Liber Mesuesi - Matematika 6

Matematika
Libr pr msuesin
Caroline Clissold
Linda Glithro
Cherri Moseley
Janet Rees
Anthony Cotton
Prmbajtje
4 Mbledhjet dhe zbritjet
57
Hyrje
1 Numri dhe vendvlera
4A
Mbledhja dhe zbritja e numrave treshifror
59
1A
Sistemi numerik
4B
Mbledhja dhe zbritja e parave
61
1B
Vendvlera
4C
Prdorimi i numrave negativ
63
1C
Vetit e numrave
Prmbledhim
65
Prforcojm
66
Veprimtari vlersuese
67
1D Krahasimi i numrave
1E
Prafrimi dhe rrumbullakimi
11
1F
Vargjet numerike
13
Prmbledhim
15
Prforcojm
16
Burim ndihms (Flet pune)
17
20
2 Thyesat dhe numrat dhjetor
21
5 Shumzimi dhe pjestimi

5A
69
Shumzimi i numrave dy-, tre- dhe

katrshifror
71
Pjestimi i numrave treshifror me numra

dyshifror
73
5C
Pjestimi me mbetje
75
5D
Prdorimi i vetive t shumzimit

dhe t pjestimit
77
5B
2A
Thyesat e barabarta
23
2B
Thyesat dhe numrat dhjetor
25
Prmbledhim
79
2C
Mbledhja me iftim
27
Prforcojm
80
81
2D Numrat e przier dhe thyesat m t mdha

se 1
29
2E
Raporti dhe prpjestimi
31
2F
Prqindja
33
Prmbledhim
35
Prforcojm
36
37
3 Veprimet me mend
3A
39
Strategjit e kryerjes me mend t mbledhjes

dhe t zbritjes
3B
3C
Strategjit e kryerjes me mend t shumzimit

dhe t pjestimit
43
Prdorimi i fakteve t njohura pr t gjetur fakte
t reja
3D Dyfishi dhe gjysma

3E
41
45
47
Strategjit e kryerjes me mend pr pjestimin

e nj numri dyshifror me nj numr njshifror
49
3F
Mbledhja dhe zbritja duke prafruar numrat
51
Prmbledhim
53
Prforcojm
54
55
6 Figurat dhe trupat gjeometrik
83
6A
Klasifikimi i shumkndshave
85
6B
Vetit e trupave treprmasor (3D)
87
6C
Hapja e trupave treprmasor (3D) duke i

paraqitur me figura dyprmasore (2D)
89
6D Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj

trekndshi
91
Prmbledhim
93
Prforcojm
94
95
7 Pozicioni dhe zhvendosja

7A
Leximi dhe vendosja e koordinatave
7B
Simetria dhe rrotullimi
97
99
101
Prmbledhim
103
Prforcojm
104
105
iii
Prmbajtje
8 Njsit e gjatsis, t mass dhe t vllimit
8A
Zgjedhja dhe prdorimi i njsive t

prshtatshme t matjes
109
8B
Kmbimi i njsive t matjes
111
8C
Prdorimi i mjeteve t shkallzuara matje

t sakta
113
Prmbledhim
115
Prforcojm
116
117
9 Koha
119
9A
Kmbimi i njsive t kohs
121
9B
Prdorimi i sistemit 24-orsh t kohs

dhe tabelat e orareve
123
Llogaritja e intervaleve t kohs dhe

koha zonale
125
9C
iv
107
Prmbledhim
127
Prforcojm
128
129
10 Siprfaqja dhe perimetri
131
10A Siprfaqja dhe perimetri i figurave

drejtkndore
133
10B Vlersimi i siprfaqes s figurave t

parregullta duke numruar katrort
135
10C Llogaritja e siprfaqes dhe

e perimetrit t figurave t prbra
137
Prmbledhim
139
Prforcojm
140
141
11 Prpunimi i t dhnave
143
11A Prpunimi i t dhnave
144
11B Probabiliteti
146
148
Prgjigjet e ushtrimeve
149
Veprimtarit vlersuese
161
Fjalor termash
163
Hyrje
ajo. Proceset kye n zhvillimin e kompetencave
matematikore q prbjn bazat e Matematiks
Ndrkombtare t Oksfordit jan:
Matematika Elementare
Ndrkombtare e Oksfordit
Analiza: przgjedhja e koncepteve t prshtatshme

