Professional Documents
Culture Documents
Süryani̇ Mor Efrem Hazretleri̇
Süryani̇ Mor Efrem Hazretleri̇
Mor Efrem, tartmasz iyi bir dil ustasdr. Sryani airleri arasnda, birok manalar az bir szle
ifade edebilenlerin en baarlsdr. Anlalr dile sahiptir. fadedeki derinliine kimse
ulaamamtr. Konular seerken ok dikkatli davranmtr. iir ve kaside tarzn gelitirmitir.
Kasidelerinin gzellii, konumunu daha da artrmtr. Okuyucularn bara, ibadette derunilie,
tefekkrde sonsuzlua davet eden Mor Efrem, Sryanilerin Gnei, Sryanilerin
Peygamberi, Kutsal Ruhun Kaval , Hikmetler Sahibi gibi allarak ulalabilecek stn
mevkilerin tanmlamalar ile nlenmitir.
VII. yzyla kadar olan dnem Sryani edebiyatnn altn a olarak tanmlanr. Bu
dnemin en verimli ve en yaratc dinsel airleri arasnda ilk sray alan Mor Efrem,
tm zamanlarn en ok bilinen dinsel airidir. Mor Efreme ait edebi eserler X.
yzylda Nusaybinli bir barahip tarafndan Msrda bir Sryani manastrnda
bulunmu, ancak iirleri XVIII. yzyla kadar kopyalanmam ve fazlaca
bilinememitir.
Bir yazar olarak olaanst retkenlie sahiptir. Bir ok manzum vaaz ve ilahi, Kitab- Mukaddes
tefsiri, aklayc din konumalar ve polemik eserler kaleme almtr. Bunlar ok ksa bir srede
Yunanca, Ermenice, Kptice, Habee ve Latinceyeevrilmilerdir. Etkisi, sadece
Mezopotamyada deil, tm Hristiyanlk dnyasnda kendisini hissettirmitir. Yaptlarnn byk
bir ksm gnmze kadar gelmi olup Latin harfleriyle alt byk cilt halinde baslmtr.
Mor Efrem; Sryani iirini gelitirip, kendi tarz yzyllar boyunca varlm srdrm, ilahi ve
syleileri Sryani Kilisesinin yllk dua programlarn dzenlenmesinde etkili olmutur. Mimro ve
Madrooad verilen iki tarzda yazlm iirleri vardr.
Mimro, konuma tarznda olan yedi heceli iir, Madroo ise ezgisel izgisi daha
belirgin ve koro tarafndan okunan bir tarzdr. iirleri meknsal icra edilen tm dua
ve ilahi okumalarnda ska kullanlr.
Kendisine ait 3 milyona yakn iir cmlesi olduu belirtilir. Ayrca Sugithotrn Hristiyan
edebiyatna kazandran, dzenleyen ve kullanma sunan ilk Sryani airidir. Sugithonun belli bir
kalb vardr. Her Sugitko iki, ya da daha fazla kii arasnda sz dellosu eklinde icra edilen bir
yazm trdr.
Eserlerinin en kyk zellii uzun olulardr. Hayranlk verici alkanlna ve kaleminin ok
retken olduuna bizi inandracak kadar yazs gnmze kadar ulamtr. Aslnda Sryani
anlay, dnceleri geniletmeye ve yinelemelerle uzatmalara ok yatkndr. Dier Sryani
yazarlarda; Antakyal skok, Narsay, Surulu Mor Yakup ve Menbecli Mor Filksinosvd. bu
zellii farkl derecelerde grmek mmkndr. Son derece hareketli hayal gc, onun slubunun
en byk zelliidir. O, bir tarifi en kk ayrntlarna dek yaptktan sonra dierine geerek uzun
uzun anlatmlarda bulunur. Mor Efrem yazlarna bilgisini, iirlerine ilhamn, vaazlarna hitabet
sanatn yanstabilmeyi ok iyi becermitir. Yer yer felsefik ve mantkl yazarak yer yer kalk diline
inerek toplumun her kesimine kitap edebilmitir. slubu ak, akc ve etkilidir.
Yazlarndaki birok pasaj, Kutsal Kitapn nasl okunmas gerektii konusunda yol gstermektedir.
Bir taraftan kutsal kitaplarn gizli gcnn dibe ulalamayan bir derinlie sahip olduklarn
aklarken, dier taraftan Hristiyan kiinin Kutsal Kitapn ruhsal anlamn ve gizli derinliklerine
ulama abas iin de iman gzyle okumas gerektiini ifade eder. Kutsal Kitapn literal
(harfiyen) ekilde okunmasnn kesinlikle yanl olduunu ve bu tr yaklamlarn yanl
anlalmalara neden olabileceini ifade eder. Kutsal Kitapla ilgili yapt tefsir almalarnn
ounu dzyaz yerine iir trnde yapmtr.
Elinizde bulunan bu alma, Sryani Mor Efremin en nemli eserlerinden biri olup seksen yl
aan bir zaman diliminde grmezlikten gel inen, unutturulmaya allan, Anadolunun en kadim
sakinlerinden olan Sryanilerin, sahip olduklar inan ve kltrel motiflerini, bu topraklardan
dnyaya armaan ettikleri ruhsal bir arnn yaznsal ifadesidir.
