNG VAO S ONG GOP ..................................................................... 261
PHN U
15. BIT RO IM MANH VA GIA TR CUA BAN ................................................. 273

16. QUAN LY THI GIAN .......................................................................................... 284
17. CAC QUYT NH HIU QUA ........................................................................... 308
GII THIU:
18. GIAO TIP HIU QUA ......................................................................................... 332
NGUN GC VA MUC CH CUA
19. THUT LANH AO .............................................................................................. 340

20. CAC NGUYN TC CAI TIN ............................................................................ 345
21. NA I CON LAI ............................................................................................... 354

22. CON NGI CO GIAO DUC .............................................................................. 364
III.
XA HI
23. MT TH KY BIN I XA HI - S XUT HIN
CUA XA HI TRI THC ....................................................................................... 376
Tinh hoa quan tr cua Drucker la mt tp hp t cac cng trnh

va bai vit cua ti trong sut 60 nm tr lai y. No bt u bng
cun sach Tng lai cua con ngi cng nghip (The future of
industrial man) (1942) va kt thuc tnh cho n nay vi cun
24. S RA I CUA XA HI DOANH NGHIP ...................................................... 401

25. A V CNG DN QUA KHU VC XA HI ................................................... 409
26. T PHN TCH N NHN THC QUAN IM MI V TH GII ....... 418
sach ra i nm 1999 Thach thc quan tr cho th ky XXI

(Management challenges for the 21st century).
Cun sach nay co hai muc ch. Mt la, ti hy vong, no se cung
cp cho c gia mt gii thiu ro rang va tng i y u v quan
THAY LI KT: NHNG THACH THC PHA TRC ........................................... 429
tr hoc. Hai la, cun sach trnh bay tng quan cac cng trnh cua
ti v quan tr, theo o no giup tra li mt cu hoi ma ti va cac
nha bin tp thng xuyn nhn c t c gia: Ti co th bt
u oc Drucker t u? Tac phm nao cua ng ta la quan trong?
Ngi ban Nht Ban thm nin cua ti, Atsuo Ueda, la ngi
ra y tng lam cun sach nay. Vn d chnh ng cung a co
mt s nghip xut sc v quan tr tai Nht. Khi n tui sau
mi, ng chuyn sang mt hng khac, tr thanh nha sang lp
va giam c iu hanh cua mt trng ai hoc ky thut mi tai
Tokyo. ng Ueda la dch gia va bin tp vin cho nhiu tac phm
PHN U
cua ti trong sut ba mi nm. V vy, ng rt quen thuc cac
ngay cang co nhiu ngi quan tm yu thch quan tr (du cha
tac phm nay; trong mt chng mc nao o, con hn chnh tac
hn o la ngh cua ho); nhiu sinh vin coi hiu bit v quan tr
gia na. Le t nhin la ng c mi tham d va chu tr rt nhiu
la mt phn trong kin thc c ban (du cha hn ho a theo
hi thao, hi ngh v cac cng trnh cua ti tai Nht. Tai nhng
chuyn nganh nay); cung nh vic rt nhiu nha quan ly/nha
ni o, ng lin tuc c hoi i hoi lai nht la t nhng thanh
chuyn mn ang lam vic x theo hoc cac chng trnh ao
nin, gm ca sinh vin va cac nha quan ly mi bt u s nghip
tao quan tr nng cao ca trong cac trng ai hoc va tai ngay
mt cu hoi: Ti co th bt u oc Drucker t u?
t chc cua ho. Tuy nhin, s tp trung cua c gia cung t hn,
iu nay khin ng Ueda phai oc lai toan b tac phm cua
hep hn bi le nhng c gia mi nay khng mun hay cn s
ti, chon ra nhng chng thch hp nht, c ong va tom tt
gii thiu va tng quan v cac tac phm cua Drucker; ngc lai
chung sao cho c gia co th oc chung nh la mt vn ban thng
ho ch quan tm n quan tr hoc vi nhng net chnh ma thi.
nht, toan ven. Kt qua la mt b sach ba cun ra i gm 57
Chnh v nhng le o, trong qua trnh bin tp t n ban cua Ueda,
chng: mt cun v quan tr t chc, mt cun v ca nhn trong
Cass Canfield Jr. (vi s h tr nhit tnh cua tac gia) a chon
xa hi cac t chc, va mt cun v xa hi noi chung. Ba tp sach
loc va bin tp t n ban ba tp noi trn thanh mt tp sach gii
nay c xut ban tai Nht Ban vao mua xun va mua thu nm
thiu v quan tr hoc y u, gn kt, c lp ca v quan tr
2000, thu c thanh cng ln. Sau o, chung cung c xut
doanh nghip ln t quan tr i vi ca nhn, du la nha quan ly
ban tai ai Loan, Trung Quc va Han Quc, Argentina, Mexico
hay ngi lam chuyn mn, trong pham vi mt doanh nghip hay
va Brazil.
trong xa hi gm cac t chc c quan ly.
Cac tp sach noi trn a c dung trong qua trnh bin soan
Ca c gia va tac gia cun sach nay u phai cam n rt nhiu
Tinh hoa quan tr cua Drucker Anh va My. Tuy nhin n ban
i vi Atsuo Ueda va Cass Canfield Jr. Ho a danh cng sc va
nay ch co dung lng gn bng mt na n ban ting Nht cua
nhit tnh to ln vao cun sach. Cun sach khng ch la mt s
Ueda: 26 chng thay v 57 chng. Ngoai ra, n ban ting Anh
gii thiu tt nht cho cng trnh cua mt tac gia; no con la mt
cung tp trung vao mt kha canh khac. Cass Canfield Jr. thuc
li gii thiu c lp, gn kt va c ao cho quan tr hoc cung
nha xut ban HarperCollins ngi ban lu nm, va cung la ngi
nh cac nguyn tc c ban, cac vn , thach thc va c hi cua
bin tp cho ti trong sut ba mi nm cach y vai nm cung
quan tr.
i ti kt lun rng cn co mt gii thiu va tng quan cho sau
Nh a noi trc, tp sach nay cung la tng quan v cac cng
mi nm nghin cu v quan tr cua ti. Tuy nhin, ng ta a
trnh nghin cu quan tr hoc cua tac gia. c gia co th mun
chnh xac khi cho rng c gia Anh - My (va noi chung la c gia
bit va nghin cu thm v cac tai trong cun sach ma ho quan
phng Ty) cua mt cun sach nh trn va nhiu hn, lai va
tm. Sau y la ngun gc ban u cua tng chng trong cun
t hn c gia Nht Ban. S d nhiu hn la v phng Ty cang
sach nay.
Chng 1 va chng 26: trch t Hin thc mi (New

realities), 1988.
Chng 2, 3, 5 va 18: trch t Quan tr, nhim vu, trach
nhim, thc hanh (Management, tasks, responsibilities,
practices), 1974.
PHN U
Tuy nhin, tp Tinh hoa quan tr cua Drucker nay khng bao
gm chng nao trch t nm tac phm quan trong khac v quan
tr cua tac gia, o la Tng lai cua con ngi cng nghip (The
future of industrial man) (1942), Khai nim cng ty (Concept of
the corporation) (1946), Quan tr kt qua (Managing for results)
Chng 4 va chng 19: trch t Quan tr cho tng lai

(Managing for the future), 1992. Hai chng nay tng c
ng ln u trn Harvard Business Review (1989) va Wall
Street Journal (1988).
(1964: la cun sach u tin vit v cai ngay nay goi la chin
Chng 6, 15 va 21: trch t Thach thc quan tr cho th

ky XXI (Management challenges for the 21st century), 1999.
profit organization) (1990). y la cac tac phm quan trong va
Chng 7 va chng 23: trch t Quan tr trong thi ky co

nhng thay i ln (Management in a time of great change),
1995. Hai chng nay tng c ng ln u trn Harvard
Business Review (1994) va Atlantic Monthly (1996).
Chng 8 trch t Thc hanh quan tr (The practice of
management), 1954.
Chng 9 trch t Cac bin gii cua quan tr (The frontiers
of management), 1986. Chng nay tng c ng ln u
trn Harvard Business Review (1985).
Chng 10, 11, 12, 20 va 24: trch t i mi va kinh doanh

(Innovation and entrepreneurship), 1985.
Chng 13, 14, 16 va 17: trch t Nha quan tr thanh cng

(The effective executive), 1966.
Chng 22 va chng 25: trch t Xa hi hu t ban (Post-
lc vn cha la mt khai nim kinh doanh 40 nm trc y),

Quan tr trong thi ky hn loan (Managing in turbulent times)
(1980), va Quan tr cac t chc phi li nhun (Managing the nonhin vn ang c c gia on nhn va ap dung rng rai. Tuy
nhin chu cua chung mang tnh chuyn mn va i khi mang
tnh ky thut cao hn nhng cun sach co cac chng c trch
ra trong tp sach nay, do o khng thch hp co mt trong mt
tuyn tp mang tn Tinh hoa quan tr cua Drucker.
PETER F. DRUCKER
Claremont, California
Mua xun 2001
capitalist society), 1993.

Tt ca nhng tac phm trn hin vn ang co ban My va
nhiu quc gia khac.
10
11
PHN U
I.
QUAN TR HOC
12
13
QUAN TR NH LA MT CHC NNG XA HI VA...
1.
QUAN TR NH LA MT
CHC NNG XA HI VA
MT NGH THUT PH THNG
hi Karl Marx bt u vit b T ban lun vao thp nin
1850, ngi ta vn con cha bit n quan tr, hay cac cng
ty do cac nha quan ly dn dt. Cng ty san xut ln nht gn o

la mt nha may si bng Manchester vi cha n 300 cng
nhn, do chnh ngi ban, ngi cng s thn thit vi Marx la
Friedrich Engels lam chu. San xut bng la mt trong nhng
nganh kinh doanh co li nht thi o, nhng trong chnh nha
may cua Engels, chng h co cac nha quan ly ma ch co nhng
quan c, c cng va la cng nhn va giam sat duy tr ky
lut i vi mt nhom nho v san quanh ho.
Trong lch s loai ngi, cha tng co nganh nao phat trin
mau le va co anh hng to ln nhanh nh quan tr. Trong vong
cha ti 150 nm, quan tr hoc a lam thay i cu truc kinh t
va xa hi cua nhiu nc phat trin trn th gii. No a tao ra
nn kinh t toan cu, t ra nhng quy nh cho cac quc gia
14
15
tham gia vao nn kinh t o nh nhng chu th ngang bng nhau.
g n vn nay ca. Ngay nay, nhom ngi lao ng ln nht
Va t ban thn quan tr hoc cung lun thay i. Nhng chng
(chim hn mt phn ba tng s lao ng), thuc v nhng ngi
co my ai trong s cac nha quan ly y thc c anh hng ln
ma Uy ban Thng k dn s My goi la quan ly va chuyn nghip.
lao cua quan tr. Trn thc t, nhiu ngi trong s ho ging nh
Quan tr chnh la tac nhn chu yu cua s chuyn i nay. Ln
nhn vt M. Jourdain trong v hai kch Trng gia hoc lam sang
u tin trong lch s loai ngi, quan tr giai thch c tai sao
cua Moliere, ngi khng h bit rng bai th cua mnh chng
chung ta co th s dung mt s lng ln nhng ngi lao ng
qua ch la vn xui! n gian ho ch nhn ra rng ho ang thc
co kin thc va ky nng trong hoat ng san xut. Cac xa hi trc
hanh quan tr ung hoc sai, hiu qua hoc khng hiu qua ma
y cha lam c iu o. Tht s ma noi, trong cac xa hi trc
thi. Kt qua la ho khng chun b c g i pho vi nhng
y, ch co th co mt s lng t oi nhng ngi nh vy. Mai
thach thc trong hin tai. Vn thc s quan trong ma cac nha
n gn y ngi ta mi bit cach kt hp nhng ngi co ky nng
quan ly phai i mt khng bt ngun t cng ngh hay chnh
va kin thc khac nhau cung at ti mt muc tiu chung.
tr, hay t bn ngoai quan tr va doanh nghip. Ngc lai, o la

nhng vn gy ra bi chnh s thanh cng cua quan tr.
Vao th ky XVIII, Trung Quc lam cho gii tr thc chu u phai
ghen ty v nc nay tao ra nhiu vic lam cho nhng ngi co
Chc chn la nhim vu c ban cua quan tr vn lun khng
hoc hn toan chu u vao khoang 20.000 cng vic mi nm.
i: lam cho moi ngi co kha nng cung hoat ng thng qua
Ngay nay, nc My (vi dn s tng ng dn s Trung Quc
nhng muc ch chung, gia tr chung, cu truc ung n, va
thi y) co gn mt triu sinh vin ai hoc ra trng hang nm,
nhng s ao tao va phat trin cn thit cho vic at thanh tch
va khng ai trong s ho gp kho khn khi tm kim cng n vic
va thch ng c vi nhng thay i. Nhng ngay chnh y ngha
lam vi thu nhp cao. Chnh quan tr hoc a tao iu kin cho
cua nhim vu nay a thay i, ch v vic thc hanh quan tr a
chung ta s dung tt ca nhng lao ng y.
bin lc lng lao ng t mt tp hp cac cng nhn khng lanh
Tri thc, nht la tri thc cao cp, lun c chuyn nganh hoa
ngh, thiu ky nng thanh mt tp hp cac cng nhn co kin
cao . T tri thc khng san xut ra g ca. Th ma mt doanh
thc va trnh cao.
nghip hin ai (khng ch nhng doanh nghip ln ma thi)

co th s dung n mi nghn ngi co tri thc, trnh chuyn
mn cao, t c... 60 nganh khac nhau. Ky s u chuyn nganh,
Ngun gc va s phat trin cua quan tr
nha thit k, chuyn gia marketing, kinh t gia, nha thng k, nha
tm ly, nha k hoach, chuyn vin k toan, nhng ngi lam nhn
Ngay vao thi gian trc thm Th chin th I, mt vai nha t
s tt ca nhng ngi nay cung chung sc lam vic trong mt
tng a y thc c s tn tai cua quan tr. Nhng chng co ai,
cng ty. Va nu cng ty khng c quan tr th chng ai co th
ngay ca nhng nc phat trin nht, co lin quan hay bn tm
lam vic hiu qua c.
16
17
Tht la v ch khi hoi iu g a xay ra trc: s bung n cua

giao duc, tri thc trong mt trm nm tr lai y, hay quan tr
nghin cu va thit k, ch tao, ban hang, k toan tai chnh, va

sau o mt thi gian la s ra i cua phong nhn s.
hoc cai a em nhng tri thc o vao s dung hiu qua nht?
Mt hoat ng hng v quan tr khac thm ch con quan trong
Ro rang quan tr hin ai va doanh nghip hin ai khng th
hn do anh hng n doanh nghip va n nn kinh t th gii
tn tai nu thiu nn tang tri thc c xy dng bi cac xa hi
noi chung cung din ra trong thi gian nay: o la vic ap dung
phat trin. Nhng chnh quan tr hoc, va ch quan tr hoc ma thi,
quan tr vao cng vic cu th qua cng tac ao tao. La mt nhu
a s dung hiu qua tt ca nhng tri thc va nhng con ngi
cu phat sinh trong thi chin, ao tao a thuc y qua trnh
co tri thc o. Chnh s xut hin va phat trin cua quan tr hoc
chuyn i nn kinh t th gii trong bn thp ky tr lai y bng
a bin kin thc t mt th mang tnh cht trang tr va xa hoa
cach cho phep cac quc gia kem phat trin thc hin c mt
cua xa hi thanh mt ngun vn thc s cua moi nn kinh t.
vic ma theo cac hoc thuyt kinh t la bt kha: o la ngay lp tc
Tr lai nhng nm 1870, khi ma nhng tp oan kinh doanh

ln bt u hnh thanh, co rt t nha lanh ao kinh doanh co th
tin oan c s phat trin nhanh chong cua quan tr. Ly do
chng phai v thiu tin l hay thiu kha nng d oan. Vao thi
gian o, t chc ln nht trong xa hi la... qun i. V th khng
co g ang ngac nhin khi cu truc ch huy ra lnh theo kiu
qun i tr thanh hnh mu cho moi ngi lam vic trong cac
nganh khac nhau nh xe la, nha may thep, ngn hang, ca hang
ban le v.v... Hnh mu ch huy vi mt s t lanh ao, ra lnh; a
s con lai tun theo va thi hanh; tip tuc chim u th ph bin
trong vong mt th ky tip theo. Tuy nhin, du tn tai rt lu,
m hnh nay khng h ng yn, trai lai no thay i ngay khi
cac kin thc chuyn nganh u loai lin tuc vao cng ty.
Nm 1867, Friedrich von Hefner-Alteneck la ky s tt nghip
ai hoc u tin c tuyn dung trong nganh cng nghip ch
tao, bi cng ty c Siemens. Trong vong nm nm, anh ta a
lp nn mt phong nghin cu. Nhng phong ban chuyn mn
khac sau o cung ra i. n Th chin th I th cac b phn
chc nng c ban cua mt cng ty san xut a hnh thanh: phong
18
tr nn cac i thu canh tranh hiu qua, ma vn gi c mc

tra lng thp cho ngi lao ng.
Theo Adam Smith, cn hang trm nm mt quc gia hay khu
vc mi co th xy dng c mt truyn thng v lao ng va
ky nng ngh nghip ca v quan ly ln chuyn mn cn thit
san xut va a ra mt san phm nao o.
Tuy nhin, trong Th chin th I, mt s lng ln ngi lao
ng khng co ky nng cn phai tr thanh nhng cng nhn lanh
ngh hu nh ngay lp tc. ap ng nhu cu nay, cac cng
ty My va Anh bt u ap dung thuyt quan tr khoa hoc do
Frederick W. Taylor lp ra vao thi gian 1885-1910 vao vic ao
tao mt cach h thng cac cng nhn trn quy m rng. Ho tin
hanh phn tch cac cng vic, chia nho chung thanh tng cng
oan n gian co th d dang hoc c nhanh chong. Sau khi
tip tuc c phat trin trong Th chin th II, ao tao c ngi
Nht ap dung, va sau ho hai thp ky la ngi Han Quc, y chnh
la c s cho s phat trin thn ky cua t nc ho.
Trong thp nin 1920 va 1930, quan tr cang c ap dung
19
nhiu lnh vc, kha canh cua nganh ch tao. V du, phi tp trung
ngn hn, ho cn t lc lng qun i h tr hn ma vn co th
hoa co th kt hp cac li th, u im cua ca tnh cht ln va
canh tranh c trn chin trng. Tuy nhin lc lng ng
nho cua cung mt cng ty. K toan khng ch n thun la ghi
minh a thng, chin thng cua ho co c do... quan tr. Nc
chep s sach ma con la phn tch va kim soat. Vic lp k hoach
My, vi dn s ch bng mt phn nm tng dn s cac quc gia
thoat ra khoi h thng s Gantt hnh thanh hi nhng nm
tham chin khac, cung co s binh lnh nhiu tng t. Th ma
1917, 1918 nhm lp k hoach san xut thi chin. Tng t la
quc gia nay a san xut ra nhiu vu kh cho chin tranh hn
vic s dung logic va thng k phn tch, bng phng phap
tt ca nhng nc khac cng lai, ng thi co th chuyn ch
lng hoa a chuyn kinh nghim va trc quan thanh cac nh
chung ra cac mt trn cach nhau rt xa: t Trung Quc, Nga, n
ngha, thng tin va chn oan. Marketing xut hin nh la kt
n , chu Phi va Ty u. Khng my ngac nhin khi chin tranh
qua cua vic ap dung cac khai nim quan tr vao phn phi va
kt thuc, tt ca cac nc u tr nn co y thc v quan tr. Hay
ban hang. Ngoai ra, ngay t gia thp nin 1920 va u thp
co th noi: quan tr a tr thanh mt cng vic ring bit, cu th,
nin 1930, mt s nha quan tr tin phong ngi My nh Thomas
mt cng vic co th hoc c, co th phat trin thanh mt nganh
Watson Sr., (t cng ty non tre IBM), Robert E. Wood (cng ty Sears,
ring iu a tng xay ra trong cac th ky ma kinh t co iu
Roebuck), va George Elton Mayo (t trng kinh doanh Harvard)
kin ln ngi trong thi gian hu chin.
a bt u nghin cu v vn t chc san xut. Ho kt lun
Sau Th chin th II, ngi ta bt u nhn thy rng quan
rng dy chuyn san xut ch la mt s thoa hip trong ngn han.
tr hoc khng phai ch n thun la quan tr kinh doanh ma thi.
Mc du at nng sut cao, m hnh nay vn khng mang tnh
Ngc lai, no lin quan n moi n lc cua con ngi trong vic
knh t do no kem linh ng, khng tn dung c nhn lc va
gn kt nhiu ca nhn vi kin thc va ky nng khac nhau trong
ky thut. Cac suy ngh va th nghim cua ho cui cung a ti
mt t chc bt ky. Quan tr hoc cn c ap dung trong cac t
vic coi t ng hoa la cach t chc quy trnh san xut; coi lam
chc thuc khu vc th ba nh bnh vin, trng ai hoc, nha
vic theo nhom, vong cht lng va t chc da trn thng tin la
th, t chc ngh thut, cac t chc dch vu xa hi khu vc
cach quan tr ngun nhn lc. Mi cai tin trong quan ly noi trn
phat trin mau le My t sau Th chin th II vi tc cao hn
th hin vic ap dung kin thc vao cng vic, cung nh s thay
ca khu vc kinh doanh va khu vc chnh phu. Thm ch ngay ca
th lao ng tay chn vt va va d oan bng h thng va thng
khi nhu cu quan ly rt khac nhau gia nhng nha quan ly trong
tin. Theo cach noi cua Frederick Taylor, ngi ta a thay th lam
cac doanh nghip va cac t chc phi li nhun, th rt nhiu trach
vic vt va hn bng lam vic khn ngoan hn.
nhim cua ho la tng ng t vic xac nh chin lc va
Anh hng to ln cua nhng thay i nay tr nn ro rang trong
muc tiu ung n, n vic phat trin nhn lc, o lng kt
thi gian Th chin th II. n cui cuc chin, ngi c vn la
qua cng vic, ri marketing cac dch vu cua t chc v.v... Trn
nhng chin lc gia gioi hn: do phong tuyn ni a cua c
toan th gii, quan tr a tr thanh mt chc nng xa hi mi.
20
21
mt phat minh khoa hoc hay ky thut nao. Ngoai ra chung ta
Quan tr va ngh kinh doanh
hin a co mt nganh nghin cu v i mi va ngh kinh doanh

[xin xem thm i m i va kinh doanh (Innovation and
Mt bc tin quan trong trong khoa hoc quan tr va thc hanh
entrepreneurship), 1985; cua cung tac gia]. Thc s chung la mt
quan tr la vic ca hai lnh vc nay ngay nay u bao gm ngh
b phn cua quan tr hoc, da trn nhng nguyn tc ph bin
kinh doanh va s i mi, cai tin. Trc y a co luc ngi ta
va a c kim chng cua quan tr. Chung c ap dung i
coi quan tr va ngh kinh doanh la i nghch nhau, nu khng
vi ca cac t chc mi va cu, t chc kinh doanh, t chc phi li
phai la loai tr nhau. Noi vy chng khac nao noi canh tay cm
nhun, va ca chnh phu na.
an va canh tay keo v cua ngi chi v cm la i nghch hay

loai tr nhau! Ngc lai, lun lun cn n ca hai, cung mt
luc, ca hai phai cung cng tac vi nhau trong cng vic. Bt ky
Trach nhim cua quan tr hoc
t chc nao ang tn tai, du la mt cng ty, nha th, cng oan
hay bnh vin, u suy yu va kem hiu qua nu no khng i
Cac sach v quan tr thng tp trung vao chc nng cua quan
mi, cai tin. Ngc lai, bt ky t chc mi thanh lp nao cung
tr bn trong mt t chc. Hu nh khng co cun sach nao vit
se mau chong sup nu khng c quan ly. Khng i mi la
v chc nng xa hi cua no. Nhng quan tr phai i mt vi mt
ly do ph bin nht cho s suy yu cua cac t chc cu, con khng
thach thc ln nht chnh la v no a tr nn ph bin nh la
bit cach quan ly la ly do ln nht cho tht bai cua cac t chc
mt chc nng xa hi. Quan tr phai chu trach nhim trc ai?
mi thanh lp.
V iu g? Quyn lc cua quan tr c xy dng trn c s nao?
Tuy nhin khng co nhiu cun sach v quan tr quan tm n
Tnh hp phap, hp ly cua no do u ma co?
nhng vn nay. Mt ly do la v trong thi gian sau Th chin
y khng phai la nhng cu hoi kinh doanh hay kinh t, ma
th II (khi a s nhng cun sach nh vy ra i), nhim vu chu
la nhng cu hoi mang tnh cht chnh tr. Tuy nhin chung chnh
yu trong xa hi la quan ly nhng cai ang tn tai, hn la ngh
la nguyn nhn ng sau cua cuc tn cng manh me nht vao
ra nhng cai mi, cai khac bit. Trong khoang thi gian nay, a
quan tr trong lch s mt cuc tn cng d di hn nhiu so
s cac t chc phat trin theo nhng ng li t ra t 30-50
vi bt ky cuc tn cng nao do nhng ngi cng san hay cng
nm v trc. Ngay nay moi chuyn a hoan toan thay i: chung
oan tao ra o la nhng vu mua lai mang tnh cht cng ep.
ta mt ln na bc vao ky nguyn i mi, va i mi y
Thoat tin xay ra My, hin tng nay mau chong lan sang cac
khng ch n thun ham y cng ngh ma thi. Thc cht, i
nc phat trin khac thuc phng Ty. Ly do chnh la s xut
mi xa hi mt vn ma chng nay se tp trung lam ro co
hin va phat trin cua cac quy lng hu nh la mt c ng
th quan trong hn, anh hng to ln hn nhiu so vi bt ky
chnh cua cac cng ty co c phiu giao dch trn th trng chng
22
23
khoan. Cac quy lng hu nay theo phap lut la chu s hu,
phu quan trong i vi mt bac s vy. Nhng lch s, qua trnh
song v mt kinh t th o la cac nha u t, va thc s, co th
phat trin, thanh cng va cac vn cua quan tr cho thy quan
noi o la cac nha u c, hoan toan khng quan tm n cng
tr da trn mt s t cac nguyn tc cn ban, cu th la:
ty va phuc li cua no, ch n thun quan tm n vic thu c
Quan tr la noi v con ngi. Nhim vu cua quan tr la lam

sao cho con ngi co th cung nhau hoan thanh nhim vu,
tn dung im manh va loai tr im yu cua ho. o cung
chnh la muc ch cua t chc, va o la ly do tai sao quan
tr tr nn mt yu t cn ban va quyt nh. Ngay nay, tt
ca chung ta u lam vic trong cac t chc c quan ly, du
quy m ln hay nho, la doanh nghip hay la t chc phi li
nhun. Chung ta phu thuc vao quan tr trong vic kim
sng. Kha nng ong gop cho xa hi cua mi ngi phu
thuc vao vic quan tr cua t chc chung ta ang lam vic
nhiu nh phu thuc vao ky nng, n lc va cng hin cua
chnh chung ta.
V quan tr tc la hi nhp nhiu ngi vao mt cng vic

chung, no lin quan cht che vi vn hoa. Nhng iu ma
cac nha quan ly c, Anh, My, Nht hay Brazil lam u
ging nhau, song cach thc ma ho lam lai co th hoan toan
khac nhau. V th, mt trong nhng thach thc c ban i
vi cac nha quan ly cac nc ang phat trin la xac nh
c nhng phn truyn thng, lch s va vn hoa nao cua
t nc ho co th s dung nh la c s xy dng quan tr.
S khac bit gia thanh cng kinh t cua Nht vi s lac hu
cua n a phn la do cac nha quan ly ngi Nht a bit
cach trng nhng khai nim quan tr c nhp khu t
bn ngoai ln manh t vn hoa cua ho va lam cho chung
phat trin tt.
Mi doanh nghip u cn co s cam kt hng n cac muc
li tc bng tin ngay lp tc. Nguyn nhn tht s cua nhng

ngh mua lai la vic cho rng chc nng chnh cua doanh
nghip la tao ra li nhun ln nht ngay lp tc cho cac c ng.
Khng quan tm n quan tr va cng ty, nhng ke tn cng
trong cac vu mua lai mang tnh cng ep chim u th, va thng
la mau chong bo qua nhng muc tiu dai han ch chu y n
cac li ch ngn han ma thi.
Khng ch trong pham vi doanh nghip, quan tr lun phai chu
trach nhim cho vic hoan thanh cng vic. Nhng kt qua cng
vic co th c nh ngha nh th nao, o lng ra sao? Lam
th nao thuc y cng vic, va quan tr phai chu trach nhim
trc ai? Ring vic t ra nhng cu hoi trn a cho thy thanh
cng va tm quan trong cua quan tr. Tuy nhin vic cn hoi
nhng cu nh vy cung la mt li ph phan vi cac nha quan
ly. Ho vn cha chu tha nhn s thc rng ho ang ai din
cho quyn lc, va quyn lc cn mang tinh hp phap va tnh chu
trach nhim giai trnh.
Quan tr la g?
Nhng quan tr la g? Liu o co phai la mt tp hp cac ky
thut va manh khoe, hay hang loat cac cng cu phn tch ang
c giang day trong cac trng kinh doanh? Tt ca nhng cai
o tt nhin u quan trong, ging nh nhit k va c th giai
24
25
tiu chung va cac gia tr chia se. Khng co s cam kt o th

khng phai la mt doanh nghip, ma ch la mt am ngi
hn tap. Mt doanh nghip phai co cac muc tiu n gian,
ro rang, thng nht. S mnh cua t chc phai u ln, u ro
rang tao iu kin hnh thanh mt hoai bao chung. Cac
muc ch th hin s mnh phai ro rang, cng khai, thng
xuyn c tai khng nh. Cng vic u tin cua quan tr
la suy ngh, t ra, minh hoa bng v du cac muc tiu, muc
ch va gia tr noi trn.
h
Quan tr cung tao iu kin cho doanh nghip va cac thanh

vin cua no kha nng tip tuc phat trin khi cac nhu cu va
c hi thay i. Mi doanh nghip u la mt t chc day
va hoc. Cn xy dng qua trnh ao tao va phat trin moi
cp mt cach lin tuc, khng ngng ngh.
Doanh nghip bao gm nhiu ca nhn vi ky nng va tri thc

khac bit, thc hin nhiu cng vic khac nhau. Doanh nghip
phai c xy dng trn c s giao tip va trach nhim ca
nhn. Moi thanh vin u phai suy ngh va hiu ro muc tiu
mnh hng ti, ng thi am bao rng cac ng nghip
cua ho cung phai hiu nhng muc tiu o. Tt ca moi ngi
cn hiu mnh co trach nhim va yu cu g vi cac thanh
vin khac, va ngc lai.
26
Doanh s u ra hay li nhun rong u khng phai la cach

o lng y u i vi hiu qua cua quan tr va doanh
nghip. V th th trng, kha nng i mi, nng sut, phat
trin con ngi, cht lng, cac kt qua tai chnh v.v... tt ca
u rt quan trong i vi kt qua hoat ng chung cua mt
t chc. Cac t chc phi li nhun cung cn cac cach o lng
kt qua hoat ng trong mt s lnh vc cu th lin quan
n s mnh cua chung. Ging nh con ngi cn hang loat
bin phap, cach thc co th anh gia chung v sc khoe,

cac t chc cung cn rt nhiu bin phap khac nhau anh
gia sc khoe va tnh hnh hoat ng cua chung. Kt quan
hoat ng phai c gn lin vi doanh nghip va quan tr;
cn c o lng (hay t ra la c anh gia); va cn lin
tuc phat trin, nng cao.
h
Cui cung, iu cn nh i vi moi t chc la: kt qua lun

lun tn tai bn ngoai. Kt qua cua kinh doanh la khach
hang co nhu cu c thoa man. Kt qua cua mt bnh vin
la bnh nhn c cha lanh. Kt qua cua mt trng hoc
la vic hoc vin hoc c kin thc g o co th ap dung trong
cng vic vao 10 nm sau. Bn trong mt t chc, ch co chi
ph ma thi.
Cac nha quan ly hiu c va hanh ng theo nhng nguyn

tc trn se at thanh cng ln trong ngh nghip cua ho.
Quan tr nh la mt ngh thut t do

Ba mi nm trc y, nha khoa hoc, tiu thuyt gia ngi
Anh C. P. Snow tng noi v hai nn vn hoa trong xa hi ng
ai. Tuy nhin quan tr khng phu hp vi cac tiu chun vn
hoa nhn vn hay vn hoa khoa hoc ma Snow ra. Quan tr
lin quan n hanh ng va ap dung, kt qua chnh la thc o
kim tra no. iu o khin quan tr tr thanh mt cng ngh.
Nhng quan tr cung lin quan n con ngi, cac gia tr va s
phat trin cua ho iu nay khin no mang tnh cht nhn vn.
ng thi quan tr con lin quan va co anh hng ti cu truc
xa hi va cng ng. Tht s, bt ky ai, nh tac gia, a tng co
27
QUY M CUA QUAN TR
dp lam vic vi cac nha quan ly thuc cac cp khac nhau, u

nhn thy rng quan tr lin quan mt thit n cac vn thuc
2.
QUY M CUA QUAN TR
v ao c, lun ly: ban cht cua con ngi, iu tt va iu xu...

V th quan tr la cai theo truyn thng c goi bng cai tn
ngh thut ph thng. Ph thng bi no lin quan n cac
kin thc cn ban, kin thc t thn, tr thng minh va kha nng
lanh ao. Ngh thut bi no cung lin quan n kha canh thc
hanh va ap dung. Nha quan ly s dung moi kin thc va s hiu
bit v con ngi va cac khoa hoc xa hi, bao gm tm ly hoc va
hoc t nhin na. Nhng ho phai tp trung hng nhng kin
thc o n cac kt qua va tnh hiu qua, chng han nh cha
cua ban thn, ma la hoan thanh mt muc ch xa hi nht
khoi cho bnh nhn, day mt sinh vin, xy mt cy cu, hay
nh; va thoa man nhng nhu cu nht nh cua xa hi, cng
thit k va ban mt phn mm nao o.
ng hay cac ca nhn n le. Chung la cac phng tin, khng
trit hoc, kinh t hoc, lch s va ao c; cung nh ca cac khoa
V nhng ly do nu trn, quan tr cang luc se cang tr thanh

mt nganh, mt cach thc hanh ma qua o khoa hoc nhn vn
mt ln na at c s cng nhn va anh hng cua mnh.
oanh nghip hay cac th ch cung cp dch vu cng u la

cac b phn cua mt xa hi. Chung khng tn tai v li ch
phai la cu canh. V nhng th ch nay, cu hoi cn t ra khng

phai la Ho la ai?; ma phai la Ho cn lam g, nhim vu cua ho
la g?.
Quan tr, n lt no, lai la mt b phn cua th ch/t chc.
Cu hoi Quan tr la g? se n sau. Trc tin chung ta phai
tp trung nhn din quan tr trong, va qua cac nhim vu cua no.
Co ba nhim vu khac nhau, vi tm quan trong nh nhau, ma
quan tr phai hoan thanh am bao cho t chc hoat ng va
ong gop theo chc nng cua no.
28
Thit lp cac muc ch va muc tiu cu th cho t chc, du

o la mt cng ty, mt bnh vin hay mt trng ai hoc.
Lam cho cng vic va i ngu lao ng tr nn co hiu qua,

nng sut cao.
Quan ly cac anh hng xa hi va cac trach nhim xa hi

29
S mnh
QUY M CUA QUAN TR
Kt qua, thanh tu cua ngi lao ng
Mt t chc tn tai v mt muc ch va s mnh cu th, no co
Nhim vu th hai cua quan tr la lam sao cho cng vic va i
mt chc nng xa hi cu th. Trong mt doanh nghip, o co ngha
ngu lao ng tr nn co hiu qua, nng sut cao. Doanh nghip
la kt qua kinh t.
hay bt c t chc nao u ch co mt ngun lc thc s, o la
Vi nhim vu u tin nay (kt qua kinh t), cac t chc kinh
con ngi. No se thanh cng nu co kha nng s dung hiu qua
doanh va t chc phi li nhun co s khac bit (con i vi cac
ngun lc nay. Cac muc tiu ra se at c thng qua cng
nhim vu khac th hoan toan tng t nhau). Ch t chc kinh
vic. V vy, lam cho cng vic tr nn hiu qua va co nng sut
doanh, tn tai v li ch kinh t, mi co s mnh la kt qua kinh
la mt chc nng chu cht. Nhng trong xa hi hin ai, cac t
t ma thi. Trong cac t chc khac nh bnh vin, nha th, trng
chc con ng thi la phng tin giup cac ca nhn kim sng,
hoc, qun i... vic xem xet v kha canh kinh t c han ch,
tm kim a v xa hi va cng ng, at c nhng thanh tu
de dt. Trong mt doanh nghip, kt qua kinh t la muc tiu, la
va thoa man cho chnh ho. V nhng le o, lam cho i ngu lao
ly do tn tai cua no.
ng hiu qua, nng sut cao tr nn v cung quan trong, va la
Quan tr kinh doanh phai lun t li ch kinh t ln hang u,

trong moi quyt nh va hanh ng cua no. Ly do tn tai cung
mt thc o mc hoan thanh cng vic cua t chc. o chnh

la mt nhim vu quan trong cua quan tr.
nh thm quyn cua quan tr kinh doanh ch co th c giai
T chc cng vic theo logic ni tai cua no mi ch la bc u.
thch thng qua kt qua kinh doanh ma no tao ra. Nu khng
Bc th hai, kho khn hn nhiu, la lam cho cng vic phu hp
tao ra kt qua kinh t, quan tr kinh doanh tht bai. Cu th, no
vi ngi lao ng va nn nh la logic cua ho co th khac rt
tht bai nu nh khng a ra c san phm, dch vu ma khach
xa logic cng vic. Lam cho ngi lao ng at thanh tch cao
hang mong mun, tai mc gia ma khach hang ng y thanh toan.
oi hoi phai xem xet ho nh nhng ca nhn vi c im tm
Quan tr cung tht bai nu no khng lam phat trin, hay t nht
sinh ly ring bit, kha nng va han ch cu th, cung nh co nhng
la duy tr, kha nng sinh li (tao ra cua cai) cua cac ngun lc
cach hanh ng rt khac nhau.
kinh t c giao cho no. Du cho bt ky cu truc kinh t -chnh

tr nao, thuc h t tng xa hi nao; th iu o cung co ngha
la trach nhim tao ra li nhun.
Trach nhim xa hi
Nhim vu th ba cua quan tr la quan ly cac anh hng va trach
nhim xa hi cua t chc. Khng co t chc nao t thn tn tai
30
31
MUC CH VA MUC TIU CUA KINH DOANH
va la cu canh cho chnh no ca. Mi t chc la mt b phn cua

xa hi, hoat ng v li ch xa hi. Kinh doanh khng h la ngoai
l. Kinh doanh t do c tha nhn khng phai v iu o la
tt cho kinh doanh, ma ch v no tt cho xa hi noi chung.
3.
MUC CH VA MUC TIU
CUA KINH DOANH
Kinh doanh tn tai cung cp san phm, dch vu cho khach

hang; hn la cung cp vic lam cho ngi lao ng va nha
quan ly, hay thm ch la kim li ch cho cac c ng. Bnh
vin khng tn tai v li ch cua bac s hay y ta, ma v li ch cua
bnh nhn, nhng ngi co mong mun duy nht la c khoi
bnh va khng bao gi phai quay lai o na. Mt cach tm ly,
a ly, vn hoa hay xa hi ma noi, cac th ch, t chc bt buc
phai la mt b phn cua cng ng.
thc hin nhim vu san xut va cung cp hang hoa, dch
vu, doanh nghip phai co anh hng ln con ngi, cng ng
va xa hi. Doanh nghip cn co anh hng va quyn lc ln nhn
vin, nhng ngi co muc ch, muc tiu khng c xac nh
bi doanh nghip va bn trong pham vi doanh nghip ma thi.
No cung cn anh hng ln cng ng vi vai tro mt ngi hang
xom, la ngi cung cp cng vic va ong thu (va ca rac thai va
cht nhim na!!!). Va hn na, trong xa hi gm nhiu t chc
cua chung ta, doanh nghip con cn quan tm n s lng (hang
hoa va dch vu cung cp) va cht lng cua cuc sng: mi trng
nhn vn va xa hi cua con ngi va cng ng.
hi c hoi kinh doanh la g, mt doanh nhn thng tra
li La mt t chc nhm tao ra li nhun. Mt kinh t gia
in hnh co le cung a ra cu tra li tng t. Vn la ch:

cu tra li trn khng ch khng chnh xac, ma con khng thch
hp, khng lin quan na.
Hoc thuyt kinh t ph bin v s mnh va hanh vi doanh
nghip nh la ti a hoa li nhun (thc cht ch la din giai mt
cach phc tap hanh vi mua re ban t) ch co th din ta cach
lam n cua Richard Sears (ngi sang lp cng ty Sears, Roebuck)
ma thi. No khng th giai thch cach thc hoat ng cua cng
ty Sears, Roebuck hay bt ky cng ty nao khac; hoc ra cach
thc ma nhng doanh nghip nay nn vn hanh. Khai nim ti
a hoa li nhun, thc s ma noi, la v ngha. S nguy him cua
khai nim nay la ch no lam cho kha nng sinh li tr thanh
mt cai g o huyn b, kho hiu.
Li nhun va kha nng sinh li la quan trong, thm ch quan
32
33
trong i vi xa hi hn la vi doanh nghip. Tuy nhin kha nng
c gng cng hin cho con ngi. ng c kim li va h qua ti
sinh li khng phai la muc tiu, ma ch la mt yu t trong hoat
a hoa li nhun cua khai nim nay hoan toan khng lin quan
ng kinh doanh. Li nhun cung khng phai la ly do, nguyn
g n chc nng, muc ch cua kinh doanh, hay cng vic quan
nhn cua hanh vi kinh doanh, quyt nh kinh doanh, ngc lai
ly mt doanh nghip.
no ch la cach th, la thc o hiu lc cua nhng yu t k trn.
S thc, khai nim trn khng ch khng thch hp hay lin
Nu cac thin s ngi vao v tr giam c thay cac doanh nhn,
quan, ma no con co hai na. o la nguyn nhn chnh cua s
ho cung phai quan tm n kha nng sinh li cua doanh nghip,
hiu lm v ban cht cua li nhun va s thu ch vi li nhun,
bt chp vic ho hoan toan khng ham thch g vic kim li.
ca hai la nhng cn bnh nguy him nht cho cac xa hi cng
Cn nguyn cua s lung tung y nm ngay trong s hiu
nghip. No phai chu trach nhim cho nhng chnh sach sai lm
lm rng ng c cua mt con ngi (tc cai goi la ng c kim
nht My va chu u; nhng chnh sach da trn s hiu sai v
li cua doanh nhn) chnh la cai giai thch hanh vi hay hng
ban cht, chc nng va muc ch cua doanh nghip. Va no cung
n hanh ng ung cua ngi y. Kho co th oan chc liu co
la nguyn nhn chnh cua nim tin ph bin rng co s mu
tn tai mt ng c kim li nh th hay khng. Y tng nay do
thun ni tai gia li nhun va kha nng ong gop cho xa hi
cac kinh t gia c in a ra nhm giai thch mt thc t kinh
cua mt cng ty. Trn thc t, mt cng ty ch co th ong gop
t ma hoc thuyt v cn bng tnh cua ho khng giai thch ni.
cho xa hi mt khi no at li nhun cao ma thi.
Thc ra cha tng co bng chng v s tn tai cua ng c kim

li, va t lu chung ta a tm ra li giai ap chnh xac cho cac
hin tng thay i va tng trng kinh t ma luc u ng c
kim li a c s dung giai thch.
Vic co tn tai hay khng mt ng c kim li chng h lin
quan n vic hiu ro hanh vi kinh doanh, li nhun va kha nng
kim li. Vic mt ng Jim Smith nao o kinh doanh kim li
nhun ch lin quan n chnh ng ta ma thi. iu o khng
cho chung ta bit Jim Smith lam g, lam nh th nao. Chung ta
khng bit thm c g v cng vic cua mt nha tm kim
uranium hoang mac Nevada khi ch nghe noi rng anh ta ang
c kim tin t cng vic nay. Tng t, ta cung chng bit g
hiu kinh doanh la g, chung ta phai bt u vi muc ch

cua no. Muc ch nay phai nm ngoai kinh doanh. Thc cht ma
noi, no phai nm trong xa hi, bi doanh nghip la mt b phn
cua xa hi. Ch co mt nh ngha chnh xac cho muc ch kinh
doanh: tao ra khach hang.
Th trng khng phai c tao ra bi Chua tri, bi t nhin,
hay bi cac lc lng kinh t; ma chnh la bi cac doanh nhn.
Khach hang co th co nhu cu trc khi ho c doanh nghip
cung cp phng tin thoa man nhu cu o. Tuy nhin, nhu cu
noi trn vn ch la mt nhu cu tim nng, cho n khi doanh
nhn, bng nhng hanh ng nht nh, chuyn chung thanh
thm v cng vic cua mt bac s tim mach khi ngi ta noi rng
nhng nhu cu tht s. Va ch khi o mi co khach hang va th
anh ta lam ngh nay kim sng, hay thm ch noi anh ta ang
trng tht s. Trong nhng trng hp khac, khach hang tim
34
35
nng co th khng h cam thy nhu cu san phm chng han
bin a chng to rng thc ra marketing khng c thc hanh
nh khng ai bi t mnh se c n m t ma y vi tnh hay ma y
nhiu trn thc t. Noi theo cach khac, chu ngha tiu dung la
photocopy cho n khi nhng san phm nay xut hin. Co th
s xu h cua marketing.
se khng co nhu cu v san phm cho n khi cac hanh ng
Tuy nhin, chu ngha tiu du n g cu n g la m t c h i cho
kinh doanh tao ra nhu cu bng i mi san phm, quang cao,
marketing. No buc kinh doanh phai hng v th trng trong
kha nng ban hang v.v... Trong moi trng hp, chnh hanh ng
ca hanh ng va cac tuyn b cua mnh.
kinh doanh a tao ra khach hang.
Trn tt ca moi th, chu ngha tiu dung cn xoa bo s lung
Chnh khach hang la ngi quyt nh kinh doanh la g. Khi
tung va nhm ln vn la nguyn nhn giai thch tai sao marketing
khach hang sn sang thanh toan cho hang hoa hay dch vu, ho
rt t c thc hin tht s nh vy. Khi noi v marketing, cac
a chuyn cac ngun lc kinh t thanh cua cai, chuyn cac s
nha quan ly thng am ch ti cac chc nng ban hang c t
vt thanh hang hoa. Cai ma khach hang mua va coi la co gia tr
chc. Thc ra o ch la ban hang, nhm tm kim th trng cua
khng ch la mt san phm; no con la gia tr s dung, tc la cai
chung ta. Trong khi o marketing thc s bt u vi khach
ma san phm/dch vu o em lai cho ho.
hang, vi nhng nhu cu, gia tr, nhn thn cua ho. Cu hoi t
ra khng phai la Chung ta mun ban cai g? hay y la tac
dung cua san phm/dch vu cua chung ti; ma phai la Khach
Muc ch cua kinh doanh
hang mun mua g? va y la s thoa man nhu cu va gia tr

ma khach hang tm kim.
Vi muc ch tao ra khach hang, mt doanh nghip ch co hai

chc nng c ban ma thi, o la marketing va i mi.
B t ch p s nh n ma n h va o marketing va phng pha p
marketing, rt nhiu doanh nghip marketing vn ch la li noi
ch cha i vao thc t. Chu ngha tiu dung a chng to iu
o. Bi chnh cai ma chu ngha tiu dung oi hoi kinh doanh la
cai ma kinh doanh thc s a ra th trng. No oi hoi kinh
doanh phai xut phat t nhu cu, thc t, gia tr cua khach hang.
No oi hoi muc tiu cua kinh doanh la thoa man nhu cu khach
hang, kinh doanh phai xy dng ch khen thng da trn
mc ong gop cho khach hang. Vic sau hai mi nm h hao
v marketing ma chu ngha tiu dung vn la mt phong trao ph
36
Thc s ma noi, marketing va ban hang i nghch nhau hn

la tng ng, hay thm ch hn la b sung cho nhau.
Ai o co th noi rng lun tn tai nhu cu ban hang. Tuy nhin,
muc tiu cua marketing la lam cho vic ban hang tr nn tha
thai. Muc tiu cua marketing la hiu ro khach hang n mc san
phm/dch vu phu hp vi khach hang va co th t ban c.
Ch mt mnh marketing khng tao nn doanh nghip. Trong
mt nn kinh t tnh, khng co doanh nhn ma cung chng co
doanh nghip. Trong mt xa hi tnh, trung gian la cac nha mi
gii nhn thu lao di dang ph, hay cac nha u c khng h
tao ra gia tr.
37
Mt doanh nghip ch tn tai trong mt nn kinh t m rng,
thc n tc la tm ra mt th trng mi; con ban tu lanh nhm
hay t nht la trong mt nn kinh t coi thay i la cai g o t
gi thc n khng... qua lanh th thc cht cung ngang vi vic
nhin, chp nhn c. Va kinh doanh chnh la b phn tng
tao ra mt san phm mi. V mt cng ngh th ng nhin y

la mt san phm cu, song v mt kinh t th ro rang la mt s
trng, m rng va thay i.

V th chc nng th hai cua kinh doanh la i mi, cai tin,
cai tin ro rt.
tc vic cung cp nhng s thoa man kinh t khac nhau. Ch
Du g i na, cai tin khng phai la phat minh. y la mt thut
cung cp hang hoa va dch vu mang tnh kinh t th khng u;
ng kinh t hn la mt thut ng v cng ngh. Cac cai tin khng
kinh doanh phai cung cp nhng hang hoa tt hn, kinh t hn.
mang tnh cng ngh (ch mang tnh kinh t hay xa hi) t ra cung
khng kem phn quan trong hn so vi cac cai tin cng ngh.
Mt doanh nghip khng cn phai lun phat trin ln hn (v quy

i mi, cai tin co th dn n ha gia iu ma cac kinh t
Trong t chc cua mt doanh nghip, i mi - cai tin khng

th c coi la mt chc nng ring bit nh marketing. Khng
gia quan tm hn ca, v ly do n gian: gia ca la yu t duy nht
han ch trong pham vi cua mt b phn nht nh, tinh thn nay
co th xem xet bng cac cng cu nh lng. Nhng kt qua con
phai trai rng trn moi b phn, chc nng va hoat ng cua
doanh nghip. i mi trong phn phi cung khng kem phn
m), ma cn lun tin b (v cht lng).
co th la mt san phm mi va tt hn, mt tin nghi mi, hay

s hnh thanh mt nhu cu mi.
S i mi co ch nht la tao ra mt san phm/dch vu khac
vi tim nng thoa man nhu cu, hn la mt s cai tin thng
thng. Thng thng san phm mi se co chi ph cao hn, song
nhn chung th no se lam nn kinh t hiu qua hn. V du, thuc
khang sinh co chi ph cao hn so vi cac ming gac lanh, vn la
phng thuc duy nht ma cac bac s co trong tay trc y
cha tr cn bnh vim phi.
i mi cung co th giup phat hin ra nhng gia tr s dung
mi cho nhng san phm cu. Mt ngi ban hang chao ban thanh
cng san phm... tu lanh cho dn Eskimo nhm giup thc n cua
quan trong so vi i mi trong san xut; hay i mi trong mt

cng ty bao him hoc mt ngn hang. i mi co th c nh
ngha nh la nhim vu tao ra, cung cp thm cho cac ngun nhn
lc va vt lc nhng kha nng mi, to ln hn nhm tao ra gia
tr, cua cai.
Nha quan ly phai chuyn nhu cu cua xa hi thanh c hi kinh
doanh co li. o cung la mt nh ngha cua i mi, cai tin.
iu nay cn nhn manh hn vao thi im hin nay, khi ma
chung ta y thc hn v cac nhu cu cua xa hi, trng hoc, trung
tm y t, cac thanh ph, va mi trng.
Doanh nghip, bnh vin hay cac c quan chnh phu ngay nay
ho khoi b ng lanh cung co th c coi la mt nha cai tin
u kt hp rt nhiu ca nhn co ky nng va trnh cao moi

cp bn trong t chc. Tuy nhin, ky nng va trnh cao
nh th anh ta tao ra mt quy trnh san xut mi, hay phat minh
cung co ngha la anh hng cua quyt nh v cach thc lam vic
ra mt san phm mi. Ban tu lanh cho dn Eskimo gi lanh
ang b e doa.
38
39
Kt qua la, cac quyt nh anh hng n toan b doanh nghip
Vic tra li cu hoi Cng vic kinh doanh cua chung ta la g
cung nh kha nng hoat ng cua no c a ra moi cp cua
la trach nhim u tin cua i ngu quan ly cp cao trong cng
t chc, thm ch cac cp bc thp. Cac quyt nh ham cha
ty.
rui ro (lam g va khng lam g, tip tuc hay chm dt cng vic
Co le nguyn nhn quan trong nht cua nhng tht bai trong
g, theo ui hay t bo san phm, cng ngh, th trng nao...)
kinh doanh la vic ngi ta a khng danh u s quan tm, suy
trong thc t ang c thc hin bi hang loat ngi co chc
ngh v cac vn nh muc ch va s mnh kinh doanh. Ngc
vu thp, thng thng la nhng ngi khng co chc danh quan
lai, tai nhng cng ty thanh cng nh Telephone Company hay
ly theo truyn thng, nh nha nghin cu, ky s thit k, ngi
Sears; thanh cng phn ln da trn vic nu ra cu hoi Cng
lp k hoach san phm, k toan thu v.v...
vic kinh doanh cua chung ta la g? mt cach ro rang, chu ng,
Mi ngi trong s noi trn u ra quyt nh da trn mt ly
va tra li trit cu hoi o.
thuyt v kinh doanh nao o. Noi mt cach khac, ho u a tra
Lin quan n nh ngha v muc ch va s mnh kinh doanh,
li cac cu hoi: Cng vic kinh doanh cua chung ta la g, cng
ch co mt s tp trung, mt khi im duy nht, o chnh la
vic o nn thc hin nh th nao? Do o nu nh cac nha quan
khach hang. Chnh khach hang nh ngha kinh doanh. Kinh
ly cp cao trong doanh nghip khng suy ngh va tm ra cu tra
doanh khng c nh ngha bi tn goi hay iu l cng ty,
li cho nhng cu hoi trn, th nhng ngi ra quyt nh trong
ma bi nhu cu cua khach hang c thoa man khi mua san
kinh doanh se quyt nh va hanh ng da trn nhng ly thuyt
phm, dch vu t cng ty. Thoa man nhu cu khach hang la s
khac nhau, i khi khng phu hp nhau, hay thm ch xung t
mnh va muc ch cua bt c vic kinh doanh nao. Va nh vy,
nhau. Nh th ho se dn dn tach xa nhau, i v nhiu hng
cu hoi Cng vic kinh doanh cua chung ta la g? ch co th
ma khng h hay bit. V vy, tm nhn, hoai bao chung, hiu
c tra li bng cach quan sat kinh doanh t bn ngoai, t quan
bit chung, s thng nht v hng i va n lc cua toan b t
im cua khach hang va th trng. Tt ca nhng g khach hang
chc ch co th co c nu nh ngha thanh cng cng vic
quan tm la nhng gia tr, nhu cu, thc t cua chnh ho. Chnh
kinh doanh cua chung ta la g va no se phat trin nh th nao.
bi ly do nay ma moi n lc xac nh mt tuyn b v kinh doanh
Dng nh khng co g n gian hn vic xac nh cng vic
u phai bt u vi hoan canh thc t, hanh vi, ky vong va cac
kinh doanh cua mt cng ty! Mt nha may thep san xut thep,
gia tr cua khach hang.
mt hang xe la cung cp dch vu vn chuyn ng st i vi
Ai la khach hang?, v th, tr thanh cu hoi u tin va ct
hanh khach va hang hoa, mt cng ty bao him bao him rui ro
yu nht t ra khi xac nh muc tiu va s mnh kinh doanh.
hoa hoan, mt ngn hang cho vay tin... Thc s Cng vic kinh
y khng h la mt cu hoi d tra li, tuy no rt ro rang, n
doanh cua chung ta la g? la mt cu hoi kho, va cu tra li co
gian. Cach thc tra li cu hoi nay se quyt nh cach thc doanh
th la bt c iu g nhng bt buc phai ro rang.
nghip nh ngha chnh cng vic kinh doanh cua mnh.
40
41
Khach hang la ngi s dung sau cung mt san phm/dch
tr vn chuyn, ma mua v th cua no. Chnh cu tra li nay a
vu. Khng bao gi ch co mt khach hang, lun lun co t hai
cu Cadillac, va trong vong khoang hai nm sau o, cng ty phat
khach hang tr ln. Mi khach hang xac nh mt cng vic kinh
trin bt chp cuc khung hoang din ra.
doanh, co ky vong va gia tr khac nhau, mua nhng th khac

nhau.
Cu hoi Cng vic kinh doanh cua chung ta la g? thng c

t ra khi cng ty gp kho khn. ng nhin phai nh vy thi!
Hu ht cac doanh nghip u co t nht la hai khach hang.
Va iu nay co th em lai nhng kt qua kha quan, cu thoat
Mt doanh nghip san xut tham co cac nha thu va cac gia nh
cng ty khoi s suy thoai tng nh v phng ao ngc. Tuy
la khach hang, ca hai u co th mua san phm. Nha san xut
nhin, ch i cho n khi cng ty hoc nganh kinh doanh gp
hang tiu dung cung co t nht hai khach hang: cac ba ni tr va
rc ri nh trn cung ging nh chi roulette kiu Nga vy. o
nhng ngi ban hang tap hoa. Se la khng tt nu ch co cac
la mt kiu quan ly v trach nhim. Cu hoi trn phai c t
ba ni tr mua hang ma cac ca hang tap hoa khng mua; hay
ra ngay t khi khi s kinh doanh, nht la i vi nhng doanh
ngc lai.
nghip co tham vong phat trin. Thi im quan trong nht
Cung cn t ra cu hoi: Khach hang u? Mt trong nhng

b quyt thanh cng cua Sears vao thp nin 20 la ho a kham
hoi cu nay mt cach nghim tuc la khi cng ty a thanh cng

nht nh.
pha ra rng khach hang cu a vao mt v tr khac: nhng ngi
Thanh cng lun khin chnh nhng cach thc, hanh vi tao ra
nng dn a di chuyn nhiu hn va bt u mua sm trong
no tr nn li thi. No tao ra nhng thc t mi. Hn na, thanh
cac th trn.
cng tao ra nhng vn khac nhau cua no. Ch trong chuyn
Cu hoi tip theo se la: Khach hang mua g?

Nhng thanh vin cua Cadillac noi rng ho san xut ra xe hi,
c tch mi co kt thuc kiu Sau o ho sng hanh phuc bn nhau

mai mai.
va cng vic kinh doanh cua ho c goi la B phn Cadillac cua
mt cng ty ang thanh cng, ban quan ly khng d dang
hang General Motors. Nhng khi mt khach hang mua xe Cadillac,
t ra cu hoi Cng vic kinh doanh cua chung ta la g?. Moi
anh ta mua gia tr s dung trong giao thng cua chic xe, hay
ngi trong cng ty u ngh rng cu tra li a qua ro rang,
chu yu la mua v danh ting cua san phm nay? Liu Cadillac
khng ang tranh lun. Chng ai lai i tranh cai vi thanh
co th canh tranh vi cac nhan xe khac nh Chevrolet, Ford hay
cng ca, chng ai mun xao trn moi th ln lam g.
Volkswagen? Nicholas Dreystadt, vin th may sinh c, ngi
Sm mun g th tt ca nhng cu tra li tt nht cho cu hoi
mua lai Cadillac trong thi ky ai Khung hoang u thp nin
Cng vic kinh doanh cua chung ta la g? cung u se tr nn
30 a tra li nh sau: Cadillac canh tranh vi kim cng va ao
li thi. Hu nh khng co nh ngha nao v muc tiu va s mnh
khoac lng chn. Khach hang mua loai xe nay khng mua gia
kinh doanh ng vng ti 30 nm, ch ng noi la 50 nm.
42
43
Thng thng ngi ta ch ky vong mt pham vi c 10 nm tr

lai ma thi!
Nha quan ly cn d oan cac thay i trong cu truc th trng

bt ngun t thay i trong nn kinh t, th hiu, thoi quen, hay
Khi hoi Cng vic kinh doanh cua chung ta la g?, nha quan
thay i do canh tranh gy ra. Canh tranh phai c nh ngha
ly ng nhin cung cn hoi thm Cng vic kinh doanh o se
theo khai nim cua khach hang v san phm/dch vu khach hang
la g trong tng lai? u la nhng thay i trong mi trng
mua; va v th, se bao gm ca canh tranh trc tip va canh tranh
(hin a nhn thy c) co nhiu kha nng anh hng n c
gian tip.
im, muc tiu va s mnh kinh doanh? Hn na, chung ta phai
Cui cung, nha quan ly cn hoi va xac nh nhu cu nao cua
kt hp nhng d oan noi trn vao t tng kinh doanh, muc
khach hang cha c thoa man y u bi cac san phm/dch
tiu, chin lc va phn cng cng vic nh th nao?
vu hin co. Kha nng t ra va tra li cu hoi nay mt cach ung
Mt ln na, th trng vi nhng tim nng va xu hng cua
n se tao nn s khac bit gia mt cng ty tng trng tt vi
no lai la xut phat im. Trong 5 hay 10 nm ti, chung ta co
cac cng ty co tng trng phu thuc vao s ln xung cua nganh
th d oan kinh doanh n mt th trng ln ti mc nao
hay nn kinh t.
vi gia nh rng khng co thay i c ban nao v khach hang,

cu truc th trng va cng ngh? Nhng yu t nao anh hng
Chung ta nn kinh doanh g?
n nhng d oan y?
Xu hng quan trong nht thng thng lai t c quan tm
nht: o la nhng thay i trong cu truc dn s va nhng ng
Cu hoi Chung ta se kinh doanh g trong tng lai? ham y

s thch nghi vi nhng hay i c d oan. iu nay cung
c cua dn chung. Theo truyn thng, cac doanh nhn coi dn
hng ti vic iu chnh, m rng va phat trin cng vic kinh
s la mt hng s, va gia nh nay trc y la ung. Dn s
doanh hin tai.
thay i mt cach chm chap, tr khi co nhng bin c ln nh

chin tranh hay nan oi. Tuy nhin, ngay nay iu nay khng
con ung na: ca cac quc gia phat trin va cac quc gia ang
phat tirn, dn s co th va thc t ang thay i ang k.
Tm quan trong cua yu t dn s khng ch nm anh hng
ma cu truc dn s tac ng ln sc mua, thoi quen mua sm,
hay quy m va cu truc cua i ngu lao ng. Thay i dn s
la nhng s kin duy nht lin quan n tng lai, nhm lam
cho cac d oan gn hin thc hn.
44
Tuy nhin cung cn t ra cu hoi Chung ta nn kinh doanh

g? C hi nao co th m ra hoc hnh thanh at muc tiu va
s mnh kinh doanh nu chung ta tin vao mt lnh vc kinh
doanh khac?
Cac doanh nghip khng quan tm n cu hoi trn co th bo
qua nhng c hi ln cua ho.
Khi xem xet tra li cu hoi trn, cac yu t quan trong la nhng
thay i trong xa hi, kinh t, th trng; sau o la kha nng cai
tin va sang tao.
45
Khng kem phn quan trong so vi quyt nh cac vn mi
1. Muc tiu phai xut phat t cai ma chung ta ang, se va nn
va khac la vic loai bo mt cach co h thng nhng cai cu ky,
kinh doanh, hoan toan khng mang tnh tru tng. o phai la
khng con phu hp vi s mnh va muc tiu kinh doanh, khng
cac cam kt hanh ng nhm at c s mnh kinh doanh, ng
em lai s thoa man cho khach hang, khng ong gop g ni bt.
thi lp nn cac tiu chun o lng kt qua cng vic. Noi cach
V vy, trong qua trnh quyt nh v kinh doanh trong hin
khac, cac muc tiu th hin chin lc cn ban cua doanh nghip.
tai va tng lai, mt bc quan trong la phn tch h thng tt
2. Cac muc tiu phai mang tnh vn hanh: co th chuyn thanh
ca san phm, dch vu, quy trnh, th trng, s dung, knh phn
cac muc tiu va cng vic cu th. Chung phai la c s va ng
phi hin co. Tt ca co ang hoat ng tt hay khng, va liu
lc thuc y cho cng vic va thanh tch.
con co th tip tuc hoat ng tt hay khng? Chung co kha nng

em lai gia tr cho khach hang hm nay va ca ngay mai hay
3. Muc tiu phai tp trung c cac n lc va ngun lc. Muc
khng? Chung co con phu hp vi thc t v dn c, th trng,
tiu phai cht loc t cac muc ch chung va tng quat cua kinh
cng ngh va nn kinh t hay khng? Nu khng, lam sao chung
doanh, nh vy cac ngun lc chu yu nh con ngi, vn, c
ta co th dt bo chung hay ch t la khng thm ngun lc
s vt cht co th c tp trung. Muc tiu phai mang tnh chon
va n lc hn na? Nu nhng cu hoi trn khng c t ra
loc, hn la bao quat tt ca moi th.
va tra li mt cach nghim tuc va co h thng th ngay ca nh
4. Phai co nhiu muc tiu, khng ch la mt muc tiu ring le.
ngha tt nht v cai ma chung ta ang, se va nn kinh doanh
a s cac tranh lun hin nay v quan tr theo muc tiu lin
cung ch la nhng li sao rng ma thi. Moi ngun lc se ch c
quan n vic tm ra mt muc tiu duy nht. Vic tm kim nay
s dung bao v ngay hm qua - qua kh. Se chng ai co thi
khng ch khng co li g, ma con co hai na. Quan ly mt doanh
gian, ngun lc va y ch tm hiu v ngay hm nay, ch ng
nghip ngha la cn bng nhiu nhu cu va muc ch khac nhau,
noi n vic xy dng tng lai na.
iu nay d nhin a ti nhiu muc tiu khac nhau.
Xac nh muc ch va s mnh kinh doanh la cng vic kho

khn va y rui ro. Nhng chnh no mi giup doanh nghip xac
nh c cac muc tiu, chin lc, tp trung cac ngun lc va
bt u cng vic. No cho phep quan ly mt doanh nghip hng
ti hiu qua va thanh tch.
Cac nh ngha c ban v kinh doanh, muc ch va s mnh
cn c chuyn thanh cac muc tiu cu th; nu khng chung
vn se ch la nhng y nh tt ep khng tr thanh hin thc ma
thi.
46
5. Cn co muc tiu trn moi lnh vc co anh hng ti s tn

tai, sng con cua doanh nghip. Cac muc tiu cu th phu thuc
vao chin lc cua cac doanh nghip cu th. Nhng cac lnh vc
cn xac lp muc tiu th ging nhau moi doanh nghip; bi le
s sng con cua moi doanh nghip iu phu thuc vao mt s
yu t nh nhau.
Mt doanh nghip, trc tin, phai co khach hang. V vy, cn
co muc tiu marketing. Doanh nghip cung cn i mi, sang tao
47
nu khng mun b cac i thu canh tranh qua mt, do o cn
Trach nhim xa hi
xac lp muc tiu sang tao. Moi kinh doanh u da trn ba yu
Yu cu li nhun
t cua san xut: ngun lc con ngi, ngun lc v vn, va ngun

lc vt cht; do o cn co muc tiu cho vic cung cp, s dung
Cac muc tiu la c s cho cng vic va phn nhim.
va phat trin cac ngun lc nay. Cac ngun lc phai c s
Chung quyt nh cu truc doanh nghip, cac hoat ng chnh,
dung sao cho hiu qua, co nng sut, nng sut phai tng th
va quan trong hn ca la vic phn b cac nhn vin vao tng
doanh nghip mi tn tai c. iu nay giai thch nhu cu phai
cng vic cu th. Muc tiu la c s cho vic thit k ca cu truc
co cac muc tiu nng sut. Ngoai ra, doanh nghip tn tai trong
cua doanh nghip va cng vic cua tng b phn, tng nha quan
cng ng va xa hi, do o cn co trach nhim xa hi, t nht
ly ring le.
la trach nhim i vi anh hng ln mi trng. T o, doanh
Ca tam khu vc nu trn u cn co cac muc tiu, nu khng
nghip cung cn co cac muc tiu lin quan n cac kha canh
n gian la chung se b lang qun. Nu chung ta khng quyt
cua xa hi.
nh cu th trong mt khu vc cai g se c o lng, va thc
Cui cung, cn co li nhun v nu khng cac muc tiu trn
o se la nh th nao; th ban thn khu vc o se khng tn tai.
se khng thc hin c. Cac muc tiu trn u cn chi ph, va
Cac thc o trong cac khu vc chu cht trong mt doanh
ch co li nhun cua kinh doanh mi co th bu p c. Chung
nghip hin vn con ang ln xn, ba bai. Thm ch cac khai
cung ham cha rui ro, va nh th, cung cn co li nhun bu
nim con cha c xy dng y u. Chng han nh mt vn
p cac thua l co th xay ra. Li nhun khng phai la muc tiu;
trong tm nh kha nng sinh li, hin cung ch co mt tiu
li nhun la mt yu cu cn c quyt nh mt cach khach
chun so sanh co gian, khng co cac cng cu xac nh kha
quan trong mi tng quan vi ban thn doanh nghip, chin
nng sinh li n mc nao la cn thit. Vi khu vc sang tao va
lc, nhu cu va cac rui ro cua no.
nng sut, chung ta ch bit la cn phai lam mt iu g o ma
Tom lai, cac muc tiu cn c thit lp trong tam khu vc chu
yu sau y:
thi. Trong cac khu vc nh ngun lc tai chnh va vt cht,

chung ta ch co th a ra nhng tuyn b v y nh ma khng
co muc tiu va phng thc o lng cu th.
Marketing
Sang tao, i mi
Ngun nhn lc
Cung co u thng tin mi doanh nghip bt u lam vic theo
Ngun lc tai chnh
cac muc tiu.
Ngun lc vt cht
Nng sut
48
Tuy nhin, chung ta a bit y u v tng khu vc t ra la

chun b c mt bao cao v qua trnh phat trin cua chung!
Chung ta bit thm mt iu na v muc tiu, o la cach s

dung chung.
49
Nu muc tiu ch la nhng y nh tt ep th hoan toan v
Muc tiu Marketing
ngha, chung phai c chuyn thanh cng vic. Va a la cng

vic th phai cu th, vi nhng kt qua ro rang, khng mp m
va co th o lng c, vi thi han hoan thanh va phn chia
trach nhim...
Nhng nu muc tiu ma qua cht che th cung khng tt. Muc
tiu lun da trn nhng ky vong nhng d oan da trn thng
tin. Muc tiu th hin mt anh gia cac yu t a phn bn ngoai
doanh nghip va khng chu s kim soat cua doanh nghip. Noi
Trong vic xac lp muc tiu, marketing va sang tao la hai khu
vc cn ban. Doanh nghip at kt qua mong mun chnh la
trong hai khu vc nay. Va khi khach hang thanh toan, chnh la
ho tra tin cho nhng ong gop va hoat ng hai khu vc nay!
Hoat ng marketing yu cu nhiu muc tiu. V du, marketing
hng ti:
h
Cac san phm/dch vu hin tai, trong nhng th trng hin

tai
hang hang khng s dung cac k hoach v chuyn bay. Gia s
Loai bo cac san phm, dch vu, th trng li thi
k hoach bay la t Los Angeles vao 9h sang va n Boston luc
San phm, dch vu mi cho th trng hin co
5h chiu. Nhng nu Boston co bao tuyt th may bay se ap
Th trng mi
xung Pittsburg ch cho cn bao i qua. Theo k hoach th may
T chc phn phi
Tiu chun dch vu, cht lng dch vu
Tiu chun va cht lng tn nhim
g th noi, th gii nay u co ng yn!

Cach s dung muc tiu thch hp co th so sanh vi cach mt
bay se bay theo ng bay ngang qua Denver va Chicago

cao 30.000 feet; song nu gp thi tit xu, phi cng co th xin
phep trung tm quan ly bay cho anh ta bay cao thm 5.000 feet
va theo ng bay Minneapolis-Montreal! Chuyn la nh vy, song
a co rt nhiu cun sach vit v cac tai noi trn. Nhng
ro rang la chuyn bay nao cung co k hoach lp ra t trc. Moi
cha ai nhn manh c rng ch co th lp muc tiu trong nhng
thay i u c tra li ngay lp tc bng mt k hoach bay
khu vc k trn sau khi co hai quyt nh quan trong: quyt nh
mi. Nu ty l bay theo ung k hoach, ung tuyn t hn 97%
v tp trung va quyt nh v v th trn th trng.
th... hang hang khng cn thay ngay nha quan ly cua ho!
Nha bac hoc Archimedes tng noi, Hay cho ti mt im ta,
Muc tiu la s nh hng. o la s cam kt ch khng la mnh
ti co th nng bng ca trai t!. im ta o chnh la lnh
lnh. Muc tiu khng quyt nh tng lai, chung la phng tin
vc cua s tp trung, em lai cho doanh nghip mt on by co
huy ng, tp trung moi ngun lc, nng lng cua doanh
th nng ca trai t ln. Quyt nh v tp trung la mt quyt
nghip nhm tao ra tng lai.
nh quan trong, no chuyn i nh ngha v cai ma chung ta

kinh doanh thanh mt cam kt mang tnh vn hanh nhiu y
ngha.
50
51
Mt quyt nh khac anh hng n cac muc tiu marketing
mt nha cung cp c quyn se kem hiu qua hn la khi chia se
la quyt nh v v th trn th trng. Co ngi noi Chung ti
th trng vi mt, hai nha cung cp ln khac. Dng nh iu
mun dn u th trng, ngi khac noi Chung ti ch quan
nay co ve nghch ly va kho c doanh nhn nao chp nhn.
tm n tng doanh s, khng quan tm n th phn. Ca hai
Nhng s tht la mt th trng mi se phat trin nhanh hn nu
tuyn b u hung hn, song ca hai... u khng chnh xac.
co nhiu nha cung cp, hn la khi ch co mt nha cung cp c
Ro rang la khng phai ai cung co th tr thanh ngi dn u.
quyn ma thi. Chim 80% th phn th qua la n tng. Song
Cn xac nh: ta se tr thanh ngi dn u trong phn oan
nu do s thng tr ma th trng khng phat trin c nh kha
th trng nao, vi san phm, dch vu, gia tr nao. Tng t, ch
nng co th, th doanh thu va li nhun cua doanh nghip c
tng doanh s cha hn la tt, nu iu o khng duy tr c
quyn co th kem hn nu nh co hai nha cung cp cung chia
th phn cua cng ty (khi ma th trng m rng vi tc nhanh
nhau mt th trng. Ro rang 80% cua 100 th khng bng... 50%
hn tc tng doanh s cua ban).
cua 250! Mt th trng mi vi ch mt nha cung cp c quyn
Mt doanh nghip co th phn nho sm mun cung b ra ra

trn th trng, iu nay ham cha rui ro tng cao hn.
V th th trng, bt k doanh s ban hang, v th, la mt yu
t quan trong. im ma tai o nha cung cp tr nn mt ke ngoai
cung ging nh b ct cht mc mt trm vy. Nu co thm vai

nha cung cp, ho se kham pha, khuch trng th trng va ca
ngi tiu dung, kt qua la th trng se m rng nhanh chong
ln mc 250!
l trn th trng khac nhau tuy theo nganh kinh doanh. Tuy
Du Pont dng nh a hiu c iu nghch ly nay. Cng ty
nhin, tr thanh mt nha san xut ngoai l th tht s nguy him
ch duy tr v tr nha cung cp c quyn cho n khi hoan vn
i vi s tn tai cua doanh nghip.
u t vao san phm mi, sau o cng ty xin cp bng sang ch
Ngay ca khi khng co lut chng c quyn th vn lun co
va chu ng tao ra s canh tranh. Kt qua la hang loat cng ty
mt mc th phn ti a ma doanh nghip khng nn vt qua.
canh tranh lam tao ra th trng mi, khach hang mi cho san
Khng ch th trng dn n chu quan, t man, va o co th la
phm. San phm nylon chc hn a phat trin chm chap hn
mt vn ln; khi no tao ra xu hng chng lai moi i mi,
rt nhiu nu khng co s canh tranh do Du Pont bao tr nay.
sang tao t ni b doanh nghip, khin doanh nghip kho thch
Khng co canh tranh th u thp nin 50 cng ty nay co th se
nghi, thay i khi cn thit.
suy thoai khi cac san phm si tng hp mi c tung ra th
Ngoai ra, con co mt xu hng cua th trng la lun chng

lai s phu thuc hoan toan vao mt nha cung cp. Khng co
khach hang nao thch thu iu o ca!
Cui cung, trong mt th trng mi me va ang m rng, th
52
trng bi cac cng ty nh Monsanto & Union Carbide My,

Imperial Chemicals Anh, va AKU Ha Lan.
Nh vy, v th th trng ma doanh nghip hng ti khng
phai la ti a hoa th phn, ma la ti u hoa!
53
cua t nhin), lao ng (ngun nhn lc), va vn (phng tin
Muc tiu sang tao
u t trong tng lai). Doanh nghip cn co ca ba ngun lc

nay va s dung chung mt cach co hiu qua.
Muc tiu sang tao la muc tiu qua o cng ty thc hin nh
ngha chung ta nn kinh doanh cai g.
Nhn chung co ba loai sang tao, i mi trong mi doanh
nghip: i mi trong san phm dch vu; i mi trong th trng,
hanh vi va gia tr cua ngi tiu dung; i mi trong cac ky nng
va hoat ng cn thit san xut san phm/dch vu va a
chung ra th trng. Ba loai nay co th goi tn ngn gon la i
mi san phm, i mi mang tnh xa hi, va i mi quan ly.
Khi mt nganh kinh doanh suy thoai, du hiu u tin la vic

nganh nay khng con sc hp dn va thu hut c nhn s co
kha nng va tham vong. V du, s suy giam cua nganh xe la
My chng h bt u t sau Th chin th II no ch tr nn ro
rang va khng th cu van vao thi im o ma thi. Thc cht
s suy giam a manh nha t thi gian Th chin th I. Trc Th
chin th I, sinh vin tt nghip cac trng ky thut My u
mong mun lp nghip trong nganh xe la. Nhng t sau Th
Trong vic xac nh cac muc tiu i mi, sang tao, vn nay
chin th I do nhiu nguyn nhn nganh nay a khng con
sinh la o lng anh hng tng i va tm quan trong cua cac
hp dn khng ch vi cac sinh vin ky thut ma con ca cac sinh
i mi khac nhau. Chung ta se anh gia cai nao quan trong hn:
vin cua cac nganh khac na!
mt trm tin b nho nhng ap dung c ngay vao vic ong

goi san phm; hay mt phat minh ln v thuc co c sau 10
nm nghin cu, co th lam thay i toan b cng vic kinh
doanh? Ro rang, mt ca hang va mt cng ty dc phm; hay
thm ch hai cng ty dc phm khac nhau cung se co nhng
cu tra li khac nhau trc cu hoi noi trn.
V vy, trong cac lnh vc cung cp vn va con ngi, cn co

muc tiu marketing thc thu. Cac cu hoi chu yu la: Cng vic
cua chung ta phai nh th nao co th thu hut va gi c
nhng ngi lao ng ma chung ta cn? Ngun cung trn th
trng lao ng nh th nao? Cn lam g thu hut lao ng?
Tng t, cn lam g thu hut ngun vn cn thit (vay n ngn
hang, n dai han v.v...)?
Muc tiu ngun lc

y la mt nhom muc tiu lin quan n cac ngun lc ma
doanh nghip cn co th hoat ng tt; bao gm s cung cp,
s dung va nng sut cua cac ngun lc y.
Sut hai trm nm qua, cac kinh t gia a noi vi chung ta rng
Quy trnh xac lp cac muc tiu v ngun lc la mt quy trnh

hai mt. Mt im xut phat la nhu cu c d bao cua doanh
nghip, sau o c th hin ra bn ngoai th trng thu hut
t ai, lao ng va vn. Mt khac, im xut phat lai chnh la
nhng th trng noi trn, se c phan anh vao cu truc doanh
nghip, vao hng va k hoach kinh doanh.
moi hoat ng kinh t u cn ba ngun lc: t ai (san phm
54
55
Cac muc tiu nng sut
Cac muc tiu v trach nhim xa hi
Thu hut ngun lc va s dung chung ch mi la bc u.
Vai nm trc y thi, cac nha quan ly va cac nha kinh t
Nhim vu cua kinh doanh la lam sao cho cac ngun lc tr nn
con coi cac kha canh xa hi la v hnh, do o khng cn xac lp
co hiu qua va nng sut cao. V vy doanh nghip cn co cac
cac muc tiu y. Ngay nay chung ta u thy tht s chung
muc tiu nng sut lin quan n tng ngun lc chnh k trn;
la nhng vn rt hu hnh. Cac bai hoc t chu ngha tiu
ng thi ca cac muc tiu lin quan n nng sut tng th noi
dung, t s ch trch v vic huy hoai mi trng la nhng bai
chung.
hoc t gia, buc chung ta phai nhn ra rng doanh nghip cn
o lng nng sut la thc o tiu chun tt nht so sanh

quan ly gia b phn nay vi b phn khac trong mt cng ty,
hoc so sanh quan ly gia cac cng ty khac nhau.
suy ngh v cac anh hng va trach nhim, cung nh lp ra cac

muc tiu cho ca hai vn nay.
Kha canh xa hi la kha canh mang tnh cht sng con i vi
Moi doanh nghip u co th tip cn vi cac ngun lc nh nhau.
doanh nghip. Doanh nghip tn tai trong mt xa hi, mt nn
Tr cac trng hp c quyn him khi xay ra, cai duy nht tao
kinh t. Nhng ngi hoat ng bn trong mt th ch hay co
nn s khac bit gia cac doanh nghip la cht lng quan tr
khuynh hng ngh rng th ch cua ho tn tai trong mt khoang
moi cp . Thc o u tin y chnh la nng sut mc
chn khng nao o. Nha quan ly th lun nhn doanh nghip t
s dung hiu qua cac ngun lc va kt qua cua chung.
bn trong. Nhng mt doanh nghip la san phm cua xa hi va
Tng nng sut lin tuc la mt trong nhng nhim vu quan
nn kinh t, xa hi hay nn kinh t co th trit tiu no d dang
trong nht cua quan tr. o cung la mt trong nhng nhim vu
trong mt thi gian ngn ngui. Doanh nghip tn tai bt c d
kho khn nht, do nng sut la s cn bng gia nhiu yu t,
va ch tn tai n chng nao xa hi va nn kinh t con tin rng
a s u kho nh ngha va o lng c.
doanh nghip o con thc hin c mt cng vic hu ch, cn
Lao ng ch la mt trong ba yu t cua san xut. Nu at nng
thit va co nng sut cao ma thi.
sut lao ng bng cach lam dung cac ngun lc khac, khng
Cn nhn manh rng cac muc tiu y phai c a vao
s dung hiu qua chung, th thc cht la a co s sut giam nng
chin lc kinh doanh, ch khng ch n thun la nhng tuyn
sut noi chung.
b tt ep chung chung! Cn co nhng muc tiu v trach nhim
Nng sut la mt khai nim kho, tuy nhin no rt quan trong.

Khng co cac muc tiu nng sut, doanh nghip mt nh hng.
Khng o lng c nng sut, doanh nghip mt i kha nng
xa hi khng phai bi ly do nha quan ly co trach nhim i vi

xa hi, ma v anh ta co trach nhim vi chnh doanh nghip cua
anh ta.
iu khin, quan ly.

56
57
T CHC PHI LI NHUN DAY C IU G...?
Li nhun nh la mt nhu cu va mt han ch

Ch sau khi a suy ngh va thit lp muc tiu cac khu vc
4.
T CHC PHI LI NHUN
DAY C IU G
CHO CAC DOANH NGHIP?
noi trn, mt doanh nghip mi tip cn cu hoi: Chung ta cn

li nhun bao nhiu?. at c bt ky muc tiu nao u ham
cha rui ro, oi hoi n lc, va iu o ngha la chi ph phat sinh.
V vy, cn co li nhun trang trai chi ph phat sinh cho vic
at c nhng muc tiu kinh doanh. Li nhun la iu kin
tn tai, la chi ph cho vic tip tuc kinh doanh trong tng lai.
Mt doanh nghip kim u li nhun hoan thanh cac muc
tiu trong cac khu vc chu yu la doanh nghip co u phng
tin tn tai, sng con trong kinh doanh. Ngc lai, doanh
nghip o se b ra ra va gp nguy him.
Lp k hoach tm kim li nhun ti thiu cn thit th quan
trong hn la vic chay theo khu hiu li thi v ti a hoa li
chc hng ao sinh, Hi Ch thp o, cac nha th...

nhng t chc phi li nhun ang tr thanh nhng nha
nhun. Ch mc li nhun ti thiu cn thit cung cao hn muc
quan ly hang u nc My. V chin lc va tnh hiu qua cua
tiu li nhun cua nhiu cng ty khac, ch cha noi ti kt qua
ban quan ly, nhng t chc nay ang thc hanh nhng iu ma
kt qua li nhun thc s cua ho.
a s cac doanh nghip My ch... noi ma khng thc hin. Con

trong khu vc kho khn nht tao ng lc va nng sut cua
ngi lao ng co kin thc th ho thc s la nhng ngi i
tin phong, a ra nhng bai hoc, nhng chnh sach ma cac
doanh nghip se phai hoc trong tng lai.
t ai nhn ra rng khu vc phi li nhun hin ang la nha tuyn
dung ln nht cua nc My. Hn 80 triu ngi ln lam cac cng
vic tnh nguyn, trung bnh 5g/tun cho mt hay vai t chc
phi li nhun khac nhau, con s nay tng ng vi 10 triu
lao ng toan thi gian. Nu cac nhn vin tnh nguyn ch c
tra mc lng ti thiu, th tng s lng cung a ln ti 150 t
58
59
la, tc 5% GNP. Cng vic cua ngi tnh nguyn thay i rt

nhanh. ung la cac cng vic nay khng oi hoi nhiu ky nng
Cam kt quan tr
hay phm cht chuyn nghip, song cang ngay cang co nhiu
ngi tnh nguyn tr thanh nhng lao ng khng lnh lng
Nguyn nhn thanh cng cua chng trnh noi trn, cung nh
ho am nhn cac vai tro quan ly va chuyn nghip trong cac
rt nhiu chng trnh hiu qua khac cua cac t chc phi li
t chc o.
nhun nm mt cam kt v quan tr. Hai mi nm v trc,
Tt nhin khng phai moi t chc phi li nhun u hoat ng
quan tr la mt t cm ky cac t chc phi li nhun, ni lun
tt. Nhiu bnh vin cng ng ang trong tnh trang rt ti
t hao vt ln trn s d bn cua tnh vu li va nhng quan
t. Cac nha th, cac giao ng Do Thai thuc u loai tip tuc
tm re tin khac. Ngay nay a s nhn ra rng t chc phi li
mt i cac thanh vin. Thc s, 10-15 nm tr lai y ca khu
nhun thm ch con cn quan tr hn ca cac t chc kinh t, bi
vc nay khng phat trin ca v s tin quyn gop c va v s
ly do ho khng co cai ch li nhun cui cung. Tt nhin t chc
thanh vin tham gia. Tuy nhin v nng sut, quy m hoat ng
phi li nhun vn lun hng n vic lam iu tt, nhng ho
va s ong gop cho xa hi th khu vc phi li nhun tip tuc phat
cung nhn ra rng thin y khng th thay th cho hang loat yu
trin rt manh trong hai thp nin va qua.
t nh t chc va lanh ao, tnh chu trach nhim, kt qua va
i qun Cu t (Salvation Army) la mt v du. Nhng ngi

mi thu an tu ln u Florida (a s la nhng thanh nin da
en hay Latin ngheo) nay c tam tha theo cam kt bao h cua
mc hoan thanh cng vic. Tt ca nhng iu o oi hoi phai

co quan tr, va n lt mnh, quan tr bt u t s mnh cua
t chc.
i qun Cu t, vi con s vao khoang 25.000 ngi hang nm.
Khi u bng s mnh va nhng yu cu cua no co le la bai
Cac con s thng k cho thy nu giam gi nhng ngi nay th
hoc u tin ma doanh nghip co th hoc hoi t cac t chc phi
a s ho se tr thanh nhng ti pham thng xuyn phai vao tu
li nhun. Bai hoc nay cho phep tp trung t chc vao hanh ng,
ra kham sau nay. Nhng i qun Cu t a tai hoa nhp c
nh ra cac chin lc cu th at cac muc tiu ct yu, tao ra
vao khoang 80% trong s ho, chu yu la qua mt chng trnh
mt t chc co ky lut. Cung chnh iu nay co th ngn nga
lao ng nghim ngt do nhng ngi tnh nguyn am trach.
mt cn bnh ph bin cua t chc: chia nho s u t cac ngun
Va iu ang noi la chng trnh nay ch tn mt phn chi ph
lc han ch cua mnh vao nhng th trng co ve hp dn hay
rt nho so vi chi ph giam gi tu nhn!
d n, thay v le ra phai tp trung toan lc vao mt s t muc

tiu nht nh.
Cac t chc phi li nhun thanh cng nht u danh s quan
tm c bit cho vic xac nh s mnh cua t chc. Ho tranh
60
61
nhng tuyn b trang giang ai hai gm toan nhng li hay y
ro la bng cach nao!. T o cac bai thuyt giao cua Hybels hin
ep, thay vao o ho tp trung vao nhng nhim vu cu th ro rang
nay u kt thuc bng cac ngh hanh ng cu th!
cho cac thanh vin hoat ng. V du, muc tiu cua i qun Cu
Mt s mnh c nh ngha ro rang se co tac dung nhc nh
t la a nhng ngi b xa hi t chi (ngi nghin ru, ti
thng xuyn rng cn phai lun nhn ra bn ngoai t chc,
pham, ngi b bo ri...) tr thanh nhng cng dn bnh thng.

T chc N Hng ao sinh (Girl Scouts) co muc tiu giup cac
khng ch tm khach hang ma con tm kim ca cac bin phap

at c thanh cng na. S t hai long vi s nghip tt ep
n thanh thiu nin tr thanh nhng phu n t tin, co kha nng,
va cao ca, t o thay th kt qua bng cac y nh tt ep lun
nhng phu n bit tn trong ban thn va ngi khac. Cac t chc
phi li nhun lun khi u vi mi trng, cng ng nhng
ph bin trong cac t chc phi li nhun. Chnh v le o ma cac

t chc phi li nhun thanh cng a thc s hoc c cach xac
khach hang tng lai; iu ma cac doanh nghip My khng lam
nh nhng thay i bn ngoai t chc nao se tao ra kt qua
c ho khi s t bn trong, tc la t t chc hay t muc tiu
va t o tp trung vao chung.
li nhun cua ho.