matematikore, me qllim zgjidhjen e nj situate
problemore dhe prdorimi n mnyr t rrjedhshme i
gjuhs matematikore.
Qllimet e programit
Matematika Ndrkombtare e Oksfordit sht hartuar
pr t mbshtetur t nxnt dhe msimdhnien e
matematiks n shkollat ndrkombtare. Programi sht
shkruar duke u prqendruar si n zhvillimin e ideve
matematikore, ashtu edhe n mbshtetjen e nxnsve
pr t zhvilluar prdorimin e gjuhs s matematiks.
Interpretimi dhe vlersimi: shqyrtimi i supozimeve q

bhen me qllim zgjidhjen e problemit dhe vlersimi
nse zgjidhja sht e vlefshme.
Paraqitja: paraqitja e zgjidhjes n mnyr q t jet e
qart pr t tjert.
N qendr t ktij programi, qndron zgjidhja

e problemave. Kjo do t thot se duke ndjekur
Matematikn Ndrkombtare t Oksfordit, nxnsit do
t mund t kuptojn dhe t zbatojn t gjitha aftsit
e nevojshme matematikore pr tu br matematikan
t suksesshm. Ata do t mund t prdorin me sukses
njohurit e tyre matematikore pr t kuptuar m mir
mnyrn se si funksionon bota dhe se si organizohet
Komunikimi: mundsia pr t konsultuar zgjidhjet me

msuesit dhe bashkmoshatart dhe pr ti bindur ata
pr rezultatin.
Reflektimi: aftsia pr tiu rikthyer prsri problemit dhe
fakteve matematikore t prdorura me qllimin pr t
msuar nga ky proces.
N secilin nga krert e Matematiks Ndrkombtare t Oksfordit organizohen pes hapa t t nxnit dhe msimdhnies.
1. Diskutojm s bashku
Pozicioni
d
Diskutojm
s bashku
he zhven
Rezultate
t e t nxn
it
dosja
Lexon dhe
vendos ko
ordinatat n
Parashikon
t katr ku
ku do t nd
adrantet.
odhet nj
nj simetr
shumkn
ie, zhvend
d
osjeje ose
njrit prej
rrotullimi 90 sh pas
kulmeve t
rreth
tij.
Pozicion
i
zhvendos dhe
ja
Diskutojm
s bashk
A ndryshon
form
ky motiv gjat
A ka shum
figura
q prsriten?
Po t vizatoj
m
t ktij motivi, shenjn plus (+) n
mes
kjo do t na
ndihmo
ta kopjuar
at m leht. j pr
rrotullimit?
Kompetenc
a matemat
ikore
Dallon
figurat dyp
rmasore dh
si dhe marr
e trupat tre
dhniet me
prmasor,
s tyre.
3R]LFLRQLGKH]K
sht veprimtaria me gjith klasn n

trsi, q u paraqet nxnsve konceptin
kryesor prmes nj situate problemore
me prgjigje t hapura dhe t bazuar
mbi diskutime. N kt pik, prezantohet
fjalori ky dhe msuesi mund ta prdor
kt veprimtari pr t kuptuar piknisjet
e ndryshme t nxnsve pr konceptet
matematikore t ktij kreu.
Libri i nxn
sit, faqja
121
Przgjedhje
nga revistat
ilustrojn
dhe gazet
simetrin.
at me pamj
e q
Aparat fot
ografik dig
jital
Hyrje
98
YHQGRVMD
Burimet
far lloj simetri