Gabriyel AKYZ
Horiepiskopos Krklar Kilisesi Mardin
Pazar sabah kutsal ayinin icras esnasnda Efrem, ocuu cbbesinin altna saklayarak Episkopos
Mor Yakupun yanna yaklar ve bir ricada bulunur. Ricas, vaaz krssne kmak ve halk a
seslenmektir. Mor Yakub kendisine izin verdikten sonra vaaz krssne ktnda ne yapacan
herkes merakla gzlemeye balar. Efrem, ocuu cbbesinin altndan kararak sa eliyle yukarya
doru kaldrp ocua yksek bir sesle seslenerek unlar syler: Ey ocuk! g, yeri ve btn
kinat yaratan diri olan Allahn adyla sana yemin ettiriyorum; gerek baban kim olduunu
burada hazr olanlara bararak akla.
ocuk da azn ap: Babam Kilise Zangocu Efremdir der. Btn halk Episkoposla birlikte
hayrete der. Hepsi Mor Efremden haykrarak zr dilerler. O an, ocuk da hayatn yitirir. Kzn
babas da kendini azizin ayaklar zerine atp zr dilemeye balar. Daha sonra Aziz Mor Yakup bir
konuma yaparak herkesi balar. O gnden itibaren Mor Efrem halkn gznde daha da
bymeye balar ve Mor Yakup ile birlikte hayatn srdrmeye devam eder.
[Anlatlan Menkbenin doruluuna aadaki hadis-i erif iaret etmektedir.
Ebu Hureyreden radyallahu anh, Raslullh sallallh aleyhi ve sellem Efendimizden duyarak
buyurdular ki:
kii dnda hi kimse beikte iken konumamtr. Bunlar: Hz. sa bn-u Meryem
aleyhimasselam, Creyc ve bir baka ocuk.
(Birincisi: Hz. sa aleyhisselam ki herkes bilir.) (ikincisi:) Creyc, kendini ibadete vermi abid
bir kuldu.
ok eski dnemlerde Creyc isminde bir gen vard. Creyc, dinine bal, gzel ahlkl, namaz
klmay ok seven bir kiiydi. badetini rahat bir ekilde yapabilmek iin, evinin avlusunda kendine
bir ibadet yeri yapmt. Orada devaml ibadet ederdi. Namazlarn ok uzun klard. Bu, ona ok derin
bir manevi haz ve lezzet verirdi.
Bir gn namaz klarken annesi kageldi:
Sen rz, namus dman bir adamsn! u kadnla birlikte olmu ve ondan bir ocuk sahibi olmusun.
Bir de kendini Allah yolunda gsteriyorsun, dediler.
ftiraya urayan bu gen, byk bir sabr gsterdi. Gl bir iman vard. Yce Allaha gveniyor,
kendisini bu durumdan ancak Onun kurtarabileceini dnyordu.
ftira ve horlama dolu bu szler zerine Creyc,
Bana eskisi gibi topraktan bir ibadet yeri yapn, yeter, dedi.
Ahlkszl ile tannm birinin szne inanarak, drst bir insana ktlk edenler bu yaptklarna
ok piman oldular. zrlerinin kabul iin almaya baladlar ve Creycin ibadethanesini hemen
eski hline getirdiler.
dualaryla gereken cezaya arptrlmlardr. Konsilin aziz yeleri gstermi olduklar bu baardan
dolay kendi memleketlerine geri dnerken, Mor Yakup ve Mor Efrem de galip ve muzaffer ordu
liderleri gibi mutlulukla Nusaybine dndler.
Aziz Mor Efrem, Allah Telnn korkusuyla ve kutsal kitaplar okumasyla gnden gne kendini
gelitiriyordu. Episkoposun btn emirlerine fiilen riayet ediyordu.
Mor Yakupun vefatndan ksa bir sre sonra Kustantinosun olu da vefat eder ve yerine Kustos
geer. Kustosun dneminde zalim Yulyanus ortaya kar. Kustusun vefatndan sonra yerine geen
zalim Yulyanusun dneminde Hristiyanlar byk sknt ekmeye balar. Onlara zulmeder.
Yulyanus, Persler zerine sefer dzenler. Sefer srasnda ldrlmek suretiyle Allah Teldan
cezasn bulur.
Yulyanus un yerine geen Yubinyanus, Yulyanusun cenazesini yanna alr ve krallara yarar bir
trenle topraa verir. Yubinyanus, Yulyanus un cenazesini Nusaybinden geirirken daha nceden
Perslerle anlat zere Nusaybin halkna Nusaybini terk etme emri verir ve yapt anlama
gerei Nusaybini obura teslim eder. Mor Efrem, zalim oburun dneminde meydana gelen
zulmler hakknda yazlar yazmtr.
Melek tekrar sorar: Kime vereyim bunu, buna kim layktr? Onlar da; mnzevi Yuliyos
mstehaktr cevabn verirler. Bunun zerine Melek: nsanlardan hi biri ona mstahak
deildir, ancak ve ancak Urfa danda yaayan mnzevi Sryani Efrem mstahaktr der.
Mnzevi rakip ahit olduu bu olayn hayal olduunu dnr ve bunu pek nemsemez.
Mor Efremin ocukluu hakknda dilden dile u sylenti anlatlmaktadr: Dilinde bir dal bitmi,
dal gn getike byyerek ktn yeryzn kaplam ve salkmlarla dolup tamtr.
Yeryzndeki ktn kular o zm salkmlarndan yemelerine ramen salkmlar
tkenmemi aksine oalmtr.
Bir sabah, o mnzevi rakip odasndan kp Mor Efremin kendini kapatt hcreye girer ve Mor
Efremin, Peygamber Musann ilk kitabn tefsir ettiini grr. Birinci kitab bitirince kincisine
baladn grnce Mor Efremin bilgeliine arr. Bylece rakip daha nce Mor Efrem ile ilgili
ahit olduu mucizevi olay kabul etmi olur. Rab Allah, Mor Efreme byk bir zek vermitir. O
gnden itibaren Mor Efremi daha da sevmeye kalar.
