Shkrirja e akujve

Temperaturat m t larta mund t bhen shkak

t shkrirjes s akullnajave por kjo nuk do t ndikoj n ngritjen e nivelit t oqeaneve. Akullnajat
jan masa akulli t mdha q notojn. Pr t notuar ato ndryshojn vendin e ujit n mas t njjt
me dendsin e tyre. Edhe nndetset prdorin t njjtin princip t ndryshimit t peshs pr tu
zhytur apo pr t dal n siprfaqe.
Akullnajat jan masa akulli t ngrira t shkputura nga akullnaja m t mdha t cilat m pas
kalojn n oqean. Temperaturat e larta mund t shkaktojn m shum thyerje akulli dhe krijimi t
m shum akullnajave t dobta. Nse numri i akullnajave t rna n oqean shtohet, ather
edhe niveli i tij mund t rritet pak.
Nse temperaturat e larta ndikojn tek akullnajat a rrezikohet Poli Verior nga shkrirja e
akullnajave dhe a rritet niveli i oqeaneve? Kjo mund t ndodh por askush nuk mund ta dij se
kur do t ndodh.
Bashk me shkrirjen e akullnajave nj problem tjetr qndron n rritjen e nxehtsis s ujit.
N Panelin ndrkombtar te Ndryshimeve Klimaterike t organizuar n vitin 1995 sht
prezantuar nj raport n lidhje me ndryshimet e detit deri n vitin 2100. Sipas ktij raporti niveli i
detit do t rritet me 50 cm n parashikimin m t ult dhe me 95 cm n parashikimin m t lart.
Kjo rritje do t lind nga zgjerimi termal i oqeaneve dhe shkrirja e akullnajave. Edhe rritja me
50 cm nuk sht nj shifr pr tu nnvlersuar veanrisht pr qytetet e shtrira buz detit,
sidomos pr n raste stuhish.

'do t ndodhte nse niveli i detit do t rritej 65 metra nga

shkrirja e akujve t bots?
Kjo sht pyetja q revista National Geographic ngre, duke dhn nj sr hartash interaktive,
t cilat tregojn efektin q do t kishte shkrirja e akujve, n kontinente t ndryshme.

Sipas hartave, nse akujt do t shkriheshin dhe niveli i detit do t rritej 65 metra, qytete t tra,
n t gjith botn, do t zhdukeshin.
Po t shikojm hartn e Evrops, vrehet se edhe Shqipria preket nga kjo katastrof natyrale,
por ajo q preket m tepr sht pjesa veriore e Evrops.
Jan m tepr se pes milion milje kubik akuj n t gjith botn dhe shkenctart mendojn
se do t duheshin pes mij vjet q temperaturat t rriteshin mjaftueshm pr t shkrir akujt.
Shkenctart thon se n qoft se vazhdohet t shtohet karboni n atmosfer, ka shum
mundsi q t krijohet nj planet pa akuj dhe temperaturat do t shkonin n 80 grad Celsius,
nga 58 q jan aktualisht.

Akullnajat shkrihen m shpejt se sht menduar!

NjstudimirikakonstatuarseakullnajatnGroenlanddheAntarktidposhkrihenmenjritmmt
shpejt.Rezultatettregojnseshkrirjaeshtresavetakullitpobhetkontribuesikryesornrritjene
nivelittdetitmshumsesapritej.
Kyishtenjndrstudimetmtgjatatbraderitaninlidhjemeakullnajat.Bazuarndydekada
matjeshmujoreprmessatelititdhedukestudiuarmodeletklimatikerajonale,rezultatetjantqarta,
thotautorikryesoriktijstudimiErikRigno.
AjoqpovrejmnGroenlanddheAntarktidshthumbjameshpejtemasssakullnajave.
Dhektoshtresajovetmqposhkrihennoqean,porhumbjaemassporritetngavitinvit.
Autortkanvnreseshkrirjaeakullnajaveqmbulojnpjestmdhatokepondodhtreherm
shpejtsesashkrirjaeakullitnmale.ZotiRigno,ekspertiakullnajavenUniversitetineKalifornisdhe
nnjLaboratortNass,thotsekjonukishteepapritur.
Taniatapoecinmetnjjtinritm.Pornseprirjetsiprakullinnmaleashtuedheprakullnajat
vazhdojn,kjodotthotseakullnajatdotbhenkontribuesikryesornrritjenenivelittdetit,
meqenseatokanmshumakull.
Tdhnatngastudimiparashikojnsederinvitin2050,niveliidetitdotrritetme32centimetra,15
prejtcilavedotjenngashkrirjaeakullnajavenGroenlanddheAntarktid,nsekyprocesvazhdon
meritminetanishm.ZotiRignothotsekjoshtshummelartsesaishteparashikuarnga
KomisioniNdrqeveritariOKBsprNdryshimineKlims.
ZotiRignothotsestudimivrtetonsengrohjaglobaleshtshqetsimimadhdheivrtet,veanrisht
prnjerzitnzonatbregdetare,tcilveujeppakkohprtreaguarndajrritjessnivelittdetit.Ai
thotsengrohjaeoqeanevemundtprshpejtojedheshkrirjeneakullitnpole.
Nsektooqeanepongrohen,neduhettkuptojmsefarndikimidotkentekakullnajatdhetek
shkputjadhelundrimiityrenoqeane.Tanishohimsenvendetkuoqeanetpongrohen,akullishkrihet
mshpejtdheakullnajatshkputenmshpejt.

ZotiRignothotseshterndsishmeqtvazhdojmonitorimiiakullnajavedhedukeprdorurkt
informaciontkombinuarmetdhnathistorike,tndrtohenmodeleqmundtparashikojnmmir
shkrirjeneakullnajavegjatshekullittardhshm.
Krahasuarmeharkunkohor18501973,shkrirjaeakullnajaveshtshpejtuarskajshmrisht:pr
periudhn19732000nfaktorin3,ndrsaprperiudhn19852000madjenfaktorin7.Studimi
pastajvjennprfundiminse:"Prmesrritjesaktualettemperaturavezhdukjaepritshmenrritjee
akullnajavenukshttashmnjdukuriesardhmes.Npralpetajopondodhpikrishttani,madje
dukshmmintensivishtseshtmenduargjertani.
Pasterheqjesseakullnajavekufiriisipermipyjevepofillontendryshojegjithashtu.Masivetpyjore
ndjekingradualishtakullnajat.Rrjedhimisht,vellimiimasivevepyjoredoterritet.Ndersashtimine
pyjevedotapasojneedhepeisazhetetjera.
Sidoteshkojekyproces,shkencetaretnukjanetegatshemtaparashikojne.Megjithate,dukuritetilla
eshteedomosdoshmetemonitorohenvazhdimisht,shprehenmebindjeata.Sepsedihetqenebotene
gjalledogjeshkonnenderlidhuri:ndryshimiinjefaktorinemenyetepashmangshmedotendikojene
gjithetetjeret.

Punoi:Xhulia Lalaj