e
ka n kt
motiv?
Cilat koordin
ata
jan t parat?
far shkalle
do t prdor
im?
121
Veprimta
ria kryeso
re
Ndrsa pu
nojn n
ifte, udh
nj shembu
zojini nxn
ll t nj mo
sit, t
tivi figurash
N vend t
saj mund t
ku prdoret gjejn
gjejn shem
simetria.
q prdorin
buj fotosh
simetrin
me motive
(qoft mo
arkitekturor
tive natyrore
e rreth shko
, ashtu edhe
lls).
Thuajuni if
teve t p
rdorin kto
afishe, ku
motive p
t
r t krijua
rubrikn Sh shpjegohen fjalt ky
r
e, t ren
ikim i prgj
ditura n
ithshm.
Secili grup
duhet t sh
oh pamjet
Krkojuni
t p
n librin e
nxnsit.
q t mund rpiqen ta prshkruajn
figurn sa
en. Ata du
het t imag
m qart
bised telefo
jinojn se
nike me dik
po bjn nj
shohin, po
, pamjen
r q duan
t'i bjn nj e t cilit nuk mund
ta
kopje t sak
Mund t du
t.
he
pr ti ndihm t t prdorni kutin
e fjalorit
uar nxnsi
n drras
kapitulli jan
t me gjuh
n. Fjalt ky
:
e t ktij
Prforcim
i i t nxn
origjina
it
koordinatat
iftet duhe
t ti ndajn
simetria
kuadrant
afishet e tyr
njrn afish
simetria n
e me klasn
e pr ta sh
lidhje bosht
. Zgjidhni
faq
mu
ur
nd ta prdo
prgjat ka
et e simetris
me nj dre
jtz
pit
rin kt afi
kulmi
plotsuar
she dhe ide ullit. Nxnsit
fjalorin n
kulmet
t e tyre
librin e nxn
paralel
pr t
sit.
pingul
knd i ngush
Veprimta
t
knd i gjer
ri shtes
knd m i ma
dh se
Nxnsit mu
boshti i sim
180 0
nd t gjejn
etris pa
sqyro
n vendet
ngjashmri
rrotullo
e tyre t ku
motivesh
pasqyrim
lteve fetare
n shtpi,
vizitojn.
rrotullim
ose n vend
zhvendos
e t tjera q
zhvendosje
n drejtim
shndrrim
orar
Komunikim
n drejtim
i matemat
kundrorar
ikor
Ndrsa nx
Njri grup
nsit ud
duhet t'i lex
hzohen
oj kto pa
shnoni t
udhzimet,
n veprimt
ra klass. Nd
gjitha fjalt
prpiquni
arin hyrs
rsa lexojn
ta rikrijoni
kye q p
Prfshini t
e,
imazhin n
rdorin n
gjitha fjalt
minitabel
minitabel
q jan ren
.
.
ditur m sip
r.
Hyrje
sat m t
ier dhe thye
rz
p
e
t
ra
m
Nu
mdha se 1
2D
2D Numrat
e przier dhe
1
t mdha se
thyesat m
Zbulojm
2. Zbulojm
Kjo veprimtari zhvillohet n mnyr
individuale ose me grupe t vogla
nxnsish. Ky hulumtim i prezanton
nxnsit me aftsit dhe konceptet baz t
do kreu.
Zbulojm
t nxnit
Rezultatet e
prapa
t vendosen
klass dhe
t q
nga nj prpara
tyre. Nxnsi
q t vijn nj
se.
pozicionin e
dhjet nxns
karrigen prkat
ta ndryshojn
Msuesi fton
q sht mbi
Ata nuk mund
okollatn
tri karrigeve.
secils prej
karrigeve ndajn
sa m t drejt?
secils prej
n mnyr
okollatn
ndodhen prapa
pr ta ndar
qndrojn ata,
posht:
Ku duhet t
m
tuaj
i zgjidhjen
ose shkruan
Vizatoni
dhe emrues
rues t njjt __
7
3 me __
.
thyesat me em
Krahason
8
shembull: 4
1
pr
in,
1
jetr
ri-t
nj
;
shumfish t
mbull: mes 100 10
esave, pr she
thy
e
azin
Njeh bar
1
t
dhe 2 .
n nj numr
madhe se 1
thyes m t
1.
Kthen nj
17
__
2__
mbull: 8 n 8
, pr
sht
thje
przier, pr she
t
form m
esat n nj
Kthen thy
2 = 1.
shembull: 4 2
re
matematiko
Kompetenca
t
t
caktuar pr
nj metod
nyr jep
pse zgjodhi
Shpjegon
on q kjo m
aritje dhe treg
kryer nj llog
rmacion t ri
rezultat.
nxjerr nj info
rrjedh nj
cioni ekzistues,
Nga informa
e informacionit
nga nj pjes
se
ton
kup
dhe
r.
j
tjet
si ti parashtro
informacion
dhe mson
blemat me fjal
Zgjidh pro
ato.
36
ili t
mnyr q sec
problems, n
m e drejt e
abart.
pjes t bar
Prforcimi i
tes
Veprimtari sh
it, faqe 36
Libri i nxns
ta secila.
Tri karrige
nga gjasht paf
okollate, me
i
kut
Gjasht
primtaria kr
Hyrja dhe ve
sim
N kt m
kryesore.
yesore
lizohet duke
mund t rea
e ngjashme
fasulesh mbi
Nj veprimtari
m ose kokrra
se
ra t ndrysh
ri pas tjetrit
nj
it
ns
vendosur num
. Pyesni nx
leve sipas
ss
kla
fasu
e
e
at
tavolin
ndani kokrrat
taj
Pas
n.
ule
ku duan t
msiprm.
shembullit t
rimtarin
hyrja me vep
kombinohet
klass.
rige prpara
i n
Vendosni tri kar
n e par, dy kut
te n karrige
olla
ok
i
kut
Vendosni nj
fundit.
dhe tri, n t
karrigen tjetr
klass.
dalin prpara
Dhjet nxns
ve. Me t
prapa karrige
ojn
vij t drejt
n
d
ven
nd t ndrysh
Ata zn
nsit nuk mu
nx
,
rige
kar
zgjedhur nj
ojn
m vend.
pun
et t
s, nxnsit duh t zgjidhja
t veprimtari
se cila sh
Pas mbarimit
prfundimin
err
nxj
t
n grupe pr
6C
3. Eksplorojm
t nxnit
r t
me pjesn tjet
zgjidhjen e tij
pet diskuton
ndonj vizatim
Njri nga gru
q t prfshijn
it
ns
.
nx
jen
oni
zgjidh
klass. Udhz
pr t gjetur
q kan br
apo llogaritjet
Burimet
marr nj
r
matematiko
Komunikimi
e
ojn zgjidhjet
nsit t diskut
e tyre. Kjo
ishme q nx
jegojn idet
sht e rnds
. Ftoni
tjer dhe t shp
e
ore
it
atik
ns
tem
nx
tyre me
in gjuhn ma
q
sin t prdor
do ndryshim
u jep mund
entojn mbi
.
a q t kom
zgjidhjes t tyre
grupet e tjer
s paraqitur dhe
jes
idh
zgj
is
vrejn mid
s:
nie
simdh
kye gjat m
Prdorni fjalt
r (far lloj
numr i przie
madhe se 1,
thyes m e
?)
kjo
t
sh
ese
thy
gjashta
e treta, nj e
gjysma, nj
e njvlershme?)
a sht thyesa
(Cil
r
eto
dhj
numr
+DSMDHWUXSDYHWUHSs
UPDVRUs'GXNH
LSDUDTLWXUPHJXUD
G\SsUPDVRUH'
Eksplorojm
6C Hapja e trupave
(3D) nprmjet figurave
(2D)
Eksplorojm
Katr kubet mund t'i
bashkoni n
mnyra nga m t ndryshmet.
Rezultatet e t nxnit
Kjo veprimtari i lejon nxnsit