Rahip, Mor Efremin tefsir ettii kitab alm ve onu ehirdeki okula gtrmtr. Kitab kocalara,
ehrin liderlerine ve ruhanilerine gsterir. Onlar, kitab okuduklarnda hayrete derler. Kitab
rahibin yazdn dnerek onu yanlarnda tutmak isterler. O da yksek kir sesle haykrarak:
Hayr onu ben yazmadm, Nusaybinli mnzevi Efrem onu yazd diye barr. Mor Efrem ile
ilgili mucizeyi de kendilerine anlatr. Onlar da bunun gerek olduunu kabul ederler. Bylece
Mesihin Da banda ina edilmi bir kent asla gizlenemez sz yerine gelmi olur. Urfa
mminlerinin yrei Mor Efrem ile tutumaya kalar ve onu grmek iin kald daa kmaya
balarlar.
Mor Efrem, ziyaretine gelenleri grnce hcresini terk eder, orada bulunan kir vadiye iner ve
gzlerden kaybolur. Allah Teln melei kendisine grnr ve ona seslenerek; Efrem nereye
kayorsun? diye sorar. Efrem: Efendim, sakin kir yerde kalp bu lemin problemlerinden
kurtulmak istiyorum cevabn verir. Melek: Bak, dikkatli davran, Efrem benden kat, tpk
boyundurua kar isyan eden dana gibi kat, sylenen o sz sakn sende gereklemesin.
Efrem de alayarak: ok zayfm ve buna mstahak deilim der. Melek:
Ey adam! Hi kimse ray yakp perde altna brakmaz, onu rafta brakr ki herkes n
grsn ve ondan faydalansnder. Melek, Mor Efremle uzun bir sre konutuktan sonra aniden
ortadan kaybolur. Mor Efrem de daha sonra Urfa ya geri dner. Onu aramaya kanlar da onu
grmeyince geri dnmek zorunda kalrlar.
Mor Efrem Urfa ehrinin kapsna ulanca alayarak u ekilde dua etmeye kalar:
Mor Efrem de arya gider ve birok kiiye nasihat verir ve bazen de onlar azarlar. Gnn
birinde ruh gzyle gizlilikleri gren bir mnzevi kendi ihtiyalarn almak zere arya
indiinde, Mor Efremin arda gezdiini grr. Ardnca yryp gr bir sesle unlar syler:
Rabbin elindeki krek budur, sapknlarn deliliklerini o temizleyecektir. Mesih yle der:
Dnyaya ate brakmaya geldim, ate ite budur. ehir sakinleri heretik ve paganlar bu
szleri duyunca olduka sinirlenirler. Mor Efremi yakalayp onu ehir dna kartrlar. Onu
talayarak yar l bir biimde brakp giderler.
Mor Efrem sabaha kar kendine gel ince tekrar daa kar ve eski hcresine yerleir. Orada
heretiklere kar birok kitap yazar ve ok sayda renci edinir. Bu renciler; Zunakis, Mor
skok, Asuno, Ylyane ve emun isimli zatlar olup Urfa Kilisesinde diyakosluk grevi
yaparlard.Bunlar, Mor Efremden iyi kir eitim almlardr. Hatta Mor Efremin seviyesine
ulap kocalk yapmlar ve onlar da kendilerine renci edinmilerdir.
nk aziz kiinin bu konumda olmamas gerekiyor, diye dnyorum demitir. Mor Efrem
bu tr dncelerle alkalanrken, Episkopos Mor Baseliyos kutsal kitaptan vaaz vermek zere
bimaya (vaaz krssne) kar. Vaaz vermeye balarken, Mor Efrem, Kutsal Ruhu Mor
Baseliyosun azndan konutuunu fiilen grr. Bu grntye ok arr. Mor Baseliyos
konuurken yapt duraklamalarda halkn methine mazhar olmaktadr. Mor Efrem ise meth yerine
iki kez onu yuhalamaktadr.
Mor Baseliyos da arkasna geri dnp ona bakar, kendi badiyakosunu Mor Efremin bulunduu
yere gndermek zere arr ve kendisine yle der:
Kilisenin falan kesine git, orada rahiplik giysilerini giyen ve yamal elbiseler giyinmi bir
rahip ile yannda bir arkadan bulacaksn. Ona de ki, Baepiskopos seni aryor ltfen
Kutsal Sofra blmne gel.
Badiyakos glkle halk ikiye yararak Mor Efremin bulunduu yere ular. Mor Efreme
seslenerek; Baepiskopos seni aryor ltfen kalk ve benimle gel der. Mor Baseliyosun bu
mucizev davran tercman araclyla renen Mor Efrem, badiyakosa cevap vererek;
Barmor Abun, (Beni bereketli kl ey peder) yanlln var, bizler yabancyz, Baepiskopos
bizleri tanmyor.
Badiyakos geri dner ve Mor Efremin sylediklerini Mor Baseliyosa iletir. Bu sefer Mor Efrem
yerini deitirir ve kilisenin baka bir kesine gider oturur. Mor Baseliyos badiyakosunu tekrar
gnderir ve kendisine;
kilisenin falan kesine git onlar orda bulacaksn. Onlar bulunca kendisine Mor Efrem
diye bitap edeceksin ve ltfen kalk ayin blmne gel, Baepiskopos seni grmek istiyor
diyeceksin. Badiyakos tekrar tarif edilen yere giderek Mor Efremin ayaklarna kapanr, ayaklarn
per ve ricada bulunur:
Mor Efrem Baepiskopos seni grmek istiyor, ltfen benimle gel ve Kutsal Sofrann
bulunduu yere git.