Nha th cng ng Willowcreek South Barrington, Illinois,
Kinh nghim cua mt t hp bnh vin Thin chua giao vung
ngoai Chicago hin nay la nha th ln nht nc vi hn 13.000
Ty Nam a chng to y thc ro rang v s mnh va vic tp trung

vao kt qua se tao ra hiu qua nh th nao. Bt chp s giam
dn x ao. Nha th nay mi ch co 15 tui! Khi thanh lp nha
sut ang k trong thanh toan vin ph cung nh thi gian lai
th, Bill Hybels mi ngoai 20 tui. ng ta chon khu vc nay v

nhn thy ni y qua t ngi i nha th (du dn s tng nhanh
bnh vin sut 8 nm qua, t hp nay vn tng doanh thu 15%

(va do o a gi c hoa vn), m rng mang li, nng cao
va nha th th y ra o!). ng ta i go ca tng nha vi cu hoi
cac tiu chun y t v.v... CEO cua h thng mt n tu s hiu
Nay, tai sao ng/ba lai khng i nha th?. Ri ng thit k mt

nha th ap ng nhu cu cua cac khach hang tim nng: v
ro rng ba va i ngu nhn vin ang cung cp dch vu chm

soc sc khoe (nht la cho ngi ngheo), ch khng phai la iu
du, t chc l vao ti th T hang tun do rt nhiu bc cha me
hanh cac bnh vin ma thi.
i lam ca tun nn cn danh thi gian trong ngay Chu nht cho
Kt qua la, khoang 10 nm v trc, khi dch vu chm soc sc
con cai cua ho. Hn na, Hybels tip tuc lng nghe va co nhng
khoe bt u vn ra khoi pham vi cac bnh vin (do cac ly do y
phan ng thch hp. Cac bai thuyt giao cua muc s c ghi
bng lai va chep ra nhiu bng cassette moi ngi co th nghe
t ch khng phai ly do kinh t), t hp nay a quang ba cho xu

hng o, thay v chng lai no. Ho xy dng cac trung tm phu
lai khi ho mun, v moi ngi lun noi Ti cn nghe bai thuyt
thut ngoai tru, trung tm phuc hi chc nng, mang li iu
giao khi ti lai xe v nha hay i lam co th cam nhn va a

nhng thng ip o vao trong cuc sng. Va mt ngh khac
tr v.v... Khu hiu ra la: Chung ti se lam moi th v bnh

nhn, con vic lam sao trang trai chi ph la vic cua chung
Bai giang lun bao ti phai thay i cuc sng song khng noi
ti. Va ang ngac nhin la chnh sach nay a khin cac bnh vin
62
63
cua ho lun ng bnh nhn, s khac bit a khin ngi ta

gii thiu cho nhau nhiu hn v ho.
S dung hiu qua Hi ng quan tr
Chnh sach trn tht ra khng khac my so vi chin lc

marketing cua cac cng ty thanh cng Nht Ban. Tuy nhin no
tht s khac bit so vi cach thc suy ngh va hoat ng cua cac
doanh nghip Ty phng. im khac bit nm ch cac n tu
s va nhng doanh nhn Nht u bt u bng s mnh hn la
kt qua, bt u bng nhng vic ho cn lam trn th trng
xng ang nhn kt qua tt ep.
Sau ht, mt s mnh nh ngha ro rang se giup nng cac
y tng sang tao va giup moi ngi hiu ro tai sao ho c s
dung. Hay xem trng hp cua hi Hng ao sinh Daisy, mt
chng trnh danh cho tre em 5 tui c t chc N Hng ao
sinh khai trng my nm v trc. Sut 75 nm qua ngi ta
vn coi hoc sinh lp 1 la la tui ti thiu tham gia vao hi
Hng ao, va nhiu hi ng N hng ao sinh vn mun gi
quan im o. Tuy nhin, mt s ngi a nhn ra nhng thay
i trong dn s, vi s lng tng thm cua nhng phu n i
lam va bo con nha mt mnh. Ho cung quan sat thy tre em
ngay nay khn ngoan lanh li hn so vi tre em cac th h trc
o, chu yu la do... tivi.
Ngay nay Hng ao sinh Daisy ang phat trin rt nhanh va
manh. Chng trnh nay la mt trong nhng chng trnh danh
cho tre em bc mu giao thanh cng nht trong hai thp ky tr
lai y, thanh cng hn nhiu so vi nhng chng trnh khac
cua chnh phu, vn rt tn kem. Hn na, y chnh la chng
trnh duy nht anh gia c c hi t vic quan sat nhng thay
i ang k v dn s, cung nh vic tre em danh nhiu thi gian
hn xem tivi tai nha.
64
Nhiu t chc phi li nhun hin co nhng cai ma cac doanh

nghip con thiu: mt Hi ng quan tr hoat ng theo chc
nng, mt CEO chu trach nhim trc hi ng, vi thanh tch
c anh gia hang nm bi mt uy ban Hi ng quan tr, hoat
ng cua Hi ng quan tr lai c anh gia ky lng hang nm
theo nhng tiu chun nh trc. Vic s dung hiu qua Hi ng
quan tr chnh la mt bai hoc na ma doanh nghip co th hoc
c t cac t chc phi li nhun.
Theo lut My, Hi ng quan tr hin vn c coi la b phn
quan ly cua t chc. Cac tac gia, cac hoc gia u nht tr rng
Hi ng quan tr manh la rt cn thit, va ho a vit v iu
nay sut hai chuc nm qua. Tuy nhin, tai cac cng ty ln, cac
nha quan ly cao cp (ban giam c) a lin tuc ln at va lam giam
vai tro, quyn lc cung nh tnh c lp cua Hi ng quan tr
trong sut na th ky qua. Trong cac tht bai kinh doanh tai cac
cng ty nho va ln vai chuc nm tr lai y, Hi ng quan tr
lun la... ngi cui cung nhn ra iu o! Mun tm kim mt
Hi ng quan tr tht s hiu qua, ban nn hng v khu vc
cac t chc phi li nhun.
Mt phn, s khac bit nay la san phm cua lch s. T lu
Hi ng quan tr vn la nhng ngi iu hanh chnh cac t
chc phi li nhun, hay ho a c gng lam nh vy. Ch v cac
t chc phi li nhun u qua to ln va phc tap, khng th quan
ly hiu qua bi nhng ngi ngoai, ch gp nhau hi hop von
ven 3 ting ng h mt thang, nn a s ho mi chuyn sang
cac nha quan ly chuyn nghip ma thi. Ly v du: Hi ch thp
65
o My, co le la t chc phi chnh phu ln nht, phc tap nht,
ngi co mt chc nng va nhim vu khac nhau, cung phn u
vi v van nhim vu cu tr, y t trong va ngoai nc. Th ma
v mt muc ch chung. CEO co trach nhim lam ro nhim vu cua
mai n nm 1950 ho mi co giam c iu hanh c tra lng
chnh anh ta cung nh nhim vu cua Hi ng quan tr.
u tin, va mai n thi Tng thng Reagan th t chc nay mi

co CEO chuyn nghip u tin.
Cha khoa lam Hi ng quan tr tr nn hiu qua khng

nm vic ban v chc nng cua no, ma nm vic t chc cng
Tuy nhin, du vic thc hanh quan tr chuyn nghip cac t
vic cua hi ng. Cang ngay cang co nhiu t chc thc hin
chc phi li nhun co tr nn ph bin n u i na; th Hi
iu o: mt s trng ngh thut t do, mt hoc vin thn hoc,
ng quan tr nhng ni nay vn khng h tr nn bt lc nh
va bnh vin nghin cu, mt s bao tang, v.v...
nhiu t chc kinh t. Ho khng h tr thanh cng cu trong
Nhiu ngi cho rng s yu kem cua Hi ng quan tr tai
tay ban giam c. Mt ly do la vn tin bac. Thanh vin Hi
cac tp oan kinh t ln se lam cho chnh s quan ly tai o suy
ng quan tr trong cac cng ty ln thng khng phai la nhng
yu theo, ch khng h lam no manh ln. Ly do la Hi ng quan
c ng chnh, trong khi cac thanh vin Hi ng quan tr cac
tr yu se giai phong CEO khoi cac trach nhim v hoat ng kinh
t chc phi li nhun la nhng ngi a va ang c ky vong
doanh (him co cng ty ln nao anh gia thanh tch cua CEO theo
ong gop rt nhiu tin vao t chc. Ngoai ra, ho con co khuynh
nhng tiu chun muc tiu t ra t trc). Ngi ta con thy
hng co mt cam kt mang tnh cht ca nhn i vi s nghip
rng Hi ng quan tr suy yu se khng th h tr kp thi va
cua t chc phi li nhun o. Co le chng co ai ngi trong Hi
hiu qua ban giam c khi cng ty gp kho khn. Nhng d oan
ng quan tr mt trng hoc hay ban lanh ao mt nha th ma
nay hnh thanh t thc t nhng vu mua lai mang tnh cht cng
lai khng co s quan tm su sc n giao duc hay tn giao! Hn
ep gn y.
na, a s thanh vin Hi ng quan tr a tng la nhng ngi

tnh nguyn cng tac cac t chc nay rt nhiu nm, ho co hiu
bit su sc v t chc iu khac hn vi thanh vin Hi ng
quan tr cac t chc kinh t.
duy tr kha nng quan ly cua ban giam c, chung ta phai

lam sao cho Hi ng quan tr tr nn hiu qua va o cn c
xem la trach nhim cua CEO. Mt s bc khi u cn c thc
hin nh sau. Uy ban kim toan a s cng ty hin nay a thc
Do Hi ng quan tr cac t chc phi li nhun rt tch cc
s co trach nhim cng vic cu th. mt s cng ty (du khng
va mang tnh cam kt cao, quan h gia ho vi CEO d nay sinh
phai la nhng cng ty ln) a thanh lp mt uy ban Hi ng
mu thun. Cac CEO than phin rng Hi ng quan tr hay choc
quan tr v vn k tha va phat trin i ngu lanh ao trong
mui vao cng vic cua ho, con Hi ng quan tr lai cho rng
cng ty, uy ban nay thng xuyn gp g lam vic vi cac nha
chnh CEO a tim quyn ho. iu nay khin nhiu t chc phi
quan ly cp cao ban bac v hoat ng va cac k hoach cua
li nhun suy ra rng ca Hi ng quan tr va CEO chng ai la
ho. Nhng theo ti bit th hin cha h co cng ty nao co k hoach
ng chu tht s ca. Noi chnh xac, ho la nhng ng nghip, mi
lam vic va kim tra, anh gia hoat ng cua Hi ng quan tr.
66
67
Va cung rt t cng ty thc hin iu ma cac t chc phi li nhun
Richmond, Virginia mt trong nhng nha th lu i va ln nht
hin a lam kha thng xuyn, o la ao tao mt cach co h
khu Baptist Convention pha Nam. Khi tin s Peter James
thng cho thanh vin mi cua Hi ng quan tr.
Flamming v y, nha th nay ang trn a i xung, mang

dang ve in hnh cua mt mt nha th cu ky trong ni thanh
ph. Hin nay nha th co 4.000 ngi chu l ban thanh th, co
Tao ra thanh qua nhiu y ngha
hang loat chng trnh cng ng va co ca mt oan muc s.

Tuy nhin nha th ch co von ven chn nhn vin lam vic toan
Trc kia cac t chc phi li nhun thng noi: Chung ti
thi gian c tra lng, va trong 4.000 ngi chu l ban thanh
khng tra lng cho nhng ngi tnh nguyn, do o chung ti
th noi trn, c 1.000 ngi lam vic nh cac nhn vin khng
khng th yu cu g ho. Ngay nay ho co khuynh hng noi:
lanh lng!
Nhng ngi tnh nguyn phai at thanh tch trong cng vic tt
S phat trin trn khng ch han ch cac t chc tn giao.
hn, cng hin nhiu hn do ho... khng nhn c lng! S
Hip hi Tim mach My (American Heart Association) co vn phong
chuyn hoa v tnh cht cua nhng ngi tnh nguyn: t nhng
tt ca cac thanh ph trn t nc, nhng s nhn vin lanh
ngi nghip d thanh nhng nhn vin chuyn nghip, c
lng ch han ch Hi s, vi mt vai nhn vin c trach i
ao tao nhng khng nhn lng chnh la s phat trin quan
cng tac va giai quyt cac tnh hung phat sinh. Con lai, cac nhn
trong nht khu vc cac t chc phi li nhun, cung la s phat
vin tnh nguyn quan ly cac vn phong a phng, chu trach
trin mang ham y anh hng rng rai nht n kinh doanh trong
nhim v giao duc sc khoe cho cng ng, cung nh vic gy
tng lai.
quy cho hip hi.
Mt giao khu Thin chua giao min Trung Ty dng nh
Nhng thay i nay phn nao la s tra li cho mt nhu cu.
a tin xa nht trong quy trnh nay. So vi 15 nm trc y, s
Gn mt na s ngi thanh nin ang hoat ng nh nhn vin
linh muc va n tu giam hn mt na; tuy nhin cac hoat ng
tnh nguyn thuc cac t chc phi li nhun, con s nay kho tng
cua ho th lai tng rt manh, chng han nh giup ngi v
hn na. Cac t chc nay, do khng di dao ngun thu, cung
gia c, ngi nghin ma tuy... Ho vn co nhiu ngi tnh nguyn
khng th tng thm s nhn vin c tra lng. Nu ho mun
phu l theo kiu truyn thng. Song ang k la co thm c hai
phat trin cac hoat ng (nhu cu cho vic nay ang tng), ho
nghn nhn vin ban thi gian, khng lanh lng hoat ng
cn phai tng nng sut cua cac nhn vin tnh nguyn, trao cho
trong cac chng trnh t thin Thin chua giao, quan ly cac
ho thm ca cng vic va trach nhim. Nhng ng lc, ly do chnh
trng hoc trong giao khu, t chc cac hoat ng thanh nin,
cho nhng thay i v vai tro cua ngi lao ng tnh nguyn
thm ch ca mt s chng trnh n tu na.
nm ngay chnh ban thn ho.
Mt thay i tng t cung din ra nha th First Baptist tai

68
69
Nhiu ngi tnh nguyn la nhng lao ng co trnh va hoc
tun. Sau o mt nhn vin tnh nguyn kinh nghim hn se
thc, nhng ngi sp ngh hu (c 50 tui), nhng ngi sinh
hng dn ngi nay vao cac cng vic khac h tng cac n
ra sau chin tranh (c 30-40 tui). Nhng ngi nay khng mun
hng ao i ban banh bch quy, giup cac Brownie (tre em
ch la nhng ngi giup ma thi. La nhng lao ng co trnh
n 7-10 tui tham gia phong trao hng ao) trong khi i cm
trong cng vic chnh thc cua mnh, ho tip tuc mong mun
trai. Theo quy trnh tng bc nay, se hnh thanh hi ng nhn
tr thanh nhng lao ng chuyn nghip, co ky nng ngay ca
vin tnh nguyn tai a phng, cui cung la Uy ban quc gia
trong cng vic ma ho tnh nguyn tham gia gop phn cng
N Hng ao. Mi bc trong quy trnh o u co mt chng
hin cho xa hi. Nu cac t chc phi li nhun mun thu hut va
trnh ao tao bt buc, thng thc hin bi mt phu n, cung
gi chn nhng lao ng nay, cn a kha nng va kin thc
la mt ngi tnh nguyn. Mi bc u co tiu chun va muc
cua ho vao cng vic. T chc phi li nhun cn phai tao ra nhng
tiu hoat ng ring.
thanh tu trong cng vic mang nhiu y ngha hn.
Nhng nhn vin tnh nguyn, lam vic khng nhn lng ky
vong va oi hoi iu g? Cai g gi chn ho lai, khi ho co th ra
i bt c luc nao? Ro rang yu cu u tin va cao nht cua ho
ao tao, ao tao va ao tao
la vic t chc phi li nhun phai co mt s mnh ro rang, cai

thuc y tt ca moi vic trong t chc o. Ly v du trng hp
a s t chc phi li nhun u tm kim va tuyn dung mt
mt n pho chu tch tai mt ngn hang a phng, ngi nay
cach co h thng nhng con ngi nh vy. Nhng lao ng tnh
a co gia nh va hai con. Tuy nhin ba vn tham gia mt chn
nguyn lam theo mua vu c phn cng kim tra nhng ngi
trong t chc bao tn thin nhin tai tiu bang, vi nhim vu tm
mi nhm tm ra nhng ngi co kha nng lanh ao, thuyt phuc
kim, mua va quan ly nhng khu vc sinh thai t nhin ang b
ho am nhn nhng cng vic kho khn hn. Sau o nhng nhn
e doa. Khi c hoi tai sao ba lai nhn thm mt cng vic khng
vin ky cu (co th la nhn vin toan thi gian hay nhn vin
h nhe nhang nh vy, ba noi Ti yu cng vic tai ngn hang,
mua vu) se tin hanh phong vn nhng ngi mi n va giao
va vic o cung co nhng gia tr cua no, song thc s ti khng
vic phu hp cho ho. Nhn vin tnh nguyn se co mt ngi
ro ti ong gop c g qua cng vic y. Tai t chc bao tn
hng dn va mt ngi quan ly trc tip (hai ngi nay thng
thin nhin nay, ti bit ro mnh co mt va lam vic v cai g.
thng cung la nhn vin tnh nguyn).
Yu cu oi hoi th hai la ao tao, ao tao va ao tao. Cach
Hi N Hng ao sinh, vi 730.000 nhn vin tnh nguyn,
tt nht tao ng lc va gi chn cac cu binh la nhn ra
ch 6.000 nhn vin tra lng, 3,5 triu n thanh vin, hoat ng
kha nng cua ho va s dung chung ao tao ngi mi. Nhng
theo cach nay. Thng thng, mt ngi tnh nguyn se khi u
ngi lao ng co kin thc nay se oi hoi c trao trach nhim
bng vic lai xe ch cac thanh nin n ch hi hop mt ln trong
suy ngh va t ra cac muc tiu hoan thanh cng vic cua ring
70
71
ho. Ho ky vong c tham khao y kin, c tham gia vao qua
nh cach cua mt muc s mt nha th ln, nh sau: Khng co
trnh ra cac quyt nh lin quan n chnh cng vic cua ho,
nhng ngi th tuc trong nha th nay; tt ca u la muc s, song
cung nh anh hng n ca t chc noi chung. Ho con tm kim
a s la lam vic khng nhn lng.
c hi phat trin ngh nghip, cu th la co c hi lanh nhng vic

kho hn, nhiu trach nhim hn. y chnh la ly do tai sao nhiu
Li canh bao n doanh nghip
t chc phi li nhun a lp ra hn mt thang phat trin s

nghip cho nhng ngi lao ng tnh nguyn cua ho.
Tnh chu trach nhim se h tr cho moi hoat ng noi trn.
Chuyn i t nhng ngi lao ng tnh nguyn cho cac t
Nhiu ngi lao ng tnh nguyn co trnh oi hoi cng vic
chc phi li nhun thanh nhng lao ng chuyn nghip, khng
cua ho phai c anh gia theo cac tiu chun muc tiu nh sn
nhn lng co le la phat trin quan trong nht trong xa hi My
t ra la mi nm mt ln. Hn th na, ho ky vong t chc thuyn
ngay nay. Chung ta vn thng nghe nhiu v s tan v cua gia
chuyn sang cng vic khac hoc thuyt phuc ngh vic nhng
nh, cng ng, s mt i cua cac gia tr. Tt nhin co ly do
ngi khng hoan thanh tt nhim vu c giao. i khi moi
quan ngai cho nhng iu o. Tuy nhin cac t chc phi li
th con nghim ngt hn ca trong qun i mt tu s phu trach
nhun ang lam iu ngc lai kha thanh cng: ho tao ra nhng
cac lao ng tnh nguyn mt x ao vung Trung Ty noi
rang buc mi trong cng ng, cac cam kt mi v tnh tch cc
nhng chung ti vn co c bn trm ngi ang sn sang cho
cng dn, v trach nhim xa hi, v cac gia tr. Chc chn rng
cng vic. Tai mt bao tang ngh thut ang trn a phat trin
cai ma t chc phi li nhun em lai cho nhng ngi tnh nguyn
cung vung nay, ngi ta yu cu nhng ngi tnh nguyn
cung khng kem phn quan trong so vi cai ma nhng ngi tnh
bao gm cac hng dn vin, nhng ngi quyn tin, nhng bin
nguyn a ong gop cho cac t chc o, quan trong nh cac dch
tp vin ban tin bao tang v.v... phai lp muc tiu cng tac hang
vu tn giao, giao duc, phuc li v.v... ma t chc cung cp cho
nm, t anh gia kt qua theo cac muc tiu y, va t chc nu
cng ng.
khng at muc tiu ra trong hai nm lin tuc. Phng phap
S phat trin nay em lai mt bai hoc cho gii doanh nhn.
tng t cung c thc hin mt t chc Do Thai c trung,
Quan ly ngi lao ng co trnh nhm at nng sut cao trong
chuyn lam v ky tuc xa cua cac ai hoc.
cng vic la mt thach thc to ln tip theo cho nganh quan tr
Hin nhng ngi tnh nguyn chuyn nghip nh vy ch
My. Chnh cac t chc phi li nhun a ch ra cach lam iu o
la thiu s (khoang mt phn mi tng s lao ng tnh nguyn),
nh th nao! iu nay oi hoi mt s mnh ro rang, ao tao va
song ho tp hp thanh mt b phn quan trong trong khu vc
hoc tp lin tuc, quan tr theo muc tiu va t quan ly, yu cu
nay. S lng va anh hng cua ho ang ngay cang tng cao.
cao i i vi trach nhim tng ng, va tnh chu trach nhim
Cac t chc phi li nhun cang luc cang co khuynh hng noi
i vi kt qua cng vic.
72
73
ANH HNG XA HI VA CAC VN XA HI
Co mt li canh bao ro rang i vi gii doanh nghip My t

qua trnh chuyn i trong cng vic cua nhng ngi lao ng
tnh nguyn nay. Cac hoc vin chng trnh ao tao nha quan ly
cp trung va cp cao ma ti ang giang day lam vic trong rt
5.
ANH HNG XA HI
VA CAC VN XA HI
nhiu lnh vc khac nhau, t ngn hang, bao him n ban le,
tin hoc, a c v.v... a s ho con lam vic trong cac t chc phi
li nhun nha th, hi ng cac trng ai hoc, t chc Hng
ao, v.v... Khi ti hoi ho v ly do cua cng vic tnh nguyn, rt
nhiu ngi a ra cu tra li ging nhau: trong cng vic chnh
thc, khng co nhiu thach thc, c hi at thanh qua, khng
co u trach nhim; va hn na khng co s mnh, ch co thu oan
ma thi.
rach nhim xa hi du la cua mt doanh nghip, mt bnh

vin hay mt trng ai hoc co th nay sinh trn hai lnh
vc: t anh hng xa hi cua t chc, hay t vn cua chnh

xa hi o. Ca hai lnh vc nay u lin quan n quan tr bi t
chc tn tai trong xa hi va cng ng, tuy nhin chung vn co
im khac nhau. Lnh vc th nht lin quan n cai ma t chc
tac ng ln xa hi, con lnh vc sau lin quan n cai ma t chc
co th lam cho xa hi.
T chc hin ai tn tai nhm cung cp mt dch vu nao o
cho xa hi. Do o, no phai tn tai bn trong xa hi, no phai nm
trong mt cng ng, thc hin cng vic trong mt bi canh xa
hi cu th. No cn phai co con ngi thc thi cng vic. Anh
hng xa hi cua t chc ro rang a vt qua s ong gop cu
th cho xa hi ma v o t chc y tn tai.
Muc ch cua bnh vin khng phai la tuyn dung y ta va u
bp, ma la phuc vu bnh nhn. Tuy nhin at muc ch y
74
75
th ngi ta cn co y ta va u bp. Va ngay lp tc ho tao nn
th la khng cn thit! Sm hay mun xa hi cung se coi anh
mt cng ng lam vic vi cac nhim vu va cac vn cua cng
hng o la mt s tn cng vao tnh toan ven cua xa hi; va v
ng y.
th, nhng ai khng lam vic co trach nhim nhm loai bo cac
Muc ch cua mt nha may san xut hp kim st khng h la

tao ra ting n hay thai kh c, ma la san xut ra san phm hp
anh hng hay tm cach giai quyt cac vn lin quan u se

phai tra mt cai gia khng re chut nao.
kim cht lng cao cho khach hang. Nhng lam c iu o
y la mt v du.
th nha may a tao ra ting n, thai ra hi nong va kh c.
Cui thp nin 40, u thp nin 50, mt cng ty xe hi My c
Nhng anh hng o la phu, la ngu nhin i vi muc ch

cua t chc, la nhng pho san khng th tranh khoi.
Do t chc ch tn tai trong mi trng xa hi, la mt b phn
cua xa hi; cac vn xa hi nu trn se anh hng n t chc.
Chung lin quan ngay ca khi xa hi khng coi o la nhng vn
, va khng lam g loai bo chung.
Mt doanh nghip, mt trng ai hoc, mt bnh vin manh
khoe khng th tn tai trong mt xa hi m yu. Quan tr co
li ch t mt xa hi khoe khon, lanh manh; mc du nguyn nhn
cua cac cn bnh cua xa hi khng lin quan g n quan tr ca.
gng lam cho cng chung y thc v vn an toan: cng ty Ford

gii thiu san phm xe hi vi tht lng an toan. Tuy nhin,
doanh s sut giam nhanh chong, khin cng ty phai t bo y tng
nay va rut loai san phm o ra khoi th trng. Mi lm nm
sau, khi cng ng lai xe My y thc v vn an toan, gii san
xut xe hi a b ch trch gay gt v hoan toan thiu quan tm
n vn an toan va b mnh danh la cac nha bun t thn.
T o ra i cac quy nh va nhm trng phat cac nha san xut
va bao v ngi mua xe.
V vy nhim vu u tin cua quan tr la xac nh va tin liu
cac anh hng mt cach khach quan, thc t. Cu hoi t ra
khng phai la iu chung ta ang lam co ung khng? ma phai
Trach nhim i vi cac anh hng
la iu chung ta lam co phai la iu ma v no khach hang va xa

hi a tra tin cho chung ta hay khng?.
Quy tc u tin: phai co trach nhim vi anh hng ma mnh

gy ra, du co chu y hay khng i chng na. Quan tr phai co
trach nhim i vi anh hng xa hi cua t chc; o la iu khng
cn ban cai, o la cng vic cua quan tr!
Cach x ly i vi anh hng

Xac nh nhng anh hng cua mt t chc mi ch la bc
Khng nn noi Cng chung khng phan i (trc anh hng
u tin. Bc tip theo phai la cach x ly chung. Muc tiu y
cua t chc) hay cho rng hanh ng giai quyt vn nao o
rt ro rang: nhng anh hng ln xa hi, nn kinh t, cng ng
lin quan se gp s chng i cua ng nghip, ng s, va nh
va ca nhn ma t thn chung khng phai la s mnh hay muc
76
77
ch cua t chc cn phai han ch ti mc thp nht va tt hn
thi o cac nha san xut khac coi la mt vic ng nhin. Ri
la nn loai tr hoan toan. Cang t anh hng nh vy th cang
sau o Du Pont quyt nh phat trin vic quan ly cht c hai
tt, du o la anh hng bn trong ni b t chc, anh hng ln
cua cac san phm cng nghip thanh mt cng vic kinh doanh
mi trng xa hi hay mi trng vt cht.
ring bit. T o phong th nghim nay khng ch hoat ng cho
Bt c khi nao ma vic loai bo anh hng xu c thc hin
cng ty Du Pont ma con cho nhiu khach hang khac na: san
bng vic t bo nhng hoat ng tao ra chung; th vic o la giai
xut cac vt liu khng c hai, kim tra c tnh cho san phm,
phap duy nht, tt nht!
v.v... y cung vy, mt anh hng xu a c loai bo bng
Tuy nhin trong hu ht trng hp th vic loai bo hn cac
cach chuyn no thanh mt c hi kinh doanh.
hoat ng la khng th. Do o nay sinh nhu cu lam vic mt
Chuyn t vic loai bo mt anh hng thanh mt c hi kinh
cach co h thng nhm loai bo hay ch t la han ch ti a cac
doanh la iu lun cn phai c gng nhm ti, nhng khng phai
anh hng khng mong mun, trong khi vn phai duy tr cac hoat
luc nao cung thc hin c. Thng thng, loai bo mt anh
ng gy ra chung. Phng phap ly tng nht la bin vic loai
hng thng keo theo vic tng chi ph. Cai vn la mt chi ph
bo/han ch nay thanh mt c hi kinh doanh co li khac. Mt
bn ngoai, do cng chung thanh toan tr thanh... chi ph cua
v du la cach thc cng ty Dow Chemical mt trong cac cng
doanh nghip. T o, y tr thanh mt bt li canh tranh, tr
ty hoa cht hang u My giai quyt vn nhim nc
phi moi doanh nghip u chp nhn cach lam nh vy. iu
thai va khng kh trong sut gn 20 nm qua. Ngay sau Th
nay trong a s trng hp ch co th thc hin bng cac lut l,
chin th II, cng ty a y thc rng nhim nc thai va khng
quy tc tc la bng cac hanh ng cng cng.
kh la cac anh hng cn loai bo. Rt lu trc khi cng lun
Khi nao ma vic loai bo mt anh hng con keo theo chi ph
ku gao v mi trng, cng ty nay a theo ui mt chnh
tng th nha quan tr con cn suy ngh t ra cac quy tc lut l
sach phi nhim cho cac nha may cua ho. Sau o ho tin hanh
sao cho giai quyt vn vi chi ph thp nht; ng thi em
mt cach co h thng cng vic chuyn i cac cht thai gy
lai li ch cao nht cho ca cng ng va doanh nghip. Lam sao
nhim thanh cac san phm ban c, tm kim th trng cho
cho cac quy tc ung c thc hin cung la cng vic cua nha
nhng san phm o.
quan tr.
Mt v du na la Phong Th nghim Cht c Cng nghip Du
Quan tr noi chung, khng ch quan tr kinh doanh, u ne
Pont (Du Pont Industrial Toxicity Laboratory). T nhng nm 1920
tranh trach nhim nay. Thai truyn thng noi chung la khng
Du Pont a y thc v s c hai cua nhiu san phm cng nghip
co quy nh g la... quy nh tt nht. Nhng iu nay ch ung
cua cng ty, t o lp ra mt phong th nghim nghin cu cht
khi mt anh hng xu co th chuyn thanh mt c hi kinh
c hai cung nh xy dng quy trnh loai bo cac cht c y.
doanh. Khi vic loai bo mt anh hng oi hoi mt han ch nao
Cng ty nay a bt u tm cach loai bo mt anh hng ma vao
o th mt quy tc se co li cho doanh nghip, nht la nhng
78
79
doanh nghip co trach nhim. Ngc lai, doanh nghip se b trng

phat nh la v trach nhim, trong khi nhng doanh nghip bt
chp ao c, nhng doanh nghip tham lam lai c hng li.
Vic ky vong se khng co quy nh nao ht ch la mt s mu
quang co chu ch.
Cac vn xa hi nh la cac c hi kinh doanh

Cac vn xa hi la s vn hanh sai lch cua xa hi va, t ra
la, cac cn bnh cua chnh tr. Tuy nhin, i vi quan tr, nht
la quan tr kinh doanh, chung la nhng thach thc, la ngun gc
Vic cng chung khng coi y la vn , thm ch chng lai
cua c hi. Bi chc nng cua doanh nghip va cac t chc khac
cac c gng cua nhng doanh nghip nhn xa trng rng trong
la thoa man mt nhu cu xa hi, va cung luc o bin vic giai
vic ngn nga khung hoang (nh trng hp cua cng ty Ford)
quyt mt vn xa hi thanh mt c hi kinh doanh.
hoan toan khng co y ngha g ht. Cui cung se co tai ting xay
ra!
Cng vic cua kinh doanh la chuyn mt thay i thanh mt

s sang tao, i mi; tc la mt cng vic kinh doanh mi. Mt
Moi giai phap cho vn anh hng u oi hoi mt s anh
doanh nhn ngh sang tao ch co th lin quan n cng ngh la
i. Ti mt mc nao o, vic loai bo anh hng se tn chi
mt doanh nhn ti. Trong sut chiu dai lch s kinh doanh, cac
ph va ngun lc hn la li ch kim c t s loai bo o. Cn
thay i va i mi xa hi cung quan trong khng kem cng ngh.
co quyt nh v s cn bng ti u gia chi ph va li ch. Nh
Nhng nganh cng nghip chnh hi th ky XIX nhn chung la
mt quy tc, nhng ngi trong mt nganh kinh doanh se hiu
kt qua cua qua trnh chuyn i mi trng xa hi mi cac
ro iu nay. Nhng ngi ngoai nganh th khng hiu, va v th,
thanh ph cng nghip thanh c hi va th trng kinh doanh.
giai phap cua ho co xu hng pht l vn anh i nay.
iu nay xay ra trong bi canh cua s phat trin v gas, in, xe
Trach nhim i vi cac anh hng xa hi la mt trach nhim
hi va xe khach, in thoai, bao ch, ca hang, v.v...
quan tr, khng phai v y la mt trach nhim xa hi, ma v y
C hi quan trong nht chuyn cac vn xa hi thanh c
la mt trach nhim kinh doanh. Ly tng nht la bin vic loai
hi kinh doanh, v vy, khng nm cng ngh, san phm hay
bo mt anh hng thanh mt c hi kinh doanh. Tuy nhin, mt
dch vu mi; ma nm vic giai quyt vn xa hi, hay noi cach
khi iu o la bt kha, th vic thit k mt quy tc thch hp vi
khac, nm vic i mi xa hi, iu nay trc tip hay gian tip
cn bng anh i ti u cung vi tranh lun cng khai v vn
lam li, lam manh cng ty va nganh kinh doanh.
va vic thuc y giai phap quy tc tt nht chnh la cng

vic cua quan tr.
Kinh nghim t cac doanh nghip thanh cng nht chu yu la

do kt qua cua nhng i mi va sang tao mang tnh xa hi y.
Thi gian trc Th chin th I, tai My tn tai nhiu bt n va
bt bnh trong lao ng, ty l tht nghip tng cao. Tin lng
tnh theo gi cua lao ng co ky nng co luc giam xung con...
80
81
15 cent. Chnh trong bi canh nay, vao cui nm 1913 cng ty
ma noi, nhng vn xa hi gai goc nht dng nh khng th
Ford Motor a ra tuyn b am bao mc lng 5 la/ngay cho
giai quyt c bng phng phap nay.
cac cng nhn cua cng ty tc la cao gp hai, ba ln mc lng
Vy th, vi nhng vn a tr thanh nhng than phin hay
tiu chun luc o. Tng Giam c James Couzens, ngi phai
cn bnh noi trn, th trach nhim xa hi cua quan tr la u?
thuyt phuc ngi ng s Henry Ford min cng chp nhn

iu nay, tha bit ngn sach lng cua cng ty se ngay tc khc
tng gp ba ln! Tuy nhin ng ta tin tng rng trong iu kin
thng kh cua cng nhn nh vy th cn co nhng hanh ng
quyt lit va cp tin mi co tac dung. Couzens cung cho rng
chi ph lao ng thc s cua Ford se giam tuy chi ph lng co
tng, va thi gian a sm chng to iu nay la ung. Trc khi
a ra tuyn b lam thay i th trng lao ng My noi trn, ty
l nhn vin ngh vic Ford cao n mc vao nm 1912 ngi
ta cn tuyn dung 60.000 ngi gi lai s nhn vin lam vic
o chnh la cac vn cua quan tr. Sc khoe cua doanh

nghip la trach nhim cua quan tr. Khng th tn tai doanh
nghip khoe manh trong mt xa hi m yu. Doanh nghip khoe
khon oi hoi mt xa hi khoe khon, hay t nht la vn hanh
n thoa. Sc khoe cua cng ng la iu kin tin quyt cho mt
doanh nghip thanh cng va phat trin.
Va se sai lm khi ngh rng nhng vn se t ng bin mt
khi ta khng quan tm ti chung. Vn ch bin mt khi chung
ta giai quyt chung bng cach nao o.
thc s la 10.000. Vi mc lng mi, ty l ngh vic hoan toan
Ngi ta ky vong doanh nghip (hay bt ky th ch co muc ch
bin mt. Chi ph tit kim t vic nay ln n mc du moi chi
nao khac trong xa hi) giai quyt mt vn khng phat sinh t
ph nguyn vt liu tng manh trong nhng nm tip theo, Ford
mt anh hng cua ho, khng th chuyn i thanh c hi phuc
vn co th san xut va ban loai xe hi Model T vi gia thp hn,
vu s mnh va muc ch cua ho, ti mc nao? Va nhng
t o ty l sinh li trn mi xe cao hn nhiu. Chnh s tit kim
doanh nghip, bnh vin, trng ai hoc y se c phep chu
chi ph lao ng (co c do vic tng lng noi trn!) a khin
trach nhim ti mc nao?
Ford co th thng lnh th trng; ng thi hanh ng nay cung
Ngay nay ngi ta co xu hng tranh ne noi v iu o. Cu
lam bin i hoan toan xa hi cng nghip My. T y, cng nhn
th trng New York, John Lindsay noi, Nay, y la khu ghetto
My tr thanh giai cp trung lu thc s.
cua ngi da en, va khng ai lam g c cho no ca. Tnh hnh
Nhng vn xa hi ma quan tr co th chuyn thanh c hi
cang ngay cang ti t o, du vi chnh phu, ngi lam cng tac
kinh doanh chng bao lu se khng con la vn na. Nhng
xa hi hay hanh ng cng ng nao. V th, cac doanh nghip
vn khac, tuy nhin, se tr thanh nhng than phin kinh
ln cn phai nhn trach nhim.
nin, nu khng phai la nhng cn bnh suy thoai.
Vic ng th trng tm kim ai o chu trach nhim v vn
Khng phai moi vn xa hi u co th c giai quyt bng
nay la iu co th hiu c, ro rang y la vn nghim
vic chuyn thanh mt c hi ong gop va kinh doanh. Thc s
trong i vi ban thn ng ta, vi thanh ph, vi xa hi My, va
82
83
ca th gii phng Ty noi chung. Song liu co chnh xac hay
nghip cho tng lai. Doanh nghip cn bit iu nay ra cac
khng khi coi y la trach nhim cua quan tr? Co gii han nao
quyt nh cua no, ma cung giai thch cac quyt nh y cho
khng trong trach nhim xa hi, va chung la nhng g?
nhng ngi khac nh chnh tr gia, bao ch, cng lun. Chng
nao ma doanh nghip con suy ngh va ly lun theo ng c li
nhun thun tuy th chng o ho con khng th a ra cac quyt
Cac gii han cua trach nhim xa hi
nh hu ly v trach nhim xa hi, hay giai thch nhng quyt

nh o cho nhng ngi trong va ngoai doanh nghip.
Nha quan ly la ngi y t, phuc vu ng chu la t chc ma

ng ta ang quan ly. Trach nhim trc tin, v vy, thuc v t
chc. Nhim vu u tin cua nha quan ly la lam sao cho t chc
hoat ng theo chc nng va tao ra nhng ong gop v li ch
tn tai cua chnh no. Nha quan ly nao s dung v tr ng u t
chc tr thanh mt nhn vt cng, i u trong vic giai quyt
cac vn xa hi, trong khi ban thn t chc b sao lang; th ngi
o la ngi khng co trach nhim va khng ap ng c tn
nhim c giao.
Vic thc thi s mnh cua t chc cung la nhu cu u tin,
li ch u tin cua xa hi. Xa hi se thit hai nu kha nng hoat
ng cua cac t chc b suy giam. Thc hin tt chc nng cua
mnh chnh la trach nhim xa hi u tin cua t chc. Nu khng
hoan thanh trach nhim o th khng th hoan thanh trach nhim
nao khac! Mt doanh nghip pha san ro rang khng la iu ma
Khi doanh nghip khng tnh n gii han kinh t va cam kt

nhng trach nhim xa hi ma ho khng th h tr c xet v
mt kinh t, th doanh nghip o se mau chong gp rc ri.
Nhng gii han tng t v trach nhim xa hi cung xut hin
cac t chc phi kinh t. y nha quan ly cung co nhim vu
duy tr, bao am nng lc hoat ng cua t chc. Lam anh hng
xu n iu o, du vi bt c ng c nao, cung b coi la thiu
trach nhim. Cac t chc nay cung la tai san cua xa hi, xa hi
da vao kha nng hoat ng n nh cua chung.
Ro rang quan im trn khng ph bin, nghe khng hay cho
lm! Tuy nhin, thc t la cac nha quan ly (nht la nhng th
ch quan trong) khng h nhn lng c tr thanh nhng
ngi hung trong mt bao ch. Trai lai, ho c tra lng
hoan thanh trach nhim va cng vic.
cng ng va xa hi mong c, iu nay khng tao ra c hi cng
Thiu nng lc ma vn nhn mt cng vic la hanh vi thiu
n vic lam nao cho tng lai ca. Tng t, mt trng ai hoc
trach nhim, nu khng noi la nhn tm; bi hanh vi o lam tng
khng tao ra nhng lanh ao va nhng lao ng chuyn nghip
ky vong cua ngi khac, sau o lai lam ngi ta tht vong.
cho ngay mai se c coi la khng co trach nhim xa hi, du ho

co lam c bao nhiu cng trnh tt ep khac i chng na.
Trn tt ca moi th, doanh nghip cn bit kha nng sinh li
ti thiu, quy nh bi rui ro kinh doanh va cam kt cua doanh
84
Mt t chc, nht la doanh nghip, cn co y u con ngi

va kha nng chu trach nhim v nhng anh hng gy ra.
Nhng trong lnh vc trach nhim xa hi, quyn li va nhim vu
hanh ng b gii han bi kha nng.
85
Mt t chc khng nn nhn nhng nhim vu khng phu hp
nh trng hoc, chng trnh cua chnh phu, c quan cng
vi h thng gia tr cua mnh. Ky nng va kin thc th co th d
ng... th doanh nghip vn con lam tt hn nhiu. Nhim vu
dang tip cn, song khng h d thay i tnh cach. Khng ai co
nay co th xac nh, muc tiu co th t ra, kt qua co th o
th lam tt trong mt lnh vc ma ngi o khng quan tm va
lng c; va v th kinh doanh co th thc hin c.
yu thch. Nu doanh nghip hay mt t chc bt ky c lam mt

nhim vu ch do mt nhu cu xa hi, ho kho co th s dung hu
hiu lao ng vao nhim vu o, cung nh khng h tr lao ng
Gii han thm quyn
hiu qua c. Hn th na, ho kho co th hiu c iu g lin

quan n cng vic, d lam sai, nhiu kha nng gy hai hn la
lam iu li cho xa hi.
Gii han quan trong nht cua trach nhim xa hi la gii han
v thm quyn. Trong t in chnh tr, khng co t trach nhim
V th, quan tr t nht cn bit ro iu ma quan tr va t chc
ma ch co trach nhim va thm quyn. Ai co thm quyn cung
khng co kha nng lam c. Kinh doanh la bt kha thi trong
u co trach nhim, va ai co trach nhim cung oi hoi thm quyn
nhng khu vc v hnh, bi sc manh cua kinh doanh la tnh
nh hai mt cua mt ng tin xu vy. Trach nhim xa hi v
chu trach nhim va tnh co th o lng c. Kinh doanh la
vy oi hoi phai co thm quyn nht nh.
phep th th trng, o lng nng sut, va yu cu v li nhun.
Mt ln na, vn thm quyn nh la gii han cua trach nhim
Khi thiu nhng yu t nay, n gian la kinh doanh khng thc
xa hi khng h nay sinh t s lin quan n cac anh hng cua
hin c, no nm ngoai h thng gia tr cua kinh doanh. Khi
t chc. Bi anh hng la kt qua cua vic thc thi mt thm quyn,
cac tiu chun hoat ng la v hnh, chng han nh trong trng
du khng c y i chng na. Sau o trach nhim se xut hin.
hp cac y kin va tnh cam chnh tr, s ng y/phan i cua
Nhng khi mt doanh nghip hay mt t chc b bt nhn trach
cng ng, huy ng sc manh cng ng va sp xp cac quan
nhim xa hi cho mt vn nao o cua xa hi hay cng ng,
h quyn lc; th kinh doanh kho co th cam thy thoai mai,
th quan tr cn suy ngh xem thm quyn i cung vi trach nhim
thiu tn trong cac gia tr lin quan va v vy khng co nng lc.
y co hp ly, chnh ang khng. Nu khng, o ch la s tim
Tuy nhin trong cac lnh vc nh vy, vn co th xac nh cac
quyn va v trach nhim.
muc tiu tng phn cu th mt cach ro rang, co th o lng c.
Khi nao co yu cu doanh nghip phai nhn trach nhim v
Vn co th chuyn mt s phn cua vn bn ngoai kha nng
mt iu nao o, ta cn hoi: doanh nghip co thm quyn hay
cua kinh doanh thanh cac cng vic phu hp vi kha nng va h
khng, va no co nn co hay khng? Nu doanh nghip khng co
thng gia tr cua doanh nghip.
va khng nn co thm quyn (trong nhiu trng hp ung la
Chng co ai My thanh cng trong vic ao tao vic lam cho

cac thanh nin da en. Nhng so vi bt ky th ch nao khac,
86
nh vy) th ta nn nghi ng trach nhim cua doanh nghip co

le o khng la trach nhim ma ch la s am m quyn lc.
87
Ralph Nader mt nha chu ngha tiu dung My t coi ban
ln lao cua cng ty trong mt tiu bang nho nh Delaware, a
thn la ke thu cua cac doanh nghip ln, va cung c cac doanh
can thip va thng tr Delaware, ng thi thc thi mt thm
nghip va cng lun anh gia ung y nh vy. Khi Nader yu
quyn bt hp phap.
cu doanh nghip chu trach nhim v cht lng va an toan san
Khi mt vn xa hi anh hng n kha nng hoat ng cua
phm, ng ta chc hn a quan tm n trach nhim cua doanh
doanh nghip, trng ai hoc hay bnh vin; quan tr cn t chi
nghip theo kha canh phap ly, tc la trach nhim i vi s ong
trach nhim i vi vn o. T chc cn t chi khi yu cu
gop va hoat ng.
v trach nhim vt qua kha nng cua mnh, hay khi trach nhim
Tuy nhin Ralph Nader con yu cu cac doanh nghip ln phai
tr thanh thm quyn bt hp phap. Tuy nhin, nu o la mt
co trach nhim trong mt loat lnh vc ngoai san phm va dch
vn nghim trong, tt hn la nn suy ngh tm mt giai phap
vu. Nu iu nay c chp nhn th se dn ti vic quan tr cac
thay th, v cui cung se cn phai lam iu g o giai quyt
doanh nghip ln co trach nhim ti cao trong mt s lnh vc
vn .
ma ly ra phai thuc v cac th ch khac.
Quan tr cua moi t chc u cn quan tm n nhng cn
Va o chnh la iu ma Nader va nhng ngi ung h trach
bnh cua xa hi. Nu co th, ho nn chuyn giai phap cua nhng
nhim xa hi khng gii han nhm ti. Ho thm ch con xut ban
vn y thanh c hi hoat ng va ong gop. t nht cung cn
ca mt ban ph phan cng ty Du Pont va vai tro cua cng ty
suy ngh v cac vn o cung nh cach thc giai quyt chung.
tiu bang Delaware (ni Du Pont t tru s chnh va la mt doanh
Khng th ne tranh chung, v trong xa hi, cac nha quan ly la
nghip ln). Ban bao cao pht l thanh tch kinh t cua Du Pont,
nhom lanh ao, se khng con ai khac quan tm n nhng vn
cng ty trong thi gian lam phat cao vn ha gia san phm cua
nh vy ca.
ho cac san phm vn la nguyn liu c ban cho nn kinh t
Nhng moi ngi cung bit rng mt xa hi phat trin cn cac
My. Thay vao o, ngi ta ph phan Du Pont v vic ho khng
th ch hoat ng vi s quan tr mang tnh t chu nht nh,
s dung sc manh kinh t buc cac cng dn tiu bang giai
ch khng th la mt xa hi toan tr. Cai khc hoa tnh cach va
quyt mt s vn xa hi, t phn bit chung tc, chm soc y
tao nn mt xa hi phat trin la vic a s cac nhim vu xa hi
t n xy dng trng cng. Do khng chu trach nhim v xa
c thc hin bn trong va thng qua cac th ch co t chc,
hi, chnh tr va lut phap Delaware ma Du Pont b ph phan la
mi th ch o u c quan ly mt cach c lp. Nhng t chc
cu tha, tc trach trong vn trach nhim xa hi!
nay, bao gm hu ht cac c quan chnh phu, la nhng th ch
iu ma mai trong cu chuyn nay la ch: nhng ph phan
co muc ch c bit: chung la cac b phn cua xa hi, hoat ng
in hnh t nhng ngi co quan im t do hoc canh ta trong
v nhng nhim vu c bit trong cac khu vc c bit. S ong
nhiu nm qua lai... hoan toan ngc lai vi nhng ph phan noi
gop va trach nhim xa hi ln nht cua ho th hin qua s hoat
trn. Cu th, theo nhng ngi nay th Du Pont, do anh hng
ng cua ho. S thiu trach nhim xa hi ln nht la lam hong
88
89
kha nng hoat ng cua nhng t chc nay bng cach giai quyt
nhng vn vt qua kha nng cua ho, hoc bng vic vt
thm quyn nhn danh trach nhim xa hi.
Tnh ao c cua trach nhim

Ngi ta a thuyt giang rt nhiu v ao c kinh doanh va
ao c cua ngi lam kinh doanh. a s nhng iu o chng
h lin quan n kinh doanh, va cung chng my lin quan n
ao c ca.
Mt tai chu yu la tnh trung thc. Ngi ta long trong tuyn
b rng doanh nhn khng nn la di, n cp, a hay nhn
hi l. Nhng ro rang tt ca moi ngi ai cung khng nn lam
nh th! Khng th v ngh nghip, hay chc vu ma tr thanh
ngoai l i vi nhng quy tc xa hi c. Tuy nhin, vn co
nhng ngi lam nhng iu xu k trn y la vn thuc
v cac gia tr va giao duc ao c, cac vn ca nhn va gia nh,
trng hoc. Tuy nhin, khng co va cung khng cn phai co mt
ao c ring danh cho gii kinh doanh.
Tt ca nhng iu cn lam y la a ra nhng hnh phat
nghim khc cho nhng ai du lam kinh doanh hay lam ngh
khac vi pham ao c.
Mt tranh lun na v ao c kinh doanh tht ra lai khng
lin quan g n ao c. Nha lanh ao nn phai la mt ngi
cn thn, ky lng, iu khng h ph bin du ho la nhng ng
vua, ng quan, hay v tng, giao s, ri n cac hoa s, s phu
v.v... mt ngi cn thn se chu ng rut lui khoi cac hoat ng
anh hng n t trong hay s thch cua ho.
90
Gn y, c bit la My, lai xut hin mt tai th ba: nha

quan ly phai co trach nhim ao c, ong vai tro mang tnh tch
cc va xy dng trong cng ng, phuc vu nhng s nghip
chung, danh thi gian cho nhng hoat ng cng ng v.v...
Tuy nhin, ung ra khng bao gi nn ep buc ho phai tham
gia vao nhng hoat ng o, cung nh khng nn anh gia, nhn
xet va thng tin cho nha quan ly da trn s tham gia cua ho
vao cac hoat ng tnh nguyn. Bt buc hay gy sc ep ln cac
nha quan ly trong nhng trng hp tng t la lam dung quyn
lc cua t chc, va bt hp phap.
Tuy vic tham gia vao cac hoat ng cng ng cua cac nha
quan ly lun c ky vong, nhng iu nay khng h lin quan
n ao c, va rt t lin quan n trach nhim cua ho. o chng
qua ch la s ong gop cua mt ca nhn trong kha nng cua anh
ta, vi t cach la mt cng dn, mt thanh vin cng ng; nhng
iu nay nm ngoai cng vic va trach nhim quan ly.
Mt vn ao c na lin quan n nha quan ly xut hin
t cac lanh ao cua cac t chc ln, tao thanh nhom lanh ao
cua xa hi. Tuy nhin v mt ca nhn th mt nha quan ly cung
ch la mt ngi lam thu ma thi.
V th se khng thch hp nu noi v nha quan ly nh la cac
lanh ao. Ho ch la thanh vin cua mt nhom lanh ao ma thi.
Tuy nhin nhom nay co thm quyn va tm nhn; do o co trach
nhim.
Nhng trach nhim va ao c cua mt nha quan ly la g khi
anh ta la thanh vin cua mt nhom lanh ao?
La thanh vin mt nhom lanh ao, theo cach hiu truyn thng,
ngha la co a v, uy tn va thm quyn; ng thi i kem vi
nhng nhim vu. Ky vong moi nha quan ly tr thanh lanh ao la
91
v ch. Co hang ngan nha quan ly song kha nng lanh ao th
Co nhng nha quan ly khng suy ngh tm ra giai phap cho
ch gii han cho mt s rt t ngi ma thi. Nhng khi la thanh
mt anh hng cua cng vic kinh doanh ch v ly do iu nay
vin cua mt nhom lanh ao, nha quan ly se phai chu nhu cu
se anh hng n v tr cua ng ta. Nh vy, ng ta a c tnh
v ao c chuyn nghip nhu cu ao c trach nhim.
lam mt iu co hai, theo ui s tng trng mang nguy c rui

ro cao. Ngi ta a tng noi rng iu nay la mt giai phap ngu
ngc, rng v lu dai se anh hng xu n kinh doanh v.v... Tuy
Khng lam iu co hai
nhin, o con la mt vi pham ao c chuyn nghip trm trong

na.
2.500 nm trc y, trach nhim u tin cua mt ngi lam
Ngoai ra, con co mt s kha canh khac cua vn . Cac nha
ngh chuyn nghip a c noi n trong li th Hippocrates
quan ly My co xu hng vi pham nguyn tc trn ma khng h
cua nhng thy thuc Hy Lap: Primum non nocere, tc la Trc
hay bit rng mnh ang vi pham, va khi o ho se lam hai n
ht, khng c y lam iu co hai.
nhng mt sau:
Khng co ngi lam ngh chuyn nghip nao, du la bac s, lut

s, hay nha quan ly, co th cam kt rng thc s anh ta ang
lam iu tt cho thn chu. Tt ca nhng iu anh ta co th lam
la c gng ma thi. Nhng anh ta co th cam kt se khng c y
Bi hoan cho i ngu quan ly
S dung cac k hoach phuc li rang buc nhn vin
Tuyn b v li nhun
lam iu g co hai cho thn chu. Thn chu phai co th tin vao
Hanh ng va li noi trong nhng lnh vc nay se gy ra nhng
iu o, v nu khng th khng th tin g vao ngi lam ngh
bt n v xa hi. Ho co xu hng che giu thc t, tao ra nhng
chuyn nghip ht. Ngi lam ngh chuyn nghip phai co s c
cn bnh hay t ra la nhng lo u xa hi. Ho co xu hng dn
lp trong chuyn mn, anh ta khng th b kim soat hay ra lnh
dt lac li, ngn tr s hiu bit, va iu o lam hai cho xa hi.
bi thn chu, anh ta phai c tin tng v kin thc va s phan
Ro rang la cng bng thu nhp My ang ngay cang tng. Tuy
xet cua ban thn. Tuy nhin, chnh c s cua s t chu va ly do
nhin, n tng chung cua moi ngi la ngc lai, va o chnh
cua no a khin anh ta b anh hng bi li ch chung. Noi cach
la mt hiu lm, mt ao tng rt nguy him. No lam xoi mon va
khac, ngi lam ngh chuyn nghip mt mt rt ring t, t chu,
huy hoai long tin tng ln nhau gia cac nhom cn sng va lam
khng chu quan ly v chnh tr hay t tng. Mt khac, li ch
vic cung nhau. iu nay ch co th dn n cac bin phap chnh
cua thn chu se gii han hanh ng va li noi cua anh ta, va nh
tr vn chng tt lanh cho ai, ma ch lam hai xa hi, nn kinh t
th anh ta lai thuc v xa hi, v cai chung. Khng c y lam iu
va ban thn tng lp quan ly.
co hai la nguyn tc c ban cua ao c chuyn nghip, cua ao

c cua trach nhim cng.
92
Mt CEO cua mt tp oan ln lnh lng 500.000 la/nm.

Du lut s co gioi tm ra khe h ti u i na, th a s trong s
93
tin o vn b anh thu, khin no co tac dung th hin ng
Co nhng ngi hiu ro rng mnh ang co mt cng vic khng
cp hn la thu nhp tht s. Ngoai ra, cac khoan thu nhp thm
phu hp nhng tip tuc lai cng ty do cai gia phai tra cho vic
n gian ch nhm a mt phn thu nhp cua ngi o vao
ra i la qua ln. Ho bit rng ho a b hi l, song khng u
khung thu thp hn ma thi. V mt kinh t th ca hai cach u
kha nng t chi; v th ho tr nn bc bi, cay ng, bun ba
khng at muc ch cua no. Nhng v mt xa hi va tm ly th
trong phn i cng vic con lai.
ho a c y lam hai, va nh vy, khng th c bin h.
Cac quyn li khi ngh hu, tin thng, phn li nhun c
Tuy nhin, iu nguy hai chnh la ao tng v s mt cng
chia... cn phai c a n tay ngi lao ng ma khng han
bng. Nguyn nhn cn ban la lut thu. S chp nhn ong thu
ch quyn cng dn va quyn ca nhn cua ho. Va mt ln na
theo mt c ch thu phan xa hi cung la mt nguyn nhn quan
cn nhc lai, cac nha quan ly cn lam sao co nhng thay i
trong gop phn vao iu o. Va tr phi cac nha quan ly hiu ra
cn thit trong lut thu.
rng lam nh th tc la ho ang vi pham nguyn tc khng c
Cui cung, cac nha quan ly, bng nhng li noi cua ho, khin
y lam iu co hai th cui cung chnh ho la nhng ngi ganh
cng lun khng sao hiu c thc t kinh doanh. iu nay vi
chu hu qua.
pham nguyn tc Primum non nocere, trn thc t a xay ra
Mt lnh vc th hai ma o nha quan ly ngay nay khng thc
My va ca chu u. phng Ty, nha quan ly vn lun lun
hin ung cam kt cua nguyn tc Primum non nocere la lnh
noi v ng c li nhun cua kinh doanh, coi ti a hoa li nhun
vc lin quan mt thit n ch bi hoan.
la muc tiu kinh doanh; ma khng h nhn manh n chc nng
Cac hnh thc bi hoan bao gm phuc li khi v hu, thu nhp
khach quan cua li nhun. Ho hu nh khng cp n rui ro,
thm, tin thng, quyn chon c phn v.v... T quan im cua
nhu cu vn hay thm ch la chi ph vn, ch cha noi n chuyn
doanh nghip va nn kinh t th tt ca chung u la cac chi ph
mt doanh nghip cn kim u li nhun co c lng vn
lao ng, chung c coi nh vy khi cac nha quan ly ngi vao
cn thit vi chi ph ti thiu.
ban thng lng vi cac t chc cng oan. Nhng cang ngay,
Nha quan ly thng khng to ra thin cam vi nhng thu ch
do tnh thin v cua lut thu, nhng phuc li nay c dung
hng v li nhun. Ho chng h nhn ra rng mt trong nhng
ct cht nhn vin vao ngi chu. Nhn vin tr nn phu thuc
nguyn nhn cua s thu ch o chnh la li noi va nhng tuyn
vao mt ngi chu, mt cng ty trong nhiu nm. Ri bo mt cng
b cua ho. Trong nhng iu ma gii quan tr kinh doanh noi
ty se dn ti nhiu bin phap phat, mt cac quyn li thc cht
vi cng lun, khng co s giai thch cho li nhun hay ly do tn
a tng c hng (nhng quyn li gop phn hnh thanh thu
tai cua doanh nghip, khng cp ti cac chc nng cua doanh
nhp cng vic cu).
nghip. Ch co ng c li nhun c mun cua vai nha t ban
Nhng chic lng vang o khng h lam cng ty manh hn.
94
nao o ma c mun nay cung chng h c giai thch tai sao
95
KHUNG MU MI CUA QUAN TR
xa hi cn chp nhn no. Nhng thc cht th kha nng co li la

mt nhu cu thit yu cua xa hi va nn kinh t.
Primum non nocere dng nh la mt nguyn tc te nhat,
nham chan so vi nhng ku goi, oi hoi v phm cht chnh
khach y ry trong nhng tuyn ngn hin tai v trach nhim
xa hi. Tuy nhin, nh cac bac s a thy t rt lu trc y,
6.
thc s o la mt nguyn tc sng rt kho thc hin tron ven.

Tnh cht khim tn va t han ch khin y tr thanh nguyn
tc ao c cn co nha quan ly ao c trach nhim.
ac gia nh c ban v thc t chnh la cac khung mu cua

mt b mn khoa hoc xa hi. Quan tr hoc la mt khoa hoc
nh th. Nhng gia nh nay lun c cac hoc gia, ngi vit,
ngi day va nhng ngi hoat ng, lam vic trong lnh vc o
ghi nhn va a vao b mn khoa hoc di nhiu hnh thc khac
nhau. V le o ma cac gia nh cua mt nhom u tu se quyt
nh phn ln nhng iu ma nganh khoa hoc o coi la thc t.
Cac gia nh c ban v thc t quyt nh hng tp trung cua
nganh khoa hoc, quyt nh nhng iu ma nganh o coi la cac
s kin, va trn thc t quyt nh ca ban cht cua nganh. Bn
canh o chung con quyt nh ca nhng g nganh o khng quan
tm hay y sang mt bn nh la nhng ngoai l gy phin toai.
Du nhng gia nh noi trn quan trong, iu ang noi la chung
hu nh khng c phn tch, nghin cu ky lng, ma cung
khng h b thach thc, anh gia, hay thm ch la trnh bay ro rang!
Vi mt mn khoa hoc xa hi nh quan tr, ro rang cac gia nh
cang tr nn quan trong hn nhiu so vi cac khung mu trong
khoa hoc t nhin. Trong khoa hoc t nhin, khung mu hoc
96
97
thuyt ang chim u th khng h co anh hng g ln th

gii t nhin ca. Du khung mu noi rng mt tri quay quanh
Nhom gia nh th hai lin quan n vic thc hanh quan tr:
h
Cng ngh, th trng va muc ch s dung cui cung c

xac nh trc
Quy m quan tr do lut nh
Quan tr tp trung vao bn trong
Nn kinh t, xac nh bi bin gii cac quc gia, c coi la

mi trng, h sinh thai cua doanh nghip va quan tr
trai t hay ngc lai, trai t quay quanh mt tri th cung chng
h anh hng g n trai t hay mt tri ca. Khoa hoc t nhin
lin quan n hanh vi cua cac vt th, con khoa hoc xa hi lai
hng v hanh vi cua con ngi va cac th ch cua ho. Trong
quan tr, nhng ngi thc hanh thng co khuynh hng hanh
ng va ng x theo cach thc ma cac gia nh nu ra. Quan
trong hn, thc t cua khoa hoc t nhin (vu tru va cac quy lut
cua no) khng thay i (ma nu co thay i th cung phai trong
bi canh thi gian hang van, hang triu nm, ch khng thay i
qua tng thp ky hay th ky). Trong khi o, vu tru xa hi khng
h co nhng quy lut t nhin nh trn, ngc lai, no thng
xuyn thay i. iu nay co ngha la cac gia nh ung ngay hm
qua co th tr thanh sai ngay hm nay!
V vy, iu quan trong nht trong cac nganh khoa hoc xa hi
nh quan tr la cac gia nh c ban. Mt thay i trong gia nh
c ban se co anh hng rt ln.
Quan tr tc la quan tr kinh doanh

a s moi ngi du la trong hay ngoai nganh quan tr u
coi y la mt iu ng nhin. Thc s co th noi: ca nhng
ngi vit va ngi lam quan tr, ca nhng ngi ngoai ao i
vi quan tr thm ch con khng h nghe thy t quan tr, ho...
t ng nghe thy t quan tr kinh doanh.
Gia nh lin quan n tnh ph quat cua quan tr nay thc ra
mi xut hin gn y. Trc nhng nm 1930, mt s t cac
K t thi im nhng nm 1930, khi nhng nghin cu u
tac gia va nha t tng v quan tr bt u la Frederick Winslow
tin v quan tr ra i, co hai nhom gia nh v thc t cua quan
Taylor hi u th ky XX va kt thuc la Chester Barnard ngay trc
tr c ng ao cac hoc gia, ngi vit va ngi lam quan tr
Th chin th II tt ca u cho rng quan tr kinh doanh ch la
chp nhn, o la:
mt nhanh phu cua quan tr noi chung, va do o quan tr kinh
Nhom gia nh th nht lin quan n mn/nganh quan tr

hoc:
doanh khng khac g so vi quan tr cac t chc khac.

Chnh cuc ai Khung hoang kinh t a tao ra s thu ch, coi
Quan tr tc la quan tr kinh doanh
thng i vi nganh kinh doanh va nhng ngi lam kinh
Ch co hoc phai co mt cu truc t chc ung n
doanh; va iu nay dn ti quan im coi quan tr la quan tr
Ch co hoc phai co mt cach quan ly con ngi ung

n
kinh doanh. tranh b vy bn bi cum t kinh doanh, quan
98
tr trong khu vc cng c i tn thanh hanh chnh cng,
99
coi y la mt b mn ring c giang day nh mt khoa tai
ban le vi mt x ao (du khac bit nay la t hn nhiu so vi
ai hoc, vi cac khai nim ring. Cung thi gian o, vi ly do tng
iu ma nhng ngi quan ly thng ngh), hay gia vic quan
t, vic nghin cu quan tr trong nganh y t ang rt phat trin
ly mt cn c khng qun, mt bnh vin, mt cng ty phn mm.
cua nhiu ngi (mt trong s o la Raymond Sloan, em trai cua
Khac bit ln nht nm nhng iu khoan tng t chc s dung.
Tng giam c cng ty GM Alfred Sloan) cung tach ra thanh mt
Ngoai ra khac bit chu yu la ap dung, ch khng phai nguyn
nganh ring bit vi tn goi hanh chnh bnh vin.
tc. Thm ch khng co my khac bit nhim vu va thach thc
Nh th, trong nhng nm khung hoang, vic khng s dung
na.
cum t quan tr co th xem la mt s ung n v chnh tr.
Phn tch v nhng gia nh trong phn trn a ti kt lun
Tuy nhin, tnh th a thay i k t sau chin tranh. n
u tin kt lun giup cho vic nghin cu va thc hanh quan
khoang nm 1950, kinh doanh lai tr thanh mt t tt ep,

chu yu la do kt qua cua quan tr kinh doanh My trong thi gian
chin tranh. Chng bao lu sau quan tr kinh doanh tr nn ung
tr tr nn tt hn o la:
Quan tr la mt b phn c bit va quan trong cua bt ky
t chc nao.
n v mt chnh tr, tr thanh mt lnh vc nghin cu tht

s. Va cung t o, trong quan nim cua cng chung va gii hoc
thut, quan tr chnh la... quan tr kinh doanh.
Mt t chc ung n duy nht
Ngay nay chung ta ang bt u sa lai li lm a co chiu

dai sau mi nm o bng nhiu cach: thay tn trng kinh
Vic quan tm va nghin cu quan tr bt u cung vi s xut
doanh bng trng quan tr, day nhiu khoa hoc v quan tr
hin cua cac t chc ln vao cui th ky XIX, t cac t chc kinh
cac t chc phi li nhun hn trc; hay cac chng trnh quan
doanh, cac c quan chnh phu n qun i thng trc tt ca
tr iu hanh thu hut cac nha quan ly ca cac t chc kinh doanh
u at quy m to ln hn so vi trc kia.
va t chc phi li nhun, va ca vic xut hin cac khoa quan tr

tai cac trng thn hoc.
Tuy nhin, gia nh quan tr tc la quan tr kinh doanh vn
con rt ph bin. V vy chung ta phai tip tuc khng nh mt
ln na, rng quan tr khng phai la quan tr kinh doanh.
Tt nhin co nhiu khac bit trong quan tr cac t chc khac
Va ngay t nhng ngay o, vic nghin cu quan tr a lun

da trn mt gia nh sau y:
Co va phai co mt t chc ung n duy nht.
Th nao la mt t chc ung n th co thay i theo thi
gian, nhng cuc tm kim mt t chc nh vy th a va vn
ang din ra cho n ngay nay.
nhau, bi s mnh quyt nh chin lc, va chin lc se quyt
Th chin th I a lam nay sinh nhu cu co mt cu truc t
nh cu truc. Se co khac bit gia quan ly mt h thng ca hang
chc tht s. Tuy nhin chnh Th chin th I cung a ch ra rng
100
101
t chc co cu truc chc nng theo kiu Fayol (va Carnegie) khng
phai la t chc ung n. Ngay sau thi gian nay, Pierre S. Du
Mt s tnh hung khac trong t chc ch oi hoi s quyt tm,

mt s khac oi hoi tinh thn lam vic theo nhom v.v...
Pont (1870-1954), va sau o la Alfred Sloan (1875-1966) phat
Mt hoc thuyt v t chc cho rng cac th ch t chc la ng
trin nguyn tc phi tp trung hoa. Con ngay nay, chung ta lai
nht, va do o cac doanh nghip phai c t chc theo cung
bt u hoan h thut ng team (i, nhom) nh la m hnh cua
mt cach thc.
mt t chc ung n cho tt ca moi loai hnh.

Tuy nhin, ngay nay cn nhn ra rng chng h co cai g goi
la t chc ung n c ca. Ch co cac t chc vi nhng im
Tuy nhin trong bt ky doanh nghip nao k ca doanh nghip

ch tao in hnh kiu Fayol th cung lun co nhu cu nhiu
cu truc t chc cung song song tn tai bn canh nhau.
manh, han ch cung nh chc nng khac nhau cua chung ma
Quan ly rui ro v ngoai t la mt nhim vu v cung quan trong
thi. T chc khng phai la cai g o tuyt i, ngc lai o ch
va cang ngay cang kho khn cua doanh nghip trong nn kinh
la cng cu giup moi ngi cung nhau lam vic hiu qua hn ma
t th gii. y la cng vic oi hoi s tp trung hoa cao : khng
thi. Do o, mt cu truc t chc nao o se ch phu hp vi nhng
b phn nao trong doanh nghip c quyn quan ly rui ro ngoai
nhim vu nht nh, trong iu kin nht nh va thi gian nao
t lin quan n b phn cua mnh ca. Tuy nhin, gia s y la
o ma thi.
mt doanh nghip dch vu cng ngh cao, th lai song song oi
Ngay nay ngi ta noi nhiu n s kt thuc cua tn ti, trt
hoi mt s t chu tuyt i tng th trng phuc vu tc la
t trong t chc. iu o hoan toan nham nh! Trong bt ky th
hoan toan ngc lai vi c ch t chc tp trung noi trn. Mi
ch, t chc nao cung phai co mt ngi co thm quyn quyt
nhn vin trong nganh dch vu phai nh la mt ng chu tht
nh cao nht, mt ng chu ma moi ngi phai tun theo. Trong
s, va moi ngi con lai trong t chc phai nghe lnh t ho.
mt tnh hung kho khn hay nguy him nao o (ma t chc nao
Mt s cng trnh nghin cu oi hoi thc hin bi mt t chc
sm mun cung gp phai), s tn vong cua t chc va cac thanh
cu truc theo chc nng mt cach cht che, vi cac chuyn gia
vin cua no phu thuc vao cac mnh lnh ro rang. Nu mt con
lam cng vic cua ring mi ngi. Tuy nhin, mt s nghin cu
tau sp chm, ngi thuyn trng chng cn triu tp mt cuc
khac, nht la nhng nghin cu lin quan n vic ra quyt nh
hop nao ca, ng ta ch cn a ra cac mnh lnh. cu tau,
nhng giai oan u (v du: mt s nghin cu v dc phm)
moi thanh vin phai tun thu cac mnh lnh cua ng ta, cac mnh
lai oi hoi lam vic theo nhom ngay t luc u. Va ca hai hnh
lnh cu th va chnh xac, va cac thanh vin phai thc hin chung
thc nghin cu (vi cach t chc tng ng) noi trn lai thng
ngay lp tc, khng ban cai tranh lun g ht. Chnh tn ti, trt
cung tn tai song song trong mt c quan nghin cu bt ky.
t va vic phuc tung trt t o v iu kin la hy vong duy nht

chung ta co c trong khung hoang.
102
Nim tin sai lm rng ch co mt t chc ung n duy nht

co lin h gn gui vi quan nim quan tr la quan tr kinh doanh
103
noi phn trn. Nu nhng sinh vin quan tr khng b che mt
rng mi ln chuyn giao thng tin se lam tng gp i ting n
bi nhng ao tng sai lm va y quan sat ti nhng t chc
va giam thng ip i phn na.
phi li nhun, ho se sm nhn ra rng co khac bit ln lao gia

cac cu truc t chc, tuy vao ban cht nhim vu cua no.
Tuy nhin, cac nguyn tc khng noi cho ban bit cn phai
lam g. Chung ch noi cho ta bit nhng iu khng c lam
Mt x ao Cng giao se c t chc rt khac so vi mt nha
ma thi. Cac nguyn tc cung khng cho bit cach lam nao hiu
hat opera. Mt i qun cung c t chc khac hn so vi mt
qua, ma ch noi nhng cach lam khng hiu qua ma thi. Nhng
bnh vin.
nguyn tc nay cung khng khac my so vi cac nguyn tc lam
Tuy nhin hn vn co mt s nguyn tc t chc.

Trc ht, t chc phai minh bach. Moi ngi u cn bit va
hiu ro cu truc t chc ni ho thuc v. iu nay nghe co ve
ng nhin, tuy th no vn thng xuyn b vi pham a s t
chc, ngay ca trong cac n v qun i.
Mt nguyn tc na a trnh bay phn trn, o la mt ai o
phai co quyn ra quyt nh trong mt lnh vc nht nh. Ngoai
ra, trong khung hoang, phai co mt ngi lanh ao va ra lnh.
Mt nguyn tc keo theo nguyn tc nay la quyn han phai i
i va tng xng vi trach nhim.
Mt nguyn tc na la: mt ca nhn trong t chc ch co mt
ng chu. Theo mt cu trong lut La Ma c, mt n l co ba
ng chu se tr thanh... mt ngi t do. y la mt nguyn tc
rt xa cu v quan h con ngi, theo o ngi ta khng nn co
hn mt ngi chu, t o chc chn dn n nhng xung t v
long trung thanh. Chnh nguyn tc nay cung giai thch tai sao
nhom jazz combo vn ang thnh hanh hin nay lai gp
vic cua mt kin truc s: chung khng noi cho anh ta bit loai
nha nao se c xy, ma ch ch ra nhng han ch co th ma
thi. Va o chnh la iu ma cac nguyn tc khac nhau cua cu
truc t chc thc hin.
Mt lu y: ca nhn co th lam vic cung luc trong nhiu cu
truc t chc khac nhau. Vi nhim vu nay th anh ta lam vic
theo nhom, ng thi vi nhim vu khac anh ta lai lam vic theo
cu truc ra lnh va ch huy. Mt ca nhn co th va la ng
chu trong t chc cua mnh va la mt i tac trong mt lin
minh, lin doanh... nao khac. Noi cach khac, cac t chc phai la
mt phn cua nhom cng cu quan ly.
Quan trong hn, chung ta phai nghin cu sc manh cung nh
han ch cua cac t chc khac nhau. Vi mt nhim vu, t chc
nao la thch hp nht? Khi thc hin mt nhim vu, co nn thay
i cu truc t chc t dang nay sang dang khac hay khng?
Mt lnh vc cn nghin cu la cach t chc b may quan tr
cp cao.
kho khn, v mi thanh vin nhom u co hai lanh ao: ngi
Ti xin c phep nghi ng rng co le t ai bit cu th cach t
ng u b phn, va ngi ng u nhom. Mt nguyn tc
chc cng vic quan tr cp cao, du la mt doanh nghip, mt
na v cu truc la t chc co cang t lp, tc la cang phng th
trng ai hoc, mt bnh vin hay thm ch la mt nha th.
cang tt, bi ly do ma hoc thuyt v thng tin a noi cho ta bit,
104
Mt du hiu ro rang la s khac bit ngay cang ln gia li noi
105
va vic lam cua chung ta. Chung ta khng ngng noi v nhom
va moi nghin cu lin quan n lnh vc nay u i ti kt lun
chung rng quan tr cp cao oi hoi mt nhom tht s. Th ma
trong thc t khng ch My cai ma chung ta ang lam la
mt s sung bai ca nhn i vi nhng CEO xut chung. Hn
na, hu nh chng ai quan tm n vn k tha cua cac CEO
o ca. Ma k tha lun la vn quan trong hang u i vi
quan tr cp cao cung nh i vi bt ky th ch nao.
Noi cach khac, con rt nhiu vic phai lam trong ly thuyt va
thc hanh t chc du y la nhng lnh vc lu i nht trong
cng vic va thc hanh quan tr.
Nhng ngi tin phong v quan tr mt th ky trc y a
ung: cn co mt cu truc t chc. Nh bt ky loai sinh vt nao
cn cu truc co th tn tai; cac t chc hin ai, ca t chc
kinh t va cac t chc khac, u cn mt cu truc t chc nht
nh. Tuy nhin, nhng nha quan tr tin phong a sai lm trong
gia nh cua ho: gia nh v vic ch co mt t chc ung n
duy nht. Cung nh vic co rt nhiu cu truc khac nhau cho
cac loai sinh vt, cn phai co hang loat cu truc t chc khac nhau
bin cac b phn xa hi thanh cac th ch hin ai.
Do o, thay v tm kim mt t chc ung n duy nht, quan
tr cn phai hoc cach tm kim, phat trin va kim tra (cu truc)
t chc phu hp vi nhim vu - cng vic.
Ch co mt cach ung n duy nht

quan ly con ngi
Khng co lnh vc nao ma cac gia nh truyn thng cn ban
lai c gn gi vng chc (du trong a s trng hp la gn gi
mt cach theo tim thc) nh lnh vc con ngi va quan ly con
ngi. Va cung chng u ma cac gia nh o lai hoan toan
trai ngc vi thc t va hoan toan co hai nh vy!
Ch co mt cach ung n duy nht quan ly con ngi
hay t ra la nn co mt cach nh vy.
Gia nh nay a lam nn tang cho moi sach v va nghin cu
v quan ly con ngi. V du ro nht la cun sach cua Douglas
McGregor Kha canh con ngi cua doanh nghip (1960), trong
o tac gia khng nh quan tr phai la chon gia hai cach quan
ly con ngi (va ch co hai cach nay ma thi) thuyt X va
thuyt Y, sau o khng nh tip rng thuyt Y la ung (trc
o t lu chnh ti cung trnh bay gn nh tng t trong cun
sach nm 1954 Ngh quan tr). Vai nm sau Abraham H. Maslow
(1908-1970) trong cun sach Eupsychian Management (1962; n
ban mi nm 1995 co ta Maslow noi v quan tr) a cho thy
ca McGregor va ti u sai lm. ng ta kt lun rng nhng con
ngi khac nhau cn c quan ly khac nhau.
Ti thay i quan im ngay lp tc ly le cua Maslow qua
thuyt phuc. Nhng n nay vn chng co my ai chu y nhiu
n iu nay ca.
Gia nh c ban v quan ly con ngi noi trn bao ham gn
nh tt ca nhng gia nh khac lin quan n con ngi trong t
chc va vic quan ly ho.
106
107
Mt trong nhng gia nh o cho rng nhng ngi lam vic
chnh vic ho hiu bit v cng vic cua ho hn bt ky ai trong
cho mt t chc la nhn vin/ngi lam thu, lam vic toan thi
t chc la mt phn cua nh ngha v ngi lao ng co kin
gian va phu thuc vao t chc ca v cuc sng cung nh s
thc, co trnh .
nghip. Mt gia nh khac cung cho rng nhng ngi lam vic
Ngoai ra, cn lu y thm rng ngay nay cp trn thng
cho mt t chc la cp di. Noi chung, ngi ta gia nh rng
khng lam cng vic tng t nh cp di iu xay ra vai
a s nhng ngi nay khng co ky nng hoc co ky nng thp,
chuc nm trc y va vn con c nhiu ngi tip tuc quan
ch lam theo kiu ch u anh o ma thi.
nim sai lm la con din ra hin nay.
Tam mi nm trc y, khi ln u tin nhng gia nh kiu
Vai chuc nm v trc, trong qun i, trung oan trng co
nay c hnh thanh vao thi gian cui Th chin th I, chung
cng vic tng t nh cac p di cua anh ta: tiu oan trng,
u gn vi thc t c xem la ung n. Ngay nay tt ca
ai i trng, trung i trng. Khac bit duy nht trong cng
nhng gia nh o u khng con c s ng vng. a s nhng
vic cua ho la s binh lnh ma mi ngi ch huy, con moi cng
ngi lam vic cho mt t chc vn la nhn vin cua t chc y.
vic phai lam th hoan toan ging nhau. Ngay nay th khac: mt
Tuy nhin, cang ngay s ngi lam vic cho t chc ma khng la
trung oan trng co th a tng trai qua cac v tr ch huy cp
nhn vin cang co xu hng tng ln. Ho co th lam cho mt nha
di, nhng ch trong cac thi gian ngn ma thi. Tt nhin ho
thu thu ngoai, chng han trong trng hp cng ty thu ngoai
phai trai qua cac cp bc nh t ai uy ln thiu ta, song trong
o cung cp dch vu bao tr cho mt bnh vin hay mt nha may
ca s nghip th ho phai lam nhiu nhim vu khac nhau, t cac
san xut, hay thc hin cng vic x ly d liu cho mt c quan
cng vic tham mu, nghin cu, giang day, tuy vin qun s
chnh phu hay mt doanh nghip. Ho la nhng ngi lam vic
v.v... Ho khng th bit cp di chng han, mt ai i
theo thi han, hay lam vic ban thi gian. Ngoai ra con co nhiu
trng lam g, bi ly do n gian la ho cha bao gi ch huy
ca nhn lam theo hp ng trong tng giai oan, nht la nhng
cp ai i.
ngi lao ng co kin thc va ky nng cao tc nhng ngi

lam vic co gia tr nht trong t chc.
Tng t, mt pho giam c marketing co th trng thanh t

b phn ban hang. ng ta co th hiu ro v ban hang, nhng
Ngay ca khi lam vic toan thi gian, cang ngay co t i nhng
chng bit g v nghin cu th trng, nh gia, ong goi, dch
ngi cp di, thm ch trong nhng cng vic khng oi
vu hay d bao doanh s ban hang. V pho giam c marketing
hoi ky nng cao cung vy. Ho tr thanh ngi lao ng co kin
y khng th noi cho cac chuyn gia b phn marketing bit
thc, nhng ngi khng th la cp di ma phai la cng
ho cn lam g va lam nh th nao. Th ma cac chuyn gia y lai
s, phu ta. Bi mt khi a trai qua giai oan tp s/th vic,
b coi la cp di cua ngi pho giam c marketing, va ro rang
nhng ngi nay se ranh re v cng vic hn chnh ngi quan
la ngi nay chu trach nhim v hoat ng cung nh ong gop
ly bng khng th ho khng gioi giang tht s! Thc t ma noi,
cua b phn marketing cho cng ty.
108
109
Tnh hung tng t cung xay ra gia nhng ngi quan ly

bnh vin va cac bac s co chuyn mn!
tin bac lai ch la mt yu t ao c, nh Frederick Herzberg

a cp trong cun sach ng lc lam vic nm 1959. Cai ng
Ro rang nhng ngi cng s hay phu ta nay la cp di theo
vin moi ngi nht la nhng lao ng co chuyn mn chnh
ngha ho phu thuc vao cp trn, ng chu trong vic c tuyn
la nhng cai ng vin nhng ngi lao ng tnh nguyn. Chung
dung, b sa thai, c thng chc v.v... Nhng trong cng vic
ta bit rng nhng ngi tnh nguyn mong mun co c s
th cp trn lai ch co th lam vic hiu qua nu cac cp di
hai long, thoa man t cng vic nhiu hn la nhng ngi lao
nhn trach nhim giao duc, tc la lam sao cho cp trn hiu
ng khac, do ho lam vic khng v lng. Cai ho cn la nhng
cng vic cu th la g, tin hanh ra sao, kt quan la g... n lt
thach thc; ho cn bit va hiu s mnh cua t chc. Ho cn c
mnh, cp di phu thuc cp trn trong vn ch ao, mnh
ao tao lin tuc, ho cn thy kt qua cng vic.
lnh, tc la cp trn noi cho cp di bit kt qua la g.
iu nay ham y rng cac nhom lao ng khac nhau cn c
Noi cach khac, quan h nay ging nh quan h gia nhac
quan ly khac nhau, va mt nhom cung cn c quan ly khac
trng va cac nhac cng trong mt dan nhac hn la quan h cp
nhau vao tng thi im khac nhau. Cang ngay nhn vin cang
trn cp di trc kia. Cp trn trong mt t chc co nhng
c quan ly nh la cac cng tac vin, i tac; ma nh ngha
nhn vin co chuyn mn khng th lam cng vic cua nhn vin,
cua s cng tac lam n la moi ngi u bnh ng ngang nhau,
cung nh nhac trng khng bit thi ken vy. Ngc lai, nhn
khng ai co quyn ra lnh, ma phai thuyt phuc nhau. V th cang
vin cn cp trn ch ra hng i cung nh cac tiu chun, gia
luc vic quan ly con ngi cang tr nn ging vi cng vic
tr, thanh tch va kt qua cua t chc. Mt dan nhac co th d
marketing. Ma trong marketing ngi ta khng bt u vi cu
dang ni loan va loai bo ngi nhac trng tai ba nht hay c
hoi Chung ta mun g? ma phai la Bn i tac mun g? Gia
tai nht. Tng t nh th mt t chc co kin thc hoan toan
tr va muc tiu cua ho? Ho coi cai g la kt qua?. Va nhng iu
co th lt nhng cp trn co kha nng nht, ch cha noi
o khng phai la thuyt X hay thuyt Y, hay bt c ly thuyt nao
n nhng ngi c tai nht.
v quan ly con ngi.
Tom lai, co mt s lng ngay cang tng cac nhn vin lam
Co le chung ta phai cung nhau nh ngha lai cng vic, bi
vic toan thi gian cn c quan ly nh th ho la nhng ngi
y khng h la quan ly cng vic cua con ngi. im xut
tnh nguyn. Tt nhin ho c tra lng, nhng ho co kha nng
phat trong ca ly thuyt va thc hanh phai la quan ly at thanh
ri bo t chc do co phng tin san xut kin thc cua ho.
tch. Khi im co th la nh ngha v kt qua ging nh khi
Sut na th ky qua chung ta a bit rng ch co tin bac th

khng th ng vin ngi ta lam vic c. Khng thoa man v
vn tin bac ro rang lam ngi ta nan long. Nhng thoa man
110
im cua nhac trng mt dan nhac hay mt hun luyn vin

bong a la kt qua hay ty s trn u.
Nng sut lao ng cua nhng ngi lao ng co chuyn mn
111
co th se tr thanh trung tm cua quan ky con ngi; ging nh
xy dng nn cai ma chung ta goi la kinh doanh hin ai ngay
nghin cu v nng sut lao ng cua ngi lao ng chn tay
nay: doanh nhn c, Werner Siemens (1816-1892). ng nay,
tr thanh trung tm cua quan ly con ngi t thi Frederick W.
vao nm 1869, thu mt nha khoa hoc c ao tao theo trng
Taylor mt th ky trc y. iu nay se oi hoi nhiu gia nh
lp khai trng mt phong th nghim nghin cu hin ai,
rt khac bit v con ngi va cng vic trong t chc cua ho, o
tp trung nghin cu in t, vi mt hiu bit ro rang rng in
la:
t hoan toan khac bit vi nhng nganh khac, vi cng ngh ring
Ngi ta khng quan ly con ngi.

Nhim vu la lanh ao moi ngi.
Va muc tiu la khai thac hiu qua sc manh cu th va kin
thc cua mi ca nhn.
cua no.
S thu hiu nay khng ch lam ra i cng ty cua Siemens
ma con ca nganh hoa cht c, hin vn dn u th gii v ho
da vao mt gia nh cn ban: nganh hoa cht, nht la hoa hu
c, co cng ngh hoan toan ring bit. Cung t s thu hiu nay
ma hang loat cng ty ln trn th gii ra i va phat trin, t
Cng ngh va muc ch s dung cui cung

c xac nh trc va la c nh
nhng tp oan in t va hoa cht My, n nhng cng ty san

xut xe hi, in thoai v.v... Cung t y ra i phat minh thanh
cng nht cua th ky XIX phong th nghim nghin cu cai
Bn gia nh v thc hanh quan tr a noi phn trn a tn
gn y nht la phong th nghim IBM ra i nm 1950, tc la
tai va anh hng n thc hanh quan tr lu hn ca thi gian
gn mt th ky sau Siemens; c bit la phong th nghim cua
xut hin mt b mn, hay mt nganh quan tr hoc.
cac cng ty dc phm khi nhng cng ty nay ni ln nh la mt
Gia nh v cng ngh va ngi tiu dung sau cung xut hin
nganh cng nghip toan cu t sau Th chin th II.
t nhng ngay u cua cuc cach mang cng nghip, giai thch
n nay gia nh trn khng con ung na. V du ro nht vn
s ln ngi cua kinh doanh hin ai va nn kinh t hin ai noi
la nganh dc phm, cang ngay cang phai da vao nhng cng
chung.
ngh khac xa vi cng ngh cua phong th nghim dc phm,
Khi nganh cng nghip dt may phat trin t nganh cng nghip
san xut bng, ngi ta gia nh hoan toan ung n rng
nh di truyn hoc, vi sinh vt, sinh hoc phn t, in t y hoc,

v.v...
nganh dt may co cng ngh ring cua no. iu nay ung vi ca
Trong th ky XIX va na u th ky XX, co th ng nhin coi
nhng nganh cng nghip khac phat trin hi cui th ky XVIII,
rng cac cng ngh bn ngoai mt nganh kinh doanh hu nh
u th ky XIX. Ngi u tin hiu va xy dng cng ty trn
khng co hoc co rt t anh hng n nganh kinh doanh o.
nguyn tc nay cung chnh la mt trong nhng ngi tin phong
Ngay nay gia nh thay i: nhng cng ngh anh hng nhiu
112
113
nht n mt cng ty, mt nganh lai la nhng cng ngh bn
lai khng phat sinh t phong th nghim Bell, ma t nhng cng
ngoai lnh vc o.
ngh khac hn cng ngh in thoai. Nhng thay i nay a tr
Gia nh ban u la cac phong nghin cu co kha nng va se

tao ra moi th ma cng ty, hay nganh kinh doanh, cn n. ng
thi, gia nh cung ham y rng moi th ma phong th nghim o
nghin cu ra se c s dung ht trong nganh.
nn cang luc cang ph bin trong khoang t ba n nm thp

ky tr lai y, tr thanh in hnh cho moi nganh kinh doanh.
Ngay nay, khac vi th ky XIX, cac cng ngh khng chay theo
nhng ng thng song song, ma an cheo vao nhau. Nhiu
o chnh la iu a xay ra vi phong th nghim nghin cu

thanh cng nht trong mt th ky qua: phong th nghim Bell cua
khi, nhng cng ngh ma nhng ngi lam vic trong mt nganh
h thng in thoai My. Thanh lp u nhng nm 1920, cho
cach mang thay i hoan toan cng ngh va nganh o (v du
n cui thp nin 1960 phong th nghim nay thc s a nghin

cu thanh cng va tao ra moi kin thc va cng ngh ma nganh
nhng ngi lam vic trong nganh dc phm cha bao gi nghe
in thoai cn. Ngc lai hu ht nhng g ma cac nha khoa hoc
in t y khoa!). Nhng cng ngh t bn ngoai o buc mt
tai phong th nghim trn nghin cu ra u c s dung tai h

thng in thoai. Toan b nhng iu trn thay i hoan toan
nganh kinh doanh phai hoc hoi, iu chnh va thay i t t duy
vi cai co le c xem la thanh tu khoa hoc ln nht cua phong

th nghim Bell: ban dn. Cac cng ty in thoai ung la s dung
ban dn rt nhiu, nhng nhng ngi s dung ban dn nhiu
nht lai... nm ngoai nganh in thoai. iu la lung la chnh cng
ty in thoai Bell khi phat minh ra ban dn a khng thy ht
hiu qua s dung cua phat minh nay trong h thng in thoai,
cung nh khng thy ban dn co th s dung bt c ni u
ngoai cng ty. Th la phat minh mang tnh cach mang nht cua
phong th nghim Bell b em ban cho ngi ngoai vi s tin nho
kinh doanh hu nh cha bao gi nghe ti lai tao ra mt cuc
n di truyn hoc, ch cha noi ti nhng khai nim la tai nh
ct loi cua ho, ch khng ch thay i kin thc ky thut ma thi.