t praktikojn aftsit q ata
kan msuar gjat veprimtaris
Zbulojm.
Kt bashkim mund
ta vizatoni n
nj letr me pika, si n
figur.
Pr shembull:
Dallon dhe paraqet me dy

prmasa trupa treprmaso
r,
duke prfshir figurat e
hapura.
Pamja ansore
sht:
Pamja ballore sht:
Pamja nga sipr sht:
Kompetenca matematiko
re
Prdorni pes kube

dhe realizoni tri
modele t ndryshme
bashkimi.
Plotsoni tabeln
m posht.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Burimet
Libri i nxnsit, faqet 113-1

14
Kube q lidhen me njritjetrin
Kuti e madhe
Flet me pika
Flet me katrore
Hyrje
Dy nxns dalin para klass
. Njri nxns bn nj mode
l
me pes kube q bashk
ohen me njri-tjetrin. E
vendos
n kutin e madhe, q
t mos e shohin nxn
sit e tjer.
I krkojm nxnsit t
jap udhzimet e duhu
ra me
qllim q shoku i tij t
bj nj model saktsisht
si i
tij. Kjo duhet t prfsh
ij edhe prkthim n
ngjyra. E
prsrisim veprimtarin
tri her me nxns t ndrys
hm.
Prdorim modelin e fundi
t pr t vizatuar n drra
s nj
pamje ballore, pastaj nj
pamje ansore dhe n
fund nj
pamje nga lart. I shkru
ajm kto terma n drra
s. Pr
mbshtetje, nxnsit mund
t bjn kopje t mode
leve,
q ti shohin qart edhe
vet t tria pamjet.
Pamja nga sipr
Modeli 1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)LJXUDWGKHWUXSDWJMHRPHWULNs
Dallon figurat dyprmaso