Badiyakosun sylediklerine aran Mor Efrem, Allaha kr ederek secde eder ve unlar syler:
Gerekten ve gerekten grdm o ateli stun (kolon) bizzat Mor Baseliyostu ve Kutsal
Ruh onun aznda konuuyordu. Daba sonra Mor Efrem Badiyakos a yle cevap verir:
Kutsal Ayinin bitiminde Betb-Gazo denilen yerde kendisiyle greceimi sylersin.
Kutsal Ayinin bitiminden sonra Mor Baseliyos Betb-Gazoya girip kendi hizmetisine Mor Efremi
armasn emreder. Hizmeti, Mor Efremi arr ve birlikte Mor Baseliyosun yanma gelirler.
Mor Efremin giydii yamal elbiseler, hazin yz ifadesi ve sessizlii Mor Baseliyosun dikkatini
eker.
Mor Baseliyos, ban Mor Efremin nnde eerek:
Ltfen beni balaynz, ben miskin ve gnahkrm der. Mor Efrem de kendini Mor
Baseliyosun nne atarak saygl bir ekilde ondan af diler. Daha sonra her ikisi birlikte ayaa
kalkarlar. Aziz Baseliyos:
Ho geldiniz, ey l babas! Geliiniz bizleri honut etti. Sizler Mesihin rencilerini lde
oalttnz ve eytanlar kovdunuz. Neden gnahkr bir kiiyi grmeye geldiniz ki? Sizleri
buraya getiren duygular nelerdir? Yce Rab bu yorucu ziyaretinize kar sizleri en iyi ekilde
mkfatlandrsn der. Mor Efrem de kendisine ynelik alak gnll bir konuma yaparak, rahip
Mor Baseliyos, Mor Efremi iki hafta boyunca byk bir cokuyla misafir eder. Ayrca Mor
Baseliyos, Mor Efremin yanndaki tercman da ilkin diyakosluk ve daha sonra papazlk rtbesiyle
kutsar. Her gn birlikte ruhsal retiyle honut olurlar. Mor Baseliyos Mor Efremin retisinden
ok bilgi alr. Halka seslendiinde sk sk onun szlerini dile getirir.
Gnn birinde Baepiskopos Mor Baseliyos cemaate Kutsal Ruh hakknda vaaz verirken, cemaat
onu eletirmeye balad, nk konumasnda Baba, Oul ve Kutsal Ruh cmlesini kullanmt.
Daha nce Ve Kutsal Ruh kelimesini kullanmyordu. Mor Baseliyos kendisine ynelik gelen
eletiriye kar u cevab verir:
amaynz ve heyecana kaplmaynz ey deerli kardelerim. Ben de bu kelimeyi BethNahrinde yaayan bir adamdan rendim. Adamn dilbilgisi mkemmeldir. O kendi dilinde
Veyi bala olarak kullanyordu. nk Ve balac kullanlmadan lk ve Birlike
vgler sunulmas mmkn deildir.Bylece cemaatin gnl rahat oldu ve o gnden itibaren
hep birlikte ayn cmleyi Mor Efremin tarif ettii gibi kullanmaya baladlar.
Yine baka bir gn Mor Baseliyos byk orucun ikinci gnnde vaaz krssnden Altnc Gn
hakknda halka vaaz verirken Allahn Ruhu sular zerinde uuuyordu dedikten sonra u
aklamay yapt:
Bu szler benim deil Sryani kkenli bir adamn szleridir. Bu zat dnyasal hikmetinden yoksun
grnmesi dhil, gerek kltr ve eitime daha yakn olduuna dair gereklerden bir gerektir. Bu
cmleyi Arami diliyle ak bir ekilde ifade etmitir.
Aramice, hraniceye ok yakn bir dildir. zellikle de kitabn dnsel szne daha da yatkndr.
Kitabn dnsel sz hundan ibarettir: Sular zerinde gidip geliyordu. Uuturmasyla sular
kucaklyormu ve onlar seviyormu anlamna geliyor. rnein; bir tavuk altna konan yumurtalar
kucaklayp sevdii gibi onlara bir canllk da vermektedir. Bu ekilde Allahn ruhu sular zerinde
uuturmas ve onlar kucaklatrmas, cinsiyetine uygun bir canl nefis dourmaya hazrlktr.
Bundan yola kara k, Allah in ruhunun yaratc olduu bir gerek olup yaratclktan herhangi bir
eksiklii asla bulunmamaktadr.
sokanda bulur. O srada Mor Efrem ve yol arkada hayrseverlerden ekmek dilenirler. Azizin
ayaklarna eilip len ocuun yanma gelmesi ricasnda bulunur. Mor Efrem isteini kabul eder ve
onunla birlikte len ocuun yanna geri dner. ocuun yanna ulatnda rk edip alayarak
dua etmeye balar. Duasn bitirince len ocuun elini tutar ve onu diriltir. retmen ve ocuklar
diz kerek Mor Efreme secde ederler. Hepsi heretik inancndan vazgeerek gerek inanca geri
dnerler.
Mor Efrem ilave olarak Bardayson un yazd Madroo isimli bir ilahisinde u szlere yer
vermitir:
Nefsin duygularn, birliktelik salayan konular idrak edemez, Sadece tek bir ey
Aziz Mor Efrem, Bardaysonun heretik inancn ve haram olan retilerini tadnca irkilir.