Gia nh th hai cung khng kem phn quan trong i vi s
phat trin cua cac nganh kinh doanh trong th ky XIX va u th
ky XX la: muc ch s dung cui cung c xac nh trc va la
c nh. V du, se co s canh tranh gia nhiu nha cung cp dung
cu cha san phm bia. Tuy nhin, mai cho n gn y, tt ca
nhng nha cung cp nay u la cac cng ty thuy tinh, v ngi
ta cho rng... bia ch co th c ng trong chai thuy tinh.
iu nay khng ch c cac doanh nghip va cac nganh kinh
mon 25 ngan la. Kt qua la: chnh vic phong th nghim va
doanh, ma con ca ngi tiu dung va cac chnh phu chp nhn
cng ty Bell khng hiu ht tm quan trong cua phat minh cua
ho a tao c s, nn mong cho hu ht cac cng ty in t ngay
mt cach... ng nhin. Cac quy nh kinh doanh cua My u
nay trn th gii.
ngh ring bit va mi muc ch s dung u thuc v mt san
da trn gia nh rng mi nganh kinh doanh u co mt cng
Ngc lai, nhng cng ngh tao nn cuc cach mang trong
phm/dch vu cu th nao o. Lut chng c quyn c xy
nganh in thoai nh tng ai ky thut s hay cap si thuy tinh
dng trn nhng gia nh nay. Va cho n tn hm nay nhng
114
115
ngi chng c quyn vn ch chm chm vao tnh trang c
s dung duy nht; va cung khng co muc ch s dung nao ch
quyn v chai thuy tinh ma khng h y rng bia khng ch
oi hoi hay phu thuc vao mt loai thng tin nao o.
c cha trong chai thuy tinh, ma con trong nhiu loai can khac
bng kim loai, hay plastic.
V vy, quan tr ngay nay phai bt u vi gia nh rng khng

co cng ngh nao gn lin vi mt nganh kinh doanh, ngc lai
T sau Th chin th II, muc ch s dung khng con b gn
moi cng ngh u co kha nng va co th co anh hng quan
cht vi mt san phm hay dch vu cu th nao o. Cht deo ro
trong n bt ky nganh kinh doanh nao. Tng t, quan tr phai
rang la mt v du in hnh. Tuy nhin ngay nay khng ch n
bt u vi gia nh rng khng co muc ch s dung xac nh
thun la vic mt vt liu nhay sang lnh vc cua mt vt liu
trc cho bt ky san phm/dch vu nao, va ngc lai, khng co
khac, ma cang luc, mt nhu cu co th c thoa man bng nhiu
muc ch s dung gn lin vi san phm/dch vu nao.
cach khac nhau. Cu th, ch co nhu cu la duy nht, ch khng

phai la cac phng tin thoa man nhu cu o.
Trong nhng h qua cua cac gia nh trn, co th thy: cac ca

nhn khng phai la khach hang (noncustomer) cua mt t chc
Cho n u Th chin th II, tin tc vn la c quyn cua
(du la mt doanh nghip, mt trng ai hoc, mt nha th hay
bao ch vn la mt phat minh t th ky XVIII, phat trin manh
mt bnh vin) cung quan trong chng kem, co khi con hn, cac
nht hi u th ky XX. Con ngay nay, chung ta co nhiu cach
khach hang cua ho.
khac nhau a tin: bao giy, bao trn Internet, radio, tivi, cac
hang tin in t nht la i vi tin kinh t va kinh doanh v.v...
Ngay ca mt t chc ln nht (tr phi la mt t chc do chnh

phu c quyn) cung co nhiu noncustomer hn la khach hang
a co mt khai nim mi v thng tin. Khac vi cac hang hoa
cua ho. t co cng ty nao c chim c 30% th trng trong mt
khac, thng tin khng da trn nh ly v thiu hut, khan him
nganh nao y, tc la a s t chc co s noncustomer t ra la
ma da trn nh ly v tha thai. Nu ban mt mon hang mt
70% th trng tim nng. Th ma cac t chc lai chng h bit
cun sach chng han ban se khng con cun sach o na.
g n b phn nay, thm ch khng bit n ca s tn tai cua
Nhng nu ban ph bin mt thng tin, ban vn con thng tin
ho na. Hu nh khng ai bit nhng ngi o la ai, tai sao ho
o. Thc s ma noi cang nhiu ngi bit th thng tin cang tr
khng tr thanh khach hang cua t chc. Ma nhng thay i lai
nn co gia tr. Chung ti khng co tham vong ban v kinh t hoc
lun bt u t chnh nhng ngi khng phai la khach hang
trong cun sach nay, du ro rang la iu nay buc chung ta phai
nay.
mau chong xem lai nhng ly thuyt c ban v kinh t hoc. Tuy
Mt h qua quan trong na la: khi im cho quan tr khng
nhin iu nay vn rt co y ngha cho quan tr hoc. Cac gia nh
con la san phm/dch vu hay th trng, muc ch s dung na,
c ban cn phai thay i. Thng tin khng gn lin vi mt nganh
ma phai la nhng cai khach hang coi la gia tr. Khi im phai la
hay mt doanh nghip nao. Thng tin khng co mt muc ch
mt gia nh (gia nh nay c chng minh hung hn bng kinh
116
117
nghim cua chung ti) rng khach hang khng bao gi mua th
Ngi Nht c cho la a phat minh ra keiretsu mt khai
ma nha cung cp ban. Cai co gia tr vi khach hang lun khac
nim quan tr trong o nha cung cp gn lin vi khach hang
xa vi cai co gia tr hay cht lng vi nha cung cp. Gia nh
ln cua ho trong vic lp k hoach, phat trin san phm, kim
nay khng ch ap dung cho kinh doanh ma ngay ca cho cac t
soat chi ph v.v... Tuy nhin thc t th y la mt phat minh cua
chc khac na.
ngi My t rt lu trc o. Hay tr lai thi gian khoang nm
Noi cach khac, quan tr phai da trn gia nh rng cng ngh
1910, khi William C. Durant (1861-1947) la ngi u tin nhn
va muc ch s dung u khng phai la c s cho chnh sach
ra tim nng cua nganh cng nghip xe hi. ng lp ra hang
quan tr. Chung ch la nhng han ch ma thi. Nn mong o
General Motors bng cach mua lai cac nha san xut xe hi co quy
phai la cac gia tr cua khach hang, cac quyt nh phn phi
m nho nhng lam n tt nh hang Buick, sau o hnh thanh
thu nhp cua ho. Chnh sach va chin lc quan tr cn phai
mt tp oan ln. Vai nm sau Durant nhn thy nhu cu cn
bt u chnh t nhng yu t nay.
a cac nha cung cp chnh vao tp oan cua ng ta. ng bt

u mua lai va sap nhp dn cac nha san xut va cung cp phu
tung xe hi vao cng ty, qua trnh nay kt thuc vao nm 1920
Quy m quan tr do lut nh
vi vic mua lai Fisher Body nha san xut thn xe ln nht nc
My. T o General Motors a s hu cac nha san xut cua 70%
Ca trong ly thuyt va trn thc t, quan tr u lin quan n
b phn trong san phm xe hi cua ho, tr thanh doanh nghip
cac phap nhn, du la t chc kinh t hay t chc phi li nhun.
mang tnh hp nht cao nht vao thi gian o. Chnh kiu
Quy m cua quan tr, v th, do phap lut quy nh. Gia nh nay
keiretsu nay a tao cho GM co li th so sanh quyt nh ca v
a va ang rt ph bin.
chi ph va tc san xut, khin ch trong vai nm ho tr thanh
Mt ly do cua gia nh nay la quan nim truyn thng rng

quan tr da trn mnh lnh va kim soat. Mnh lnh va kim
soat thc cht do lut nh. Cu th, giam c mt doanh
nghip, cha x cua mt x ao, quan ly mt bnh vin co
quyn ra mnh lnh va kim soat song khng vt qua gii
han phap lut danh cho t chc cua ho.
cng ty ch tao ln nht va co li nht trn th gii, ng thi la

ke thng tr khng th chi cai cua th trng xe hi y canh
tranh My. Thc t ma noi, trong sut hn 30 nm, General
Motors duy tr va hng li t li th chi ph ln ti 30% so vi
moi i thu, k ca Ford va Chrysler.
Nhng keiretsu cua Durant vn da trn nim tin rng quan
tr ngha la mnh lnh va kim soat o la ly do tai sao Durant
Gn mt trm nm trc y, ln u tin ngi ta nhn ra
a mua lai tt ca nhng cng ty tao thanh keiretsu GM. Va cui
rng nh ngha mang tnh phap ly khng u quan tr mt t
cung iu nay lai tr thanh im yu ln nht cua GM. Durant
chc ln.
a rt cn thn lp k hoach am bao sc canh tranh cua cac
118
119
nha cung cp phu tung ma GM a mua lai va s hu. Mi nha cung
ng thay v mua c phn hay mua lai toan b nhng nha cung
cp o, tr Fisher Body, u phai ban 50% san phm ra bn ngoai,
cp o.
tc la ban cho cac i thu canh tranh vi GM, t o bt buc cac

nha cung cp nay phai c gng duy tr chi ph va cht lng canh
tranh. Nhng sau Th chin th II, cac i thu canh tranh trn th
trng xe hi khng con na, va cach kim tra noi trn i vi kha
nng canh tranh cua cac nha cung cp cua GM cung khng con
hiu lc. Ngoai ra, vi vic hnh thanh cac cng oan trong nganh
xe hi nhng nm 1936-1937, chi ph lao ng tng cao, khin
cac b phn san xut phu tung cua GM gp bt li v chi ph noi
chung mt bt li ma ho khng th vt qua vao thi im o.
Noi cach khac, vic Durant xy dng keiretsu trn gia nh quan
tr ngha la mnh lnh va kim soat a giai thch ly do cua s suy
yu cua GM trong 25 nm tr lai y, cung nh vic cng ty khng
co kha nng xoay chuyn tnh th cua chnh ho.
iu nay tr nn ro rang trong thp nin 20 va 30 vi s xy
dng keiretsu tip theo: Sears, Roebuck. Khi Sears tr thanh nha
ban le ln nht nc My, ho lp tc nhn ra s cn thit phai kt
hp cac nha cung cp chnh vao tp oan cua ho lp k hoach
chung, phat trin va thit k san phm chung, cung nh kim
soat chi ph trn toan b quy trnh hoat ng. Nhng thay v mua
lai nhng nha cung cp nay, Sears ch mua mt lng c phn
nho cua ho mt hanh ng mang y ngha tng trng cho s
cam kt hn la mt s u t va theo doi cac quan h khac
Chnh nhng ngi Nht a bt chc mt cach co y thc m

hnh cua Marks & Spencer vao thp nin 60!
Trong moi trng hp, bt u t GM, keiretsu (s hp nht
vao mt h thng quan ly cua cac doanh nghip co lin h vi
nhau v kinh t hn la b kim soat bng lut phap) tao ra li th
chi ph t nht la 25%, nhiu trng hp ln ti 30%, tao ra u
th nm quyn kim soat va thng tr th trng cung nh nganh
kinh doanh.
Tuy nhin keiretsu cung cha u. No vn con da trn quyn
lc. Du la GM, Sears, Roebuck; hay Marks & Spencer, hay Toyota
th cng ty trung tm vn nm quyn lc v kinh t cao nht. Ro
rang keiretsu khng da trn s hp tac ngang bng ma vn da
trn s phu thuc cua cac nha cung cp.
Tuy nhin cang ngay cac chui kinh t cang ni kt cac i
tac tht s lai vi nhau. Cac i tac nay la nhng th ch c lp
va co quyn lc ngang nhau; chng han s lin kt gia mt cng
ty dc phm va khoa sinh vt hoc cua mt trng ai hoc ln
nao o, hay cac lin doanh gia cac cng ty My va Nht sau Th
chin th II. o cung la iu xay ra trong cac lin kt lam n gia
cac cng ty hoa cht, dc phm, hay gia cac cng ty v di
truyn hoc, sinh hoc phn t v.v...
bng hp ng. Mt nha xy dng keiretsu tip theo co le la
Cac cng ty cng ngh mi co th co quy m nho, va rt cn
keiretsu thanh cng nht, thm ch thanh cng hn ca ngi Nht
vn. Nhng ho co cng ngh c lp, v th ho la cac i tac quan
la cng ty Marks & Spencer Anh. Vao u nhng nm 1930,
trong v cng ngh. Ho co quyn la chon trong vic lin minh
cng ty nay hp nht va gn kt tt ca cac nha cung cp vao h
lin kt, khac vi cac cng ty dc phm hay hoa cht c b. Va
thng quan ly cua cng ty, nhng toan b thc hin qua cac hp
iu tng t cung xay ra cng ngh thng tin va nganh tai
120
121
chnh. Ro rang trong nhng trng hp nay ca keiretsu cung nh
Mt v du:
mnh lnh kim soat u khng con y ngha.
Nha cung cp phng tin chin tranh ln nht cho qun i
V vy chung ta cn nh ngha lai quy m quan tr. Quan tr
Y trong Th chin th I la mt cng ty tuy non tre nhng phat
phai bao gm toan b quy trnh. i vi kinh doanh, iu nay
trin rt tt cng ty Fiat Turin cng ty nay cung cp toan
ngha la toan b quy trnh kinh t.
b xe hi va xe tai cho qun i Y. Nha cung cp phng tin
Gia nh mi danh cho quan tr, ca trn phng din ly
chin tranh ln nht cho qun i Ao-Hung cung lai la mt cng
thuyt ln thc hanh, la: quy m quan tr khng phai do phap
ty Vienna tn Fiat, chi nhanh nhng co quy m ln gp hai, ba
lut quy nh.
ln cng ty Fiat me. Ly do la v Ao-Hung la mt th trng ln
Quan tr phai mang tnh vn hanh, hoat ng, bao gm toan

b quy trnh; tp trung vao kt qua va thanh tch hoat ng
trn toan b chui cac hoat ng kinh t.
(ng dn c hn Y), phat trin cao hn (nht la khu vc pha

Ty). Fiat-Ao hoan toan thuc s hu cua Fiat-Y. Tuy nhin ch
tr phn thit k, Fiat-Ao hoan toan c lp, moi th cng ty nay
s dung u c mua hay lam tai Ao, moi san phm u ban
tai Ao, moi nhn vin k ca CEO u la ngi Ao. V th khi Th
Quy m quan tr do chnh tr quy nh

Hin nay ngi ta vn coi la ng nhin trong ca ly thuyt
ln thc hanh quan tr rng nn kinh t quc gia la mi trng
cua quan tr va t chc k ca doanh nghip va t chc phi li
nhun.
Gia nh nay giai thch khai nim a quc gia theo kiu truyn
thng.
chin th I bt u va hai nc Y - Ao tr thanh ke thu, tt ca

nhng g ma ngi Ao phai lam la... i tn tai khoan ngn hang
cua cng ty Fiat-Ao, con lai moi th vn tip tuc hoat ng bnh
thng nh cu.
Ngay nay ngay ca nhng nganh truyn thng nh nganh xe
hi hay bao him cung khng con c t chc theo cach trn
y na.
Nhng nganh cng nghip hu Th chin th II nh dc phm,
Chung ta bit rng trc Th chin th I mt b phn ln hang
cng ngh thng tin thm ch con khng c t chc thanh
hoa ch tao va cac dch vu tai chnh cua th gii u mang tnh
nhng n v ni a va quc t nh GM hay Allianz ngay
cht a quc gia nh ngay nay. Nm 1913, mt cng ty hang
nay. Ngc lai chung c t chc theo nhng h thng toan cu,
u trong bt ky nganh nao cung co doanh s ban hang ngoai
trong o moi nhim vu ca nhn, t nghin cu, thit k, ky thut,
nc cao khng kem doanh s ban hang ni a. Tuy nhin, vic
phat trin n kim tra, ch tao va marketing... tt ca u c
san xut cua ho lun din ra trong pham vi bin gii mt quc
t chc mt cach xuyn quc gia.
gia nao o.
122
Mt tp oan dc phm ln co bay phong th nghim bay
123
quc gia khac nhau, mi phong tp trung vao mt lnh vc nghin

cu khac nhau nhng tt ca u hoat ng di cai tn chung
Lanh a cua quan tr la ni b t chc
phong nghin cu, cung bao cao cho mt giam c nghin cu

tai Hi s. Cung cng ty o co 11 nha may ch tao cac quc
gia khac nhau, mi nha may chuyn v mt nhom san phm nao
o phn phi va ban trn th trng toan cu. Cng ty co mt
giam c y t, la ngi quyt nh mt san phm thuc mi se
c th u trong s nm hay sau quc gia. Tuy nhin, vic
quan ly rui ro ngoai hi lai tp trung mt a im duy nht
cho toan b h thng.
Trong cac cng ty a quc gia theo kiu truyn thng, thc t
kinh t va thc t chnh tr la ng dang nhau. Noi theo ngn
ng ngay nay th quc gia la mt n v kinh doanh. Con trong
cac tp oan xuyn quc gia ngay nay (va ca trong cac tp oan
a quc gia cu, ho buc phai t chuyn i), mt quc gia ch la
mt trung tm chi ph. o la mt cai g o phc tap hn nhiu
so vi mt n v t chc hay kinh doanh, chin lc, san xut
v.v...
Quan tr va ng bin gii quc gia ngay nay khng con ng
dang na. Quy m quan tr khng con do chnh tr quy nh,
nhng ng bin gii th vn con quan trong.
Tt ca cac gia nh truyn thng u dn ti mt kt lun: lanh

a cua quan tr la phn bn trong cua t chc.
Gia nh nay giai thch s phn bit gia quan tr va ngh kinh
doanh.
Trong thc hanh th s phn bit trn khng co my y ngha.
Khng co ngh kinh doanh th ro rang mt doanh nghip hay bt
ky t chc nao u khng tn tai c.
Cn hiu ro ngay t u rng quan tr va ngh kinh doanh ch
la hai chiu kch khac nhau cua cung mt nhim vu ma thi. Mt
nha kinh doanh khng bit quan tr, hay mt nha quan ly ma
khng hoc cach i mi, sang tao se u tht bai. Cac t chc
ngay nay u phai c thit k thay i, hn th na, tao ra
thay i hn la i pho thu ng vi chung.
Tuy nhin cac hoat ng kinh doanh khi u va tp trung vao
bn ngoai t chc. iu nay khng phu hp vi gia nh truyn
thng v lanh a cua quan tr, do o chung c coi la hai lnh
vc hoan toan khac nhau, khng th tng hp. Tuy nhin, t
chc nao coi quan tr va ngh kinh doanh la khac nhau, ch cha
Tuy nhin, gia nh mi phai la:
noi ti khng kt hp c vi nhau, th t chc o sm mun
Bin gii quc gia quan trong chu yu nh mt s han ch,
se tht bai.
go bo. Thc hanh quan tr (khng ch quan tr kinh doanh ma
S tp trung vao bn trong cua quan tr tip tuc tng ln trong
con la quan tr noi chung) cang ngay cang phai c nh ngha
nhng thp ky gn y do s phat trin cua cng ngh thng
bi cng vic, hoat ng hn la bi chnh tr.
tin. Cho n nay, cng ngh thng tin dng nh lam hai quan
tr nhiu hn la lam li cho no.
Gia nh truyn thng rng lanh a cua quan tr la bn trong
124
125
t chc ham y rng quan tr ch lin quan vi n lc va chi ph
ln nhng cu hoi. Tuy nhin, ng sau nhng cu hoi o la mt
ma thi. Bi n lc la th duy nht tn tai bn trong mt t chc,
s thu hiu, rng: trung tm cua xa hi hin ai, kinh t hay
va tng t nh th, moi th bn trong t chc u la mt trung
cng ng hin ai ngay nay khng phai la cng ngh, thng tin
tm chi ph.
hay nng sut; ma phai la cac th ch, t chc c quan ly,

chung la cac c quan tao ra kt qua cho xa hi. Quan tr chnh
Tuy nhin, moi kt qua cua t chc lai tn tai bn ngoai!
la cng cu, chc nng giup cac t chc, th ch o co kha nng
Chung ta co th hiu c tai sao quan tr khi u la mt quan
tao ra kt qua mong mun.
tm n phn bn trong cua t chc. Khi nhng t chc ln u

tin xut hin vao khoang nm 1870, thach thc t ra la quan
Tuy nhin, iu nay con tao ra mt khung mu mi na v quan

tr sau y.
tr ni b, v trc o cha ai phai lam chuyn nay ca. S ra i
Mi quan tm va trach nhim cua quan tr la tt ca nhng g
cua gia nh nay la co th hiu hay giai thch c. Tuy nhin,
anh hng n thanh tch va kt qua cua t chc du chung
s tip tuc duy tr mt gia nh nh vy lai hoan toan khng co
bn trong hay bn ngoai t chc, du chung thuc hay khng
y ngha g ht, v no mu thun vi chc nng va ban cht cua
thuc quyn kim soat cua t chc.
t chc.
Quan tr phai tp trung vao kt qua va thanh tch hoat ng
cua t chc. Nhim vu u tin, kho nht va quan trong nht
cua t chc la xac nh c u la kt qua va thanh tch hoat
ng cua no. V vy, nhim vu c trng cua i ngu quan tr la
t chc cac ngun lc cua t chc at kt qua bn ngoai t
chc.
Gia nh mi, lam c s cho khung mu mi cua quan tr (va
nh la mt mn hoc, va la mt thc hanh), do o phai la:
Quan tr tn tai v li ch cua kt qua cua t chc. Quan tr
bt ngun t cac kt qua c d tnh, quan tr phai t chc
cac ngun lc cua t chc at c nhng kt qua y. Quan
tr la chc nng khin cho t chc (thuc bt c th loai va quy
m nao) co kha nng tao ra cac kt qua bn ngoai chnh no.
Chng nay khng a ra cac cu tra li, ma ch c gng nu
126
127
THNG TIN CN THIT CHO NHA QUAN LY
khai nim va cng cu lun phu thuc ln nhau, tng thch vi

nhau, cai nay thay i cai kia va ngc lai. Trong trng hp nay,
khai nim la kinh doanh, con cng cu la cng cu thu thp thng
tin. Cac cng cu nay cho phep chung ta (ung hn la buc chung
7.
THNG TIN CN THIT
CHO NHA QUAN LY
t khi cac cng cu x ly d liu xut hin ln u tin, ba
bn chuc nm trc y, cac doanh nhn va anh gia qua
cao lai va anh gia qua thp tm quan trong cua thng tin trong
t chc. Chung ta anh gia qua cao thng tin khi noi v cac hnh
mu kinh doanh do may tnh tao ra, nhng hnh mu co th ra
quyt nh va iu hanh a s cng vic kinh doanh. Ngc lai
chung ta cung anh gia qua thp cac cng cu mi nay khi coi
chung la nhng phng tin thc hin tt hn cac cng vic
ma nha quan ly ang lam.
Tuy nhin, ngi ta khng h noi thm iu g ngoai vic cac
hnh mu kinh doanh noi trn a ra cac quyt nh kinh t.
Cho n nay, ong gop ln nht cua cac cng cu x ly d liu
vn nm trong lnh vc hoat ng ch khng phai la quan tr.
Du co luc anh gia qua cao, co luc anh gia qua thp cac cng
vic noi trn, ngi ta vn cha nhn ra mt iu quan trong rng
chung se thay i v cn ban cac nhim vu phai giai quyt. Cac
128
ta) phai co cach nhn khac hn v kinh doanh, cu th la:

h
Kinh doanh la s huy ng cac ngun lc, chuyn i chi

ph thanh san lng, thu nhp
Kt ni mt chui kinh t, iu ma cac nha quan ly cn

hiu mt cach tng quat co th quan ly chi ph cua ho
La mt c quan cua xa hi, tao ra cua cai
Va la ngi tao ra, va la sinh vt cua mt mi trng

vt cht. Mi trng nay la khu vc bn ngoai t chc, ni
co c hi va kt qua, cung nh cac nguy c e doa s thanh
cng va tn tai cua bt c mt t chc nao
Chng nay ban v cac cng cu giup nha quan ly thu thp c
cac thng tin cn thit, cung nh nhng khai nim ng sau cac
cng cu o. Mt s cng cu a tn tai trc o, song chung cha
tng c s dung vao vic quan ly doanh nghip. Mt s khac
cn c iu chnh lai. Va cung co mt s cng cu na cn c
thit k cho tng lai.
Du chung ta ch va mi hiu cach thc s dung thng tin nh
la mt cng cu, chung ta vn co th phac hoa nhng phn chnh
yu cua mt h thng thng tin ma nha quan ly cn co quan
tr doanh nghip. Theo o, chung ta cung co th bt u hiu
c nhng khai nim lam nn mong cho kinh doanh co th
goi la mt t chc c tai thit k ma nha quan ly cn phai
quan ly trong tng lai.
129
th hach toan theo phng phap k toan chi ph truyn thng,
T k toan chi ph n kim soat san lng
thc ra co th bng va i khi ln hn chi ph do lam iu g o.

Do o, k toan chi ph theo hoat ng khng ch em lai s kim
Co le chung ta a i xa nht khi tai thit k ca kinh doanh va

thng tin trong mt lnh vc co le la mang tnh truyn thng nht
trong h thng thng tin: o la k toan. Thc t, nhiu doanh
nghip a chuyn t phng phap k toan chi ph theo truyn
thng sang vic tnh toan chi ph theo hoat ng. iu nay va
th hin mt khai nim mi v qua trnh kinh doanh, nht la i
vi cac nha san xut, va th hin nhng cach thc o lng mi.
Theo phng phap k toan chi ph truyn thng (do cng ty
GM lp ra cach y bay thp ky), toan b chi ph san xut bng
tng chi ph cua cac hoat ng n le. Tuy nhin, chi ph quyt
nh kha nng canh tranh va li nhun lai la chi ph cua ca mt
quy trnh, va o chnh la cai ma phng phap mi (tnh toan chi
ph da trn hoat ng) theo doi va lam cho co th quan ly c.
Tin cua phng phap nay la vic cho rng san xut la mt
quy trnh gn kt, khi u bng vic nguyn vt liu, phu tung
c a ti nha may, va tip din ca sau khi san phm cui cung
a n tay ngi s dung. Ph dch vu va lp t u c coi la
chi ph cua mt san phm, ngay ca khi chung c khach hang
thanh toan i chng na.
K toan chi ph truyn thng o lng cac chi ph lam iu
g o, v du nh vic ct mt ren trn mt chic inh c. K toan
chi ph theo hoat ng con theo doi ca nhng chi ph do khng
lam mt iu g o, chng han nh chi ph khi may moc b hong,
chi ph ch i mt phu tung, nguyn vt liu nao o, hay chi
ph sa cha, loai bo mt san phm b li. Chi ph cua nhng
vic trn (chi ph do khng lam iu g) vn khng c, va khng
130
soat tt hn ma con cho phep kim soat kt qua na.

Phng phap k toan chi ph theo truyn thng cho rng mt
hoat ng cu th phai c thc hin hn na, c thc hin
ngay tai ch no ang c thc hin luc nay. Ngc lai, k toan
chi ph da trn hoat ng t ra cu hoi: Liu co cn thc hin
iu o khng? Nu co, cn thc hin u? Phng phap k
toan nay kt hp mt loat hoat ng khac nhau Phn tch gia
tr, phn tch quy trnh, quan tr cht lng, va tnh toan chi ph
vao trong mt phn tch chung.
S dung phng phap nay, k toan chi ph da trn hoat ng
co th lam giam ang k chi ph san xut, trong mt s trng
hp co th ln n mt phn ba chi ph, hoc hn. Tuy nhin,
anh hng ln nht cua no co th thy trong cac nganh dch vu.
Trong a s cac cng ty san xut, k toan chi ph la khng u.
Tuy nhin, cac nganh dch vu nh ngn hang, ca hang ban le,
bnh vin, trng hoc v.v... hu nh khng co thng tin v chi
ph.
Phng phap k toan chi ph da trn hoat ng giai thch cho
ta hiu tai sao phng phap k toan chi ph theo li truyn thng
lai khng hiu qua i vi nhng cng ty dch vu. Khng phai
ky thut hach toan sai, ma la do phng phap truyn thng a
co nhng gia nh sai lm. Cac cng ty hoat ng trong nganh
dch vu khng th tnh toan chi ph cua tng hoat ng ring le
nh cac cng ty san xut, ma phai gia nh rng ch co mt chi
ph: chi ph cua toan b h thng mt chi ph c nh trong bt
ky khoang thi gian nao. S phn bit gia nh ph va bin ph
131
khng co my y ngha trong nganh dch vu. Mt gia nh c ban
nghim), ni hu nh khng th o lng nng sut, chung ta se
na cua phng phap k toan truyn thng cung khng co gia
phai da vao nhng anh gia hn la nhng thc o cu th. Tuy
tr: Lao ng co th thay th bng t ban. Cu th, trong nhng
nhin trong vong 10-15 nm na, trong cac nganh dch vu va
t chc cng vic da trn kin thc, nhng s u t thm v
nhng t chc da trn kin thc, ngi ta cn phai thit lp c
vn i khi lai keo theo s gia tng v lao ng. V du, mt bnh
nhng cng cu anh gia tin cy o lng va quan ly chi ph,
vin mua mt thit b chn oan mi se cn tuyn thm ba, bn
va lin h nhng chi ph o vi kt qua.
nhn vin vn hanh thit b o.
Nhng suy ngh ky lng hn v chi ph trong cac nganh dch
Do moi chi ph la c nh trong mt khoang thi gian, cac ngun
vu se giup hiu hn v cac chi ph thu hut va gi c khach
lc lai khng th thay i cho nhau, nn chi ph phai c tnh
hang trong cac loai hnh kinh doanh khac nhau. Nu cac tp oan
toan trn toan b quy trnh hoat ng o chnh la gia nh cua
nh GM, Ford, Chrysler thc hin phng phap k toan chi ph
phng phap k toan da trn hoat ng. Khi ap dung vao nganh
theo hoat ng noi trn, ho a co th sm nhn ra s v ch cua
dch vu, chung ta se co c thng tin v chi ph va kim soat
cac chin lc khuyn mai trong nhng nm va qua, theo o
thu nhp.
nhng ngi mi mua xe c giam gia ang k. Cac chin dnh
V du, trong nhiu thp ky va qua, cac ngn hang a c gng
khuyn mai nay thc s a lam ba ai gia xe hi k trn tn rt
ap dung phng phap k toan chi ph truyn thng song khng
nhiu tin bac, va t hn la a lam giam mt s lng ln khach
thu c my kt qua. Gi y ho bt u t ra cu hoi Hoat
hang tim nng cua ho.
ng nao la trung tm cua chi ph va kt qua? Cu tra li la:

phuc vu khach hang. Chi ph cho mi khach hang trong bt c
lnh vc nao cua ngn hang u la mt nh ph. Do o thu
T ly thuyt phap lut n thc t kinh doanh
nhp t mi khach hang (ca tng s dch vu ma khach hang o

s dung va s kt hp cua cac dch vu y) se quyt nh chi ph
Ch xac nh c chi ph cho cac hoat ng vn la cha u.
va li nhun. Cac ca hang ban le, nht la Ty u, a hiu c
canh tranh thanh cng, mt cng ty cn bit chi ph cua toan
iu nay. Ho gia nh rng mt khi mt gian hang c b tr th
b chui kinh t, cn phi hp vi nhng thanh vin khac trong
chi ph cho no la c nh va cng vic cua quan tr la ti a hoa
chui nay quan ly chi ph va ti a hoa thu nhp. Theo cach
thu nhp t no trong mt khoang thi gian nht nh. Chnh vic
nay, cng ty chuyn t vic ch tnh toan chi ph i vi nhng
tp trung vao kim soat thu nhp se giup ho tng li nhun bt
g xay ra bn trong t chc sang vic tnh toan chi ph cua toan
chp gia ha va li nhun bin t thp.
b mt quy trnh kinh t, trong quy trnh o ngay ca mt cng
Cac nganh dch vu ch mi bt u ap dung cac khai nim mi

v chi ph. Trong mt s lnh vc nh nghin cu (phong th
132
ty ln nht cung ch la mt mt xch.

Mt phap nhn, mt cng ty la mt thc t i vi c ng,
133
chu n, nhn vin v.v..., nhng v mt kinh t ma noi th no se
Chevrolet, sap nhp chung thanh cng ty mi GM Corporation.
lam mt s h cu. Ba mi nm trc y Coca-Cola ch la mt
n 1916, ng thanh lp mt cng ty con tn la United Motors
cng ty nhng quyn kinh doanh, cac cng ty ong chai c
mua lai cac cng ty san xut phu tung, cung vi quy m nho
lp san xut ra loai san phm nay. Con ngay nay Coca-Cola a
va ang kinh doanh thanh cng. S mua lai u tin la i vi
s hu hu ht cac hoat ng ong chai trn lanh th nc My.
cng ty Delco, ni ang gi ban quyn phat minh v h thng t
Nhng nhng khach hang ung Coca-Cola thm ch ca mt s
khi ng cua Charles Kettering.
t ngi bit v nhng iu trn lai khng cn phai quan tm
Tng cng Durant mua hai mi cng ty co vai tro nha cung
n nhng iu o. Cai ang quan tm trn th trng la thc t
cp. Cng ty cui cung ma ng mua la Fisher Body, vao nm
kinh t, chi ph cua toan b qua trnh san xut, bt k ai s hu
1919, mt nm trc khi ng ta b lt khoi cng v CEO. Khi
qua trnh o.
chu trng mua lai cac cng ty cung cp nguyn vt liu va cac
Trong lch s kinh doanh, thng xay ra cu chuyn: mt cng
cng ty san xut phu tung, Durant mun tao ra mt quy trnh
ty v danh t u o xut hin va vt qua nhng i thu ang
san xut xe hi mi t u n cui, ng thi cach nay cho phep
dn u th trng mt cach d dang. Ly do a ra thng la
cng ty quan ly tng chi ph cho mt san phm nh la mt dong
chin lc tt hn, cng ngh cao hn, marketing hay quy trnh
chi ph duy nht. Nh vy co th noi chnh Durant a tao ra
san xut tinh gon hn v.v... Lun lun nhng ke mi n co c
Keiretsu.
li th so sanh v chi ph, khoang 30%. Ly do cho iu nay lun
Tuy nhin, n thp nin 50, Keiretsu cua Durant tr thanh...
ging nhau: cng ty mi n bit v chi ph va quan ly chi ph
mt chic thong long tht ly c GM. Vic thanh lp cng oan
cua toan b chui kinh t hn la ch quan ly chi ph cua chnh
lam tng chi ph lao ng cua GM so vi nhng i thu canh tranh
ho.
c lp khac. Trong khi o, cac cng ty khach hang nh Packard
Toyota la mt v du in hnh v vic mt cng ty nm ro va
va Studebaker, vn tng mua 50% san phm u ra cua cac b
quan ly c chi ph cua cac nha cung cp va cac nha phn phi.
phn san xut phu tung cua GM, lai ln lt bin mt; khin s
Tt nhin tt ca ho u nm trong mt Keiretsu. Qua mang li
kim soat cua GM i vi chi ph va cht lng cua cac nha cung
o, Toyota quan ly tng chi ph san xut, phn phi va dch vu
cp chnh cung bin mt theo. Tuy nhin, trong sut hn 40 nm,
i vi san phm xe hi cua ho nh la mt dong chi ph duy
h thng k toan chi ph cua GM a tao ra cho ho mt li th ang
nht, tm ra ni nao co chi ph nho nht va thu nhp ln nht.
k so vi hu ht cac i thu canh tranh khac (nh Studebaker).
Quan ly dong chi ph kinh t khng phai la mt phat minh
Cng ty Sears, Roebuck and Company la cng ty u tin bt
cua ngi Nht, ma la cua ngi My ngi sang lp GM Will
chc h thng cua Durant. Trong nhng nm 1920 ho ky nhng
Durant. Vao khoang 1908, Durant bt u mua lai nhng cng
hp ng dai han vi cac nha cung cp va mua mt phn nho
ty xe hi nho va tha n h cng Buick, Oldsmobile, Cadillac,
c phiu t nhng cng ty nay. Bng cach nay ho co th tham
134
135
khao y kin cua cac nha cung cp khi thit k san phm, cung
oan thit k tr i. Mai n gn y, nhng cng ty nh trn
nh co th hiu va quan ly toan b dong chi ph iu em
vn la ngoai l. Ngi Nht ap dung phng phap nay trc tin
lai li th so sanh cho cng ty qua nhiu thp ky.
cho cac hang hoa xut khu. Ngay nay, Wal-Mart va cac ca hang
u nhng nm 1930, cng ty Marks & Spencer London cung
giam gia khp cac nc My, Nht va chu u u ang thc hanh
bt chc Sears va at kt qua tng t. Mai 20 nm sau, nhng
tnh chi ph theo gia. y chnh la iu ly giai cho thanh cng
ngi Nht Ban, u tin la Toyota, mi hoc theo ca Sears va Marks
gn y cua Chrysler va GM. Tuy nhin cac cng ty ch co th ap
& Spencer. Ri n thp nin 80, h thng Wal-Mart iu chnh
dung phng phap nay nu ho bit va quan ly c toan b chi
phng phap nay bng cach cho phep cac nha cung cp xp hang
ph cua chui kinh t.
trc tip ln cac gian hang, bng cach o, loai bo vic lu kho hang
hoa, giam gn mt phn ba chi ph ban le truyn thng.
Y tng tng t cung ap dung cho vic thu ngoai, cac lin
minh, lin doanh tc la i vi cu truc kinh doanh xy dng
Tuy nhin, nhng cng ty trn vn ch la nhng ngoai l. Du
trn m hnh lin kt hn la kim soat. Cac t chc nh vy cang
cac kinh t gia bit v tm quan trong cua vic tnh toan chi ph
luc cang tr thanh hnh mu cho s tng trng trong nn kinh
cho toan chui kinh t t khi Alfred Marshall vit v iu nay cui
t toan cu hm nay, ch khng phai la m hnh cng ty me
nhng nm 1890, a s nhng ngi lam kinh doanh vn coi
cng ty con nh trc y.
y ch la mt vn ly thuyt m h. Tuy nhin, cang ngay ngi
Vic chuyn i sang hnh thc tnh toan chi ph theo chui
ta cang cn quan ly chui chi ph kinh t. Thc s ma noi, nha
kinh t la mt cng vic kho khn cho a s cng ty. Vic nay
quan ly cn t chc va quan ly khng ch chui chi ph ma con
oi hoi cac h thng k toan ng b hoc t nht la tng hp
nhiu th khac na nht la chin lc cua cng ty va k hoach
trong cung mt chui kinh t, trong khi trn thc t mi cng ty
san phm nh la mt tng th kinh t, bt chp cac ranh gii
co mt h thng k toan ring va ai cung cho mnh la ung. Tng
theo lut phap gia cac cng ty khac nhau.
t, vic tnh toan chi ph theo cach nay oi hoi s chia se thng
Mt ly do thuc y cac cng ty chuyn sang vic tnh toan chi
tin gia cac cng ty, iu khng th thc hin tt ngay trong pham
ph cua chui kinh t la vic chuyn t nh gia theo chi ph
vi mt cng ty ring le. Bt chp nhng thach thc nay, cac cng
sang tnh chi ph theo gia. Trc kia, cac cng ty khi s bng
ty (nh P&G) vn ang c gng tm ra nhng cach thc thc
vic tnh toan chi ph, sau o cng thm mt phn li nhun bin
hanh tnh toan chi ph theo chui kinh t. Ap dung hnh mu Wal-
t mong mun co c gia ban hang o la cach nh gia
Mart trong vic xy dng quan h gn gui vi cac nha cung cp,
theo chi ph. Sears va Marks & Spencer t lu a chuyn sang
P&G ang bt u xy dng h thng chia se thng tin va quan
cach tnh chi ph theo gia, theo o gia ca (ma khach hang ng
ly chui kinh t vi ba trm nha ban le hin ang thc hin vai
y thanh toan) se quyt nh chi ph c phep, bt u t giai
tro phn phi san phm cua cng ty trn th trng th gii.
136
137
Du co bt ky tr ngai nao, vic tnh toan chi ph theo chui kinh

t dn dn se phai c thc hin. Nu khng, ngay ca mt cng
ty hiu qua nht ri cung se chu bt li v chi ph.
a xay ra mt vn g o cn x ly. Cac thc o noi trn c

goi la thng tin nn tang.
Nhom cng cu th hai lin quan n nng sut cua cac ngun
lc chnh. Cng cu lu i nht (co t hi Th chin th II) o
lng nng sut lao ng chn tay. Hin nay ngi ta ang phat
Thng tin tao ra cua cai
trin cac thc o nng sut cua cac cng vic dch vu, va cac
cng vic da trn kin thc. Tuy nhin ch o lng nng sut
Cac doanh nghip phai tao ra cua cai vt cht, ch khng phai
cua ngi lao ng vn la cha u, ngi ta cn cac s liu v
chung c tao ra kim soat chi ph. iu dng nh la hin
nng sut chung. iu o giai thch tai sao phng phap phn
nhin nay lai khng c th hin trong cac thc o truyn
tch gia tr gia tng kinh t (economic value-added analysis - EVA)
thng. Cac sinh vin k toan nm th nht c day rng bang
lai c a thch nh vy. EVA da trn iu ma moi ngi a
cn i k toan th hin gia tr thanh khoan cua mt cng ty, cung
bit t lu: cai ma chung ta goi la li nhun thc ra khng phai
cp cho cac chu n cua cng ty nhng thng tin trong trng
la li nhun. Chng nao ma mt doanh nghip kim c li
hp xu nht. Nhng cac cng ty lp ra u phai pha san;
nhun ln hn chi ph v vn cua no th mi thc s la lam n
ngc lai, chung phai c quan ly tao ra cua cai vt cht.
co lai. Ngay ca khi doanh nghip np mt khoan thu nao o cung
Lam c iu o oi hoi nhng thng tin cho phep cac nha quan
cha hn la co lai. Ch khi li nhun vt qua chi ph vn th doanh
ly ra nhng anh gia ung n. Bn b cng cu chn oan cn
nghip mi tao ra cua cai, vt cht, ngc lai th doanh nghip
thit la: thng tin nn tang, thng tin nng sut, thng tin v kha
khng tao ra cua cai cho mi trng ma ang tan pha no. Vi
nng va thng tin v vic phn chia cac ngun lc khan him
cach o lng nay, co rt t doanh nghip My thc s lam n co
bn cng cu nay hp thanh cng cu quan ly cho doanh nghip
li k t sau Th chin th II.
hin ai.
Vi vic o lng gia tr cng thm trn moi chi ph (k ca chi
Nhom cng cu xa nht, c s dung rng rai nht la lung
ph vn), phng phap EVA a o lng nng sut cua moi yu
tin mt va tnh thanh khoan, hay cac thc o truyn thng nh
t san xut. Phng phap nay tt nhin khng cho chung ta bit
ty l lu kho va s san phm ban c, li tc trai phiu, ty l
tai sao mt san phm/dch vu cu th khng tao ra gia tr cng
cac khoan phai thu, doanh s ban hang v.v... Cac cng cu nay
thm, hoc chung ta phai lam g v iu o. Nhng no ch cho
co th c xem nh cac phng phap chn oan thng thng
chung ta thy cn phai xac nh iu g, co nn co nhng hanh
cua mt s bac s: cn nng, nhp tim, nhit , huyt ap, phn
ng iu chnh hay khng. EVA cung co th s dung xac nh
tch nc tiu... bnh nhn. Nu nhng ch s o bnh thng
xem yu t nao cua qua trnh san xut thc s hoat ng tt;
th cung cha noi ln c iu g. Nu chung bt thng, tc la
san phm/dch vu, hoat ng nao co nng sut cao, tao ra gia
138
139
tr cng thm ln. Va khi o, chung ta co th t hoi Co th hoc
i? Liu chung co con la nhng nng lc ung n va phu hp
c g t nhng thanh cng y?
hay khng, hay cn c thay i?
Cng cu gn y nht dung co c nhng thng tin trn
Cho n nay, cac tranh lun v nng lc ct loi a phn mang
v nng sut la benchmarking vic so sanh thanh tch at c
tnh cht giai thoai. Tuy nhin, mt s cng ty c trung, chuyn
vi thanh tch tt nht co c trong nganh, hoc trong cac nganh
mn hoa cao ang bt u xy ng phng phap o lng va
kinh doanh khac nhau. Vic so sanh vi mt tiu chun nh trn
quan ly nhng nng lc nay. Bc u tin la theo doi cht che
lam cho ta thy c mt cach chnh xac rng: iu ma t chc
thanh tch cua ban thn va cua i thu canh tranh, tm kim
lam c th cac t chc khac cung lam c, do o co li th
nhng thanh cng va tht bai khng c d bao trong thanh
canh tranh th t chc phai c gng dn u th trng. EVA va
tch. Cac thanh cng chnh la nhng g th trng coi la co gia tr
benchmarking cung nhau cung cp cac cng cu o lng va
va sn long thanh toan, chung ch ra ni ma cng ty co li th.
quan ly nng sut chung.
Ngc lai, cac tht bai khng o lng trc la du hiu u tin
Nhom cng cu th ba lin quan n cac kha nng. T bai bao

Kha nng ct loi cua doanh nghip cua C. K. Prahalad va Gary
cho thy th trng a thay i hoc cac nng lc cua cng ty

a b suy yu i.
Hamel ng trn Harvard Business Review (s thang 5-6/1990),
Chnh phn tch nay giup chung ta nhn ra cac c hi. V du,
chung ta a bit rng s lanh ao da trn kha nng lam c
bng vic theo doi nhng thanh cng khng nh trc, mt nha
iu g o ma nhng ngi khac khng lam c, hay lam c
san xut dung cu My nhn ra rng cac ca hang nho Nht
mt cach kho khn ma khng co kt qua my. S lanh ao da
a mua cac dung cu cng ngh cao cua ho vi gia cao, ngay ca
trn nng lc ct loi, tao ra khun mu cho th trng hay cac
khi cha thit k ra nhng may moc s dung cac dung cu nay.
gia tr cua khach hang vi t cach nha san xut hay nha cung
iu nay cho phep cng ty My noi trn nhn ra mt nng lc
cp.
ct loi cua ho: Cac khach hang Nht a thch san phm do chung
Mt s v du: kha nng cua ngi Nht trong vic lam cac thit
d bao tr va sa cha, du cac dung cu nay phc tap v ky thut.
b in t vi kch c tht nho vn da trn truyn thng lu i
Va khi s thu hiu v nng lc ct loi noi trn c ap dung khi
cua dn tc nay trong vic sang tao ra cac tranh ngh thut trn
thit k san phm, cng ty My a mau chong co c v th dn
mt din tch nho xu nh hp thic, tht lng v.v...; kha nng
u trong th trng dung cu danh cho cac nha may nho va ca
c bit cua tp oan GM trong cac dch vu mua lai va sap
hang My va chu u nhng th trng ln ma trc o cng
nhp. Tuy nhin, vn la bng cach nao chung ta co th xac
ty cha co mt.
nh c ca nng lc ct loi sn co va nhng cai ma doanh
Cac nng lc ct loi khac nhau i vi tng t chc, co th noi
nghip cn co c v tr dn u trong canh tranh? Lam th
chung la mt net ca tnh cua t chc. Tuy nhin moi t chc
nao bit c nhng nng lc o ang c phat trin hay yu
(khng ch la cac doanh nghip) u cn mt nng lc ct loi: kha
140
141
nng i mi, sang tao. Mi t chc u cn xy dng mt
nm 1930 chung ta a bit rng chng co thc o nao trong
phng phap ring theo doi va anh gia thanh tch sang tao.
bn cai k trn la ung n ca, ngc lai hiu c mt d
Trong cac t chc a thc hin iu nay (v du: mt s nha san
an u t, mt cng ty phai quan tm n ca bn thc o. Trc
xut dc phm hang u th gii), im khi u cho suy ngh
y, cng vic nay rt tn thi gian va cng sc, song ngay nay
cua ho khng phai la thanh tch cua chnh ho, ma la s theo doi
may tnh co th cung cp cho chung ta nhng thng tin cn thit
tt ca cac cai tin, i mi trong nganh trong mt khoang thi
trong mt thi gian rt ngn ch vai phut ma thi. Ngoai ra,
gian nht nh. Trong s nhng cai tin o cai nao thanh cng?
chung ta cung bit rng nha quan ly khng nn ch xem xet mt
Bao nhiu trong s o la cai tin cua chung ta? Thanh tch cua
cach phn b ngun vn duy nht, ma phai chon d an nao th
chung ta co tng xng vi muc tiu, vi nh hng th trng,
hin mt ty l c hi/rui ro tt nht. iu nay oi hoi mt ngn
vi kinh ph danh cho nghin cu cha? Nhng cai tin thanh
sach phn b ngun vn co th th hin nhng s la chon
cng nht cua chung ta co thuc v nhng lnh vc co tng
khac nhau na mt iu ma nhiu doanh nghip cung cha
trng va c hi ln hay khng? Chung ta a bo qua nhng c
lam c. Tuy nhin, quan trong nht la vic a s cac quy trnh
hi i mi quan trong nao? Tai sao? Do chung ta khng thy,
phn b ngun vn u khng oi hoi co c hai thng tin cc
hay co thy ma vn bo qua, hoc lam hong cac c hi o? Chung
ky quan trong nh sau:
ta co th chuyn mt cai tin thanh mt san phm thng mai
iu g se xay ra nu vic u t khng thu lai kt qua mong

mun (60% d an u t lm vao tnh trang nay)? Liu iu
o co anh hng nng n n cng ty hay khng?
Lnh vc cui cung cn co thng tin la s phn b cac ngun
Nu u t thanh cng, nht la nu thanh cng hn d kin

chung ta se phai lam g?
lc khan him: vn va nhn s. Hai yu t nay chuyn cac thng
Khng co ai GM t ra cu hoi: thanh cng cua dong xe Saturn
tin ma i ngu quan tr co c v t chc tr thanh hanh ng;
se buc cng ty phai lam g tip theo. Kt qua la cng ty co th
chung quyt nh thanh tch cua t chc.
se huy hoai chnh thanh cng cua no do khng u nng lc tai
hay khng? a s cac cu hoi trn la s anh gia hn la mt thc

o cu th. Tuy nhin, y la nhng cu hoi ht sc ung n va
cn thit.
Cng ty GM a xy dng quy trnh phn b ngun vn mt
chnh cho d an nay.
cach co h thng 70 nm trc y. Ngay nay hu nh moi doanh
Ngoai ra, mt ngh phn b ngun vn oi hoi nhng han
nghip u co quy trnh phn b ngun vn, song t co t chc
chot cu th: Chung ta ky vong khi nao se co kt qua? Moi kt qua,
nao s dung no mt cach ung n ca. Cac cng ty thng o
du la thanh cng hay tht bai, u cn c bao cao va phn
lng s phn b ngun vn bng mt hoc hai trong s bn
tch. o lng so sanh kt qua cua vic phn b ngun vn so
thc o sau y: li tc thu c do u t, thi gian hoan vn,
vi nhng ky vong cua no co le la cach tt nht nng cao thanh
lung tin, va gia tr chit khu hin tai. Th ma t u nhng
tch cua mt t chc.
142
143
Tuy nhin, vn ch la mt ngun lc quan trong cua t chc.
nhin, du la ca hang cua anh ta co thanh cng n mc nao i
Vn khng phai la ngun lc khan him nht. Ngun lc khan
na th nhng ngi khng phai la khach hang noncustomer
him nht la nhng ngi lao ng co kha nng. T Th chin
vn chim a s trn th trng. iu o co ngha la nhng thay
th II, qun i My a hoc c cach kim tra cac quyt nh b
i c ban va quan trong nht lun bt u t nhng ngi khng
nhim cua ho. o la: suy ngh ky lng v nhng ky vong i
phai la khach hang cua ban.
vi cac sy quan trc khi b nhim ho vao mt v tr nao o, anh
t ra la phn na s cng ngh mi (nhng cng ngh lam bin
gia, so sanh thanh tch so vi ky vong; ng thi lin tuc anh
i mt nganh kinh doanh) trong vong 50 nm tr lai y co
gia quy trnh chon loc va b nhim da trn thanh cng/tht bai
ngun gc t bn ngoai nganh kinh doanh o. V du, cac chng
cua nhng ngi c b nhim. Ngc lai, trong kinh doanh,
t co gia cai a tao nn mt cuc cach mang trong nganh tai
nhng iu trn hu nh cha c thc hin. at c muc
chnh My lai khng phai c sinh ra t cac ngn hang. Tng
tiu tao ra cua cai vt cht, nha quan ly cn phai hoc cach phn
t, sinh hoc phn t va cu truc gen khng phai do nganh dc
b hiu qua ngun lc v nhn s nh ho a tng lam vi ngun
phm phat minh ra. Du cho a s cac doanh nghip tip tuc hoat
lc v vn. Ngoai ra, cn theo doi va nghin cu cn thn kt
ng trong mt quc gia hay mt khu vc a ly nao o; th ho
qua cua nhng quyt nh lin quan.
vn phai i mt vi s canh tranh mang tnh toan cu, ngha la

bao gm ca nhng khu vc cha bao gi ho bit n.
Kt qua u?
Bn loai thng tin trn ch noi cho chung ta bit v tnh hnh
kinh doanh hin tai. Chung cung cp thng tin va nh hng
cho cac chin thut. Con i vi chin lc, chung ta cn nhng
thng tin v mi trng: th trng, khach hang, nhng ngi
cha la khach hang, cng ngh, tai chnh va ca nhng thay i
trong nn kinh t th gii. Bn trong t chc ch co cac trung tm
chi ph, con kt qua th lun nm trong mi trng bn ngoai t
chc. Trung tm li nhun duy nht la khach hang co kha nng
thanh toan.
Cac thay i ln cung bt u t bn ngoai t chc. Mt ngi
ban le co th hiu rt ro v nhng khach hang cua mnh, tuy
144
Tt nhin khng phai moi thng tin cn thit v mi trng bn

ngoai u co sn. Va ngay ca khi co thng tin lin quan th nhiu
doanh nghip vn bo qua chung. Nhiu cng ty My n chu u
kinh doanh vao nhng nm 1960 thm ch khng them y n
nhng lut l v lao ng y. Ngc lai, trong cac lin doanh
va d an u t vao My, cac doanh nghip chu u cung mu
thng tin nh vy. Mt trong nhng nguyn nhn khin cho cac
u t a c cua ngi Nht California tht bai hi nhng nm
1990 la vic ho bo qua khng tm hiu ky v vic phn l va ong
thu t tai a phng.
Mt nguyn nhn quan trong cua nhng tht bai kinh doanh
la vic ngi ta hay gia nh rng cac iu kin kinh doanh (thu,
lut phap, s thch cua th trng, knh phn phi, quyn s hu
tr tu...) phai theo ung nhng g ho ngh. Mt h thng thng
145
tin y u phai bao gm cac thng tin khin cac nha quan ly t
nh trong chin lc, phai anh gia lai cach nhn hin tai cua
cu hoi nghi ng i vi gia nh trn. H thng thng tin phai
cng ty. Mt cach thc hin iu nay la vic da vao mt phn
dn dt ngi ta a ra nhng cu hoi ung n, hn la ch cung
mm cung cp cac thng tin cn thit cho mt nhom cng ty nao
cp nhng thng tin ma ngi ta ky vong vao ma thi. Nh th,
o, chng han cac bnh vin hay cac cng ty bao him nhn tho.
h thng thng tin phai gia nh rng nha quan ly bit c ho
H thng d liu Lexis cung cp thng tin cho cac lut s, nhng
cn nhng thng tin g; sau o oi hoi ho phai co c nhng
cac thng tin nay ch a ra cac cu tra li, chung khng t ra
thng tin o mt cach thng xuyn, va cui cung la kt hp
cac cu hoi. Cai ma chung ta cn la cac dch vu a ra nhng
chung mt cach co h thng vao qua trnh ra quyt nh.
ngh cu th v cng vic kinh doanh, cung cp nhng t vn v.v...
Mt s cng ty a quc gia co quy m ln (Unilever, Coca-Cola,
Hoc chung ta co th thu ngoai h thng cung cp thng tin
Nestle...) a rt c gng xy dng cac h thng tp hp va t
bn ngoai. Co le nha t vn c lp la ngi cung cp ph bin
chc nhng thng tin t bn ngoai. Nhng nhn chung, a s
nht cac thng tin nay cho doanh nghip, nht la cac doanh
doanh nghip vn cha lam c iu nay.
nghip nho.
Ngay ca cac cng ty ln cung cn phai nh n s t vn va
Du bng bt c cach thc nao th nhu cu thng tin v mi
giup cua nhng ngi t bn ngoai. Vic suy ngh v nhng
trng bn ngoai ni cac c hi va nguy c co th xut hin
g mt doanh nghip cn oi hoi mt ngi hiu bit chuyn su
vn la mt nhu cu cang luc cang tr nn cp bach.
v lnh vc thng tin. Lun co rt nhiu thng tin, va ch nhng
Ngi ta co th tranh cai rng a s nhng thng tin nay khng
chuyn gia mi co th xac nh c u la nhng thng tin tht
co g mi, va iu o la ung. V mt khai nim ma noi, a s
s cn thit. Ngun thng tin cung rt a dang. Cac cng ty co
cac thc o mi a c nghin cu, tranh lun trong mt thi
th t mnh tm c mt s thng tin, v du v khach hang va
gian dai, rt nhiu t chc khac nhau. Cai mi y la kha
nhng ngi khng phai la khach hang, hay v cng ngh cua
nng x ly d liu ky thut, cai cho phep chung ta thc hin
nganh. Tuy nhin, a s cac thng tin cn thit ch co c t
nhanh hn, re hn nhng cng vic vn nng nhoc va tn kem
cac ngun bn ngoai: cac ngn hang d liu, cac tap ch, hip
ch vai nm trc y thi. Bay mi nm trc y, nghin cu
hi thng mai, cac n phm cua chnh phu, bao cao cua Ngn
v thi gian va chuyn ng t nn tang cho phong cach k toan
hang Th gii, cac nghin cu khoa hoc va chuyn mn v.v...
chi ph theo li truyn thng. Ngay nay, may tnh tao iu kin
Mt ly do na giai thch cho vic cn s tr giup v thng tin
cho vic hach toan chi ph da trn hoat ng.
t bn ngoai la: thng tin cn c t chc co th t ra nhng
Tuy nhin, iu quan trong khng phai la cng cu, ma la cac
cu hoi mang tnh thach thc i vi chin lc cng ty. Ch
khai nim. Chnh cac khai nim a chuyn i cac ky thut ring
cung cp cac d liu thi th cha u, cac d liu nay phai c
le, vn c san xut cho nhng muc ch khac nhau thanh mt
lin kt vi chin lc, phai ong vai tro kim tra i vi cac gia
h thng thng tin chung. H thng nay giup cho cac cng vic
146
147
QUAN TR THEO MUC TIU VA T KIM SOAT
nh chn oan kinh doanh, chin lc kinh doanh, quyt nh

kinh doanh. y chnh la mt cach nhn mi i vi y ngha va
vai tro cua thng tin: thng tin la mt thc o ma cac hanh ng
tng t lai cn da vao; hn la mt s theo doi, phn tch nhng
8.
QUAN TR THEO MUC TIU
VA T KIM SOAT
g a xay ra.
T chc theo kiu mnh lnh va kim soat (xut hin u tin
vao nhng nm 1870) co th so sanh vi mt c th sinh vt,
c kt dnh lai bng mt lp vo boc bn ngoai. Ngc lai, cac
t chc hin ai co th coi nh mt thc th c thit k xung
quanh mt b xng o la thng tin, bao gm ca h thng
thng tin kt ni mi cua t chc va s din at nhng thng tin
y.
Cach ngh xa cu cua chung ta la: mt doanh nghip phai mua
re va ban t. Cach tip cn mi cho phep chung ta co c mt
nh ngha mi: Doanh nghip la t chc tao ra gia tr gia tng,
tao ra cua cai vt cht.
t c doanh nghip nao cung phai xy dng i ngu, kt hp
cac n lc, ca nhn n le thanh mt n lc tng th. Mi
thanh vin co s ong gop khac nhau, song tt ca u hng ti

mt muc tiu chung; s ong gop cua moi ngi phai c kt
hp nhun nhuyn tao ra kt qua, tuyt i khng tn tai
nhng khoang trng, nhng trung lp khng cn thit trong cac
n lc ca nhn.
Do vy, thanh tch trong kinh doanh oi hoi mi cng vic ring
le u phai hng v cac muc tiu chung cua doanh nghip, nht
la cac cng vic cua mi nha quan ly. Thanh tch ky vong ho
phai bt ngun t muc tiu v mc ong gop vao thanh cng
chung cua doanh nghip. Nha quan ly phai bit va hiu ro cac
muc tiu cua doanh nghip oi hoi g anh ta v mt thanh tch;
cp trn cua anh ta phai bit ro anh ta c ky vong ong gop
g t o anh gia thanh tch trong cng vic cua anh ta. Nu
nhng yu cu nay khng c ap ng, nha quan ly ang i
148
149
sai ng, do o, cac n lc cua ho se b ung ph: se khng co

s lam vic theo nhom hiu qua, ma ch co nhng xung t, mu
thun va rc ri trong cng vic ma thi.
Quan tr theo muc tiu oi hoi n lc ln va nhng cng cu
c bit. Ly do la mt doanh nghip, cac nha quan ly khng
hng v muc tiu chung mt cach t nhin.
Co mt cu chuyn hay c k trong cac cuc hop v quan
tr. Cu chuyn nh sau: ngi ta hoi ba ngi th uc a xem
ho ang lam g. Ngi th nht tra li, Ti ang lam vic kim
sng. Ngi th hai va tip tuc lam va noi, Ti la ngi th
uc a gioi nht trong vung. Con ngi th ba ngng ln, vi
anh mt sang ngi nhn v pha xa va noi, Ti ang xy mt
giao ng.
Ngi th th ba chnh la nha quan ly tht s. Ngi th nht
bit c muc ch cng vic cua mnh, lun c gng lam vic
kim sng. Vn nm ngi th hai. Ro rang tay ngh la mt
yu t v cung quan trong cho s thanh cng cua doanh nghip.
Tuy nhin, tay ngh cua mt ca nhn phai lin quan va phuc vu
cho nhu cu cua tp th.
Ngay nay, s lng cac chuyn gia co trnh lam vic trong
cac doanh nghip cang luc cang gia tng, do vy oi hoi v tay
ngh i vi nhng ngi nay cung tng theo. Tuy nhin, cac
cng ngh mi cung oi hoi cac chuyn gia phai cng tac, h tr
ln nhau nhiu hn trong cng vic. iu nay oi hoi cac nhn
vin chuyn mn, thm ch mc quan tr thp nht cung
cn co cai nhn toan th v doanh nghip, hiu ro doanh nghip
oi hoi g ban thn ho. Cng ngh mi va oi hoi trnh
chuyn mn tay ngh cao cua ca nhn, va oi hoi moi cp quan
ly u phai hng n cac muc tiu chung.
150
nh hng sai lm
C ch quan tr theo kiu th bc, tn ti lun ham cha cac
nguy c. Nhng iu sp noi hay lam, thm ch ca nhng thoi
quen, nhn xet, thai ... rt bnh thng cua sp cung c cp
di coi la nhng suy ngh va hanh ng a c tnh toan va
suy ngh ky cang!
Ngi ta lun ming noi v quan h, nhn s y. Tuy nhin,
khi sp goi ban ln khin trach th lun la do bang k chi ph cua
ban qua cao; con khi co c hi thng tin th nhng ngi c
hng li lun la nhng ke in chnh xac cac biu mu k toan.
Nhng cu chuyn va than phin tng t xay ra moi cp
quan ly, lam thanh tch trong cng vic b sut giam, k ca trong
vic ct giam chi ph. Ngoai ra no con lam giam long tin va s
tn trong cn co i vi cng ty va Ban quan ly.
Nha quan ly thc ra khng h mun hay co y nh hng sai
lm i vi nhn vin. Anh ta thc s coi quan h nhn s la
nhim vu quan trong nht cua mnh. Nha quan ly noi v cac vn
chi ph do mun chng to vi nhn vin rng anh ta la mt
ngi thc t, gn gui vi nhn vin. Bn canh o, anh ta nhn
manh tm quan trong cua vic hoan tt cac mu k toan ch v
khng mun gp rc ri nao vi ban kim soat ni b ma thi.
Tuy nhin, cac nhn vin cp di lai khng h bit nhng ly do
noi trn, tt ca nhng iu ho nghe c, thy c ch la nhng
cu hoi qua chi tit lin quan n chi ph, cung nh s quan tm
qua mc n cac mu biu ma thi.
Giai quyt vn nay oi hoi mt cu truc quan tr theo o ca
nha quan ly va sp cua anh ta u cn quan tm n yu cu
151
cua cng vic, hn la yu cu cua sp. Ch nhn manh n hanh
la ng nhin nu ngi ta thc s coi cng nhn, quan c la
vi, thai , hay nghin cu cac sach v v quan tr, u khng
mt phn cua quan tr. Theo nh ngha v nha quan ly, o la
th giai quyt c vn . Ngc lai iu nay con co th lam
ngi lam vic ng thi chu mt phn trach nhim v thanh
vn tr nn rc ri hn khi cac nha quan ly tr nn lung tung
tch chung cua t chc chng han, khi uc a, anh ta ang
trong cac quan h cua ho. Tnh hung xay ra la: cac nha quan ly
xy mt giao ng.
c gng ne tranh s nh hng sai lm bng cach thay i thai

, hanh vi ban thn; iu nay dn n nhng lung tung va hiu
lm trong quan h vi nhn vin. Nhn vin se phan ng lai vi
suy ngh, Tri i, sp mi oc xong mt cun sach na (v quan
tr). Trc y chung ta con bit ch xac sp mun g mnh,
gi y... phai oan mo ma thi!.
Cac muc tiu cua nha quan ly phai th hin c s ong gop
cua ho i vi muc tiu chung cua cng ty trn moi lnh vc kinh
doanh. Tt nhin, khng phai nha quan ly nao cung co ong gop
trc tip vao moi lnh vc: v du, s ong gop cua b phn
marketing vao nng sut la rt nho be. Nhng nu mt nha quan
ly va b phn cua anh ta khng c ky vong ong gop vao bt
c mt lnh vc nao anh hng n s thanh cng cua t chc
Muc tiu nn la g?
th iu nay cn phai c nu ra mt cach ro rang. Cac nha quan

ly phai hiu rng kt qua kinh doanh phu thuc vao s cn bng
Nha quan ly moi cp u cn nhng muc tiu trnh bay
cac n lc va kt qua trong nhiu lnh vc khac nhau. Do o,
ro rang. Cac muc tiu nay phai th hin ro yu cu v thanh tch
ngi ta va cn quan tm n chuyn mn va cng vic cua
cho n v quan ly cua nha quan ly; cu th la nhng ong gop
tng b phn chc nng, va cn xy dng s hp tac hai hoa
at muc tiu chung ma ban thn anh ta va i ngu cua mnh
gia chung vi nhau, tranh qua nhn manh hay u ai mt lnh
c ky vong. Ngoai ra, muc tiu cung phai th hin c ca
vc cu th nao.
nhng ong gop ma nha quan ly co th ky vong t nhng b
co c nhng n lc cn bng, cac muc tiu cua moi cp
phn, phong ban khac giup anh ta hoan thanh muc tiu cua
quan ly trong moi lnh vc u phai gn vi nhng xem xet trong
chnh mnh. Noi cach khac, muc tiu lun nhn manh tinh thn
ngn han va dai han. Ngoai ra, moi muc tiu u phai cha ng
lam vic theo nhom va kt qua cua nhom.
ca cung cp muc tiu kinh doanh hu hnh va cac muc tiu v
Cac muc tiu nay bt ngun t muc tiu chung cua doanh
hnh danh cho t chc va phat trin thanh tch thai nhn
nghip. Ti a nhn thy rng cn cung cp cho ngay ca mt
vin, trach nhim i vi xa hi v.v... Bt c th g khac u la
cng nhn, mt quan c khng ch muc tiu cua anh ta ma con
khng thc t va thin cn.
ca nhng muc tiu cua phong ban va toan cng ty na. Lam nh
vy se tt cho san xut va nng sut trong cng vic. iu nay
152
153
hang tun nay. Con lai ho thm ch khng mun bit chung ti
Quan tr theo ng lc thuc y

Quan tr thanh cng oi hoi s nhn manh ti cac muc tiu
khac nhau mt cach ngang bng, nht la t cac v tr quan ly
cp cao. Cac doanh nghip, tuy nhin, hay mc sai lm im
nay: ho quan tr theo khung hoang va ng lc thuc y.
Co th co nhng cng ty ma nha quan ly o khng noi cach
duy nht thc hin mt cng vic y la tao ra mt ng
lc cho no. Tuy nhin quan tr theo ng lc la mt quy tc
ch khng phai la mt ngoai l. Moi ngi u bit rng moi th
se sup va quay v tnh trang ban u ch ba tun sau khi ng
lc khng con na. Kt qua duy nht cua mt ng lc kinh t
la vic ngi ta sa thai cac nhn vin anh may, khin nhng
se lam nhng phn vic con lai nh th nao!

mt t chc quan tr theo ng lc, ngi ta hoc la bo qua
cng vic at c ng lc, hoc la im lng t chc pha
bo cac ng lc nhm hoan thanh cng vic. Trong ca hai trng
hp ho u khng y n cac nguy c co th xay ra. Khi co
khung hoang tht s, cn co s h tr cua tt ca moi ngi, ho
lai x ly khung hoang nh th chung do quan tr gy ra.
Quan tr theo ng lc la mt du hiu chc chn cua s lung
tung, ri loan. No cho thy rng i ngu quan ly khng co kha
nng lp k hoach. Trn ht, phng phap quan tr nay cho thy
rng cng ty khng bit cn ky vong g t cac nha quan ly do
khng bit nh hng ho, chc chn phng phap nay se dn
ti nhng nh hng sai lm.
nha quan ly lanh lng cao phai... t mnh anh may cac th t
cua ho. Thc t la nhiu nha quan ly cha i ti mt kt lun ro
rang la: suy cho cung cac ng lc khng phai la cach thc
hin c nhim vu va cng vic.
Ngoai s thiu hiu qua, quan tr theo ng lc con i ti vic
nh hng sai lm. Khi no tp trung vao mt giai oan cua cng
vic va khng th khng lam hai n cac b phn khac.
Ai xac lp cac muc tiu?

Muc tiu c xac lp nh th nao?
Theo nh ngha, nha quan ly chu trach nhim v s ong gop
cua b phn mnh i vi b phn cp trn va vi toan cng ty.
Hoat ng cua nha quan ly co xu hng hng ln pha trn.
Chung ti ct giam lng hang lu kho trong bn tun lin
Do o, muc tiu cua cng vic cua nha quan ly phai c xac
mt nha quan ly k lai sau o la bn tun ct giam chi ph,
nh thng qua s ong gop cua anh ta i vi thanh cng cua
bn tun lam vic v nhn s. Sau o ch con mt thang cho cng
b phn cp trn. V du, muc tiu cua cng vic cua giam c
tac dch vu khach hang. Khi o vn lu kho lai... tr lai nh
ban hang a phng phai c xac nh bng nhng ong gop
cu. Thm ch chung ti con khng th lam cng vic cua mnh
ma anh ta va i ngu ban hang a phng phai co i vi toan
na. Moi iu ma i ngu quan ly noi va suy ngh ch la nhng
b phong kinh doanh cua cng ty. Tng t, muc tiu cua giam
con s v lu kho cua tun trc hay nhng than phin cua khach
c mt b phn c lp trong mt tp oan phai c xac nh
154
155
bng nhng ong gop cua b phn o i vi cac muc tiu chung
o, anh ta thit lp cac tiu chun thanh tch ang ap dung cho
cua tp oan v.v...
ban thn, lit k nhng vic phai lam at muc tiu, cung nh
iu nay oi hoi nha quan ly phai t mnh xac lp cac muc
tr ngai trong b phn cua anh ta. ng thi la th cung lit k
tiu cho b phn cua mnh. Cac nha quan ly cp cao hn tt nhin
tt ca nhng vic ma cp trn va cng ty lam co anh hng tt/
phai co quyn chp thun hay khng chp thun nhng muc tiu
xu i vi anh ta. Cui cung, nha quan ly cp di phac thao
o. Tuy nhin, xac lp muc tiu la trach nhim u tin cua nha
nhng vic anh ta se lam trong nm ti at c muc tiu
quan ly. iu o cung co ngha la moi nha quan ly cn co trach
ra. Nu nha quan ly cp trn chp thun tt ca nhng iu nay,
nhim tham gia vao vic xac nh muc tiu cho b phn cp cao
th la th noi trn tr thanh kim ch nam cho moi hoat ng
hn (ma anh ta la mt thanh vin trong o). Ch cho anh ta cam
cua nha quan ly cp di.
giac c tham gia (noi theo ngn ng cua quan h nhn s) la
Cach lam nay co hiu qua rt tt, no em lai nhng nhn xet
cha u; iu nay oi hoi nha quan ly phai co trach nhim thc
hu ch ma ngay ca sp gioi nht cung co th khng y n.
s. Do muc ch cua anh ta phan anh nhu cu khach quan cua
Mt cng ty ln a ap dung phng phap nay sut 10 nm lin.
doanh nghip hn la nhng nhu cu ca nhn, nha quan ly phai
Tuy nhin, moi la th vn tip tuc lit k cac muc tiu va tiu
th hin tnh cam kt cao i vi nhng muc tiu chung cua doanh
chun gy bi ri cho ngi nhn th tc la cac nha quan ly
nghip. Anh ta phai hiu cac muc tiu cua doanh nghip, nhng
cp cao hn. Va khi nha quan ly cp cao hn hoi Cai g y?
iu doanh nghip ky vong vao ban thn, cung nh thc o va
th cu tra li se la, B sp khng nh nhng iu a noi vi ti
cach thc o lng thanh tch. Cn co s gp g v ch hng
trong thang may vao mua xun nm ngoai hay sao?.
trong i ngu quan ly cua mi n v, b phn. iu nay ch co
Bc th cua nha quan ly cung nu ra nhng g khng nht
th at c khi mi nha quan ly u suy ngh v muc tiu cua
quan trong cac ky vong ma mt nha quan ly cp trn va cng ty
b phn mnh, u tham gia mt cach chu ng va co trach nhim
oi hoi mt nhn vin nao o. Liu ngi ta co ky vong, yu
vao qua trnh xac nh nhng muc tiu o. Va ch nh vy th
cu ca tc va cht lng cao, trong khi ch co th co c mt
cac nha quan ly cp cao hn mi co th bit c ho co th ky
trong hai iu o? Cn co thoa hip g v li ch cng ty? Nha
vong g cp di va t o ra c nhng mnh lnh, yu cu
quan ly co oi hoi nhn vin phai co y kin ring cua ho (ng
chnh xac.
thi hoi lai cp trn trc khi hanh ng) hay khng? Hay nha
iu nay rt quan trong, n mc mt s nha quan ly hiu qua
quan ly ch yu cu nhn vin co y kin, xut va... khng bao
nht ma ti co dp quen bit con i mt bc na, xa hn. Ho
gi s dung chung? Tng t, liu cng ty co yu cu nha quan
yu cu cac cp di vit th cho ho hai ln/mt nm. Trong la
ly duy tr thanh tch chung trong khi khng cho anh ta quyn
th gi cho cp trn, mi nha quan ly cp di xac nh muc
c loai bo nhng ngi lam vic kem hay khng? Liu cng ty
tiu cho cng vic cua ca cp trn va chnh ban thn anh ta. K
co xay ra tnh trang trong o nhn vin noi Ti ch co th
156
157
lam tt cng vic nu gi cho sp khng bit nhng vic ti lam

hay khng?
o la nhng tnh hung thng xay ra, chung huy hoai tinh
Tht s ma noi, mt trong nhng ong gop ln nht cua quan

tr theo muc tiu la vic no cho phep thay th quan tr bng ra
lnh bng quan tr bng t kim soat.
thn va thanh tch trong cng vic. Bc th cua nha quan ly
My, gia tr cua quan tr bng cach t kim soat hu nh
khng giup ngn nga chung, song t ra no vach ro nhng tnh
khng con phai tranh cai g na. Quan tr bng cach t kim soat
hung nay, cho ta bit c u cn co thoa hip, u cn
ham y a cac quyt nh xung n nhng cp quan ly thp
suy ngh lai v muc tiu, thit lp cac th t u tin, hay thay
nht va tra lng cho ngi lao ng da trn kt qua cng
i cac hanh vi v.v...
vic. Tuy nhin, phng phap quan tr nay tr thanh thc
Phng phap trn cung cho thy: Quan ly cac nha quan ly oi
hoi nhng n lc c bit khng ch tao ra s nh hng ma
con xoa bo nhng nh hng sai lm. S hiu bit ln nhau
khng bao gi co th at c qua kiu giao tip t trn xung
di ma phai la t di ln trn, va oi hoi cp trn phai sn
long lng nghe, va oi hoi nhng cng cu cn thit cp di
nghe thy.
t, khng ch chp nhn va anh gia cao cac khai nim cua no la
u; iu nay oi hoi nhng cng cu mi, nhng thay i ln trong
cach suy ngh thc hanh truyn thng.
co th t kim soat thanh tch ban thn, nha quan ly cn
bit nhiu hn la cac muc tiu cua mnh. Anh ta cn co kha nng
o lng thanh tch va kt qua cua mnh so vi muc tiu. iu
o nhm cung cp cho nha quan ly cac thc o chung, ro rang
trong moi lnh vc chnh cua kinh doanh. Cac thc o nay khng
cn phai tuyt i chnh xac hay nh lng, song chung phai ro
T kim soat thng qua cac thc o
rang, n gian, thuyt phuc, d hiu, khng cn phai giai thch

qua nhiu khi em vao ap dung.
Li th ln nht cua quan tr theo muc tiu la vic no cho phep
Mi nha quan ly u phai co thng tin cn thit o lng thanh
nha quan ly co th kim soat c thanh tch cua mnh. T kim
tch cua ban thn. Ho cn nhn thng tin nay sm co th thc
soat co ngha la co c mt ng lc manh me hn: co khat vong
hin nhng thay i nu cn, nhm at kt qua mong mun. Hn
lam c nhng iu tt nht hn la ch lam va u tt. iu
na, thng tin nay phai n trc tip nha quan ly, ch khng phai
o cung co ngha la cac muc tiu thanh tch cao hn, tm nhn
cp trn cua anh ta. y ch la mt phng tin t kim soat, ch
ln hn. Ngay ca nu nh quan tr theo muc tiu khng nht thit
khng phai la mt cng cu kim soat t cp trn.
em lai cho doanh nghip s thng nht v hng i va cac n
Nhu cu v thng tin nay cang tr nn cp bach, khi kha nng
lc cua i ngu quan tr th no vn giup cho quan tr co c
thu thp, phn tch va tng hp thng tin ngay cang tng ln do
kha nng t kim soat.
nhng tin b trong ky thut. Cho n nay, thng tin v nhng s
158
159
kin quan trong vn khng th tip cn c, hoc ch co th co
ty. Chu tch cng ty sau o se goi cac nha quan ly, lanh ao cac
c khi a qua tr, khng con my tac dung na. iu nay va
b phn ln lam vic v kt qua kim toan nay. Kt qua la g?
lam cho kha nng t kim soat yu i, va lam cho vic kim soat
Trong con mt cua cac lanh ao b phn, b phn kim toan ni
t bn trn tr nn kem hiu qua: Khi thiu thng tin kim soat
b b coi la Gestapo cua chu tch. ng thi, cang ngay cang
cp di, ngi ta buc phai cho cp di lam vic tuy thch.
co nhiu nha quan ly, phu trach cac b phn khng con hng
Kha nng cung cp nhng thng tin lin quan n o lng
ti vic at thanh tch tt nht ma ch quan tm ti vic i pho
thanh tch se tao iu kin cho qua trnh t kim soat, va t o
hu hiu vi kim toan ni b ma thi.
em lai nhng bc tin ln v hiu qua va thanh tch cua quan
Khng nn hiu nhng iu nay la s ung h cac tiu chun
tr. Ngc lai, nu kha nng noi trn b lam dung tr thanh
thanh tch thp hay vic loai bo kim soat trong doanh nghip.
mt cng cu kim soat t bn trn, cng ngh mi se gy tac hai
Ngc lai, quan tr theo muc tiu va t kim soat la mt phng
khng lng trc c bng vic lam nan long cac nha quan ly
tin at nhng tiu chun cao hn v thanh tch. Mi nha quan
cp di, giam thiu c tnh hiu qua cua ho.
ly u phai chu trach nhim v kt qua thanh tch cua mnh. Tuy
Vic thng tin co th s dung mt cach hiu qua vao vic t
nhin, ch co anh ta mi la ngi c quyn kim soat nhng
kim soat co th c minh hoa qua v du cua cng ty General
iu anh ta lam at c nhng kt qua o. Tt nhin, cn
Electric. Cng ty nay co mt dch vu kim soat c bit o la
hiu ro nhng gii han cu th la cac hanh vi va phng phap
cac kim toan vin di ng, nhng ngi nay kim tra moi n
ma cng ty cm oan, cho la khng chuyn nghip, thiu ao c
v quan tr cua cng ty t nht mt ln mt nm. Tuy nhin, bao
v.v... Trong pham vi gii han nay, nha quan ly cn c t do
cao cua ho c gi thng n nha quan ly cua chnh n v/b
quyt nh nhng vic phai lam. Va ch khi co y u thng tin
phn c kim tra. Kt qua cua vic s dung thng tin cho vic
cn thit cho cac hoat ng trong cng vic, nha quan ly mi b
t kim soat (hn la kim soat t bn trn) chnh la cam giac t
coi la phai chu trach nhim v cac kt qua cua mnh.
tin va tin cy ln nhau ma ai cung co th cam nhn khi tip xuc

vi cac nha quan tr tai GE.
Tuy nhin, cach lam cua GE khng ph bin va t c hiu
S dung hiu qua cac bao cao va quy trnh
ung! Cac suy ngh ph bin v quan tr thng ging vi cac

thc hanh mt cng ty hoa cht ln trong v du di y.
Tai cng ty nay, b phn kim toan ni b cung tin hanh kim
Quan tr bng t kim soat oi hoi ngi ta suy ngh lai mt

cach trit v vic s dung bao cao, quy trnh, mu biu.
toan moi b phn, song kt qua kim toan khng c a cho
Cac bao cao va cac quy trnh la nhng cng cu cn thit, tuy
cac nha quan ly cua cac b phn o, ma a cho chu tch cng
nhin chung d b s dung sai lm va tao ra nhng hu qua xu.
160
161
Co ba cach s dung bao cao va quy trnh sai lm. Sai lm u

tin la vic a s moi ngi tin tng rng cac quy trnh la cng
du trong long khng h thch thu. Cui cung chnh sp cua anh
ta cung b lac hng, b la di bi cac quy trnh noi trn.
cu ao c. Thc ra nguyn tc cua cac quy trnh la nguyn tc
Vai nm trc y, mt cng ty bao him ln a ra mt chng
kinh t. Cac quy trnh khng bao gi xac nh iu g nn lam,
trnh ln phat trin trnh quan tr: ho xy dng mt t chc
ma ch nu ra cach lam sao cho t tn chi ph nht. Cac cach hanh
tp trung, quan tm n cac vn nh: ty l i mi, cai tin,
x ung khng bao gi co th c xac nh bng quy trnh.
thanh toan cac n oi bi thng, chi ph ban hang, phng
Cach s dung sai lm th hai la coi quy trnh la cai thay th
phap ban hang, v.v... Cach t chc nay co ve rt hiu qua cac
c s anh gia. Quy trnh ch phat huy tac dung trong nhng
nha quan ly cp cao hoc c rt nhiu v cach iu hanh mt
trng hp khng cn a ra anh gia, nhn xet nhng tnh
cng ty bao him. Tuy nhin, thanh tch chung cua cng ty lai i
hung lp i lp lai ma trong o cac anh gia cn thit a c
xung k t o, bi ly do: cac cp quan ly phai danh qua nhiu
cung cp va kim tra ri. Chung ta a tng chu thit hai t nim
thi gian cho vic chun b cac bao cao thay v lam vic! T hn
tin tng v ly vao cac mu biu, quy trnh, nht la khi nhng
la ho sm hoc c cach thc i pho, lam ep cac bao cao
cng cu nay khin chung ta giai quyt nhng tnh hung bt
thay v th hin thanh tch tht s. Khng ch co thanh tch, ma
thng, c bit bng nhng quy trnh nh thng l. Trn thc
vn hoa va ao c cng ty cung i xung. Gi y, cac nha
t, mt quy trnh tt phai la mt quy trnh co th nhn din

nhanh chong nhng tnh hung c bit, bt thng, oi hoi cach
giai quyt ring da trn nhng anh gia, nhn xet.
Tuy nhin, vic s dung cao bao va quy trnh sai lm nht la
vic s dung chung nh la cng cu kim soat. iu nay c
bit ung vi nhng ai nhm ti vic cung cp thng tin cho cac
nha quan ly cp cao hn. Mt v du: ngi quan ly mt nha may
cn thng xuyn chun b c hai mi mu biu cho k toan,
ky s va b phn vn phong cua Hi s, vi nhng thng tin ma
chnh anh ta cung khng cn co kt qua la s chu y cua anh ta
a b lam cho lac hng, khng con tp trung vao cng vic na.
quan ly cp di coi ban giam c va cac chuyn gia kim soat

nh la nhng... ke thu, cn vt qua hay tranh ne cang xa cang
tt.
Nhng cu chuyn tng t co th tm thy trong nhiu cng
ty khac nhau, thuc nhiu nganh khac nhau. V mt mc nao
o, tnh hnh nay la do s ao tng v quan nim nhn vin.
Tuy nhin, thc s th y la kt qua cua vic s dung sai lm
cac quy trnh nh la mt cng cu kim soat.
Cn han ch s dung bao cao va quy trnh, ch s dung chung
khi giup tit kim c thi gian va lao ng. Cac bao cao va quy
trnh cn cang n gian cang tt.
Nhng iu ma nha quan ly c yu cu phai lam v muc ch
Chu tch cua mt cng ty ln k cho ti nghe cu chuyn sau
kim soat se lam cho anh ta ngh rng o la nhng th cng ty
y v ban thn ng ta. Mi lm nm trc ng ta a mua cho
ky vong mnh, do o khin anh ta tp trung moi n lc vao o;
cng ty thm mt nha may c lp Los Angeles. Ly do mua nha
162
163
may nay la do no tao ra li nhun 250.000 la/nm. Khi cung i
khng bao gi co th anh gia mt ngi qua nhng bao cao,
vi chu cu cua nha may, gi la giam c nha may, vin chu tch
mu biu cua ngi o, tr phi anh ta la nhn vin phu trach
hoi, ng quyt nh v gia ca nh th nao?. Rt n gian, ngi
cac mu biu o. Cn lun anh gia mt ngi bng thanh tch
chu cu tra li chung ti lun chao gia thp hn mt chut so vi
trong hoat ng, san xut cua anh ta. Va cach duy nht am
cng ty cac ng. Cu hoi tip theo: ng quan ly chi ph nh th
bao iu nay la ng bao gi bt anh ta phai lam bao cao, mu
nao?. Tra li: Rt d chung ti bit chi ph phai tra cho nguyn
biu g, ngoai tr nhng cai ma chnh anh ta cam thy cn thit
vt liu va lao ng, t o xac nh c cn san xut bao nhiu.
at kt qua, thanh tch.
Cui cung la cu hoi: Lam sao kim soat toan t tng chi ph?.
Tra li: Chung ti khng quan tm n iu o!.
Mt trit ly quan tr
Vin chu tch suy ngh: chung ta co th tit kim nhiu tin
y vi vic gii thiu h thng kim soat ky lng. Tuy nhin,
mt nm sau, li nhun cua nha may noi trn giam xung ch
con 150.000 la. Doanh s ban hang va gia ca vn gi nguyn,
song vic gii thiu nhng quy trnh kim soat qua phc tap a
n ht phn na s li nhun.
Moi doanh nghip cn nh ky kim tra lai xem cac bao cao va
quy trnh co con cn thit hay khng, t nht la 5 nm mt ln.
Co ln ti a ngh mt cach tn trit nh sau i vi mt
cng ty lu i: tam thi ngng toan b cac bao cao trong hai
thang; sau o se quyt nh gi lai nhng bao cao nao ma cac
nha quan ly vn con thy la cn thit sau hai thang o. Cach
nay giup giam... ba phn t s bao cao va mu biu cua cng ty.
Bao cao va quy trnh ch nn tp trung vao cac thanh tch cn
thit at kt qua trong nhng lnh vc chnh. Kim soat tt
ca tc la... khng kim soat g ca. Nhng n lc kim soat ca nhng
th khng lin quan, se dn ti nhng nh hng sai lm.
Cai ma doanh nghip cn la mt nguyn tc quan tr tao iu

kin ti a cho s trng va trach nhim ca nhn, cung luc o
tao ra nhng nh hng chung v hoai bao va n lc, thit lp
lam vic theo nhom, lam cho cac muc tiu cua ca nhn hoa hp
vi muc tiu chung.
Nguyn tc duy nht co th thc hin iu nay la: quan tr theo
muc tiu va t kim soat. Nguyn tc nay khin cho muc tiu cua
mi nha quan ly phai la cai chung. No thay s kim soat t bn
ngoai bng s kim soat cht che va hiu qua hn t bn trong.
No tao ng lc cho nha quan ly hanh ng khng phai v b ai
o bt buc hay thuyt phuc, ma v nhu cu khach quan cua
nhim vu oi hoi hanh ng o. Noi cach khac, anh ta hanh ng
v t mnh quyt nh cn phai lam nh vy ch khng phai v
ai khac hanh ng nh mt ngi t do.
T trit ly ngay nay c s dung kha thoai mai trong gii
quan tr. Ti a tng c xem mt lun vn cua Pho chu tch
Cui cung, cac bao cao va quy trnh cn la cac cng cu cua
mt cng ty, vi tai trit ly x ly vic mua hang. Tuy nhin,
ngi thc hin chung, ch khng phai la thc o thanh tch;
quan tr theo muc tiu va t kim soat co th goi mt cach chnh
164
165
CHON LC NHN S...
xac la mt trit ly quan tr. No da trn khai nim v cng vic

quan tr; s phn tch cac nhu cu cu th cua quan tr va nhng
tr ngai ma quan tr co th gp phai. No cung da trn khai nim
v hanh ng va hanh vi cua con ngi, cung nh ng lc cua
con ngi. Cui cung, trit ly nay co th ap dung cho nha quan
ly moi cp , thuc moi doanh nghip vi cac quy m ln, nho
khac nhau. No am bao cho thanh tch bng vic chuyn cac nhu
cu khach quan thanh nhng muc tiu ca nhn. Va y thc s
9.
CHON LA NHN S NHNG NGUYN TC C BAN
la mt s t do, t do trong khun kh cua phap lut.
ha quan ly s dung nhiu thi gian hn ca cho vic quan ly
con ngi va ra cac quyt nh lin quan n nhn s. Va
qua tht ho nn lam nh vy. Khng co quyt nh nao co hu

qua lu dai va kho co th lam lai, iu chnh nh cac quyt nh
v nhn s. Tuy nhin, thc t la cac nha quan ly hin nay cha
co nhiu cac quyt nh ung n v thng tin va phn cng,
phn nhim. Tnh chung ht th ch co khoang mt phn ba cac
quyt nh loai nay la ung n, mt phn ba co hiu qua nhng
rt han ch, va mt phn ba th la nhng tht bai hoan toan.
Khng co lnh vc quan tr nao khac lai co thanh tch t nh
vy. Le ng nhin cac nha quan ly khng th a ra nhng
quyt nh nhn s hoan hao c. Tuy nhin, t l cac quyt
nh ung phai cao hn, do y la lnh vc quan tr ma ngi ta
hiu rt cn ke.
Tuy nhin, mt s quyt nh v nhn s cung a at ti mc
hoan hao. Vao thi ky din ra trn Trn Chu Cang, cac tng
166
167
lnh trong qun i My a s u a ln tui. Thng ch George

C. Marshall, Tng tham mu trng luc o, a ch thn chon
CHON LC NHN S...
2. Nha quan ly co nhim vu am bao cho moi ngi co trach

nhim trong t chc cua mnh u phai at thanh tch cao.
la tng ngi mt trong s cac tng tre b nhim cho ho
3. Khng co quyt nh nao quan trong bng quyt nh v
vao cac v tr cao hn du tai nng cua ho cha tng c th
nhn s, v chung quyt nh kha nng thanh cng cua t chc.
thach trong chin u. Cac quyt nh nhn s cua Marshall hu
Do o, cac quyt nh nhn s phai c thc hin tt.
nh a chnh xac: a s nhng ngi c ng chon u co

nhng thanh cng trong binh nghip sau nay.
Mt trng hp khac: trong sut gn 40 nm iu hanh cng
ty GM, Alfred P. Sloan Jr. a ch thn chon la va b nhim moi
v tr quan ly trong cng ty, t nhng nha quan ly cp cao cho
n nhng nha quan ly cp thp nht. Theo nhng tiu chun
hin nay th cac hoai bao va gia tr cua Sloan dng nh han hep,
4. Khng giao nhng vic quan trong cho nhng ngi mi,
do co th lam tng rui ro. Nhng nhim vu quan trong phai c
giao cho nhng ngi ma ban a bit ro, nhng ngi a co c
s tn nhim bn trong t chc. Nhng ngi mi cn trc tin
a vao cac v tr co ky vong ro rang, nhng v tr co s h tr
sn sang t ngi khac.
khi ng ta ch quan tm n thanh tch bn trong GM, va cho

GM. iu nay la ung. Song ring v cac quyt nh nhn s
Cac bc ra quyt nh
chon ung ngi cho cac cng vic cu th th thanh tch cua
Sloan la khng th phu nhn.
Cung nh cac nguyn tc c ban, ch co mt s bc quan trong

trong qua trnh a ra cac quyt nh hiu qua v nhn s.
Cac nguyn tc c ban

Khng co s anh gia con ngi mt cach hoan hao, chnh xac
tuyt i. Tuy nhin, thc t la hin vn co rt t nha quan ly
thc s quan tm va x ly nghim tuc cac quyt nh lin quan
n nhn s.
1. Suy ngh ky v nhim vu - cng vic: Cac ban m ta cng

vic co th co gia tr trong mt thi gian dai, song nhng nhim
vu, cng vic cu th th lun lun thay i mt cach khng lng
trc c.
u nhng nm 1940, co ln khi lam vic vi A. Sloan, ti noi
vi ng ta rng dng nh ng ta danh qua nhiu thi gian cho
Marshall va Sloan la hai con ngi co tnh cach hoan toan khac
vic chon la mt trong ba ng vin ngang nhau cho mt v tr
nhau, song khi a ra cac quyt nh nhn s th ho rt co y
quan ly cp thp giam c ban hang cua mt ca hang phu
thc trong vic tun thu nhng nguyn tc chung di y.
tung nho. Sloan tra li, ng hay th nhn lai cng vic cu th
1. Nu ti giao vic cho mt ngi va ngi o khng hoan

thanh tt, chnh ti la ngi co li.
168
cua v tr nay trong nhng ln gn y ma chung ta phai b

nhim ma xem. Ti xem lai va kinh ngac nhn ra rng mi ln
169
CHON LC NHN S...
nh vy, cac iu kin cua nhim vu lai khac i, khng ln nao
nay co phu hp vi cng vic hay khng?. Bn canh o, cac im
ging ln nao.
yu co th la nhng han ch, i khi loai mt ng vin ra khoi
Khi b nhim mt vin tng vao mt v tr nao o, G. Marshall
danh sach c chon. Chng han, mt ngi hoan toan u kha
lun lun tm hiu trc tin ban cht cua cng vic c giao
nng chuyn mn cho mt cng vic, song nu cng vic nay
trong vong 18 thang hay 2 nm ti. Hun luyn, ao tao mt n
trc tin oi hoi kha nng xy dng mt nhom lam vic hiu
v la mt nhim vu, con dn dt n v tham gia chin u lai la
qua, th ngi o vn se b loai nu khng co kha nng nay.
mt nhim vu hoan toan khac. Tng t, nhn quyn ch huy
Ca Marshall va Sloan u la nhng ngi kht khe, oi hoi, yu
mt n v ang trong tnh trang kit qu, khi phuc tinh thn
cu cao cp di, song ca hai u bit rng iu ct loi la vic
va sc manh cua no lai cung la mt nhim vu khac hn.
cp di co kha nng hoan thanh mt cng vic nao o. Nu kha
Khi cn b nhim mt giam c ban hang khu vc, nha quan
nng o tn tai, th cng ty lun co th chu ng c nhng
ly cp trn trc ht cn phai xac nh c u la trong tm
im yu, han ch khac cua ho. Ngc lai, nu khng co kha nng
cua nhim vu se c giao cho ngi giam c ban hang kia. Liu
hoan thanh cng vic, th nhng im yu o cung chng co y
o co phai la tuyn dung nhn vin ban hang mi thay th cho
ngha g.
nhng ngi cu a gn n tui ngh hu, hay tm kim th trng
V du, trong vic ao tao binh lnh, Marshall cn tm kim nhng
mi, gii thiu san phm mi v.v... Mi vic trn la mt nhim vu
s quan co th chuyn nhng tn binh thanh nhng chin s thc
khac nhau, oi hoi mt giam c ban hang vi nhng phm cht
thu. Thng thng, nhng ngi co kha nng v hun luyn nay
khac nhau.
thng co v s im yu nhng lnh vc khac nhau nh chin
2. Xem xet mt s ng vin tim nng. Cn t ra cac iu

kin, yu cu mt ngi co th c giao mt nhim vu cu
th, t o gii han ti thiu s ng vin. Ngoai ra, ban thn
nhim vu va ngi c giao nhim vu phai phu hp vi nhau.
co mt quyt nh nhn s hiu qua, nha quan ly nn xem
xet ba n nm ng vin u iu kin khac nhau.
thut, chin lc, giao tip vi bao ch... Tuy nhin, min la khi
s quan o co th hun luyn, ao tao (va nht la khi o la ngi
gioi nht trong cng vic nay), th anh ta se c chon va giao
vic bt chp moi im yu khac.
Tng t nh vy, khi chon la cac thanh vin ni cac, hai Tng
thng F. Roosevelt va H. Truman u noi, Mc k nhng im
yu ca nhn, trc ht hay cho ti bit ngi o co th lam c
3. Suy ngh ky lng v cach anh gia cac ng vin. Khi a

hiu ro v ngha vu, cng vic, nha quan ly se hiu ngi c
g!. Chng phai ngu nhin ma hai v Tng thng nay co nhng
ni cac manh nht, hiu qua nht trong th ky XX My.
giao nhim vu cn u tin lam g, tp trung n lc vao u. Cu

hoi trung tm khng phai la ng vin nay co th/khng th lam
c g?, ma la u la im manh cua ng vin, va im manh
170
4. Trao i v tng ng vin vi mt s ngi a tng lam vic

vi ho. Nha quan ly cung la con ngi vi nhng thanh kin, cam
171
CHON LC NHN S...
nhn ban u, yu ghet v.v..., trong o anh ta cn lng nghe y
ph ln nht trong quan tr My) chnh la vic ngi ta a khng
kin cua nhng ngi khac. Khi b nhim tng lnh trong qun
suy ngh va giup nhng ngi khac suy ngh v nhng yu cu
i, hay khi chon ra cac giam muc trong nha th cng giao, cac
cua cng vic, nhim vu mi.
thao lun m rng nay la mt bc bt buc trong qua trnh chon
Mt ngi tng la mt sinh vin xut sc cua ti, my thang
loc nhn s. Con nha quan ly trong doanh nghip th thc hin
trc y goi in thoai cho ti, chan nan noi, Mt nm trc
vic nay mt cach khng chnh thc. Hermann Abs, cu lanh ao
y ti co mt c hi ln nht, c a ln lam giam c ky
Deutsche Bank, ni ting gn y nh la ngi chon ra c
thut cua cng ty. Gi ho noi ti khng hoan thanh nhim vu.
nhng nha quan ly tt nht. Cach lam cua ng ta lun bao gm
Th ma ti ngh ti a lam tt hn bao gi ht, cu th, a thit k
vic trc tin noi chuyn vi tng ng vin (cho cac v tr quan
c ba san phm mi, ca ba u c ng ky bng sang ch!.
ly cua ngn hang trn) vi ba, bn ngi tng la sp hay ng
Thc ra cach ngh nh vy la hoan toan bnh thng. Ngi ta
nghip cua ho.
lun co xu hng tip tuc lp lai nhng hanh ng, nhng cng
5. am bao rng ngi c chon hiu ro cng vic c giao.

Sau khi giao vic cho mt ngi ba, bn thang, ngi o phai
tp trung vao cac yu cu cua cng vic, hn la nhng yu cu
cua nhim vu trc y. Chng han, nha quan ly cp trn cn
goi ngi mi c b nhim vao va noi, Anh a la giam c
ban hang khu vc c ba thang ri. Anh cn lam g thanh
cng trong cng vic mi? Hay suy ngh v iu o, 7-10 ngay
sau quay lai y trnh bay vi ti bng vn ban. Tuy nhin, co
mt iu ti co th noi ngay: nhng vic ma anh lam co th
vic cu, ma nh vao o ho a c thng tin. Khng phai ai cung

hiu c rng cng vic mi oi hoi nhng hanh vi mi. Nm
mi nm trc y, ti tng c thng chc ln mt v tr mi.
Va trong sut thi gian 4 thang k t khi nhm chc, ti vn tip
tuc lam nh ti a tng lam trc y: nhng hanh vi, phong
cach lam vic cung cu. Ch khi sp cua ti goi ti vao, ti mi hiu
c rng cng vic mi oi hoi hanh vi mi, mt hng tp
trung khac, cac quan h khac. Sp cua ti a hiu rng, trach
nhim cua ng ta la lam cho ti nhn ra nhng iu noi trn.
c thng tin n v tr nay se khng phai la nhng vic anh

cn lam by gi!.
Nu nha quan ly khng thc hin bc nay, anh ta phai t trach
mnh ch khng phai trach ngi c b nhim khi ngi o
khng at thanh tch tt; bi nha quan ly a khng hoan thanh
bn phn cua mnh!
Theo ti, ly do chu yu cho nhng tht bai trong vic thng
tin, b nhim nhn vin vao nhng nhim vu mi (gy ra s lang
172
Cac quyt nh co rui ro cao

Ngay ca khi nha quan ly thc hin y u cac bc noi trn,
mt s quyt nh v nhn s vn c tht bai. o chnh la nhng
quyt nh ham cha nhiu rui ro ma du mun hay khng nha
quan ly vn phai thc hin.
V du, rui ro cao xut hin trong vic b nhim cac v tr quan
173
CHON LC NHN S...
ly trong cac t chc co tnh chuyn nghip cao, nh mt phong
Cac quyt nh v nhn s cung co th tht bai trong mt s
th nghim, mt phong ban ky thut v.v... Cac chuyn gia khng
cng vic c bit. Nhng cng vic nay d tht bai du ngi ta
d dang chp nhn mt ngi khng co chuyn mn lin quan
co chun b ky cang hay giao cho nhng ngi gioi nht. Mt v
lam sp cua ho. Do o, khi chon mt nha quan ly cho b phn
du la v tr pho chu tch quc t cua cac ngn hang My trong
ky thut, s la chon b gii han trong s cac ky s hang u
nhng nm 1960 va u 1970. Cng vic nay nguyn la mt vic
ma thi. Th ma, chung ta bit rng hu nh khng co s lin
d dang, thm ch mt ngi co th kim nhim no cung vi mt
quan g gia kha nng chuyn mn cua mt ky s gioi vi kha
s cng vic khac. Th ri, bt thnh lnh, lin tip nhiu quan
nng lam quan ly cua anh ta. iu tng t cung xay ra khi mt
chc ngn hang tht bai v tr o. Nguyn nhn th mai sau
nha quan ly lam vic san xut, hoat ng c thng chc ln
nay ngi ta mi nhn ra: o la vic cac hoat ng quc t a
mt v tr ban giy hi s, va ngc lai, mt chuyn gia vn
tr thanh mt phn khng th tach ri trong cng vic hang ngay
phong c a v lam quan ly cua mt b phn san xut. Ro
cua nhng ngn hang ln va cac khach hang cua ho. Cng vic
rang la nhng ngi lam vic trong b phn san xut se co tnh
vn d dang cua mt pho chu tch ngn hang phu trach quc t,
cach khng phu hp vi nhng cng thng va gian h trong cng
nay thc s tr nn mt cng vic kho khn, hu nh khng ai
vic vn phong, va ngc lai. Mt giam c ban hang khu vc
am ng c.
gioi nht co th hoan toan tht bai khi c b nhim vao nhng
Khi xut hin mt cng vic ma lin tip hai, ba ngi khng
cng vic nh nghin cu th trng, d bao doanh s ban hang,
th thanh cng (du ho a tng hoan thanh tt ep nhng nhim
hay nh gia.
vu khac trc y), nha quan ly khng nn i tm kim mt ca
Chung ta khng bit cach nao kim tra hay d oan c
nhn xut sc hn cho cng vic nay, ngi lai cn phai... loai
liu cac phm cht, tnh cach cua mt ngi co phu hp vi mt
bo chnh cng vic o. Mt cng vic ma nhng ngi co kha nng
mi trng mi hay khng. Chung ta ch co th bit iu nay
bnh thng khng th lam, no cn phai c thay i, iu chnh
thng qua kinh nghim ma thi. Nu vic chuyn mt ngi t
hay bo hn, v o la loai cng vic ma ngi ta khng th phn
v tr/cng vic nay sang v tr/cng vic khac khng thanh cng,
cng cho ai lam ni.
nha quan ly ra quyt nh phai nhanh chong sa cha quyt nh
a ra nhng quyt nh ung n v nhn s la phng tin
sai lm o. o la trach nhim cua anh ta, bi mt ngi lam
tt nht kim soat t chc. Cac quyt nh nhn s th hin
vic mt v tr khng phu hp khng phai la cach i x tt vi
trnh va nng lc quan tr. Ngoai ra, cac quyt nh v nhn
ngi o ma la mt ti ac. Trong a s trng hp, hanh ng
s khng th gi trong vong b mt c, du cac nha quan ly
ung la a ngi c b tr sai vic tr v cng vic ban u
co c gng n u i na.
hay mt cng vic tng ng khac.
174
Cac nha quan ly cp di noi chung khng th anh gia c

175
TINH THN I MI, SANG TAO
mt bc i chin lc cua cng ty la ung hay sai; ho cung chng

quan tm n iu o. Tuy nhin, i vi cac quyt nh nhn
s (v du: Joe Smith c b nhim lam kim soat vin cua b
phn XYZ nao o) th moi chuyn lai khac: cac nha quan ly cp
di noi chung bit ro v Joe hn la cac nha quan ly cp cao. Ho
co th nhn xet nh sau: Joe xng ang vi vic thng tin, anh
ta la mt s chon la tuyt vi cho v tr nay. Ngc lai, nu Joe
10.
c thng chc ch v anh ta la mt nha chnh tr, th moi ngi

cung se sm nhn ra. Khi o ho se phan ng bng cach ri bo
cng ty hay bt chc theo cach cua Joe: tr thanh mt nha chnh
tr. Chung ta u bit rng cac thanh vin trong mt t chc d
b anh hng bi cach thc nhng ngi khac c khen thng.
Do o, khi nhng phn thng khng danh cho thanh tch cng
hng thng, ngi ta cho rng nhng doanh nghip ln

thng t khi co nhng cai tin, i mi. iu nay khng phai
vic, ma ch danh cho nhng ai kheo leo nnh b, th sm mun
la v ly. Nhng cai tin ln nht trong kinh doanh trong th ky
nhng thanh vin cua t chc se b lai theo hng xu o.
nay khng h phat sinh t nhng cng ty, tp oan ln. Nganh
Nha quan ly khng n lc co th a ra nhng quyt nh
xe la khng h phat minh ra xe hi hay xe tai thm ch ngi
nhn s chnh xac khng ch gp rui ro v thanh tch trong cng
ta cha tng c gng lam iu o. Tng t, du cho cac cng ty
vic ma con co th gp rui ro trong vic anh hng n uy tn
xe hi co mt s n lc (v du, cng ty Ford va GM u la nhng
cua t chc na.
ngi i tin phong trong lnh vc hang khng va khng gian),

nhng khng co hang hang khng nao hin nay lai co ngun gc
la mt hang xe hi ca. Cac hang dc phm ln hin nay ch la
nhng cng ty nho hay cha ra i vao thi gian 50 nm trc,
khi nhng dc phm hin ai u tin c san xut. Hu ht
cac ai gia trong nganh in t (t GE, Westinghouse va RCA
My, Siemen va Philips chu u, Toshiba Nht) u lao vao
nganh may tnh hi nhng nm 1950, song khng co ai thanh
cng ca. Hin nay nganh may tnh do IBM thng tr, ma bn thp
ky trc y cng ty nay ch co quy m trung bnh va hu nh
cha phai la mt cng ty cng ngh cao!
176
177
Tuy nhin, vic nhiu ngi tin rng cac doanh nghip ln
ngng, Cac khung hoang hang ngay (cac vn thng nht)
khng cai tin va khng th cai tin khng phai la mt s la di,
la iu chc chn trong vn hanh, chung oi hoi c giai quyt
ngc lai o ch la mt s hiu lm.
ngay lp tc. Cac hoat ng vn hanh ang tn tai lun oi hoi
Th nht, co qua nhiu ngoai l: nhiu cng ty ln va thanh
mt th t u tin cao, va chung xng ang c nh vy. Nhng
cng trong kinh doanh, va la nhng nha cach tn, i mi. Co
g mi me (cac cai tin) lun co ve nho be, lep v hn nhng cai
th k ra y cac cng ty Johnson & Johnson trong lnh vc v
ang co sn, ca v quy m va thanh tch.
sinh va chm soc sc khoe, 3M vi cac san phm ky thut cao
Noi chung, moi ngi sai lm khi gia nh rng kinh doanh va
cho ca th trng hang cng nghip va hang tiu dung; Citibank
cai tin la nhng g t nhin, t phat. Nu chung khng t xut
ni ting la ngi a ra nhiu cai tin, san phm mi trong lnh
hin trong mt t chc th la do a co iu g o che lp. V
vc ngn hang, tai chnh; Hoechst tp oan dc phm ln va
vy, vic ch mt t l nho trong s cac doanh nghip thanh cng
lu i (hn 125 tui cho n nay) c v.v...
to ra co tinh thn cai tin trong kinh doanh c coi la mt minh
Hai la, quy m ln cua mt doanh nghip, t chc khng phai

la iu tr ngai cho vic kinh doanh va s cai tin, i mi. Ngi
ta a nghe nhiu, noi nhiu v s bao thu va phong cach quan
liu cua cac t chc ln. Ca hai iu nay thc s tn tai, gy tr
ngai cho ca kinh doanh, cai tin va thanh tch trn moi mt. Tuy
nhin, nhng con s thng k lai ch ra rng cac t chc (ca doanh
nghip va cac t chc khac) co quy m nho lai la nhng t chc
kem nht ca v kinh doanh ln tinh thn cai tin, sang tao. Rt
chng cho nim tin rng cac cng vic kinh doanh thanh cng
hin tai se lam ngui lanh tinh thn cai tin, i mi. Tuy nhin,
ngh kinh doanh khng phai la cai g o t nhin hay sang
tao, ma la mt cng vic tht s. V vy, kt lun ung n phai
ngc lai vi nhng kt lun hin co: s cai tin, i mi co th
co c cac doanh nghip, t chc vi bt ky quy m nao. Tuy
nhin, iu nay oi hoi phai co n lc. Cac doanh nghip co tinh
thn kinh doanh va cai tin coi nhng vn nay la mt nhim
vu cua ho, do o ho lun thc hanh chung!
nhiu t chc co quy m ln th hin kha nng i mi, cai tin

lin tuc cua mnh.
Nh vy, quy m cua mt t chc khng phai la lc can; ma
C cu, cu truc
chnh hoat ng, c bit la hoat ng ang thanh cng cua mt

t chc mi la cai can tr kinh doanh va cai tin. Va cac t chc
Con ngi lun lam vic bn trong mt c cu, cu truc nht
co quy m ln hay trung bnh se d dang vt nhng lc can
nh. mt doanh nghip co kha nng i mi, doanh nghip
nay hn, so vi cac t chc co quy m nho. Cng vic vn hanh,
o phai tao ra mt cu truc cho phep cac thanh vin phat huy
du la mt nha may san xut, mt dy chuyn cng ngh, mt h
phm cht kinh doanh cua mnh. Cn am bao rng cac ng
thng phn phi, u oi hoi nhng n lc va s chu y khng
lc, quyt nh v nhn s, cac chnh sach, u thuc y, khen
178
179
thng cac hanh vi mang tnh cht sang tao i mi, ch khng
phai la mt cng vic c xac nh ro rang, c mt thanh vin
ph bnh hay trng phat chung.
quan ly co uy tn va thm quyn chu trach nhim.
1. iu nay trc tin co ngha la nhng cai mi me sang tao

phai c xp ring bit so vi nhng cai cu ky, ang tn tai.
Bt c khi nao c gng bin mt b phn cu thanh mt phng
tin chuyn ch nhng chng trnh, d an mi, ban se mau
chong tht bai.
Mt ly do la v nhng cng vic kinh doanh hin tai lun oi
hoi thi gian va n lc t nhng ngi phu trach. Chung xng
ang c u tin thc hin. Nhng g mi me lun trng co ve
nho be, t tim nng hn hn so vi nhng cai ang tn tai.
Nhng cng vic kinh doanh ang co phai tai tr cho nhng
c gng i mi, cai cach. Tuy nhin, ngi ta thng co khuynh
hng tr hoan vic th nghim va ap dung nhng g mi me,
Cac d an mi ging nh a be, cn c chm soc trong

mt thi gian nht nh. Nhng ngi ln cac nha quan ly
phu trach nhng b phn kinh doanh hin tai, se khng co thi
gian cho nhng d an mi. Thm ch ho cung khng hiu g v
chung, ho a qua bn rn vi nhim vu cua ban thn ri.
Vic bo qua nguyn tc nay a khin mt nha san xut may
cng cu anh mt v tr dn u th trng v lnh vc robotics
(ngi may hoc).
Cng ty nay vn co bng sang ch cng cu may moc cho cac
dy chuyn san xut t ng. Vi danh ting va trnh ky thut
cao, ai vao thi o (khoang nm 1975 nhng nm u cua san
xut t ng) cung cho rng cng ty se mau chong chim lnh va
sang tao cho ti khi moi vic tr nn qua tr. Du a c gng th
dn dt th trng. Th ma 10 nm sau o, cng ty nay a hoan

toan bin mt khoi cuc ua trn th trng. Trong cng ty nay,
nghim rt nhiu c ch khac nhau trong sut 30, 40 nm qua,
b phn nghin cu phat trin san phm mi (cng cu cho cac
chung ta vn co th thy rng cac b phn kinh doanh hin tai

trong mt doanh nghip chu yu ch iu chnh va phat trin
dy chuyn san xut t ng) ch la mt cp quan ly thp, bao

cao ln cho nhng nha quan ly hin ang phu trach vic thit
nhng g a co sn ma thi, ch khng h y n nhng i
k, ch tao va ban nhng dy chuyn cng cu truyn thng. Thc
mi nao ca.
ra, chnh nhng ngi nay rt mun h tr cho vic phat trin
san phm mi (y tng nay chnh la cua ho). Song ho lai qua
2. iu o cung co ngha la trong mt t chc cn danh ring

ra mt khu vc, mt a im cho nhng c gng th nghim
va i mi! ng thi, cn co mt s thanh vin quan tr cp cao
trc tip phu trach nhng cng vic mang tnh cht hng v
tng lai nay.
bn rn vi cac dy chuyn san xut truyn thng, lin tuc phai

vt va vi s canh tranh t cac i thu trn th trng. Th la
bt c khi nao nhng ngi phu trach d an phat trin san phm
dy chuyn t ng mi n gp cp trn, ho u nhn c
y khng nht thit la mt cng vic toan thi gian i vi
nhng cu tra li ai loai nh By gi ti ang bn, anh/ch tun

sau quay lai nhe!. Du sao i na, ho cung co ly cua ho: robotics
mt nha quan ly, nht la cac doanh nghip nho. Tuy nhin, no
co nhiu ha hen, song chnh nhng dy chuyn san xut cng
180
181
cu hin tai mi ang la ni cm cua cng ty, chung kim c
trng mt vai nm. Mt hoat ng kinh doanh ang tn tai bao
hang triu la mi nm.
gi cung co rt nhiu yu cu v k toan, nhn s, bao cao v.v...
Tht khng may, o chnh la mt li lm ph bin cac t chc

i vi s cai tin, i mi.
Cach duy nht tranh s cht yu cua cac d an i mi la
vic ngay t u phai coi chung la nhng d an ring bit, c
lp.
Co th k ra y ba cng ty My a thc hanh phng phap
nay mt cach tt ep. o la Procter & Gamble (san xut san phm
xa bng, bt git, thc n v.v... mt cng ty ln va co tnh t
i mi manh me); Johnson & Johnson (nha cung cp san phm
v sinh va chm soc sc khoe); va 3M cng ty ch tao hang cng
nghip va tiu dung. Ba cng ty nay co th co nhng thc hanh
chi tit khac nhau, song ho u ap dung mt cach thc chung.
Vi nhng y tng kinh doanh mi, ho lp ra mt d an c lp,
co ngi phu trach ring. Nha quan ly d an nay se theo d an
cho n khi no b huy bo hoc no at cac muc tiu ra va tr
thanh mt nhanh kinh doanh hoan chnh cua cng ty. Trong sut
thi gian o, nha quan ly d an co th huy ng moi ky nng,
ngun lc cn thit (v nghin cu, ch tao, tai chnh, tip th...)
vao d an cua mnh.
Trong khi o, cac b phn phu trach nhng d an mi oi hoi

phai co nhng chnh sach, nguyn tc va thc o hoan toan
khac bit.
Ti a hiu c iu nay nhiu nm trc y trong mt cng
ty hoa cht ln. Moi ngi trong cng ty u bit rng trong s
nhng phong ban ln cua cng ty se phai ch tao nhng vt
liu hoa cht mi. Cac k hoach cho san phm mi a co, nghin
cu k hoach cung a hoan tt... song vn cha co g mi xay
ra ca. Mi nm, ngi ta lai vin ra mt ly do mi. Cui cung,
nha quan ly phu trach phong ban noi trn a noi thng trong
mt cuc hop nh sau: Ti va nhng thanh vin quan tr khac
c tra lng da theo li nhun cua cac khoan u t cua
cng ty. Nu chi tiu cho vic nghin cu phat trin san phm
mi, li nhun cua chung ta se giam i phn na trong thi gian
t nht la 4 nm. Ti e la cng ty khng th nao dung th cho
ti trong thi gian 4 nm vi li nhun giam i nhiu nh th.
Ma ngay ca nu cng ty chp nhn ti, th ro rang la trong thi
gian 4 nm o ti cung a pha hong ni cm cua cac nhn
vin va ng nghip cua mnh. Nh th, liu co nn lam hay
khng? Th la cng ty phai thay i chi ph phat trin san
3. Mt ly do na khin ngi ta phai tach ring cac d an, n
phm mi cua d an a c tach ra khoi nhng hach toan v
lc mang tnh cht cai tin la giup chung thoat khoi nhng
li nhun cua cng ty. Ch trong vong 18 thang, vt liu hoa
ganh nng ma chung cha th kham ni. V du, vic u t va
cht mi a co mt trn th trng. Hai nm sau, san phm nay
thu nhp t mt dy chuyn san xut mi se khng c tnh
giup cng ty dn u th trng, bn nm sau na, li nhun
chung vao cac phn tch li nhun tai chnh thng thng cho
cua phong ban nay a tng gp i.
n khi dy chuyn san xut san phm nay a co mt trn th
182
183
co le khng nn la mt s a dang hoa bnh thng. Du a dang
Nhng iu khng c lam
hoa co tao ra li ch th nao i na, no cung khng phu hp vi

i mi va cai tin. Nhng iu mi me lun kho khn, va ngi
Co mt s iu ma nha quan ly cua cac b phn kinh doanh

ang hoat ng khng nn lam nh sau:
ta khng th cai tin, sang tao mt lnh vc ma ho khng co

kin thc, khng hiu bit ro rang. Ban thn s a dang hoa cung
1. iu kin quan trong nht la khng c trn ln cac b
vy, se t khi thanh cng, nu khng c xy dng trn s quen
phn, n v quan ly hin tai vi nhng n v, b phn mi
thuc, hiu bit v th trng, hoc cng ngh. Nhng ngay ca
(nhng cai tin, sang tao).
khi o, nh ti a tng co ln trnh bay, s a dang hoa vn co
Tuy nhin, nu mt doanh nghip khng thay i nhng chnh
nhng vn cua no. Nu ai o kt hp nhng kho khn va yu
sach va thc hanh c ban th cung kho co th tr thanh mt doanh
cu cua s cai tin vao nhng kho khn, yu cu cua s a dang
nghip co kha nng i mi va sang tao c.
hoa, kt qua se la mt tham hoa. Do o, ngi ta ch co th a
Trong vong 10-15 nm gn y, rt nhiu cng ty ln My c
ra nhng cai tin nhng lnh vc mnh hiu ro ma thi.
gng thanh lp cac lin doanh vi nhng doanh nghip nho. Tuy
3. Cui cung, khng nn tao ra s cai tin bng vic n thun
nhin, khng co n lc nao trong s o thanh cng ca. Cac doanh
mua lai nhng cng ty nho hn. Vic sap nhp se khng mang
nghip nho cam thy lung tung trc nhng chnh sach, nhng
lai hiu qua chng nao cng ty mua lai cng ty khac sn sang,
quy tc c ban, nhng c ch quan liu cua cac cng ty ln. Ngc
va co th quan tr tt doanh nghip mi (sau khi sap nhp) trong
lai, nhng thanh vin t cac cng ty ln cung thy kho ma hiu
mt thi gian ngn. Nhng nha quan ly trong cng ty b mua lai
c cach x s, lam vic va suy ngh cua nhng ngi t cac cng
se chng lai cng ty mi lu: nu ho la chu, sau khi ban cng
ty nho dng nh ho v ky lut, khng th kim ch c.
ty ho se tr nn giau co, con nu ho la nhng nha quan ly chuyn
Nhn chung, cac cng ty ln ch co th i mi va sang tao
nghip, ho se ch lai nu cng ty mi cho ho nhiu c hi hn.
thanh cng khi ho s dung chnh nhng con ngi bn trong t
Do o, trong vong 1-2 nm, cng ty mua lai se phai lam sao
chc cua ho. Ho ch co th thanh cng vi nhng ngi ma ho
hnh thanh b khung quan ly cho doanh nghip mi sap nhp.
hiu ro va cung hiu ro ho; nhng ngi co th tr thanh i
iu nay tr nn tht s cn thit khi mt cng ty khng co tinh
tac tht s. iu nay con ham y rng mt cng ty cn phai thm
thn cai tin mua lai mt cng ty co tinh thn cai tin. Nhng
nhun tinh thn i mi, cng ty phai tht s thy i mi, cai
nha quan ly cng ty b mua lai se sm nhn ra rng ho khng
tin la cn thit; t o coi y la c hi, mt nhu cu tht s.
th nao lam vic c vi nhng ngi cng ty me, va ngc
2. Cac n lc cai tin nhm a nhng cng vic kinh doanh

hin tai ra khoi lnh vc cua chung him khi thanh cng. i mi
184
lai. Ti cha tng thy trng hp mua lai cng ty ma thanh cng
trong nhng iu kin nh trn.
185
NHNG D AN KINH DOANH MI
Mt doanh nghip mun co kha nng i mi, sang tao, mun

co c hi thanh cng va phat trin trong mt thi ky nhiu thay
i nh hin nay, doanh nghip o cn phai xy dng h thng
quan tr mang tnh sang tao, i mi. Doanh nghip cn ap dung,
la chon nhng chnh sach tao ra trong toan b t chc mt khat
vong sang tao, vi nhng thoi quen sang tao, i mi. Cac cng
11.
vic kinh doanh hin tai du ln hay nho cung u cn c quan

ly nh la mt cng vic oi hoi sang tao tht s.
i vi cac d an kinh doanh ang tn tai (du thuc t chc
kinh doanh hay cac t chc khac), trong cum t quan tr
kinh doanh, t chnh se la kinh doanh. Ngc lai, i vi mt

d an kinh doanh mi, t quan trong trong cum t trn lai la
quan tr. i vi cac d an kinh doanh ang tn tai, th chnh
nhng g ang tn tai se la tr lc chnh cho vic kinh doanh va
m rng kinh doanh. Con trong cac d an mi th tr lc chnh
lai la s thiu vng cua cac cng vic kinh doanh o!
Mt d an kinh doanh mi co th co mt y tng, mt san
phm hay dch vu nao o. Ngoai ra no cung co th co doanh s,
thm ch la mt doanh s ang k; cung vi chi ph (tt nhin!),
thu nhp va li nhun. Cai ma no khng co la mt t chc tht
s, mt c cu vn hanh sng ng trong o cac thanh vin bit
ho phai i u, lam g, se at c kt qua nh th nao... Ch
khi nao d an mi nay phat trin thanh mt t chc c quan
tr tht s, th no mi co kha nng sng sot va tn tai. Ngc lai,
d an mi se tht bai du cho y tng ban u co xut sc n
u, ngun vn huy ng c co cao n u, san phm co cht
lng cao va nhu cu th trng ln n u i na.
186
187
Vic khng chp nhn nhng nguyn tc nay se khin cho moi
n lc lp nn nhng d an kinh doanh mi i vao tht bai. Mt
v du in hnh la Thomas Edison nha phat minh v ai nht
cua th ky XIX. ng ta vn co tham vong tr thanh mt doanh
nhn thanh cng, lanh ao mt cng ty ln. ng ta dng nh
co u moi iu kin lam iu o. La mt nha lp k hoach
kinh doanh hoan hao, ng bit cach lp nn nhng cng ty in
co th khai thac phat minh v bong en cua mnh, cung nh cach
huy ng u s vn cng ty cn. Cac san phm cua cng ty thanh
cng gn nh ngay lp tc, san xut khng u thoa man nhu
cu th trng. Nhng Edison ch dng lai la mt nha khi nghip
kinh doanh, ng ngh n gian rng quan tr ngha la lam mt
ng chu, do o t chi thanh lp va xy dng mt i ngu quan
tr. Kt qua la bn, nm cng ty cua ng tht bai va sup khi
phat trin ln quy m trung bnh. Chung sau o ch co th c
cu thoat vi vic loai bo chnh Edison va thay vao o bng mt
i ngu nhng nha quan tr chuyn nghip!
Quan tr kinh doanh trong mt d an mi co bn yu cu nh
sau:
Trc ht, yu cu tp trung/hng vao th trng
Hai la, co nhng d bao v tai chnh, nht la lp k hoach

cho lung tin mt va nhu cu v vn
188
Mt li giai thch thng thng cho s tht bai hay s khng

at c cac ky vong ra cua cac d an kinh doanh mi la:
Moi vic ang tt ep th chung ti b mt th phn. Tht s
chung ti khng hiu c tai sao, v cac i thu canh tranh nay
co cung cp san phm/dch vu g khac bit vi chung ti u!.
Hoc mt giai thch khac: Moi chuyn ang yn ang lanh th
nhng i thu canh tranh bt u ban san phm cho nhng khach
hang mi ma chung ti cha tng bit ti, va th la ho gianh c
th trng!.
Thng thng, khi mt d an kinh doanh mi thanh cng,
ngi ta nhn ra rng th trng ma no phuc vu khng phai la
th trng nhm n luc ban u, san phm, dch vu cua d an
cung khng phai nh d tnh luc u, khach hang va muc ch
s dung san phm cung vy. Nu nhng ngi lam cac d an
mi khng hiu va tin liu c iu nay, khng c gng tn
dung nhng th trng khng c ky vong, khng hng v th
trng va c th trng thuc y, th ho ch... lam li va tao c
Cn thit phai hng s tp trung v th trng
hi cho cac i thu canh tranh ma thi.

Mt nha hoa hoc ngi c phat minh ra cht gy m Novocain
vao nm 1905, tuy nhin cac bac s thi o vn a thch phng
Ba la, cn xy dng mt i ngu quan tr cp cao, thm ch

rt lu trc khi d an mi nay tht s cn va co th chu
c chi ph cho mt i ngu nh th
phap gy m toan thn hn (ho ch chp nhn s dung loai thuc
Cui cung, nha sang lp/ngi khi s kinh doanh phai a

ra c mt quyt nh v vai tro, quan h cung nh lnh
vc lam vic cua chnh ban thn anh ta.
chay ngc chay xui khp nc c din thuyt chng lai
nay t Th chin th I). Nhng, ht sc bt ng, cac nha s lai

bt u s dung cht gy m nay. Th la nha phat minh no ben
vic s dung Novocain trong nha khoa, vi ly do: phat minh nay
khng c tao ra vi muc ch o!
189
Ti tha nhn rng phan ng kiu nay kha la cc oan. Tuy

nhin, ngi ta vn co xu hng chng lai nhng hng s dung
hoan toan mi, nhng th trng cha tng c bit n trc

o, vi nhng cach s dung mi me.
khac so vi thit k ban u cua mt cai tin, phat minh nao

o. Ho khng thc s t chi phuc vu nhng khach hang khng
phai la iu g qua kho khn i vi mt d an kinh doanh mi.
c d kin, nhng vn noi ro rng nhng khach hang loai nay
Tuy nhin, nhng iu ma no oi hoi thng i ngc lai vi
khng c hoan nghnh ma thi.
Vic hng v th trng, ly th trng lam ng lc khng
khuynh hng chung cua cac nha kinh doanh. Trc ht, no oi
o chnh la iu a xay ra vi san phm may tnh. Univac, cng
hoi doanh nghip mi phai thc s i tm kim nhng thanh cng
ty san xut ra chic may tnh u tin, cho rng san phm nay
ch s dung cho muc ch khoa hoc, do o thm ch ngay ca khi
khng nh trc, va i mt vi nhng tht bai khng ng nht.
th trng to ra quan tm, ho cung nht nh khng chu ban
la nhng ngoai l, nha kinh doanh cn tm hiu va xem xet ky,
san phm nay ra th trng. Cng ty IBM cung tin rng may tnh
la san phm c thit k cho cac nghin cu khoa hoc: may tnh
coi chung la nhng c hi tht s.
do hang nay thit k danh cho cac tnh toan thin vn hoc. Tuy
nhin, IBM vn chp nhn phuc vu cac n t hang t cac
doanh nghip. Mi nm sau o, tc la khoang nm 1960, Univac
vn co nhng chic may tnh hin ai nht, song cai ma IBM co
lai la... th trng san phm may tnh.
Cac sach v v quan tr noi rng cach giai quyt cho vn
nay la nghin cu th trng. Tuy nhin, y la mt giai phap
sai lm, bi chung ta khng th nghin cu th trng cho mt
san phm hoan toan mi me, cha tng xut hin trn th trng.
Chng han, mt s cng ty tng quay lng vi phat minh Xerox
(may photocopy) da trn nhng kt qua cua vic nghin cu th
Thay v bo qua nhng cai bt ng, khng c hoach nh nh
t lu sau Th chin th II, mt cng ty n mua c bng

sang ch san xut san phm xe ap gn ng c theo kiu chu
u. Dng nh y la mt san phm mi se thanh cng trn th
trng n, nhng hoa ra lai khng phai nh vy. Cac n t
hang gi v nhiu, nhng chu yu ch t hang... b phn ng
c (trong chic xe ap) ma thi. Thoat tin nhng ngi chu cng
ty a tnh t chi nhng n hang nay, nhng v to mo ho quyt
nh n tn ni khach hang tm hiu. Ho phat hin ra rng
cac nng dn a s dung ng c nay sau khi thao ra khoi xe
ap gn vao may bm nc ti rung, vn trc o phai iu
khin bng tay! Hin nay cng ty n noi trn a tr thanh
trng vic nghin cu cho thy cac nha in hoan toan khng
nha san xut san phm may bm loai nho vi doanh s hang
cn s dung san phm mi nay. Chng ai suy ngh ti vic cac

doanh nghip, trng hoc, ca nhn v.v... rt cn mt san phm
triu cai trn toan khu vc ng Nam A.
nh vy.
ng t mt th trng khng tnh trc la mt tim nng tht s
Do o, mt d an kinh doanh mi cn khi u vi gia nh

rng san phm/dch vu mi se phuc vu cho nhng khach hang
190
Tht ra khng cn tn nhiu tin xac nh mt li ch bt

hay ch la mt tro may rui. Vic nay ch oi hoi nha kinh doanh
mt chut nhay cam va mt chut lam vic co h thng.
191
Trn ht, nhng ngi mi khi nghip kinh doanh nn danh
bao tng lai u toan mau hng. Th trng chng khoan lp
thi gian bn ngoai t chc chng han, trn th trng, vi
tc phat hin ra cng ty nay, nht la nu no nm trong nganh
khach hang, vi i ngu nhn vin ban hang (quan sat va lng
cng ngh hay nhng nganh thi thng khac. D bao cho thy
nghe). Cn hiu rng san phm c xac nh bi khach hang,
doanh s ban hang cua cng ty se at ti 1 t la trong 5 nm
ch khng phai bi ngi san xut, t o lin tuc n lc em n
ti. Nhng 18 thang sau d an trn sup . Cha n mc pha
gia tr s dung va gia tr cho khach hang.
san, nhng ho phai sa thai 180/275 nhn vin va ca giam c,
Nguy c ln nht i vi mt d an kinh doanh mi la vic c
hoc chp nhn b mua lai bi mt cng ty khac. Nguyn nhn
tng rng mnh bit nhiu hn, hiu ro hn khach hang v
lun ging nhau: thiu tin mt, thiu vn cn thit m rng
san phm/dch vu, cung nh cach s dung va gia ca cua chung.
kinh doanh, mt kha nng kim soat chi ph, cng n... tt ca
Mt d an kinh doanh mi cn coi mt thanh cng ngoai d tnh
nhng vn tai chnh nay thng xay ra cung mt luc (ma ch
la mt c hi hn la mt xuc pham i vi cac tnh toan ban
mt vn trong s o cung u lam anh hng n tnh trang
u cua ho. Hn ht, cn ghi nh nguyn tc c ban cua marketing:
kinh doanh cua mt cng ty).
doanh nghip lp ra khng phai thay i, nh hnh khach

hang ma la thoa man nhu cu khach hang.
Mt khi nhng khung hoang tai chnh nh trn xay ra, nu co

vt qua c th cung phai tra nhng cai gia rt t, va phai
chu nhng hu qua nng n. Th ma tt ca thc ra u co th
phong nga c!
Nhng d bao v mt tai chnh

Nhn chung, thiu tp trung hng v th trng la mt cn
bnh ph bin cua cac d an kinh doanh non tre, va i khi no
con tip tuc hanh ha ngay ca cac d an a sng sot qua nhng
giai oan khi u.
Ngc lai, vic thiu quan tm n tai chnh va cac chnh sach
tai chnh ung n lai la nguy c ln nht i vi cac d an trong
giai oan tng trng tip theo. No c bit nguy him i vi
cac d an tng trng nhanh chong. D an cang thanh cng th
vic thiu nhng d bao tai chnh cang tr nn nguy him.
Gia s rng mt d an ang thanh cng vi san phm/dch
vu cua mnh, ang tng trng tt, li nhun ang tng, cac d
192
Nhng ngi khi nghip kinh doanh thng rt quan tm n

li nhun, lun tp trung hng v li nhun. Tuy nhin o la
mt s tp trung sai lm i vi mt d an kinh doanh mi. Nhng
s quan tm u tin phai danh cho lung tin mt, vn va kha
nng kim soat; nu khng th li nhun sm at c chng my
chc se bay hi mt.
S tng trng cn c nui dng. Trn kha canh tai chnh,
iu o co ngha la: s tng trng cua mt d an mi oi hoi
cn thm nhng ngun lc tai chnh. Khi mt d an mi co li
nhun, chung ta se co mt khoan muc trong bang cn i k
toan, va do thu c anh vao khoan thu nhp nay hu ht
cac quc gia, iu nay tao ra mt khoan muc tai san n tc la
193
mt s hut i tin mt, ch khng phai la cng thm. D an mi
tr lai vi cng vic, hang loat c hi a b bo qua. i vi cac
cang phat trin tt th no lai cang cn co thm cac ngun lc tai
d an kinh doanh mi, sc ep v tai chnh la cng thng nht
chnh. Thc t cho thy cac d an mi co mc tng trng nhanh,
khi cac c hi la ln nht.
la con cng cua bao ch va th trng chng khoan, thng ch

vai nm sau se gp cac rc ri nghim trong v tai chnh.
D an kinh doanh thanh cng cung se phat trin vt qua cu

truc vn ban u. Mt nguyn tc a c thc t chng minh
D an mi oi hoi phai co cac phn tch va d bao v lung
la: cu truc v vn ban u se b vt qua khi doanh s tng 40-
tin mt, cung nh quan ly tin mt. Vai nm gn y, do hiu
50%. Khi o ngi ta cn mt cu truc vn mi, hoan toan khac
c tm quan trong cua quan tr tai chnh ma cac d an kinh
bit. Khi d an phat trin, ngun vn ca nhn t ngi sang lp
doanh mi cua My a thanh cng hn trc y rt nhiu, nht
va nhng ngi thn cua anh ta se khng u ap ng, do o cn
la cac d an cng ngh cao.
tm cac ngun vn t bn ngoai: c phn hoa, vay tin t cac quy
Quan tr tin mt se tr nn d dang nu chung ta a ra c
bao him hay hu tr v.v... Noi tom lai, khi d an phat trin, cu
nhng d bao ang tin cy v lung tin mt, vi cac gia nh
truc vn cu se tr nn khng phu hp, tr thanh mt lc can cho
ang tin cy (v nhng tnh hung xu nht) hn la nhng hy
chnh d an o.
vong. Mt ngn hang tng a ra nguyn tc sau trong vic d
Cui cung, d an mi cn lp k hoach cho h thng tai chnh
bao v thu chi tin mt: ngi ta gia nh rng ho phai thanh
co th quan ly s tng trng. Moi chuyn lun din ra nh
toan cac khoan phai tra sm hn ky han 60 ngay, trong khi cac
sau: luc u moi th sun se (san phm, th phn, vin canh tng
khoan phai thu lai c thanh toan chm hn han nh 60 ngay!
trng...), sau o bt cht moi th tr nn khng th kim soat
Nu d bao trn la qua bao thu th tnh trang xu nht co th
c, t cng n, chi ph san xut, n chi ph hanh chnh, dch
xay ra (ma iu nay cung t xay ra i vi cac d an mi) ch la
vu, phn phi v.v... Mt khi mt lnh vc a mt i s kim soat,
mt s d tha tin mt tam thi ma thi.
cac lnh vc khac cung mau chong lm vao tnh trang tng t.
Trong mt d an mi, ngi ta cn phai bit trc c 12 thang
Va khi tai lp c s kim soat cn thit th moi vic a qua tr:
rng se cn bao nhiu tin mt, vao luc nao, dung cho vic g, t
th phn mt, khach hang va cac nha phn phi u phan nan
o mi co th thoa man cac nhu cu tai chnh nay. Nhng ngay
va bo i, va trm trong nht la i ngu nhn vin cung mt long
ca vi nhng d an thanh cng, vic huy ng tin mt mt cach
tin vao cac cp quan ly ho co u ly do mt long tin nh vy!
vi va, trong mt cuc khung hoang cung khng h d dang,
S tng trng nhanh lun khin cho b may kim soat hin
va noi chung rt tn kem. Ngoai ra, vic nay con chim dung
tai tr nn li thi. Mt ln na, ranh gii vn la mc tng trng
mt ngun nhn lc ang k cua cng ty trong vic chay ti chay
doanh s t 40-50%. Khi a mt kim soat, se kho duy tr lai kim
lui gia cac ngn hang lo vay vn. Cui cung, khi a co th
soat. Tuy nhin chung ta co th phong nga vic nay kha d dang.
194
195
Trc ht, cn suy ngh va xac nh u la nhng khu vc quan

trong trong mt cng ty. cng ty nay, o la cht lng san
Xy dng b may quan tr cao cp
phm, song cng ty khac co th lai la dch vu, hay cng n v.v...
Noi chung t co hn bn hay nm lnh vc quan trong trong bt
c mt cng ty nao. (Quan ly va hanh chnh cn lun c a
vao danh sach nay. Khi chi ph quan ly va hanh chnh tng nhanh
hn so vi tc tng thu nhp, iu nay ngha la cng ty a
tuyn dung nhng ngi lam quan ly nhanh hn so vi tc
tng trng. y chnh la mt du hiu cua vic mt kim soat
trong cng ty cu truc va thc hanh quan tr khng phu hp
vi nhim vu.)
at tng trng nh ky vong, d an kinh doanh mi cn
xac lp s kim soat hiu qua trong nhng lnh vc quan trong
ba nm trc khi chung tr nn cn thit. iu quan trong y
khng phai la s kim soat c lp ra trc mt cach chnh xac,
t m; ma la vic nha quan ly phai y thc c nhu cu kim soat
trong nhng lnh vc noi trn, t o co th hanh ng nhanh gon,
hiu qua khi nhng nhu cu kim soat xut hin. Khi a co s
chu y ung mc n nhng lnh vc quan trong, d an se i ung
hng, se co c kha nng kim soat khi cn thit.
D bao tai chnh khng oi hoi ban nhiu thi gian. Trai lai,
no oi hoi nhiu s suy ngh, cn nhc. a s sach v v k toan
quan tr u trnh bay ro cac cng cu lam cng vic nay. Tuy
nhin, chnh cng ty, d an mi phai la ngi thc hin cng vic
nay.
Mt d an kinh doanh mi a thanh cng trong mt th trng,

xac lp c cu truc va h thng tai chnh cn thit. Tuy nhin
vai nm sau no vn co nguy c lm vao khung hoang. Khi sp
bc vao giai oan trng thanh, bng nhin kinh doanh khng
th phat trin tt nh mong mun. Ly do la thiu i ngu quan
tr cp cao. D an nay khng th c quan ly bi mt hay hai
ngi, ma cn co mt i ngu quan tr cao cp. Nu vao thi im
nay ma i ngu o vn cha c hnh thanh th a la... qua
tr. Trong trng hp o, iu tt nht ma ta co th hy vong la
d an co th sng sot ma thi, tuy nhin anh hng trong tng
lai cua vic thiu i ngu quan tr cao cp vn la rt ln. Nhn
vin se hoai nghi, mt nim tin, nhng ngi sang lp co th cui
cung se phai ri bo d an, cng ty.
Liu thuc cho cn bnh nay rt n gian: xy dng mt i
ngu quan tr cp cao ngay t trc khi d an cn no. Nn nh
rng xy dng mt i ngu oi hoi phai co thi gian. Mt i ngu
c da trn s hiu bit va tin cy ln nhau, ch co th co c
sau nhiu nm. Kinh nghim ca nhn cua ti cho thy thi gian
ti thiu cn cho vic nay phai la 3 nm.
Tuy nhin, mt d an kinh doanh mi kho co th kham ni chi
ph cho mt i ngu quan ly nh th, vi khoang nm, sau nha
quan ly co mc lng cao. Trn thc t, trong cac doanh nghip
mi thanh lp, co quy m nho, ch co mt s t ngi giai quyt
ht moi vic lin quan. Lam sao giai quyt vn nay?
Mt ln na, cu tra li vn rt n gian. No oi hoi nhng
ngi sang lp cng ty, nhng ngi khi nghip kinh doanh co
196
197
y thc va quyt tm xy dng mt i ngu quan ly, hn la c
vi bt ky t chc nao: quan ly con ngi va quan ly tin bac.
m ht vic vao mnh. Nu ch mt, hai ngi ng u tin rng
Nhng hoat ng quan trong khac se c xac nh bi nhng
ch co ho mi co th lam ht moi chuyn, th ch vai thang, hoc
ngi bn trong t chc, khi xem xet ban thn t chc o, vi
chm nht la vai nm sau, khung hoang v quan ly la iu chc
cng vic, gia tr va muc tiu ring cua ho.
chn.
Bc tip theo se la: cac thanh vin cua nhom lanh ao, bt
Bt c khi nao cac ch s kinh t khach quan (v du, vic iu
u t ngi sang lp cng ty, ln lt t ra cu hoi: Ti lam
tra thm do th trng hay phn tch dn s) cho thy kha nng
tt hoat ng nao? Cac cng s chu cht cua ti trong cng ty
vic kinh doanh se phat trin vi quy m gp i trong vong 3-
lam tt hoat ng nao?. Co le se co s nht tr cao v kha nng
5 nm ti, th nhng nha sang lp cng ty co bn phn xy dng
va im manh cua tng ngi. Va xin nhc lai: nu co nhng bt
mt i ngu quan tr cp cao ma cng ty se cn trong tng lai.
ng y kin trong vn nay th cn xem xet mt cach cn thn.
Co th noi y la nhng phng thuc phong nga hu hiu

nht.
Cu hoi tip theo ma tng ngi a ra se la: Vy th ai trong

chung ta se phu trach hoat ng nao trong cac hoat ng chnh
Trc ht, nha sang lp cung vi nhng ngi lanh ao chu
yu cua cng ty, co th khai thac ht s trng cua mi ngi?.
cht phai ngh v nhng hoat ng chnh yu nht cua cng ty,
Nh vy, qua trnh xy dng nhom cac nha quan ly cao cp c
nhng lnh vc quyt nh s thanh cng va tn tai cua cng ty.
bt u. Ngi sang lp cng ty, chng han, se bt u bng vic
Mi ngi trong s nhng ngi trn se a ra mt danh sach
la chon cho mnh mt s hoat ng phu hp nht vi s trng
ring, nhng hoat ng nao xut hin trong tt ca cac danh sach
cua ban thn: quan ly nhn s, hay san phm mi, hay cng
se c a vao danh sach cui cung. Nhn chung se co s thng
ngh, san xut v.v... Khng co quy tc nao bt buc CEO phai
nht y kin v cac hoat ng nay. Nhng nu co nhng khac bit
phu trach vic nay hay vic kia ca. Tt nhin CEO chu trach
(tt nhin, nht la i vi mt vn quan trong nh vy!), chung
nhim sau cung va cao nht v moi hoat ng cua cng ty. Song
phai c xem xet cn thn, ky lng!
ban thn cng vic thc s ma mt CEO lam lai tuy vao yu cu
Tm ra nhng hoat ng chu cht noi trn cua doanh nghip
cua cng ty va phm cht, nng lc ca nhn cua CEO o. CEO
la kt qua cua s phn tch tnh hnh cu th; chung khng th
am nhn mt s cng vic cu th (mt s hoat ng chnh yu
c tm thy trong bt ky sach v nao v quan tr. Hai doanh
cua cng ty), ng thi co trach nhim am bao cho cac hoat ng
nghip dng nh hoan toan ging nhau trong mt ngi ngoai
chnh yu khac cung c thc hin y u.
co th co nhng hoat ng ma ho cho la chnh yu hoan toan
Cui cung, cn xac lp cac muc ch va muc tiu cho tng khu
khac nhau. V du, mt doanh nghip co th xp san xut v tr
vc. Cn t ra cac cu hoi sau cho nhng ngi chu trach nhim
trung tm, trong khi doanh nghip kia lai t nng vn dch
v tng hoat ng chnh yu cua cng ty: Cng ty co th ky vong
vu khach hang. Ch co hai hoat ng sau lun la quan trong i
g ban? Chung ti co th bt ban chu trach nhim v iu g?
198
199
Ban c gng at c iu g, vao luc nao?. Tt nhin o ch la
vc khim khuyt. Con trong trng hp sau th ung la v
quan tr mc c ban.
phng cu cha!
Co le se la khn ngoan nu ngay t u lp ra (mt cach khng
Tom lai, mt d an kinh doanh hay mt doanh nghip mi cn
chnh thc) i ngu quan tr cao cp. Khng nht thit phai cng
xy dng mt i ngu quan tr cp cao rt lu trc khi tht s
b cac chc danh chnh thc, thng bao chnh thc hay tra thm
cn co no. Tng t, rt lu trc khi vic quan tr bi mt ngi
chi ph cho nhng ca nhn o tt ca nhng chuyn nay u co
(nha sang lp) tr nn khng u va thiu hiu qua, nha sang lp
th lam vai nm sau o, khi moi vic lin quan n cach thc
cn phai hoc cach lam vic va cng tac hiu qua vi nhiu ngi
hoat ng cua ho a tr nn ro rang. Con trong khoang thi gian
khac, hoc cach giao trach nhim cho cp di v.v... Noi mt cach
trc mt, cac thanh vin cua nhom quan tr cao cp nay phai
hnh anh, nha sang lp phai hoc cach tr thanh nha lanh ao
hoc rt nhiu: hoc cng vic cu th, hoc cach lam vic cung nhau,
cua mt nhom thay v tr thanh mt ngi sao vi cac t
hoc cach lam sao tao iu kin cho CEO va cac ng s co th
xung quanh mnh.
hoan thanh nhim vu cua tng ngi. Hai, ba nm sau, khi doanh
nghip mi a phat trin va cn mt i ngu quan tr cp cao,
th i ngu o a co sn hoan thanh nhim vu!
Ti co th ong gop vao u?
Hn na, nu doanh nghip mi khng lam c iu nay (hnh

thanh i ngu quan tr cp cao trc khi thc s cn n no),
Xy dng i ngu quan tr cp cao co le la nhim vu va bc
doanh nghip se mt i kha nng t quan ly hiu qua. Ngi sang
i quan trong nht trong vic quan tr mt d an mi. Tuy nhin
lp doanh nghip, khi o, se b qua tai, nhiu cng vic khng
o ch la bc i u tin cua nha sang lp d an, ngi sau o
th c hoan thanh. Khi o se co hai kha nng co th xay ra.
phai tip tuc suy ngh v tng lai sp ti cua d an.
Kha nng th nht la ngi nay ch tp trung vao mt, hai lnh
Khi mt d an hay doanh nghip mi phat trin va tng trng,
vc ma anh ta quan tm va co kha nng. Do o nhng lnh vc
vai tro va quan h cua nha kinh doanh bt buc thay i. Nu
chu cht khac se khng c quan tm ung mc, va mt thi
nha sang lp khng hiu va chp nhn iu nay, co th doanh
gian (2,3 nm) sau doanh nghip se lm vao tnh trang kho khn.
nghip se b anh hng hay thm ch b pha hong.
Kha nng th hai, t hn, la khi nha sang lp y thc c s cn
Moi nha sang lp u tha nhn y la vic cn lam, song hu
thit quan tm n moi lnh vc chu cht cua kinh doanh, th la
nh khng ai trong s ho bit phai thay i vai tro nh th nao.
anh ta lao vao lam ht moi vic, k ca nhng vic anh ta khng
Ho thng t ra cu hoi Ti thch lam g? hay Ti thch hp
co kha nng va s ham thch. Kt qua la se khng co vic g c
vai tro g?. Tuy nhin, cu hoi ung n u tin phai la Mt
lam tron ven va thanh cng! Trong trng hp u tin, tnh hnh
cach khach quan, d an/doanh nghip cn g t quan tr?. Trong
con co th cu van vi nhng ngi mi b sung vao cac lnh
mt d an mi, nha sang lp cn t ra cu hoi nay khi d an
200
201
phat trin vt bc hay thay i hng i, chng han thay i
n, dch vu va ca vn v sinh nhng ni o. Ngoai ra, ng
san phm, dch vu, th trng, nhn s v.v...
con trc tip noi chuyn vi khach, lng nghe cac y kin cua ho
Cu hoi tip theo ma nha sang lp cn t ra la: Ti gioi (co
m t ca c h chm chu . Chnh nh n g i u na y giu p cng ty
s trng) v iu g trong s nhng nhu cu ma d an mi oi
McDonalds co c nhng thay i va iu chnh cn thit duy
hoi?. Ch sau khi a suy ngh v hai cu hoi noi trn, nha sang
tr v tr dn u trong nganh san xut thc n nhanh cua ho.
lp mi co th tip tuc t ra nhng cu hoi sau y: Thc s
Nhng cu hoi trn, tuy nhin, khng phai luc nao cung dn n
ti mun lam iu g, sn sang lam iu g trong mt thi gian
nhng cai kt co hu nh hai v du trn. Trong mt s trng hp,
dai sp ti? Liu o co phai la iu ma d an/doanh nghip nay
no co th dn n quyt nh ri bo cng ty cua nha sang lp.
cn khng? Liu o co phai la mt s ong gop quan trong va

chu cht khng?.
y chnh la trng hp cua mt trong nhng cng ty cung

cp dch vu tai chnh thanh cng nht gn y. Nha sang lp
Tuy nhin cac cu hoi v iu ma d an/doanh nghip mi cn,
cng ty nay a xy dng mt i ngu quan ly cao cp, a t ra
v im manh cua nha sang lp, va v iu nha sang lp mun
cu hoi v nhu cu cua cng ty. ng ta nhn thy rng khng co
lam co th co nhng cu tra li khac nhau.
g phu hp gia nhu cu cua cng ty va kha nng va s thch
V du, Edwin Land, ngi phat minh ra camera Polaroid va knh
cua ng ta ca. Th la Ti ao tao cho ngi k nhim ti trong
Polaroid, a iu hanh cng ty cho n nhng nm 1950, tc la
18 thang, sau o chuyn giao cng ty cho ngi o va... t chc!
12-15 nm u tin. Sau o cng ty phat trin nhanh chong, va
Sau o nha sang lp nay con tip tuc m ra ba cng ty mi (khng
Land lp ra mt i ngu quan ly cp cao cho cng ty. Tuy nhin
thuc nganh tai chnh), phat trin chung thanh cng ln quy m
ng ta cho rng mnh khng phu hp vi vai tro quan ly, ma ch
trung bnh, ri lai ri bo va ra i. ng ta a thch vic khi nghip
co th ong gop tt nht cho cng ty vai tro sang tao khoa hoc.
va phat trin d an kinh doanh mi, song khng thch vic iu
Do o, Land lam vic trong phong th nghim nh la mt giam
hanh sau o. ng ta hiu rng nhng cuc ly d sau o la tt
c t vn v nghin cu c ban cho cng ty. Vic iu hanh se
cho ca hai bn: chnh ng ta va doanh nghip.
do nhng ngi khac phu trach.
Cac nha khi nghip kinh doanh co th co nhng kt lun va
Ray Kroc, nha sang lp McDonalds, cung i ti mt kt lun
giai phap khac nhau trong tnh hung nay. Nha sang lp cua mt
tng t. ng ta lam chu tch cng ty cho n khi qua i luc a
bnh vin hang u gp mt tnh hung kho x nh sau. Bnh
ngoai 80 tui. Tuy nhin ng ta giao vic iu hanh cho mt i
vin nay luc o ang cn mt nha quan ly, mt ngi co kha nng
ngu quan ly cp cao, con ban thn ch ong vai tro t vn v
em lai doanh thu cao cho bnh vin. Trong khi o thin hng
marketing ma thi. Hang tun ng lun lun i thm hai, ba nha
cua nha sang lp la chuyn mn va nghin cu. Tuy nhin ng
hang McDonalds khac nhau, ch thn kim tra cht lng thc
ta nhn ra rng mnh co th hoc tr thanh mt CEO tt, hn
202
203
na ng ta cung gioi v mt tm kim doanh thu. Do o ng ta
hin khng kem Ford vao thanh cng cua cng ty. Rt nhiu chnh
noi Ti cam thy co ngha vu vi t chc va cac thanh vin va ti
sach va thc hanh cua Ford Motor Company (tra lng cao cho
cn dep bo mong mun ca nhn qua mt bn c gng tr thanh

mt CEO gioi, kim c doanh thu cho bnh vin. Tt nhin, ti
nhn vin - 5 la/ngay vao nm 1913; cac chnh sach phn phi
se khng co c quyt nh nay nu chnh ti khng y thc c
b chnh Ford phan i. Couzens cang luc cang hiu qua n mc
kha nng cua mnh, nu nh nhng c vn va ng s cua ti

khng thuyt phuc rng ung la ti co nhng kha nng o!
chnh Ford phai ghen ty va buc Couzens phai ri cng ty vao
Cu hoi Ti thuc v u (ti thch hp va co s trng i

vi cng vic g)? cn c t ra i vi bt ky nha khi nghip
loai xe Model T a li thi, cng ty nn tp trung u t nhiu
kinh doanh nao ngay khi d an mi bt u co nhng du hiu
Cng ty Ford phat trin tt cho n khi Couzens ra i. Ch vai
thanh cng. Thm ch cu hoi nay co th c t ra sm hn

nhiu, t trc khi khi nghip na la ng khac.
thang sau, khi Henry Ford thu tom vao tay mnh toan b vic
o chnh la iu ma Soichiro Honda (nha sang lp cua tp oan

Honda, Nht Ban) a lam khi mi khai trng mt doanh nghip
thut), cng ty bt u trt dai vao suy thoai. Henry Ford c c
nho trong nhng ngay en ti cua nc Nht sau Th chin th
phm mt thi oanh lit nay tr nn khng sao ban c na.
II. ng ta ch khai trng d an kinh doanh khi a tm c

nhng ngi cng s co th am nhn cac cng vic t hanh
Cuc khung hoang nay keo dai sut 30 nm t ngay sa thai
chnh, tai chnh, n phn phi, marketing, ban hang va nhn
cng ty (luc o gn nh a pha san).
va dch vu tin tin) thc ra la y tng cua Couzens va luc u
nm 1917. Y kin cui cung cua Couzens chnh la vic khng nh

vao cac san phm k tha khac.
iu hanh quan ly (ma qun i s trng cua ng ta ch la ky

bam vu vi san phm xe Model T sut 10 nm, cho n khi san
Couzens, mai cho n khi ngi chau ni Henry Ford II tip quan
s. Bi ngay t u Soichiro Honda a xac nh v tr cua mnh

la trong lnh vc thit k ky thut va san xut, ch khng phai la
iu hanh quan ly. Quyt nh ung n nay a gop phn t
Nhu cu cn thit cua nhng t vn t bn ngoai
nn mong cho tp oan Honda hung manh ngay hm nay.

Mt v du na la Henry Ford. Khi nghip nm 1903, Ford cung
Cac v du trn cho thy: cac nha khi nghip kinh doanh rt
lam ung nhng iu ma Honda a lam 40 nm trc: tm ngi

u nng lc am nhn nhng v tr thuc lnh vc ma ban thn
cn co s t vn c lp va khach quan t bn ngoai.
ng ta khng th lam ni: hanh chnh, tai chnh, nhn s,
hi ng quan tr, ma thc ra hi ng nay cung khng cung cp
marketing va ban hang. Ban thn Henry Ford danh toan b sc

lc ong gop vao hai lnh vc thit k va ch tao. James
c nhng s t vn cn thit cho nha sang lp. Nha sang lp
Couzens, ngi c Ford chon la vao v tr iu hanh, a cng
quyt nh c ban, mt ngi khin ng ta co th lng nghe. Ngi
204
Mt doanh nghip mi phat trin khng nht thit cn co mt
cn ai o ng ta co th trao i, tham khao y kin v nhng
205
CHIN LC KHI NGHIP KINH DOANH
nh th him khi tn tai bn trong doanh nghip. Ai o cn cung

xem xet, anh gia lai nhng anh gia cua chnh nha sang lp v
nhu cu cua doanh nghip va v im manh cua ng ta. Mt nha
12.
CHIN LC
KHI NGHIP KINH DOANH
t vn bn ngoai se co th t cu hoi, xem lai nhng quyt nh;

va trn ht la thuc y sao cho nhng nhu cu tn tai va phat
trin cua doanh nghip c thoa man bng vic hng v th
trng, co nhng d bao tai chnh xac ang, xy dng c i
ngu quan ly cp cao. y chnh la yu cu cui cung i vi vic
quan tr mt d an kinh doanh hay mt doanh nghip mi.
D an kinh doanh mi nao xy dng c h thng quan tr
nh trn, vi cac chnh sach va thc hanh tng ng, se phat
trin thanh cng thanh mt doanh nghip co quy m ln trong
tng lai.
Tai rt nhiu d an va doanh nghip mi, nht la cac cng ty
ky thut, cac bin phap va c trnh bay trong chng nay
hay b coi thng, hay b ct xen khi ap dung. Ly le ma ho a
ra la: cac bin phap nay thuc v quan tr, trong khi chung ti
ang la nhng nha khi nghip. Tuy nhin, noi nh th la thiu
trach nhim, la lm ln gia cach lam va ban cht. Co mt cu noi
xa rng: khng co t do nao ma lai khng trong lut phap. T
do khng co lut phap sm mun se dn ti tnh tranh v chnh
phu va sau o la tnh trang c tai. gn gi va phat trin tinh
ic khi nghip kinh doanh oi hoi ky nng quan ly, tc la

nhng chnh sach va thc hanh bn trong mt doanh nghip.
Tng t, no cung oi hoi nhng chnh sach va thc hanh trong

mi trng bn ngoai, tc la th trng. Noi cach khac, no oi
hoi phai xy dng cac chin lc kinh doanh.
Mai n gn y, cum t chin lc kinh doanh vn rt c
a thch, vi nhiu sach v vit v no. Tuy nhin, ti cha thy
co cuc tranh lun nao v chin lc khi nghip kinh doanh.
Chin lc nay rt quan trong va co nhiu khac bit so vi chin
lc kinh doanh.
thn kinh doanh hiu qua, doanh nghip mi cn co nhng d
Co bn loai chin lc khi nghip kinh doanh
bao va nguyn tc cht che. Doanh nghip mi cn phai chun b
1. Tc chin, tc thng
sn sang cho chnh thanh cng ma no sp at c. Trn moi th,
2. anh ch khng ng
doanh nghip mi cn trach nhim va o chnh la cai ma quan

tr khi nghip cung cp cho doanh nghip.
3. Tm ra va chim gi mt sinh thai

4. Thay i cac c im kinh t cua mt san phm, mt th
trng hay mt nganh nao o
206
207
Bn chin lc trn khng tach bit, ma thng c cac doanh
thp nht. Ngc lai, trong s cac chin lc khi nghip kinh
nghip mi kt hp vi nhau. Chung cung khng hoan toan khac
doanh, y co th la canh bac ln nht, khng cho phep pham
bit, mt chin lc co th va c xp vao loai anh ch khng
bt c sai lm nao du la nho nht. Tt nhin, nu thanh cng,
ng va c xp vao loai chim gi sinh thai. Tuy nhin,
chin lc nay ha hen em lai nhng kt qua v cung ln lao.
mi chin lc vn co nhng yu cu ring, phu hp vi mt s
Sau y la mt vai v du v ni dung va yu cu cua loai chin
y tng khi nghip nht nh va khng phu hp vi mt s y
lc nay.
tng khac. Mi chin lc oi hoi nha kinh doanh hanh x theo
Trong nhiu nm, Hoffmann-LaRoche Basel, Thuy S vn la
mt cach khac nhau. Cui cung, mi chin lc co nhng han
mt cng ty dc phm ln nht, li nhun cao nht. Tuy nhin,
ch va rui ro ring cua chung.
cng ty nay co mt khi u rt khim tn: mai cho n nhng

nm gia thp nin 20 ho vn ch la mt nha san xut hoa cht
nho vi vai san phm thuc nhum hang dt may; hoan toan lep
Tc chin tc thng
v so vi cac i thu canh tranh. Sau o cng ty anh bac vi

mt s loai vitamin mi c kham pha (luc o ngay gii khoa hoc
Tc chin tc thng la cu noi cua mt vin tng ky binh
cung khng chp nhn s tn tai cua nhng vitamin nay). Cng
min Nam trong cuc ni chin My, giai thch nguyn nhn cho
ty nay xin c bng sang ch i vi cac vitamin chng ai khac
cac chin thng cua ng ta. Trong chin lc nay, nha kinh doanh
ngoai ho mun co chung ca. Ri ho con thu nhng giao s cua
nhm n v tr dn u, thng tr mt th trng mi, mt
ai hoc Zurich nhng ngi a kham pha ra vitamin trn tra
nganh mi. Chin lc nay khng nht thit oi hoi ban lp ra
lng rt cao cho nhng ngi nay. Cng ty u t toan b vn
mt doanh nghip ln ngay t ban u, mc du muc tiu sau
ling co sn va vn co th vay mn c vao vic san xut va
cung co th ung la nh vy. No ch oi hoi ban phai xac nh
ban cac san phm vitamin noi trn. Kt qua la 60 nm sau, rt
ngay t khi khi s kinh doanh rng muc tiu cua doanh nghip
lu sau khi cac bng sang ch a ht han, Hoffmann-LaRoche
ban la mt v tr dn u th trng.
a chim gn phn na th phn toan cu v vitamin, doanh s
Nhiu ngi coi y la mt chin lc tuyt hao. Cac sach v
hang nm ln ti hang t la.
vit v kinh doanh coi y la chin lc khi nghip duy nht,
Du Pont cung ap dung chin lc tng t. Sau 15 nm vt va
va kha nhiu doanh nhn, nht la nhng nganh cng ngh,
nghin cu va phat minh ra san phm nylon si tng hp u
cung chia se quan im nay.
tin Du Pont ngay lp tc tp trung toan b n lc quang cao
Tuy nhin, suy ngh nh vy la sai lm. Nhiu nha kinh doanh
rm r (trc o, cng ty nay cha tng co san phm hang tiu
a chon chin lc nay, nhng ro rang y khng phai la la chon
dung nao quang cao), xy dng cac nha may ln, va t o
duy nht, hay la la chon co ty l thanh cng cao nht, vi rui ro
tao ra mt nganh cng nghip mi nganh nha.
208
209
Khng phai tt ca cac chin lc tc chin, tc thng u cn
Trc tin cn co mt muc tiu ro rang, moi n lc phai hng
phai hng ti vic xy dng mt cng ty ln, song no lun phai
v muc tiu o. Khi nhng n lc bt u co kt qua, nha kinh
nhm ti vic thng tr th trng. Chng han, cng ty 3M thng
doanh cn phai sn sang huy ng moi ngun lc cn thit. Khi
khng n lc thc hin i mi, sang tao nao co th dn n kt
nhng i mi, sang tao ban u a chuyn thanh mt doanh
qua la mt d an kinh doanh co quy m ln. Cng ty Johnson &
nghip thanh cng, cng vic mi thc s bt u. Chin lc
Johnson cung vy. Ca hai cng ty u la nhng nha sang tao,
tc chin tc thng oi hoi nhng n lc lin tuc gi vng v
i mi thanh cng, tuy nhin ho ch tm kim nhng sang tao
tr dn u th trng, nu khng th moi vic ban lam ch em
dn ti nhng cng vic kinh doanh co quy m trung bnh (ch
lai kt qua la tao ra th trng cho i thu canh tranh ma thi.
khng phai la nhng tp oan khng l). Tt nhin, ho vn la
Nha kinh doanh sang tao gi y thm ch con phai chay nhanh
nhng ngi thng tr th trng.
hn trc kia, n lc sang tao trn quy m ln hn th mi co
Co le bi v chin lc kiu nay hng ti vic tao ra iu g o
th duy tr v tr dn u th trng c. Cn tm ra nhng khach
tht s mi me va khac bit, nn nhiu khi nhng ngi ngoai
hang mi, th nhng nguyn vt liu mi, nhng cach s dung
ao, nhng ngi khng phai la chuyn gia, lai lam tt hn nhng
mi v.v... Trn tt ca moi iu, nha kinh doanh thanh cng vi
chuyn gia tht s. V du, tai Hoffmann-LaRoche, chin lc c
chin lc tc chin tc thng cn lam sao san phm cua
hnh thanh khng phai bi mt nha hoa hoc ma bi mt nhac s!
mnh tr nn li thi trc khi cac i thu lam iu o (tc la
Anh nay la chng cua ngi chau gai v sang lp cng ty, ang
lin tuc i mi, sang tao). Ho cn nghin cu nhng san phm
rt cn tin cho dan nhac cua mnh. Thm ch cho n nay, cng
k cn cho nhng san phm thanh cng ngay lp tc, tp trung
ty nay cha bao gi c quan ly bi mt nha hoa hoc, ma lun
cac n lc, u t cac ngun lc vi quy m ging nh i vi
la nhng ngi lam trong gii tai chnh.
san phm thanh cng trc kia.
Chin lc tc chin tc thng cn phai lam sao anh trung
Cui cung, nha kinh doanh a at c v tr dn u th
muc tiu. Mt khi a c trin khai, chin lc nay rt kho co th
trng vi chin lc nay cn phai tin hanh mt cach co h thng
iu chnh lai. Noi mt cach hnh anh, no ging nh mt chuyn
vic giam gia cua san phm va chi ph cua quy trnh san xut.
bay ln mt trng cua mt con tau vu tru vy: ch cn mt sai lch
Nu c duy tr mc gia qua cao se tao ng lc cho cac i thu
nho nht, phi thuyn se bin mt trong khng trung.
canh tranh tim nng sau nay.
Do o, s dung chin lc nay cn co phn tch ky cang.
y la chin lc y rui ro, thng tht bai nhiu hn la thanh
Hnh anh nhng nha khi nghip thanh cng d dang trong cac
cng. Ly do tht bai co th la do thiu y ch, khng u n lc,
b phim Hollywood, nhng nha kinh doanh co mt y tng xut
khng u ngun lc v.v... Tt nhin, thanh cng nu co se rt
sc va mau chong thanh cng; khng phai la iu thng xay
ln! Do o, chin lc nay ch c s dung cho nhng sang tao,
ra trong thc t.
i mi ln va quan trong ma thi!
210
211
Trong hu ht cac trng hp, ngi ta lun chun b sn cac
thit k nh mt may tnh computer sau nay. n cui Th chin
chin lc thay th. Cac chin lc thay th c a thch hn
th II, IBM a ch tao c mt chic may tnh tht s u tin:
chin lc tc chin tc thng khng ch bi chung t rui ro hn,
co b nh va co th c lp trnh. Tuy nhin, ngi ta co nhiu
ma bi v i vi a s cac sang tao - i mi, c hi khng u
ly do giai thch tai sao cac sach v lch s t chu y n IBM nh
ln bu lai cac chi ph, n lc va ngun lc ma chin lc tc
la mt nha sang tao v may tnh. Ngay sau khi hoan thanh chic
chin tc thng oi hoi.
may tnh nm 1945 (chic may tnh u tin c a ra trng

bay trc cng chung tai mt phong trng bay New York) IBM
a t bo thit k cua ho va chuyn sang thit k cua chnh i
Bt chc mt cach sang tao
thu thit k ENIAC do ai hoc Pennsylvania a ra. ENIAC thch

hp hn hn cho cac ng dung trong kinh doanh nh bang lng,
Hai chin lc khi nghip kinh doanh hoan toan khac nhau
ch co iu nhng ky s thit k ra no lai khng nhn thy iu
lai tnh c co th c tom gon trong mt cu noi cua mt vin
nay. IBM cu truc lai ENIAC sao cho no co th phuc vu c vic
tng trong cuc ni chin My. Vin tng y noi nh sau: anh
tnh toan vi cac con s nham chan. Khi phin ban ENIAC cua
ch khng ng ti. Hai chin lc nay co th c goi la bt chc
IBM xut hin nm 1953, ngay lp tc no tr thanh tiu chun
mt cach sang tao va Judo khi nghip!
cho loai may tnh thng mai, phuc vu nhiu muc ch khac nhau.
Bt chc mt cach sang tao thoat nghe co ve mu thun. a
o chnh la chin lc bt chc mt cach sang tao. Trc
bt chc th lam sao co th sang tao c? Tuy nhin, ung
ht, ch i ai o sang tao (mt sang tao cha tht s hoan chnh),
la co mt loai chin lc nh vy. V ban cht th y ung la
sau o bt tay vao, lam cho cai mi (cai va c sang tao ra)
mt s bt chc nhng iu ma ngi khac tng lam. Tuy nhin,
thc s ap ng c nhu cu cua khach hang. S bt chc
no mang tnh sang tao ch nha khi nghip kinh doanh hiu
mt cach sang tao nay se t ra nhng tiu chun mi va thng
v s sang tao, i mi ro hn chnh nhng ngi u tin a
tr th trng.
ra nhng sang tao, i mi y.
Khi san phm ban dn xut hin, ai trong nganh san xut ng
Cng ty ap dung thanh cng nht chin lc nay la IBM. Ngoai
h cung nhn ra rng ban dn co th c s dung tao ra
ra con co th k n cng ty Hattori (Nht Ban), chu thng hiu
nhng chic ng h tin li, chnh xac va re hn trc. Cac nha
ng h Seiko ni ting trn toan th gii.
san xut Thuy S lp tc a ra san phm ng h in t thach
u nhng nm 1930, IBM san xut mt chic may lam tnh
anh. Tuy nhin, do a u t kha nhiu vao cac san phm ng
tc cao phuc vu cho vic tnh toan cua cac nha thin vn hoc
h truyn thng khac, ho quyt nh gii thiu cac san phm mi
tai trng ai hoc Columbia, New York. Vai nm sau o ho lai
nay mt cach t t (trong thi gian o, tt nhin nhng san phm
lam mt chic may tng t, ln nay tai ai hoc Harvard, c
mi se co gia kha cao!).
212
213
Cung thi gian o, cng ty Hattori cung ang san xut cac loai
dang ban u, mt san phm/dch vu mi dng nh thiu
ng h eo tay truyn thng cho th trng Nht Ban. Ho thy
mt cai g o. o co th la mt vai thuc tnh b sung, hoc vic
c hi trn va tin hanh chin lc bt chc mt cach sang tao,
phn oan th trng, hay nh v chnh xac th trng. Vic bt
phat trin san phm ng h eo tay in t chay bng thach
chc mt cach sang tao se b khuyt im con thiu y.
anh. n khi nhng nha san xut ng h Thuy S nhn ra c
Nha kinh doanh theo chin lc nay quan sat san phm/dch
sai lm cua ho th moi vic a qua mun: ng h Seiko a la
vu t goc nhn cua khach hang. Qua trnh nay bt u t th
loai ban chay nht th gii!
trng hn la t san phm, t khach hang hn la t nha san xut.
Ging nh tc chin tc thng, bt chc mt cach sang tao
No va hng v th trng va c th trng thuc y. Nha
cung la loai chin lc nhm n v tr dn u th trng hay
kinh doanh y khng chim khach hang cua nha sang tao luc
dn u nganh. Tuy nhin, mc rui ro cua chin lc nay thp
u, anh ta ch phuc vu cho th trng c nha sang tao tao ra
hn nhiu. Vao luc ma ngi bt chc mt cach sang tao bt
song khng u kha nng phuc vu. Noi mt cach khac, bt chc
tay vao vic thc hin chin lc, th trng cho san phm a
mt cach sang tao la chin lc thoa man mt nhu cu ang
hnh thanh, san phm mi a c chp nhn. Tht s ma noi,
tn tai ch khng phai sang tao ra nhu cu mi.
nhu cu v san phm mi con nhiu hn kha nng ap ng cua

nha sang tao ban u. Phn oan th trng cho san phm mi
a c xac nh, hoc t nht la co th xac nh. T o, nhng
nghin cu th trng co th xac nh ro khach hang mua san
phm g, bng cach nao, u la gia tr cua ho v.v...
Tt nhin, nu nha sang tao ban u co nhng bc i chnh
xac, se khng con c hi cho nhng bt chc mt cach sang
tao na. Hoffmann-LaRoche vi san phm vitamin, hay Du Pont
Chin lc nay, tuy nhin, vn co nhng rui ro cn xem xet.

Cac cng ty theo chin lc nay d lm vao tnh trang i nc
i, khin cac n lc cua ho b phn tan. Ngoai ra, nguy c na
la phan oan khng chnh xac cac xu hng cua th trng, t
o dn ti vic phat trin san phm theo nhng hng sai lm.
Cung chnh IBM co th c dung minh hoa cho nhng nguy
c trn. Cng ty nay a bt chc trong hu ht moi phat minh,
vi san phm nylon la nhng v du minh hoa iu nay. Tuy nhin
sang tao trong lnh vc may vn phong t ng. Kt qua la ho
thc t cho thy con s nhng nha kinh doanh sang tao ban u
co c nhng san phm hang u trong hu ht cac lnh vc
lam c iu nay khng phai la nhiu.
o. Tuy nhin, chnh v tt ca cac san phm u la bt chc
Ro rang, nha kinh doanh sang tao khai thac va tn dung

thanh cng cua ngi khac. Bt chc mt cach sang tao khng
phai la mt s i mi, sang tao thng thng: y ngi ta
khng phat minh ra mt san phm, dch vu mi, ma ch nh v
va lam cho san phm/dch vu tr nn hoan hao ma thi. hnh
214
nn chung rt a dang, khac bit va khng tng thch vi nhau;

khin khng th lp nn mt h thng hoan chnh t cac san
phm cua IBM c. Th trng may vn phong t ng chnh
la th trng cua tng lai, va ngi ta co quyn nghi ng kha
nng dn u cua IBM do nhng ly do k trn. Chnh s rui ro
215
cua vic qua khn ngoan la mt rui ro mang tnh cht tim n
cua loai chin lc nay.
Tt nhin, y la mt v du in hnh cua s t chi nhng

thanh cng bt ng khng nh trc. Ngi My khng hoan
Bt chc mt cach sang tao to ra c bit hiu qua trong
nghnh san phm ban dn ngay lp tc v no khng phai la phat
nhng nganh cng ngh cao do mt ly do n gian: cac nha phat
minh cua nhng nha san xut in t hang u luc o nh RCA
minh, sang tao trong lnh vc nay chu yu hng v cng ngh
va GE. Ho qua t hao vi nhng radio hin co, coi chung la nh
va san phm hn la v th trng. Do o, ho co xu hng hiu
cao cua s tinh xao trong ch tao, t o coi thng mt san phm
khng y u thanh cng cua chnh ho, khng khai thac ht
mi nh ban dn.
nhng tim nng th trng cua sang tao, phat minh o.
Nhng cu chuyn cua Sony khng phai la tt ca. Lam sao

chung ta co th ly giai tai sao ngi Nht lin tuc ap dung chin
lc o va lin tuc thanh cng, gy ngac nhin ln cho cac ng
Judo khi nghip
nghip My? Noi cach khac, ngi Nht lin tuc thanh cng trong
vic ap dung Judo khi nghip trc cac i thu My.
Nm 1947, phong th nghim Bell phat minh ra ban dn. Ngi
Ngoai ra con rt nhiu trng hp tng t. Co th k ra y
ta mau chong nhn ra rng ban dn se thay th chn khng trong
mt s v du nh sau: MCI va Sprint a s dung chnh chnh sach
cac san phm in t tiu dung nh radio va tivi. Ai cung bit,
gia ca cua h thng in thoai Bell chim cua i thu nay mt
nhng chng ai lam g ca! Cac nha san xut hang u (luc o chu
phn ln doanh thu in thoai ng dai. ROLM cung dung chnh
yu la cac cng ty My) ch t t nghin cu v ban dn va lp k
nhng chnh sach cua Bell chim i phn ln th trng PBX
hoach chuyn i sang s dung ban dn vao khoang nm 1970.
(private branch exchange) cua ho. o cung la trng hp Citibank
Con trc o th ho cho la san phm nay cha sn sang. Luc o,
khi ho m mt ngn hang danh cho ngi tiu dung c
Sony ch la mt cng ty v danh, khng ai bit ti bn ngoai nc
(Familienbank) ngn hang thng lnh th trng tai chnh t
Nht. Tuy nhin, khi chu tch Akio Morita oc c tin tc v ban
nhn c ch vai nm sau o.
dn trong mt t bao, ng ta ben sang My, n phong th nghim

Bell va bo ra 25.000 la mua lai bng phat minh ra san phm
nay. Ch hai nm sau, Sony cho ra i chic radio xach tay chay
bng ban dn u tin, vi trong lng ch bng mt phn nm
so vi radio chay bng ng chn khng trn th trng, vi gia ch
cha n mt phn ba loai radio kia. Ba nm tip theo, Sony chim
lnh th trng radio vi gia re My, va mt hai nm na, ngi
Nht a thng tr th trng radio toan th gii.
216
Cac ngn hang khac c u bit rng nhng ngi tiu dung
bnh thng u co mt sc mua nht nh, va y la nhng
khach hang tim nng. Ho cung tin hanh mt s bin phap gii
thiu dch vu ngn hang n nhom khach hang nay, nhng thc
tm y khng phai la iu ho mong mun. Trong quan nim
cua ho, ngi tiu dung khng ang c coi la khach hang cua
mt ngn hang ln; ho ch tp trung vao nhng doanh nghip,
nhng nha u t giau co ma thi! Nu mt ngi tiu dung cn
217
m mt tai khoan, ho co th m tai quy tit kim bu in chng
trong nganh tivi) lai co th canh tranh v gia ca va cht lng
han!
mt cach hiu qua vi cac i thu Nht, bt chp chi ph san xut
Tt ca nhng ngi mi noi trn, t cac cng ty Nht, MCI,
cao tai My. Trong mt trng hp khac, cac ngn hang c ng
ROLM hay Citibank u ap dung Judo khi nghip. Trong s
loat ly giai thanh cng cua Familienbank bng vic chi nhanh nay
cac chin lc khi nghip, nht la cac chin lc nhm ti v tr
cua Citibank a liu lnh chp nhn rui ro kinh doanh trong nhng
dn u th trng hay dn u nganh, chin lc Judo nay t
lnh vc ma ho khng mun ung ti. Tuy nhin, trn thc t
rui ro va d thanh cng nht.
Familienbank vn ap dung quy ch cho vay cht che khng kem
Canh sat lun bit rng mt ke pham ti nhiu ln lun thc

hin ti ac theo mt s cach ging nhau du o la cay khoa ket
st hay t nhp vao mt toa nha nao o. Chnh v vy, tn ti
pham se lai nhng du vt ring bit, co th nhn ra, noi mt
cach hnh anh nh la du vn tay vy. Va hn se khng thay
i c nhng thoi quen y ngay ca khi chung se lam cho hn
sm b phat hin va b bt.
Tt ca chung ta u co nhng thoi quen nh vy. Cac doanh
nghip va cac nganh kinh doanh cung th. Nhng thoi quen rt
kho t bo ngay ca khi chung em lai nhng tht bai, va vic anh
mt th phn vao tay ngi khac. Cac nha san xut My cung vy,
ho c kh kh m ly nhng thoi quen tai hai, khin th trng
c lin tuc mt dn vao tay ngi Nht!
g cac ngn hang c khac, ng thi ty l n xu vi cac mon

cho vay tiu dung lai thp hn nhiu. Tt nhin thc ra cac ngn
hang c hiu iu nay, song ho c tm cach giai thch tht bai
(cua ho) va thanh cng (cua Faminlienbank) theo nhng cach nh
trn. iu o giai thch tai sao chin lc Judo khi nghip lai co
th thanh cng nhiu ln nh th.
Noi chung, co nm thoi quen kha ph bin cua nhng cng ty
lu i trong nganh, nhng thoi quen tao iu kin cho nhng cng
ty mi thanh lp hoc mi tham gia th trng co th ap dung judo
khi nghip va trut ngi cac i thu cua ho. o la:
1. NIH - Not invented here (khng c phat minh y).
y la thoi quen kiu ngao cua mt cng ty hay mt nganh
kinh doanh, cho rng ch khi chnh ho phat minh ra mt iu g
Nu mt tn ti pham b bt, hn se chng bao gi tha nhn
o th phat minh o mi co gia tr va hu ch. V du v s lanh
rng chnh nhng thoi quen a phan lai hn va khin hn b bt.
nhat i vi phat minh ra ban dn cua cac nha san xut My cung
Ngc lai, hn se c tm moi ly do bao cha cho thoi quen o
co th coi la in hnh cho thoi quen nay.
va sau nay lai tip tuc hanh x nh th. iu tng t cung xay
ra i vi cac doanh nghip. V du, a s cac nha san xut hang
in t My lun giai thch thanh cng cua cac i thu Nht Ban
2. Thoi quen ht vang th trng tc la ch tm kim li nhun

cao tai mt phn nht nh cua th trng.
bng ly do chi ph nhn cng re Nht. Tuy nhin, mt s t
o chnh la iu ma cng ty Xerox a lam, do o, Xerox a d
nha san xut My dam tha nhn thc t (nh RCA va Magnavox
dang tr thanh muc tiu cua nhng ngi bt chc Nht Ban
218
219
trong lnh vc san xut may photocopy. Xerox ch chu trong n
trng tng trng va phat trin, ho c gng thoa man moi loai
nhng khach hang ln mua nhiu san phm vi cht lng cao.
khach hang bng mt loat san phm/dch vu duy nht hin co.
Cng ty khng t chi nhng nhom khach hang khac, song cung
Xerox la v du in hnh cho thoi quen nay.
khng chay theo va c tip cn ho. Noi chung, ho khng thy ang
Khi cac nha san xut may photocopy Nht Ban tham gia vao
phai cung cp dch vu cho nhng khach hang nay. Kt qua la
th trng va canh tranh vi Xerox, ho quyt nh thit k san
nhng khach hang bt man v cht lng dch vu cua Xerox a
phm may photocopy cua ho sao cho phu hp vi tng nhom
chuyn sang mua hang cua cac i thu canh tranh vi ho. Thoi
khach hang cu th, chng han cac vn phong co quy m nho.
quen ht vang th trng chc chn se phai tra gia bng vic
Ho khng c chay theo nhng tiu chun ma i thu Xerox vn
mt th phn!
t hao khi at c, nh tc may, net cua ban sao... Trai
3. Thoi quen th ba, tai hai hn la nim tin vao cht lng.
Cht lng cua mt san phm/dch vu khng phai la cai ma
nha cung cp hay nha san xut t vao, ma phai la cai ma khach
hang co th ly ra c va sn long tra tin co c no.
Khng ging nh nhng iu nha san xut thng tin tng, mt
san phm khng phai co cht lng bi v no kho san xut hay
lai, ho cung cp cho nhng vn phong nho cai ma nhom khach

hang nay cn: mt chic may photocopy n gian vi chi ph thp.
Sau khi a thanh cng tai phn oan th trng nay, ho tip tuc
qua nhng th trng khac, lun lun thit k san phm theo
hng phu hp nht i vi yu cu cua tng nhom khach hang
cu th.
tn kem chi ph. Ngc lai, khach hang ch sn sang tra tin cho
Tng t, Sony trc tin cung tp trung vao phn oan th
nhng hang hoa co gia tr s dung vi ho, tao ra gia tr cho ho
trng radio xach tay, gia re. Sau khi a thanh cng va khng
ma thi. Ngoai ra chng con g khac tao nn cht lng ca.
nh c v tr tai y, Sony mi tip tuc tin sang cac th trng

khac.
4. Thoi quen th t, rt gn gui vi hai thoi quen trn la s ao

tng v gia ca mc cao. Gia cao lun la cach mi goi cac i
thu canh tranh. Duy tr mc gia qua cao co th em lai li nhun
cao, gia c phiu cao, tng t l P/E trong ngn han, nhng trong
dai han, iu nay cn c xem nh mt mi e doa va nguy c
cho cng ty. Ao tng rng gia ca mc cao em lai li nhun
cao hin vn con ang rt ph bin, du chnh ao tng nay a
m ng cho chin lc judo khi nghip.
Chin lc khi nghip theo kiu judo tp trung trc ht vao

vic chim cho c mt v tr u cu (theo ngn ng qun
s) o la v tr ma nhng i thu ang dn u th trng l la,
khng y n mt cach y u (v du trng hp cac ngn hang
c a khng co nhng ng thai g phan ng lai khi Citibank
thanh lp Familienbank). Khi v tr u cu a c cung c
tc la cng ty mi a co mt th phn n nh, ho se dn dn
tn cng sang cac v tr khac cho n khi hoan toan thng tr th
5. Thoi quen th nm rt t ph bin cac doanh nghip tm
trng. mi giai oan ho u lp lai chin lc noi trn: thit
c: ho chm ch vao vic ti a hoa thay v ti u hoa. Khi th
k san phm/dch vu sao cho phu hp nht, ti u nht i vi
220
221
nhu cu cua mt phn oan th trng nao o. Va trong a s
ty thanh cng vi cac chin lc canh tranh se tr thanh nhng
trng hp, nhng i thu tng dn u th trng se khng kp
cng ty ln va ni ting. Nhng cng ty thanh cng vi chin lc
co nhng thay i phu hp va sm mun se mt th phn vao
sinh thai lai at kt qua tt v tai chnh trong iu kin khng
tay nhng ke mi n.
ai y n. Noi mt cach hnh anh, iu quan trong nht trong
Judo khi nghip oi hoi mt mc sang tao nht nh. Nha
chin lc sinh thai la vic cng ty hoan toan khng co g
kinh doanh mi tham gia vao th trng cn a ra mt iu g
ni bt, ang chu y, khng i thu nao mun canh tranh, du san
o khac bit trong san phm/dch vu, v noi chung rt kho co
phm/dch vu thc s quan trong trn th trng.
th a ra san phm/dch vu tng t vi nhng cng ty ang

dn u th trng vi chi ph thp hn!
Co ba loai nho cua chin lc sinh thai, mi loai co nhng

yu cu, han ch va rui ro ring nh sau:
Ging nh tc chin tc thng va bt chc mt cach sang
Chin lc cng thu ph
tao, chin lc judo khi nghip cung nhm ti nhng v tr
Chin lc ky nng chuyn bit
dn u va thng tr th trng. Tuy nhin, chin lc nay khng
Chin lc th trng chuyn bit
nhm canh tranh trc tip vi cac i thu ang dn u th

trng, hoc t nht la canh tranh nhng ni ma cac i thu
nay khng ng ti hay a co chun b i pho. Noi mt cach hnh
anh, judo khi nghip tc la anh ch khng ng ti vy!
Cng ty Alcon ch ra mt loai enzyme dung trong qua trnh

phu thut bnh uc thuy tinh th do lao suy. Khi san phm
enzyme nay c ch tao thanh cng va c cp bng sang ch,
cng ty a vao v tr mt cng ty co mt cng thu ph. Cu th,
do cac phu thut mt u cn s dung loai enzyme noi trn,
Chin lc Cng thu ph

Cac chin lc khi nghip trnh bay trn u nhm ti vic
tm kim va at c v tr dn u hay thng tr th trng. Chin
lc sinh thai lai nhm ti vic kim soat. Cac chin lc trong
nhng phn trc nhm ti vic nh v mt cng ty trong mt
th trng, hay mt nganh nao o; trong khi chin lc sinh
thai lai hng ti vic at n tnh trang c quyn tht s trong
mt khu vc cu th. Ba chin lc u tin la cac chin lc canh
tranh, con chin lc sau nay la chin lc giup ban thoat khoi
s canh tranh, khng b e doa t cac i thu na. Nhng cng
222
cng ty co c c quyn i vi san phm nay. Tt nhin chi

ph cho no la rt nho so vi tng chi ph mt ca phu thut, t ai
chu y cu th n no. Th trng cho san phm nay cung vy:
doanh s toan th gii ch khoang 50 triu la/nm qua nho
nn khng ai ngh n vic phai tao ra mt san phm canh tranh
vi san phm nay ca. Ngc lai, nu ban san phm enzyme nay
vi gia re hn th cung khng th co thm nhiu khach hang
(nhiu ca phu thut uc thuy tinh th) hn c! Chnh v th,
cac i thu canh tranh (nu co) cung khng c hng li g
nu giam gia ban san phm nay!
V th cng thu ph, do o, la v th ang ao c nht i vi
223
mt cng ty. Tuy nhin, v th nay oi hoi mt s iu kin kha
nn lam dung v th c quyn cua ho bt chet cac khach hang.
ngt ngheo. San phm phai la mt khu, mt yu t rt quan trong
Nu ho lam iu o, nhng ngi s dung san phm se chuyn
trong mt quy trnh nao o. Rui ro cua vic khng s dung san
qua mt nha cung cp khac, hoc mt san phm thay th khac
phm (trong v du trn, rui ro o la vic... hong mt con mt cua
ma ho co th kim soat c.
bnh nhn) phai ln hn rt nhiu so vi chi ph mua san phm.