Bardayson un bo szlerine o temiz ve saf koyun srs aldanmasn ve talan edilmesin diye,
onlara kar Kutsal Rubun hediyesinin ltsyla silahlanr. Yunanllarn eitli aldatmacln
eletirir. Heretiklerin kt sanatnn zayfln ifa eder. nk saf ve basit olan halk srekli
heretiklerin babo ve zulm dolu szlerine aldanmlardr. Bardaysonun olu Hermiyanos,
Teipkotko olarak adlandrlan ilahileri nceden bestelemitir. Kendisinin ve kakasnn
zulmn ve kilesini ko namelerle bu ilhilere katmtr. Bunlarn araclyla dinleyicilerin
duygularn smrr. Bu kt gelenek o dneme kadar devam eder.
Mor Efrem in Hermiyanos ve kakas Bardaysonun hakknda yazd beyitler unlardr:
Madroeler besteledi, onlar namelerle seslendirdi.
arklar terkiplerdi (nazmetti), ller kulland.
Szckleri tartlara ve ayarlara blt,
Mtevazlara, acy tatllkla katt.
Yemek hastas olanlar, iyilemek istemediler,
Davutu rnek almak istedi.
Gzelliiyle sslensin diye, onun gibi vg kazansn,
O da yz elli tane, ark nazmetti.
Gereini (Davutun) brakmtr ey kardelerim! sadece saysn rnek almtr.
Davut asla kfirlerin arklarn seslendirmedi.
nk onlarn gitar zulmdr ve hikyelerle doludur.
Bu szcklere gnl veren genlii gren Mor Efrem de, Bardaysonun ve Hermiyanosun
namelerini rnek alr ve uyumlu kir slupla ilhiler besteler. Allah korkusunu besteledii ilhilere
katp, ko ve iyiletirici bir ila olarak dinleyicilere sunar. Madroeler olarak isimlendirilen bu
ilhiler hlen ehitlerin anma gnlerinde kullanlr.
Bu belagat slubuyla Mor Efrem, Yunanllarn ktn hikmetini yener. nk tek bir kelimeye
birok anlam verebilmektedir. Sz ettiimiz heretik inanlara kar sava bir komite oluturur.
Srekli dualara ve namazlara katlan rahibeleri organize edip besteledii Madroeleri onlara
retmek zere bu retmenleri grevlendirir. Bu Madroe ilhileri rendikten sonra sabah ve
akam namaz vaktinden nce toplanrlarve onlar terennm ederler. Sadece kilisede deil
ehitliklerde ve cenaze trenlerinde de seslendirirler. Bu eitimi ehirde yaayanlarla snrl tutmaz.
ehir dnda, dada barnan ve kylerde yaayanlara da ayn ilhileri retir.
Kz karde rahibeler arasnda dikilerek besteledii deiik ilahileri onlara reten Mor Efremin
duruu ne kadar layk ve gzeldir. Onlar mtevaz keklik kmeleri gibi etrafnda toplanrken, O da
gvercinler arasna konan kartala benzerdi. nk ondan temiz ve ho bir mzik reniyorlard. Bu
kz kardelerin sesiyle grleen kiliseye bu ses ok yakrd. te Mor Efrem, bu zor ve trajik
dnemde dmana kar kadnlar yanna alarak savamaya kmtr. nk o zalim dman btn
dnyay kendi isyanyla igal etmitir.
Mor Efremin yiitlik savan ve retisinin gzel parltlarn grmek isteyenler besteledii
Madroe isimli ilahilerini okumal ve onlar derinlemesine aratrmaldr. Mor Efrem
aldatmaclnn bytt bu tr retilerle mcadele etmekten hibir zaman sklmaz ve
vazgemez. Bu mcadelesini uzun bir sre srdrerek onlara kar saysz kitaplar ve makaleler
yazar. Ayrca bunlar Yunancaya da evirmitir. Gstermi olduu bu gayretli abasndan tr n
tm dnyaya yaylmtr.
Mor Efrem, btn heretik inanlar ykp ortadan kaldrdktan sonra Bardaysonun hilesini de ifa
etmi ve onu aforoz etmitir. Sadece Bardaysonu deil onu takip eden herkesi aforoz ederken
unlar syler:
Bardayson un iman ettii yedi sayya, bizler gvenmiyoruz.
Bu saydan yamur yadm ve i indiini, syleyenler aforozdur.
Bu saydan yamur tanecikleri ve serpintilerin indiini, iman edenler aforoz
olsunlar.
Onlardan (yedi saydan) kar yaar ve don oluur, diyenlere lanet gelsin.
Onlardan iftilere rn gelir, onun gibi (Bardayson) vaaz eden aforoz olsun.
Onlardan iilere meyve verilir, onun itiraf ettii gibi itiraf eden aforozdur.
Onlardan alk ve bolluk gelir, onun gibi dnen aforozdur.
Onlardan k ve yaz olur, rettii gibi itiraf eden aforoz olsun.
Yamurun inmemesi onlardan kaynaklanyor diye, onun gibi umut eden aforoz
olsun.
Bu tr szleri syleyen, ister erkek ister kadn aforoz olsun.
Keldaniye inanan, her eve aforoz insin.
Gvenini yedinci sayya balayann, retisini aforozdur.
Yediye gvenini balayann, umudunu aforozdur.
Efendisinin gerek umudunu terk eden aforozdur.
Yediye yetki vermi diyene ve onlara gven getirene aforozdur.
Yaratcsn kirleten ve yediye yetki vermi diyen kii lanetlidir.
Herkesi doyuran deitiren ve yediye idaresini balayan lanetlidir.
Kitaplar okuyan ve onlara kar direnen lanetlidir.