Tip theo, th trng cho san phm phai nho hep khin ai chim
Chin lc ky nng chuyn bit
c th trng u tin se d dang thng tr no lu dai. Co th

coi th trng trong trng hp nay la mt sinh thai ma mt
loai chim hu mt cach tron ven, ng thi, sinh thai o lai
qua nho be va ring t khin cac loai khac khng bun y va
tm cach chim oat.
Nhng v th cng thu ph khng phai d ma tm c. Thng
thng, no ch xut hin trong mt tnh trang kha phi ly va c
bit cua mt quy trnh nao o. Tuy nhin, v th nay cung co
nhng han ch va rui ro nghim trong. y la mt v th tnh,
khng co kha nng tng trng. Cng ty chim lnh c v th
nay cung khng th lam g tng trng kinh doanh hay kim
soat th trng ca. Du san phm co tt hay re n u i na,
nhu cu v san phm vn phu thuc hoan toan vao nhu cu cua
ca quy trnh (ni ma san phm o ong vai tro la mt thanh phn
khng th tach ri).
Chung ta ai cung bit tn cac hang xe hi ni ting, song t ai

bit tn nhng cng ty ch tao h thng in va anh sang cho
cac san phm xe hi. S tht la co khng nhiu cac cng ty nh
vy, chng han co th k ra tp oan Delco (cua tp oan GM
My), Robert Bosch c, Lucas Anh v.v...
Nhng cng ty noi trn mt khi a at c v th n nh trong
lnh vc chuyn mn ring cua ho th se duy tr vng chc v th
o. Khac vi chin lc cng thu ph, th trng cua ho rng
ln hn, nhng vn mang tnh cht c bit, c nht. Th trng
nay co c bng vic phat trin cac ky nng xut sc ngay t
giai oan u tin. Thi gian la yu t rt quan trong i vi chin
lc nay: no cn c thc hin trong nhng ngay u cua mt
nganh mi, mt th trng mi, hay mt xu hng mi. Karl
Baedeker (ngi c) cho xut ban cun sach hng dn du lch
Khi chin lc cng thu ph a at c nhng muc tiu
u tin nm 1828, ngay khi ma chic tau hi nc u tin chay
ra cua no, cng ty lm vao tnh trang bao hoa. Ho ch co th
trn sng Rhine t chc nhng tour du lch cho tng lp trung
tng trng theo mc tng trng nhu cu cua ngi s dung
lu. Nha kinh doanh nay a thanh cng n mc sau nay nhng
sau cung i vi san phm o. Ngc lai, chin lc nay co th
cun sach hng dn khach du lch c goi bng cai tn Baedeker
mau chong tht bai nu ai o tm ra mt cach khac thoa man
cua ng ta!
nhu cu cua ngi s dung sau cung.

Cac cng ty theo ui chin lc cng thu ph khng bao gi
224
at c mt v th nh noi trn oi hoi nha kinh doanh

phai a vao san phm cua mnh cai g o tht s mi me va
225
sang tao. Trc Baedeker ngi ta a tng co nhng cun sach
trc khi quyt nh chnh xac v san phm sach hng dn du
hng dn cho cac du khach, nhng chung ch han ch mc
lch san phm khin ng ta ni ting sau nay.
gii thiu nhng im du lch vn hoa - nha th, phong canh v.v...
i vi nhng thng tin khac v khach san, chi ph, tin boa v.v...
ngi ta chu yu phai hoi nhng hng dn vin du lch. Tuy
nhin, nhng du khach thuc tng lp trung lu i du lch ma
khng h co nhng ngi hng dn nh vy, va o la c hi
cua Baedeker. Va ng ta a thanh cng khi bit c du khach
cn thng tin g, cung nh cach ngi ta cung cp nhng thng
tin o cho ho (thit k cua cun sach ma ng ta a ra hin vn
con c ap dung trong nhiu sach hng dn du lch ngay nay).
Trong giai oan u cua mt phat minh, sang tao, chin lc
nay tao ra cho ban nhng c hi cc ky ln. Co rt nhiu v du
minh hoa iu nay. Chng han, trong nhiu nm lin tai My ch
co hai cng ty ch tao san phm canh quat may bay, ca hai cng
ty nay u khi nghip t trc Th chin th II.
Ky nng chuyn bit khng phai do ngu nhin ma co, ngc
lai o la kt qua cua mt qua trnh tm kim mt cach co h thng
cac c hi mang tnh sang tao. Nha kinh doanh tm kim mt th
trng, mt a im ni o ho co th phat trin mt ky nng
c bit nao o, em lai cho cng ty v tr kim soat th trng.
V vy, iu u tin cn chu y la trong giai oan u, nhng

ngay u cua mt nganh hay mt th trng mi, lun co c hi
cho vic tm kim va phat trin mt ky nng chuyn bit nao o.
Tip theo, ky nng nay phai la mt ky nng c nht, tao c
s khac bit. Nhng nha san xut xe hi u tin co chuyn mn
cao v ky thut, ng c, may moc, tuy nhin ho lai khng hiu
nhiu v lnh vc in mt lnh vc oi hoi nhng kin thc
hoan toan ring bit. Tng t, cung thi vi Baedeker co nhiu
nha xut ban khac, song mt cun sach hng dn du lch vi
y u thng tin cn thit hoan toan khng nm trong tm ngm
cua ho.
Nha kinh doanh tao lp c mt v th c lp do co mt ky
nng chuyn bit, do o, se khng b e doa bi khach hang
hay nha cung cp cua anh ta. n gian bi v khng ai trong s
ho mun tham gia vao mt lnh vc vi nhng kin thc chuyn
mn ring bit nh vy.
Sau na, mt doanh nghip co c mt ky nng chuyn bit
lun cn n lc phat trin ky nng o, lin tuc lam mi ban
Robert Bosch a tng mt nhiu nm nghin cu nganh xe hi
thn ho. Cac cng ty xe hi thi ky u lun than phin rng

Delco Dayton va Bosch Stuttgart hay thuc vao lng ho bng
sau o co th nh v cho cng ty mi cua ng ta trong mt
vic a ra nhng h thng anh sang (trong xe hi) vt qua nhu
lnh vc ring trong nganh nay. Tng t Hamilton Propeller

nhiu nm lin la nha san xut canh quat may bay hang u tai
cu cua san phm xe hi thng thng, vt qua nhng g ma

cac nha san xut cho la khach hang cn, va hin ai qua mc
My, cung la kt qua cua cng vic nghin cu tm hiu mt cach
ma ho co th lp no c.
co h thng cua nhng ngi sang lp cng ty ngay t nhng
Bn canh o, chin lc nay cung co mt s han ch nghim
ngay u tin cua nganh hang khng. Tng t, Baedeker cung
trong. Trc ht, duy tr v tr cua mnh, nhng cng ty ap
n lc rt nhiu trong vic cung cp mt s dch vu cho du khach
dung chin lc nay lun phai tp trung vao mt lnh vc han
226
227
hep nht nh. Ngoai ra, v th c quyn cua ho lun phu thuc
lc ky nng chuyn bit em lai c hi ti u cho nhng cng
vao mt cng ty khac cng ty giup a san phm/dch vu cua
ty ap dung mt cach thanh cng.
ho ra th trng. Ho ch la mt b phn cua mt san phm sau

cung. Vic ngi s dung san phm/dch vu khng bit g v s
tn tai cua ho (nh trong trng hp cac cng ty san xut h
Chin lc th trng chuyn bit
thng anh sang trong xe hi) va la im manh va la im yu

cua ho.
Chin lc nay nhn chung la tng t vi chin lc ky nng
Cui cung, nguy c ln nht i vi nhng cng ty ap dung
chuyn bit, ch khac ch no c xy dng da trn nhng
chin lc nay la vic ky nng chuyn bit, c nht cua ho tr
kin thc chuyn bit v mt th trng nao o, trong khi chin
thanh mt ky nng ph bin, khng con duy tr c phm cht
lc ky nng chuyn bit c xy dng trn mt san phm/
c nht cua no na.
dch vu ma thi.
Ro rang, ky nng chuyn bit, cung nh sinh thai la iu
Hai cng ty c trung bnh Anh va an Mach cung cp ai a
g o han ch ca v quy m va thi gian. Theo ngn ng sinh
s san phm lo nng t ng trn toan th gii. Trong nhiu
hoc, cac loai sinh vt sng trong cac sinh thai kiu nay se gp
thp ky, hai cng ty Thomas Cook chu u va American Express
kho khn nhiu trong vic iu chnh, thch nghi vi nhng thay
My hai cng ty du lch vao loai lu i nht thc s c
i du la nho nht trong mi trng bn ngoai. Cac doanh nghip
quyn v th trng Sec du lch toan cu.
cung gp vn tng t. Bt chp nhng han ch, chin lc
Ngi ta noi vi ti rng san xut ra san phm lo nng
nay vn em lai nhng li th to ln, nht la trong nhng nganh
khng co g la kho khn v ky thut ca. Co nhiu cng ty khac co
cng ngh mi phat trin, hay mt th trng mi. Ngay nay, hu
th san xut ra nhng san phm tng t ch khng ch co hai
nh con rt t nhng nha san xut xe hi t giai oan 1920 con
cng ty Anh va an Mach noi trn. Nhng hai cng ty nay hiu
tn tai, trong khi tt ca nhng cng ty san xut h thng in va
th trng ro nht: ho bit hu nh moi nha san xut banh nng,
anh sang cho xe hi hin vn con co mt trn th trng. Cac cng
va ngc lai, moi nha san xut banh nng cung bit ho. Th
ty nay nhng cng ty co c mt ky nng chuyn bit
trng san xut san phm nay khng u ln va hp dn cac
khng phai chu ap lc canh tranh. Chng co ngi mua xe nao
i thu khac nhay vao canh tranh vi hai cng ty trn, chng
lai quan tm n vic ai ch tao ra b phn en trc hay b
nao ma ho vn con thoa man c cac yu cu cua khach hang.
phn thng xe cua ho ca. Tng t, khi cai tn Baedeker a ng
Tng t, Sec du lch vn la mt dch vu ch phat trin manh t
ngha vi sach hng dn du lch, hu nh khng co nguy c
sau Th chin th II, khi ngi ta bt u i du lch nhiu. y
canh tranh cho san phm nay, t ra la n khi co nhng thay i
la loai hnh kinh doanh rt co li do ngi phat hanh Sec gi c
to ln trn th trng. Trong mt nganh hay th trng mi, chin
mt lng tin mt va co th kim c lai sut t s tin o t
228
229
luc ngi s dung mua Sec cho n khi anh ta i Sec ra tin
ky thut (ky thut san xut san phm nay nha san xut nao cung
mt tr lai (khoang thi gian nay co th ln ti vai thang). Tuy
co th bit c) ma da trn nghin cu th trng.
nhin, th trng i vi san phm nay khng u ln thu hut
Chin lc th trng chuyn bit cung co nhng yu cu tng
thm nhng i thu canh tranh mi. Ngoai ra, kinh doanh Sec
t nh ky nng chuyn bit: o la s phn tch mt cach co h
du lch oi hoi phai co mt mang li dch vu toan cu phuc
thng nhng xu hng mi, nganh kinh doanh mi, th trng
vu khach hang, iu ma ngoai Thomas Cook va American Express
mi, cung vi nhng cai tin nht nh (nh trong trng hp
th khng ai co th xy dng c.
Sec du lch); va nhng n lc lin tuc nng cao cht lng san
Th trng chuyn bit c tm thy bng vic xem xet mt
phm, dch vu nhm duy tr v tr dn u a gianh c.
hng phat trin mi nao o va t ra cu hoi: u la c hi
ng thi, chin lc nay cung co nhng han ch tng t.
(trong xu hng trn) co th em lai mt v th c quyn? Cn
Nguy c ln nht cho v th th trng chuyn bit la s thanh
lam g chim c v th o trc nhng ngi khac?. Sec du
cng khi ma th trng nay tr thanh mt th trng chung.
lch khng h la mt phat minh v ai, n gian no cung ch

tng t nh mt loai th tn dung a tn tai hang trm nm
trc o. Cai mi y la vic cung cp Sec du lch theo mt mnh
gia chun nht nh, trc ht cho nhng khach hang cua Cook
va American Express, sau o la cho ai chung. T o, nhng Sec
nay co th i ra tin mt bt c ni u ma hai nha phat hanh
trn co vn phong hay ai ly. San phm nay c bit hp dn
i vi nhng du khach khng mun em theo nhiu tin mt
khi i du lch, va cung khng co quan h tt vi cac ngn hang
c ho phat hanh th tn dung.
Sec du lch ngay nay a tr thanh mt hang hoa rt canh tranh

v nganh du lch a tr thanh mt nganh ai chung va ph bin.
Tng t la trng hp cua san phm nc hoa. Coty mt cng
ty Phap a khai sinh ra nganh san xut nc hoa. Cng ty nay
nhn ra rng Th chin th I a thay i thai cua con ngi
i vi my phm. Trc chin tranh ch nhng phu n b coi la
lng l mi s dung, hay tha nhn co s dung my phm ma
thi. Gia thp ky 20, Coty a co c v tr c quyn trong
nganh my phm ca My va chu u. Cho n nm 1929, th
trng nay vn la mt th trng chuyn bit mt th trng
Trong trng hp hai nha san xut lo nng thng tr th
danh ring cho gii trung va thng lu. Tuy nhin, t sau thi
trng, b quyt cua ho chng qua ch la vic nhn ra rng: vic
k ai suy thoai (1929-1933), th trng nay chuyn thanh mt
lam banh, nng banh a chuyn t nha ring ra cac nha may,
th trng ai chung, vi hai phn oan th trng rt ro rt: mt
c s san xut banh. Sau o ho nghin cu nhu cu cua nhng
danh cho nhng my phm co gia cao, ong goi va phn phi theo
ngi lam banh, t o ch tao ra cac san phm lo nng banh
nhng cach ring bit, va mt danh cho nhng my phm bnh
sao cho ho co th dung chung tip tuc san xut ra cac san
dn, c bay ban khp ni trong cac ca hiu, siu th. Ch trong
phm banh co th ban c cho cac ca hang va cac ba ni tr.
vai nm, th trng chuyn bit ma Coty tng thng tr a bin
Noi cach khac, vic san xut san phm lo nng khng da trn
mt. Tuy nhin, cng ty nay lai khng th quyt nh c vic
230
231
mnh se chon hng nao canh tranh trong hai phn oan th
tao iu kin cho khach hang thc hin c nhng muc ch
trng k trn. Ngc lai, Coty c bam vu vao mt th trng a
cua ho. Chin lc nay t ra cu hoi: u thc s la mt dch
khng con tn tai, va do o, suy thoai mt cach mau chong.
vu, mt gia tr s dung cho khach hang?

My, cac c du lun thch nhn qua tng la mt b gm
s. Tuy nhin, mt b gm s nh vy gia lai hi cao, hn
Tao ra gia tr s dung cho ngi tiu dung
na, ngi tng cung kho bit ngi c tng tht s thch mu
ma g; chnh v vy, cui cung thng la ngi ta... mua tng mt
Trong s cac chin lc khi nghip a c trnh bay t u
mon qua khac. Noi cach khac, co nhu cu y, song gia tr s
chng nay ti gi, muc tiu chung la a ra c mt s cai
dung lai thiu. Lenox China Company, mt cng ty san xut dung
tin nao o. Con trong chin lc sp trnh bay phn nay, ban
cu n ung c trung, a nhn ra y la mt c hi cai tin danh
thn chin lc a la mt s cai tin va sang tao. Trong chin
cho ho. Lenox ra hnh thc ng ky danh cho cac mt hang
lc nay, mt san phm/dch vu vn a co mt trn th trng
gm s cua ho. C gai sp ln xe hoa se lin h vi mt ca hang
se c cai tin, lam mi lai, t o lam thay i gia tr s dung,
cua Lenox va noi cho ho bit c ta cn/thch mt hang g. ng
gia tr va nhng c tnh kinh t cua no. Noi mt cach khac, v
thi, i vi cac khach d am ci co nhu cu tng qua, c du
mt vt cht cua san phm/dch vu th khng co g mi, song v
cung gii thiu ho n ca hang kia. Khi ngi mua qua n ca
mt kinh t th se co nhng net mi me va khac bit i vi san
hang, chu ca hang se hoi nhng cu nh: ng nh tng mon
phm/dch vu o.
qua gia tr khoang bao nhiu tin?, sau o giai thch vi s tin
Tt ca nhng chin lc trnh bay trong phn nay u co mt
o ng co th mua c tai y cac mt hang sau y..., hoc
im chung o la tao ra khach hang muc ch ti hu cua
cu th hn: C du mi a co u cac tach ca ph ri, cai ma c
doanh nghip ma cung la cua bt ky hoat ng kinh t nao. Tuy
ta cn la a s ng trang ming. Kt qua la c du vui,
nhin, lam c iu o, co nhng phng cach khac nhau
ngi tng qua vui, va cng ty Lenox th... vui hn na. Co le
nh sau:
chung ta cung thy: tt ca y ch la s tp trung vao nhu cu
Tao ra gia tr s dung
cua khach hang iu a lam cho cng ty Lenox tr thanh mt
Gia ca
trong nhng cng ty c trung co tc phat trin nhanh nht,
Thch nghi vi thc t xa hi va kinh t cua khach hang
Cung cp nhng gia tr tht s cho khach hang
thanh cng nht.
Gia ca hu nh t co tac dung trong chin lc tao ra gia tr s

dung cho khach hang. Chin lc nay hoat ng c bi vic
232
233
mt cng ty in co tm c nao. Mt trong nhng ly do la vic cac
nh gia
cng ty in c ln khng h thy kha nng nao cua vic ban san
phm may photocopy ca. Theo tnh toan cua ho, gia ban cua san
Trong nhiu nm, gng mt My ni ting nht chnh la gng
phm nay t nht phai la 4.000 la, qua cao so vi chi ph s
mt... King Gillette trn nhng vo hp dao cao ru Gillette ni
dung giy carbon hin thi. Ngoai ra, u t 4.000 la cho
ting, ban khp th gii. Th ma King Gillette khng h la ngi

phat minh ra san phm nay. San phm cua ng cung khng tt
hn nhng san phm cung loai, chi ph san xut thm ch con
cao hn. Tuy nhin Gillette khng h ban li dao cao, thc t
cng ty nay a gn nh cho khng san phm nay cac mc gia
55 cent (ban le) va 20 cent (ban s), tc la khoang mt phn nm
chi ph san xut cua no. Tuy nhin, ng ta thit k san phm dao
cao sao cho ch co th s dung c vi li dao cua cng ty san
xut ma thi. Chi ph san xut li dao la cha ti 1 cent, song
c ban vi gia 5 cent. Do mt li dao cao co th dung 6-7
ln, chi ph cho mi ln cao ru la cha ti 1 cent, tc la ch c
mt phn mi chi ph ra hiu ct toc ma thi.
mt may vn phong nh vy, cn phai co n xin va s chp

thun cua ban giam c v hiu qua s dung cua mt khoan u
t tn kem. Cng ty Haloid (nay la cng ty Xerox) a co nhng
ong gop ln v ky thut trong vic thit k ra san phm may,
song ong gop ln nht cua ho chnh la vic nh gia. Cng ty
nay khng ban san phm may photo, nhng ban cai ma nhng
chic may nay tao ra: cac ban copy. Vi gia 5-10 cent/mt ban
copy, ro rang ngi mua khng cn lam nhng ban xin duyt
chi ngn sach phc tap nh khi phai mua may na. Xac nh
gia may Xerox theo kiu nay (5 cent/mt ban copy) thc s la
mt cai tin thanh cng.
iu ma Gillette lam thc cht la vic nh gia i vi cai ma
Hu ht cac nha cung cp, k ca nhng nha cung cp dch vu
khach hang mua (vic cao ru) ch khng phai nh gia cai ma
cng, u khng h ngh n chin lc nh gia. Tuy nhin, vic
ho san xut ra. Thc ra, khach hang a phai tra nhiu tin hn
nh gia lai cho phep khach hang thanh toan cho cai ma ho mun
cho Gillette: ho co th mua dao cao cac nha san xut khac vi
mua (v du: vic cao ru, mt ban copy tai liu) hn la cai ma
gia 5 la, cung vi li dao tr gia 1-2 cent. Tt nhin la khach
nha san xut tao ra. Tt nhin, cui cung th s tin thanh toan
hang tha bit iu o. Tuy nhin, vic nh gia cua Gillette thc
vn la nh nhau. Tuy nhin, cach thanh toan se c thit k
s co y ngha i vi ho: khach hang tra tin cho mt dch vu (vic
da trn cac nhu cu va thc t cua khach hang, tuy thuc vao
cao ru) ch khng phai cho mt mon nao y. Va vic cao ru
cai ma khach hang thc s mua. Hoc noi cach khac, ngi ta
ma ho co c khi s dung dao cao va li dao cua Gillette se d
nh gia cho nhng g tao nn gia tr cho khach hang, hn la
chu, thoai mai hn nhiu so vi vic i ra hiu ct toc nao o.
nhng g th hin chi ph cua nha cung cp.
Bng sang ch san phm may photocopy cui cung thuc v

mt cng ty nho tn Haloid Rochester, New York ch khng phai
234
235
t v quy trnh va san phm phu hp vi thc tin khach hang
Thc t cua khach hang
a dn ti s ra i cua vic mua hang tra gop. Cyrus McCormick

la mt trong nhiu nha san xut may phuc vu thu hoach mua
S thanh cng i vi cac san phm tua-bin hi nc cua cng
mang My nhu cu cho san phm nay la kha cao. Cyrus va
ty GE trong nhng nm trc Th chin th I chu yu da trn
cac nha phat minh ra cac loai may tng t u nhn ra rng
vic cng ty a hiu ro thc t cua khach hang. Khac vi cac ng
nng dn khng u tin mua ngay nhng san phm nay. Moi
c hi nc chay bng piston, tua-bin hi nc phc tap va kho
ngi bit rng sau 2-3 nm, nhng ngi nng dn se thu hoach
ch tao hn nhiu. Mt nha may in n gian la khng th cung
va co th kim c s tin u thanh toan cho cac loai may
cp san phm nay, ngc lai, ho cn mua mt tua-bin hi nc
nng nghip, song khng co ngn hang nao, vao thi im o,
c mi 5-10 nm, khi cn xy dng mt tram phat in mi. Tuy
dam cho ho vay tin mua may ca. McCormick a ra vic
nhin, ky nng v thit k va lp t tua-bin vn cn c duy
mua hang tra gop va ng ta a thanh cng.
tr tai moi thi im. Do o, nha san xut cn phai lam ca cng
vic t vn cho khach hang cua ho.
Cac nha san xut co thoi quen coi khach hang la nhng ngi
khng co ly tr, theo kiu ma cac nha kinh t va tm ly hoc hay
GE sm nhn ra rng cac khach hang khng th thanh toan
noi v khach hang vy. Thc t khng co khach hang nao la khng
cho dch vu t vn nay, do ho khng c cac Uy ban v dch vu
bit suy xet ca. Ch co nhng nha san xut li bing, khng chu
cng cng cua Lin bang cho phep. GE khng th cng chi ph t
quan tm tm hiu n cac hoan canh va vn cua ho ma thi.
vn vao gia cua san phm tua-bin hi nc iu nay cung khng
Thc t cua khach hang lun khac xa vi thc t cua nha san xut.
c cac Uy ban noi trn ng y. c im cua san phm nay la

c 5-7 nm, lai phai thay mt b canh tua-bin mi, do cung nha
san xut. Cng ty GE la mt t chc theo kiu t vn ky thut
Cung cp gia tr cho khach hang
song ho cn thn, khng goi o la t vn, ma la ban hang tron

goi, va do o khng tnh thm ph cho dch vu nay. San phm
Chin lc cai tin cui cung c trnh bay la chin lc cung
tua-bin hi nc cua GE khng t hn san phm cua cac i
cp gia tr cho khach hang thay v cung cp san phm cua
thu: chi ph t vn va li nhun c tnh vao gia thay cac canh
nha san xut. y ch la bc tip theo cua chin lc coi thc
tua-bin a noi trn. Trong vong 10 nm, tt ca cac nha san xut
t cua khach hang nh la mt phn cua san phm va mt phn
tua-bin hi nc a kp nhn ra iu nay va iu chnh h thng
cua cai ma khach hang mua va tra tin.
nh gia cua ho ging vi GE. Tuy nhin, ho a chm chn va GE

a thng lnh th trng toan cu i vi san phm nay.
Trc o kha lu, trong nhng nm 1840, mt thit k tng
236
Mt cng ty c trung min Trung Ty nc My cung cp hn

phn na th trng san phm du nht dung trong cac xe ui
t, xe tai v.v... cac cng trnh xy dng. Cng ty nay ang canh
237
tranh vi mt s tp oan du nht ln. Cach canh tranh cua ho
h suy ngh mt cach tht s. Cac chin lc o thanh cng v
khng phai bng vic ban san phm du nht, ma bng vic...
chung qua hin nhin (nhng khng ai ngh ra, chng han nh
ban bao him. Cai goi la gia tr i vi cac chu thu xy dng
ai t ra cu hoi khach hang tht s mua cai g? se la ngi
khng phai la du nht ma la vic vn hanh thit b. C mi gi
chin thng trong canh tranh). Thc ra y khng phai la mt
ng h mt thit b may moc nao o khng hoat ng se gy
cuc ua tht s, v co i thu nao khac chay ua vi ban u.
thit hai cho ho hn la chi ph cho du nhn trong sut ca mt
Co th giai thch iu nay th nao?
nm. tt ca moi hoat ng, nha thu lun co th phai chu
Mt ly do chnh la cac kinh t gia va khai nim gia tr cua ho.
nhng khoan tin phat rt ln nu khng hoan thanh cng vic
Tt ca cac sach v v kinh t hoc u ch ra rng khach hang
ung thi han. Nha san xut du nhn co quy m trung bnh
khng mua mt san phm ma mua cai ma san phm o em lai
noi trn cung cp cho khach hang cua ho cac chu thu xy dng
cho ho. Sau o, nhng sach v nay lp tc ch quan tm n gia
mt ban phn tch nhu cu bao tr thit b s dung trong xy
ca cua san phm ma thi (gia ca, c nh ngha nh la s tin
dng; sau o la mt k hoach chi tit v bao tr vi chi ph c
ma khach hang thanh toan co th s hu san phm/dch vu
nh hang nm. ng thi, ho am bao cho khach hang rng cac
o). Va nh th, cai ma san phm mang lai cho khach hang...
thit b, may moc hang nng cua khach hang se khng b h hong
khng bao gi c cp tr lai na. Tht khng may la cac
va ngng hoat ng vt qua mt s gi nht nh trong mt
nha cung cp (ca san phm va dch vu) lai lun nghe theo li
nm do cac vn lin quan n du nhn. ng nhin, trong
khuyn cua cac nha kinh t hoc.
k hoach nay du nhn c ch nh s dung lun la san phm

cua chnh cng ty o. Vn la khach hang (cac chu thu xy
dng) khng mua san phm du nhn, ma mua s vn hanh n
nh, khng truc trc cua cac may moc, thit b iu thc s
quan trong va co gia tr vi ho.
Noi san phm A co chi ph la X la la co y ngha. Noi chung

ta cn ban san phm vi mc gia la Y la co th bu p chi
ph san xut, chi ph vn va t o kim c li nhun cn thit
cung rt ung. Tuy nhin, t hai cu trn ma i n kt lun ...
va do o, khach hang cn tra mt khoan tin Y la cho mi san
Cac vn trnh bay y dng nh la qua ro rang va hin
phm A th lai... hoan toan v ngha. Thc ra, lp lun phai nh
nhin. Phai chng, ai co chut xu thng minh u co th ngh ra
sau: S tin ma khach hang tra cho mi san phm A phai th
va ap dung thanh cng nhng chin lc tng t? Tuy nhin,
hin la Y la cho chung ta. Tuy nhin, cach thc ma khach hang
hnh nh cha e cua kinh t hoc h thng David Ricardo a
tra tin phai tuy thuc vao cach nao co y ngha, hp ly i vi
tng noi: Li nhun khng c tao ra bi s thng thai khac
ho; phu thuc vao cai ma san phm em lai cho ho, cai phu hp
thng, ma bi s... ngu dt khac thng. Cac chin lc k trn
vi thc t cua ho; va cai ma ho coi la gia tr.
thanh cng khng h bi chung xut sc, ni tri g, ma bi v

cac doanh nghip, cac nha cung cp hang hoa va dch vu khng
238
Ban thn, gia ca khng phai la nh gia, cung khng phai la

gia tr.
239
Gia ca khng phai la g khac ma chnh la... marketing c ban.

Khi u bng gia tr s dung cua khach hang, vi iu ma khach
hang mua, vi thc t cua khach hang, va vi cai ma khach hang
coi la gia tr o chnh la marketing! Nhng tai sao sau bn
thp ky rao giang v marketing ma hu nh vn khng co nha
cung cp nao chu thc hanh marketing thc s th... ti khng
sao hiu ni. S tht la cho n nay, bt c ai s dung marketing
lam c s cho chin lc se co kha nng at c v tr dn u
trong th trng hay trong nganh mt cach nhanh chong, va hu
nh khng co rui ro g ang k.
240
II.
CA NHN
241
PHAI REN LUYN TR NN HIU QUA
13.
PHAI REN LUYN
TR NN HIU QUA
him vu cua nha quan ly la phai tr nn hiu qua. Du anh

ta lam vic mt doanh nghip, mt bnh vin, mt c quan
chnh phu hay mt trng ai hoc, th iu ky vong nha quan

ly vn la thc hin cng vic ung n. Ngi ta ky vong nha
quan ly phai lun hiu qua trong cng vic.
Tuy nhin, tnh hiu qua lai vng mt trong rt nhiu nha quan
ly. S thng minh, kha nng sang tao hay kin thc u khng
phai la him nhng ngi nay; nhng co qua t s lin h gia
chung vi tnh hiu qua. Nhng ngi thng minh thng lai kem
hiu qua mt cach ang ngac nhin, ho khng nhn ra rng s
thu hiu vn hoan toan cha phai la mt thanh tu g ang
k, rng s thu hiu ch co th tr thanh tnh hiu qua thng
qua mt qua trnh lao ng vt va va co h thng. Ngc lai, trong
t chc co nhng ngi cn cu nhng rt hiu qua, thng vt
ln trn nhng ke thng minh sang lang lun bn tm suy ngh
v oc sang tao, nh chu Rua chm chap v ch trc chu Tho
trong cu chuyn ngu ngn xa.
242
243
Tnh thng minh, kha nng tng tng va sang tao, kin thc
mt phn rt nho trong s lao ng, va chung ta a coi tnh hiu
u la nhng ngun lc quan trong, song chnh tnh hiu qua
qua nh la phm cht ng nhin cua ho. Chung ta thc s a
mi co kha nng bin chung thanh kt qua trong cng vic. Con
da vao ngun cung cp t t nhin: mt s rt t ngi, trong
ch co nhng ngun lc noi trn (ma khng co tnh hiu qua) th
bt ky lnh vc nao, co kha nng bit nhng iu ma tt ca nhng
ch la nhng han ch cho kt qua co th at c ma thi.
ngi khac phai hoc tp vt va mi hiu c!

Ngoai ra, trc y ch co mt phn trong s t oi cac lao ng
co kin thc lam vic bn trong cac t chc. a s ho lam vic
Tai sao chung ta cn tnh hiu qua trong cng vic

Tt ca dng nh u ro rang. Nhng tai sao ngay trong thi
ai ma hang nui sach v ban v nhng kha canh khac nhau trong
cng vic cua nha quan ly, ngi ta lai hu nh chng y n
tnh hiu qua cua anh ta?
Mt ly do co th nu ra la vic tnh hiu qua ch la cng ngh
ring bit cua nhng ngi lao ng co kin thc trong mt t
chc; ma nhng ngi nh vy th mai n gn y vn cha co
nhiu.
i vi nhng cng vic ph thng (lao ng chn tay) chung
ta ch cn hiu nng, tc la kha nng lam tt cng vic c giao
hn la hiu qua. Cng vic cua mt lao ng ph thng co th c
anh gia bng s lng va cht lng cua mt san phm cui cung
cu th, v du mt i giay. Trong mt th ky gn y, chung ta a
hoc c cach o lng hiu nng va cach xac nh cht lng
trong cac lao ng ph thng n mc chung ta co th nng cao
u ra cua cac cng nhn dang nay mt cach ang k.
Trc y nhng lao ng chn tay du la nhng th may
hay nhng chin s ni tin tuyn u chim a s trong moi t
chc. Cn rt t ngi co tnh hiu qua: o ch la nhng ngi
lanh ao va ra mnh lnh cho ngi khac lam theo. Ho ch chim
244
di t cach ca nhn hay chuyn gia, vi s giup thng la

cua mt ngi phu ta la cung. Nh th, tnh hiu qua hay vic
thiu tnh hiu qua ch lin quan va co anh hng n chnh ho
ma thi.
Ngay nay, cac t chc da trn kin thc la thc t hin nhin
va ph bin. Xa hi hin ai la tp hp cua cac th ch, t chc
co quy m ln. Trong cac t chc o, ngi lao ng co chuyn
mn va kin thc cang ngay cang ong vai tro trung tm, then
cht, ong gop nhiu hn cho t chc cua ho. Ngay nay, tnh hiu
qua khng con c coi la ng nhin, ma cung khng th b
xem nhe, bo qua c na.
Cac h thng o lng va kim tra i vi cac cng vic lao
ng chn tay khng th ap dung c i vi lao ng tri thc.
Lam vic mt cach ung n chnh la cai lam cho cng vic da
trn kin thc tr nn hiu qua. Khng co thc o nao cua
cac cng vic chn tay co th dung cho cac cng vic kin thc
ca.
Khng th quan ly hay giam sat cht che i vi ngi lao ng
co kin thc, ch co th h tr ho ma thi. Tuy nhin, nhng lao
ng nay phai t hng mnh v thanh tch va ong gop, tc la
hng v tnh hiu qua trong cng vic.
245
Mt tranh vui trn bao The New Yorker gn y ve hnh mt

vn phong, ngoai ca treo bin CHAS. SMITH, GIAM
CNG TY XA BNG
C BAN HANG,
AJAX. Tng trong phong trng trn, ngoai dong
Ai la nha quan ly?
ch ln THINK (suy ngh). Ngi an ng trong phong ngi t

chn ln ban va... hut thuc, thi khoi ln trn nha! Bn ngoai co
Moi lao ng tri thc trong t chc hin ai u la mt nha
hai ngi an ng i ngang, ngi no hoi ngi kia: Lam sao
quan ly nu, do v tr va kin thc cua mnh, anh ta chu trach
bit chc la Smith co ngh v... xa bng hay khng?.
nhim ong gop vao kha nng hoat ng va tao ra kt qua cua
Ngi ta co th khng bao gi bit chc mt ngi lao ng tri

thc ngh g trong u, o la cng vic cu th cua anh ta, la hanh
ng cua anh ta.
ng lc lam vic cua anh ta tuy thuc vao tnh hiu qua
kha nng at thanh tch trong cng vic. Nu thiu tnh hiu qua
th tnh cam kt va ong gop cua anh ta se sm lui tan, anh ta se
ch con la mt ngi i lam theo ung gi gic ma thi!
Ngi lao ng tri thc khng tao ra mt san phm cu th, ma
tao ra kin thc, thng tin, y tng. T thn nhng san phm
nay th khng co y ngha. Mt ngi khac, cung la mt lao ng tri
thc, se tip nhn chung nh la u vao va chuyn chung thanh
nhng san phm u ra. Tr thng minh v ai nht ma khng
ap dung vao hanh ng hay hanh vi th cung v dung. V th, ngi
lao ng tri thc cn lam mt iu g o ma ngi lao ng chn
tay khng cn lam. Anh ta phai cung cp tnh hiu qua, anh ta
khng th trng ch vao gia tr s dung cua san phm nh cac
san phm thng thng (v du, mt i giay) vn co.
Ngi lao ng tri thc nay tr thanh mt yu t san xut quan
trong trong cac nn kinh t phat trin nht, co tnh canh tranh
cao nht.
t chc. Kha nng o co th la a ra mt san phm mi hay

tng th phn i vi doanh nghip; cung cp dch vu chm soc
bnh nhn mi cua mt bnh vin v.v... Ngi lao ng tri thc
phai ra quyt nh ch khng ch tha hanh, anh ta phai chu
trach nhim i vi cac ong gop cua mnh. Do co kin thc, anh
ta c ky vong se a ra nhng quyt nh tt hn. Anh ta cung
co th b sa thai hay cach chc; song mt khi co cng vic th
anh ta co th nm gi cac muc tiu, tiu chun, s ong gop
cho t chc trong tay mnh!
iu nay c th hin trong cuc phong vn mt ai uy b
binh My trn chin trng. Khi c phong vin hoi, Lam sao
anh co th gi c quyn ch huy trong tnh hnh phc tap nh
hin nay?, anh ta noi, Xung quanh y ch co ti la co trach
nhim. Tuy nhin, nu binh lnh di quyn gp ke thu va khng
bit phai x tr ra sao th ti cung qua xa ho va khng th giup
g c. Hanh ng cua ho hoan toan tuy thuc vao s anh
gia tnh hnh cua chnh ban thn ho. Trach nhim thuc v ti,
song quyt nh lai thuc v bt c ai co mt trn chin trng
vao thi im y. Dng nh trong mt cuc chin tranh du kch,
moi qun nhn u tr thanh mt nha quan ly.
Cng vic da trn kin thc khng th c xac nh qua s
lng, hay chi ph, ma phai xac nh qua kt qua. Quy m cua
246
247
nhom va quy m cua cng vic quan ly khng h bt buc phai
cua t chc cua ng ta. Nha hoa hoc o co ma cung co th khng
tng ng nhau.
co chc danh quan ly nao trong t chc. Tng t, quyt nh
V du, co nhiu nhn vin nghin cu th trng co th tao ra
anh gia mt san phm trong s sach k toan cng ty co th
kt qua tt hn da trn tp hp cua s thu hiu cng vic va
thc hin bi mt pho chu tch cng ty, ma cung co th bi mt
tr tng tng, giup cng ty co kha nng thanh cng. Nu c
nhn vin tre. Va iu nay ang xay ra moi lnh vc trong cac
nh vy th s u t hai trm nhn lc cung la xng ang. Tuy
t chc ln hin nay.
nhin, nha quan ly cung co th bu u bu c bi nhng vn
Ti goi nhng ngi lao ng tri thc la nhng executive. Ho
cua hai trm ngi lao ng di quyn; anh ta se rt bn
co th la nha quan ly hay nhng chuyn gia, do v tr hay kin
rn vi cng vic quan ly va khng con thi gian cho cng vic
thc cua ban thn, c ky vong ra cac quyt nh trong qua
nghin cu th trng va nhng quyt nh quan trong na. Bn
trnh lam vic, nhng quyt nh co anh hng ln hoat ng va
rn vi hang ng nhng con s va giy t s sach, anh ta chng
kt qua cua toan b t chc. Ho khng h chim a s trong cac
con thi gian t ra nhng cu hoi nh Khi noi th trng cua
lao ng tri thc, bi trong b phn nay vn co nhng cng vic
chung ta, chung ta ham y g?. Kt qua rt co th la, sau mt
khng co ky nng, hay lp i lp lai. Nhng s lng thc s cua
thi gian khng chu y n nhng thay i trn th trng, vic
nhng ngi nay chc chn phai nhiu hn rt nhiu so vi cac
kinh doanh cua cng ty co th i xung.
con s th hin trong s t chc cua cac cng ty!
Nha quan ly nghin cu th trng cua mt cng ty khac, khng
y la iu u tin cn nhn ra, khi chung ti quan sat thy
h co nhn vin di quyn, cung co th co hoc khng co hiu
hang loat c gng lp ra nhng thang cng nhn va khen thng
qua mt cach tng t. Anh ta co th la ngun kin thc, va vi
ngang nhau danh cho cac nha quan ly va cac chuyn gia ong
tm nhn xa trng rng, anh ta se lam cho cng ty cua mnh phat
gop ca nhn cho t chc. Tuy nhin, iu t ai nhn ra la co bao
trin. Hoc anh ta co th s dung qua nhiu thi gian vao nhng
nhiu ngi trong cac t chc ngay nay cn a ra cac quyt nh
chi tit vun vt va tr nn kem hiu qua.
vi tm anh hng ln lao, quan trong. Kin thc cung co thm
Trong cac t chc kin thc, lun co nhng ngi khng co chc
quyn hp phap nh v tr vy! Cac quyt nh nh th, v vy,
danh quan ly nhng vn ong gop nh mt nha quan ly vao
cung cung loai vi cac quyt nh ma nha quan ly cp cao a ra.
thanh cng cua t chc. Tt nhin him co nhng trng hp nh
Ngay ca mt cp quan ly bc thp nht ngay nay cung phai
trn chin trng, khi ma bt ky luc nao mt thanh vin cua
lam nhng cng vic tng t nh mt vin chu tch cng ty hay
mt nhom cung co th phai ra mt quyt nh co anh hng sng
mt ngi ng u mt c quan chnh phu. o la: lp k hoach,
con n ca nhom! Tuy nhin, mt nha hoa hoc lam vic trong
t chc, lin kt, ng vin (tao ng lc), va o lng kt qua.
phong th nghim khi quyt nh i theo mt hng th nghim
Du quy m hoat ng cua anh ta han ch, song nhng vic anh
nao o a thc s ra mt quyt nh anh hng n ca tng lai
ta lam vn th hin ht phm cht cua mt nha quan ly.
248
249
Tng t, mi ngi ra quyt nh cung lam cung mt loai cng
2. Nha quan ly buc phai tip tuc vn hanh tr phi anh ta
vic vi chu tch cng ty hay giam c. Anh ta la nha quan ly
thc hin nhng hanh ng tch cc nhm thay i thc t lam
ngay ca khi chc nng hay cai tn cua anh ta khng h c ghi
vic. Vn chnh nm thc t xung quanh nha quan ly. Tr
trn s t chc hay danh ba in thoai ni b cua cng ty!
phi anh ta chu ng thay i no, bng nhng hanh ng cu th,
Va du ban co la CEO hay mt ngi mi vao ngh, ban cung

cn phai tr nn hiu qua.
th dong chay lin tuc cua cac s kin se quyt nh nhng iu

lin quan n anh ta va nhng vic anh ta se lam. Phu thuc vao
dong chay cac s kin noi trn hoan toan phu hp vi hoan
canh lam vic cua mt bac s. Khi hoi bnh nhn Tai sao ng i
Thc t quan ly
kham?, bac s ky vong bnh nhn noi cho bit iu lin quan
n cng vic cua ng ta. Khi bnh nhn k bnh, ng ta a noi
Thc t cng vic cua nha quan ly va oi hoi tnh hiu qua,
va lam cho kho at c tnh hiu qua. Tht s nu chung ta
khng hoc tp va ren luyn tr nn hiu qua, th thc t se x
y chung ta vao tnh trang tht bai ma thi.
cho bac s bit u la khu vc u tin, da vao o bac s quyt

nh cn phai lam g cho bnh nhn.
Tuy nhin, cac s kin (ch cha noi la cac vn ) chng h
noi iu g cho nha quan ly ca. Nha quan ly trong t chc lin
Co bn iu kin thc t chu yu ma mt nha quan ly khng
quan n mt mi trng phc tap hn nhiu. Khng co g chng
th kim soat c, mi iu kin o u gn kt vi ban thn t
to cho ho bit s kin nao la quan trong va lin quan, s kin
chc va cng vic cua anh ta, khin anh ta buc long phai chp
nao la khng quan trong ca! Noi chung, khng co manh mi
nhn sng chung vi lu. Ca bn iu kin thc t nay u gy
nao co ch nh li k bnh cua bnh nhn cho bac s ca!
sc ep ln kt qua va hoat ng.

1. Thi gian cua nha quan ly co xu hng tuy thuc vao nhng
ngi khac. Nu th nh ngha anh ta qua cng vic, co th noi
vui rng y la mt tu nhn cua t chc. Ai cung co th xen vao
thi gian cua anh ta, va thc t din ra ung nh vy. Ma nha
quan ly u co th lam g khac c. Khac vi bac s, anh ta chng
th tho u ra khoi ca va noi vi y ta, Trong na gi ti ti
khng tip ai u nhe!. in thoai cua anh ta co th reo bt ky
luc nao: t khach hang, t sp, hay t mt ai o, va na gi ng
h cua anh ta tri qua ngay lp tc!
250
Nu nha quan ly mc cho dong chay cac s kin quyt nh

nhng vic anh ta lam th anh ta se phung ph ht thi gian cho
cac hoat ng mang tnh chc nng, vn hanh trong t chc. Anh
ta co th lam vic rt tt, nhng ro rang anh ta a lang ph kin
thc, kha nng va ca chut t tnh hiu qua ma mnh co c. iu
nha quan ly cn la cac tiu chun giup anh ta tp trung vao nhng
vic tht s quan trong, tc la s ong gop va kt qua, ngay ca
khi nhng tiu chun nay khng th tm ra trong dong chay cac
s kin.
3. iu kin thc t th ba lam han ch tnh hiu qua cua nha
251
quan ly la vic anh ta thuc v mt t chc. iu nay co ngha la
nh nh la mt ngi tiu dung hang hoa/dch vu da trn cung
anh ta ch tr nn hiu qua nu nh va khi ma nhng ngi khac
cu th trng. Trong nn kinh t k hoach, chnh phu quyt nh
s dung nhng g anh ta ong gop. T chc la phng tin nhn
cung cu. Trong ca hai trng hp, ngi ra quyt nh vn
sc manh cua ca nhn ln! T chc ly kin thc cua anh ta, s
lun bn ngoai doanh nghip.
dung no nh mt ngun lc, mt s ng vin, va cung nh la
iu xay ra bn trong t chc la chi ph va n lc. Trong kinh
tm nhn cua nhng lao ng tri thc khac. Cac lao ng tri thc
doanh, trung tm li nhun ch la mt cach noi cho ep ma thi,
thng t khi hoa hp, n khp vi nhau, mi ngi trong s ho
thc cht o la cac trung tm n lc. T chc cang t phai tao
co ky nng va quan tm ring. Mi ngi cn s dung san phm
ra kt qua th cang thc hin tt hn cng vic cua mnh. Tn
cua ngi khac tao ra.
100.000 lao ng san xut xe hi hay st thep phuc vu nhu
Thng thng ngi quan trong nht i vi tnh hiu qua cua
cu khach hang ch th hin s kem hoan hao v ky thut ma
mt nha quan ly khng phai la nhng ngi ma anh ta trc tip
thi. Cang t ngi, cang t hoat ng bn trong th t chc cang
iu hanh. Ho lai la nhng ngi cp trn, hoc trong nhng
tr nn hoan hao v mt ly do tn tai cua no: phuc vu cho mi
lnh vc khac. Nu nha quan ly khng tip cn c vi nhng
trng.
ngi nay va lam cho s ong gop cua anh ta tr nn co ch cho
Mt t chc la mt b phn cua xa hi, no hoan thanh vai tro
ho ln cng vic cua ho, anh ta se khng h co tnh hiu qua trong
cua mnh bng nhng ong gop cho mi trng bn ngoai no.
cng vic.
T chc cang ln manh va thanh cng th cac s kin bn trong
4. Cui cung, nha quan ly thc s bn trong mt t chc.

Moi nha quan ly u coi bn trong t chc la thc t gn gui,
sat sn nht. Cai nhn ra bn ngoai t chc cua ho thng thin
lch, nhiu khi ho khng bit iu g a xay ra bn ngoai na!
Thng tin v vic xay ra bn ngoai thng n vi nha quan ly
qua mt mang loc la cac bao cao, tc mt dang thng tin c
x ly trc theo cac tiu chun cua t chc.
Ngoai ra, khng co kt qua tn tai bn trong t chc. Tt ca
cac kt qua u nm bn ngoai t chc. V du, kt qua kinh doanh
c tao ra bi khach hang: ngi chuyn chi ph ln n lc cua
doanh nghip thanh doanh s va li nhun thng qua hanh vi
mua hang. Trong nn kinh t th trng, khach hang ra cac quyt
252
no cang thu hut s quan tm va nng lng cung nh n lc

cua nha quan ly, loai bo nhim vu thc s va tnh hiu qua thc
s cua anh ta trong mi trng bn ngoai.
Ngay nay, s ln ngi cua may tnh va cng ngh thng tin a
lam gia tng mt nguy c: may vi tnh co th x ly cac d kin
nh lng mt cach chnh xac, vi tc cao. Tuy nhin, ngi
ta ch co th nh lng nhng g xay ra bn trong t chc: chi
ph, san xut, bao cao, thng k v.v... Cac s kin bn ngoai ro
rang khng co sn di dang mu biu ( may tnh x ly c)
cho n khi qua tr khng lam g c na.
Ly do cua tnh trang trn khng phai la do kha nng thu thp
thng tin i vi cac s kin bn ngoai kem hn kha nng ky thut
253
cua may tnh. Nu o la ly do th chung ta ch cn y manh
dung qua mc may tnh. Ma may tnh ch co th x ly cac iu
nhng n lc v thng k, va ban thn may tnh cung co th giup
kin, tnh hung a xay ra trc o. Nu nha quan ly khng y
chung ta rt nhiu trong han ch mang tnh ky thut nay. Vn
thc va n lc hng v cam nhn nhng thay i trong mi
nm ch cac s kin quan trong va lin quan bn ngoai u
trng bn ngoai t chc, th phn bn trong t chc se ngn
mang tnh nh tnh, khng th nh lng c. Chung vn cha
can anh ta tip cn vi thc t mt cach hoan hao nht.
la nhng d kin, bi mt d kin la mt s kin ma ngi ta a
Trn y la bn thc t ma nha quan ly khng thay i c.
xac nh, phn loai va trn ht la lam cho no tr nn lin quan.
Chung la nhng iu kin cn thit cho s tn tai cua anh ta.
Ngi ta cn co mt khai nim trc khi co th nh tnh. Trc
Tuy nhin, nha quan ly cn hiu ro rng anh ta cn co nhng n
ht cn rut ta t hang loat hin tng khac nhau mt kha canh
lc c bit tr nn hiu qua.
cu th nao o ma ngi ta co th goi tn va sau o nh lng.

Nhng s kin tht s quan trong bn ngoai khng phai la
nhng xu hng, ma la nhng thay i trong cac xu hng.
Li ha cua tnh hiu qua
Chnh chung quyt nh thanh bai trong tng lai cua t chc
va cac n lc cua no. Tuy nhin nhng thay i o cn phai c
Tng cng tnh hiu qua co th la cach thc duy nht ma
cam nhn, chung khng th cn o ong m hay phn loai
chung ta co th hy vong lam tng mc hoan thanh cng vic
cu th! May vi tnh la mt c may logic, o va la im manh
va thanh tch cua nha quan ly.
va la im yu cua no. Cac s kin quan trong bn ngoai t
Tt nhin chung ta co th s dung nhng ngi vi kha nng
chc khng th x ly bi may tnh hay bt c mt cng cu logic
va kin thc cao hn nhiu, va ti tha nhn rng khng th ky
nao. Trong khi o, cam nhn cua con ngi, vn khng my logic,
vong nhiu vao nhng n lc trong hai lnh vc nay. Nhng chung
lai co th la im manh va cn thit trong nhng trng hp nay.
ta khng th san sinh ra mt th h siu nhn nh vy, ma phai
Nguy c y la khi nha quan ly coi thng cac thng tin
vn hanh t chc vi nhng con ngi ma chung ta ang co.
khng th x ly theo logic va ngn ng cua may tnh, bo qua cac
Cac sach v v phat trin nha quan ly lun a ra hnh anh
s kin ma ch chu y n cac d kin (co c sau khi mt s
v nha quan tr trong tng lai, vi hang loat ky nng xut sc,
kin a xay ra). Khi lng thng tin s ma may tnh x ly co
t kha nng phn tch, ra quyt nh, n ky nng lam vic vi
th can tr s tip cn thc t cua chung ta!
moi ngi, oc sang tao v.v... Dng nh iu ngi ta mong mun
Co le ri y th may tnh cng cu quan ly hu hiu nht hin
la mt thin tai v moi mt, ma thin tai th... lun him hoi trn
nay se khin nha quan ly y thc c vic xa ri thc t cua
cuc i nay! V vy, chung ta anh bng long vi nhng con
ho, t o danh nhiu thi gian hn cho mi trng bn ngoai t
ngi ch gioi v mt kha canh nao o, va thiu hu ht nhng
chc. Con hin tai th chung ta vn ang b hanh ha bi s lam
phm cht cn thit khac.
254
255
Chung ta se phai hoc cach xy dng t chc sao cho bt ky ai
Ro rang nhng lnh vc trn u qua rng ln vi bt c ai, k
co kha nng trong mt lnh vc nao o u co kha nng vn dung
ca khi ngi o ch tp trung vao mt lnh vc ma thi. Thm
kha nng cua ho vao cng vic. Nhng khng th ky vong at
ch cac hoc gia cung ch nghin cu mt vai phn nhanh nho cua
c thanh tch nh mong i bng cach nng cac tiu chun
mt nganh va khng th bit ht nhng kin thc trong phn con
v kha nng, ch cha noi n vic trng ch vao mt thin tai
lai cua chnh nganh hoc o.
nao o nh a noi trn y. Cn m rng pham vi hoat ng

cho thanh vin t chc bng cac cng cu lam vic cua ho, hn la
mt bc nhay vot trong kha nng.
Tuy nhin, ti khng co y noi rng chung ta khng cn bit

nhng kin thc c ban cua moi lnh vc noi trn!
Mt trong nhng im yu cua thanh nin co hoc vn ngay nay
iu tng t cung ap dung vi kin thc. Du ngi ta co cn
la vic ho bng long t gii han hiu bit cua mnh vao mt lnh
nhng con ngi co kin thc cao hn n u i na th nhng
vc chuyn mn han hep nao o, khng mun nghin cu thm
n lc co c iu o vn ln hn nhiu so vi kt qua co
nhng g bn ngoai lnh vc o. Tt nhin, mt k toan khng
c.
cn bit chi tit v lnh vc quan h con ngi, va mt ky s
Trc y, khi cac nghin cu v hoat ng cua t chc ln
cung khng cn bit cach quang cao cho mt thng hiu mi.
u xut hin, mt s nha thc hanh tre a cng b cac tiu
Nhng mt ngi cn phai bit t ra la nhng iu c ban nht
chun cua mt nha nghin cu hoat ng t chc trong tng
v cac lnh vc khng phai la chuyn mn cua mnh, v nhng
lai, theo o ho m ta mt ngi bit va co th lam hu nh moi
kin thc o vn h tr cho cng vic cua ban.
vic trong cac lnh vc kin thc cua con ngi. Theo mt nghin
cu, nha nghin cu hoat ng t chc cn co kin thc nng
cao trong khoang 62 nganh khoa hoc t nhin va nhn vn! Theo
ti, nu chung ta co c mt ngi nh th ma ch s dung
nghin cu v mc hang lu kho hay lp chng trnh san
xut cho mt t chc th tht la mt s ph pham to ln!
Mt s chng trnh phat trin nha quan ly t tham vong hn
cung yu cu ho co kin thc cao trong mt s lnh vc chu yu
nh k toan, nhn s, marketing, gia ca, phn tch kinh t, cac
khoa hoc hanh vi nh tm ly hoc, va mt s nganh khoa hoc t
nhin! Ngoai ra chung ta con cn nhng ngi hiu v cng ngh
hin ai, tnh phc tap cua nn kinh t th gii, va ca cac chnh
phu na!
256
o chnh la c im cua nhng chuyn gia noi chung, nhng

ngi nay tht s cung khng phai la nhiu. Thay vao o, chung
ta phai s dung tt hn nhng ngi ch gioi v mt mt chuyn
mn nao o. iu nay ngha la tng tnh hiu qua. Noi cach khac:
nu khng tng c lng cung cua mt ngun tai nguyn nao
o th phai tm cach tng san lng cua ngun tai nguyn o.
Tnh hiu qua chnh la mt cng cu giup cho ngun lc kha nng
va kin thc tao ra kt qua nhiu hn, tt hn.
V th, tnh hiu qua cn phai c u tin cao, do nhng nhu
cu cua t chc. La cng cu cua nha quan ly nhm hng ti
thanh tu va kt qua hoat ng, tnh hiu qua cn c chu y
va quan tm hn moi th khac.
257
co th ong gop va tao ra kt qua hay khng, hay nha t vn ch
Liu tnh hiu qua co th hoc c khng?

Nu tnh hiu qua cung la mt nng khiu bm sinh nh nng
khiu hi hoa hay m nhac th chung ta se rc ri to, v chung ta
bit rng ch mt s rt t ngi co c nhng nng khiu o.
Khi o, chung ta anh phai danh thi gian tm ra nhng ngi
co nng khiu o va ao tao ho phat trin ti a tai nng
cua mnh. Nhng se khng sao tm u nhng ngi nh vy cho
cac nhim vu quan ly trong xa hi ngay nay! Tht s, nu tnh
hiu qua la mt nng khiu bm sinh nh vy th nn vn minh
cua chung ta ngay nay se tr nn d b tn thng hn bao gi
ht, bi y la nn vn minh cua cac t chc vi quy m ln,
cn phu thuc vao mt lng cung ln cac nha quan ly hiu qua.
Nhng nu nh tnh hiu qua la cai g o co th hoc c th
cac cu hoi cn t ra la: tnh hiu qua gm nhng g? Cn hoc
nhng g tr nn hiu qua? Vic hoc tnh hiu qua thuc loai
hoc nao? o co phai la kin thc mt dang kin thc cn phai
hoc mt cach h thng va qua nhng khai nim? Hay o la mt
ky nng, mt thc hanh ma ta co th hoc c thng qua vic
lp i lp lai mt s hanh ng n gian cu th?
Ti a t ra nhng cu hoi nay trong nhiu nm. La mt nha
t vn, ti tng lam vic vi nhiu nha quan ly trong cac t chc.
Tnh hiu qua quan trong vi ti trn hai phng din. Mt la,
mt nha t vn phai co hiu qua, hoc anh ta se chng la g ca,
bi anh ta ch co vu kh la kin thc ma thi. Hai la, ngay ca
lam tng thm chi ph cua t chc ma thi.

Ti sm nhn ra rng khng co tnh cach ca nhn hiu qua
nao ca. Nhng nha quan ly hiu qua ma ti gp co kin thc,
tnh cach, quan tm va phong cach lam vic rt khac nhau. Noi
chung, ho khac nhau trn hu ht moi phng din cua con ngi.
im chung duy nht cua ho la kha nng thc hin nhng cng
vic mt cach ung n.
Trong s nhng nha quan ly hiu qua ma ti a tng gp va
lam vic, co mt s ngi mang phong cach lanh ao, song cung
co nhng ngi rt nham chan, chng gy c s chu y nao
trong am ng ca! Tnh cach cua ho a dang: hng ni hay
hng ngoai, vui ve, d chu hay lo u, kho gn, ch ky hay rng
rai... Co ngi quan tm rng n nhiu tai, nhng cung co
nhng ngi ch quan tm n lnh vc hep cua ho ma thi. Co
ngi thch s dung phn tch va logic, ngc lai co ngi chu
yu da vao cam nhn va trc giac. Noi chung, nh nhng bac
s, giao vin hay ngh s, cac nha quan ly hiu qua cung rt khac
nhau v nhiu mt.
Cai ma tt ca nhng nha quan ly hiu qua u co la nhng
thc hanh lam cho chnh ho va nhng cai ho co tr nn hiu qua.
Nhng thc hanh o la ging nhau, du cho ho co lam vic trong
t chc nao i na. Mt nha quan ly khng tun thu nhng thc
hanh o se chc chn thiu tnh hiu qua, du anh ta co kin thc,
thng minh, tr tng tng, chuyn mn... cao n u i na.
nha t vn hiu qua nht cung phai da vao nhng ngi trong
Noi cach khac, tnh hiu qua la mt thoi quen, mt tp hp
t chc ma anh ta ang t vn hoan thanh bt c cng vic
cac thc hanh. Ma cac thc hanh th lun lun co th hoc c.
g. Tnh hiu qua do o se quyt nh liu cui cung nha t vn
Mi trng th chung n gian, mt a tre cung co th hiu mt
258
259
TP TRUNG VAO S ONG GOP
thc hanh khng kho khn g. Tuy nhin lam cho tt, cho
thanh thuc th rt kho. Chng han, ban cn hoc thuc bang cu
chng cho n khi cac kt qua n vi ban tc khc, khng cn
ngh ngi, bin chung tr thanh mt thoi quen n su vao tr oc.
iu nay ch co th at c bng vic luyn tp lin tuc ma thi.
Hay thc hanh bng vic ap dung iu ma trong tc gin, c
14.
giao day piano cho ti khi ti con be a noi: Co th khng bao

gi em chi nhac Mozart c nh Arthur Schnabel, nhng khng
co ly do g em lai khng chi c cac gam nh ng ta ca. iu
ma c giao ti qun khng thm vao hay co le iu nay la ng
nhin vi ba la vic chnh nhng ngi chi dng cm gioi
nht cung khng th chi nhac Mozart theo ung cach ho a tng
chi, tr phi ho luyn tp gam hang ngay!
Do o, khng co ly do g ma mt ngi bnh thng lai khng
th luyn tp c mt kha nng nht nh trong mt thc hanh
nao o. Tr nn thanh thao hay iu luyn co th kho khn, do
iu nay oi hoi tai nng c bit. Song co tnh hiu qua th
cai chung ta cn ch la kha nng ma thi.
ha quan ly hiu qua lun tp trung s quan tm vao s ong
gop. Anh ta hng suy ngh v cac muc ch ra. Cu hoi
t ra la, Ti co th ong gop g nhm anh hng n thanh

tch va kt qua cua t chc ma ti phuc vu?. Sc ep i vi anh
ta la trach nhim.
Vic tp trung vao s ong gop chnh la cha khoa cua tnh
hiu qua trong cng vic (ni dung, cp , tiu chun va anh
hng cua cng vic o), trong quan h cua mt ngi vi ngi
khac (ng nghip, cp trn, cp di), trong vic s dung cac
cng cu nh hi hop, bao cao.
Hin nay, ai a s moi ngi lai tp trung vao mt hng khac.
Ho quan tm n cac n lc hn la kt qua. Ho lo lng v nhng
cai ma t chc va cp trn n ho, cn phai lam cho ho. Ho quan
tm qua nhiu n nhng thm quyn ma ho cn co. Kt qua la
ho tr nn kem hiu qua.
Lanh ao mt cng ty t vn quan tr lun khi u mt d
an t vn bng vic danh vai ngay thm hoi va tro chuyn
vi tng nha quan ly cp cao cua cng ty thn chu. ng ta thng
260
261
t ra nhng cu hoi kiu nh Nh vy, ng/ba a lam g
mn, chc nng, phong ban cua mnh vi toan th t chc va s
xng ang vi mc lng ma cng ty tra?. a s ngi c hoi
mnh cua t chc. Vi ly do tng t, anh ta cung se suy ngh v
tra li ai loai nh Ti phu trach phong k toan, hay Ti phu
khach hang, thn chu, bnh nhn v.v..., vn la nhng ly do tn
trach khi ban hang, hay Ti co 850 nhn vin di quyn
tai cua t chc. Kt qua la cai ma anh ta lam va cach thc anh ta
quan ly cua mnh... Rt t ngi co cac cu tra li theo kiu Cng
lam se hoan toan khac nhau.
vic cua ti la cung cp thng tin cho cac nha quan ly cp di
Mt c quan khoa hoc cua chnh phu My a nhn ro iu nay
ho ra cac quyt nh chnh xac, Ti chu trach nhim tm ra
vai nm trc y. Vin giam c phu trach xut ban v hu.
nhng san phm ma khach hang co nhu cu trong tng lai,
ng nay tng co mt tai c quan t ngay u thanh lp, tuy nhin
hay Ti phai suy ngh va chun b cho cac quyt nh ma vin
ng ta khng la mt nha khoa hoc ma cung khng phai la mt
chu tch hi ng quan tr se xem xet ngay mai.
ngi vit bao c ao tao. Cac n phm cua c quan do ng
Ngi nao tp trung vao nhng n lc trong cng vic, quan
ta phu trach thng b ph phan la thiu s sc sao v hoc thut.
tm n thm quyn i vi cp di th thc cht vn ch la...
Ngi thay th ng ta la mt nha khoa hoc vn co nhiu cng
mt nhn vin cp di, du trn danh ngha chc danh, v tr
trnh, bai vit c cng nhn. T o, cac n phm cua c quan
cua ngi o co to tat n u i na. Ngc lai, ngi nao tp
tr nn chuyn nghip hn. Tuy nhin, cng ng khoa hoc (c
trung vao cng hin, ong gop, chu trach nhim v kt qua cng
gia chnh ma n phm nay hng ti) lai khng con chm chu
vic th du anh ta ch la mt nhn vin tre, anh ta vn la mt
theo doi no na. Mt c gia la nha khoa hoc ni ting cui cung
quan ly cp cao tht s theo ung ngha en cua cum t nay.
a nu ra ly do cua vic nay: Ngi giam c cu cua n phm
Nhng ngi nh vy t bt buc ho chu trach nhim vi thanh
vit cho chung ti, con ngi thay th ng ta vit... nhm vao
tch cua ca t chc.
chung ti.
Ngi giam c cu t cu hoi, Ti co th ong gop g vao kt
qua cua c quan?. Cu tra li cua ng ta la, Ti co th thu hut
Cam kt cua ban thn
cac nha khoa hoc tre n lam vic vi chung ta. V vy, ng y
nhn manh cac vn chnh, cac quyt nh va ca nhng tranh
S tp trung, hng v ong gop, cng hin khin nha quan
cai chnh trong c quan. iu nay i khi gy ra mu thun gia
ly khng ch quan tm n chuyn mn, ky nng hay phong ban
ng vi nhng ngi khac, nhng ng vn bao v quan im cua
cua anh ta ma thi. Thay vao o, anh ta quan tm n thanh
mnh, iu quan trong vi cac n phm khng phai la chung ta
tch, kt qua cua ca t chc. Anh ta hng s quan tm ra bn
co thch chung hay khng, ma la vic bao nhiu nha khoa hoc
ngoai t chc, ni cac kt qua hoat ng cua t chc hin hu.
tre, qua nhng n phm nay se n xin lam vic cho c quan
Anh ta co xu hng suy ngh v quan h gia ky nng, chuyn
cua chung ta.
262
263
t ra cu hoi Ti co th ong gop, cng hin g? tc la tm
cn co mt h gia tr, nhng ly do tn tai cua no, nu khng sm
kim nhng kha nng cha c s dung trong cng vic. Hin
mun se suy thoai, hn loan. Trong mt doanh nghip, cam kt
nay, rt nhiu th c coi la thanh tch tt thc ra ch la cac
gia tr co th v cht lng, ky thut, gia ca dch vu v.v... Ging

nh kt qua trc tip, cac cam kt nay cung khng phai luc nao
bong m cua toan b tim nng cng hin.

Ngi lao ng tri thc nao khng t ra cu hoi, Ti co th
cung ro rang.
ong gop c g? co kha nng khng ch t ra muc tiu thp,
B Nng nghip My trong nhiu nm b ging xe gia hai cam
ma con co th co nhng muc tiu sai lm na. Hn na, ho co
kt gia tr khng tng thch nhau mt cam kt v nng sut
th nh ngha s cng hin theo mt cach qua han hep.
nng nghip, mt cam kt v trang trai gia nh nh la xng

sng cua quc gia. Cam kt v nng sut trong nng nghip
S ong gop, cng hin, nh hai v du trn minh hoa, co th

co nhng y ngha khac nhau. T chc nao cung cn co thanh tch
trong ba khu vc chnh: kt qua trc tip, xy dng va khng
nh cac gia tr, va xy dng phat trin con ngi cua t chc
cho tng lai. Khng co kt qua mt trong ba khu vc trn se
lam t chc suy tan. Do o, ca ba khu vc nay u cn co trong
s ong gop cua mi thanh vin, mi nha quan ly. Tm quan
trong cua mi khu vc se co s khac bit tuy theo tnh cach va v
tr cua mi ngi, cung nh nhu cu cua t chc.
Kt qua trc tip cua mt t chc d nhn ra, iu nay la mt
nhm hng ti mt nn nng nghip c cng nghip hoa vi

ky thut cao, nht la vic kinh doanh bun ban san phm nng
nghip trn quy m ln; cam kt th hai mang nng tinh thn
hoai c, ung h s phat trin cua nng dn a phng. Tuy
nhin, mai n gn y cac chnh sach cua B Nng nghip vn
dao ng qua lai gia hai cam kt gia tr noi trn, kt qua la b
nay a tiu tn mt s lng tin khng nho.
Cui cung, t chc la mt phng tin vt qua cac han
ch cua ca nhn. Mt t chc khng co kha nng tn tai lu dai
quy lut. Trong doanh nghip, kt qua trc tip la cac kt qua
la mt t chc tht bai. Do o, mt t chc ngay hm nay cn

tao ra c nhng con ngi co th iu hanh no trong tng
kinh t: doanh s va li nhun. Trong mt bnh vin, kt qua trc
lai. T chc cn lam mi ngun vn con ngi cua no, lin tuc
tip la s chm soc bnh nhn. Tuy nhin, co khi kt qua nay
cung khng ro rang. Khi ngi ta lung tung v iu nay th se
phat trin ngun lc nay. Cac th h tip theo, ng trn vai

nhng ngi tin nhim, cn tha hng nhng thanh tu cua
khng th co kt qua tt c.
th h lao ng trc, tip tuc phat trin chung va t nn mong
Cac kt qua trc tip lun n trc tin, chung quan trong
cho cac th h tip theo.
trong vic duy tr mt t chc nh tm quan trong cua calorie
Mt t chc c kh kh gi lai nhng tiu chun v tm nhn,
i vi c th cua con ngi. Nhng bt ky t chc nao cung cn

cam kt hng v cac gia tr va thng xuyn tai khng nh
thanh tu, s tuyt hao cua hin tai se dn dn anh mt kha

nng iu chnh va thch nghi. Va bi moi th lun lun thay i,
chung, nh c th con ngi cn vitamin va cht khoang. T chc
t chc o se kho co kha nng tn tai lu dai.
264
265
S tp trung vao ong gop, cng hin cua nha quan ly chnh
Nguyn nhn ph bin nht cho tht bai cua mt nha quan ly
la mt cng cu manh trong vic phat trin con ngi. Con ngi
la vic anh ta thiu kha nng hay khng sn sang thay i cho
lun lun iu chnh tuy theo mc ngi ta yu cu, ky vong

vao ho. Ngi nao hng v s ong gop, cng hin trong cng
phu hp vi yu cu cua v tr mi. Nhng ngi ch tip tuc lam
vic se lam tng cac tiu chun, tm nhn va hoai bao cua nhng
tht bai trong nhng cng vic mi. Khng ch co kt qua thay
ngi cung lam vic xung quanh ho.
i, ma tm quan trong tng i gia ba khu vc cn at thanh
Mt vin quan ly bnh vin, trong cuc hop u tin vi cac

nhn vin, khi tng rng mt vn kha kho khn a c giai
quyt, th mt ngi tham d cuc hop cht t ra cu hoi Liu
nhng vic ma vi chung anh ta a tng thanh cng se d gp
tch cung thay i. Ai cung hiu ngi nay sm mun se gp sai

lm trong cac cng vic mi.
cach giai quyt nay a lam hai long ba y ta Bryan cha?. Ngay
S ong gop cua tri thc
lp tc, moi ngi bt u tranh lun si ni cho n khi tm ra

mt giai phap mi tt hn cho vn a nu ra.
i vi nhng ngi lao ng tri thc, vic tp trung va hng
Thc ra cu chuyn din ra nh sau: ba y ta Bryan a tng

phuc vu bnh vin nay t rt lu. Ba khng phai la mt y ta
v s ong gop la rt quan trong. Nhng ngi nay khng san
xut sc, thm ch cha tng lam quan ly. Tuy nhin, khi lam
xut ra mt san phm, ho tao ra y tng, khai nim, thng tin
vic, chm soc bnh nhn, ba lun t ra cu hoi, Liu chung

ta a lam ht nhng g co th v bnh nhn nay cha?. Cac bnh
v.v... Noi chung ho la nhng chuyn gia. Ho ch hiu qua khi lam
nhn ma ba chm soc lun bnh phuc mau chong. Qua thi gian,
nhin, kt qua lao ng cua ho cn c kt hp vi kt qua lao
ca bnh vin a hoc theo cach lam vic cua ba, lun t ra cu
hoi, Chung ta a thc s ong gop ht sc mnh cho bnh vin
ng cua cac chuyn gia khac, cac kt qua ring le khng co gia
hay cha?.
tt mt cng vic cu th, tc la khi c chuyn mn hoa. Tuy
tr g.
Nhim vu cua chung ta la lam sao cho cac chuyn gia va
Kt qua la, du ba y ta Bryan a v hu ca chuc nm song nhng
chuyn mn cua ho u tr nn hiu qua. iu nay co ngha la
tiu chun va phong cach lam vic cua ba vn anh hng va t
ngi chuyn gia cn phai suy ngh cu th: ai se s dung kt qua
ra nhng yu cu cao cho nhng ngi ang lam vic, k ca

nhng ngi la cp trn cua ba.
lao ng cua ho, ngi o cn bit va hiu g co th s dung
Cam kt ong gop chnh la cam kt i vi tnh hiu qua. Khng

co cam kt nay, mt ngi lam vic trong t chc se t la di
Mt ngi co kin thc lun c ky vong chu trach nhim

lam cho ngi khac hiu mnh. Vic cho rng nhng ngi ngoai
ban thn va nhng ngi cung lam vic, cung nh lam suy yu
ao cn n lc hiu mnh, hay ch trnh bay vi mt s t nhng
chnh t chc o.
ngi ng s ngang hang u b coi la nhng thai t phu
266
hiu qua phn kt qua o.
267
hm hnh cua ngi lao ng tri thc. Ngay ca trong trng ai
kin thc mt cn bnh d ly, lam huy hoai chnh kin thc
hoc hay cac phong nghin cu, thai nay (rt ph bin hin
cung nh tc oat ve ep va tnh hiu qua cua no.
nay!!!) cung se bin cac chuyn gia tr thanh v dung, kin thc
cua ho tr thanh s thng thai rm ma thi. Nu ban mun tr
thanh mt ngi ong gop cho t chc mt cach y trach nhim,
Quan h ung n vi ngi khac
ban phai quan tm n tnh kha dung trong san phm cua ban
o chnh la kin thc.
Nu tp trung vao s ong gop trong cng vic va vao quan
Nhng nha quan ly hiu qua hiu rt ro iu nay. Ho lun c
h vi nhng ngi khac, nha quan ly se co quan h tt trong
nh hng bi nhu cu tm hiu xem nhng ngi khac cn g,
cng vic. Quan h tt vi ngi khac, theo nh ngha, la quan
thy g, va hiu g. Nha quan ly hiu qua t ra cu hoi vi cp
h tao ra li ch cho cng vic. Nu khng at muc tiu nay, th
trn, cp di, va nht la vi ng nghip trong cac b phn khac
nhng li le ngot ngao lam ep long nhau cung tr nn v ngha.
cua t chc, Anh yu cu ti co ong gop g am bao s ong
Mt khac, i khi mt vai cu noi th l, thiu kim ch cung cha
gop cua chnh anh cho t chc? Khi nao va bng cach nao anh
chc a lam hong cac quan h tt ep va hiu qua gia ngi
cn s ong gop cua ti? Di dang nao?.
vi ngi trong cng vic.
nh ngha ung cua mt generalist (ngi co kin thc tng
Vic tp trung vao s ong gop va cng hin t thn no a
hp) la mt chuyn gia (specialist) co kha nng lin h lnh vc
cung cp bn iu kin c ban cho cac quan h gia ngi vi
hiu bit cua mnh vi toan b kin thc noi chung. Co le t ai
ngi mt cach hiu qua, o la giao tip, lam vic theo nhom, t
hiu bit trn nhiu lnh vc, va mt ngi hiu bit vai lnh vc
phat trin ban thn va phat trin ngi khac.
khac nhau cung cha hn a la generalist, anh ta ch la mt

chuyn gia trong my lnh vc o ma thi. Tuy nhin, nhng
ngi lam vic hng v ong gop va cng hin se bit cach tao
lin h gia chuyn mn han hep cua mnh vi cai chung, cai toan
th. Co th anh ta khng hiu bit g nhiu v nhng lnh vc
chuyn mn khac. Nhng anh ta se sm nhn ra mnh cn phai
bit cac nhu cu, nh hng, han ch va cam nhn cua nhng
ngi khac, t o lam sao cho ho co th s dung hiu qua kt
qua cng vic cua anh ta. iu nay nu khng lam ngi ta hiu
1. My chuc nm qua, giao tip lun thu hut s chu y cua cac
tranh lun v quan tr. Ngi ta quan tm n vn nay trong
moi th ch va t chc trong xa hi hin ai. Tuy nhin, kt qua
at c khng nhiu, giao tip ngay nay vn con kem hiu qua
y nh vai chuc nm trc y, khi ngi ta bt u nhn ra nhu
cu, tm quan trong va s yu kem cua vn nay trong t chc.
Tuy nhin, chung ta a bt u hiu ra ly do tai sao cac n lc
ln lao trong vn nay lai khng mang lai kt qua.
va anh gia cao tnh a dang cua kin thc, th cung giup giam
Ngi ta a xem xet giao tip theo quan im t trn xung,
bt va loai tr tnh kiu cng cua nhng ngi co chuyn mn,
tc la t i ngu quan ly, lanh ao xung nhn vin, t cp trn
268
269
xung cp di. Tuy nhin nu da trn quan im nay th giao
2. Vic tp trung vao s ong gop dn n vic giao tip theo
tip la khng th thc hin c. Cac nghin cu v ly thuyt giao
hang ngang, t o khin hoat ng lam vic theo nhom tr nn
tip va cam nhn a ch ra rng, mt khi cp trn cang dung
hiu qua.
nhng li le nng n th cp di cang co xu hng... bo ngoai
Cu hoi Ai se s dung kt qua cng vic cua ti cho no tr
tai. Ngi ta d nghe thy nhng iu ngi ta mun nghe hn
nn hiu qua? th hin ro tm quan trong cua nhng ngi khac
la iu ang c ngi khac noi!
i vi cng vic cua nha quan ly. No phan anh thc t mt t
Cac nha quan ly n lc cng hin cho t chc, trn nguyn tc,
chc tri thc: mt cng vic hiu qua thc s khi no c lam
lun yu cu cp di cua ho lam nh vy, tc la cung hng
bn trong va bi mt nhom ngi vi nhng kin thc va ky nng
moi n lc v s ong gop. Ho thng t ra cu hoi, T chc
khac nhau. Ho cn cung nhau lam vic mt cach t nguyn, theo
nay va ti cp trn cua anh/ch, co th ky vong vao ong gop
logic cua tnh hnh thc t va oi hoi cua nhim vu, hn la theo
g cua anh/ch? u la cach s dung tt nht kin thc va kha
mt c cu t chc cng nhc nao o.
nng cua anh/ch?. Va sau o s giao tip tr nn d dang, hiu

qua.
V du, trong mt bnh vin dng nh la loai t chc kin

thc phc tap nht hin nay, rt nhiu ngi (t cac y ta, bac s,
Khi nhn vin cp di a suy ngh ky cang v s ong gop
h ly, n cac nhn vin X quang, ky thut v.v...) u phai lam
ma ngi ta co th ky vong mnh, tt nhin nha quan ly cp
vic trn cung mt bnh nhn, theo cung mt k hoach chung,
trn co quyn va co trach nhim anh gia hiu lc cua ngh
o la cach iu tr cu th do bac s ch nh. Khng ai quan ly va
o.
ra lnh cho ai ca. V mt cu truc t chc, mi ngi trong s
Moi nha quan ly ma chung ti nghin cu u cho bit rng,
nhng nhn vin chm soc sc khoe chuyn nghip noi trn u
hu ht cac muc tiu ong gop ma cp di cua ho t ra cho
bao cao cho trng b phn cua ho, mi ngi u hoat ng
mnh u... khng phai la iu ma cp trn ky vong. Ro rang la
trong lnh vc chuyn mn ring cua ho, mt cach tht s
cp di co cai nhn khac hn. Ho cang co kha nng va sn sang
chuyn nghip. Tuy nhin, cung chnh tng ngi u phai am
nhn lanh trach nhim th quan im cua ho v thc t, v cac
bao thng tin y u cho nhng ngi khac v iu kin cu th,
c hi va nhu cu muc tiu cang tr nn khac bit so vi cp trn.
hay nhng nhu cu cu th cua bnh nhn. Khng co s kt hp
Tuy nhin khi o bt ky s khac bit nao cung co ly do cu th va
o, cac n lc ring le nhiu khi co li hn la co hai.
thuyt phuc.
Trong mt bnh vin co tinh thn cng hin cao cac thanh
Khi co khac bit, ai ung ai sai khng phai la iu quan trong.
vin (iu nay a tr thanh mt nn np, mt thoi quen n su
iu quan trong la giao tip hiu qua theo ung ngha cua t nay
vao cac thanh vin), se khng co kho khn g trong vic hnh
a c thit lp y.
thanh mt tinh thn lam vic theo nhom nh trn. Nu khng,
270
271
BIT RO IM MANH VA GIA TR CUA BAN
cn co nhng n lc rt ln xy dng iu nay thng qua cac

loai hnh giao tip nh hi hop, hi thao, tp san ni b, thng
bao v.v...
3. T phat trin ban thn cung phu thuc rt nhiu bi vic
15.
BIT RO IM MANH
VA GIA TR CUA BAN
tp trung vao s ong gop.