Aziz Mor Efrem, ite bu tr aforozlarla, lanetlerle ve bunlara benzer ar szlerle Bardaysonu ve
yandalarnn retisini, onlarn aleyhine nazmettii iirlerle savuturmutur. Mor Efrem daha sonra
kiliseyi u szlerle ver:
(be heceli iir lsne gre)
Her dilden sana mutluluk gelir, ey temiz ve pak kilise,
Sen ycesin, azgn olan Markiyun un amurundan ve bataklk pisliinden.
Mani nin tortusundan ve zulmnden daha safsn.
Bardayson un o irkin hilelerinden ve kirliliinden daha ince ve zarifsin.
Yahudilerin o murdar ve pis koku l kurbanlarndan.
Efendin ban yceltir, ey imanl kilise! te her iki, Eski ve Yeni Ahitler,
Kraln ve kraln olu, sandkta korunmaktadrlar.
2. Episkoposlar
ve Sadk /Saygn nsanlar: Kendi dneminde vefat eden birok episkoposun
ve sadk / saygn insanlarn iyi ilerini / faziletlerini verek Madroeler yazar.
3. Nikumidiya / zmit: Mor Efremin yaad dnemde yklan Nikumidiya / zmit ehrinin
ykln yazar.
4. Nusaybin: Kendi dneminde hudutlar ehri Nusaybinde meydana gelen sava hakknda
yazar.
5. Mor Yakup: Nusaybin Episkoposu Mor Yakup hakknda yazar.
6. Kral Kustantin: Mmin ve muzaffer Kral Kustantinus hakknda yazar.
7. Farkl Kiiler: simleri yazmadmz birok kiinin hakknda yazar.
8. Eski ve Yeni Ahiti tefsir etti.
9. Felaketler ve Afetler: Mor Efremin dneminde dnyada meydana gelen baz felaketler ve
afetler hakknda yazar.
10.omuno ve Guryo: Urfada ehit den saygn yiitler omuno ve Guryonun zelliklerini
ve yiitliklerini dile getirerek Madroeler nazmeder.
11.Urfa ehri: (Mor Efremin dneminde Hunlar, herhangi bir direnile karlamadan Urfay
zapt ettiler. ehri ve etrafndaki yerleim alanlar yktlar. Manastrlarla dolu olan ehrin
dndaki daa ktlar. Bu manastrlar rahip ve rahibelerle doluydu. Rahipleri iztihat ettiler.
Kimileri kam kimileri de esir alm ve talanla gtrmlerdir. Rahibelerin manastrlarna
da girip talan ettiler. Baz rahibeleri kovdular, bazlarna tecavz ettiler, bazlarn da
ldrdler ve geri kalan rahibeleri de esir kafilesiyle gtrdler. Her yeri yakp yktktan
sonra geri ekildiler. Yaanan bu olaylar duyan ehir halk mateme bouldular. Mor Efrem,
meydana gelen bu trajik olaylar detaylaryla kaleme almtr.)
12.Urfa ehri: Mor Efrem, zalim Kral Valisin dnemine kadar yaad. Bu zalim kral, btn
episkoposlar ve cemaatlerini iztihat ederek Urhoya ular ve ehri bir vadiden kuatr. ehir
halkyla grmek isteyen kral kendilerine haber gnderir. Halk da o srada obanlar
Episkopos Barso ile birlikte Eli Mor Tuma Kilisesinde namaz klyorlardr. Namaz terk
etmez ve yanna gitmezler. Kral, bu tutumlarna kar fkelenir ve halk kltan geirmek
zere byk bir asker birlik gnderir. Birlik bandaki komutan merhametli biri olduu iin
kiliseden kmalarn ister. Onlar ise oral olmazlar ve namazlarn terk etmezler.
Komutan ardan geerken iki oluyla birlikte imanl bir kadnn namaz klmak zere kiliseye
koarak gittiini grr. Kadn, komutanla karlar ancak hi korkmadan ve tereddt etmeden
birlikleri ikiye yarp komaya devam eder. Kadnn byk bir cesaret ve hararetle kiliseye doru
koarak gittiini gren komutan arr. Kadnn durdurulmas ve yanna getirilmesini emreder.
Kadn bazr bulunduunda, Komutan:
Nereye gidiyorsun ey kadn? diye sorar. Kadn:
Allahtan korkanlara ynelik bir operasyon yaplaca haber aldm. Ben de onlarla birlikte
lmeye gidiyorum cevab verir. Komutan:
Peki, bu ocuklar nereye gtryorsun, ocuklarn m bunlar? diye sorduunda, Kadn:
Evet, bunlar ocuklarmdr. Birlikte kendimizi Allaha kurban edeceiz der. Byle bir halkn
lme doru hararetle ve sevgiyle gittiine tank olan Komutan hayrete der, geri dner ve
grdklerini krala anlatr. Kral da halk m gsterdii bu cesarete arr.
Halk namazn kldktan sonra obanlaryla birlikte kraln huzuruna karlar ve arzularn
kendilerine aklarlar. nanlarndan vazgeiremeyeceini renince kral onlar serbest brakr.
Bylece onlara zarar vermeden oradan ayrlr.
Mor Efrem de ehir halknn gl imann grnce, yedi heceli iir lsne gre ehir hakknda
unlar yazd:
Mesihin hizmetisi Mor Efremin, btn heretik inanlarn Urfadan yok olduunu ve gerek
inancn yeteri kadaryla canlandn grnce gnl rahatlar. Tekrar ehri terk edip eskiden bul
unduu dadaki hcresine yerleir.
Yok kzm yok, yanlln vardr. Btn gnahlarn balayan zat, bu gnahn da
balatabilir. Hi zaman kaybetmeden git ve ona yeti nk ksa bir sre sonra bu hayata
veda edecektir.
Kadn da hayr duasn ve selamn aldktan sonra Keysariye ehrine acilen geri dnm. ehrin
kapsna girdiinde Aziz Mor Baseliyosun cenazesiyle karlam. Topraa verilmek zere
kendisine cenaze treni dzenlenilmektedir. Kadn grd bu manzaraya kar kendini yere atm
ve feryat etmeye balam. Kadn, Aziz Mor Baseliyosla konuur gibi davranr ve u szleri syler:
Ey Allahn hizmetisi, sen bu fani dnyadan ayrlacan biliyor olmana ramen beni
uzaklara gnderdin. Sana rahatszlk vermiyordum. Neden bunu bana yaptn, ite tekrar bo
dndm. Vay bama! Ben ne yapabilirim ki, Allah ikimizin yargc olsun ve bizi hkmetsin.
nanyorum ki kalan o gnahm da balatabilirdin. Beni boynundan karp bakasna
gnderdin dedikten sonra kd cenazenin zerine atm. Bana gelen bu olay olduu gibi
btn ehrin halkna anlatm.
Ruhanilerden biri ktta neler yazl olduunu merak etmi ve onu grmek zere koarak gitmi,
kd alm ve am. Kdn bo olduunu grm. Ruhani zat yksek bir sesle bararak:
Kdn iinde yazl bir ey yoktur ey kzm! demi. Bylece Aziz Mor Baseliyosun ve Aziz
Mor Efremin dualaryla ve o kadnn da gsterdii youn abayla ve imanyla btn gnahlarnn
affedildiini herkese malum olunmutur. Bu mucize vastasyla Allahn ismi azizlerinin
araclyla ululanmtr.
Aziz Mor Efrem, Mor Baseliyosun vefatna olduka zlmtr. Btn iyi meziyetlerini
verek onun hakknda gereken bilgileri yazmtr. O dnemin mehur yazarlar da Mor
Efremle kirlikte Aziz Mor Baseliyos hakknda yazmlardr.
balar. ehrin dndan alktan hayat mcadelesi verenleri getirtip ehrin iine yerletirir ve onlara
da gnlk ihtiyalarna gre mutlulukla yemek sunar. Bu konuda zel komiteler kurar kiiler
grevlendirir ve onlar sorumlu tutar. Ktlk sresi bir yl sreyle devam eder. Sonraki yl byk bir
bolluk yaanr. Bu sreden sonra herkes evine geri dner.
Mor Efremin bu grev sresi sona erdikten sonra kendi hcresine geri dner ve bir ay sonra
da yaamaya veda eder.Hayatnn son gnlerinde yle nemli bir grevi Rab ona nasip eder. Vefat
ettii gn de btn ehir halk cenaze trenine katlr ve halk byk bir mateme boulur. Byk ve
grkemli bir trenle yabanclarn mezarlnda topraa verilir. Vefatndan nce brakt vasiyet u
iki maddeden ibarettir:
Syledii yerde defnedildikten bir sre sonra ehir halk cenazesini oradan kartp
episkoposlarn defnedildii bir maaraya koydular. Hlen de oradaki insanlar tarafndan vlr
ve sayg grr.
Mor Efremin, Mor Baseliyosun, aziz arkadalarnn ve zellikle Meryem Anann dualaryla ve
efaatiyle Efendimizin bereketi btn insanln zerine insin.
min
(Reslm!) Sana vahyedilen Kitab oku ve namaz kl. Muhakkak ki, namaz, hayszlktan
ve ktlkten alkoyar. Allah anmak elbette (ibadetlerin) en bydr. Allah
yaptklarnz bilir.
(Kurn- Kerim, 29 / Ankebt 45)
Btn ilhi dinlerde namaz vardr ve farzdr. Aadaki gelecek olan Mor Efrem Hazretlerinin
.. 350 yllarnda yazm olduu iirlerde Sryanilerin namaz hakkndaki hassasiyetlerini ak
ekilde dile getirmitir. Bu iirlerin iareti olarak namaz klmayanlar iin btn dinlerde dindr
denilemeyeceini bir kez anlam bulunmaktayz.
Sryani Mor Efrem Hazretlerinin, Kilise Atalar Tarafndan Kutsal Ruhun Kaval Olarak
Adlandrlan iirlerinde, namaz zerinde hassasiyetini grnce namaza ballmz artrmamz
hususunu ikz mahiyetinde mmete beyan etmeyi, zerimize bor bilmek mecburiyetindeyiz. Bu
nedenle Mslmanlar, Hristiyanlar, Yahudiler, Sryaniler ve dier ilh dinlerde namaz
klmann Allah Telya kulluk grevlerinin banda gelmektedir.
Namaz kl, ilah syle ve kutsal metinleri oku, bedenindeki duygular temizle.
Gnahlarn iin ala ve gzyalarn dk. Rabden mafiret iste.
(kinci iir)
Allahn dncesini brakana, Allah da her konuda zarar verecektir.
Eer Allah ile ilgili olanlarla ilgilenirsen, Allah da seninle ilgilenecektir.
Eer sadece nasl yaayacanla ilgilenirsen, her iki tarafta da zarar greceksin,
Kendi ahsna yetmiyorsun, yeteni de beklemedin.
Sadece tek bir konuyla ilgilenmedik, ilgimiz de bize kar olumsuz olmutur.
Eer birok konuyla ilgilenirsen, hibiri tamamlanmayacaktn.
Sadk insan tek bir konuyla ilgileniyorsa, o konu da, insann btn problemleriyle
ilgilenir.
ncilde yazld gibi; btn bunlar sizlere verilecektir.