Khi ban t ra cu hoi u la s ong gop quan trong nht
ma ti co th cng hin cho t chc?, tc la ban a hoi Ti cn
t phat trin ban thn nh th nao? Ti cn co kin thc va ky
nng g co th ong gop c nh vy? Ti cn a im
manh nao cua mnh vao cng vic? Ti cn phai xac lp nhng
tiu chun nao cho ban thn?.
4. Nha quan ly tp trung vao s ong gop cho t chc cung se
co kha nng thuc giuc, ng vin nhng ngi khac trong vic
phat trin ban thn. o la cac ng nghip, cp trn, cp di
cua ho. Nha quan ly khng t ra nhng tiu chun ca nhn,
ma da trn cac yu cu cua nhim vu cu th. Ho lun yu cu
ngi khac s cng hin, cac muc tiu tham vong, cht lng
cao trong cng vic.
Chung ti khng bit nhiu v lnh vc t phat trin ban thn.
Nhng chung ti bit ro mt iu: con ngi noi chung, va cac
lao ng tri thc noi ring, u phat trin da trn nhng yu
cu t t ra cho ban thn. Ho phat trin da trn nhng g ho
coi la thanh tu tht s. Ho cang yu cu cao ban thn th cang
at hiu qua cao hn, ma n lc bo ra th khng h nhiu hn
nhng ngi khac.
ang ngay se co cang nhiu ngi trong lc lng lao ng
c bit la lao ng tri thc se phai t quan ly ban thn
mnh. Ho se phai bit t t mnh vao ni ma ho co th ong

gop c nhiu nht. Ho phai hoc cach t phat trin ban thn.
Ho phai bit lam th nao gi cho mnh lun lun tre trung va minh
mn trong sut 50 nm lam vic cua cuc i. Ho cung phai bit
thay i cng vic ho ang lam, vao luc nao va bng cach nao.
Ngi lao ng tri thc thng sng lu hn t chc s dung
ho. Cho du ngi lao ng tri thc co tr hoan vic gia nhp lc
lng lao ng lu n u i na chng han nh ho tip tuc
lai trng ai hoc cho n xp x 30 tui ly bng tin s
th tui tho trung bnh cac nc phat trin hin nay la 80 tui
th rt co th la ho se lai lam vic, du la ban thi gian, cho n
khoang 75 tui hoc lu hn na. Noi cach khac, thi gian lam
vic trung bnh trong i ngi, c bit i vi lao ng tri thc,
la khoang 50 nm. Trong khi o, tui tho trung bnh cua mt
272
273
doanh nghip thanh cng cung ch keo dai khoang 30 nm va
mt quyt nh quan trong, hoc mt hanh ng quan trong,
trong thi ky co nhng bin ng ln, nh thi ky chung ta ang
ngi ta vit ra nhng iu mnh d kin se xay ra. Sau o, t 9-
sng th khng chc no con c lu nh vy. Do o, nhng ngi
12 thang, ngi ta se i chiu kt qua at c vi muc tiu
lao ng, c bit la lao ng tri thc, se ngay cang sng lu hn
mong i. Ban thn tac gia a tng lam nh vy trong sut 15-
bt ky mt t chc nao s dung ho, v vy, ho cn phai chun b
20 nm nay. Va c mi ln lam nh y, tac gia u cam thy b
sn sang cho nhiu loai cng vic, nhiu loai nhim vu va nhiu
bt ng. Ai a tng lam cung se cam thy tng t.
ngh nghip khac nhau.
Bng thu thut n gian nay, ch trong mt thi gian ngn,

khoang hai n ba nm, ngi ta bit c im manh cua ho la
g va o co le la mt thng tin quan trong nht cn bit v chnh
im manh cua ti la g?
mnh. T o, no se giup ngi ta bit c vic nao nn lam, vic

nao nn tranh co th phat huy c tt nht th manh cua
Ai cung tng rng t mnh bit ro ban thn mnh co im

manh g. Nhng y la mt sai lm. Thng thng th ngi ta
bit ro im yu cua ban thn mnh hn, nhng ngay ca trong
trng hp nay, ngi ta vn mc sai lm. Th nhng ngi ta
ch co th thanh cng khi da vao im manh, ch khng phai
im yu, ng noi chi n vic ma ngi ta khng h co kha
nng lam.
i vi nhiu ngi, cach y ch mt vai thp ky thi, vic
bit c im manh cua mnh cung chng co y ngha g. Bi v
vao thi ky o, khi sinh ra ngi ta a co ngay mt ngh nghip
va mt ch lam vic ch sn. Con nng dn ri se tr thanh nng
dn. Nu nh anh ta lam ngh nng kem, anh ta se tht bai. Con
th thu cng se tr thanh th thu cng, va c th. Nhng gi y,
moi chuyn a khac, ngi ta co nhiu s la chon hn. Do vy,
ngi ta cn phai bit ho co th manh g co th bit u la
ch cua ho.
mnh. No cung cho ngi ta bit ban thn ho thiu nng lc g,

im yu cua ho u, va vic g ho khng th lam c.
T s phn tch thng tin phan hi co th rut ra nhiu kt lun
cho hanh ng.
Kt lun u tin va quan trong nht: Hay tp trung vao im
manh cua mnh. Hay t mnh vao ch nao ma co th phat huy
c tt nht th manh cua ban thn.
Th hai: Tip tuc nng cao khng ngng th manh cua mnh.
Phn tch thng tin phan hi se giup ngi ta nhanh chong bit
c cn nng cao nng lc g hoc cn thu thp kin thc g
mi. No cung cho bit nng lc va kin thc nao khng con phu
hp na hoc cn phai c cp nht. No cung ch ra nhng l
hng trong kin thc cua mi ngi.
Va ai cung co th trang b cho mnh u ky nng hay kin thc
nao o con thiu.
Ch co mt cach duy nht tm ra im manh cua mnh: ap
Kt lun th ba c bit quan trong: S phn tch thng tin
dung phng phap phn tch thng tin phan hi. Mi khi a ra
phan hi se sm xac nh c nhng lnh vc ma s ngao man
274
275
tri thc gy ra s dt nat bt lc. Rt nhiu ngi, c bit nhng
cung chng co nng lc, va thm ch rt t c hi chung ta
ngi co kin thc chuyn su v mt lnh vc, hay coi thng
thanh at du mc tm thng. i vi nhng lnh vc nh vy
kin thc thuc cac lnh vc khac, hoc tin rng thng minh
th bt k ai, va c bit la lao ng tri thc, cung nn tranh,
th co th thay th cho hiu bit. Th nhng s phn tch thng
khng nn nhn o lam cng vic, nhim vu hoc ngh nghip
tin phan hi se sm cho thy nguyn nhn chnh lam cho kem
cua mnh.
hiu nng la do s hiu bit khng y u hoc do coi thng
Kt lun cui cung rut ra la khng nn lang ph sc lc cua
cac kin thc khng thuc lnh vc chuyn mn cua mnh. T s
mnh trong vic tm ra cach cai thin nhng lnh vc ma ban
phn tch thng tin phan hi co th rut ra mt kt lun quan trong
thn mnh kem nng lc. Cn tp trung sc lc vao lnh vc ma
cho hanh ng la cn tranh s ngao man tr tu va khng ngng
ban thn mnh co nng lc va trnh tt nht. Bi v se tn rt
trang b cho mnh nhng nng lc va kin thc cn thit phat
nhiu thi gian va cng sc nng trnh mt ngi t ch
huy th manh cua mnh mt cach co hiu qua nht.
khng bit g ln trnh thp so vi vic nng trnh mt ngi
Mt kt lun cho hanh ng khng kem quan trong khac la
t ch co nng lc ln trnh xut sc. y th ma rt nhiu
khc phuc nhng thoi quen xu, o la nhng hanh vi lam giam
ngi k ca cac nha giao, cac t chc vn c tp trung sc
tnh hiu qua va hiu nng. S phn tch thng tin phan hi se
vao vic lam cho mt ngi khng co nng lc thanh ngi co
cho thy cac thoi quen xu nay.
trnh thp. Thay vao o, nn danh sc lc, ngun lc va thi
Phn tch thng tin phan hi con cho thy co ngi khng at
c kt qua cng vic la do khng bit cach c x. Nhng ngi
gian lam cho nhng ngi co nng lc tr thanh xut sc th

se tt hn.
tai gioi, c bit la lp tre, thng khng hiu c rng cach c

x chnh la du bi trn cua moi t chc.
Kt lun cho hanh ng tip theo rut ra t s phn tch thng
tin phan hi la xac nh vic g khng nn lam.
T vic so sanh kt qua at c va muc tiu ra se cho thy
Ti lam vic nh th nao?

i vi lao ng tri thc, cu hoi, Ti lam vic nh th nao?
cung quan trong khng kem cu hoi Ti co th manh g?.
vic nao la khng nn lam. No cho thy o la lnh vc ma ngi
Noi ung ra, cu hoi nay con quan trong hn cu hoi trc.
thc hin cng vic khng co nng lc cn thit ti thiu nhng
Thc ang ngac nhin khi ch co rt t ngi bit ho a lam cng
lnh vc nh vy thng co rt nhiu i vi bt ky ai. Bt ky
vic cua ho th nao. a s chung ta thm ch con khng bit rng
mt lnh vc chuyn mn nao u con rt thiu nhng ngi gioi
mi ngi co cach lam va thc hin cng vic rt khac nhau. Do
co nng lc va co trnh chuyn su, nhng i vi tt ca chung
vy, se khng em lai kt qua khi ngi ta phai lam cng vic
ta th v s nhng lnh vc ma chung ta khng co nng khiu,
khng theo cach cua ho.
276
277
Cung ging nh im manh cua tng ngi, cach thc hin

cng vic cua mi ngi cung khac nhau, ngha la no cung co ca
tnh hay phu thuc vao tnh cach cua mi ngi. Bt lun tnh
cach cua mi ngi la do bm sinh hay do nui dng th
rng ch co mt cach hoc ung n nht va y la cach hoc chung

cho moi ngi.
Di y la mt vai th du v cach hoc khac nhau cua mt s
ngi.
iu chc chn la no a c hnh thanh t lu trc khi ngi
Beethoven lai rt nhiu cun s nhap. Th nhng ng lai
o i lam vic. Va cach thc lam vic cua mi ngi, cung ging
noi rng ng khng bao gi nhn vao cun s nhap nay mi khi
nh nng khiu hay s vung v mi con ngi, la mt th co
ng vit nhac ca. Tra li cu hoi, Th th tai sao ng gi cac cun
sn t trc. No co th c b sung iu chnh, nhng khng
s nhap lam g?, ng noi, Nu ti khng vit ngay ra giy th
th thay i c. Nh vy, nu nh ngi ta co c kt qua
ti se qun ngay tc khc. Nu ti ghi lai trong cun s nhap, ti
bng cach lam nhng cng vic ma mnh co th manh, th ngi
se khng bao gi qun no va ti khng cn phai xem lai no na.
ta cung co th thu c kt qua nu thc hin cng vic theo cach

cua ho.
Nh vy co nhiu cach hoc khac nhau. Co ngi hoc bng cach

ghi chep s tay nh Beethoven a lam; nhng co ngi lai khng
S phn tch thng tin phan hi cung co th ch ra nhng sai
bao gi ghi chep trong cuc hop nh Alfred Sloan. Co ngi hoc
sot trong cach thc hin cng vic cua mi ngi. Nhng t khi
bng cach t nghe mnh noi chuyn; lai co ngi hoc bng cach
no ch ra c nguyn nhn. Tuy nhin, tm ra nguyn nhn cung
vit ra; cung co ngi hoc bng cach thng qua vic lam. Mt cuc
khng phai qua kho khn. Ch cn co kinh nghim sau vai nm
iu tra khng chnh thc do tac gia tin hanh cho thy, mt s
lam vic, ngi ta co th tm c cu tra li ho a thc hin cng
giao s tai cac trng ai hoc My co xut ban sach giao khoa rt
vic nh th nao. Bi v mt vai net ca tnh bnh thng vn quyt
thanh cng a nhc i nhc lai vi tac gia rng, Ly do ti giang
nh kt qua cng vic cua mt ngi.
day la c nghe chnh mnh noi chuyn, bi v nh th ti
iu trc tin cn bit v cach lam vic cua mi ngi la xem
mi vit c.
ngi o thch oc hay thch nghe. Tuy vy, rt t ngi bit rng
Thc ra, trong tt ca nhng iu quan trong cn bit v chnh
co hai loai ngi nh vy, va rng s ngi va thch oc va
mnh, th cach mnh hoc th nao la iu d bit nht. Khi tac gia
thch nghe la rt t. Thc t s ngi bit c mnh thuc loai
hoi: Ban hoc theo cach nao?, moi ngi u co cu tra li.
ngi nao con t hn na.
Nhng khi hoi: Th ban co dung kin thc nay khng? th t
im th hai cn bit v cach thc lam vic cua mt ngi la
ngi tra li c. Th ma cha khoa cho s thanh cng trong
xem cach hoc cua anh ta nh th nao. y tnh hnh con t
cng vic la bit s dung kin thc nay, con khng bit s dung
hn trong vn phn bit ngi thch oc va ngi thch nghe.
kin thc nay ch i n tht bai.
Bi v cac trng hoc trn th gii c t chc da trn gia nh
278
Nh vy, nhng cu hoi quan trong u tin t t cho mnh
279
la Lam theo cach nao? va Hoc theo cach nao?. Nhng u phai
Bi v thu trng oi hoi phai la ngi ra quyt nh. Nhng ngi
ch co th. t quan ly mnh, con phai t t ra cac cu hoi
thu trng quyt oan thng chon ngi mnh tin tng lam
khac na nh: Thch lam vic vi ngi khac, hay lam vic mt
pho c vn cho mnh. Va v tr c vn nh vy, ngi cp
mnh? Nu nh d lam vic vi ngi khac, th: Mi quan h
pho hoan thanh cng vic xut sc, th nhng khi c bat
ti d lam vic vi ngi khac la g?
ln cp trng, anh ta lai khng thanh cng. Anh ta co th bit
Mt s ngi lam vic tt nht nu la thanh vin trong mt nhom

cng tac. Mt s ngi lam vic cc ky tt trong vai tro hun luyn
vin hay c vn, trong khi ngi khac lai lam vic o rt ti.
cn phai ra quyt nh nh th nao nhng lai s trach nhim khi

ra quyt nh.
Kt lun rut ra cho hanh ng: Ch nn tm cach thay i ban
Mt iu quan trong na bit cach thc hin cng vic cua
thn mnh, iu o khng chc i n thanh cng. Nhng hay
mt ngi la xem liu ngi o lam vic tt khi chu ap lc, hay
lam vic va lam vic tch cc cai thin cach lam vic cua mnh.
la ngi o lam tt th cn co mi trng n nh va co t
Va ng c lam bt c cng vic g theo cach khng phu hp vi
chc. Mt c tnh khac la ngi o lam vic tt nht khi co vai
cach lam vic cua ban hoc co hiu qua thp.
tro nho cua mt t chc ln hay khi co vai tro ln trong mt t

chc nho. t ai co th lam tt trong ca hai trng hp nay. Co
Cai g la gia tr cua ti?
nhiu ngi tng thanh cng khi lam vic mt cng ty ln nh

General Electric hay Ngn hang Citibank a tr nn loang choang
mt cach tham hai khi chuyn n mt cng ty nho. Va co nhiu
ngi lam vic xut sc trong mt t chc nho nhng lai loang
choang tham hai khi nhn vic mt t chc ln.
Mt cu hoi quan trong khac cn nu ra: Ban lam vic tt hn
khi la ngi ra quyt nh hay khi la ngi c vn? Rt nhiu
ngi lam vic tt nht khi lam c vn, nhng khng chu c
ganh nng va ap lc cua quyt nh. Ngc lai, mt s ngi khac
lai cn phai co ngi c vn thuc y mnh phai suy ngh va
trn c s o ho co th ra quyt nh va thc hin quyt nh
mt cach nhanh chong, t tin va quyt oan.
y la ly do tai sao mt s ngi ang v tr cp pho trong
mt t chc lai thng tht bai khi c bat ln cp trng.
280
t quan ly ban thn, ban cn phai bit Cai g la gia tr cua

ti?
Mi t chc u phai co tiu chun gia tr cua mnh. Va con
ngi cung vy. lam vic co hiu qua trong mt t chc, th
tiu chun gia tr cua ca nhn phai phu hp tiu chun gia tr
cua t chc o. Khng nht thit cac tiu chun gia tr nay phai
ging nhau, nhng chung phai gn nhau n mc co th cung
tn tai. Nu khng th ca nhn se b c ch va khng th lam vic
co kt qua trong t chc.
t co trng hp xay ra xung t gia cac th manh cua mt
ngi va cach thc hin cng vic cua ngi o. Chung thng
b sung cho nhau. Th nhng i khi xay ra xung t gia cac
tiu chun gia tr cua mt ngi va cac th manh cua ngi o.
281
Co nhng vic ma mt ngi lam rt tt va rt thanh cng nhng
nhin, n tui o chung ta nn bit u la th manh cua mnh,
no khng th phu hp vi tiu chun gia tr cua ngi o. Cng
cach lam vic cua mnh ra sao va cai g la tiu gia tr cua mnh.
vic o i vi ngi o co th khng phai la mt s ong gop
Ri khi o, chung ta mi xac nh u la ch thch hp vi mnh.
hay mt iu g ang cng hin cuc i, hay mt phn cuc
Hoc noi ung hn, u khng phai la ch thch hp vi mnh.
i mnh.
Ngi nao a bit mnh khng thch hp vi cng vic tai cng
V vn nay, tac gia cung xin c nu ra mt kinh nghim
ty ln th cn phai bit noi khng khi c ngi ta ngh
ban thn: nhiu nm trc y, ban thn tac gia cung phai quyt
vao mt v tr tai cng ty ln. Ngi nao a bit mnh khng thch
nh la chon gia cng vic ma tac gia lam rt tt va thanh cng
hp vi cng vic phai ra cac quyt nh th phai bit noi khng
vi cac tiu chun gia tr cua mnh. Vao gia nhng nm 1930,
khi c ngh vao v tr phai ra quyt nh.
luc o tac gia la mt nha ngn hang u t tre tui tai London,
Tm c cu tra li cho ba cu hoi trn con giup chung ta x
cng vic ro rang la phu hp vi th manh cua tac gia. Th nhng,
tr ung trc mt c hi, ngh hay mt nhim vu mi. Khi o
tac gia khng thy mnh co ong gop g vi t cach la mt giam
chung ta se noi th nay: Vng, ti se nhn nhim vu nay. Va
c quan ly tai san. Luc o, tac gia nhn ra rng con ngi la
y la cach lam cua ti. y la cach t chc cng vic. y la
gia tr cua mnh, va tht v ngha nu tr thanh giau co nht ngha
mi quan h cn co. y la nhng kt qua ma quy v co th ch
a. Trong cuc ai Khung hoang, tac gia cung ri vao canh tung
i ti trong khung thi gian nay. Bi v ti la ngi nh th o.
thiu, khng vic lam va khng thy trin vong. Nhng tac gia
quyt nh ri bo ngn hang va o la quyt nh ung.
Noi cach khac, thc o cui cung chnh la cac gia tr.
Ngi ta khng th vach k hoach sn cho s thanh cng

trong ngh nghip. co c s thanh cng trong ngh nghip
ngi ta phai chun b sn sang khi c hi n, mun vy, ngi
ta phai bit th manh cua mnh, cach lam vic cua mnh va tiu
chun gia tr cua mnh. Bi v khi bit c u la ch thch hp
u la ch cua ti?
vi mnh, th du la ngi bnh thng, khng co g xut sc nhng

lam vic chm ch th ngi ta vn co th thanh cng.
xac nh u la ch cua mnh, ban cn tm cu tra li cho

ba cu hoi: Ti co th manh g? Ti lam vic nh th nao? Tiu
chun gia tr cua ti la g?
y khng phai la quyt nh ma ai cung co th co va cn phai
co luc khi u s nghip cua mnh. Th nhng a s chung ta,
nht la nhng ngi co tai, thng khng bit c u la ch
thch hp vi mnh cho n khi vt qua tui hai mi lm. Tuy
282
283
QUAN LY THI GIAN
Thi gian cung la mt ngun lc c bit. Trong ba ngun lc

chu yu, thc ra tin bac lai khng phai la th him hoi. Le ra
16.
QUAN LY THI GIAN
chung ta cn bit t lu rng, nhu cu v vn (ch khng phai la

lng cung v vn) mi la cai quyt nh gii han cua tng trng
va cac hoat ng kinh t. Con ngi ngun lc th ba cung
vy: chung ta co th thu nhn cng, du t khi co c u nhng
ngi lao ng gioi. Ring vi thi gian th khac; ngi ta khng
th thu, mua hay kim thm thi gian bng bt ky cach nao.
Lng cung v thi gian la khng i, du nhu cu co tng cao
bao nhiu i na. Thi gian la v gia, hn na thi gian se mt
u ht cac tranh lun v nhim vu cua nha quan ly bt u
vi li khuyn v vic lp k hoach trong cng vic. iu
nay nghe rt hp ly. Vn duy nht la ch, k hoach lun ch

dng lai trn giy t, y tng, khng bao gi tr thanh hin thc!
K hoach t khi c bin thanh nhng thanh tu cu th.
Theo quan sat cua ti, nhng nha quan ly hiu qua khng bao
gi khi u vi nhim vu cua ho ma ho khi u vi thi gian.
i ma khng th ly lai c. V th, chung ta lun thiu thi gian.

Thi gian cung khng th thay th c. Trong nhng gii han
nht nh, chung ta co th thay ngun lc nay bng ngun lc
khac: dung ng thay nhm, dung vn thay lao ng, s dung
nhiu kin thc hoc nhiu c bp hn trong cng vic. Nhng
se khng co g thay th c thi gian.
Moi th u cn co thi gian, o la iu kin chung nht. Moi
Ho khng lp k hoach ma trc tin xac nh xem thi gian cua
cng vic u din ra trong bi canh thi gian va s dung quy

thi gian. Tuy nhin, a s moi ngi lai co xu hng coi ngun
ho i v u, tc la c s dung nh th nao. Sau o, ho c
lc nay la cai g o ng nhin. Cai phn bit nha quan ly hiu
gng quan ly thi gian hp ly va ct giam nhng nhu cu khng
qua vi nhng ngi khac chnh la s quan tm su sc cua ho

danh cho thi gian.
cn thit, hay khng sinh li i vi quy thi gian. Cui cung, ho

cung c, hp nht quy thi gian cua ho vao trong cac n v
lin tuc. Quy trnh ba bc noi trn la c s cua tnh hiu qua
i vi nha quan ly.
Nha quan ly bit rng, thi gian la mt yu t co han. Han ch
Mc du nh moi sinh vt khac, con ngi co ng h sinh

hoc, anh ta vn thiu y thc ang tin cy v thi gian; iu nay
a c cac chuyn gia tm ly ch ra. Nhng ngi b nht trong
i vi kt qua cua bt c qua trnh nao cung c xac nh bi
mt gian phong ong kn, khng thy c sang ti bn ngoai

se mau chong mt i khai nim v thi gian bn ngoai. Ngay ca
ngun tai nguyn t oi nht. i vi qua trnh chung ta goi la
trong bong ti hoan toan, con ngi vn gi c y thc v khng
thanh tu, ngun tai nguyn t oi o chnh la thi gian.
gian. Nhng du cho vn en sang, th ch sau vai ting ng
284
285
QUAN LY THI GIAN
h trong mt cn phong khoa kn ca, a s chung ta khng th

xac nh chnh xac c bao nhiu thi gian a tri qua. V th,
Yu cu v thi gian i vi nha quan ly
nu ch da vao ky c, chung ta se khng bit thi gian a c

s dung nh th nao.
Co ln ti th hoi mt s ngi co tr nh rt tt th oan trc
cach s dung thi gian cua chnh mnh nh th nao. Sau o, ti
theo doi s chnh xac cua nhng d oan o trong vai tun hay
vai thang, kt qua la khng bao gi co s ging nhau gia thc
t va cach thc nhng ngi o a ngh v vic ho s dung thi
gian ca!
Chu tch mt cng ty no tin chc rng, ng ta lun chia quy
thi gian cua mnh lam ba phn: mt phn danh cho cac tr ly
cao cp, mt phn danh cho nhng khach hang quan trong, va
phn con lai danh cho cac hoat ng cng ng. Tuy nhin, cac
theo doi v hoat ng cua ng trong sau tun l lin tuc cho thy...
hu nh ng ta chng h danh bt c thi gian nao cho nhng
vic k trn. o la nhng nhim vu ma ng ta bit mnh cn phai
s dung thi gian; va do o ky c mach bao ng ta rng thc s
ng ta a s dung thi gian vao chung. Thc t theo doi lai cho
thy, ng ta chu yu dung thi gian can thip vao cac n hang
cua cac khach hang thn quen vi ca nhn mnh mt can thip
chng em lai li lc g ca, v thc ra nhng n hang o vn
ang c nha may x ly tt! Khi th ky a cho ng ta bang
theo doi vic s dung thi gian thc t, thoat u ng khng tin.
Ch sau vai ln nh vy ng mi hiu ra rng, cn phai tin vao
nhng theo doi thc t hn la ky c trong vic s dung thi gian.
V vy, nha quan ly hiu qua hiu rng co th quan ly thi
gian hiu qua, trc tin cn bit ro tht s mnh a s dung
thi gian nh th nao.
286
Nha quan ly lun chu sc ep t vic s dung thi gian khng

hiu qua, lang ph tc nhng khoang thi gian khng ong gop
ch li g ca. Cang v tr cao trong t chc th t chc cang co
nhng yu cu ln hn v thi gian i vi anh ta.
Lanh ao mt cng ty tng noi vi ti rng, trong sut hai nm
lam CEO, ng ta phai i n ti bn ngoai (vi khach hang, ng
s...) tt ca cac ngay, tr... Giang sinh va Nm mi! Nhng ba
n ti o u tn vai gi ng h, mt s lang ph thi gian ma
ng ta khng sao khc phuc c. L nghi la mt phn trong cng
vic, va du ngi ban ti khng h ao tng g v s ong gop
cua nhng ba n ti y cho cng ty hay cho chnh ban thn
ng ta, ng ta vn c phai co mt trong nhng dp o!
Nhng s lang ph thi gian tng t xay ra vi moi nha quan
ly khac. Khi mt khach hang quen thuc cua cng ty goi in
thoai ti, giam c ban hang khng th noi Ti ang bn, du
cu chuyn sp k cua v khach quy o chng co g quan trong
ca. Giam c bnh vin phai tham gia moi cuc hop cua cac b
phn di quyn, nu khng mun cac bac s, y ta v.v... ngh rng
ho b xem nhe. Va moi chuyn c din ra ca ngay nh th. Ca
nhng ngi khng co trach nhim quan ly cung khng thoat khoi
nhng vn tng t, nhng cai ch lam tn thi gian ma chng
em lai g cho hiu qua cng vic cua ho!
Nh vy trong cng vic, mt phn kha ln thi gian b lang
ph vao nhng vic ro rang la cn lam nhng lai hu nh khng
ong gop, hay ong gop rt t cho hiu qua cng vic. Tuy nhin,
a s cng vic cua nha quan ly nu mun at mc hiu qua ti
287
QUAN LY THI GIAN
thiu th u cn mt s lng ln thi gian, va nu khng at
ban tn nhiu thi gian. Du bt ky ly do g rao can thm quyn
mc ti thiu y th ch... lang ph thi gian va phai bt u tt
trong cng vic chuyn mn, hay ch n gian la ngi lao ng
ca lai t u.
tri thc coi trong ban thn mnh hn th nhng ngi nay cung
V du, vit mt bao cao cn 6-8 gi, t nht la cho ban nhap.
lam ban tn nhiu thi gian hn hn so vi nhng ngi lao ng
Va nu ban danh mi ngay hai ln, mi ln 15 phut trong sut
chn tay. Ngoai ra, do ban cht cng vic cua ho khng th o
ba tun l, tc la tng cng c 7 gi ng h cho vic nay, th kt
lng theo nhng thc o thng thng nh lao ng chn tay,
qua at c co le vn ch la mt t giy trng, cung lm la vai
nha quan ly khng th ch noi vai li ngn gon khi nhn xet v
dong nguch ngoac ma thi. Nhng nu ban khoa ca phong,
mc hoan thanh cng vic cua ho. Ngc lai, nha quan ly cn
ct in thoai va thc s anh vt vi ban bao cao o 5-6 gi
ngi lai vi ngi lao ng tri thc, cung suy ngh, thao lun v
lin tuc th co th ban se lam c t ra la mt ban phac thao
cach thc lam vic, ly do tai sao cn lam nh vy, sau o mi co
hay ban nhap nao o. Sau o, ban co th t t sa cha ban
th anh gia kt qua cng vic cua ho c. Ro rang iu nay
phac thao nay cho n khi hoan chnh.
tn nhiu thi gian hn!
tr nn hiu qua, nhng ngi lao ng tri thc, nht la
Bi ngi lao ng tri thc t iu chnh va nh hng ban
nhng nha quan ly, cn c s dung mt quy thi gian ln va
thn trong cng vic, anh ta cn hiu ro ngi ta ky vong g
lin tuc. Nhng khoang thi gian b ct vun bi chuyn nay
mnh va tai sao lai nh vy. Anh ta cung cn hiu cng vic cua
chuyn no rut cuc chng em lai kt qua nao ang k.
nhng ngi se s dung kt qua cng vic cua anh ta. hiu
iu nay c bit ung n trong vic s dung thi gian vi

con ngi (gp g nhn vin chng han) mt nhim vu trung
tm cua nha quan ly. Con ngi la nhng ngi lam ban tn thi
gian nhiu nht. Ch vai phut noi chuyn vi mt ngi se chng
c nhng iu o, anh ta cn nhiu thng tin, thao lun, hng

dn tt ca u cn thi gian. Ngc vi suy ngh thng thng,
yu cu thi gian cua anh ta khng ch c t ln cp trn ma
con ln ca cac ng nghip na.
em lai hiu qua g, ban cn mt khoang thi gian nhiu hn th.
Ngoai ra, ngi lao ng tri thc con cn danh thi gian
Nha quan ly nao tin rng co th thao lun vi cp di v mt
hng tm nhn t cng vic sang kt qua, t chuyn mn sang
k hoach, mt anh gia thanh tch nao o trong vong 15 phut
bn ngoai t chc, v anh ta cn tp trung vao kt qua va muc
th qua tht la... ang t la di chnh ban thn mnh. Thi gian
tiu cua t chc nu mun at kt qua va thanh tch cho ban
ti thiu ma ban cn t ra la mt gi ng h. Con trong trng
thn.
hp gp g xy dng mt quan h th ban con cn nhiu thi

gian hn na.
Quan h vi nhng ngi lao ng tri thc khac cung oi hoi
288
Cac nha quan ly cp cao danh thi gian nh ky noi chuyn

vi nhng ngi lao ng tri thc, thm ch ca nhng nhn vin
mi, t ra nhng cu hoi nh: La lanh ao, chung ti cn bit
289
QUAN LY THI GIAN
g v cng vic cua anh/ch? Anh/ch mun noi g vi chung ti
nha quan ly hiu qua ma ti bit u nhn ra rng, ho cn danh
v t chc nay? Co c hi nao ma anh/ch thy chung ti cha
nhiu gi suy ngh lin tuc, khng gian oan khi quyt nh v
khai thac? Cac nguy c? Va noi chung, anh/ch cn bit g thm
nhn s co c nhng quyt nh chnh xac nht.
v t chc t chung ti?.
Cac quyt nh nhn s tn thi gian bi mt ly do n gian:
Nhng trao i nh vy rt cn thit trong moi loai t chc.
Chua khng tao ra con ngi nh la nhng ngun lc cho t
Nu khng, nhng ngi lao ng tri thc se mt i nhit tnh,
chc. Ho khng t nhin thch hp, va vn tuyt i vi cng
hoc ho se hng nng lc ch vao chuyn mn, bo qua cac c
vic hay nhim vu, ho cung khng phai la nhng c may hay
hi va nhu cu cua t chc. Nhng qua trnh trao i trn tn
nguyn liu chung ta co th ct got, iu chnh c. Con ngi
thi gian, no cn c thc hin mt cach thoai mai, khng vi
ch gn nh phu hp vi cng vic ma thi, trong kha nng tt
va, khng b gian oan.
nht! V th, cng vic hoan thanh vi ngun lc la con ngi,
Kt hp quan h ca nhn va quan h cng vic oi hoi nhiu
oi hoi rt nhiu thi gian, suy ngh va cn nhc.
thi gian. Nu vi va, co th nay sinh mu thun. T chc nao
Co mt cu ngan ng ng u: Cai g ma ngi ta khng
cung phai da trn s kt hp cua hai quan h nay. Cang co nhiu
co trong i chn th ngi ta se co trong cai u. Cu nay co
ngi trong t chc th thi gian ho danh cho cac quan h, tng
th coi nh mt cach din giai cua nh lut bao toan nng lng,
tac vi nhau lai cang tng, ng thi thi gian danh cho cng
hay lut bao toan thi gian. Chung ta cang giam nhiu thi gian
vic se t i.
danh cho i chn cac cng vic chn tay, th chung ta cang
V th, cac t chc co quy m cang ln th thi gian ma nha
phai danh nhiu thi gian cho cai u cng vic lin quan
quan ly co c lai cang t i. iu quan trong vi nha quan ly
n kin thc. Cng vic cua nhng lao ng ph thng cang d
by gi la bit ro thi gian c s dung nh th nao va cach
th cng vic cua nhng ngi lao ng tri thc cang nng n
quan ly khoang thi gian t oi con lai.
hn. Ban khng th ly kin thc ra khoi cng vic, kin thc cn
Cang co nhiu ngi trong t chc th cang co nhiu quyt nh
phai c t tr lai u o, vi s lng ln hn.
lin quan n nhn s loai quyt nh lun oi hoi nhiu thi
Yu cu v thi gian i vi ngi lao ng tri thc khng h
gian. Trong cac nha quan ly ma ti co dp gp g va lam vic, co
giam. Ngi lao ng ph thng nay ch con lam 40g/tun va
ngi ra quyt nh nhanh, co ngi ra quyt nh chm, song
sp ti co th ch con 35g/tun, vi i sng ngay mt tt hn.
ring vi cac quyt nh v nhn s th ho u lam rt chm rai,
Tuy nhin i lai, thi gian lam vic cua ngi lao ng tri
va thng quyt nh vai ln trc khi thc s cam kt thc hin.
thc se tng ln. S khan him thi gian i vi nhng ngi nay
Khng co nhiu nha quan ly ra quyt nh v nhn s gioi,

chng han nh Sloan cua cng ty GM. Tuy nhin, tt ca nhng
290
cung se tr nn ti t hn bao gi ht.

Do nhng ly do trn y (yu cu cua t chc, yu cu v nhn
291
QUAN LY THI GIAN
s, nhu cu thi gian danh cho thay i va cai tin) ma vic quan
cht che, vao ngay luc cac s kin din ra, ch khng phai la da
ly thi gian cang tr nn quan trong i vi nha quan ly. Tuy
vao tr nh sau o.
nhin, quan ly thi gian th trc ht cn bit thi gian i v

u, tc thi gian c s dung nh th nao!
Nhiu nha quan ly theo doi bng cac s ghi chep, hang thang
ho u xem lai. Hoc ti thiu la hai ln mt nm, mi ln ho
theo doi cach s dung thi gian trong 3-4 tun lin tuc, t o co
nhng iu chnh hp ly nu cn. Tuy nhin, hu ht moi ngi
Chn oan vic s dung thi gian
u thy rng lu lu ho lai sa a vao vic lang ph thi gian. Ro

rang s dung thi gian hiu qua oi hoi s tp trung chu y lin
Chung ta u a nhn ra rng, quan ly thi gian th trc

ht cn theo doi vic s dung thi gian tc la phai bit ro thc
s thi gian cua ban i v u. Cu th i vi cac cng vic lao
ng chn tay (bao gm ca lao ng co ky nng va khng cn ky
nng), t u th ky XX ngi ta a bit cach theo doi, ghi lai
thi gian cn thit hoan thanh mt cng vic cu th. Ngay nay
tuc.
Bc tip theo la quan ly thi gian mt cach co h thng. Cn
xac nh cac hoat ng lang ph thi gian, khng sinh li, sau o
c loai bo chung. lam vic nay, cn t ra mt s cu hoi mang
tnh cht chn oan sau y.
co le khng con quc gia nao lai khng ap dung nhng phng
1. u tin, ban cn xac nh va loai bo nhng vic khng cn
phap tng t trong vic theo doi thi gian mt cach h thng.
lam, nhng vic lang ph thi gian va hoan toan khng tao ra kt
Tuy nhin, chung ta a ap dung s hiu bit nay vao cac cng
qua g ca. Hay t cu hoi sau vi moi hoat ng trong bang theo
vic ma thi gian khng tht s quan trong. Trong lao ng chn
doi cua ban: iu g se xay ra nu ti khng lam vic nay?. Nu
tay, s khac bit gia s dung hiu qua va lang ph thi gian chu
cu tra li la Chng co g xay ra ca th ng nhin cn loai bo
yu la chi ph va hiu nng. Trong khi o, cac cng vic cua ngi
vic o.
lao ng tri thc va cua nha quan ly mi lin h cht che vi thi
iu ang ngac nhin la i vi nhiu ngi bn rn, co nhng
gian: s khac bit gia s dung hiu qua va lang ph thi gian
vic ma ho hoan toan khng thch lam hay khng lam tt, th
chnh la tnh hiu qua va kt qua cng vic.
ma ho vn phai chu ng t nm nay qua nm khac: nhng
V vy, bc u tin trong vic hnh thanh tnh hiu qua cua
bai din vn lin min, cac ba n ti vi khach hang... Tt ca
nha quan ly la phai theo doi, ghi chep cach s dung thi gian
nhng iu ban cn lam la phai hoc cach noi Khng vi moi
thc t.
hoat ng khng ong gop g cho t chc hay ca nhn ban.
Cach thc theo doi va ghi chep vic s dung thi gian khng
Ngi giam c hay phai i n ti vi khach hang, cp di
quan trong. Mt s nha quan ly t lam iu nay, mt s khac
v.v... trong v du phn trn, khi ngi lai phn tch t m tng
nh th ky lam h. iu quan trong la phai theo doi thi gian
trng hp, nhn ra rng t nht la mt phn ba s ba n ti
292
293
QUAN LY THI GIAN
o se vn din ra tt ep nu ng ta hay cac nha quan ly cao cp
c coi nh mt cng cu quan tr. Tt nhin ban se phai i nhiu,
cua cng ty khng n d. ng ta con kham pha ra rng, nhiu
song du sao ban con tre va nh vy con tt hn la nhn cac cng
khi s chp nhn li mi cua mnh chng h c... chu nhn cua
vic t mt cp trn mt moi!
ba tic mong i, bi ho ch mi cho phai phep ma thi!
Co nhng cuc hop khng nht thit nha quan ly cp cao phai
2. Cu hoi tip theo cn t ra la Hoat ng nao co th
n d. Co nhng gi thao lun dai dng dc trc khi ban nhap
cho ngi khac lam ma hiu qua vn tng t, nu khng mun
u tin cua mt nghin cu c thng qua. Hay trong cac phong
noi la tt hn?.
th nghim, nhiu khi cac nha vt ly hang u phai ngi vit mt
Chu tch mt cng ty nhn thy rng, mt phn ba s li mi
ban thng cao, trong khi xung quanh ng ta con rt nhiu ngi
i d tic hay n ti u ghi tn cng ty, tc la ai trong s cac
co th vit bng th ngn ng d hiu hn, ma ho cung la nhng
cp quan ly cp cao cung co th i d c.
ngi co kin thc v vt ly. Tom lai, mt phn ang k cng vic
Ngi ta a noi nhiu v uy nhim trong quan tr. a s nha

quan ly cac t chc ln u hay c thuyt giao v iu nay!
cua nha quan ly thc ra co th c lam d dang bi nhng ngi

khac, va do o chung nn c chuyn cho nhng ngi khac.
Tuy nhin, nhng thuyt giang o khng co my kt qua, n
Uy nhim la khai nim thng b hiu lm. Tuy nhin gat bo
gian la v khai nim uy nhim khng co y ngha ro rang. Nu
nhng cng vic ma ngi khac co th lam c tp trung vao
no ngha la ai o se phai lam mt phn vic cua ti th ro rang la
nhng phn vic thc s quan trong cua ban thn th thc s la
sai, v ai cung c tra lng hoan thanh phn vic cua mnh
mt bc tin quan trong n tnh hiu qua trong cng vic.
ma thi. Con nu uy nhim ham y nha quan ly li bing nht la

nha quan ly tt nht, th cung ht sc v ly.
Tuy nhin, ti lun thy nhiu nha quan ly sau khi theo doi
vic s dung thi gian lin mau chong co thoi quen y vic cho
ngi khac. iu nay cung d hiu: khi nhn vao bang theo doi
s dung thi gian noi trn, ngi ta d dang co cam nhn rng
3. Mt nguyn nhn na cua s lang ph thi gian la vic nha

quan ly... lam lang ph thi gian cua ngi khac. iu nay hoan
toan nm trong pham vi iu chnh cua nha quan ly va anh ta
hoan toan co th loai bo no.
Hnh thc lang ph nay khng co triu chng, song vn co
se khng th nao co u thi gian mt ngi lam nhng vic
nhiu cach nhn ra no. Mt trong s o la hoi thng ngi khac:
ma anh ta cho la quan trong, mun lam hay cam kt se lam. Cach
Ti co lam g lang ph thi gian cua ban khng?. t cu hoi
duy nht giai quyt tnh trang nay la... y vic cho ngi khac.
o mt cach nghim tuc va thng thn chnh la mt du hiu cua
Mt v du vui do giao s C. Northcote Parkinson ch ra noi rng,

cach tt nht thoat khoi mt ng sp kho a la ban kim cach
i cng tac khp th gii lin tuc. May bay trong trng hp nay
294
tnh hiu qua.

Cn lu y rng, cach thc ma mt nha quan ly thc hin cng
vic co th lam lang ph thi gian cua ngi khac.
295
QUAN LY THI GIAN
Giam c tai chnh cua mt t chc ln khng bit ro rng, cac
nhiu vic khac cn lam, va a s nhng li mi noi trn khng
cuc hop trong vn phong cua ng ta rt lang ph thi gian: tt
giup ch g cho hiu qua cng vic cua ng ta ca. Ngay lp tc
ca cac cp di u phai d hop du tai bui hop la g i na.
ng ta loai bo chung va tr nn xa ri qun chung. Tuy nhin,
Qua nhiu ngi n d hop, ai trong s ho cung c to ra quan
vai tun hoc vai thang sau o, ng se c bao ch va truyn
tm va t mt hai cu hoi; kt qua la co rt nhiu cu hoi khng
thng khuyn cao v iu nay, va sm mun th v tng thng se
h lin quan g ca. Ngi giam c tai chnh ch bit y la s
tm lai c s cn bng cn thit gia tnh hiu qua va tn s
lang ph thi gian cho n khi ng ta hoi thng cp di, va
xut hin trc cng chung.
nhng ngi c hoi xac nhn ung nh vy. Trc y, ng
Thc ra, vic ct giam cac yu cu thi gian nho noi trn khng
ta mi ht moi ngi v ngai rng ngi khng c mi hop se
ham cha rui ro nhiu lm. Thng thng, chung ta co xu hng
khng hai long v b cho ra ra. Nay iu chnh, trc khi hop
anh gia cao qua mc tm quan trong cua ban thn va d i ti
ng ta gi thng bao cho nhng ngi con lai nh sau: Ti se
kt lun rng, co rt nhiu vic ch co ban thn mi co th lam
hop vi cac ng/ba... vao luc... tai... Nu ng/ba cam thy cn
c! Thm ch nhng nha quan ly hiu qua nht vn ang lam
thng tin hay thao lun th co th cung tham gia hop. Tuy nhin,
nhiu vic hoan toan khng cn thit.
trong bt ky trng hp nao th sau bui hop moi ngi cung

se nhn c bin ban tom tt cuc hop, cung li yu cu nhn
xet cua quy v.
Mt trng hp in hnh chng minh cho s cn thit phai

ct bo nhng yu cu khng co li v thi gian la vic tnh hiu
qua cao nht i khi lai xut hin nhng ngi bnh tt hay
Th la thay v tt ca moi ngi u phai d hop sut ca bui
tan tt ang lam vic. C vn b mt cua Tng thng Roosevelt
chiu, ch cn ba ngi hop cng vi mt th ky trong vong
trong Th chin th th II, ng Harry Hopkins la mt ngi nh
khoang mt gi ng h. Moi vic vn c giai quyt, va khng
vy. B bnh nng, hu nh khng di chuyn c, ng ta ch
ai cam thy b cho ra ra ca.
lam vic c 1-2 gi mi ngay, do o ng ta ch co th tp trung
Rt nhiu ngi hiu ro v nhng yu cu thi gian khng cn
vao nhng vn ct yu nht, bo ra ngoai moi th vun vt,
thit va khng co li nh trn, song ho khng dam ct bo bt
khng cn thit. Th ma ng ta vn at hiu qua cao trong cng
nhng yu cu y. n gian la v ho s v tnh ct bo mt cai g
vic va la ngi co thanh tch cao nht trong Ni cac chin tranh
o quan trong. Tuy nhin, thc t la nu ban co ct bo qua mc
cua Tng thng Roosevelt.
va pham sai lm, th sai lm o cung c sa cha d dang va

nhanh chong.
V du, cac tn tng thng My luc mi nhm chc u chp
nhn rt nhiu li mi. Sau o, ng ta cht thy rng mnh con
296
Trng hp trn tt nhin la mt ngoai l. Song no cho chung

ta thy co th quan ly thi gian cua ban thn nh th nao nu
tht s c gng, cung nh co th loai bo nhng th tn thi gian
ma khng h anh hng n hiu qua o.
297
QUAN LY THI GIAN
at doanh thu thp va kho d oan. Tuy nhin vao gia nm
Ct giam nhng vic lang ph thi gian
(kt thuc quy 2), ban lanh ao lun lam mt bao cao va d oan
thu nhp cho ca nm. Khi bc vao quy 4, ca cng ty hi ha,
Ba cu hoi mang tnh chn oan noi trn se lin quan n

nhng hoat ng lang ph thi gian ma nha quan ly co th kim
soat c n mt mc nao o. Bt c nha quan ly hay ngi
lao ng tri thc nao cung phai t ra nhng cu hoi o. Cac
nha quan ly con cn quan tm n s lang ph thi gian do quan
tr yu kem trong t chc. Quan tr kem lam lang ph thi gian
cua tt ca moi ngi, nht la cua nha quan ly.
khn trng lam sao cho khp vi nhng d oan cua Ban lanh
ao noi trn. Moi ngi u rt lung tung. Tht ra khng co g
kho giai quyt khung hoang kiu nay: Thay v a ra mt
con s cu th, c nh, Ban lanh ao nn ra mt d bao kt
qua ca nm linh hoat, trong mt mc gii han nao o iu nay
vn co th lam hai long ca Hi ng quan tr, c ng va cng ng
tai chnh. Va nh th, mt khung hoang trong quy 4 co th c
1. Nhim vu u tin la xac nh nhng cng vic gy lang ph
giai quyt nhe nhang, thm ch kt qua kinh doanh quy 4 con tt
thi gian, xay ra do thiu h thng hay thiu s sp xp, d oan.
hn, do moi ngi khng phai mt thi gian vao vic tnh toan sao
Cn tm ra nhng khung hoang lp i lp lai hang nm. Mt
cho kt qua phu hp vi d bao cng nhc trc kia.
khung hoang xay ra n ln th hai la mt khung hoang khng

c phep xay ra thm mt ln nao na!
Trc khi ng McNamara lam B trng Quc phong, mt cuc

khung hoang tng t cung xay ra B nay vao thi gian u
Cac vn v lu kho ma doanh nghip nao cung gp hang nm
nm, trc khi kt thuc nm tai chnh vao ngay 30/6. Tt ca cac
thuc vao loai khung hoang noi trn. Ngay ca vi cng ngh thng
nha quan ly, ca qun s va dn s B Quc phong u lam
tin va chi ph nhiu hn, hin cung khng co my tin trin trong
moi cach trong hai thang 5 va 6 nhm tm ra cac khoan chi tiu
vn nay. Cac khung hoang tai din nhiu ln cn c d oan
sao cho ht s tin ma Ngh vin a ph chun cho nm tai chnh.
trc, t o co th ngn nga hay chuyn thanh nhng cng vic
Nu khng, ho s rng se phai tra lai ngn sach a c duyt
thng nht ma mt nhn vin bnh thng co th x ly c.
chi. Tuy nhin, B trng McNamara a giai quyt vn nay
Mt cng vic thng nht la cng vic ma ngi lao ng khng
nhanh chong: cac khoan ngn sach c ph chun nhng cha
co ky nng cung co th lam c, bi no th hin di dang h
s dung ht se c a vao mt tai khoan treo tam thi, khng
thng, theo trnh t cac bc nht nh, la kt qua cua vic hoc
cn phai tra lai.
tp t nhng khung hoang xay ra trc o. Nhng khung hoang

tai din nhiu ln khng ch anh hng n mt b phn nao
o, ma anh hng n tt ca moi ngi trong t chc.
Nhiu nm trc y, khi ti bt u lam t vn, ti phai hoc

cach phn bit mt nha may c quan ly tt vi mt nha may
c quan ly ti ngay ca khi cha bit nganh ngh san xut cua
V du, hang nm mt cng ty u gp mt vn tng t vao
nha may o. Ti sm nhn ra rng nha may quan ly tt la mt
u thang 12. Cng ty kinh doanh theo mua vu, quy 4 thng
ni yn lng, nham chan, khng co g hp dn xay ra v moi
298
299
QUAN LY THI GIAN
khung hoang a c d bao va chuyn i thanh nhng cng
Ly do cua s b tr qua nhiu nhn lc lun la cac quan im
vic thng nht cua moi ngi. Nhng iu gy chu y mt nha
ai loai nh chung ta cn co mt chuyn gia (v nhit ng lc
may c quan ly tt la cac quyt nh cho tng lai, ch khng
hoc, ban quyn, kinh t...) trong i ngu cua mnh. Ngi chuyn
phai la nhng quyt nh giai quyt cac vn tn ong trong
gia o co th t hoc hu nh khng c s dung, song anh ta
qua kh.
lun phai co mt o khi chung ta cn, va anh ta cn c
2. S lang ph thi gian thng bt ngun t vic b tr d tha

nhn lc.
lam quen vi cac vn cua nhom, co mt va la thanh vin cua

nhom t u. Thc t th ngi ta ch cn co trong i ngu nhng
Co mt bai toan cho hoc sinh cp I nh sau: Nu hai ngi
kin thc va ky nng cn thit cho cng vic hng ngay ma thi.
th ao trong hai ngay c mt con mng th bn ngi th
Cac chuyn gia, chuyn vin vi vai tro t vn trong mt s dp
se mt my ngay ao con mng tng t?. Trong trng
nao o nn bn ngoai nhom/t chc. Nh th se tit kim chi
hoc, cu tra li chnh xac se la mt ngay. Tuy nhin i vi cng
ph hn nhiu so vi vic sp xp ho tr thanh mt thanh vin
vic thc t th cu tra li ung phai la bn ngay, nu khng
bn trong t chc.
mun noi la khng bao gi xong.

i khi s thiu nhn lc lam anh hng n kt qua cng vic.
Tuy nhin, iu thng xay ra hn la vic i ngu lao ng ln
qua mc cn thit, do o ho cn danh nhiu thi gian hn
tng tac, trao i vi nhau, thay v lam vic.
Lam th nao bit chung ta ang sp xp qua d tha nhn
lc? Nu nhng ngi lanh ao, quan ly danh mt phn ang
k thi gian (chng han hn mt phn mi quy thi gian cua
ho) vao cac vn lin quan n quan h con ngi, cac tranh
chp, bt ng ca nhn v.v... th gn nh chc chn la y co
s d tha nhn lc. Noi mt cach hnh anh, moi ngi ang dm
chn ln nhau. Nhn lc khi o khng con la phng tin, ma
3. Mt ngun lang ph thi gian na la do t chc kem. Triu

chng cua no la co qua nhiu cuc hop.
V ban cht th cac cuc hop la mt cach giai quyt vn
cac t chc thiu hut. Mt ngi khng th va hop va lam vic.
Mt t chc ly tng se khng cn cac cuc hop, o ai cung
bit nhng iu cn thit cho cng vic cua mnh co th hoan
thanh tt cng vic. Ngi ta hi hop v nhng ngi lam cac vic
khac nhau cn phai hp tac hoan thanh mt nhim vu chung.
Ngoai ra kin thc va kinh nghim cn thit trong mt trng hp
cu th cung phai c huy ng t mt s ngi, do o cn co
nhng cuc hop.
tr thanh mt lc can cho cng vic. Trong mt t chc tinh gon,
Ngi ta lun co xu hng hop nhiu hn mc cn thit. Cac
moi ngi co khng gian cn thit lam vic ma khng va
t chc lun oi hoi ngi ta cung lam vic vi nhau, khin i
cham nhau, ng thi co th lam vic ma khng phai mt thi
khi nhng c gng cua cac nha khoa hoc hanh vi ku goi tao ra
gian giai thch cng vic cho nhng ngi lin quan.
nhng c hi hp tac tr nn d tha. Tuy nhin, nu cac thanh
300
301
QUAN LY THI GIAN
vin t chc s dung mt ty l ang k trong quy thi gian vao
qua quyt rng hin khng con ging nao trng. Song vin quan
vic hi hop th o la du hiu cua mt t chc kem.
ly sm mun th nao cung tm ra c mt vai ging trng. Ly
Mi cuc hop u keo theo cac cuc gp g, hop nhom nho
do la b phn tip nhn khng c thng bao ngay khi mt bnh
sau o trin khai, theo doi cac vn a ban trong cuc hop
nhn va xut vin, trong khi nhng y ta va b phn tnh vin
chnh ban u. Tt ca u rt tn thi gian. Do o chung cn
ph lai bit ro iu nay. B phn tip nhn bnh nhn ch kim
phai c nh hng. Mt cuc hop khng co nh hng khng
tra s ging bnh con trng vao 5 gi sang hang ngay, trong
nhng ch tn thi gian ma con la mt iu nguy hai. Trn tt
khi thi im ma bac s cho bnh nhn xut vin lai la... gia bui
ca, hi hop khng nn tr thanh mt quy lut ma phai la mt
sang, sau khi bac s kham bnh. Vn v thng tin y c
ngoai l. Mt t chc ma cac thanh vin gp g, hop hanh qua
giai quyt khng co g kho khn: b phn y ta co trach nhim
nhiu la mt t chc lang ph thi gian do yu kem trong khu
a mt ban sao danh sach bnh nhn xut vin cho b phn
t chc.
tip nhn bnh nhn.
Co nhng ngoai l: Mt s b phn trong t chc co nhim vu...

hop, nh Hi ng quan tr cua cac cng ty Du Pont va Standard
Khng ch co truc trc thng tin, ma thng tin nhng dang

sai lch cung lam tn thi gian.
Oil of New Jersey: ho ch hop, nghe cac yu cu va ra cac quyt
Cac cng ty ch tao thng gp vn vi nhng con s v
nh ma thi. Nhng chnh nhng cng ty nay cung a t lu
san xut, nhng con s nay cn phai c bin dch cho cac
nhn ra rng vi mt ly do tng t, nhng thanh vin Hi ng
nhn vin b phn vn phong s dung. B phn san xut
quan tr cung se khng c phep lam bt c iu g ngoai nhim
thng ch da trn nhng con s trung bnh iu ma cac k
vu hop va ra quyt nh cua ho.
toan vin yu cu. Cac nhn vin vn phong phn tch san xut,
Nguyn tc la khng bao gi cho cac cuc hop tr thanh
ngc lai, cn nhiu hn th: cac con s ti a va ti thiu, ma
ngun nhu cu thi gian chu yu. Qua nhiu cuc hop lun co
trn san xut, s dao ng cua san xut... co c nhng
ngha la mt cng vic ang ra nn lam bi mt ngi/mt b
thng tin nay ho phai tn hang gi ng h iu chnh hay
phn b trai rng ra trn nhiu ngi/nhiu b phn. Trach nhim
suy oan.
b phn tan, thng tin khng n ung ngi cn no.

4. Yu t cui cung lam lang ph thi gian la s truc trc trong
thng tin.
Quan ly mt bnh vin ln lin tuc b lam phin bi cac cuc
Vic quan ly thi gian lang ph ch ra nhng nguyn nhn nu

trn: d tha nhn lc, t chc kem, truc trc thng tin. Nhng
vn nay co th c sa cha nhanh hoc chm, nhng mt
khi cac vn a c giai quyt th chung ta se co c thm
rt nhiu thi gian giai quyt cng vic.
in thoai t cac bac s, yu cu tm ra mt ging bnh cho mt

bnh nhn nao o cn nhp vin. B phn tip nhn bnh nhn
302
303
Tp trung quy thi gian s dung
QUAN LY THI GIAN
Chu tch mt ngn hang quan ly thi gian cua ng ta theo cach
trn. Vao th Hai va th Sau, ng ta co cac cuc hop vi cac ng
Nha quan ly theo doi va phn tch vic s dung thi gian, sau
s, giai quyt cac vn hin tai, gp cac khach hang quan trong
o n lc quan ly thi gian se co th xac nh c quy thi gian
v.v... Cac bui chiu th Ba, th T va th Nm trng khng
anh ta co c cho nhng cng vic quan trong. Noi cach khac,
xp lch, danh cho nhng vn bt cht nay sinh. Ring ba bui
anh ta bit c mnh con bao nhiu thi gian co th tuy nghi s
sang th Ba, th T, th Nm ng ta danh hn giai quyt
dung cho nhng cng vic quan trong o. Va du ban co ct giam
nhng vn quan trong, mi vn trong mt khoang thi gian
cng vic lang ph thi gian n u i na, th quy thi gian
90 phut.
nay cung khng phai la nhiu!

Nha quan ly cp cang cao th phn thi gian anh ta co th
Mt phng phap na la sp xp mt khoang thi gian lam

vic tai nha vao mi bui sang.
kim soat va tuy nghi s dung cang nho lai. T chc cang ln th
Mt nha quan ly danh hn 90 phut mi bui sang trc khi i
cang tn thi gian nhiu cho cac quan h bn trong hn la cho
lam vao cng vic, trong mt cn phong tai nha, khng nghe in
hoat ng va vn hanh cua no.
thoai t bt c ai. Tuy phai lam vic sm hn, cach nay con tt
V vy, nha quan ly hiu qua cn phai nm chc, tp trung
hn la em vic v nha va lam trong ca bui ti, sau khi n ti
khoang thi gian t oi ma anh ta co toan quyn s dung. Anh ta
xong. Ro rang nhng nha quan ly tui trung nin hoc hn
hiu rng mnh cn nhng khoang thi gian lin tuc, u lu
nn i ngu sm va thc dy sm lam vic. Ly do chnh cua vic
lam mt cng vic nao o, con nhng khoang thi gian ngn, b
em cng vic v nha lam bui ti la mt ly do rt t: no giup
gian oan se khng co ch li g.
ban tranh ne, tr hoan vic x ly cng vic va sp xp thi gian
Bc cui cung trong quan ly thi gian, do o, se la vic tp trung

cac khoang thi gian ma s theo doi va phn tch trc o cho thy
chung thuc quyn s dung va kim soat cua nha quan ly.
trong ngay lam vic.

Quan trong hn na la cach thc tp trung thi gian. a s
moi ngi thc hin iu nay bng cach dn nhng nhim vu
Co nhiu cach lam vic nay. Mt s ngi lam vic nha
khng quan trong, nhng nhim vu th cp lai vi nhau, bng
mt ngay trong tun, o la cach tp trung thi gian ph bin i
cach o xoa bo i nhng khoang trng v thi gian gia chung.
vi ngi lam cng tac bin tp hay nghin cu.
Cach nay to ra khng my hiu qua. Ngi ta vn u tin (ca trong
Mt s ngi khac sp xp cac cng vic mang tnh cht s vu
suy ngh va trong k hoach lam vic) cho nhng cng vic kem
(hi hop, gp g khach hang...) vao hai ngay cu th trong tun,
quan trong, nhng vic phai lam du ong gop khng ang k cho
va danh bui sang nhng ngay con lai cho nhng cng vic oi
hiu qua cng vic. Kt qua la, tao ra mt sc ep v thi gian
hoi tp trung thi gian lin tuc, khng gian oan.
nh cach trn se lam anh hng n quy thi gian con lai (ma
304
305
QUAN LY THI GIAN
nha quan ly co th tuy y s dung) va ca cng vic na. Trong
Bit ro ban thn mnh cu ngan ng c nhm giup ngi
vong vai ngay hay vai tun, quy thi gian con lai o se b chim
ta at n s thng thai la mt nhim vu kho thc hin i vi
mt bi nhng vic vun vt mi, nhng vn mi v.v...
con ngi. Tuy nhin, ai trong chung ta cung co th thc hin
Nha quan ly hiu qua, thay vao o, cn khi u bng vic
c vic bit ro thi gian cua ban thn nu chung ta thc s
xac nh, c lng thc s ho co bao nhiu thi gian cua mnh,
mun va quan tm lam iu o. Khi o ban se co nhng bc
sau o sp xp chung thanh nhng khoang thi gian lin tuc,
vng chc trn con ng i ti tnh hiu qua trong cng vic.
khng gian oan. Sau o, nu ho thy mt s vn anh hng

n quy thi gian d tr nay, ho xem xet lai bang theo doi s
dung thi gian va loai bo mt s yu cu v thi gian cua nhng
hoat ng khng tao ra li ch. Nh a noi phn trn, ho hiu
rng s ct giam nay khng bao gi la qua nhiu.
Tt ca moi ngi phai lin tuc quan ly thi gian cua mnh.
Chung ta khng ch nh ky theo doi va phn tch vic s dung
thi gian, ma con t ra nhng han chot v thi gian cho cac
nhim vu quan trong, da trn anh gia sp xp quy thi gian
tuy y s dung.
Mt nha quan ly ma ti bit co hai danh sach theo doi: Mt
danh sach nhng nhim vu khn cp va mt danh sach nhng
vic khng thu v g song bt buc phai lam; ca hai danh sach
u co nhng han chot v thi gian cu th. Khi nhng thi han
o b vi pham, anh ta bit rng thi gian a khng c quan ly
tt va tr nn lang ph.
Thi gian la ngun lc khan him nht, va nu no khng c
quan ly th nhng ngun lc khac cung se khng c quan
ly. Ngoai ra vic phn tch thi gian va s dung thi gian la mt
phng phap co h thng, d thc hin trong vic phn tch cng
vic va xac nh iu g la thc s quan trong trong cng vic
y.
306
307
CAC QUYT NH HIU QUA
nh tt ep ma thi. iu nay ngha la: trong khi ban thn mt

quyt nh hiu qua c da trn mc hiu bit mang tnh
17.
CAC QUYT NH HIU QUA
khai nim cao nht, th hanh ng thc hin quyt nh y cn

phai cang gn vi mc n gian cua cng vic chng nao tt
chng y.
Ngi t c bit ti nht trong cac nha kinh doanh v ai cua
My, ng Theodore Vail, co th c coi la ngi ra nhng quyt
nh hiu qua nht trong lch s kinh doanh My. La chu tch h
thng in thoai Bell (Bell Telephone System) t 1910 n gia
thp nin 1920, Vail a xy dng cng ty nay thanh mt cng
hng a ra tht nhiu quyt nh, nha quan ly hiu qua
ch tp trung vao nhng quyt nh quan trong nht ma thi.
ty t nhn tm c th gii mt trong nhng cng ty co tc

tng trng cao nht.
Ho tp trung suy ngh v nhng vn chung nht, mang tnh
Mt v du khac thuc v Alfred P. Sloan. Jr. ng nay nm quyn

lanh ao General Motors vao nm 1922, khi s nghip cua Vail
chin lc, hn la vic chay theo vn va giai quyt chung. Ho
sp n hi kt thuc. Sloan la ngi co tnh cach khac hn Vail,
lun c a ra cac quyt nh trn c s hiu bit cao nht, ch

khng vi vang, chay theo thi gian va tc . Lun tm kim
hoan canh cua cng ty General Motors cung khac cng ty Bell.
Tuy nhin, quyt nh khin Sloan c nh ti nhiu nht quyt
nhng hng s trong tnh hung, ho coi vic quan ly hang loat
nh phi tp trung hoa c cu t chc cua General Motors th lai
bin s la du hiu cua s suy ngh cu tha va lum thum.
cung mt loai so vi nhng quyt nh ma Vail a ra cho h

thng in thoai Bell trc o.
Ho mun bit ro anh hng cua quyt nh va ca thc t ma quyt

nh o phai x ly.
Nha quan ly hiu qua bit khi nao mt quyt nh cn da trn
Nh chnh Sloan nh lai trong cun hi ky Nhng nm thang

vi General Motors cua ti (New York, Doubleday, 1964), khi ng
nguyn tc, va khi nao no cn da trn thc t cu th. Ho bit
ta nhm chc nm 1922, cng ty co c cu t chc kha long leo.
rng mt quyt nh tinh t nht la quyt nh nm gia cac thoa

hip ung n va sai lm, va ho co th phn bit nhng thoa
Nhiu b phn trc o khng lu con la nhng cng ty c lp,

mi b GM mua lai. Lanh ao cac b phn vn quan ly chung
hip y. Ho bit rng bc tn thi gian nht trong ca mt quy
nh th o la cng ty cua ring ho!
trnh khng phai la vic a ra quyt nh ma la vic lam cho no
Sloan nhn ra rng, y khng ch la mt vn ngn han va
tr nn co hiu qua, co tac dung. Mt quyt nh khng c da
ring le gy ra bi s sap nhp va mua lai, ma la mt vn
vao cng vic se khng phai la mt quyt nh ma ch la mt y
mang tnh ph quat cho cac doanh nghip co quy m ln noi
308
309
chung. Theo ng, cac tp oan kinh doanh co quy m ln cn s

thng nht trong ch ao va s kim soat, quan ly tp trung, vi
quyn lc tht s trong tay b may quan ly cp cao. Tuy nhin,
cac cp quan ly bn di cung cn co s t do, thm quyn va
trach nhim trong hanh ng, cung nh cn co quy m cng vic
CAC QUYT NH HIU QUA
5. Co c ch phan hi nhm kim tra tnh hiu qua, tnh ung

n cua quyt nh i vi tnh hnh thc t.
o chnh la nhng yu t cua mt qua trnh ra quyt nh hiu
qua.
u ln th hin, va sau cung, cn c cng nhn khi at thanh

tch va kt qua. iu nay cang tr nn quan trong khi cng ty
Bn loai tnh hung co th xay ra
phat trin va m rng cang luc cng ty cang cn da vao nhng

con ngi lam vic manh me va c lp.
1. Cu hoi u tin phai t ra la: y la mt tnh hung

ph quat hay ch la mt ngoai l? Tnh hung nay co thng
Cac yu t cua qua trnh ra quyt nh

Cac phm cht quan trong trong cac quyt nh nh cua Vail
va Sloan khng phai la tnh cp tin hay tnh gy tranh cai cua
chung, ma o la:
xuyn xay ra khng, hay o ch la mt tnh hung ca bit cn

co s giai quyt c bit?. Bi la mt tnh hung ph quat, mt
vn chung se c giai quyt qua mt nguyn tc, mt quy
tc nao o.
Chung ta cn phn bit bn loai tnh hung khac nhau. Loai
u tin thc s mang tnh cht ph quat, mt s kin n le
1. S y thc ro rang v tnh cht chung, ph quat cua mt vn
ch la mt triu chng ma thi. a s cac vn nay sinh trong
: mt vn ph quat ch co th c giai quyt bng mt quyt
cng vic thng nht cua chung ta thuc loai nay. V du, cac
nh trong o a ra mt nguyn tc cu th.
quyt nh v lu kho hang hoa, thc ra khng phai la mt quyt
2. Xac nh ro cac yu cu ma cu tra li cho vn phai thoa

man, tc la cac iu kin bao quat.
nh thc s, ma ch la mt s iu chnh. Mt vn thc s

phai mang tnh cht bao quat, ph bin; iu nay cang ung hn
vi cac s kin trong qua trnh san xut.
3. Suy ngh ky lng v nhng g la ung n, tc la nhng
Trong quan ly san xut, ngi ta gp hang trm vn trong
giai phap cho cac yu cu noi trn trc khi suy ngh n cac
mt thang. Tuy nhin, sau khi phn tch th a s ch la nhng
thoa hip, iu chnh, nhng b cn phai lam quyt nh c
triu chng cua mt s tnh hung, hay vn c ban. Cac ky
chp nhn.
s san xut hay quan ly mt quy trnh n le trong mt nha
4. Xac nh mt quyt nh bao ham vic a ra cac hanh ng

thc hin va trin khai cac quyt nh y.
310
may khng th thy c iu nay. Mt vn chung ch l din

khi phn tch toan b khi lng cng vic trong mt thi gian
311
CAC QUYT NH HIU QUA
ang k, chng han vai thang. Va ch khi xac nh c vn
nay, co xu hng tr thanh nhng vn ph quat, tr phi nhng
chung o th vic quan ly quy trnh san xut mi tr nn hiu
giai phap chung c a ra.
qua ma thi.
Noi chung, tr nhng s kin ngoai l, cac s kin ph quat
Loai tnh hung th hai la nhng s kin c bit, c nht
oi hoi nhng giai phap ph quat mt nguyn tc, mt chnh
i vi t chc; song v ban cht th y thc s la mt vn
sach chung. Mt khi nguyn tc chung a co, th moi biu hin
ph quat.
khac nhau cua mt tnh hung chung u co th c giai quyt
V du cho loai vn nay co th la trng hp mt cng ty
hiu qua, bng vic iu chnh nguyn tc o vao tnh cht cu
nhn c li ngh sap nhp t mt cng ty khac ln hn. Ro
th cua tnh hnh hin tai. Ngoai ra, nhng s kin, tnh hung
rang, nu cng ty chp nhn th tnh hung trn la duy nht,
thc s la ngoai l se co nhng cach giai quyt ring. Ro rang
khng bao gi lp lai na. Tuy nhin, v ban cht th y lai la
chung ta khng th ra nhng nguyn tc trong nhng tnh
mt tnh hung ph bin, lun xay ra. suy ngh va quyt nh
hung c bit nay.
tra li Co hay Khng cho ngh sap nhp nh trn, cn phai
Ngi ra quyt nh hiu qua cn danh thi gian xac nh xem
co mt s nguyn tc chung. Nhng nguyn tc o cn c moi
anh ta ang i mt vi loai tnh hung nao trong bn loai trn.
ngi cung xy dng da trn kinh nghim ca nhn.
Nu xac nh sai, quyt nh a ra cung se sai lm theo. Noi
Loai tip theo la nhng s kin ngoai l, duy nht.
chung, li lm ph bin nht hin nay la vic x ly nhng tnh
V du: S c mt in toan khu vc ng Bc cua Bc My t

St. Lawrence n Washington hi thang 11.1965 la s kin thuc
loai bt thng nay. Hoc co th k ra y tham hoa t vic s
dung thalidomide trong dc phm dn n vic hang loat tre
hung, vn ph quat nh th chung ch la mt loat nhng s

kin ring le, ri rac, c bit, tc la thiu hn s hiu bit va
nguyn tc chung v vn . Tt nhin, iu nay se dn n nhng
h qua xu cua no.
s sinh b d tt hi u thp nin 60. o tht s la nhng tnh

hung, nhng s kin him khi xay ra. Tuy nhin, khi chung xay
ra, ta rt cn t cu hoi: o thc s la mt ngoai l hay la s
xut hin ln u tin cua mt loai vn mi?.
Va chnh o la loai s kin, tnh hung th t ma cac quyt
nh phai giai quyt: s xut hin ln u cua mt vn ph
quat mi.
Cac yu cu cu th cua mt quyt nh

2. Yu t quan trong th hai trong quy trnh ra quyt nh la
vic xac nh, th hin ro iu ma mt quyt nh phai at c;
tc la muc tiu cua quyt nh. Quyt nh phai at muc tiu ti
thiu nao? u la cac iu kin ma no phai thoa man nhng
Theo hai v du trn, chung ta co th thy ro ca hai s c mt
iu kin ma trong khoa hoc ngi ta goi la iu kin v min
in va d tt tre s sinh, trong iu kin ky thut hin ai hin
gia tr, iu kin bao quat? Mt quyt nh hiu qua cn thoa
312
313
man nhng iu kin ranh gii nay, cn at c nhng muc tiu

ra.
CAC QUYT NH HIU QUA
Trong thc t, nhng suy ngh v cac iu kin bao quat la cn

thit cho vic xac nh khi nao cn t bo mt quyt nh. Sau
Cac iu kin bao quat noi trn cang c th hin ro rang va
y la hai v du mt trng hp ma cac iu kin ranh gii tr
cu th bao nhiu th kha nng hiu qua va at c muc tiu
nn rc ri, gy lung tung, va mt trng hp chung tr nn ro
cua mt quyt nh cang ln by nhiu. Ngc lai, nhng thiu
rang co th thay quyt nh cu bng mt chnh sach mi, phu
sot trong vic xac nh nhng iu kin se lam cho mt quyt
hp hn.
nh tr nn kem hiu qua, du ban u no co ve sc sao n u

i na.
Nhng suy ngh, anh gia v cac iu kin ranh gii cung cn
thit trong vic a ra nhng quyt nh thuc loai nguy him
xac nh cac iu kin bao quat, cu hoi t ra la: u la
nht. o la nhng quyt nh ch co th thanh cng nu moi iu
gii han ti thiu cn thit giai quyt vn nay?. Khi lanh
kin lin quan u din ra sun se, khng co bt ky truc trc nao.
ao General Motors nm 1922, Alfred P. Sloan, a t hoi: Liu
Nhng quyt nh kiu nay mi nhn th lun co ve hp ly, song
cac nhu cu cua chung ta co th c thoa man bng vic loai
khi xem xet nhng iu kin ma no phai thoa man, ban se thy
bo tnh c lp, t chu cua cac trng b phn c khng?.
chung hoan toan khng tng hp vi nhau. Do o, kha nng
Cu tra li cua ng ta la Khng. Cac iu kin bao quat cua
thanh cng cua quyt nh la... khng th. Con v iu ky diu
vn nay oi hoi sc manh va trach nhim trong cac v tr iu
cho quyt nh co th thanh cng th chung ta khng th trng
hanh, quan ly. Nhng iu nay cung cn thit khng kem g tnh
ch vao no c!
ng nht va s kim soat tai mt trung tm. Chnh nhng iu
Mt v du in hnh la quyt nh cua Tng thng Kennedy
kin nay a yu cu mt giai phap v cu truc t chc hn la
trong s c Vnh Con Ln hi nm 1961. Mt muc tiu ro rang la
mt s thoa hip v tnh cach ca nhn gia cac lanh ao b phn
lt Castro, tuy nhin cung luc o cung phai at c mt muc
tai General Motors!
tiu khac la che giu s can thip cua cac lc lng qun i My
Nha quan ly hiu qua hiu rng mt quyt nh khng thoa
vao cng vic ni b cua mt quc gia chu My khac. Muc tiu
man c nhng iu kin bao quat cua no la mt quyt nh
sau hoan toan khng kha thi, v chng co ai trn th gii nay co
khng hiu qua, khng phu hp. Thm ch iu o con t hn la
th tin rng y khng phai la mt vu can thip ma ch la mt
mt quyt nh thoa man c nhng iu kin bao quat sai lm.
cuc ni dy t bn trong cua ngi Cuba. i vi nhng ngi
Tt nhin ca hai trng hp nay u la sai, song ngi ta vn
lp chnh sach cua My luc o, s khng can thip lai c coi la
con co th cu vt c trng hp sau du sao o cung la
mt iu kin hang u, v cung cn thit. Hai muc tiu noi trn
mt quyt nh hiu qua. Con mt quyt nh khng thoa man
ch co th tng hp vi nhau khi xay ra mt cuc ni dy thc
c nhng iu kin cua no th chc chn se khng em lai cho
s Cuba, lam t lit qun i cua ao quc nay. Ma ro rang
chung ta iu g ngoai nhng rc ri ma thi.
iu o la hoan toan... khng th mt t nc nh Cuba! Nh
314
315
vy, hoc la y tng nay phai bo, hoc la s h tr cua My cho

mt cuc can thip qun s phai c y ln mc ti a.
CAC QUYT NH HIU QUA
Ngi ta a day cho ti nh vy khi ti nhn mt nhim vu t

vn ln u tin vao nm 1944. o la mt nghin cu v cu
Tng thng Kennedy a ung khi noi rng li lm cua ng ta
truc va chnh sach quan tr cua tp oan General Motors. Alfred
khng phai la a nghe theo y kin cua cac chuyn gia. Li lm
P. Sloan Jr., luc o la Chu tch va Tng giam c cua General
y la vic khng xem xet, anh gia y u tt ca nhng iu
Motors, ngay t u a mi ti n vn phong cua ng ta va noi:
kin bao quat ma quyt nh lin quan n vn nay phai thoa
Ti se khng noi cho anh bit phai nghin cu hay vit g, cung
man; cung nh vic khng chp nhn mt thc t phu phang rng
nh phai a ra kt lun g. o la nhim vu cua anh. Hng dn
mt quyt nh phai at hai muc tiu hoan toan khng tng hp
duy nht cua ti vi anh la hay trnh bay thng thn nhng iu
nh trn se khng phai la mt quyt nh, ma ch la mt s ch
anh cho la ung ngay khi anh nhn ra chung. ng lo lng v
i vao phep mau ma thi!
phan ng nu co cua bn cng ty chung ti, hay vic liu chung
Tuy nhin, xac nh cac iu kin bao quat cua mt quyt nh

nhng iu kin ma quyt nh o phai thoa man khng th
c thc hin da trn nhng d kin, ma da trn s din giai
tnh hnh. o co th coi la mt s anh gia y rui ro tim n!
Ai cung co th i khi ra nhng quyt nh sai lm. Tuy nhin
ban khng c phep ra nhng quyt nh ma ngay ca trn b
mt cua no a th hin vic khng thoa man cac iu kin bao
quat.
ti co thch nhng iu anh noi hay khng. Va hn ht, xin anh

ng bao gi thoa hip nhng nhn xet, ngh tr nn lot
tai, d chp nhn. Khng co anh th ai trong chung ti cung a
bit cach thoa hip ri. Tuy nhin, khng ai y co th a ra
nhng thoa hip ung n, cho n khi anh noi cho anh ta bit
cai g la ung. Khi o moi nha quan ly y, khi ra cac quyt
nh, se s dung y kin cua anh nh la mt kim ch nam hng
dn vy!
Co hai loai thoa hip khac nhau. Mt loai c th hin trong
cu thanh ng: Co na banh m con hn la khng co banh
Cai g la ung?
n!. Loai th hai c th hin trong cu chuyn v s phan x

cua Solomon, theo o ngi ta nhn ra rng mt na a tre
3. Chung ta cn khi u bng vic suy ngh v vic cai g la
th con t hn la khng co a tre con nao ca. Trong loai thoa
ung hn la cai g co th chp nhn c (ch cha noi ti
hip u tin, cac iu kin bao quat vn c thoa man. Muc
vic suy ngh ai ung), bi lun lun ngi ta cn co s thoa
ch cua banh m la n, do o co na vn n c. Con trong
hip sau nay. Nu khng xac nh ro cai g la ung thoa man
v du th hai v phan x cua vua Solomon, thoa hip a ra khng
nhng yu cu va nhng iu kin bao quat, ban se khng phn
thoa man c cac iu kin bao quat: mt na a be khng
bit c mt thoa hip ung va mt thoa hip sai lm va dn
th la mt con ngi co th sng va phat trin c, ma ch la
n vic thc hin mt thoa hip sai.
mt cai xac!
316
317
CAC QUYT NH HIU QUA
Nu ban lo lng, quan tm n nhng cai co th chp nhn
Chuyn mt quyt nh thanh cac hanh ng oi hoi ban tra
c (ch khng phai la nhng cai ung n), ban se ch lang
li mt s cu hoi sau y: Ai cn bit (c thng bao) v quyt
ph thi gian ma thi. Nhng iu ban lo lng, phong co th
nh? Hanh ng nao cn thc hin? Ai se thc hin chung? Hanh
chng bao gi xay ra, trong khi nhng kho khn, nhng vt can
ng o cn nh th nao ngi ta co th lam c? Cu hoi
khac lai co th bt ng n vi ban. t ra cu hoi ban u Cai
u tin va cu hoi cui cung trong s cac cu hoi trn thng
g co th chp nhn c?, ban se khng at c g ht. Khi c
b ngi ta xem nhe, a ti kt qua xu.
tra li cu hoi o, ngi ta se qun mt nhng iu thc s quan

trong, va anh mt c hi co c cu tra li ung n, hiu qua.
Co mt cu chuyn kha ph bin trong gii nghin cu, minh

hoa cho tm quan trong cua cu hoi: Ai cn phai bit v mt
quyt nh?. Vai nm trc y, mt nha san xut thit b cng
Chuyn quyt nh thanh hanh ng cu th

4. Chuyn mt quyt nh thanh hanh ng cu th la phn
nghip quyt nh dng san xut mt mu san phm. y la mt

thit b chun trong dy chuyn san xut a nhiu nm, hin vn
con c s dung. Tuy nhin, lng t hang cho thit b nay
quan trong tip theo cua mt qua trnh ra quyt nh. Nu xac
a giam sut nhiu trong nhng nm gn y. Nha san xut quyt
nh cac iu kin bao quat la bc kho nht th vic chuyn
nh ch ban san phm cho nhng khach hang ang s dung no
quyt nh thanh hanh ng lai la bc tn thi gian nht trong
trong trng hp cn thay th hay h hong, va 3 nm sau se
qua trnh nay. Tuy nhin, ch khi cac cam kt hanh ng c
ngng hn vic san xut va ban hang i vi thit b nay. Song
a vao trong mt quyt nh ngay t u th quyt nh o mi
hoan toan bt ng, vao luc ma thit b noi trn khng con c
tr nn hiu qua c.
san xut th nha san xut lai... nhn c n t hang t mt
Thc cht ma noi, nu mt quyt nh khng c chuyn
khach hang cu. Ro rang la ngi ta a khng chu y n cu hoi:
thanh nhng cng vic va trach nhim cua mt s ngi nao o,
Cn thng bao cho ai v quyt nh?. Ngoai ra, ngi ta cung
th no vn cha phai la mt quyt nh ung ngha, ma ch la
a khng thng bao cho phong mua hang nhng ngi chu
mt d nh tt ep ma thi.
trach nhim mua vt liu san xut ra chnh thit b noi trn.
y chnh la vn cua nhiu tuyn b v chnh sach, nht la

trong lnh vc kinh doanh: chung khng co cac cam kt hanh ng
Phong mua hang trc nay vn mua cac vt liu theo mt ty l

tng ng vi doanh s ban ra cua san phm, va khng ai thng
cu th. Khng ai co trach nhim thc hin nhng tuyn b o ca.
bao cho ho v thay i ca. Do o, n thi gian ngng san xut
Do o, cung khng co g ang ngac nhin khi cac thanh vin cua
thit b nay, trong kho cua cng ty con u nguyn vt liu san
mt cng ty co xu hng nghi ng tnh chn thc cua chung. Ho
xut cho... 8-10 nm, nhng nguyn vt liu nay bt buc phai
n gian coi o la nhng li le ba hoa, sao rng cua ban giam c!
loai bo, vi ph tn rt ln.
318
319
Phan hi
5. Cui cung, trong mt quyt nh, cn xy dng mt ch
phan hi nhm cung cp mt c ch kim tra lin tuc (trc nhng
s kin thc t ang xay ra) v cac ky vong i vi quyt nh
o.
Con ngi a ra cac quyt nh, ma con ngi th vn khng
hoan hao. Ngay ca mt quyt nh tt nht cung co th sai lm.
Ngay ca mt quyt nh hiu qua nht ri cung co luc tr nn li
thi, khng con phu hp na.
CAC QUYT NH HIU QUA
Vi s xut hin cua tin hoc, iu nay cang tr nn quan trong,

vi ngi ra quyt nh cang ngay cang co xu hng b y ra
xa hin trng thc t. Nu anh ta khng chp nhn rng mnh
cn phai n tn ni nhng quyt nh cua mnh c thc hin,
cang ngay anh ta cang xa ri thc t, vn v cung quan trong
i vi anh ta: Tt ca nhng g may vi tnh co th x ly la nhng
s liu tru tng nhng th nay ch co th ang tin cy nu
thng xuyn c kim tra, i chiu vi thc t, nu khng
chung se dn con ngi i lm ng, lac li...
T mnh i va thy khng ch la cach tt nht, ma con la cach
Khi tng Eisenhower c c Tng thng, ngi tin nhim cua
tt nht kim tra xem cai gia nh hnh thanh nn mt quyt
ng la Harry S. Truman a noi, Ti nghip Ike (tn goi thn mt
nh nao o co con hiu lc va phu hp hay la chung a tr nn
cua Eisenhower)! Khi con la mt v tng, anh ta ra lnh va mnh
li thi, cn anh gia lai. Va noi chung chung ta nn hiu rng
lnh c thi hanh. Ngay khi anh ta sp sa vao ngi vn phong
sm mun g cac gia nh cung tr nn li thi, bi thc t khng
Tng thng, sp sa ra lnh va... se chng co g xay ra sau o
bao gi ng yn trong mt thi gian dai.
na!
Vic khng anh gia lai thng xuyn tnh phu hp, co hiu
Ly do tai sao se chng co chuyn g xay ra khng phai bi
lc cua mt quyt nh la ly do chnh cho s tht bai cua quyt
mt vin tng co nhiu quyn lc hn Tng thng! Cac t chc
nh. iu nay ung vi ca cac quyt nh kinh doanh va cac
qun s t lu a hiu rng a s mnh lnh u khng c
chnh sach cua chnh phu. Khi thu thp phan hi, chung ta cn
thc hin y u, t o t chc ra c ch kim tra vic thc hin
cac thng tin co t chc cac bao cao va con s thng k. Song
moi mnh lnh. Ho cung hiu rng t mnh i kim tra... la cach
nu khng xac nh cac phan hi da trn thc t, vi phong cach
phan hi tt nht, ang tin nht. Con cac bao cao (cai duy nht
t mnh i va thy, ban se d dang ri vao thoi giao iu, vo
ma cac Tng thng co th co c) chng co my tac dung y
oan va t o tr nn khng co hiu qua trong cng vic.
ca. Cac s quan qun i hoc la t mnh i kim tra, hoc la c

mt ngi phu ta lam vic o ho chng bao gi tin vao li cp
di nhng ngi c ho giao nhim vu ban u. Khng phai
ho khng tin cp di cai ma ho khng tin tng c la vic
thng tin, bao cao.
320
321
Y kin, ch khng phai la cac d kin

Mt quyt nh la mt s xet oan, anh gia, la mt la chon
gia nhiu giai phap thay th. t khi no la mt chon la n gian
gia cai ung va cai sai, ma la s la chon gia cai gn ung
va cai co th sai. Thng thng o la mt s la chon gia hai
hng hanh ng, khng hng nao to ra tht s ung hn
hng kia.
Hu ht cac sach v v tai ra quyt nh u noi vi c
gia rng Trc ht, hay thu thp cac d kin. Tuy nhin, nha
quan ly hiu qua hiu rng chung ta khng khi u vi cac d
kin ma vi cac y kin. o la nhng gia nh cha c kim
chng va se ch co gia tr nu c kim tra i chiu vi thc t.
Vic xac nh u la mt d kin oi hoi trc ht ban phai quyt
nh v tiu chun lin quan, nht la i vi nhng thc o thch
hp xac nh tiu chun o. y chnh la ban l cua mt
quyt nh hiu qua, cung la kha canh gy tranh cai nht.
Cui cung, trai vi cac sach v thng thng, mt quyt nh
hiu qua khng xut phat t mt s ng thun v cac d kin,
ma xut phat t xung t gia cac y kin khac nhau; va s xem
xet ky lng moi giai phap thay th.
Thu thp cac d kin ngay t u la iu khng th. Se khng
co d kin nao cho n khi chung ta xac nh c tiu chun
lin quan tc la xac nh s kin nao lin quan va c coi la
d kin.
CAC QUYT NH HIU QUA
co sn trong u, va iu nay chng co g la kho thc hin ca.