Eer evinde kral misafir olacaksa, evine saygnlk kazandm.
Nefsin o kadar ycelecek ki, Allah yreinde konaklanacak.
Sadece tek bir vakit onu dnme, dier vakitlerde onu ihmal edeceksen.
Fakat gece ve gndz onu dn ve onunla irtibat sala.
Eer ayakta kalrken yoruluyorsan otur ve oturarak onunla ilgili bilgileri oku,
nk her vakit onun; Allahn olduu, aklna bile gelmiyor.
Yaptn bir iin, kayp olduunu dnme,
Ktlklerin ilerlemesi, btn rezaletlerin kapsdr.
Tvbe et ey gnahkr, gnahlarnn balanmas iin rahmet dile,
Bakarsn aniden hrsz gelir, hayatn alp gtrr.
Zaman bilemezsiniz, Kurtarcnn ne zaman geleceini,
Rabbimiz rencilerine sylemitir, belki de aniden gelir.
Sizleri uykuda grebilir, uyann, kalkn ve namaz kln,
Denemeye girmemeniz iin, yoksa onurdan mahrum kalrsnz.
(Drdnc iir)
(46-49 Beyitler)
E e r gnahkrlarla, hkme ve ikenceye gireceksem,
(71. Beyit)
Kimi de namazn klar vaziyetteyken, lm eceli onu yakalar.
Hasretler henz dncesindeyken, ruhu gklere ycelmitir.
(109. Beyit)
Dnce ve endie onlar, namaz vaktinden aksatmyor.
Tembellik de onlar etkileyemez, nk zihinleri pak ve nezihtir.
(Yirmi ikinci iir)
(5. Beyit)
Onlarn yanna yaklaanlara, namazlarnn hzinesi aktr,
ekillerim giyense, kendilerine zgn elbiselerle sslenmi olur.
(15-19. Beyitler)
Yine gidip bu insanlarn bedenlerini grelim, onlar hep kendi salaryla rterler.
Gidip kaval kemiklerini ve dizlerini grelim, hep youn namazlarla ezilmilerdir.
Gidip sofralarn grelim, bada kurarak dizlerinin zerine koyarlar.
Gidip yzlerini grelim, oru tutmaktan kzarm bulunmaktalar.
Yine gidip su dolu, kselerini grelim,
Namaz klarken gzlerinden akan gzyalarn, Tanr katna bir sunu olarak sunarlar.
Gelin bedenlerini gidip grelim, bklmlerdir kep eilip dua etmekten,
Gidip yzlerim de grelim, uykusuzluktan baka bir ehreye brnmlerdir.
Yine gidip topluluklarm grelim, cismaniler ruhanilerle birliktedirler.
Koro takmlarn da gidip grelim, ruhaniler cismanilerle birlikte terennm ederler.
(46. Beyit)
Gnn on iki saatini, namaz ve ibadet iin ayryorlar.
Gzbebeklerinin yalarn, ycelerdeki tapnak kapsna serperler.
(82. Beyit)
Kimi efendisinin nnde diz kerken, uyuyup vefat eder ve dirili gnne kadar
bekler.
(88. Beyit)
Kimi Rabbn inayetinin yardmyla, kalkp namazm klm ve hayatn yitirmitir.
Kimi adaletin desteiyle, kalkm bir vgy sylemi ve intikal etmitir.
(Yirmi nc iir)
(121. Beyit)
Kendini koruyabilmen iin sahray tercih et, alk ve susuzluu da ila olarak kullan,
man bir gvence olarak gr, nk namazda g kazandryor.
(Yirmi Beinci Blm)
(1-3. Beyitler)
Efendin iin yoksul ol ve onun sevgisi uruna fakir kal.
Her gn onun iin oru tut ve kapsnda uyumadan nbet tut.
Huzurunda mezmurlar oku, ondan talepte bulun ve namaz kl.
Ayaa kalkarak nnde dur, ibadet srasnda ellerini kenetle.
Alayarak gzyalarn yanaklarna akt, nnde gsne vur.
Yaptn kusurlarna kar hasret ek, rahmet ve efkat talep et.
Gnahlarna kar yas ve hzn tut ve gnahlarnn balanmasn dile.
(Yirmi Yedinci iir)
(18.-56. Beyitler)
Eer hizmet ikiye katlanmsa, eytann birlikleri namazn araclyla vurulurlar.
Eer de sayam insanlar uyumazsa, hileciler onlara kar asla zafer kazanamazlar.
zgrlk yatmazsa, aldatmaclk da ba kaldrmaz.
Eer sresiz ibadetten g almsan, uyank g de seni korur.
Sac taraf zengin olduu srece, solcu taraf fakirdir.
Hizmet sunulduu srece, eytan ve askerleri yatmaktadr.
Eer k kendini gizlemezse, karanlk kendini ortaya karamaz.
E er de nlarm geri ekmezse, akam kanatlarm aamaz.
[Ey nsanlar sizi yaratan Rabbinize kulluk iaretinizi aa karmak iin namaznz terk etmeyiniz.]
Kaynak:
SRYAN MOR EFREM, Kilise Atalar Tarafndan Kutsal Ruh un Kaval Olarak Adlandrlan Sryani Mor Efremin
iirleri, EVREN: Gabriyel Akyz, Orjinal Eser Ad: Duboko Kadmoyo Dmimre Dkadio Mor Efrem Sryoyo Hav
Dethkani Men Abohotho Abubo Druho Kadio, T.C. KLTR VE TURZM BAKANLII KTPHANELER VE
YAYIMLAR GENEL MDRL-3353 Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl, 2012