Nha thng k gioi bit ro iu nay va khng tin tng vao cac
con s, anh ta lun lun nghi ng. Phng phap ung n duy
nht cho phep chung ta kim tra mt y kin theo tiu chun thc
t la phng phap da trn s nhn thc ro rng y kin lun co
trc. Khi o ai cung co th thy rng chung ta khi u bng
nhng gia nh cha c kim tra o la im khi u duy
nht. Sau o chung ta bit mnh phai kim tra, thay v tranh lun
v nhng gia nh y. Sau khi kim tra se xac nh c gia nh
nao ng vng, va do o, ang xem xet tip, gia nh nao b thc
t loai bo.
Nha quan ly hiu qua lun khuyn khch nhng y kin khac
bit. Tuy nhin, nhng ngi a ra y kin cn lu y v chnh
xac cua chung, tc la vic y kin o a c kim nghim qua
thc t cha. Cu hoi ma nha quan ly t ra se la Chung ta cn
bit nhng g co th kim tra tnh chnh xac cua gia nh nay?,
hay Cac d kin cn nh th nao y kin nay co th ng vng
c?. Nha quan ly phai lam sao chnh ban thn va cac ng
nghip co thoi quen suy ngh va nu ln y kin v nhng g cn
xem xet, nghin cu va kim tra. Nha quan ly yu cu nhng
ngi a ra y kin cung phai co trach nhim xac nh ro rang
cac kt qua thc t co th ky vong va tm kim.
Co le vn ct loi y la, Tiu chun xac nh tnh lin
quan la g?. Cu hoi nay lin quan n cac tiu chun va thc
o thch hp i vi vn ang c thao lun, va i vi ca
quyt nh se a ra sau o. Khi phn tch cach thc a ra mt
Bt ky ngi nao cung khi u bng mt y kin, do o yu
quyt nh thc s hiu qua, chung ta co th thy ngi ta danh
cu ho tm kim nhng d kin cung la sai lm. Bi khi o chc
mt thi gian ang k tm ra nhng thc o thch hp noi
chn ngi ta se ch i tm nhng d kin... phu hp vi kt lun
trn.
322
323
CAC QUYT NH HIU QUA
Ngi ra quyt nh hiu qua lun coi cac thc o truyn
Bt c khi nao cn anh gia va phan xet, chung ta cn co nhng
thng la khng phu hp. Nu chung phu hp th co le ngi ta
la chon, nhng giai phap thay th. Mt anh gia ma ta ch co
khng cn phai a ra mt quyt nh mi, ma ch la mt s iu
th noi Co hay Khng vi no khng phai la mt anh gia tht
chnh ma thi. Cac thc o truyn thng phan anh quyt nh
s. Nha quan ly hiu qua lun yu cu phai co cac thc o thay
cua qua kh. Nhu cu tm ra mt thc o mi cung ch ra rng
th khac nhau, t o ho mi co th chon ra mt thc o thch
thc o cu nay a khng con phu hp na.
hp nht.
Cach tt nht xac nh nhng tiu chun, thc o phu hp

la vic tm kim cac phan hi nh a trnh bay phn trc, ch
lu y: y la nhng phan hi trc khi ra quyt nh.
V du, trong hu ht cac vn nhn s, cac s kin c o
lng theo cach trung bnh, nh: ty l tai nan lao ng trung
bnh, ty l vng mt trung bnh cua toan b nhn vin, ty l ngi
bnh trung bnh trong s mt trm nhn vin v.v... Tuy nhin,
nha quan ly hiu qua co th nhn ra rng anh ta cn mt thc
o khac. Nhng con s trung bnh, ty l trung bnh co th phu
hp vi mt cng ty bao him, song chung hoan toan khng co
my y ngha trong cac quyt nh v gia tr nhn s.
Phat trin s bt ng
Nu khng xem xet cac giai phap thay th, quyt nh a ra
se khng hiu qua. iu nay giai thch tai sao nhng ngi ra
quyt nh lai hay tun theo nhng iu ph bin trong cac sach
v hin nay: ho tm kim s bt ng, tranh cai thay v s ng
thun tuyt i khi ra quyt nh. Nguyn tc u tin khi ra
quyt nh la: khng a ra quyt nh nu co tranh cai, bt
ng. Quyt nh hiu qua khng c hnh thanh t nhng ting
v tay, ma hnh thanh t s xung t gia cac quan im trai
a s cac trng hp vng mt u xay ra mt phong ban
ngc, i thoai, tranh cai, chon la gia cac y kin khac nhau.
cu th nao o. a s tai nan lao ng xay ra tai mt, hai im cu
Alfred P. Sloan tng noi nh sau trong mt cuc hop cac uy
th trong dy chuyn san xut cua nha may. Ngay ca vic nhn
ban cao cp cua cng ty, Tha cac ngai, ti hiu rng tt ca
vin b bnh va xin ngh phep cung ch tp trung a s cac nhn
chung ta y u ng y vi quyt nh nay. Moi ngi co mt
vin n, tre, cha lp gia nh. Do o cac quyt nh, cac hanh
u gt u to y ng tnh. Sloan noi tip, Vy th ti ngh
ng lin quan n nhn s da trn nhng con s thng k trung
hoan cuc hop v vn nay ti ln sau tt ca chung ta co
bnh (v du: mt chin dch an toan lao ng) se khng em lai
thi gian hiu hn v quyt nh, ng thi a ra nhng tranh
nhng kt qua mong mun.
cai, bt ng v no!.
Tm ra cac thc o thch hp, do o, khng phai la mt bai
Sloan la ngi ra quyt nh theo trc giac. ng ta lun nhn
toan thng thng, ma la mt nhn xet, mt anh gia ham cha
manh s cn thit phai kim tra cac y kin so vi thc t, cung
rui ro.
nh s cn thit am bao rng: khng khi u bng mt kt
324
325
CAC QUYT NH HIU QUA
lun, sau o i tm cac s kin... chng minh va h tr cho kt
c kch thch, tac ng thng xuyn. Tranh lun, bt ng,
lun y. Tuy nhin, ng ta cung hiu rng mt quyt nh ung
nht la khi b bt buc phai suy ngh, ly lun, chnh la s tac
n oi hoi phai co nhng tranh lun, bt ng thch hp.
ng tt nht ln oc tng tng cua chung ta.
Co ba ly do chnh cho s cn thit cua nhng bt ng, tranh
Do o, ngi ra quyt nh hiu qua phai chu ng t chc
cai khi ra quyt nh. Mt la, nhng bt ng la cai duy nht giup
c nhng bt ng, tranh lun. iu nay giup anh ta co c
ngi ra quyt nh khng tr thanh tu nhn cua t chc. Mi
nhng quyt nh ung n, nhng giai phap thay th khac nhau
ngi chung ta u mong mun co c iu g o t ngi ra
khi ra mt quyt nh. ng thi, tranh lun nhng bt ng cung
quyt nh, du ngi o la tng thng hay ch la mt thanh vin
lam tng cng kha nng sang tao, oc tng tng cua chnh
quan ly cp thp trong mt t chc. Moi ngi u tin tng va
ngi ra quyt nh va cac cng s cua anh ta. Cac bt ng va
mong mun co c nhng quyt nh ma ho ung h va ngh
tranh cai nhng cai hp ly thanh nhng cai ung n, va t
rng la ung. Cach duy nht thoat ra khoi nhng thin kin
nhng cai ung n tr thanh mt quyt nh hiu qua.
co sn la phai cho phep co s tranh lun ky cang mi khi co bt

ng y kin.
Ngi ra quyt nh hiu qua khng khi u bng gia nh

cho rng hng hanh ng nay la ung, hng hanh ng kia
Hai la, nhng bt ng cung cp nhng giai phap thay th khac
la sai. Anh ta cung khng cho rng Ti ung, ngi kia sai!.
nhau iu v cung cn thit trong mt quyt nh. Mt quyt
Ngc lai, khi u phai la s cam kt tm ra ly do tai sao moi
nh rt co th se sai lm, chng han co th do hoan canh bn
ngi lai bt ng.
ngoai thay i. Khi o nu a co sn nhng giai phap thay th
Nha quan ly hiu qua hiu rng lun co nhng ke ngc va
c ban ti t trc, chung ta se phn nao giam thiu c tac
nhng ngi gy rc ri tham gia vao qua trnh tranh lun. Tuy
hai co th xay ra!
nhin, nha quan ly hiu qua khng mc nhin bac bo nhng y
Hn ht, nhng bt ng, tranh cai la cn thit thuc y
kin trai ngc vi nhng iu ban thn anh ta a thy la qua
kha nng tng tng cua chung ta. tm ra li giai cho mt vn
ro rang, hin nhin. Ngc lai, ngi co y kin bt ng phai c
toan hoc, ngi ta khng cn n oc tng tng. Tuy nhin,
coi la ngi thng minh, co ly tr, ho i n kt lun sai bi v ho
xet n tnh cht khng chc chn cua rt nhiu vn ma nha
nhn thy mt thc t khac, quan tm n mt vn khac. Do
quan ly phai i din, anh ta se cn nhng giai phap sang tao
o, nha quan ly hiu qua phai t ra cu hoi, Nu quan im
trong vic tao ra nhng tnh hung mi. Ngha la cn kha nng
cua ngi nay (ngi bt ng) la thng minh, hp ly th anh ta
tng tng mt cach hiu va cam nhn mi me, khac bit.
a thy iu g?. iu ma nha quan ly hiu qua quan tm trc
Kha nng tng tng khng phai la co nhiu trong chung ta,
song cung khng phai la mt iu g qua him hoi, nu nh no
326
tin la s thu hiu. Ch sau o anh ta mi ngh n vic ai ung,

ai sai.
327
CAC QUYT NH HIU QUA
Tai mt vn phong lut, mt lut s mi vao ngh trc tin
Ngc lai, co nhng iu kin ma chung ta co th lac quan, hy
c giao cho vic chun b bao cha cho... khach hang cua lut
vong rng chung se t t n thoa ngay ca khi chung ta khng
s i thu cua mnh trong vu an. y la mt cach ao tao rt

hiu qua cho cac lut s tre, giup ho khng khi u bng vic
lam g ca. Nu cu hoi: Tnh hnh se ra sao nu chung ta khng

lam g ca?, co cu tra li la: Khng sao, moi chuyn se t n
tuyn b, Ti bit tai sao li bao cha cua ti la ung, ma phai
thoa, th tt hn ht la khng nn can thip g ca. Ngay ca khi
bng vic suy ngh v bn i phng, nhng ly le, lp lun cua
tnh hnh du xu nhng khng quan trong va gy anh hng

ang k th cung khng nn can thip.
ho. Bng cach nay, ngi lut s co th thy nhng li bao cha
an va co th gianh thng li khi tranh tung trc toa (tc la cai
Co le t co nha quan ly nao hiu c iu nay. Trong tnh

hung kho khn v tai chnh, mt nha kim soat yu cu ct giam
trc toa lam sao giai phap thay th cua mnh c nhiu
chi ph. ng ta bit rng, nhng chi ph khng kim soat ni a
ngi ng tnh hn!).
phn nm cac khu ban hang va phn phi, t o n lc ct

giam chi ph nhng khu nay. Tuy nhin, cung luc o ng ta
nh la nhng giai phap thay th nhau, t o hiu ro hn v vu
cung c gng sa thai hai, ba nhn vin ln tui mt b phn
Mt quyt nh co tht s cn thit khng?
khac, ang hoat ng bnh thng. Ro rang c gng nay khng

em lai thay i nao ang k v chi ph. Khi moi chuyn qua i,
Mt cu hoi quan trong na ma ngi ra quyt nh cn hoi
ngi ta se sm qun rng vic ct giam chi ph cua ngi kim
la: Quyt nh nay co tht s cn thit khng?. Noi cach khac,
soat nay a cu cng ty, ma ch nh n vic ng ta a qua nng

tay vi nhng nhn vin ti nghip kia. Quan toa khng xet x
trong cac giai phap thay th cua mt quyt nh, se lun co mt

giai phap la khng lam g ca.
Mt quyt nh cung ging nh mt cuc phu thut, mt s
can thip vao h thng, va do o, i kem vi rui ro h thng se
b sc. V th, phai loai tr cac quyt nh khng tht s cn
thit, cung nh phai han ch ti a nhng cuc giai phu khng
cn thit i vi bnh nhn vy. Cn ra mt quyt nh khi tnh
nhng vu cai va nho nht cu noi trong lut La Ma cach y

gn 2.000 nm vn con ht sc ung n. Va co le rt nhiu ngi
ra quyt nh trong chung ta vn cn phai hoc lai iu nay.
ai a s cac quyt nh u nm gia hai thai cc noi trn
cua vn : vn khng t no se n thoa, song no cung khng
i vao tnh trang ti t nht. C hi la co, song ch la c hi cai
hnh chc chn se xu i nu chung ta khng lam g ca. iu tng
thin tnh hnh hn la c hi thay i, lam mi tht s. Noi cach

khac, cho du khng hanh ng th chung ta (va t chc) vn c
t cung xay ra vi cac c hi: nu mt c hi la quan trong va co
tn tai, song nu hanh ng th... moi chuyn se tt hn.
nguy c bin mt nu ban khng hanh ng, th ban cn hanh

ng va thay i mt cach nhanh chong.
328
Nh vy, mt ngi ra quyt nh hiu qua so sanh cac n lc

va rui ro cua vic hanh ng va khng hanh ng. Khng co mt
329
cng thc bt bin cho mt quyt nh ung n y. Tuy nhin

co nhng hng dn nh sau:
h
Ban phai hanh ng nu nhn chung cac li ch vt hn cac

chi ph va rui ro.
Ban co th hanh ng hay khng hanh ng, song khng

c thoa hip, hay co nhng hanh ng na vi.
CAC QUYT NH HIU QUA
Tuy nhin, nha quan ly cung khng th quyt nh vi va tr

phi a tht s hiu ro v quyt nh. Nh bt ky mt con ngi
co ly tr nao, anh ta phai hoc cach quan tm n cai ma Socrates
tng goi la v thn sang tao cua ng. o la ting noi t ni tm
con ngi, ku goi chung ta Hay cn thn. i khi, chung ta
dng lai khng lam iu g o khng phai v iu y kho khn
hay gy bt ng, ma ch v t chung ta cam thy co iu g o
By gi th chung ta a co th sn sang ra quyt nh. Cac yu
khng n ma khng bit tai sao. Ti lun dng lai mt khi moi
cu cu th cua quyt nh, cac giai phap thay th, rui ro va li
chuyn co ve vt qua s tp trung la phng chm cua mt
ch u a c xem xet thu ao. Moi th u ro rang, k ca
ngi ra quyt nh hiu qua ma ti co dp quen bit. Tuy nhin,
hng dn hanh ng sp ti. Mt quyt nh dng nh a xut
mt ngi ra quyt nh hiu qua khng bao gi ch i qua lu,
hin trc mt chung ta. Nhng ngay vao thi im nay, a s
cung lm la vai ngay hoc vai tun ma thi. Nu khi o vn khng
quyt nh lai bin mt: bng nhin ngi ta thy nguy c quyt
co g ro rang th anh ta se hanh ng, du ban thn co cam thy
nh se khng d dang va c moi ngi chp nhn. Ro rang,
thoai mai hay khng.
co mt quyt nh, khng ch cn s phan xet, anh gia ma
Nh chung ta u bit, ngi tra lng cho nha quan ly khng
con cn ca long can am. Cu ngan ng thuc ng da tt co
phai anh ta lam iu g anh ta thch, ma thc hin nhng
th c ap dung y: phn ln cac quyt nh hiu qua u
nhim vu c giao mt cach ung n, a s la bng vic a
khng c long a s moi ngi, chung u co ve kho khn khi
ra cac quyt nh hiu qua.
thc hin.
Kt qua la vic ra quyt nh khng con c han ch trong
Vao luc nay, nha quan ly hiu qua khng c u hang bng
s t cac nha quan ly cp cao na. Theo cach nay hoc cach khac,
vic noi, Vy th chung ta hay nghin cu lai mt ln na o
tt ca nhng ngi lao ng tri thc trong t chc u co th tr
la cach cua nhng ke hen nhat. Trc nhng yu cu nghin
thanh nhng ngi ra quyt nh, hoc tham gia tch cc, vi vai
cu, iu tra lai tnh hnh, nha quan ly t cu hoi: u la ly
tro c lp vao qua trnh ra quyt nh. Ngay nay, ra quyt nh
do tin rng mt cuc nghin cu mi se cho kt qua g mi
a tr thanh mt cng vic bnh thng, mt cng vic hang ngay
me hn? Va nu kt qua tm thy la mi me th liu no co lin
cua mi b phn trong cac t chc co quy m ln. Kha nng a
quan g n vn cua chung ta hay khng? Cu tra li se
ra cac quyt nh hiu qua cang luc cang tr nn quyt nh i
thng la Khng, va ng nhin nha quan ly se khng cho
vi kha nng lam vic hiu qua cua ngi lao ng tri thc, t ra
phep iu tra, nghin cu thm g ca iu o ch lam lang ph
la i vi ngi nhng v tr co trach nhim.
thi gian ma thi.

330
331
GIAO TIP HIU QUA
Giao tip la nhn thc, ky vong va yu cu

Ngay xa co mt cu : nu trong rng co mt cai cy
18.
GIAO TIP HIU QUA
xung va khng co ai quanh o nghe thy th liu co tn tai

mt m thanh trong rng khng? Chung ta nay u bit cu tra
li la khng. Co nhng song m, song v khng co ai cam nhn
chung nn khng h co m thanh. m thanh c tao ra t nhn
thc. y, m thanh chnh la giao tip.
Cu nay co ve a nham, song sc am ch cua no lai rt ln.
ao thi ky Th chin th I, ngi ta con phai bn tm vi

vn giao tip trong cac t chc. Nhng con ngi thi o
chc khng sao tng tng ra c tnh trang tha thai cac
phng tin truyn thng ai chung ma chung ta ang co hin
Trc tin, iu nay co ngha la chnh ngi nhn mi la ngi

i thoai, giao tip. Ngi khi s giao tip thc ra khng th giao
tip nu khng co ai lng nghe anh ta. Khi y li noi cua anh ta
ch con la mt ting n ma thi.
nay. Ngay nay chung ta a co rt nhiu n lc lin quan n vic
Trong tac phm Phaedo cua Plato chuyn lun sm nht v
cai thin va phat trin giao tip mt vn trung tm i vi
thut hung bin Socrates a ch ra rng khi noi chuyn vi ngi
ca nhng ngi i hoc va i lam trong tt ca cac lnh vc: t kinh
khac, cn s dung nhng t ng quen thuc vi kinh nghim cua
doanh, qun s, n hanh chnh cng, bnh vin, trng ai hoc,
ho, chng han noi chuyn vi ngi th mc th phai dung nhng
nghin cu... Chng co lnh vc nao ma ngi ta lai co th n lc
t ng... cua nganh mc. Noi cach khac, giao tip ch co th thanh
va quyt tm hn vic phat trin giao tip trong cac t chc ln
cng khi s dung ngn ng cua ngi nhn ma thi. T ng khi
hin ai. Tuy nhin dng nh giao tip thc s th vn c thiu!
giao tip phai da trn kinh nghim cua ngi nghe; vic giai thch
Chu yu qua nhng sai lm ma chung ta a bit bn nn tang
cac t ng va khai nim mi thng t khi thanh cng. n gian
cua giao tip nh sau:
la bi v iu nay vt qua kha nng nhn thc cua ho. Du vi

bt c phng tin giao tip nao, cu hoi u tin t ra phai la:
Giao tip la nhn thc
liu vic giao tip nay co nm trong pham vi nhn thc cua ngi
Giao tip la ky vong
nhn giao tip hay khng?
Giao tip tao ra yu cu
Giao tip va thng tin khac bit, trai ngc nhau, tuy nhin
lai phu thuc ln nhau
332
Con ngi him khi nhn ra nhng chiu kch khac nhau cua
mt s vt, hin tng. Do o, mt iu co th hoan toan sang
to va d hiu i vi chung ta co th tao ra nhng nhn thc hoan
333
GIAO TIP HIU QUA
toan khac i vi ngi khac. Hay nh lai cu chuyn ngu ngn
Nhng ngi bin tp bao ch u d nhn thy rng ngi
v thy boi xem voi mt n du v giao tip: se khng co giao
oc rt hay chu y n nhng mu tin tc ngn, thng khng
tip thc s thanh cng chng nao ma chung ta cha th hiu
my lin quan, dung lp y cac ch trng trong mt trang
c ngi nhn giao tip thc s thy/hiu g, va tai sao.
bao nao o. Co le chung ch c oc va nh n t hn nhng
Mt nguyn tc la chung ta se ch nhn thc, nghe va nhn thy
ta bai bao v cac tham hoa ma thi! Ly do chnh la nhng mu
c nhng g chung ta mong mun ma thi. Thc ra vic chung
thng tin v thng v phat nay khng ra bt c yu cu nao
ta khc t nhng g khng c ky vong khng h la iu
i vi ngi oc ca. iu o lai lam cho chung d c nh n
quan trong nht nh cac sach v v giao tip trong kinh doanh
nht!
thng noi. iu thc s quan trong y la vic nhng g khng
Noi cach khac, giao tip tao ra nhng yu cu. No lun oi hoi
c ky vong th se khng bao gi c ghi nhn trong giao tip.
ngi nhn phai tr thanh mt ai o, lam hoc tin vao mt iu
Trai lai, chung hoan toan b pht l; hoc b hiu nhm (nghe
g o. Giao tip tao ra ng lc. Nu giao tip phu hp vi khat
nhm, thy nhm) nh la nhng iu ang c ky vong.
vong, gia tr hay muc tiu cua ngi nhn th giao tip o tr nn
T duy con ngi lun c gng kt hp nhng n tng va
co sc manh to ln. Ngc lai, giao tip se b t chi thng thng.
ng lc vao trong mt khung ky vong. T duy con ngi lun
Tt nhin, khi at sc manh ti a, giao tip se em lai s
co xu hng chng lai nhng g lam thay i no; cu th la vic
chuyn i v tnh cach, gia tr, nim tin, khat vong v.v... Tuy
nhn thc c nhng g khng c ky vong va khng nhn
nhin, iu nay him khi xay ra, va no oi hoi s hy sinh nht
thc nhng g a c ky vong. Tt nhin chung ta co th a
nh. Trong Tn c, Chua a phai lam cho Saul b mu trc khi
ra li canh bao i vi t duy con ngi, rng cai ma ho nhn
khin ng nay tr thanh thanh Paul.
thc c la trai ngc vi cai ma ho ky vong. Tuy nhin, iu

nay oi hoi trc ht la vic chung ta phai hiu c iu ky vong
Giao tip va thng tin
nhn thc la g; sau o la mt du hiu khng th lm ln cho

bit o la s khac bit mt cu sc lam pha v tnh lin tuc.
Giao tip la nhn thc, con thng tin la logic. Thng tin khng
Do o trc khi giao tip chung ta phai bit iu ma ngi nhn
mang y ngha g, no mang tnh khach quan, lanh lung v cam.
giao tip ky vong se c nghe, c thy. Nh o, chung ta mi
Thng tin cang c giai phong khoi nhng yu t mang tnh chu
co th bit c liu giao tip co phu hp vi ky vong hay khng,
quan nh tnh cam, gia tr, ky vong va nhn thc th cang tr
hoc khi nao cn co mt du hiu khac bit anh thc ngi
nn ang tin cy.
nhn, giup anh ta hiu c rng iu khng c ky vong a

xut hin (trong giao tip).
334
Thng tin lun bao ham giao tip. Thng tin lun c ma
hoa, do o thng tin co th c tip nhn va s dung, ngi
335
GIAO TIP HIU QUA
nhn thng tin phai bit va hiu cac quy tc ma hoa noi trn.
Nhng ch nghe khng cung se khng hiu qua. Trng Quan
iu nay oi hoi mt s thoa thun nao o t trc, tc la giao
h nhn s Elton Mayo, 40 nm trc y, a nhn ra s tht
tip.
bai cua phng phap giao tip truyn thng, va do o ho ngh
Noi cach khac, giao tip khng phu thuc vao thng tin. Giao
mt giai phap thay th la lng nghe trong giao tip. Cu th, thay
tip thanh cng nht la nhng kinh nghim c chia se, khng
v bt u bng nhng iu ma nha quan ly mong mun at
h cn co logic trong qua trnh nay. Nhn thc co tm quan trong
c, nha quan ly cn tm hiu xem cp di mun bit g, quan
cao hn thng tin.
tm n cai g... n ngay nay, cng thc nay vn c chp nhn,

du khng phai luc nao cung c thc hanh nghim tuc, trong
quan h nhn s.
T trn xung hay t di ln

Nh vy, liu kin thc va kinh nghim co th giup chung ta
v giao tip trong t chc c khng? Cu th hn, liu chung co
th giup chung ta thy c nhng ly do tht bai cua giao tip,
ng thi hiu c nhng iu kin cn thit cho giao tip thanh
cng hay khng?
Trong nhiu th ky, ngi ta lun c gng giao tip theo kiu
t trn xung di. Tuy nhin, cach giao tip nay khng hiu
qua du ban co c gng n u i na; n gian bi v no tp
trung vao iu chung ta mun noi tc la vi gia nh rng ngi
noi la ngi thc hin giao tip.
iu nay khng h co ngha la cac nha quan ly khng cn
chu y n tnh chnh xac, ro rang cua nhng iu ho sp noi
hay vit ra. Hoan toan khng phai nh vy. iu nay ch co
ngha la cach noi ch co th hnh thanh sau khi chung ta a bit
c iu chung ta mun noi. Cach noi phu hp khng th c
tm thy qua vic noi vi tc la vic giao tip theo kiu t
trn xung di.
336
Tt nhin, lng nghe la mt iu kin tin quyt trong giao tip.

Tuy nhin, ch lng nghe thi la cha u. Lng nghe bao ham
gia nh rng cp trn hiu c nhng g cp di noi vi ng
ta, tc la nhn vin cp di cung co th giao tip. Tuy nhin,
kho co th thy ly do tai sao nhn vin cp di lai phai lam iu
ma cp trn cua ho khng th lam. Tht s ma noi, khng co ly
do nao gia nh iu nay ca.
Tht bai cua phong cach giao tip theo kiu t trn xung khng
h lam giam tm quan trong cua nhng n lc vit va noi ro rang,
cu th, hay cua vic dung ngn ng cua ngi nghe thay v ngi
noi trong khi giao tip. Giao tip cn phai t di ln, tc la
bt u t ngi nhn giao tip ch khng phai la ngi phat ra
giao tip. Tuy nhin, lng nghe ch la xut phat im ma thi.
Nhiu thng tin hn, thng tin chnh xac hn cung khng giai
quyt c tron ven cac vn nay sinh trong giao tip, khng
lp y c khoang trng trong giao tip. Ngc lai, cang nhiu
thng tin th khoang trng nay lai cang ln, do o nhu cu v
giao tip hiu qua cung tng theo.
337
GIAO TIP HIU QUA
Se khng co giao tip nu ngi ta coi no la cai g o di chuyn
Quan tr theo muc tiu

Quan tr theo muc tiu la mt iu kin tin quyt co c
giao tip hiu qua. iu nay oi hoi cp di phai suy ngh thu
ao va trnh ln cp trn mt kt lun v vic anh ta co th ong
t ti sang anh. Giao tip ch hiu qua gia moi ngi trong
chung ta. Trong mt t chc, giao tip khng phai la mt
phng tin ma la mt phng thc. y co th coi la bai hoc
cua nhng tht bai trong giao tip, la thc o cua nhu cu giao
tip.
gop g cho t chc/b phn, co th hoan thanh va chu trach

nhim v cng vic g.
iu ma nhn vin cp di nu ln noi trn thng t khi ging
vi yu cu va ky vong cua cp trn. Muc tiu cua bai tp nay la
tp trung vao va nu bt ra nhng khac bit v nhn thc gia
cp trn va cp di. Nhn ra c rng ngi ta co th nhn
mt thc t hoan toan theo nhng cach khac nhau la g nu khng
phai la giao tip.
Quan tr theo muc tiu cung cp cho ngi nhn giao tip (
y la ngi nhn vin cp di) c hi tip cn nhng kinh
nghim giup ngi nay hiu ro vn . Cu th, anh ta thy c
thc t cua qua trnh ra quyt nh, cac vn u tin, s la
chon gia iu ai o mun lam va cai ma tnh hnh oi hoi, va
trn ht, la trach nhim cua mt quyt nh. Rt t khi anh ta nhn
vn ging nh cp trn, tuy nhin qua giao tip anh ta co th
thy c tnh cht phc tap cua tnh hnh, va thy ro tnh phc
tap nay khng h do cp trn tao ra ma la do thc t oi hoi.
Cac v du nu ra trong chng nay u nhm minh hoa mt
kt lun cua chung ti: giao tip oi hoi kinh nghim c chia
se. Kt lun nay co c t nhng kinh nghim (a s la tht bai)
trong giao tip cua chung ti, cung nh t nhng nghin cu,
hi tng, nhn thc v.v...
338
339
THUT LANH AO
ao co sc hut v cung ln (Hitler chng han) song ho lai gy ra

nhiu au kh va tac hai cho moi ngi.
Kha nng lanh ao hiu qua khng phu thuc vao sc hp dn,
19.
THUT LANH AO
thu hut, li cun. Nhng nha lanh ao ma khng ai co th phu

nhn la khng thanh cng nh Tng thng Eisenhower, Thng
ch Marshall, hay Tng thng Truman cha bao gi la nhng con
ngi tao ra sc hut ca nhn i vi ngi khac. Thc ra, chnh
phm cht thu hut, li cun ngi khac i khi lai... lam hong
nha lanh ao, lam cho anh ta kem linh hoat, qua tin tng vao
tnh khng th sai cua mnh, khc t moi thay i va iu
hut lanh ao hin nay ang la iu g o rt thi thng.

Chung ti ngh cac ng t chc mt seminar v cach ren
luyn tr nn mt nha lanh ao cun hut, thanh cng pho

chu tch phu trach nhn s cua mt ngn hang ln noi ht sc
nghim tuc vi ti qua in thoai!
a co qua nhiu sach v, hi thao noi v cac phm cht cn
co cua mt nha lanh ao. Dng nh moi CEO u cn phai lam
sao tr thanh mt vin tng hay mt ngh s kiu Elvis Presley
thc thu.
chnh. Cac nha c tai xa nay trong lch s th gii chnh la

nhng v du in hnh cho kha nng nay. Cac nghin cu lch
s, chng han, a ch ra rng ch co cai cht sm cua Alexander
ai mi cu ng ta thoat khoi nhng tht bai chc chn sau
o ma thi!
Thc s, tnh cach li cun, hp dn ngi khac khng la mt
am bao cho hiu qua cua nha lanh ao. Va cung khng co nhng
cai goi la cac phm cht cua nha lanh ao hay tnh cach lanh
ao. Thc t a cho ta rt nhiu v du chng minh v nhng
iu nay.
Tt nhin, lanh ao la quan trong. Song lanh ao khng h la

nhng cai ma hin nay nhiu ngi ang rao giang, khng h
lin quan n nhng th nh cac phm cht lanh ao hay sc
Cng vic, trach nhim va s tn nhim at c
thu hut, li cun. Ngc lai y la cng vic nhat nheo, lanh lung,
bun chan, vi ban cht la vic hoan thanh cng vic, la thanh
tch.
Vy kha nng lanh ao la g? u tin, o chnh la lao ng,

la lam vic iu a c chnh nhng nha lanh ao rt co sc
Trc ht, lanh ao khng phai la cai g o ma con ngi mong
thu hut, li cun nhc i nhc lai: t Ceasar n tng MacArthur
at n. Lanh ao ch la phng tin, va do o, lanh ao hng
hay tng Montgomery; hoc nha quan tr Alfred Sloan cua cng
ti muc tiu g chnh la mt vn ct loi. Co rt nhiu nha lanh
ty GM.
340
341
THUT LANH AO
Nn mong cua kha nng lanh ao hiu qua la vic suy ngh va
nng lc cua cp di. Nha lanh ao hiu qua mong mun co
xy dng s mnh cho t chc. Nha lanh ao t ra cac muc tiu,
c nhng cng s tai ba, anh ta tm kim, ng vin, khuyn
cac th t u tin, lp ra va duy tr cac tiu chun. Tt nhin i
khch va thc s t hao v ho. Chu trach nhim sau cung v moi
khi ng ta cung cn thoa hip, vi y thc rng ngi ta khng
li lm cua cp di, nha lanh ao coi thanh cng cua ho la thanh
th khng ch va iu khin tt thay moi th trn i (ch co cac
cng cua chnh anh ta, ch khng phai la mt nguy c, e doa
nha c tai la mc phai ao tng nay ma thi). Tuy nhin trc
i vi v tr lanh ao. Nha lanh ao co th kiu cng nh
mi thoa hip, nha lanh ao cung cn suy ngh v vic cai g la
MacArthur, hay khim tn nh cac Tng thng Lincoln va
ung n va c mong i. Noi mt cach hnh anh, nha lanh
Truman, song ca ba ngi nay u mong moi co c nhng cng
ao phai la ngi dn ng, ngi thi ln hiu ken xung trn
s c lp, co kha nng xung quanh ho.
cho t chc.
Nha lanh ao hiu qua hiu va nhn thy rui ro sau: nhng
Cai phn bit nha lanh ao ung n va nha lanh ao sai lm
ngi co kha nng thng co ca... tham vong. Tuy nhin, rui ro
chnh la muc tiu cua ho. Vic cac thoa hip vi nhng han ch
nay la qua nho so vi rui ro... co cac cng s ngu dt, tm thng.
thc t (v chnh tr, kinh t v.v...) co tng hp hay khng vi
S ln an ln nht danh cho nha lanh ao la khi ho khin cho t
cac muc tiu ra se quyt nh tnh hiu qua cua nha lanh ao.
chc sup va tht bai ngay sau khi ho ra i hay qua i. Nha
Tng t, vic nha lanh ao co trung thanh vi cac tiu chun
lanh ao hiu qua bit rng nhim vu ln nht cua lanh ao la
ct loi hay khng (th hin trong cach c x cua ng ta chng
tao ra nng lc va tm nhn cho moi ngi.
han), hay d dang ri bo chung; se quyt nh vic ng ta co
Yu cu cui cung cua kha nng lanh ao la vic gianh c
nhng nhn vin thc s trung thanh va nhit huyt hay khng!
long tin. Khng co tn nhim th khng co nhng ngi i theo;
Hai la, nha lanh ao phai coi lanh ao la trach nhim, ch khng
ma nh ngha duy nht cua nha lanh ao la mt ngi co nhng
phai chc tc hay th bc trn di, c quyn c li. Khi co
ngi i theo. Tin tng vao mt nha lanh ao khng co ngha
vn xay ra (chuyn ng nhin), ho khng tm cach quy li
la yu mn, hay ng y vi anh ta. Tin tng co ngha la tin rng
cho ngi khac. Nu Winston Churchill la mt v du in hnh v
nha lanh ao thc s noi nhng iu anh ta ngh s chnh trc
thut lanh ao thng qua vic xy dng cac s mnh va muc tiu
cua ngi o. Hanh ng va nim tin cua nha lanh ao phai nht
ro rang th thng ch Marshall, Tng tham mu trng qun i
quan, hay t ra la tng hp nhau. Kha nng lanh ao hiu qua
My trong Th chin th II, lai la in hnh cho kha nng lanh ao
khng h da trn phm cht thng minh, ma da trn tnh nht
thng qua trach nhim.
quan.
Cung chnh bi v nha lanh ao hiu rng anh ta chu trach
Sau khi ti noi ht tt ca nhng iu trn qua in thoai vi v
nhim sau cung va cao nht, anh ta khng e de, lo ngai trc
pho chu tch phu trach nhn s noi trn, co mt khoang im lng
342
343
CAC NGUYN TC CAI TIN
keo dai. Sau cung ng ta tht ln Nhng o chnh la nhng iu

ma chung ti t lu a bit la nhng yu cu danh cho mt...
nha quan ly hiu qua!.
Th s thc ung la nh vy!
20.
t ca cac bac s u a tng co dp chng kin nhng s hi
phuc mt cach ky diu cua bnh nhn. o chnh la nhng
con bnh thp t nht sinh, bng nhin hi phuc mt cach hoan
toan bt ng, hoc do mt liu phap tm ly, hoc do mt ch
n ung hay ngh ngi nao o... Khng ai chi cai s tn tai cua
nhng phep mau nay, hay coi chung la phi khoa hoc ca. Nhng
cung khng ai a nhng trng hp nay vao cac sach v y khoa
day cho sinh vin! n gian chung la nhng trng hp ngoai
l, kho co kha nng lp lai, khng th day va hoc nh nhng ca
bnh ly thng thng c. ai a s cac trng hp bnh him
ngheo th vn u co kt cuc ging nhau (bnh nhn t vong)
ma thi.
Cai tin nh la mt thc hanh

Tng t, y o vn co nhng cai tin, nhng phat minh la
kt qua cua mt khoanh khc loe sang cua thin tai nhng
344
345
S bt hp ly, nht la bt hp ly trong quy trnh san xut

hay phn phi, hoc nhng bt hp ly trong hanh vi khach
hang
cai tin, nhng khoanh khc thin tai noi trn la tht s him hoi.
Nhu cu cua quy trnh
Hn na (iu nay mi quan trong), ti cha tng thy mt y
Nhng thay i trong cu truc nganh va cu truc th trng
tng thin tai nao co th thc s bin thanh mt cai tin hiu
Thay i v dn c
Thay i v y ngha va nhn thc
Kin thc mi
cai tin o khng th lp lai c. Khng ai bit cach day mt

ngi nao o tr thanh thin tai!
Tuy nhin, ngc vi nim tin cua s ng v phat minh va
qua thc s. Mai mai chung ch la nhng y tng thng minh

ma thi.
Mt cai tin co muc ch, kt qua cua phn tch, h thng va
lao ng mi la cai co th c trnh bay nh mt thc hanh.
Ma s thc iu nay la cn thit, bi nhng cai tin nh vy chim
hn 90% s nhng cai tin hiu qua. Nhng nha cai tin xut sc
trong bt c lnh vc nao ch co th tr nn hiu qua nu nh ho
nm vng va thu trit mn hoc nay ma thi.
Vy u la nhng nguyn tc th hin ban cht ct loi cua cai
tin? Chung gm co nhng iu cn lam, nhng iu khng c
lam va ca mt s cai ma ti goi la cac iu kin na.
Tt ca cac ngun trn u cn c phn tch va nghin cu

mt cach co h thng. Ch co y thc v chung thi th cha u.
Vic tm kim chung phai c thc hin u n, thng xuyn
va co h thng.
2. Cai tin va mang tnh khai nim va mang tnh nhn thc.
Vic cn lam th hai cua cai tin, do o, la vic ra ngoai va quan
sat, hoi va lng nghe. Tt nhin vic nay khng nn chu mt sc
ep thng xuyn. Cac nha cai tin thanh cng s dung ca hai
ban cu nao trai va phai cua ho trong khi t duy. Ho quan sat
con ngi va moi vt; ho phn tch xem cai tin cn phai nh
Nhng vic cn lam

1. Cai tin co h thng va muc ch bt u bng vic phn
th nao tr thanh mt c hi tht s. Sau o ho lai tip tuc

quan sat khach hang/ngi s dung, tm hiu v cac ky vong,
gia tr va nhu cu cua nhom ngi nay.
tch cac c hi, cu th la vic suy ngh thu ao v cai ma ti goi
Cung nh gia tr, s on nhn cua khach hang la th co th
la bay ngun c hi cai tin. Tm quan trong hn kem cua tng
nhn thc c. Ngi ta co th nhn thc c liu mt phng
ngun se khac nhau tuy theo tng lnh vc khac nhau, tng thi
phap co phu hp vi ky vong cua ngi s dung hay khng. Sau
im khac nhau.
o ta co th hoi: Cai tin nay cn th hin c iu g ngi

s dung se mun dung no, va thy c c hi cua ho trong o?
346
Nhng thanh cng va tht bai bt ng cua t chc, cung nh

cua cac i thu canh tranh
Nu khng, nha cai tin se gp rui ro cua vic co cai tin ung
n nhng hnh thc lai sai lm.
347
3. Mt cai tin hiu qua phai n gian va tp trung. Bt c cai
nhiu loai chin lc, t loai nhm n vic thng tr th trng
g mi me u d gp vn , do o nu chung qua phc tap th
hay mt nganh nao o, n loai hng v vic tm ra va gi vng
se kho sa cha, iu chnh. Moi cai tin thanh cng u... n
c mt sinh thai trong mt quy trnh hay mt th trng
gian n khng ng. Li khen ln nht ma mt cai tin nhn c
nht nh. Tuy nhin, tt ca cac chin lc khi nghip nhng
se la iu nay ro rang la... hin nhin. Vy ma tai sao trc gi
chin lc khai thac mt cai tin nao o u phai nhm n v
mnh khng nhn ra nh?.
tr dn u th trng trong mt mi trng cu th. Nu khng
Ngay ca nhng cai tin tao ra cac cach s dung mi hay th

trng mi cung cn nhm ti mt ng dung cu th va ro rang.
lam c iu nay, chung ch tao ra thm c hi cho cac i thu

canh tranh ma thi.
Cai tin cn tp trung vao mt nhu cu cu th (ma no thoa man),

mt kt qua sau cung cu th (ma no tao ra).
Nhng vic khng c lam

4. Cac cai tin hiu qua thng bt u vi quy m nho be.
Khng h quy m, s, mt cai tin c giai quyt mt vic cu
1. u tin la khng nn c gng to ra... qua thng minh trong
th ma thi. Nhng k hoach qua to tat, mun thc hin nhng
cai tin. Mt cai tin cn c thc hin bi nhng con ngi bnh
cuc cach mang trong mt nganh nao o thng kho thanh cng.
thng, bi s thiu nng lc la cai lun lun d tha ngi
Tt hn, cai tin nn bt u quy m nho be, oi hoi nhn
lao ng! Do o bt c th g qua phc tap trong thit k hay
lc va tai chnh va phai, cung nh nhm ti mt th trng han

ch. Tai sao? Bi v co nh vy th ngi ta mi co th d dang
thc hin cac iu chnh cn thit trong giai oan u iu
thng xay ra do cac cai tin ban u cha phai la chnh xac
hoan toan, ma ch la gn ung ma thi.
thc hin u d tht bai.

2. ng a dang hoa, ng che vic, ng c gng thc hin
qua nhiu vic trong cung mt luc. y co th coi la h qua cua
yu cu tp trung trong cai tin a noi phn trn. Cac cai tin
xa ri cai ct loi se co xu hng tht bai, chnh xac hn la chung
5. Tuy nhin, yu cu cui cung, vic cn lam sau cung cua
ch mai la nhng y tng hay ho ma thi. y, cai ct loi khng
mt cai tin lai la: mt cai tin thanh cng phai nhm n cai
nht thit phai la mt yu t ky thut hay kin thc. Vn la
ch la... thng tr th trng. Khng cn thit phai nhm n mt
cn co mt cai tp trung nhng n lc cai tin, kt dnh nhng
quy m kinh doanh ln; tht s kho ai oan trc c mt cai
con ngi tham gia vao qua trnh cai tin. Ro rang iu nay khng
tin se em lai mt vic kinh doanh quy m ln hay ch la mt
th co c nu chung ta phn tan cng vic.
thanh tu khim tn. Nhng cai tin cn phai nhm ti v tr dn

u th trng, bi nu khng t ra muc tiu nay th chnh no
se khng u mi va hiu qua xac lp v tr cho mnh. Co rt
348
3. Cui cung, ng nn c gng cai tin cho tng lai, ma hay

cai tin cho hin thc. Mt cai tin co th co nhng anh hng
349
trong dai han, nhiu khi hai mi nm sau no mi thc s phat

huy ht tac dung.
Tuy nhin se la khng u nu ch noi, Hai mi nm sau se
co rt nhiu ngi gia cn dung san phm/dch vu nay. Cn phai
noi, Hin nay a co nhiu ngi gia va chung ta cn cung cp
mt cai tin trong san phm/dch vu nay cho ho. Tt nhin, thi
Ba iu kin cua mt cai tin thanh cng

Co ba iu kin, vn rt hin nhin, song thng b lang qun,
cho mt cai tin thanh cng.
gian se ung h chung ta, v hai mi nm sau... se con co nhiu
1. Cai tin la mt cng vic, oi hoi kin thc va ca tai nng.
ngi gia khach hang hn. Nu khng co nhng ng dung tc
Ro rang co mt s ngi co kha nng v cai tin tt hn hn nhiu
thi trong hin tai, mt cai tin se ging nh cac bc ky hoa trong
ngi khac. Thng th nha cai tin tp trung vao mt lnh vc
s tay cua danh hoa Leonardo da Vinci ma thi ch la cac y
nht nh (Edison la mt v du). Tt nhin trong cai tin co tai
tng! Ma co le chng ai trong chung ta co c tm voc thin
nng thin bm, song mt khi a hnh thanh, no tr thanh mt
tai nh Leonardo, mt tm voc khin cac cun s tay vi cac ky
cng vic vt va, oi hoi kin nhn, tnh cam kt, s cn cu ni
hoa s sai cung tr nn bt t.
ngi thc hin. Nu nhng yu t sau khng co, th tai nng va
Nha cai tin u tin hiu c iu nay la Thomas Edison.
kin thc cung khng co gia tr g.
Nhiu nha phat minh v in bt u nghin cu trong khoang
2. thanh cng, nha cai tin phai da vao im manh cua
thi gian 1860-1865 tm ra cai sau nay la bong en in.
ho. Nha cai tin nhn cac c hi trn mt quy m rng, nhng
Edison ch i sut 10 nm cho n khi kin thc v iu nay
sau o ho t ra cu hoi C hi nao trong s nay phu hp vi
a tr nn ph bin; con trong thi gian 10 nm o, cac nghin
ti va t chc cua ti? C hi nao giup th hin c im manh
cu v bong en in ro rang la thuc v tng lai. Tuy nhin,
cua ti?. V kha canh nay, cai tin cung ging nh bt c mt
khi no a tr thanh hin tai (kin thc tr nn ph bin), Edison
cng vic bnh thng nao khac, tuy nhin vic vn dung im
tp trung toan b n lc vi cac cng s trong vong ch vai nm
manh khi cai tin co phn quan trong hn do vic cai tin se lam
hnh thanh va tn dung c hi cai tin nay.
tng ham lng kin thc va kha nng hoan thanh cng vic.
Cac c hi cai tin i khi cn mt thi gian kha dai. Chng

han, cac nghin cu v dc phm co th keo dai ca chuc nm.
Tuy nhin, khng co cng ty dc nao lai khng mong moi cac
kt qua nghin cu mt khi a thanh cng se co ng dung ngay
lp tc vao vic chm soc sc khoe cua con ngi.
350
Ngoai ra, ging nh trong bt c mt d an kinh doanh mi me

nao, mt cai tin cung oi hoi mt s phu hp nht nh v tnh
cach ngi ta khng th thanh cng trong lnh vc ma ho khng
tht s tn trong va yu thch. C hi cai tin phai phu hp vi
nha cai tin, nu khng ho se khng th dn thn vao mt cng
vic vt va va mt moi nh vy.
351
3. Cui cung, mt cai tin la mt anh hng ln xa hi va nn
chp nhn rui ro ca. Trai vi suy ngh lang man cua nhiu
kinh t, mt thay i trong hanh vi cua khach hang, ngi s
ngi, trn thc t cac nha cai tin, phat minh u la nhng ngi
dung cua con ngi noi chung. Hoc o co th la thay i trong
khng h lang man, trai lai kh khan, nhng ngi lam vic nhiu
mt quy trnh cach thc con ngi lam vic hay ch tao ra san
ting ng h trn mt d an v dong tin mt thay v i ra ngoai
phm nao o. Do o cai tin lun cn gn lin vi th trng, tp
va tm kim rui ro...
trung vao th trng, dn dt bi th trng.
Tt nhin cai tin ham cha rui ro. Moi hoat ng kinh t u
nh vy, i kem vi mc rui ro cao. Khng cai tin, chm
chm bao v nhng g thuc v qua kh th con rui ro hn nhiu
Nha cai tin bao thu
so vi vic xy dng tng lai thng qua cai tin! Cac nha cai
tin ma ti bit thanh cng v ho xac nh va han ch c rui
Vai nm trc y ti co d mt hi thao do mt ai hoc t
ro, phn tch mt cach h thng cac c hi, sau o chon ra c
chc, vi chu v ngh kinh doanh. Mt s nha tm ly tham
hi thch hp va khai thac. C hi o co th co quy m ln hay
gia hi thao nay va trnh bay cac tham lun; tuy cung co mt s
nho, song rui ro th lun phai c xac nh ro.
khac bit v y kin song a s ho u noi v tnh cach doanh

nhn, cu th la thin hng sn sang chp nhn rui ro cua
cac doanh nhn.
Cac nha cai tin thanh cng thng bao thu. Ho cn phai nh
vy. Noi cach khac, ho khng tp trung vao cac rui ro ma tp
trung vao cac c hi.
Sau o, mt doanh nhn, ng thi la mt nha cai tin rt thanh

cng trn thng trng c mi phat biu. ng ta noi, Cac
tham lun cua quy v lam ti ht sc bi ri. Ti bit kha nhiu
doanh nhn va nha cai tin, song ti cha tng hnh dung ra cai
goi la tnh cach doanh nhn nh quy v trnh bay. Nhng doanh
nhn ti bit ch co mt im chung: ho khng h la nhng ngi
liu lnh chp nhn rui ro. Ho lun c gng xac nh cac rui ro
co th gp phai va tm cach giam thiu chung. Nu khng chc
chn ho se khng thanh cng. Ring ban thn ti, nu mun liu
lnh chp nhn rui ro, ti a i kinh doanh a c hay tr thanh
mt hoa s chuyn nghip nh me ti mong c ri!.
Ti cung chia se quan nim vi din gia noi trn. ung la khng
ai trong s doanh nhn va nha cai tin co thin hng sn sang
352
353
NA I CON LAI
90 va ng la ngi sang tao ra mt phong cach mi khi a 70

tui. Ngh s an Xen-l ngi Ty Ban Nha Pablo Casals (18761973), nhac cng v ai nht th ky qua a co k hoach i biu
21.
NA I CON LAI
din mt ban nhac mi va a din tp vao ung ngay ng mt

nm 97 tui. Nhng y la nhng trng hp ca bit rt him
hoi, ngay ca i vi nhng ngi thanh at ln. Ca Max Planck
(1858-1947) ln Albert Einstein (1879-1955), hai v nhn khoa
hoc v vt ly hin ai, u khng co cng trnh khoa hoc quan
trong nao sau tui 40. Planck a co thm hai ngh khac. Sau nm
1918, luc o 60 tui, ng a t chc lai nganh khoa hoc cua c.
Sau khi b c Quc xa buc phai ngh hu vao nm 1933, n
n u tin trong lch s loai ngi, cac ca nhn co th sng
nm 1945, luc o a gn 90 tui, mt ln na ng bt u xy
lu hn cac t chc ni ho lam vic. iu nay dn n mt
dng lai nganh khoa hoc c sau khi Hitler b lt . Th nhng
thach thc hoan toan mi me: Ban se lam g trong na cuc i
Einstein a ngh hu vao tui 40 tr thanh mt ngi ni ting.
con lai cua mnh?
Ngay nay, ngi ta noi nhiu v cuc khung hoang gia cuc
Ban khng con co th mong i rng t chc ma mnh lam vic
i cua cac nha quan ly. Chu yu la s bun chan. Vao tui 45,
luc 30 tui vn se con tn tai nh th khi ban n 60 tui. Th
hu ht cac can b quan ly a at n nh cao trong s nghip
nhng 40 hoc 50 nm lam cung mt loai cng vic la qua lu
kinh doanh cua mnh va ho bit iu o. Sau 20 nm hu nh
i vi hu ht moi ngi. Khi o ngi ta se cam thy suy kit,
ch lam cung mt loai cng vic, ho tr nn thanh thao trong cng
nham chan, mt hng thu lam vic, ngh hu khi vn lam vic
vic cua mnh. Th nhng ch co t ngi la con hoc thm cai g
va tr thanh ganh nng cho ban thn va nhng ngi xung
o, ch co t ngi la con ong gop c iu g o, va ch co t
quanh.
ngi mong i cng vic lai tr thanh mt thach thc mi va
iu nay khng nht thit ung i vi nhng ngi thanh at
mt s thoa man.
mc rt cao, chng han nh cac ngh s ln. Claude Monet
Nhng cng nhn lao ng chn tay a lam vic sut 40 nm
(1840-1926), hoa s trng phai n tng v ai, ngi ma tui
chng han cng nhn trong xng thep hay cng nhn lai xe
80 vn sang tac nhng bc tranh kit tac, hang ngay ng lam
hoa se tr nn rt mt moi ca v th cht ln tinh thn rt sm
vic 12 ting, mc du luc o, mt ng hu nh khng con nhn
trc khi ho n tui tho trung bnh, ngha la trc khi ho n
thy g. Pablo Picasso (1881-1973), co th la hoa s v ai nht
tui ngh hu kha lu. Luc o, ho coi nh a chm dt. Nu
cua trng phai hu n tng, ng ve cho ti khi ng cht tui
nh ho sng lu va tui tho cua ho cung tng ln vao khoang
354
355
NA I CON LAI
75 tui g o ho se rt hanh phuc danh 10-15 nm con lai chng
Tai My co mt s lng kha ln phu n trung nin sau khi a
phai lam g, ch chi golf, cu ca, tham d cac hoat ng tiu
lam vic 20 nm trong doanh nghip hoc c quan nha nc tai
khin theo s thch v.v... Th nhng vi ngi lao ng tri thc
a phng, tng am nhn cac chc vu quan ly cp trung va
th cha chm dt. Ho hoan toan co kha nng tip tuc lam vic
gi y vi tui khoang 45, con cai a trng thanh, ho theo hoc
mc du co au m vun vt. Cho du nhng cng vic u tin
trng lut. Khoang ba hoc bn nm sau o, ho se tr thanh
y thach thc khi cac lao ng tri thc 30 tui se tr nn nham
cac lut s phu tai cng ng ni ho sinh sng.
chan khi ho n tui 50 th ho vn c phai lam vic 15 nm, nu

khng noi la 20 nm na.
Chung ta se thy ngay cang co nhiu ngi a tng thanh at

trong ngh th nht nay co thm ngh th hai. Nhng ngi nay
Do o, quan ly ban thn mnh, ngay cang oi hoi mi ngi
co kha nng va trnh , chng han nh ngi kim toan vin
phai co s chun b cho khoang thi gian na cuc i con lai
cua mt cng ty ln nay chuyn sang mt bnh vin tai a
cua mnh.
phng. Ho bit cach lam vic. Ho cn co mi trng hoat ng

trong cng ng, bi v nha ca tr nn trng vng khi con cai
a ln. Tt nhin, ho cung cn thm thu nhp. Nhng trn ht,
Ba cu tra li cho na phn con lai cua cuc i
ho cn s thach thc.
Phng an th hai i vi cu hoi cn lam g trong na cuc
V vn nay, co ba phng an:
i con lai cua mnh la phat trin mt ngh nghip song hanh.
Th nht la thc s bt u mt ngh th hai, hoan toan mi
Mt s lng ln va ngay cang tng nhng ngi, c bit
(nh Max Planck a lam). Thng thng iu nay ch la vic
nhng ngi a tng rt thanh cng trong ngh nghip th nht
chuyn t mt t chc nay sang mt t chc thuc lnh vc khac.
cua mnh, tip tuc lam cng vic ma ho a tng lam 20-25 nm
in hnh la trng hp hang loat cac can b quan ly doanh

nghip c trung bnh My a chuyn t kinh doanh sang bnh
vin, trng ai hoc hay mt s t chc phi li nhun khi n
tui 45 hoc 48, khi con cai ho a trng thanh va quy lng
hu a c bao am. Nhiu trng hp la ho tip tuc loai cng
vic tng t. Chng han, mt kim toan vin tai mt bnh vin
hang trung bnh. Nhng ngay cang co nhiu ngi chuyn sang
cng vic hoan toan mi.
356
qua. Nhiu ngi tip tuc lam vic 40 hoc 50 gi mt tun vi

ngh chnh co thu nhp cua mnh. Mt s ngi chuyn t lam
vic tron ngay sang lam vic mt s gi trong ngay hoc lam t
vn. Th nhng ho ng thi gy dng cho mnh mt cng vic
song hanh, thng la trong mt t chc phi li nhun, va cng
vic nay chim cua ho khoang 10 gi trong mt tun.
Va cui cung, phng an th ba o la cac nha kinh doanh xa
hi. y thng la nhng ngi rt thanh at trong ngh nghip
th nht cua mnh, chng han cac nha doanh nghip, cac bac s,
357
NA I CON LAI
cac nha t vn, cac giao s ai hoc. Ho yu cng vic cua mnh,
nghip th nht. V lut s noi phn trc a bt u lam cng
nhng nay no khng con la thach thc i vi ho. Trong nhiu
vic phap ly tnh nguyn cho cac trng hoc tai bang cua mnh
trng hp, ho vn tip tuc lam cng vic ma ho a tng lam t
khi ng ta mi 35 tui. ng ta c bu vao hi ng cua nha
trc n nay, th nhng ho ngay cang danh t thi gian cho vic
trng khi mi 40 tui. Khi n 50 tui va a tch luy c ca
o. Ho bt u mt cng vic khac, va thng la mt hoat ng
gia tai, ng ta bt u s nghip mi la xy dng va iu hanh
phi li nhun.
cac trng kiu mu. Tuy nhin, ng ta lam vic gn nh toan
Nhng nha quan ly hip hai cua cuc i mnh co th lun

ch la thiu s. Con a s co th se tip tuc lam iu ho ang
thi gian vi vai tro la c vn hang u cho mt cng ty rt ln

ma khi con la lut s tre ng ta a giup sc xy dng nn.
lam, ngha la ngh hu khi vn lam vic, cam giac nham chan, tip
Con ly do khac khin cho vic quan ly ban thn ngay cang co
tuc cng vic s vu hang ngay va ngi m nm thang cho n
y ngha la ngi lao ng tri thc tao ra c mt mi quan tm
khi ngh hu. Th nhng chnh thiu s nay, nhng ngi nhn
ln th hai va phat trin no t sm.
thy tui tho trung bnh c keo dai la c hi cho ca ho ln cho
Khng ai co th mong i c sng rt lu ma khng trai qua
xa hi, co th se ngay cang tr thanh nhng ngi dn dt va lam
mt s tht bai nao trong cuc sng cung nh trong cng vic
gng ngi khac noi theo. Ho se ngay cang thanh cng.
cua mnh.
Co mt yu cu i vi vic quan ly na cuc i con lai cua
Co mt ky s co nng lc khi 42 tui a b bo qua khng c
mnh: phai bt u tao ra no t lu trc khi bc vao quang
xem xet, bat trong mt cng ty. Lai co mt giao s co nng
i o.
lc luc 42 tui nhn ra rng ba ta se lai mai mt trng cao
Cach y 30 nm, khi bt u thy ro la thi gian lam vic
ng nho ni ba ta a c b nhim ln u tin va se khng
trung bnh trong i ngi se keo dai rt nhanh, vic nhiu nha
bao gi c nhn chc giao s tai mt trng ai hoc ln, mc
quan sat (k ca tac gia) u tin rng nhng ngi ngh hu se
du ba ta co th u tiu chun. Trng hp khac, lai co nhng
ngay cang tr thanh nhng ngi tnh nguyn cho thy cac t
ngi gp bi kch trong cuc sng gia nh nh la hn nhn tan
chc phi li nhun cua My. iu nay a khng xay ra. Bi v nu
v, con cai cht...
ngi nao khng bt u tnh nguyn trc khi ngi o vao
Va luc y, mt mi quan tm ln th hai va khng phai ch
khoang tui 40, th ngi o se khng tnh nguyn na khi tui
la mt s thch co th lam thay i tt ca. Anh ky s co nng
qua 60.
lc a b bo qua khng c bat gi y hiu rng anh ta
Tng t nh vy, cac nha doanh nghip lam cng tac xa hi
khng c thanh cng lm trong cng vic cua mnh. Th nhng
ma tac gia bit u bt u lam cng vic cua ngh nghip th
i vi hoat ng bn ngoai, chng han nh lam thu quy tai nha
hai a c la chon t lu trc khi at n nh cao cua ngh
th a phng, anh ta lai rt thanh cng va con tip tuc thanh
358
359
NA I CON LAI
cng. Ngi nao o co cuc sng gia nh b tan v, nhng khi
Tuy nhin, quan ly ban thn la mt cuc cach mang v con
tham gia hoat ng xa hi bn ngoai th vn con co mt cng
ngi. No oi hoi nhiu iu mi va cha tng co t pha ca nhn,
ng.
c bit la t lao ng tri thc. Bi le thc ra, noi oi hoi mi
iu nay se ngay cang tr nn quan trong trong mt xa h coi

trong s thanh cng.
Xet v mt lch s th khng co iu o. a s con ngi ta
khng mong i g hn ngoai vic tip tuc lai tai mt ni chn
thch hp vi mnh nh li cu nguyn c cua ngi Anh. o,
ch co mt s chuyn ng la chuyn ng i xung. S thanh
cng la iu khng c bit n.
Trong mt xa hi tri thc chung ta mong i ai cung thanh
cng. Th nhng y la iu khng th. i vi hu ht moi ngi
ngi lao ng tri thc suy ngh va hanh x nh la mt giam

c iu hanh. No cung oi hoi s thay i gn nh 180 trong
cach suy ngh va hanh ng cua ngi lao ng tri thc i vi
nhng cach suy ngh va hanh ng ma hu ht chung ta thm
ch ca th h tre vn cho la iu ng nhin. Lao ng tri thc,
xet cho cung th a xut hin ln u tin vi s lng ln ang
k th h trc. (Tac gia t ra thut ng lao ng tri thc
ch mi cach y 30 nm trong cun sach xut ban nm 1969 The Age of Discontinuity.)
S chuyn i t cng nhn lao ng chn tay, nhng ngi
iu tt nht co th la ng co tht bai. Bi v u co s thanh
lam vic khi c ra lnh hoc do cng vic hoc bi ng chu
cng th o phai co tht bai. Va do o co mt iu rt quan
sang lao ng tri thc, nhng ngi phai t quan ly mnh ang
trong i vi mi ca nhn, va cung nh i vi gia nh cua mi
thach thc su sc cu truc xa hi. i vi moi xa hi ang tn
ca nhn, la lun co mt lnh vc mt ca nhn ong gop, tao
tai, k ca xa hi co tnh ca nhn nht, theo tim thc th co hai
ra s khac bit, va tr thanh mt nhn vt. iu o co ngha la
iu la ng nhin: cac t chc sng lu hn ngi lam vic va
co c lnh vc th hai, bt k la ngh nghip th hai, ngh
hu ht moi ngi ngi yn mt ch. S quan ly ban thn c
nghip song hanh, mt cng vic xa hi, mt mi quan tm
da trn c s nhng thc tin ngc lai: nhng ngi lao ng
nghim tuc ngoai xa hi... tt ca iu nay tao ra c hi tr thanh
co kha nng sng lu hn cac t chc ni ho lam vic va ngi
ngi dn u, c knh trong va thanh cng.
lao ng tri thc co tnh c ng.

Tai nc My s c ng c chp nhn. Nhng ngay nc
Cuc cach mang i vi mi ca nhn

S thay i va thach thc i vi vic quan ly ban thn xem
ra qua ro rang, nu khng noi la s ng. Va cac cu tra li xem
ra cung hin nhin n mc u tr.
360
My, ngi lao ng sng lu hn cac t chc va do o keo theo

s cn thit phai chun b cho na sau rt khac bit cua cuc i
mnh la mt cuc cach mang ma cha co ai chun b. Cung nh
khng co nh ch nao ang tn tai, chng han h thng hu tr,
chun b cho iu nay. Tuy nhin, tai cac nc phat trin khac, th
s bt ng vn c mong i va chp nhn. o la s n nh.
361
NA I CON LAI
Chng han, tai c, cho n thi gian rt gn y th s c
cua Nht Ban va s hai hoa gia cac cng dn. Giai phap cua
ng chm dt khi ca nhn at n mi tui hay chm nht
Nht Ban se la mt hnh mu i vi cac nc bi moi nc,
16 tui. Nu mt a tre khng vao hoc trng chuyn luc 10
s vn hanh cua xa hi u oi hoi s gn kt cua cng ng.
tui, th se mt moi c hi vao trng ai hoc. Con nhng ngi
Tuy vy, mt nc Nht Ban thanh cng se la mt nc Nht Ban
a hoc vic, ma a s khng n trng chuyn th tr thanh th
rt khac by gi.
c kh, th ky ngn hang, u bp v.v... vao luc 15 hay 16 tui
i vi cac nc phat trin khac cung se nh vy. S xut hin
se phai co quyt nh khng thay i c va khng ao ngc
ngi lao ng tri thc, ngi co th va cn phai quan ly ban
v cng vic ho se lam sut cuc i mnh. Vic thay i t ngh
thn mnh, ang lam chuyn i moi xa hi.
nay sang ngh khac i vi ngi hoc vic thng la khng din
ra mc du khng phai la iu cm.
Thay i moi xa hi
Xa hi phat trin ang ng u vi thach thc ln nht va
se phai thc hin s thay i kho khn nht la xa hi a tng
at c thanh tu ln nht trong sut 50 nm qua, o la Nht
Ban. Thanh cng cua Nht Ban, va o la thanh cng cha co tin
l trong lch s, phn ln da trn c s s bt ng co t chc,
o la s bt ng cua ch tuyn dung sut i. i vi ch
tuyn dung sut i, t chc se quan ly ca nhn. Tt nhin
iu o c tin hanh da trn gia nh cho rng mi ca nhn
ngi lao ng khng co s la chon nao khac. Mi ca nhn phai
c quan ly.
Tac gia hy vong Nht Ban se tm ra c mt giai phap va
duy tr c s n nh xa hi, cng ng va s hai hoa trong
xa hi a co c nh ch tuyn dung sut i va ng thi
tao ra s c ng ma cng vic tri thc va ngi lao ng tri thc
cn phai co. Co nhiu iu ang e doa hn ca ban thn xa hi
362
363
CON NGI CO GIAO DUC
iu nay se lam thay i y ngha cua cum t ngi co giao

duc. nh ngha v mt con ngi nh vy tr thanh mt vn
22.
CON NGI CO GIAO DUC
quan trong. Khi tri thc tr thanh ngun lc trung tm, con
ngi co giao duc se phai i mt vi nhng yu cu, thach thc
va trach nhim mi.
Trong khoang 10-15 nm tr lai y a co nhng cuc tranh
lun nay la trong gii hoc thut My v con ngi co giao duc.
Cac cu hoi t ra nh sau: Liu co th co mt con ngi nh
vy khng? Co nn co con ngi co giao duc khng? Va ngoai
ra, cai g co th c coi la giao duc?
in thc khng lanh lung v cam nh tin bac. Kin thc
Mt s ngi theo chu ngha h v, chu ngha huy tao cho
cung khng ch la nhng thng tin nm trong sach v, phn
rng khng tn tai con ngi co giao duc. Mt s ngi khac lai
mm v.v... Kin thc lun nm trong mt con ngi cu th; kin
cho rng ch tn tai con ngi nay trong mt gii tnh cu th, mt
thc c day, hoc, s dung (ung n hay sai lm)... bi con
nhom chung tc cu th; cac nhom nay oi hoi nhng con ngi
ngi. Do o, vic chuyn sang mt xa hi tri thc t con ngi
co giao duc vi nhng vn hoa ring, cung nh nhng c im
vao v tr trung tm. Qua trnh nay tao ra nhng thach thc, vn
ring bit con ngi co giao duc b cach ly. y chng qua la
va cu hoi cha tng co trc y v ngi ai in cua xa
nhng li lp lai nhng lun iu c tai kiu Hitler v chung
hi tri thc con ngi co giao duc.
tc thng ng Aryan thu nao. Muc tiu a pha cua ho, tuy
Trong cac xa hi trc y, con ngi co giao duc ch la mt
nhin, lai la ging nhau: o la vic cao tnh ph quat cua con
vt trang tr ma thi. Nhng trong xa hi tri thc, ngi co giao
ngi co giao duc, du tn goi co th khac nhau (educated person
duc tr thanh mt biu tng va tiu chun cua xa hi, hoc mt
phng Ty, va bunjin Trung Quc hay Nht Ban).
hnh mu, theo cach noi cua nhng nha xa hi hoc. Con ngi
Mt phai khac nhng ngi theo chu ngha nhn vn cung
nay th hin kha nng vn hanh cua xa hi; ng thi la biu
ln an, de bu h thng hin tai. Ho lam iu nay v ho khng
tng cua cac gia tr, nim tin, cam kt cua xa hi. Nu nh nha
xy dng c tiu chun chung, ph bin cho mt con ngi
hip s phong kin la biu tng cua xa hi thi ky Trung c, nha
co giao duc. Nhng ngi nay ku goi tr lai th ky XIX, vi nhng
t san la biu tng cua thi ai t ban chu ngha, th con ngi
hnh thc ngh thut t do va c in. Cho n nay, ho cha n
co giao duc se la ai din cho xa hi trong th gii hu t ban
mc lp lai li cua Robert Hutchins va Mortimer Adler thuc ai
chu ngha, mt th gii trong o tri thc la ngun lc trung tm
hoc Chicago 50 nm trc y, noi rng toan b tri thc nm
va chnh yu nht.
trong khoang mt trm cun sach v ai cua nhn loai. Tuy nhin,
364
365
ho chu anh hng trc tip t Hutchins-Adler trong vic ku goi

quay tr lai thi ky trc thi hin ai.
Ca hai phai noi trn, u sai.
CON NGI CO GIAO DUC
Trong cu n ti u thuy t vi t nm 1943 (nhan Das

Glasperlenspiel- Tro chi chui hat thuy tinh), Hermann Hesse a
tin oan v th gii ma cac nha nhn vn mong c, cung nh
s tht bai cua no. Cun tiu thuyt m ta mt nhom cac tr thc,
ngh s, nha nhn vn... sng tach bit, hng v truyn thng
Ct loi cua xa hi tri thc
cu vi tr tu va ve ep cua no. Nhng cui cung chnh ngi lanh

ao nhom nay a quyt nh quay tr lai vi cuc sng thc t
Cai ct loi cua xa hi tri thc, ngay v tr trung tm cua no
khc nghit, hn n va bn thu; bi nhng gia tr cua anh ta
phai la khai nim v con ngi co giao duc. o phai la mt khai
chng co ngha ly g nu chung khng co mi lin quan vi th
nim ph quat, bi xa hi tri thc mang tnh toan cu v tai
gii nay.
chnh, cng ngh, v hang loat vn khac, nht la v thng tin.
iu ma 50 nm trc Hesse tin oan nay a tr thanh s
Xa hi hu t ban chu ngha oi hoi nhng lc lng thng nht,
tht. Giao duc ph thng ngay nay ang khung hoang; a tr
yu cu co mt nhom lanh ao co kha nng tp trung cac truyn
thanh mt tro chi chui hat thuy tinh, cai ma nhng ngi tai
thng a phng va ring le thanh mt cam kt chung v gia
nng nht ang ri bo tm kim thc t trn trui ngoai xa hi.
tr, mt khai nim chung v s tuyt hao va tn trong ln nhau.
Nhng sinh vin gioi nht anh gia cao ngh thut ph thng,
Do o, xa hi tri thc cn co chnh cai ma cac nha huy tao,

cac nha n quyn cp tin hay nhng ngi chng lai cac gia tr
phng Ty oi hoi: mt con ngi co giao duc mang tnh ph
quat, toan cu.
cung nh cac th h trc Th chin th I. i vi cac th h nay,

ngh thut va giao duc ph thng co y ngha sut cuc i ho,
quyt nh tnh cach ho. Chung vn tip tuc co y ngha quan trong
vi nhiu ngi thuc th h cua ti th h trc Th chin th
II; mc du s tht la nhiu ngi a ngay lp tc qun ht ting
Tuy nhin, xa hi tri thc cung cn mt loai ngi co giao duc
La-tin va Hy Lap sau khi ri gh nha trng. Con ngay nay, ch
khac vi nhng ly tng ma cac nha nhn vn ang theo ui.
vai nm sau khi tt nghip, cac sinh vin cua nhng th h mi
Nhng ngi nay a ung khi ph phan s c tuyt vi truyn
a bt u phan nan, Cai ma ti chm chu hoc tp hoa ra chng
thng va cac di san v tr tu va thm my cua loai ngi. Nhng
co chut y ngha g, chng lin quan g n nhng iu ti quan
iu ma cac nha nhn vn ngh mt cy cu ni vi qua
tm hay mun lam ca!. iu ang noi la ho vn mun con cai
kh la khng u. Con ngi co giao duc cn co kha nng em
mnh hoc v cac mn ngh thut ph thng; song tt ca ch la
kin thc cua ho phuc vu hin tai, ch cha noi n vic gop phn
co c a v xa hi va kim c vic lam tt. Con trong i
nh hnh tng lai. Khng co kha nng nay, qua kh va truyn
sng thc t, ho khc t nhng gia tr y cung nh hnh mu
thng ch la nhng mon c y bui bm ma thi.
con ngi co giao duc ma nhng nha nhn vn m c. Noi cach
366
367
CON NGI CO GIAO DUC
khac, giao duc ph thng khng giup ho hiu c thc t, ch
nc ci la chnh phong trao nay cung duy tr s tn tai bng
cha noi n vic lam chu thc t o.
ngun tai chnh co c t vic trng cy coca cho nhng ngi
Ca hai phai trong cuc tranh lun nay u khng chnh xac.
nghin ma tuy New York va Los Angeles. Vu kh cua ho cung
Xa hi hu t ban chu ngha cn con ngi co giao duc hn bt
chng h la nhng vu kh th s cua ngi da o, ma la cac loai
ky xa hi nao trc y; va cac di san qua kh se tr thanh mt
bom.
nhn t chu cht. Tuy nhin, di san nay cn bao gm nhiu hn
Trong tng lai, con ngi co giao duc phai chun b cho cuc
nhng g ma cac nha nhn vn ngh (chu yu la nhng truyn
sng cua mnh trong mt th gii toan cu hoa. o co th la mt
thng cua Ty phng). Con ngi co giao duc ngay nay cn bit
th gii b Ty phng hoa, song o cung la th gii mang ban
va tn trong nhng nn vn hoa va truyn thng khac nhau,
sc vung min va dn tc ro net. Con ngi phai tr thanh cng
chng han nhng di san cua Trung Hoa va Nht Ban, cac bc
dn toan cu v mt hoai bao, tm nhn, thng tin. ng thi,
tranh va gm s Triu Tin, cac trit gia va tn giao ng phng,
con ngi o cung cn nui dng va s dung nhng thanh qua
tn giao va vn hoa Hi giao... Ngoai ra, con ngi co giao duc
t ngun gc a phng cua chnh mnh, t o tip tuc lam giau
ngay nay khng nn ch bit n sach v thun tuy; ma con cn
thm vn hoa a phng o.
co nhng nhn thc va phn tch, tt ca do ao tao ma thanh.

Tuy nhin, cac truyn thng Ty phng vn chim v tr trung
tm tao iu kin cho con ngi co giao duc giai quyt cac
Xa hi tri thc va xa hi t chc
vn hin tai, ch cha noi ti tng lai. Tng lai co th mang

tnh hu Ty phnghay phan Ty phng, nhng khng th
Xa hi hu t ban chu ngha va la mt xa hi tri thc, va la
phi Ty phng. Nn vn minh vt cht va tri thc cua tng
mt xa hi cua cac t chc, hai iu nay phu thuc ln nhau,
lai phai da trn cac nn mong cua Ty phng: khoa hoc va cng
song lai co nhng khai nim, cach nhn va gia tr rt khac nhau.
ngh, san xut, kinh t hoc, tai chnh va ngn hang kiu Ty
a s, nu khng mun noi la tt ca nhng ngi co giao duc
phng. Tt ca nhng th trn u khng th c vn hanh ma
u thc hanh kin thc cua ho trong cac t chc, nh la nhng
khng co s hiu bit va tha nhn cac y tng va toan b truyn
thanh vin cua t chc. Do o, nhng ngi nay phai chun b
thng Ty phng.
sng va lam vic cung luc trong hai vn hoa vn hoa cua
Phong trao phan Ty phng manh me nht hin nay khng

phai la Hi giao chnh thng, ma la phong trao Con ng sang
ngi tr thc, tp trung vao ngn t va y tng; va vn hoa cua

nha quan ly, ngi tp trung vao con ngi va cng vic.
Peru, trong o hu du cua nhng th dn Inca n lc lt
Nha tr thc coi t chc la cng cu tao iu kin cho ho thc
s thng tr cua Ty Ban Nha va ngi chu u, nhm gianh lai
hanh nhng kin thc chuyn mn (techne) cua ho. Nha quan ly
nhng vng quc c xa Quechua va Aymara. Tuy nhin, iu
coi kin thc la phng tin at thanh qua sau cung cua t
368
369
CON NGI CO GIAO DUC
chc. Ca hai u chnh xac. Chung i lp, nhng lai lin quan
cng. Nhng iu c hoc trong trng ai hoc khng thuc v
n nhau, cn co nhau: nha nghin cu cn nha quan ly nghin
nhng kin thc ph thng, va do o chung khng la mt phn
cu va ngc lai. Nu khng co s cn bng gia hai bn, se
nm trong kin thc.
khng co thanh tch ma ch co s lung tung ma thi. Nu khng
Cac bng cp ai hoc v chuyn mn a co t lu chu
c cn bng bi nha quan ly, th gii cua nha tr thc se tr
u, cac bng cp v lut khoa va y khoa co t th ky XIII. Tai
thanh mt ni ma moi ngi u t y lam phn vic cua mnh
chu u luc a va My, bng cp ky s (ln u c trao tai
nhng khng ai at c cai g ca s quan liu tai hai cua con
Phap vao thi Napoleon, cui th ky XVIII) mau chong c xa
ngi t chc. Con nu hai ngi nay co s cn bng khi lam
hi chp nhn. Nhng ngi c coi la co giao duc u co th
vic, chung ta se co tnh sang tao, trt t va hoan thanh cng
kim sng bng chuyn mn ring cua ho cac bac s, lut s,
vic.
ky s (ch Anh ngi ta mi knh trong cac quy ng khng
Nhiu ngi trong xa hi hin ai se sng va lam vic cung luc
ngh nghip ma thi). Ngh nghip cua ho c coi la mt phng
trong hai vn hoa noi trn. Nhiu ngi khac cung se co c hi
tin kim sng, ch cha phai la cuc sng. Ra khoi vn phong,
trai nghim ca hai vn hoa thng qua vic lun chuyn cng vic
nhng ngi nay khng bao gi noi v cng vic hay nhng kin
trong thi ky u trong s nghip cua ho chng han chuyn t
thc chuyn nganh. Nhng cu chuyn o b goi mt cach coi
cng vic chuyn mn sang mt cng vic quan ly. Ngoai ra,
thng la shop talk (nhng cu chuyn s lam) c, con
nhng cng vic tnh nguyn trong mt c quan xa hi cung giup
Phap th thm ch chuyn nay b coi la l mang na la khac.
ca nhn co c cai nhn va s tn trong i vi ca hai th gii

th gii cua nha tr thc va th gii cua nha quan ly.
Moi ngi co giao duc trong xa hi hu t ban chu ngha u
cn chun b co th hiu ca hai nn vn hoa k trn.
Ngay nay kin thc chuyn mn a c coi la mt phn cua

kin thc ph thng cua ngi co giao duc, chung cn c kt
ni vao kin thc chung. Vic cac mn ngh thut ph thng (ma
sinh vin yu thch trong nhng nm ai hoc) khng lam c
iu nay chnh la ly do tai sao chung b chnh sinh vin quay
lng lai ch vai nm sau o. Ho cam thy tht vong, thm ch la
Kin thc chuyn mn

va con ngi co giao duc
b phan bi, va ho co ly do ngh nh vy. Ngh thut va giao

duc ph thng ma khng hi nhp kin thc vao mt vu tru kin
thc rng ln th se mt i tnh cht ph thng cua no. Nhng
Vi ngi co giao duc trong th ky XIX, kin thc chuyn mn
kin thc nh vy se tht bai trong nhim vu u tin cua chung:
khng phai la kin thc, ma la nhng mn ho c day trong
tao ra s hiu bit ln nhau, tao ra mt vu tru phn tch lam
cac trng ai hoc. Ngi thc hanh nhng iu o phai la nhng
nn mong cho nn vn minh. Thay v lam thng nht va gn kt
ngi chuyn nghip, hn la nhng thng nhn hay th thu
moi ngi, kin thc kiu nay ch lam tan ra ma thi.
370
371
CON NGI CO GIAO DUC
Chung ta khng cn nhng thin tai tinh thng trn nhiu lnh
kin thc, iu nay oi hoi nhng chuyn gia hang u trong tng
vc, s thc la con ngi cang luc cang chuyn mn hoa. Cai ma
lnh vc phai nhn lanh trach nhim nh ngha cng vic cua
chung ta cn cung la cai giup nh ngha con ngi co giao duc
mnh.
trong mt xa hi tri thc chnh la kha nng hiu c nhiu tri
Trong xa hi tri thc, moi kin thc u co gia tr ngang nhau.
thc khac nhau. Mi loai kin thc o la noi v iu g, muc tiu
Theo cach noi cua trit gia thi Trung c Saint Bonaventura th
cua chung la g? u la nhng vn va ly thuyt trung tm cua
moi kin thc u dn ta ti s tht. Nhng bin kin thc
chung? Nhng thanh tu mi nht cua tng lnh vc la g? Cac
thanh nhng con ng n s tht la trach nhim cua nhng
vn va cac thach thc ang tn tai trong tng lnh vc tri thc?
ngi ang nm gi nhng kin thc o.

Chu ngha t ban a chim u th va tr thanh mt trt t xa
Bin tri thc thanh con ng i ti tri thc

Khng co nhng hiu bit nh trn, tri thc se tr nn kiu
ngao, khng co tac dung, nhng cai lam mt i y ngha chnh
xac cua chnh t tri thc. Nhng tin b mi nht trong moi
lnh vc tri thc u nay sinh t mt lnh vc khac. Ca kinh t
hoc va kh tng hoc hin u ang c thay i bi nhng thut
toan mi v tnh hn n. a cht hoc b thay i bi nhng ky
thuyt mi v vt ly, khao c hoc chu anh hng cua di truyn
hoc v.v... James M. Buchanan (ngi My) nhn giai Nobel Kinh t
nm 1986 cho vic ap dung nhng hoc thuyt kinh t mi nht
vao chnh tr, qua o khng nh nhng gia nh va hoc thuyt
ma cac nha khoa hoc chnh tr a dung lam nn tang cho cac
cng trnh cua ho sut th ky va qua.
Cac chuyn gia co trach nhim lam sao moi ngi hiu c
ban thn ho cung nh chuyn mn cua ho. Cac phng tin thng
tin ai chung ong vai tro quan trong trong vic nay, song t
hi trong hn mt th ky khi Marx vit tp u tin cua b T

ban lun nm 1867. T chu ngha t ban ch c t ra 30
nm sau o, kha lu sau khi Marx qua i. Do o, vic vit mt
cun sach mang ta Tri thc lun ngay hm nay khng ch
la mt vic lam qua t tin, ma con la qua vi va, vo oan. Tt ca
cai chung ta co th n lc la vic miu ta xa hi va chnh th khi
chung ta bt u qua trnh chuyn i t thi ai t ban chu
ngha ma thi.
Tuy nhin, chung ta vn hy vong rng mt th ky sau th mt
cun sach kiu nh Tri thc lun co th c vit ra. Khi o co
ngha la con ngi a vt qua mt cach thanh cng qua trnh
chuyn i ma hin nay mi ang bt u. D oan tng lai
cua xa hi tri thc la mt vic lam khng tng. Tuy nhin, iu
ma chung ta co th tin oan ngay t by gi la: s thay i ln
nht se la s thay i trong kin thc cu th la trong ni dung
va hnh thc, trong y ngha, trong trach nhim; va trong nh
ngha v con ngi co giao duc.
chung khng th lam ht moi vic. Cac hnh thc ph bin kin
thc khac cung vy. Ngi ta cn hiu ung v cac chuyn nganh
372
373
CON NGI CO GIAO DUC
III.
XA HI
374
375
MT TH KY BIN I XA HI
nh khng gy ra mt s bin ng nao. Chung din ra vi nhng

ri loan, xung t nho nht, va nhn c s quan tm... t nht
23.
MT TH KY BIN I XA HI S XUT HIN CUA
XA HI TRI THC
t cac hoc gia, cac chnh tr gia, bao ch va cng lun.

Tt nhin ai cung co th noi th ky XX la th ky bao tan nht
vi hai cuc chin tranh th gii, vi hang loat cuc ni chin,
tham sat, dit chung va xung t sc tc. Nhng tt ca nhng
s git choc nay u la v ngha: nhng nha c tai khat mau
nht ch tan pha ma khng tao ra c bt c iu g.
Tht s ma noi, nu th ky XX co chng to c iu g, th
o chnh la s v ngha cua chnh tr. Ngay ca nhng ngi
cung tn nht vao quyt nh lun lch s cung se gp kho khn
khi giai thch rng cac bin i xa hi cua th ky c gy ra
bi cac s kin chnh tr, hoc ngc lai. Nhng chnh nhng
hng co th ky nao trong lch s lai chng kin nhiu bin
bin i xa hi, nh nhng t song ngm di b mt ai
chuyn v mt xa hi mt cach su sc nh th ky XX. Nhng
dng, mi la cai lai anh hng lu dai nht. Khng phai
bin chuyn o, theo ti, la nhng s kin quan trong nht, nhng
nhng s kin chnh tr d thy, ma chnh nhng bin i xa
di san lu bn nht cua th ky nay. Tai cac quc gia phat trin,
hi mi lam thay i toan b xa hi va nn kinh t, cng ng
co nn kinh t th trng t do (nhng nc nay ch chim mt
va chnh th ma chung ta ang sng.
phn nm dn s th gii nhng chung la hnh mu v kinh t

cho phn con lai cua th gii), lao ng va lc lng lao ng, xa
hi va chnh th vao nhng nm cui th ky XX u khac bit ca
Nng dn va y t
v lng va cht so vi nhng g din ra vao u th ky, cung

nh so vi bt ky thi gian nao trc y trong lch s. S khac
bit nay th hin trong quy trnh, cu truc va ca nhng vn
cua nhng tai noi trn.
Trc Th chin th I, nhom dn c ng nht moi quc gia

la nng dn.
Ngay trc cuc chin tranh o, iu c coi la ng nhin
Nhng thay i xa hi chm chap hn nhiu, nho be hn nhiu
la: cac nc phat trin (tr Bc My) cang luc cang khng th am
trong nhng giai oan lch s trc o a gy ra nhng khung
bao nhu cu lng thc cua chnh ho, va cang luc cang phu
hoang v tinh thn va tr tu, cac cuc ni loan va ni chin. Th
thuc vao lng thc nhp khu t cac nc phi cng nghip,
ma nhng bin i xa hi su sc nht trong th ky XX lai hu
kem phat trin.
376
377
Ngay nay, trong cac nc phat trin, ch con Nht Ban la con
ch tao (giai cp v san cua Marx) a tr nn ph bin va chim
nhp khu lng thc (nc nay la mt nc san xut lng thc
a s trong xa hi. Xa hi u th ky XX nh b am anh, bo bua
yu kem, do mt chnh sach li thi v tr cp cho nng nghip).
m bi nhng cng nhn c xanh nay. Nhng ngi nay tr thanh
Ngoai ra, cac nc phat trin u d tha lng thc, bt chp
vn xa hi luc o bi ho la giai cp thp u tin trong lch
xu hng phat trin mau chong cua dn c thanh th tai y.
s co th c t chc va gi vng tnh t chc cua ho.
Tai cac nc o, san lng lng thc ngay nay a hn rt nhiu
Co le khng co giai cp nao trong lch s ln va xung nhanh
so vi trc kia chng han My, con s nay tng 8-10 ln. Tuy
nh nhng ngi cng nhn c xanh. Nm 1883, khi Marx qua
nhin, iu ang lu y hn la vic tai cac nc phat trin (k ca
i, nhng ngi v san con chim thiu s trong cac cng nhn
Nht Ban), s nng dn a giam i khoang 10 ln so vi trc
cng nghip. a s cng nhn luc o la nhng ngi th co tay
y, tc la ch con chim khoang 5% dn s va lc lng lao ng.
ngh cao, lam vic trong cac ca hang thu cng vi quy m 20-
Nhom dn c va lc lng lao ng ng th nh tai cac nc
30 nhn cng.
phat trin hi u th ky XX la nhng ngi y t trong cac gia
u th ky XX, cng nhn cng nghip ng ngha vi th
nh. Nh nng dn, thanh phn nay c coi la mt tt yu
vn hanh may moc trong cac nha may, ni co hang trm, thm
trong xa hi thi o. Cuc iu tra dn s Anh nm 1910 nh
ch hang ngan cng nhn lam vic. y chnh la nhng ngi v
ngha trung lu bc di (lower middle class) la nhng gia nh
san theo quan nim cua Marx khng co a v xa hi, quyn
co t hn ba y t. Tuy nhin, trong khi s nng dn lin tuc
lc chnh tr va sc manh kinh t.
giam t th ky XIX, s y t lai tip tuc tng cho n Th chin

th I. Ngay nay, hu nh khng con tng lp ngi nay cac
nc ang phat trin!
Nhng cng nhn cua nm 1900, va thm ch la cua nm 1913,

khng h c hng nhng phuc li nh lng hu, ngh phep,
tin lng thm khi lam vic ngoai gi, bao him y t (tr c),
Nng dn va y t khng ch la nhom c dn xa hi ng
tr cp tht nghip, an ninh trong cng vic v.v... Mt trong nhng
nht, ma con la nhom lu i nht. Ho chnh la nn mong cua
ao lut han ch gi lam vic cua cng nhn sm nht ra i
nn kinh t va xa hi, cung nh cua nn vn minh.
Ao nm 1884, theo o quy nh gi lam vic la... 11 gi/ngay,

va 6 ngay/tun. Vao nm 1913, cac cng nhn cng nghip phai
lam vic t nht 3.000 gi/nm. Cng oan con b cm nhiu
S ln ngi va i xung cua cng nhn c xanh
ni, hoc ch tn tai cho co. Nhng cng nhn a cho thy kha
nng t chc cua ho: ho co th tr thanh mt giai cp.
Mt ly do, co le la ly do chnh, giai thch vic tai sao s bin

i trn lai t gy ra bin ng nh vy la v n u th ky XX,
mt giai cp mi nhng cng nhn c xanh trong cac nganh
378
n thp nin 50, nhng ngi cng nhn c xanh a tr thanh

nhom ngi ng nht tai cac nc phat trin, k ca cac nc
XHCN, du y ho ch thc s chim a s trong thi chin tranh.
379
Tai cac nc phat trin theo ng li kinh t th trng t do,
thc cua ho (v du: cac chuyn vin may tnh, bac s, ky thut
nhng ngi nay a phat trin thanh tng lp trung lu, vi
vin trong bnh vin v.v... nhng nhom phat trin nhanh nht
hang loat li ch c hng nh lng hu, tr cp tht nghip,
My t nhng nm 1980).
cac ky ngh phep dai ngay c tra lng, hay ch lam vic
Con cac cng nhn c xanh? Thay v la mt giai cp (tc la
tron i. Hn na, ho con at c quyn lc v chnh tr. Khng
mt nhom ngi vng chc, co th nhn din, co y thc ring),
ch Anh ma con nhiu nc khac, cng oan a c xem la
ho co le se ch tr thanh mt nhom gy sc ep nh nhng nhom
mt chnh phu tht s, vi quyn lc nhiu khi ln hn ca thu
khac ma thi.
tng va quc hi.
Trai ngc vi tin oan cua nhng ngi Marxist va nhng
Tuy nhin n nhng nm 1990, tng lp cng nhn c xanh
ngi theo chu ngha cng oan, s phat trin cua tng lp cng
va cng oan lai chng kin mt s thoai lui khng th ao
nhn cng nghip khng lam cho xa hi tr nn bt n. Ngc
ngc. Nu nh vao nm 1950, cng nhn c xanh chim 2/5
lai, s phat trin cua ho la s phat trin xa hi mang tnh n nh
lc lng lao ng My th vao nm 1990 ty l nay ch con cha

n mt phn nm, tc la bng vi ty l vao thi gian t nm
1900! Tai cac nc phat trin khac, luc u s suy giam nay con
chm, nhng t sau 1980 th tng rt nhanh. Co le n u
th ky XXI, tai cac nc phat trin theo kinh t th trng, cac
cng nhn c xanh ch chim chng mt phn mi hay cao
lm la 1/8 lc lng lao ng ma thi. Quyn lc va anh hng
cua cng oan cung giam theo tng ng. Vao thp nin 19501960, cng oan quc gia cua nhng ngi th mo Anh co th
d dang e bep thu tng khi co mu thun. n nhng nm
1980, thu tng Margaret Thatcher lin tip thng c bng vic
cng khai thach thc va ct giam dn cac c quyn va quyn
lc cua cac t chc cng oan. Co th noi mt cach hnh anh:
nht trong th ky nay. iu o giai thch tai sao s bin mt cua

nng dn va y t khng h tao ra mt khung hoang xa hi nao.
i vi nhng ngi nng dn va y t, cng vic trong nganh
cng nghip la mt c hi. Co th y la ln u tin trong lch
s xa hi, con ngi co c hi cai thin va nng cao mc sng
cua ban thn ma khng phai di c t vung nay sang vung khac
kim tm c hi i i. Trong cac quc gia phat trin theo
kinh t th trng t do, trong vong mt trm n mt trm nm
mi nm tr lai y, mi th h u co c hi giau co, no u
hn th h cha ng cua ho. Ly do chnh la vic nng dn va
y t co th tr thanh, va thc t a tr thanh cng nhn cng
nghip.
cng nhn c xanh trong cac nganh cng nghip ch tao va cac
Do c tp trung thanh cac nhom, lam vic trong cac nha
t chc cng oan cua ho ang i vao li mon cua nhng ngi
may ln, cac cng nhn cng nghip co th lam tng nng sut
nng dn trc kia.
lao ng. T nm 1881 (hai nm trc khi Marx qua i), vic
V tr cua cng nhn c xanh ngay nay c thay th bi nhng
nghin cu mt cach h thng v ca cng cu va nhim vu trong
nha cng ngh nhng ngi lam vic vi ca i tay va kin
cng vic lao ng chn tay a giup tng nng sut hang nm
380
381
t 3-4%, cui cung lam tng nng sut cua mt cng nhn ln
c. Chung oi hoi s ao tao chuyn mn nghim tuc, cung nh
ti 50 ln sau mt th ky. o chnh la thanh qua kinh t va xa
kha nng bit va ap dung nhng kin thc mang tnh phn tch
hi cua th ky va qua. Trai ngc vi nhng iu ma ai cung
va ly thuyt. Cng vic mi oi hoi phng phap lam vic va khung
bit trong th ky XIX (khng ch Marx ma con tt ca nhng ngi
mu t duy hoan toan mi. Trn tt ca, no oi hoi ngi lao ng
bao thu, t J. P. Morgan, Bismarck n Disraeli), thc ra hu ht
mt thoi quen mi thoi quen hoc tp va ren luyn lin tuc.
nhng s gia tng va li ch o u dn vao tay nhng cng
Do o, nhng ngi cng nhn cng nghip b chim ch ngay
nhn c xanh. Cu th, phn na li ch gia tng nm vic giam
nay khng th d dang chuyn qua cac cng vic lao ng tri thc
thi gian lam vic (s ct giam gi lam vao khoang t 40% nh
theo cai cach ma nng dn va y t bc vao lnh vc cng
Nht, n 50% c), phn na con lai th hin vic tng lng
nghip trc kia.
thc t cho cng nhn c xanh n 25 ln trong thi gian nay.
Tai My, tnh hnh a din ra nh sau. Ngay ca trong nhng
o chnh la ly do tai sao s phat trin cua tng lp cng nhn
cng ng hoan toan phu thuc vao mt, hai nha may ln nay
c xanh din ra mt cach hoa bnh, m thm, khng h mang
a pha san va sa thai n 2/3 nhn vin (v du, cac thanh ph
du n bao lc hay cach mang nao ca. Nhng, u la ly do giai
thep vung Ty Pennsylvania hay ng Ohio, hay cac thanh ph
thch cho vic i xung cua tng lp nay cung din ra rt m thm,
chuyn san xut xe hi nh Flint, Michigan), ty l tht nghip cung
hoan toan khng gy ra nhng bt n xa hi, t nht la tai My?
giam nhanh sau vai nm, xung mc ch cao hn mt chut so

vi ty l tht nghip trung bnh toan quc tai My. Ma thc ra,
hoan toan khng h co mt s c gng cp tin hoa i ngu
S ln ngi cua lao ng tri thc

S ln ngi cua lao ng tri thc, giai cp k v cng nhn cng
nghip (cng nhn c xanh) khng h la mt c hi, ma la mt
thach thc vi ho. Hin nay My s ngi lao ng tri thc chim
hn mt phn ba lc lng lao ng, tc la khng h kem hn ty
l cng nhn c xanh, tr trong thi gian chin tranh. a s lao
ng tri thc c tra lng bng hoc hn cng nhn c xanh;
ng thi cac cng vic mi cung em lai cho ca nhn nhiu c
hi hn.
Tuy nhin, cac cng vic mi nay oi hoi nhng phm cht va
nng lc ma cng nhn c xanh khng co, ma cung khng th at
382
nhng cng nhn c xanh tai My!

Li giai thch duy nht y la: trong cng ng cng nhn
c xanh (tr ngi da en), qua trnh phat trin nay, du khng
c hoan nghnh, du em lai nhng thach thc cho i sng
ca nhn va gia nh cng nhn, nhng o khng h la mt iu
ngac nhin vi ho. V mt tm ly, hn la v tnh cam, cng nhn
c xanh My chc hn a chun b cho vic chuyn t cng vic
lao ng chn tay sang cng vic lao ng tri thc, vi nhng
yu cu va c im hoan toan khac bit.
Mt yu t tac ng trong qua trnh chun b nay co th la ao
lut GI Bill of Rights sau Th chin th II tai My, theo o moi cu
383
binh My u co c hi c ao tao bc cao ng, t o tao ra
thc, mi tao ra gia tr va cua cai! Liu chu u co phan ng tiu
mt chun mi trong xa hi. Ngoai ra, My con a ra trong Th
cc nh... nhng ngi da en My hay khng? y chnh la
chin th II va duy tr trong sut 35 nm mt ao lut khac, theo
mt vn trong tm, se quyt nh phn ln tng lai kinh t
o ai a s nam gii sinh trong khoang 1920-1950 (tc la nhng
va xa hi cua cac quc gia i theo nn kinh t th trng t do
ngi trng thanh tai My ngay nay) phuc vu trong qun i th
chu luc nay. Va cu tra li chc chn se c a ra trong khoang
u bt buc phai hoan tt chng trnh ph thng trung hoc
mt thp ky ti ma thi.
nu trc o ho cha hoc xong. Noi g th noi, tai My, s chuyn

i t lao ng chn tay sang lao ng tri thc, ngoai tr trong
cac cng ng da en, th c chp nhn rng rai nh la mt
S ln ngi cua xa hi tri thc
qua trnh hp ly, hay t ra la khng th tranh khoi.

n khoang nm 1990, qua trnh chuyn i nay v c ban
Nhng ngi lao ng tri thc khng chim a s trong xa hi
a c hoan thanh tai My. Tai cac nc phat trin khac Ty
tri thc, song tai nhiu quc gia (trong o co le la hu ht cac
va Bc u, hay Nht Ban, qua trnh o ch bt u t nhng nm
quc gia phat trin), ho se la nhom ng nht trong dn c cung
1990. Tuy nhin, co iu chc chn la tai cac nc nay qua trnh
nh trong lc lng lao ng. Thm ch nu s lng khng ng
chuyn i thm ch se din ra nhanh hn chnh nc My. Cu
bng mt s nhom ngi khac, th lao ng tri thc vn la nhom
hoi t ra la, liu s chuyn i co din ra mt cach hoa bnh,
em lai cho xa hi tri thc nhng tnh cach chnh, s lanh ao,
vi rt t bt n va ri loan v xa hi nh My hay khng? Hay
cung nh cac c im xa hi quan trong nht cua no. y khng
s phat trin noi trn My lai tip tuc la mt ngoai l, nh rt
phai la giai cp thng tr, nhng hin a la giai cp dn dt xa
nhiu trng hp trong lch s xa hi cua My, nht la trong lch
hi. Mt iu ang chu y la: v tnh cach, a v xa hi, gia tr va
s lao ng? Nht, giao duc va ngi co giao duc c chp
ky vong; nhng ngi lao ng tri thc hoan toan khac bit vi
nhn va cao mt cach rng rai, do o co th hy vong s i
bt ky nhom ngi nao a tng chim nhng v tr dn u va
xung cua cng nhn cng nghip (nhng ngi nay hin ch la
u thng trong cac xa hi trc y.
mt giai cp non tre Nht, ch ng hn nng dn va y t t

sau Th chin th II) cung se c chp thun va coi la hp ly
Trc ht, ngi lao ng tri thc at c cng vic va a v

xa hi cua ho do kt qua cua giao duc chnh quy.
(nh My). Nhng con tai cac nc cng nghip chu u nh
iu nay cung co ngha la giao duc se chim v tr trung tm
Anh, c, Phap, B v.v... th sao? Ni y, hn mt th ky qua a
trong xa hi tri thc, trng hoc se la th ch trong tm. Kin
co mt nn vn hoa cng nhn, mt giai cp cng nhn co y
thc g cn thit cho tt ca moi ngi? u la cht lng cua vic
thc va t trong, ng thi vn con tn tai nim tin ph bin cho
day va hoc? o chnh la nhng vn quan tm hang u cua
rng chnh lao ng cua cng nhn c xanh, ch khng phai tri
mt xa hi tri thc, ng thi cung la nhng vn chnh tr trung
384
385
tm cua xa hi o. Co th manh dan d oan rng vic thu thp
T thn kin thc chuyn mn khng tao ra thanh tch trong
va phn phi kin thc se chim v tr trung tm trong nn chnh
cng vic. Chng han, bac s phu thut se khng th tr nn
tr cua xa hi tri thc, cung nh hai, ba th ky va qua, vic thu
hiu qua nu khng co s chn oan ung n trc o; s chn
thp va phn phi tai san thu nhp a chim v tr trung tm
oan nay khng thuc nhim vu cua bac s phu thut, ma cung
trong nn chnh tr cua thi t ban chu ngha.
nm ngoai kha nng chuyn mn cua anh ta. Hay mt v du khac:
Chung ta cung co th d oan rng se cn phai tai nh ngha

lai v con ngi co giao duc.
Xa hi tri thc se la xa hi mang tnh canh tranh cao nht t
trc n nay, do mt ly do n gian: khi tri thc tr thanh tai
san chung, ai ai cung co th tip cn c, tt ca u phai n lc
at nng sut va thanh tch cao trong lao ng. Se khng con
cac nc ngheo ma ch con cac nc ngu dt. iu tng t
cung xay ra vi cac cng ty, cac nganh kinh doanh san xut, cac
t chc thuc bt ky loai hnh nao, va ca vi cac ca nhn na.
nhn vin nghin cu th trng ch thu thp va a ra nhng

d liu. chuyn chung thanh thng tin (ch cha noi ti vic
chuyn thanh hanh ng), cn co cac nhn vin marketing, nhn
vin san xut, nhn vin dch vu v.v... Mt v du khac na: ch
nghin cu va vit lach th mt nha s hoc co th t mnh tr
nn hiu qua. Nhng ao tao mt sinh vin th cn s hp
sc cua nhiu chuyn gia khac nhau trn nhiu lnh vc. Tt ca
nhng iu nay oi hoi cac chuyn gia phai tham gia vao mt t
chc nao o.
Thc s, cac xa hi phat trin ngay nay tr nn v cung canh
Ngi lao ng tri thc co th tham gia vao t chc nh la mt
tranh i vi cac ca nhn, tnh canh tranh nay cao hn nhiu so
nha t vn hay mt ngi cung cp mt dch vu chuyn mn nao
vi cac xa hi trc y. Vao th ky XVIII hay XIX, con ngi khng
o. Tuy nhin, a s ho tham gia vi t cach la nhn vin (toan
h co c hi vt ra khoi giai cp cua mnh, a s moi ngi
thi gian hay ban thi gian) trong nhiu loai t chc khac nhau:
u i theo ngh nghip cua ng cha ho. Nhng ngay nay, ngi
c quan chnh phu, bnh vin, trng hoc, cng ty v.v... Trong
lao ng tri thc, theo nh ngha, la nhng ngi chuyn mn
xa hi tri thc, ca nhn ch la mt trung tm chi ph, con t chc
hoa, du tri thc ma ho co c la tri thc cn ban hay nng cao,
mi la trung tm hoat ng.
du khi lng tri thc cua mi ngi nhiu hay t. Trong ap dung,
tri thc ch tr nn hiu qua khi c chuyn mn hoa, va cang
chuyn mn hoa th cang hiu qua.
Khng kem phn quan trong la vic nhn ra rng ngi lao
ng tri thc cn la nhng chuyn gia lam vic trong cac t chc.
Ch co t chc mi tao iu kin cho ho tr nn hiu qua. Cung
ch co t chc mi co kha nng chuyn cac kin thc chuyn bit
cua lao ng tri thc thanh thanh tch va nng sut ma thi.
386
Xa hi nhn vin
Xa hi tri thc la mt xa hi nhn vin. Xa hi truyn thng
(xa hi vao thi gian trc s phat trin cua cac cng ty ch tao
va cac cng nhn c xanh) khng h la mt xa hi cua nhng ca
nhn c lp. Xa hi ma Thomas Jefferson mong c mt xa
387
hi cua cac chu trang trai nho, nhng ngi c lp canh tac
hoc nh la mt ngi cung cp cac dch vu cho t chc: mt
trang trai cua mnh ma khng cn s giup cua ai khac ngoai
lut s chng han. Thc t la ngay nay ngay chnh cac dch vu
gia nh ch la iu g o vin vng ma thi. Trong qua kh,
h tr cho t chc trc kia cung cang luc cang c chuyn
moi ngi u phu thuc, song ho khng lam vic cho mt t chc
thanh cac t chc. Hn mt th ky trc, hang lut u tin ra
nao ma lam vic cho mt ng chu nao o. Ngay ca khi cng
i tai My; con trc o th cac lut s vn hanh ngh nh cac
nhn c xanh xut hin trong cac nha may ln, ho vn lam vic
ca nhn c lp. chu u, mai sau Th chin th II, cac hang
cho mt ng chu ma thi.
lut mi xut hin. Xa hi tri thc la xa hi cua cac t chc, ni
Trong cun tiu thuyt Hard Times vit nm 1854 cua Dickens,
chung ta thy cng nhn con lam vic cho mt ng chu, ch
o moi hoat ng xa hi u c thc hin bn trong va thng

qua cac t chc.
khng phai cho nha may. Mai n nhng nm cui th ky XIX,
a s ngi lao ng tri thc u la nhn vin trong hu ht,
nha may mi tr thanh ngi tuyn dung, thay v mt ng chu
nu khng mun noi la tt ca thi gian cuc i lam vic cua ho.
nao o. Va trong th ky XX th cac tp oan thay th nha may
Tuy nhin, y ngha cua t nhn vin a thay i kha nhiu so
trong vai tro nha tuyn dung. Cung ch trong th ky nay th ng
vi nguyn gc cua no iu nay khng ch xay ra Anh ma
chu mi c thay th bng sp thc ra cung ch la mt ngi
con c, Ty Ban Nha va Nht Ban.
i lam thu, va cung co... mt sp cp trn.
V ca nhn ma noi, ngi lao ng tri thc phu thuc vao cng
Nh vy, ngi lao ng tri thc bao gm ca nhng nhn vin
vic, ho lam vic va lanh lng. Ho c thu vao lam vic va co
co sp lanh ao, va cac sp co nhn vin di quyn quan ly cua
kha nng b sa thai. Ho ch la nhng nhn vin. Nhng v tng
ho!
th th chnh ho lai la nhng nha t ban duy nht, thng qua cac
Con v cac t chc th sao? y la mt khai nim mi la vi

khoa hoc xa hi trc y, va thm ch la ca hin nay na.
T chc theo ngha hin ai u tin chnh la cac cng ty kinh
doanh ni ln sau 1870 y chnh la ly do tai sao hin nay rt
nhiu ngi vn cho quan tr ch la quan tr kinh doanh ma
thi.
Vi s ra i cua xa hi tri thc, xa hi chung ta tr thanh mt
xa hi cua cac t chc. a s chung ta lam vic trong cac t chc,
tnh hiu qua va cuc sng cua chung ta phu thuc vao s kt
ni vi cac t chc o, hoc nh la mt thanh vin cua t chc,
388
quy lng hu va cac ngun tit kim khac nh quy h tng

My, nhng ngi nay lam chu phng tin san xut. Trong kinh
t hoc truyn thng, ngi ta phn bit ro rang quy lng tt ca
s tin nay i vao tiu dung; vi quy t ban. Hu ht cac hoc thuyt
xa hi cua xa hi cng nghip u da trn quan h gia hai yu
t trn, du quan im chung mu thun hay cn bng va hp tac
vi nhau. Nhng trong xa hi tri thc, hai yu t nay hp nht
lam mt. Quy lng hu co th coi la mt hnh thc lng tra
chm, va do o cung la mt quy lng. ng thi cung chnh quy
lng hu nay cang luc cang tr thanh mt ngun vn chu lc,
nu khng mun noi la ngun vn duy nht cho xa hi tri thc.
389
Khng kem phn quan trong la vic trong xa hi tri thc, nhng
cho chung ta thy rng quan tr la chc nng c trng cua moi
ngi lam thu cung chnh la nhng lao ng tri thc mt
loai t chc. Moi t chc u cn quan tr, du chung co s dung
ln na la nhng ngi lam chu phng tin san xut. Trc y,
chnh xac t ng nay hay khng. Moi nha quan ly u lam nhng
theo Marx, cng nhn khng lam chu va khng th lam chu
vic tng t nhau, u phai kt ni nhng ngi co ky nng khac
phng tin san xut: khi chuyn t nha may nay sang nha may
nhau at muc tiu chung, u phai lam sao phat huy im
khac ho khng th em theo, v du, chic may ng c hi nc
manh va trit tiu im yu cua moi ngi. Ho phai suy ngh v
c. Nha t ban phai s hu va kim soat cng cu san xut.
kt qua va xac nh muc tiu cho t chc, chu trach nhim v
Tuy nhin, trong xa hi tri thc, nhng s u t tht s khng
chin lc, cac gia tr cua t chc, h thng thng phat nhn
phai la vao may moc va cng cu, ma la u t vao ngi lao ng
vin, tinh thn va vn hoa t chc v.v... Noi chung, nha quan ly
tri thc. Khng co ngi lao ng tri thc th may moc du hin
cn co kin thc v quan tr nh la mt chuyn mn, mt ngh
ai n my cung tr thanh v dung.
nghip cu th; ng thi ho cung cn hiu bit ro v muc tiu,
Cng nhn cng nghip cn nha t ban nhiu hn so vi vic

nha t ban cn cng nhn. y chnh la c s cho Marx khng
gia tr, cac kha nng ct loi, mi trng va th trng cua t chc
ma ho ang lam vic.
nh rng lun co mt lng cng nhn d tha, va do o, lng
Quan tr nh la mt thc hanh a tn tai t rt lu ri. Co le
tra cho cng nhn lun c gi mc va u sng ma thi (y
nhng ngi thc hanh quan tr xa xa nht la nhng ngi Ai
co le la sai lm nghim trong nht cua Marx). Trong xa hi tri
Cp. Khoang gn 5000 nm trc y, cha h co mt tin l
thc, gia nh ro rang nht chnh la vic cac t chc cn ngi
nao, ho a suy ngh, thit k va dng nn nhng Kim t thap
lao ng tri thc nhiu hn la nhng ngi nay cn n ho. Cac
trong mt khoang thi gian co th noi la ky luc. Nhng nu la
t chc cn tip th cac cng vic lao ng tri thc cua mnh
mt mn hoc, mt chuyn nganh thc s th quan tr mi ch tn
thu hut ngi lao ng tri thc vi s lng va cht lng ma ho
tai cach nay na th ky ma thi. Quan tr hoc mi c l m
mong mun. Quan h gia hai bn tr thanh quan h phu thuc
cam nhn hi Th chin th I, va mai n thi gian sau Th chin
ln nhau: ngi lao ng cn hiu nhu cu cua t chc, va ngc
th II no mi bt u xut hin, trc tin tai My. T o tr i,
lai t chc cung cn hiu ngi lao ng tri thc cn g, ky vong
quan tr tr thanh chc nng kinh doanh phat trin nhanh nht,
g ho.
vic nghin cu quan tr cung tr thanh mn hoc thut phat trin
Mt kt lun na: do xa hi tri thc la xa hi cua cac t chc,

b phn trung tm cua no phai la quan tr.
nhanh nht. Khng co chc nng nao trong lch s lai phat trin
nhanh chong trong mt thi gian ngn nh vy.
Khi chung ta bt u noi v quan tr, cum t nay co ngha la
Trong cac trng kinh doanh, ngi ta vn day quan tr nh
quan tr kinh doanh bi cac doanh nghip co quy m ln la
la mt tp hp cac ky thut, chng han ky thut lp va xy dng
nhng t chc kiu mi u tin. Nhng na th ky gn y a
ngn sach. Tt nhin, nh moi cng vic khac, quan tr co nhng
390
391
cng cu va ky thut cua no. Tuy nhin, chung khng phai la ban
nhau. Theo cach noi cua th ky XIX th gia nh la ni on nhn
cht cua quan tr. Ban cht cua quan tr la lam cho tri thc tr
ban, va cng ng ng ngha vi s phn cua mi ngi. Ri bo
nn co hiu qua. Noi cach khac, quan tr la mt chc nng xa

hi. Con trong cac thc hanh, quan tr thc s la mt mn ngh
cng ng, ban se tr thanh mt ke lac loai, co th tr thanh ngi

sng ngoai vong phap lut na. Ngc lai, ban cht cua xa hi tri
thut ph thng.
thc la tnh di ng v ni , v cng vic, v s kt ni...

iu nay khin cho cac thach thc va nhim vu xa hi trong
xa hi tri thc tr nn nhiu hn rt nhiu. Con ngi gi y b
Khu vc xa hi
mt gc, khng b dnh cht vao nhng cng ng nho be nh

trc y na. Theo nh ngha, xa hi tri thc la mt xa hi canh
Trong xa hi tri thc, cac cng ng cu nh gia nh, lang xa,
tranh cao, ai ai cung co th tip cn c tri thc, ai ai cung co
giao phn... u bin mt. Chung b thay th bi cac t chc

n v mi cua s kt ni xa hi. S tham gia vao cac t chc,
quyn khat vong va phat trin ban thn. y se la xa hi co nhiu

ngi thanh cng nht va nhiu ngi tht bai nht t trc n
tuy nhin, lai la hoan toan t nguyn (khac vi tnh cht nh
nay. Vic ap dung tri thc vao cng vic lam cho cac xa hi phat
mnh cua cac cng ng trc kia). T chc ngay nay ch la mt

phng tin, cng cu cho muc ch cui cung cua con ngi ma
trin va giau co hn bao gi ht, song cung chnh v th ma nhng

tht bai (ngheo oi, nan nghin ru, ti pham v thanh nin...)
thi. Trong sut hai th ky a n ra mt cuc tranh lun, nht la
cung c coi la tht bai cua xa hi. Trong xa hi truyn thng,
phng Ty: cac cng ng la nhng t chc co h thng hay

ch la s ni dai cua con ngi? Khng ai co th cam oan rng
nhng t nan nay c coi la nhng tn tai tt yu. Nhng trong

xa hi tri thc, chung se tr thanh nhng cai tat vao kha nng
t chc mi la hu c ca; ngc lai o thc s la th do con
cua xa hi cung nh s t trong cua no.
ngi tao ra.
Nh th, trong xa hi tri thc, ai se ng ra chu trach nhim
Nhng khi o ai se thc thi cac nhim vu xa hi? Hai trm nm
v nhng nhim vu xa hi nay? Ro rang la khng th bo qua
v trc, cac nhim vu xa hi c thc hin bi cac cng ng
nhng nhim vu xa hi, nhng cac cng ng truyn thng lai

khng u kha nng giai quyt chung mt cach trit .
a phng, chu yu bi cac gia nh. Ngay nay moi chuyn hu

nh a thay i: cac cng ng cu khng lam va khng th lam
cac nhim vu o c na. Con ngi khng con lun lai ung
Co hai cu tra li a xut hin trong th ky XX mt cu tra

li thuc v a s, va mt y kin phan i. Tuy nhin, ca hai u
ch ho sinh ra, ca v mt a ly cung nh mt a v xa hi. Xa hi
to ra sai lm!
tri thc la mt xa hi lun di chuyn. Trong khi o, moi chc
Cu tra li thuc v a s xut hin t nhng nm 1880, khi
nng xa hi cua cac cng ng cu, du thc hin tt hay khng tt,
nc c cua Bismarck chp chng bc vao nha nc phuc li.
u i kem vi gia nh rng con ngi vi gia nh gn kt vi
Ngi ta cho rng cac vn xa hi co th va phai c giai quyt
392
393
bi chnh phu. Ngay nay cu tra li nay vn c nhiu ngi
Thc ra co mt nhu cu (nht la phng Ty) a nhn vin
cac quc gia phat trin Ty phng chp nhn, du khng con
vao trong s kim soat cua cng ng ni lam vic. Cai goi la trao
nhiu ngi hoan toan tin tng thc s vao no. Cu tra li nay
a c chng minh la hoan toan sai lm. Cac chnh phu hin
quyn cho nhn vin ngay nay hoan toan ging nhng iu ti
vit ra 50 nm trc y. Tuy nhin, iu nay vn khng tao ra
ai, nht la t sau Th chin th II, a tr nn quan liu va tht
mt cng ng, khng tao ra mt c ch, cu truc qua o co th
bai nng n. cac nc phat trin, ganh nng ngn sach chu
yu dung tra cho nhng dch vu xa hi. Th ma, chnh tai
giai quyt c cac nhim vu xa hi cua xa hi tri thc. Tai sao?

Ly do chnh la bi v hu ht cac nhim vu o (v du: cung cp
nhng nc nay, cac vn xa hi vn khng ngng gia tng.
dch vu giao duc va y t, giai quyt cac cn bnh cua mt xa hi
Chnh phu co vai tro to ln trong cac nhim vu xa hi vai tro
giau co va phat trin nh t nghin ru va s dung ma tuy v.v...)

u nm bn ngoai cac t chc co thu nhn vin hin nay.
cua ngi lp chnh sach, t ra cac tiu chun, va thanh toan

cac chi ph. Tuy nhin, vi vai tro la c quan thc hin cac dch
vu xa hi, ro rang cac chnh phu khng u kha nng, va chung
Cac th ch co thu nhn vin vn lun ch la cac t chc ma

thi. Quan h gia chung va nhn vin khng mang tnh thanh
ta nay a bit ly do tai sao!
vin trong mt cng ng, tc la khng mang tnh bn vng
Y kin th hai mt y kin phan i, la do ti ra trong cun
va rang buc ln nhau.
sach xut ban nm 1942 co tn Tng lai cua con ngi cng
tr thanh cng ng tht s, cn co s linh hoat trong quan
nghip. Trong o, ti nu quan im rng cac t chc mi (vao

luc o co ngha la cac t chc kinh doanh quy m ln) phai tr
h vi nhn vin. Tuy nhin, cang ngay ngi lao ng tri thc
(nht la nhng ngi co trnh chuyn mn cao cp) cang co
thanh cac cng ng ni o ca nhn tm thy chc nng va a
xu hng ch coi t chc nh la cng cu, phng tin ho at
v ban thn; va cung chnh cac cng ng (trong) nha may nay
se la ni t chc va thc hin cac nhim vu xa hi. Nht Ban,
c nhng thanh tu va muc tiu ca nhn. Do o, nhng ngi

nay lun chng lai moi n lc hut ho v pha t chc nh la
cac nha tuyn dung quy m ln cac c quan chnh phu va
mt cng ng: n lc kim soat t pha t chc, yu cu phuc
doanh nghip a lun thc s n lc tr thanh nhng cng

ng cho nhn vin. Phong cach Lam vic tron i chnh la mt
vu tron i cho t chc, hay vic oi hoi ho hy sinh cac khat vong
ca nhn v muc tiu chung cua t chc v.v... Khuynh hng nay
biu hin cua n lc o. Ngoai ra, nhng hnh thc khac nh chm
la ng nhin bi le khi a s hu tri thc, nhng ngi nay co
soc sc khoe, t chc cac ky ngh cho nhn vin, tr giup v ch
cng cu san xut cua ring ho, co quyn t do n bt c ni

nao ma c hi danh cho ho la ln nht.
v.v... u nhn manh cho nhn vin thy rng cac nha tuyn
dung, cac tp oan ln chnh la cng ng mi, k tip vai tro
cua cng ng lang xa va gia nh trc kia. Tuy nhin trn thc
Do vy, tra li ung n cho cu hoi Ai se chu trach nhim

ganh vac nhng thach thc v mt xa hi trong mt xa hi tri
t iu nay cung cha hoan toan xay ra mt cach tron ven.
thc? se khng phai la chnh phu hay cac t chc co thu nhn
394
395
cng lao ng. o phai la mt khu vc mi va ring bit cua xa
k t th ky XIV. Kt qua cua qua trnh nay la th ky XVIII va
hi, mang tn khu vc xa hi.
XIX, khi ma tr nc My, moi ni khac cac th ch nh ai hoc
Cac t chc trong khu vc mi me nay cang luc cang phuc vu
hay nha th tuy vn tn tai song ch con la mt b phn cua Nha
mt muc tiu v cung quan trong: chung tao ra a v cng dn.
nc, vi chc nng la phuc vu chnh sach cng! Phai n gia
Chnh th va xa hi hin ai hin nay qua ln va phc tap n
th ky XIX tnh hnh mi thay i. Nhiu trung tm mi xut hin,
mc a v cng dn (tc la s tham gia mt cach co trach nhim
trong o doanh nghip hin ai la trung tm u tin, xut hin
vao xa hi cua cng dn) ngay cang khng th tn tai c. Tt
hi nhng nm 1870. Va t o cac t chc mi c ni tip nhau
ca moi vic cng dn co th lam hin nay la my nm i bu c
xut hin!
mt ln va... ong thu!
Trong cac thi ky a nguyn trc y nh thi Trung c
Khi tham gia nh mt ngi tnh nguyn vao cac t chc thuc
chu u hay thi Edo Nht trong th ky XVII va XVIII, moi t
khu vc xa hi, ca nhn mi cng dn co th tao nn mt s khac
chc a nguyn (nh mt ba tc nao o chu u hay mt lanh
bit nht nh. Nh th, khai nim v con ngi t chc tng
chua Nht) u c gng kim soat moi th ang xay ra trong cng
c chp nhn rng rai bn thp ky trc y nay a b bac
ng cua mnh. t ra la ho c ngn can khng cho ai khac kim
bo hoan toan. Thc ra, cng vic lao ng tri thc cang lam hai
soat ti bt c vn hay th ch nao bn trong lanh a cua ho!
long ngi lao ng tri thc bao nhiu, th anh ta lai cang cn
Con trong xa hi tri thc hin ai, moi th ch mi u ch quan
cac hoat ng cng ng nhiu by nhiu.
tm n s mnh va muc tiu cua ring no ma thi, ngoai ra

khng oi hoi quyn lc i vi bt ky th g khac ca. Nhng
chung cung khng chu trach nhim cho bt ky iu g khac (ngoai
Chu ngha a nguyn mi
s mnh cua chung). Nh th mt cu hoi phai c t ra: vy

th ai se chu trach nhim v ch li, phuc li chung (cua toan xa
S ln ngi cua xa hi gm cac t chc a t ra cac thach
hi)?
thc cho hoat ng cua chnh phu. Gi y cac nhim vu xa hi
y lun la vn trong tm cua chu ngha a nguyn, vn
cang luc cang c thc hin bi cac t chc, mi t chc hnh
cha tng c giai quyt trit , nay lai hin ln vi mt dang
thanh ch thc hin mt nhim vu xa hi ma thi. Xa hi v
ve mi. Cho n nay, vic cm cac th ch lam nhng vic xm
th tr nn mang tnh cht a nguyn. Th ma cac hoc thuyt xa
pham n lnh vc va chnh sach cng khi theo ui s mnh
hi va chnh tr hin co vn tip tuc gia nh rng ch co mt trung
cua ho vn c xem la han ch ln nht i vi cac th ch nay.
tm quyn lc o la chnh phu ma thi. Loai bo hay v hiu
Cac ao lut chng phn bit i x (v chung tc, gii tnh v.v...)
hoa moi trung tm quyn lc khac trong xa hi chnh la trong
My trong sut 40 nm qua nhm cm oan cac hanh vi ma xa
tm cua lch s va chnh tr hoc Ty phng sut nm th ky qua,
hi khng mong i. Mt khac ngi ta lai nng cao tm quan
396
397
trong cua vn trach nhim xa hi tai nhng th ch o: tc
phn bit i x. Tt ca nhng vn nay u khng mang tnh
la nhng th ch nay cn lam g bn canh vic thc hin cac chc
kinh t, ma ch la nhng vn thuc v lun ly va ao c.
nng cua ho co th gop phn vao li ch chung cua xa hi?
Cac li ch kinh t u co th thoa hip c, y chnh la th
Tuy t ai nhn ra, song iu nay a t ra nhu cu cn quay lai
manh cua vic chnh tr da trn cac li ch kinh t. Na banh
chu ngha a nguyn cu cua ch phong kin. Noi hnh anh,
m vn la banh m la mt cu noi nhiu y ngha. Nhng theo
o chnh la yu cu cac canh tay cua ca nhn nhn lanh quyn
cu chuyn v s phan x cua vua Solomon trong Kinh thanh,
lc cng.
mt na a be th khng phai la a be na ri, ma ch la mt
V du v cac trng My a th hin rt ro vic iu nay e

doa nh th nao n vic vn hanh cua cac t chc mi.
Chu ngha a nguyn mi vn gp phai nhng vn xa cu
cai xac! Khng co chuyn thoa hip y. i vi cac nha mi

trng, mt loai sinh vt b e doa mt na chnh la mt loai
co nguy c tuyt chung.
ai se chu trach nhim v cai chung khi cac th ch hang u
iu nay lam tng tnh khung hoang cua chnh phu hin ai.
cua xa hi ch chay theo muc tiu ring le cua ho? Ngoai ra cung
Bao ch va truyn thng vn co xu hng dung nhng t ng va
co mt vn mi: lam sao va duy tr c hiu sut cua
tiu chun kinh t khi noi v nhng g xay ra London, Bonn
cac th ch mi va am bao c s kt dnh cua xa hi. Tt ca
hay Tokyo. Nhng cang luc cac nha vn ng hanh lang nhng
nhng iu nay cang lam tng phn quan trong va cn thit cua
ngi gop phn quyt nh cac lut l va hanh ng cua chnh
khu vc xa hi. o cung la ly do tai sao cang luc khu vc xa hi
phu cang khng con vn ng chi cac li ch kinh t nh trc
cang tr nn quan trong i vi hiu sut, ch khng phai ch
na. Ngc lai, ho va nhng ngi tra lng cho ho vn ng
i vi tnh kt dnh, cua mt xa hi tri thc.
hanh lang chng lai nhng g ma ho coi la vn hoa, tinh thn,
Khi tri thc tr thanh ngun lc kinh t chu cht, s gn kt
ao ly v.v... Va mi s quan tm mang tnh ao ly mi nay (ai
li ch, va cung no la s hi nhp cua chu ngha a nguyn trong
din bi mt t chc nao o), u th hin mt gia tr tuyt i.
chnh th hin ai se bt u tan ra. Cang luc, cac li ch phi
Chia i banh m cua ho khng con la s thoa hip ma la s
kinh t se tr thanh cai goi la chu ngha a nguyn mi, vi
phan bi!
cac li ch c bit va cac t chc ch theo ui mt muc ch
Do o trong xa hi cua cac t chc, khng co mt lc lng
duy nht v.v... Ri y chnh tr se khng con la vic ai gianh
nao co th kt hp cac t chc thanh mt lin minh vng chc
c cai g, bng cach nao va vao luc nao, ma chnh tr se la v
c. Cac chnh ang truyn thng vn la nhng sang tao chnh
cac gia tr, mi gia tr u tuyt i. Chnh tr, chng han se noi
tr thanh cng nht cua th ky XIX khng con kha nng hi tu
v quyn c sng cua cac bao thai i nghch vi quyn c
va tp hp nhng quan im, nhng nhom khac nhau theo
pha thai cua phu n. Chnh tr cung co th noi v mi trng, v
ui mt muc tiu chung gianh quyn lc na. Ngay nay, cac
s cng bng gia nhng nhom ngi trc y b an ap va
chnh ang nay tr thanh ni cac nhom noi trn canh tranh nhau,
398
399
S RA I CUA XA HI DOANH NGHIP
mi nhom u ch bng long vi vic gianh thng li tuyt i

ma thi.
Chnh iu nay t ra cu hoi: chnh phu phai lam sao co
24.
S RA I CUA
XA HI DOANH NGHIP
th vn hanh nh trc y? cac nc co truyn thng quan

liu nh Nht, c va Phap, ngi ta vn c gng tp trung quyn
lc vao chnh phu. Nhng ngay ca tai nhng nc nay, s kt
dnh cua chnh phu cung ngay cang giam sut v nhng li ch
c bit, nht la nhng li ch phi kinh t va li ch mang tnh
ao c.
Gn 500 nm trc y, t thi Machiavelli, khoa hoc chnh
tr chu yu quan tm n vn quyn lc. Ban thn Machiavelli
va nhng chnh tr gia, nhng nha khoa hoc chnh tr t o lun
tin rng chnh phu ch co th hoat ng khi trong tay co quyn
lc ma thi. Ngay nay cu hoi c t ra phai la: u la nhng
chc nng ma ch chnh phu mi co th giai quyt, va phai giai
quyt? Thm na, chnh phu phai c t chc nh th nao
co kha nng thc hin nhng chc nng noi trn trong mt xa
hi cac t chc?
t ra la trong nhng thp ky u tin cua th ky XXI, th gii
nay vn tip tuc gp nhng thach thc t nhng bt n va hn
loan v xa hi, kinh t va chnh tr. Thi ky cua nhng thay i
xa hi vn cha chm dt, nhng thach thc to ln hn vn ang
ch i chung ta. Tuy nhin, chung ta khng co c hi giai quyt
nhng vn thach thc cua ngay mai nu nh khng i mt
hiu qua vi nhng thach thc do s phat trin cua ngay hm
nay. Nu th ky XX la th ky cua nhng bin i xa hi, th ky
XXI cn phai la th ky cua nhng i mi v chnh tr va xa hi.
i th h cn co mt cuc cach mang mi o la kt lun

cua Thomas Jefferson vao luc cui i. Thi hao c
Goethe, du la ngi v cung bao thu, cung phai tht ln khi v

gia, Ly tr khng co ngha g ca, thm ch con tr nn co hai.
Ca Jefferson va Goethe u bay to s tht vong cua th h cua
chnh ho i vi di san cua thi ky Khai sang va cuc ai Cach
mang Phap. 150 nm sau, dng nh iu tng t cung xay ra
vi nhng di san thi hin ai cua mt nha nc phuc li, vn
ra i tai quc c cho ngi ngheo va ngi tan tt, nay a
tr thanh quyn li ng nhin cho tt ca moi ngi nhng cung
la ganh nng cho nhng ngi tham gia san xut ra cua cai vt
cht. Ngi ta thy rng cac th ch, chnh sach, h thng, san
phm, dch vu hay quy trnh du hoan thanh hay khng hoan
thanh muc tiu ra th vn lun tn tai lu hn chnh chung
trc y. B may co th vn chay tt, song cac gia nh hnh
thanh nn b may o a tr nn khng con phu hp na. V du,
cac gia nh v dn s lp ra cac k hoach chm soc sc khoe
400
401
va ch ngh hu cac nc phat trin ro rang a khng con
xa hi khng kem g cho nn kinh t, cn thit cho cac c quan
phu hp, v chung c lp ra ca mt th ky ri. Chnh y,
dch vu cng cung khng kem cho cac doanh nghip. Sang tao va
ly tr tr thanh v ngha va co hai!
kinh doanh ch la mt bc thc hin (mt san phm, hay mt dch
Tuy nhin, chung ta cung hoc c t thi Jefferson rng cac
vu cu th), hng v cac c hi. Chung mang tnh cht tam thi va
cuc cach mang cung khng h la nhng phng thuc thn ky.
se bin mt nu chung khng em lai nhng kt qua mong mun.
Chung la nhng th khng th d oan, kim soat hay iu khin
Chung mang tnh thc dung thay v giao iu, co quy m khim
c. T hn, nhiu khi cach mang em quyn lc trao vao tay
tn, nho le, giup xa hi, nn kinh t hay mt doanh nghip tr nn
nhng ke khng phu hp, nn kt qua sau cung lai i ngc vi
linh hoat va co kha nng t lam mi ban thn. Chnh chung se
nhng ha hen ban u. Ch vai nm sau khi Jefferson qua i
em lai cai ma Jefferson tng hy vong cac cuc cach mang mi
(1826), Alexis de Tocqueville chnh khach va nha phn tch
th h se mang lai, nhng iu khac bit la cai gia phai tra se khng
chnh tr ai tai a ch ra rng cac cuc cah mang khng giam
phai la mau, ni chin, trai tp trung hay khung hoang kinh t.
bt s nha tu cua ch cu ma con lam tng va m rng chung
Vic thc hin sang tao va kinh doanh se din ra mt cach co muc
hn. Di san keo dai nht cua cach mang Phap, Tocqueville chng
ch, di s kim soat va iu chnh ro rang.
minh, chnh la vic tht cht hn cac xing xch cua thi trc
u la iu chung ta cn? o la mt xa hi doanh nghip, trong
cach mang: cu th la vic t nc Phap di mt ch quan
o sang tao va tinh thn kinh doanh la bnh thng, ph bin,
liu khng h b kim soat ma cung khng th kim soat c,
lin tuc va n nh. Nu quan tr hin la mt b phn c bit
vic tp trung Paris moi hoat ng chnh cua i sng kinh t,
cua cac th ch, ng thi la cai kt ni trong xa hi cac t chc;
chnh tr va ngh thut. Nhng iu xu xa tng t cung din
th sang tao va tinh thn kinh doanh phai tr thanh mt hoat
ra vi cuc Cach mang vn hoa khet ting cua Mao.
ng ni tai, lu bn cua moi t chc, cua nn kinh t va cua
Tht s ma noi ngay nay ngi ta nhn ra cach mang chng
toan xa hi.
qua ch la ao tng ph bin cua th ky XIX, ngay nay a mt i
iu nay oi hoi cac nha quan ly trong cac th ch phai lam
tnh huyn thoai cua no. o chng phai la nhng thanh tu hay
sao tinh thn i mi, sang tao tr thanh mt hoat ng hang
chn tri mi, ma ch la kt qua cua s suy thoai, s pha san
ngay, u n, mt thc hanh trong cng vic cua t chc.
cua y tng va th ch, s tht bai cua nhng n lc t lam mi

ma thi.
Tuy nhin chung ta cung bit rng cac hoc thuyt, gia tr, tt
Lp k hoach khng co hiu qua
ca nhng g do khi oc va ban tay con ngi tao ra se co luc tr

nn li thi, tr thanh nhng ganh nng. Do o, s sang tao
Khi noi v cac chnh sach cng va cac bin phap cua chnh phu
va i mi, cung nh tinh thn kinh doanh cung cn thit cho
cn thit cho mt xa hi doanh nghip, trc tin cn xac nh
402
403
nhng g khng hoat ng hiu qua nht la nhng chnh sach
vn cha thc s hoat ng tt. My gn y co mt lan song
khng hiu qua vn rt ph bin hin nay.
cac ao lut hoang hn, theo o quy nh cac c quan chnh
Lp k hoach, theo nh nhng g chung ta hiu hin nay, tht
phu hay cac lut se mt hiu lc sau mt thi gian nht nh,
s khng tng thch vi xa hi va nn kinh t doanh nghip.
tr phi chung c tai khng nh hiu lc tr lai theo mt trnh
Nhng i mi cn phai co muc ch, kinh doanh cn c quan
t nao o. Tuy nhin nhng ao lut nay vn cha thc s hiu
tr. Tuy nhin, i mi va sang tao lai cn c phi tp trung hoa,
qua, mt phn v thc ra cha co tiu chun khach quan nao
cn mang tnh t chu cao tm vi m chung cn khi u vi
giup xac nh mt c quan Nha nc hay mt lut nao o hoat
quy m nho le va linh hoat. Thc s ma noi c hi ch co th c
ng kem hiu qua. Hn na, ly do chnh la vic ngi ta vn
tm thy nh la cac s kin, t nhng mt xch yu trong ca mt
cha ngh ra c cac cach thc thay th nao khac nhm at c
quy trnh, t nhng g lch hng so vi k hoach ban u ma
nhng g ma nhng ao lut, nhng c quan noi trn cha at
thi. Khi nhng s lch lac o tr nn nhiu va ro rang, d nhn
c nh mong mun. Nh th, xy dng cac nguyn tc va quy
thy th c hi a i qua, noi cach khac a qua tr cho nha k
trnh giup cho nhng ao lut hoang hn nay tr nn hiu qua
hoach. Mt cach hnh anh, c hi i mi va sang tao khng n
se la mt trong nhng sang tao mang tnh xa hi quan trong nht
nh nhng cn gio ln, ma phai nh nhng ngon gio thoang qua
trc mt chung ta, mt oi hoi phai sm c thc hin. Xa hi
tai chung ta!
hin nay a sn sang cho iu o.
S t bo mt cach co h thng
Thach thc cho ca nhn
Mt thay i trong yu trong cach nhn va cam nhn v th
Trong xa hi doanh nghip, ca nhn i mt vi mt thach thc
gii trong hai thp ky tr lai y la vic nhn ra rng: chnh sach
ln (ma ho cn coi o nh la mt c hi khai thac), o la nhu
va cac c quan chnh phu cung mang ban cht con ngi ch
cu hoc tp lin tuc.
khng thn thanh g, do o sm mun chung se tr nn li thi.
Trong xa hi truyn thng ngi ta tng cho rng vic hoc se
Tuy nhin chnh tr vn da trn mt gia nh xa cu rng moi
kt thuc la tui v thanh nin, hay khi thanh nin. Nhng g
vic chnh phu lam u bt r trn ban cht cua xa hi nhn vn,
ma n nm 21 tui ngi ta cha hoc th se khng bao gi hoc
do o se la tn tai vnh vin. Kt qua la cho n nay khng co c
c! ng thi nhng g ngi ta a hoc trc o se c ap
ch chnh tr nao co kha nng ru bo nhng g khng hiu qua,
dung va khng thay i trong... sut quang i con lai! Chnh
xa cu cac chnh phu na!
gia nh nay lam nn mong cho ngh nghip, trng hoc, giao
Hoc co th noi khac i, nhng g chung ta ang co trong tay

404
duc va ao tao theo truyn thng trc y, cung nh hin nay.
405
Tt nhin y o cung co nhng ngoai l v vic hoc tp lin tuc
ban thn ho phai chu trach nhim hoc tp va nh hng ban
va tai ao tao, nh cac ngh s v ai, cac hoc gia va tu s mt
thn. Co nhng th nh truyn thng, tp quan, chnh sach cua
s dong tu Thin chua giao, song chung tht s t oi!
doanh nghip dng nh ch la nhng vt can ma thi.
Trong xa hi doanh nghip, nhng g goi la ngoai l nh trn
iu nay cung co ngha la xa hi doanh nghip ang thach thc
phai c xem la nhng tm gng. Gia nh ung n gi y
cac thoi quen va gia nh cua vic hoc va vic ao tao. H thng
phai la: ca nhn phai tip tuc hoc thm nhng tri thc mi ngay
giao duc trn th gii hin nay chu yu la s phat trin cua h
ca khi ho a trng thanh, va vic nay khng ch din ra mt ln
thng giao duc chu u vn xy dng t th ky XVII, tuy a co
ma thi. Nhng g ban hoc trc nm 21 tui co th tr nn li
nhng thay i va b sung quan trong. Ngay nay ngi ta tht
thi va khng phu hp 5-10 nm sau o, cn phai thay th hoc
s cn co mt s suy ngh va phng phap tip cn mi, thm
t ra la tn trang lai cho phu hp bng nhng tri thc va ky
ch nhng suy ngh va phng phap co th la kha cp tin trn
nng mi.
T y co th suy thm ra rng ngay nay ca nhn phai chu
trach nhim v vic hoc tp, t phat trin ban thn, va ca v s
nghip cua ho na. Nhng g hoc c khi con nho ch la mt b
phong cho tng lai, ch khng phai la mt ni yn m tru
ngu ca i! Khi bt u s nghip, ca nhn cung khng th c i
theo nhng con ng a vach sn n mt cai ch cu th theo
kiu sng lu ln lao lang c. Gia nh mi phai la: t thn
mi ca nhn phai xac nh, tm ra va phat trin mt s s nghip
trong cuc i lam vic cua mnh.
Ca nhn cang hoc cao, co chuyn mn cao th s nghip cua
ho cang cao, thach thc ln vic t hoc cua ho cang ln. Mt th
mc co th vng tin rng nhng ky nng ngh nghip ma anh ta
hoc c se hu dung trong t ra la 40 nm ti. Nhng mt bac
s, ky s, lut s, k toan, hay mt nha quan ly lai cn ngh rng
moi cp .
Nhng thanh nin ang chun b vao ngh tc la 4/5 s sinh
vin hin nay rt cn mt nn giao duc ph thng. Nhng cai
goi la giao duc ph thng nay hn la phai khac xa vi giao duc
ph thng th ky XIX, vn c xy dng trn nn tang cua
th ky XVII. Nu khng y thc c thach thc nay, chung ta se
co nguy c mt i khai nim cn ban v giao duc ph thng va
d dang ri vao li day ngh, thun tuy chuyn mn cai se e
doa nn tang giao duc cua cng ng va e doa chnh cng ng
na. Cac nha giao duc cung cn chp nhn rng trng hoc khng
ch la ni danh ring cho gii tre. Thach thc va c hi ln nht
cho nha trng se la vic hoc tp va tai ao tao cua nhng ngi
trng thanh. Vy ma cho n nay chung ta vn cha co mt
hoc thuyt giao duc nao cho nhng nhim vu noi trn.
cac ky nng, kin thc va cng cu cua ho se co th thay i trong
Cho n nay chung ta vn cha co nhng ng nh Johann
vong 15 nm ti ma thi! Cu th, ho cn gia nh rng trong 15
Comenius nha cai cach giao duc ngi Czech, hay nhng nha
nm ti ho se phai lam nhng cng vic hoan toan khac bit va
truyn ao dong Jesuit, nhng ngi a lp ra trng hoc va ai
mi me, vi muc tiu va s nghip khac hn hin nay. Chnh
hoc hin ai ngay nay.
406
407
A V CNG DN QUA KHU VC XA HI
Tuy nhin, t ra la My, thc hanh cung i trc c mt

bc so vi ly thuyt. Theo ti, s phat trin mang tnh tch cc
nht trong hai mi nm qua la cac th nghim giao duc My,
nhng th nghim nm ngoai chng trnh cua B giao duc
25.
A V CNG DN
QUA KHU VC XA HI
nhm ap lai nhu cu hoc tp cua ngi trng thanh. Khng

h co mt k hoach chung, mt trit ly giao duc cung nh s
h tr t cac c quan giao duc, giao duc ao tao chuyn nghip
va nng cao danh cho ngi trng thanh vn a co cac bng
cp trong thi gian hai thp ky gn y ang thc s la mt
nganh phat trin cao My.
S ra i cua xa hi doanh nghip co th la mt bc chuyn
quan trong trong lch s.
Mt th ky trc y, cuc khu hoang nm 1873 a chm dt
thi ky kinh t t do kinh doanh, vn khi u vi s ra i cua
tac phm S giau co cua cac quc gia nm 1776 cua Adam Smith.
Trong cn hn loan nm 1873, nha nc phuc li hin ai ra i.
Sut mt th ky sau o, nha nc a thc hin tt vai tro trn,
bt chp s gia i cua dn s va ty l sinh e giam i. Tuy nhin,
trong tng lai iu nay ch co th tip tuc nu nn kinh t doanh
nghip thanh cng trong vic nng cao nng sut lao ng.
Chung ta vn con co th b sung i chut vao nha nc phuc
li, tng thm mt s li ch ni nay hay ni khac, song nha
nc nay thuc v qua kh hn la tng lai iu ma ngay ca
nhng ngi theo phai T do cu cung nhn ra.
Va nh th, liu ngi k nhim nha nc phuc li co phai la
xa hi doanh nghip?
ac nhu cu xa hi se phat trin thanh hai khu vc. Khu vc

th nht la cai ma chung ta thng coi la t thin: giup
ngi ngheo, tan tt, nan nhn v.v... Khu vc th hai, khu vc
phat trin nhanh hn, la cac dch vu hng ti vic thay i cng
ng va thay i con ngi.
Trong mt giai oan chuyn i, qua , lun cn co nhiu
ngi giai quyt cac nhu cu nay. Trn toan th gii, hin co
c man nhng ngi t nan, nhng nan nhn chin tranh va bt
n xa hi, nan nhn cua cac xung t sc tc, chnh tr, tn giao,
chnh phu v.v... Ngay ca trong nhng xa hi n nh nht, con
ngi vn b bo lai pha sau trong qua trnh chuyn sang xa hi
tri thc, vi nhng cng vic tri thc co nhng oi hoi mi me va
khac bit. Phai sau mt vai th h th xa hi va con ngi trong
xa hi mi theo kp nhng thay i cp tin trong lc lng lao
ng va trong nhng yu cu v tri thc va ky nng i vi lc
lng lao ng y. Theo kinh nghim lch s, thng phai mt
408
409
gn mt th h, th nng sut cua ngi lao ng dch vu mi co
Detroit, Chicago... u i xung, trong khi cac trng hoc do nha
th c nng cao ti mc u am bao cho cuc sng cua ho
th Cng giao t chc lai co kt qua tt y la khi so sanh cac
at mc trung lu.
trng trn trong cung mt khu vc, vi hoc sinh va tre em t
Nhu cu con phat trin nhanh hn khu vc th hai cua cac
cac gia nh tan v, cung mt nhom chung tc. Tng t, trong
dch vu xa hi cac dch vu co muc tiu lam thay i cng ng
cuc u tranh chng t ung ru va ma tuy, thanh cng cung
va con ngi. Nu t thin a xut hin t lu th nhng dch vu
thuc v cac t chc t nhn c lp nh Alcoholics Anonymous,
nay con kha mi me, mi ch phat trin rm r trong mt th ky
Salvation Army hay Samaritans. Hip hi Tim mach Hoa Ky va
tr lai y, nht la My.
Hip hi Sc khoe Tinh thn Hoa Ky cung tai tr cho cac nghin
Ngi ta se con cn nhng dch vu nay nhiu hn trong nhng

thp ky ti. Mt ly do la vic gia tng s ngi gia cac nc
cu cn thit, i u trong vic giao duc ca cng ng y t va

cng chung v vic phong nga, cha tr cac bnh nay.
phat trin, a s sng mt mnh va mun sng mt mnh. Ly do
V vy, vic giup , khch l cac t chc cng ng c lp
th hai la s phat trin ngay mt cao cua dch vu y t va chm
nh trn trong khu vc xa hi la mt bc quan trong trong vic
soc sc khoe oi hoi nhng nghin cu va ao tao mi v lnh
cai t vai tro cua chnh phu, giup chnh phu hoat ng hiu qua
vc nay, cung nh oi hoi co thm nhiu bnh vin va c s y t
tr lai.
na. Ngoai ra con co nhu cu cua vic tip tuc hoc tp cua ngi
Tuy nhin, ong gop ln nht cua cac t chc cng ng nay
ln, cac nhu cu t cac gia nh, ch co cha hoc me va con cai.
la vic chung tr thanh mt trung tm mi cua a v cng dn
Khu vc dch vu cng ng co le la mt trong nhng khu vc
co y ngha hoan chnh. Cac quc gia rng ln a lam hai n a
tng trng manh nht cac nn kinh t phat trin, theo o ta
v cng dn, va phuc hi a v nay, xa hi hu T ban chu
co th hy vong rng nhu cu cho cng vic t thin cui cung se
ngha cn mt khu vc th ba, sau hai khu vc a c chp
giam i n mc ti thiu.
nhn va tn tai: khu vc t nhn (cua doanh nghip) va khu

vc cng (cua chnh phu). Khu vc th ba o chnh la khu vc
xa hi.
Khu vc th 3
Trong mt quc gia rng ln, cng dn khng th thc thi

quyn li chnh tr cua ho. Ngay ca trong mt nc nho, cac cng
Trong bn thp nin tr lai y, khng co mt chng trnh
vic cua chnh phu dng nh vn qua xa vi, khin ca nhn
nao do Chnh phu My t chc va thc hin nhm giai quyt cac
kho co th tham gia va gy anh hng c. Cac ca nhn khng
vn xa hi em lai kt qua ang k. Trong khi o, cac t chc
co iu kin nhn lanh trach nhim, khng th co nhng hanh
phi li nhun va c lp lai co c nhng kt qua rt n nh.
ng tao ra khac bit nao. Nh vy, khng co a v cng dn th
Cac trng cng ni thanh cac thanh ph nh New York,
chnh th la cai g o hoan toan trng rng. Chu ngha ai quc
410
411
co th b thoai hoa thanh chu ngha s-vanh. Khng co a v cng
hoang c gai bt hanh kia ch co mt trong hai chon la: t t
dn th cung thiu i nhng cam kt mang tnh trach nhim tao
hoc lam gai im ma thi.
ra mt cng dn. Quc gia khi o ch c kt ni va duy tr bng
Ngay nay, gia nh cang luc cang quan trong hn i vi a
quyn lc. Trong mt th gii ang thay i vi y ry nhng
s chung ta. Tuy nhin, gia nh ngay nay quan trong nh la mt
nguy c, chnh th hu T ban chu ngha buc phai tai tao lai
quyn va a v cng dn trong xa hi.
si dy rang buc tnh cam, tn trong ln nhau, ch khng con

la mt nhu cu na. Ngay nay, khi a trng thanh, thanh nin
u cam thy nhu cu gn bo, gn gui hn vi cha me va anh
Nhu cu phai co cng ng

Khng kem phn quan trong, cn khi phuc lai cng ng trong
xa hi. Cac cng ng truyn thng khng con duy tr c sc
manh kt ni nh trc, chung khng th tn tai trc kha nng
em ho. Nhng gia nh khng con la mt cng ng nh ngay

xa na. Th ma con ngi hin ai lai rt cn mt cng ng.
Ho khng th trng ch vao gia nh va cac thanh vin cua gia
nh, v ngay nay s c ng v a ly va ngh nghip khin con
ngi khng con ch co mt a im hay thuc v mt vn hoa
di ng ma kin thc em lai cho con ngi. Ngay nay chung
cung vi cha me, anh ch em c. Trong xa hi hu T ban chu
ta a hiu c rng cac cng ng trc kia c hnh thanh
ngha, cng ng ma moi ngi (nht la nhng ngi cung lao
va duy tr khng da trn nhng im chung cua cac thanh vin,
ng tri thc) cn co phai c xy dng trn cam kt va cam
ma chu yu la do ho cn nhau, nu khng phai la do cng ch
thng, ch khng phai da trn s gn gui va chia cach.
va s hai.
Bn mi nm trc y, ti tng ngh rng mt cng ng
V du, gia nh truyn thng la mt nhu cu. oc cac tiu thuyt
nh vy se hnh thanh tai ni lam vic. Trong cac tac phm Tng
cua th ky XIX, ta co th thy cac gia nh hi o u la cac gia
lai cua con ngi cng nghip (1942), Xa hi mi (1949) va Thc
nh tan v theo li noi ngay nay. Th ma nhng gia nh o
hanh quan tr (1954), ti trnh bay v cng ng trong cac nha
vn tip tuc tn tai, cac thanh vin vn phai sng vi nhau du
may, nh la ni co th cung cp cho cac ca nhn mt a v va
ho co gin hn, s hai hay thu ghet nhau n u i na. Ly do
chc nng, cung nh trach nhim t quan ly ban thn. Nhng
la v t o tr v trc, gia nh la ni cung cp cho con ngi
iu nay a khng xay ra ngay ca Nht Ban. Cang luc cang
moi dch vu xa hi co th co.
thy ro rng cng ng trong cac nha may Nht dng nh
Vao thi gian o, bam ly gia nh la mt nhu cu, ngc lai,
c xy dng trn s s hai va ep buc hn la trn y thc trung
b gia nh khc t la mt tham hoa. Cu chuyn thng thy
thanh. Nu mt cng nhn trong mt cng ty ln Nht mt vic
trong cac v kch va phim My cho n nhng nm 1920 vn la
sau tui 30, anh ta se khng th kim c vic lam trong phn
chuyn mt ngi cha c ac ui ra ng a con gai cha
con lai cua cuc i.
412
413
phng Ty, mt cng ng tai ni lam vic cha tng c
kim c t nhng dch vu ma ho cung cp (v du: hoc ph t
n su ben r. Ti vn lun nhn manh s cn thit phai trao
cac trng ai hoc t, tin thu c t cac ca hang ngh thut
cho nhn vin trach nhim va t chu ti a khi lam vic nn
hin co trong tt ca cac vin bao tang My).
tang cho mt cng ng trong cng vic. Cac t chc da trn tri
thc phai lam sao tr thanh t chc da trn trach nhim.
Chnh cac t chc phi li nhun la nha tuyn dung ln nht

My. Phn na s ngi trng thanh tai My (tc la 90 triu ngi),
Tuy nhin, ca nhn, nht la nhng ngi lao ng tri thc, cn
lam vic t nht 3 gi/tun nh la cac tnh nguyn vin cho cac
mt i sng xa hi khac na, vi nhng quan h ca nhn, nhng
t chc phi li nhun. o co th la cac nha th, bnh vin, trung
ong gop bn ngoai va vt ln trn cng vic, t chc, va ca
tm y t, hay cac dch vu cng ng nh Hi Ch thp o, Hng
chuyn mn cua ho.
ao sinh v.v... Trong khoang thi gian t 2000 n 2010, s tnh

nguyn vin lam vic khng lng noi trn se tng n mc 120
triu ngi, vi s gi lam vic trung bnh la 5 gi/tun.
Nhng ngi tnh nguyn

Khu vc ma nhu cu noi trn co th c thoa man chnh la
khu vc xa hi. Ni o, ca nhn co th ong gop, cng hin, ho
co trach nhim, ho co th tao ra s khac bit. khu vc nay, ca
nhn la nhng ngi tnh nguyn. iu nay a xay ra nc
My.
Chnh s a dang trong phn cp cac nha th My, s nhn
manh n quyn t chu a phng cua cac tiu bang, qun,
thanh ph, cung nh truyn thng ly khai tach bit cua cac cng
ng dn c t xa xa u gop phn lam chm i qua trnh chnh
tr hoa va tp trung hoa cac hoat ng xa hi My. Kt qua la
t nc nay ngay nay co gn 1 triu t chc phi li nhun trong
Nhng tnh nguyn vin noi trn khng ch la nhng ngi giup
nh trc, gi y ho a tr thanh cac cng tac vin. Cac t
chc phi li nhun My cung co mt s nhn vin c tra lng,
nhng phn con lai cua i ngu quan ly la nhng ngi tnh
nguyn nhng ngi nay cang luc cang thc s iu hanh cac
t chc o.
S thay i ln nht xay ra trong cac nha th Cng giao My.
Trong mt giao phn, mt s phu n, khng phai la Cha x, iu
hanh hu ht moi vic cua x ao. Cha x ch lam l Misa va ban
phc; con lai moi hoat ng xa hi va cng ng cua x ao
c thc hin bi nhng ngi tnh nguyn khng lng, dn
dt bi mt ngi quan ly.
khu vc xa hi. Nhng t chc nay tao ra mt phn mi tng
Ly do chnh cua vic tng s ngi tnh nguyn My khng
san phm quc ni (GNP) trong o mt phn t s tin ma ho
phai do lng cu tng; ma la do nhu cu cua nhng ngi tnh
quyn c la t ong gop cua cng chung, mt phn t do chnh
nguyn, ho mun ong gop nhiu hn. a s nhng tnh nguyn
phu chi tra cho hoat ng nht nh (v du: quan ly, iu hanh
vin khng phai la nhng ngi ngh hu ma la nhng cng dn
cac chng trnh phuc hi sc khoe cng ng); phn con lai ho
bnh thng trong tui 30-40, ho co gia nh va bn rn vi
414
415
cng vic. Ho cam thy cn thit phai lam iu g o tao ra
vic cua no: quan ly tin t va thu khoa, iu hanh qun i va
s khac bit co th la day Kinh thanh trong nha th, day tre
toa an, quan h i ngoai... Trong thi gian o, se ch la cac t
em tan tt, thm ngi gia trong bnh vin va giup ho phuc hi
chc phi li nhun vi cac tnh nguyn vin trong khu vc xa
chc nng v.v...
hi mi co th cung cp c ca cac dch vu xa hi (ma xa hi
Ngoai ra, iu ma cac t chc phi li nhun My lam cho nhng

tnh nguyn vin cua ho cung khng kem phn quan trong so
ang cn) va s phat trin lanh ao (ma chnh th ang cn) ma

thi.
vi iu ma nhng t chc nay tao ra cho cng ng, cho nhng
Cu truc cua khu vc xa hi se khac nhau tuy theo mi xa hi,
ngi nhn dch vu cua ho. T chc N Hng ao sinh la mt
mi quc gia. Nhng moi quc gia phat trin cn co mt khu vc
trong nhng t chc u tin hoa hp c vn chung tc:
xa hi gm cac t chc cng ng t chu, t quan; va cung
cac c gai y cung lam vic va vui chi theo nhom bt k ngun
cp cac dch vu cng ng, nhng quan trong hn la duy tr,
gc xut x va mau da cua mi em. ong gop ln nht cua t
phuc hi va phat huy cac lin kt cng ng va y thc tch cc
chc nay la vao nhng nm 1970, khi ho tuyn dung hang loat
v quyn va a v cng dn. Trc kia, cng ng la iu g o
cac ba me ngi da en, ngi gc chu A, gc Ty Ban Nha va
nh la nh mnh. Trong chnh th va xa hi hu T ban chu
B ao Nha... vao cac v tr tnh nguyn vin cho cac cng vic
ngha, tuy nhin, cng ng tr thanh s cam kt!
lin kt cng ng.

Thc hin quyn cng dn bn trong va thng qua khu vc xa
hi khng phai la liu thuc tin cho moi cn bnh cua xa hi
va chnh th thi hu T ban chu ngha, song y co th c
coi la iu kin tin quyt giai quyt trit nhng cn bnh
o. Phng phap nay phuc hi lai trach nhim dn s du hiu
cua quyn cng dn; va nim t hao dn s du hiu cua cng
ng.
Nhu cu nay se la ln nht khi cng ng, cac t chc cng
ng va quyn cng dn a b pha huy nng n chng han
cac xa hi hu Cng san. Chnh phu cac nc nay khng ch
mt tn nhim ma con tr nn hoan toan bt lc. Co le phai mt
nhiu nm cac chnh phu k nhim nhng nc nh Tip Khc,
Nga, Ba lan, Ukraine mi co th thc thi hiu qua nhng cng
416
417
T PHN TCH N NHN THC
Co le co rt t s kin co anh hng n nn vn minh nhiu

nh s thay i nguyn tc c ban trong vic t chc cng vic.
Cho n th ky IX, th ky X, Trung Quc vn vt qua cac quc
26.
T PHN TCH N NHN THC
QUAN IM MI V TH GII
gia u chu v ca cng ngh, khoa hoc, vn hoa va vn minh

noi chung. Ri th cac tu s Bc u a tm ra ngun nng lng
mi. Trc o, ngun nng lng duy nht cua ho vn la... con
ngi. Chnh nhng ngi phu n nng dn phai keo cay trn
rung. Ngi chu u bt u bit cach tn dung sc cua cac
con vt nui; sau o cac tu s noi trn ch tao ra nhng may moc
u tin ch sau cha y hai th ky, s u thng v cng ngh
chuyn t Trung Quc sang cac nc phng Ty. 700 nm sau,
ng c hi nc cua Papin tao ra mt cng ngh mi, mt cach
nhn mi v th gii th gii c kh.
(do theo ao Tin lanh nn khi o ng ta buc phai ri bo
Nm 1946, vi s xut hin cua may tnh, thng tin gi y
qu hng sang lam vic c) a phat minh ra ng c hi
tr thanh nguyn tc t chc san xut. Mt nn vn minh mi
nc! Chung ta khng bit ng ta co ch tao ra chic ng c nao
a ra i.
hoang 1680, mt nha vt ly ngi Phap tn la Denis Papin
hay khng, song thc s la ng a thit k va lp chic van an

toan u tin vao ng c nay. n 1712, Thomas Newcomen
s dung ng c hi nc ln u tin trong mt mo than Anh
Anh hng xa hi cua thng tin
va th la ky nguyn ng c hi nc bt u. Sut 250 nm

sau con ngi s dung hnh mu cng ngh c kh, vi cac loai
Ngi ta noi va vit kha nhiu v anh hng cua cng ngh
nhin liu tr thanh ngun nng lng chnh. Ngun ng lc
thng tin ln nn vn minh, ln hang hoa, dch vu va kinh doanh.
ln nht luc o la nng lng mt tri. Tuy nhin, n 1945, s
Tuy nhin, nhng anh hng v mt xa hi cua thng tin cung
phn hach nguyn t va nhng hn hp hat nhn a tao ra c
rt quan trong, dng nh con quan trong hn. Mt anh hng
ngun nng lng tng t; anh du chm ht cho thi ai c
trong s o rt c chu y: s bung n cua vic khi nghip kinh
kh. Ch mt nm sau (1946), ENIAC chic may tnh u tin ra
doanh. Thc s ma noi, lan song kinh doanh bt u My t
i. o la s khi u cua mt thi ai mi thi ai ma thng
cui thp nin 70 (va trong khoang 10 nm sau o lan tran khp
tin la nguyn tc t chc cng vic. Tuy nhin, thng tin la nguyn
cac quc gia t ban phat trin) la lan song th t trong vong ba
tc c ban cua cac quy trnh sinh hoc hn la c kh.
th ky k t thi Denis Papin. Hay ln lt nhn lai: lan song u
418
419
T PHN TCH N NHN THC
tin xay ra t gia th ky XVII n u th ky XVIII, bt ngun
XXI, vi hang loat phng tin truyn ba thng tin, cac chnh phu
t cuc cach mang thng mai vic m rng thng mai do vic
kho co th quan ly tt ca thng tin nh trc y. Thc s, thng
ch tao thanh cng tau bin vt ai dng, co th ch nhng
tin mang tnh xuyn quc gia, ging nh tin bac, thng tin la
khi lng hang hoa ln vt qua nhng chng ng rt xa.
th v t quc.
Lan song kinh doanh th hai t gia th ky XVIII n gia th
Do thng tin khng h b anh hng bi cac ng bin gii
ky XIX, vi tn goi cach mang cng nghip. n khoang 1870,
gia cac quc gia, thng tin se lam hnh thanh nhng cng ng
lan song kinh doanh th ba hnh thanh bi nhng nganh cng
con ngi t nhiu nc khac nhau, nhng ngi cha h gp
nghip mi, vi nhng san phm mi, o la nganh in, in
nhng do giao tip ma cung ng chung trong mt cng ng.
thoai, in t, thep, hoa cht, dc phm, xe hi, may bay.
Nn kinh t th gii, nht la nn kinh t mang tnh biu tng
Chung ta hin ang lan song th t, c hnh thanh bi

cng ngh thng tin va sinh hoc. Lan song kinh doanh nay khng
cua tin bac va tn dung, chnh la mt trong nhng cng ng

xuyn quc gia o.
ch han ch trong nhng nganh cng ngh cao, ma con co ca nhng
Cac anh hng xa hi khac cung khng kem phn quan trong
nganh cng ngh thp, hoc khng co cng ngh. No cung khng
song t khi c nhn thy va thao lun, phn tch. Mt trong s
ch dng lai nhng doanh nghip mi, doanh nghip nho, ma
o la s bin i cua cac thanh ph trong th ky XX. Cac thanh
con xay ra ca nhng doanh nghip ln va lu i thng th
ph cua th ky XX c tao ra t nhng bc tin v ai cua th
chnh y mi thy c hiu qua va anh hng ln nht...
ky XIX: kha nng dch chuyn con ngi ti ch lam vic bng
Lan song kinh doanh cung khng n thun mang tnh cng ngh
nhng phng tin nh xe ap, xe hi, tau la. Cac thanh ph
(cac phat minh), cac cai tin v mt xa hi cung khng h kem
se c bin i hoan toan bng mt bc tin cua th ky XX:
phn quan trong. Mt s cai tin xa hi cua thi cach mang cng
kha nng em cng vic n cho con ngi bng vic dch chuyn
nghip nh qun i hin ai, dch vu cng, bu in, ngn hang
cac y tng va thng tin. Thc t, tai cac thanh ph ln nh trung
thng mai v.v... ro rang la co nhng anh hng ln chung ta
tm Tokyo, London, Paris, New York hay Los Angeles, ngi ta
khng kem g anh hng cua xe la hay tau thuy chay bng hi
a khng con co th dch chuyn con ngi vao va ra (do a co
nc. Tng t, thi ai kinh doanh hin nay cung em lai nhng
qua ng ngi ni o). Ngc lai, ngi ta bt u em thng
cai tin v mt xa hi (c bit cho chnh tr, chnh phu, giao duc,
tin n ch con ngi lam vic tc la bn ngoai nhng thanh
kinh t hoc) khng kem phn quan trong so vi nhng san phm
ph ln. Cang ngay, ngi lao ng se cang co xu hng lam vic
hay cng ngh mi.
tai gia hoc tai nhng vn phong v tinh nm ngoai nhng
Mt anh hng xa hi quan trong na cua thng tin ang c
th cht chi. Cac phng tin thng tin nh in thoai, may fax,
ban lun rng rai na la anh hng cua thng tin ln tnh trang
telex v.v... se dn dn ng ra tip quan cng vic cua xe hi, xe
quc gia, nht la trong cac ch toan tr, c tai. Trong th ky
la, may bay trong nhng th ky trc. S bung n cua a c
420
421
T PHN TCH N NHN THC
tao thanh nhng thanh ph ln trong nhng thp nin 70 va 80,
Hay nhn vao th gii ng vt: ro rang nu loai voi nho be va
s xut hin cua nhng toa nha choc tri... khng h la du hiu
loai gian to ln th u khng tt cho chung. Cac nha sinh vt
tt lanh cho cac thanh ph ma ch la im bao hiu s cao chung
hoc thng noi: mt con chut bit moi iu cn thit cho no.
ma thi. S suy giam nay co th din ra chm chap, song chc
Chut va ngi ai thng minh hn? la mt cu hoi ngu ngc,
chn la con ngi se khng con cn n nhng thanh ph ln
trong nhng vn ring cua loai chut, mt con chut lun
na, t nht la trong dang thc hin tai cua chung.
thng minh hn tt ca moi loai khac, k ca con ngi. Tng t,
Cac thanh ph se tr thanh mt trung tm thng tin hn la
trong mt xa hi da trn thng tin, quy m, ln tr thanh
mt trung tm lao ng. Thanh ph se la ni ma t o thng tin
mt chc nng va la mt bin s phu thuc, ch khng c lp.
phat ra. Co th so sanh no vi hnh anh cac giao ng thi Trung
Thc cht, nhng c im cua thng tin ham y noi rng kch
c, ni ma 1-2 ln trong mt nm, nng dn t cac vung ln cn
thc hiu qua nho nht la tt nht. Cu noi cang co quy m
tp trung lai trong nhng ngay l thanh nhng ngay con lai
ln cang tt ch ung khi mt nhim vu khng th c lam theo
trong nm, ni nay hoan toan yn ng, ch co cac giao s ma thi.
cach nao khac hn ma thi.
Theo suy lun nay, phai chng trong tng lai, cac trng ai
giao tip hiu qua, cn co ca thng tin va y ngha. Y ngha
hoc cung ch la mt trung tm tri thc, nhn va chuyn thng
oi hoi phai co s ng cam. Nu khng hiu ngn ng cua ai
tin, thay v la mt ni sinh vin tp trung hoc?
o qua in thoai, th du ng dy in thoai co tt va nghe ro
Ni ma cng vic c thc hin se quyt nh phn ln cach
n u i na th cung v ch ma thi. Khi o, se khng co y
thc cng vic c thc hin, ng thi anh hng ln n vic
ngha nao trong giao tip ht. S ng cam se t co c hi phat
cng vic nao c thc hin. Chung ta tin chc rng se co nhng
trin nhng nhom ngi qua ng. ng cam oi hoi s tai
thay i ln nhng, thay i nh th nao va bao gi th n
khng nh lin tuc cung nh kha nng din giai cho ngi khac,
nay chung ta vn cha oan trc c.
tc la oi hoi mt cng ng tht s. Ti bit thng ip nay

ngha la g bi v ti bit nhng ngi (trong nhom cua ti)
Tokyo, London, Bc Kinh ngh nh th nao. Trong cu nay, ti
Hnh dang va chc nng
bit la cht xuc tac a chuyn thng tin thanh giao tip.
Trong nm thp ky (t cui ai Khung hoang kinh t n nhng
Cu hoi v kch thc ung n cua mt cng vic, nhim vu,
nm 1970), xu hng chung la tp trung hoa va ai quy m. Trc
hay mt t chc, se tr thanh mt thach thc chu yu. Trong mt
1929, cac bac s ch cho bnh nhn nhp vin khi cn phu thut.
h thng c kh, quy m va nng lng cang cao th xut phm
a s tre s sinh trc thp nin 20 c sinh ra tai nha, ch
cang ln. iu nay, tuy nhin, khng ung vi cac h thng sinh
khng phai tai bnh vin. Cho mai n cui thp nin 30, trung
hoc y kch thc, quy m phu thuc vao chc nng.
tm cua giao duc bc cao tai My vn la cac trng cao ng quy
422
423
T PHN TCH N NHN THC
m nho va va, day cac mn ngh thut ph thng. Sau Th

chin th II, trung tm cua nn giao duc My mau chong chuyn
T phn tch n nhn thc
n nhng ai hoc, vin nghin cu co quy m ln. iu tng

t cung xay ra trong chnh phu. Trong kinh doanh, quy m thm
Cng ngh khng phai la t nhin, ma la iu g o phuc vu
ch con la mt ni am anh, mt khat vong khn ngui: moi cng
cho con ngi. Cng ngh khng phai la cac cng cu, ma la cach
ty u phn u tr thanh doanh nghip t !
thc con ngi lam vic, cung nh cach ho sng va suy ngh. Ngi
n nhng nm 1970 th tnh hnh thay i. Quy m khng

con la yu t xac nh tnh u vit cua mt b may chnh phu.
Trong y t, ngi ta bt u khng giai quyt moi trng hp
bn trong cac bnh vin na, ma ch ra bn ngoai nhng g co
th c. V du, trc y moi bnh nhn tm thn u b bt
buc nhp vin, con ngay nay, nhng ngi bnh dang nhe
ng tac gia cua thuyt tin hoa cung Charles Darwin, ng Alfred
Russel Wallace, a noi, Con ngi la ng vt duy nht co kha
nng tin hoa mt cach co muc ch, con ngi tao ra cac cng
cu. Nhng chnh v vy ma cng ngh va nhng thay i c ban
v cng ngh va th hin quan im cua con ngi v th gii,
va thay i quan im o.
khng gy nguy him n cng ng co th c xem xet iu
May tnh ngay nay chnh la s th hin cao nht cua cach nhn
tr ngoai tru. Ro rang chung ta a chia tay vi nhng s tn th
th gii mang tnh phn tch va khai nim, mt cach nhn a xut
quy m trc o, nht la thi gian ngay sau Th chin th II. Tai
hin t thi Denis Papin vao cui th ky XVII. Cng ngh may
My, cac nhim vu cua cac c quan chnh phu c t t chuyn
tnh da trn mt phat minh cua mt ngi cung thi vi Papin
t lin bang v cac chnh quyn a phng mt qua trnh t
nha toan hoc, trit gia Gottfried Leibniz. Phat minh o la: moi
nhn hoa va s dung ngoai lc trong cac cng vic nay.
con s u co th c th hin mt cach s hoa vi nhng con
Do o, vn quy m, kch c hp ly cho mt cng vic se

cang luc cang tr thanh vn trung tm. Liu quy m thch hp
la mt con ong, con chut, con nhai hay... mt con voi? Ro rang
tt ca cac quy m trn u cn thit, song mi quy m se phu
hp vi mt nhim vu, mt mi trng sinh thai khac nhau. Quy
s 1 va 0. S phat trin, m rng phn tch noi trn t cac con

s sang logic c Bertrand Russell va Alfred N. Whitehead trnh
bay trong tac phm Principia Mathematica (xut ban t 19101913), trong o nu ro: moi khai nim nu c chuyn thanh
d kin u co th c biu din bng cac s 1 va 0.
m ung la quy m giup x ly hiu qua nht cac thng tin cn
Tuy la kt qua cua khung mu phn tch va khai nim cu (mt
thit cho nhim vu va chc nng lin quan. Trong khi cac t chc
khung mu do chnh ngi thn cua Papin - Rene Descartes hnh
truyn thng c gn kt vi nhau bng mnh lnh va kim soat,
thanh), nhng chnh may tnh cung buc chung ta phai vt ln
b xng cua t chc da trn thng tin se la h thng thng
trn khung mu o. T thn thng tin cung mang tnh phn tch
tin ti u nht.
va khai nim. Nhng thng tin con la nguyn tc t chc cua moi
quy trnh sinh hoc. Chng han, cac giao vin sinh vt vn noi
424
425
T PHN TCH N NHN THC
vi chung ta rng s sng c th hin qua ma di truyn
nghim s nhn thc co c t s hiu bit toan b cng vic
tc la mt thng tin c lp trnh sn. Thc s ma noi, nh
hoc vn lin quan.
ngha chnh xac v s sng mt nh ngha khng vin dn ti
Thc ra con ngi a chuyn hng v pha nhn thc rt lu
nhng lc lng siu nhin se la: s sng la cai c t chc
trc may tnh. T nhng nm 1890, tm ly hoc hnh th a ln
bi thng tin! Quy trnh sinh hoc khng mang tnh phn tch.
u tin nhn ra rng chung ta nghe t cat ch khng phai c,
Trong mt hin tng c hoc, cai toan th tng ng vi tng
a, t ring le. Ln u tin ngi ta nhn ra rng chung ta nhn
s cua cac b phn, do o co th c hiu ro bng vic phn

tch, cac hin tng sinh hoc la cai toan th, khac vi tng s cua
cac b phn bn trong cua no. Thng tin, v le o, mang tnh khai
nim; con y ngha mang tnh nhn thc.
thc. K t o hu ht cac nha tm ly hoc (du thuc nhiu phai

khac nhau) u chuyn hng t phn tch sang nhn thc. Ngay
ca cac nha phn tch tm ly thi hu Freud cung tr thanh nhng
ngi nhn thc tm ly, n lc tm hiu con ngi va nhng
Theo quan im cua cac trit gia va cac nha toan hoc (nhng
ng c cua ho hn la c ch bn trong ho. Trong vic lp k hoach
quan im do Denis Papin va nhng ngi cung thi hnh thanh
kinh doanh hay lp k hoach trong cac chnh phu, chung ta cang
nn), nhn thc ch la iu g o mang tnh trc giac, do o, no
luc cang quan tm n bi canh, trong o nhn thc la khi
khng chnh xac, b n, d sai lm. Khoa hoc khng t chi tha
nhn s tn tai cua no, song phu nhn gia tr cua nhn thc.
Theo cac nha phn tch, ngi ta khng th day hay ao tao kha
nng trc giac cua con ngi. Quan im chung luc o la: nhn
thc khng phai la mt yu t quan trong trong cuc sng cua
con ngi. Ngi ta day ngh thut trong nha trng nh la mt
mn hoc mang tnh cht thoa man nim vui, ch khng phai la
mt mn hoc bt buc cho cac ngh s tng lai.
Tuy nhin, trong th gii sinh hoc, nhn thc lai v tr trung
tm, do o, no co th, va phai c day va phat trin. Chung ta
nghe t cat (con meo), ch khng nghe ring le c, a va t
nhng bit thng tin theo cach noi hin nay. May tnh khng th
x ly bt c iu g oi hoi y ngha nu no khng vt qua c
cac bit thng tin nay. Va o chnh la cach thc cua cac h thng
may tnh chuyn gia hin nay ngi ta a c a vao logic cua
may tnh, a vao qua trnh phn tch s nhn thc cua kinh
426
im. Va tt nhin, bt c h sinh thai nao cung la mt nhn thc

hn la mt phn tch. Trong mt h sinh thai, cn nhn thy va
hiu ro cai toan th, con cac b phn ch tn tai khi xem xet, suy
ngm v cai toan th ma thi.
Nm mi nm trc y, khi Bennington College Vermont
ln u tin a cac mn ngh thut (hi hoa, iu khc, gm
s...) vao trong chng trnh giao duc ngh thut ph thng, o
la mt cach tn v cung dung cam, thach thc moi quan im
chnh thng v hoc thut. Ngay nay, moi trng ai hoc va cao
ng My u lam theo nh vy. Tng t, ch khoang bn thp
ky v trc, cng chung con ht sc quay lng lai vi phong cach
hi hoa hin ai mang tnh phi khach quan. Ngay nay, tt ca cac
bao tang va phong tranh u trng bay cac tac phm cua cac
hoa s hin ai, vi gia rt cao. Cht hin ai trong hi hoa chnh
la vic c gng th hin cai ma hoa s thy hn la cai ma ngi
427
NHNG THACH THC PHA TRC
xem thy. Noi cach khac, o la y ngha ch khng ch la s miu

ta n thun.
THAY LI KT:
Ba trm nm trc y, Descartes tng noi, Ti ngh, vy th

ti tn tai. Ngay nay chung ta phai noi, Ti thy, vy th ti
tn tai. T sau Decartes, cai chim v tr trung tm la khai nim.

Ngay nay, chung ta phai n lc cn bng gia khai nim va nhn
thc. Thc cht, hin thc mi la mt cu hnh, do o, no oi
hoi ca nhn thc va phn tch: s mt cn bng cua thuyt a
nguyn mi, nn kinh t va h sinh thai xuyn quc gia, khun
mu mi cua con ngi co giao duc... Hin thc mi nay lun
n lc khin chung ta khng ch suy ngh ma con phai quan sat.
Hn mt th ky sau khi Descartes va Galileo t nn mong cho
khoa hoc, Immanuel Kant ra siu hnh hoc, lam c s cho quan
im mi v th gii. Tac phm Ph phan ly tnh thun tuy (1781)
cua ng a bao trum ln trit hoc phng Ty sut hn mt th
ky sau o, t ra nhng cu hoi mang nhiu y ngha ngay ca cho
nhng i thu cua Kant nh Friedrich Nietzsche. Thc ra Kant
con nh ngha v tri thc cho ca Ludwig Wittgenstein trong na
u th ky XX. Tuy nhin, cac trit gia ng thi khng my chu
y n nhng tai va quan tm cua Kant. Ho ch quan tm n
nhn thc, ho giai quyt nhng vn nh ky hiu, biu tng,
khun mu, ngn ng, huyn thoai... Do o vic chuyn t mt
vu tru c kh sang mt vu tru sinh hoc rt cuc se oi hoi mt
qua trnh tng hp trit hoc mi. Kant, nu con sng, co th t
tn cho no la ph phan nhn thc thun tuy.
m nay chung ta cha th noi trc mt cach chc chn v
xa hi va nn kinh t trong tng lai, bi chung ta vn con
ang trong mt thi ky chuyn tip. Ngc vi nim tin cua rt

nhiu ngi, thi ky qua nay co nhiu im tng ng vi
hai thi ky qua trc o din ra trong th ky XIX. o la thi
ky 1830-1840 (sau s ra i va phat trin cua ng st, bu
in, in tn, nhip anh, cac cng ty trach nhim hu han, ngn
hang u t); va thi ky 1870-1880 (sau s xut hin cua cac
nganh san xut thep, in lc, hoa cht hu c tng hp, tau in
ngm, cung nh vic xy dng cac cn h va cac toa nha choc
tri, s ra i cua cac vn phong hin ai, cac cng ty kinh doanh
va cac ngn hang thng mai...) Ca hai giai oan nay u co chung
c im: s phat trin kinh t nhanh chong i kem vi s phn
hoa giau ngheo, bt bnh ng v thu nhp cung nhanh chong
khng kem. Nghch ly nay vn tip tuc tn tai trong giai oan
hin nay. Do o, du cha bit ch xac hnh dang cu th cua tng
lai, ngi ta vn co th nhn bit nhng c tnh chung va nhng
thach thc quan trong nht cua no.
iu u tin co th khng nh cung trai vi nim tin cua
rt nhiu ngi la: trong tng lai, th trng t do cho vic
428
429
trao i hang hoa va dch vu se khng m rng. Ngc lai, se

thu hep. Trong xa hi tng lai, cac khu vc phat trin nht se
la hai khu vc tri thc y t va giao duc ca hai khu vc nay
u cha bao gi va se khng bao gi la mt th trng t do
tht s ca. Th trng t do trong tng lai mang y ngha mt
dong chay thng tin hn la hang hoa dch vu. Theo kha canh
nay, tng lai ca th gii se la mt th trng t do. iu nay se
anh hng ln n moi th ch va t chc, ch khng ch la cac
t chc kinh t ma thi. Chng han, iu o co ngha la moi t
chc u phai to ra canh tranh mc toan cu.
iu o cung co ngha la trung tm cua quyn lc se ri vao
tay khach hang, ngi tiu dung. Trong vong ba thp ky gn y,
trong tm quyn lc a chuyn t nha cung cp, nha san xut
sang nha phn phi. 30 nm ti y, chc chn trong tm o se
chuyn sang khach hang, do mt ly do n gian la khach hang
co c s tip cn y u vi thng tin trn toan th gii.
Chung ta cung co th d oan kha chc chn rng s sut giam
v sc mua i vi san phm ch tao se con tip tuc din ra nhanh
hn. Bt u t sau Th chin th I, (nu khng phai la t cui
th ky XIX), sc mua cua cac san phm nh san phm nng nghip,
a bt u giam manh so vi sc mua cua cac san phm ch
tao. Trong th ky XX, mc giam nay la 1% hang nm, va n nm
2000, cac san phm nng nghip se ch mua c mt phn ba
s hang hoa ch tao so vi s ma cac san phm mua c nm
1900. Tng t, t nhng nm 1960, cac san phm ch tao bt
u chu s suy giam v sc mua tng i, so vi cac san phm
hang hoa tri thc. Trong thi gian 1960-2000, gia cua cac san
phm ch tao, sau khi a iu chnh lam phat, a giam ti 60%.
Cung thi gian o, gia cua hai san phm tri thc chnh giao
duc va y t tng gp ba ln, tc la nhanh nh lam phat. n
430
nm 2000, cac san phm ch tao ch con mt phn nm sc mua

tng i so vi cac san phm tri thc, so vi 40 nm trc o.
iu chc chn quan trong nht la: xa hi va nn kinh t mi
se co mt cuc din hoan toan khac bit. o se la mt xa hi tri
thc vi nhiu ngi lao ng tri thc nhom ng nht va t
gia nht trong lc lng lao ng. Thc t nay a xay ra moi
quc gia co nn kinh t phat trin hin nay.
Sau chot, chung ta cung co th d bao nhng thach thc ma
nn kinh t tng lai phai i mt: o la nhng thach thc v
quan tr ma cac ca nhn phai giai quyt. Chnh phu co th giup
hoc can tr cac nhn trong qua trnh nay, song o (quan tr)
hn phai la nhim vu cua ca nhn ma thi. Quan tr ch co th
thc hin bi ca nhn, thng qua cac t chc cua ho ca t chc
kinh doanh va cac t chc phi li nhun. Tt nhin, khng phai
v th ma cac chnh phu mt i quyn lc, tm anh hng, hay
t tn chi ph hn. Ngc lai, hiu qua cua chnh phu trong tng
lai se phu thuc vao hoat ng cua cac nha quan ly va nhng
ngi lam vic chuyn nghip trong cac t chc khu vc t nhn,
vi cuc sng cac nhn cua ho.
Ti mong rng tuyn tp nay se giup cac nha quan tr, cac
chuyn gia, nhng ngi lam vic chuyn nghip trong tng lai
co hiu bit su sc hn v ca xa hi va nn kinh t ma ho c
tha hng; ng thi cung cp cho ho nhng cng cu thc
hin nhng s mnh va nhim vu ma nn kinh t va xa hi tng
lai trao cho ho.
Peter F. Drucker
Claremont, California
Mua Xun 2001
431
Peter F. Drucker sinh nam 1909 tai Vienna, hoc tai Ao va Anh.
Ong nhan bang tien s ve luat quoc te va cong phap khi con la
mot phong vien Frankfurt, c; sau o tr thanh mot nha kinh
te hoc cho mot ngan hang quoc te London. Sang My nam 1937,
hai nam sau ong xuat ban cuon sach au tien S ket thuc cua
con ngi kinh te (The end of economic man). Cac tac pham
ve quan tr, cac phan tch ve kinh te hoc va xa hoi cua Drucker
c oc va hoan nghenh rong rai khap the gii, vi cac an ban
thuoc tren hai mi ngon ng khac nhau. Ong cung la tac gia
cua mot t truyen rat sinh ong, hai tieu thuyet, va hang loat
bai viet khac. Cong tac thng xuyen vi nhieu bao va tap ch,
ong la bien tap vien cho tap ch Wall Street Journal t 1975
en 1995.
Drucker co mot s nghiep rc r trong giang day, au tien la
giao s chnh tr va triet hoc tai Bennington College, sau o ong
la giao s quan tr hoc trong hn hai mi nam tai Phan khoa
Kinh doanh tai ai hoc New York. T 1971 en khi qua i ngay
11.11.2005, ong la giao s khoa hoc Xa hoi tai trng ai hoc
Claremont, California.

PETER F. DRUCKER
Nguyn Dng Hiu, MBA dch
Chu trach nhiem xuat ban:

Ts. Quach Thu Nguyet
Bien tap:
Thanh Nam
Ba:
Nguyen Hu Bac
Sa ban in:
Thanh Bnh
Ky thuat vi tnh:
Thanh Ha
NHA XUAT BAN TRE

161B Ly Chnh Thang - Quan 3 - Thanh pho Ho Ch Minh
T: 9316289 - 9316211 - 8465595 - 8465596 - 9350973
Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@ hcm.vnn.vn
Website: http://www.nxbtre.com.vn
CHI NHANH NHA XUAT BAN TRE TAI HA NOI
20 ngo 91, Nguyen Ch Thanh, Quan ong a - Ha Noi
T & Fax: (04) 7734544
E-mail: vanphongnxbtre@ hn.vnn.vn
432
433

Tinhhoaquantricuadrucker

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Tinhhoaquantricuadrucker

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tinhhoaquantricuadrucker

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PETER F.

TINH HOA QUAN TR

THE ESSENTIAL DRUCKER: The Best of Sixty Years of Peter Druckers

NHA XUT BAN TRE

TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER

TINH HOA QUAN TR

GII THIU: NGUN GC VA MUC CH CUA

QUAN TR NH LA MT CHC NNG XA HI VA

QUY M CUA QUAN TR ..................................................................................... 29

MUC CH VA MUC TIU CUA KINH DOANH ............................................... 33

T CHC PHI LI NHUN DAY C IU G

ANH HNG XA HI VA CAC VN XA HI .............................................. 75

KHUNG MU MI CUA QUAN TR ................................................................... 97

THNG TIN CN THIT CHO NHA QUAN LY ............................................... 128

QUAN TR THEO MUC TIU VA T KIM SOAT ........................................... 149

CHON LA NHN S - NHNG NGUYN TC C BAN .............................. 167

10. TINH THN I MI, SANG TAO .................................................................... 177

TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER

15. BIT RO IM MANH VA GIA TR CUA BAN ................................................. 273

18. GIAO TIP HIU QUA ......................................................................................... 332

NGUN GC VA MUC CH CUA

19. THUT LANH AO .............................................................................................. 340

TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER

21. NA I CON LAI ............................................................................................... 354

Tinh hoa quan tr cua Drucker la mt tp hp t cac cng trnh

24. S RA I CUA XA HI DOANH NGHIP ...................................................... 401

sach ra i nm 1999 Thach thc quan tr cho th ky XXI

THAY LI KT: NHNG THACH THC PHA TRC ........................................... 429

TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER

cua ti trong sut ba mi nm. V vy, ng rt quen thuc cac

ngay cang co nhiu ngi quan tm yu thch quan tr (du cha

tac phm nay; trong mt chng mc nao o, con hn chnh tac

gia na. Le t nhin la ng c mi tham d va chu tr rt nhiu

la mt phn trong kin thc c ban (du cha hn ho a theo

chuyn nganh nay); cung nh vic rt nhiu nha quan ly/nha

ni o, ng lin tuc c hoi i hoi lai nht la t nhng thanh

chuyn mn ang lam vic x theo hoc cac chng trnh ao

nin, gm ca sinh vin va cac nha quan ly mi bt u s nghip

iu nay khin ng Ueda phai oc lai toan b tac phm cua

hep hn bi le nhng c gia mi nay khng mun hay cn s

ti, chon ra nhng chng thch hp nht, c ong va tom tt

chung sao cho c gia co th oc chung nh la mt vn ban thng

ho ch quan tm n quan tr hoc vi nhng net chnh ma thi.

nht, toan ven. Kt qua la mt b sach ba cun ra i gm 57

Chnh v nhng le o, trong qua trnh bin tp t n ban cua Ueda,

chng: mt cun v quan tr t chc, mt cun v ca nhn trong

xa hi cac t chc, va mt cun v xa hi noi chung. Ba tp sach

loc va bin tp t n ban ba tp noi trn thanh mt tp sach gii

thiu v quan tr hoc y u, gn kt, c lp ca v quan tr

2000, thu c thanh cng ln. Sau o, chung cung c xut

doanh nghip ln t quan tr i vi ca nhn, du la nha quan ly

ban tai ai Loan, Trung Quc va Han Quc, Argentina, Mexico

trong xa hi gm cac t chc c quan ly.

Ca c gia va tac gia cun sach nay u phai cam n rt nhiu

i vi Atsuo Ueda va Cass Canfield Jr. Ho a danh cng sc va

nay ch co dung lng gn bng mt na n ban ting Nht cua

nhit tnh to ln vao cun sach. Cun sach khng ch la mt s

Ueda: 26 chng thay v 57 chng. Ngoai ra, n ban ting Anh