re dhe trupat treprmaso
re
si dhe marrdhniet mes
tyre, p.sh. prerja me plan
e nj
kuboidi sht drejtknds
h.
Pamja ballore
Pamja ansore
113
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdo
rin fletn me pika pr t
skicuar
nj gam t gjer trupa
sh me tre prmasa.
Komunikimi matematiko
r
Veprimtaria hyrse krko
n nj nivel t lart aftsi
sh
gjuhsore. Mund tju duhe
t t modeloni prdorimin
e
fjalorit t prshtatshm,
pr shembull:
Topi sht ............. ant
s.
pran
sipr
Veprimtaria kryesore
Nxnsit punojn n
ifte pr veprimtarin
n librin
e nxnsit pr t nxitur
diskutime mes tyre. Nxn
sve
mund tiu duhet ndihm
shtes pr t realizuar
skicimet
aksonometrike. Prdo
rni mbshtetjen e shoku
-shokut
pr kt.
vi
n t majt t
Prforcimi i t nxnit
90
Nj prej ifteve del para

klass dhe vizaton planim
etrin
nga lart pr nj prej trupa
ve t tyre. Pyesni nxns
e tjer: A
mjafton ky informacion pr
t krijuar modelin prej tij?
Pastaj
krkojini iftit t vizatoj
pamjen ballore. Nxnsit
e tjer
nse sht e nevojshme
, i bjn ndryshime mode
leve
t tyre. N fund, krko
juni ifteve t vizatojn
pamjen
ansore. Pyesni nxnsit
e tjer: A sht modeli
juaj nj
kopje e sakt? Nse e
shihni t nevojshme prs
riteni
veprimtarin.
n t djatht t
posht
29
Hyrje
Thyesat dhe
numrat
dhjetor
Prforcojm
2 Thyesat dhe
numrat dhjeto
r
Prforcojm
Shkruani ose
vizatoni thyesat
ose prqindje
Prisni kutit
t n kutit bosh.
si etiketa.
Prdorni etiketat
pr t luajtur
me shokun/shoqen
tuaj lojn e t
mbajturit
Rezultatet e t
nxnit
4. Prmbledhim
dhe prforcojm
im
Prfytyroni
sikur jeni
im
h
Prmbled
shits. N
dyqan keni
50%
4
_
5
0,75
80%
0,7
3
_
5
artikujt e
0,5
3
_
4
70%
44
mposhtm
e
Kostoja
artikullit
mimi i
shitjes
Artikulli
mend.
60%

Nga informacion
i ekzistues, nxje
rr nj informacion
dhe kupton se
t ri
nga nj pjes e
informacionit rrje
informacion tjet
dh nj
r.
dhjetor
rat
Parashtron, vler
dhe num
2 Thyesat
son dhe
ripunon hipoteza
dhe argumen
t, shpjegon
ton metodat,
arsyeton stra
rezultatet ose pr
tegjit,
fundimet me goj
.
Prmbledh

75%
Kompetenca ma
m tematikore
hjetor
numrat d
e
h
d
t
a
s
Thye
0,8
400 lek
000 lek
luajtur lojn e
kujtesss n ifte
, duke krahasu
me numrat dhje
ar thyesat
tor
t njvlershm
diagramin.
, prqindjjet apo
Libri i nxnsit,
faqe
44
it
n
nx
t
e
e
Let
t
mrr av
A4 pr t krijuar
e nu
dh
e
Rezultate
gru
av
pe t reja skedash
a t figur
Prforcimi i t
t thjesht
nx
x
n
nit
prqindje
Gjen
e rja dh
sheje dhHy
e veprimtaria
Secili prej nxns
natyror.
do qind
t
kry
ve t shkkrua
s
eso
re
ruajj se far ka
jen si pje
kap
ind
itull
Nxir
msuar nga ky
rq
duk
rni
p
e prdorur kto
letrat A4 dhe
1
Kupton
to fillime fjalish:
je.
ndajini n 28
t formuar sked
1 1 ;1 ; 1 ;
drejtkndsha
n prqind
;
Un 43kuptova q..
a. Secili ift nx
pr
100
.
nsish duhet
dhe t krijoj
shpreh 2 4 3 10
ti
pres
pe me skeda
atikore kujtese. Nxnsgru
pr t luajtur
Un msova se...
nj loj
nca matem
hijnit mund t prdorin
ose at prfsdos
shembuj nga
Kompete
in t krijojn
jeshta t cil t ven
libri
Un do t doja
e.
skedat e tyre.
fjal t th
ev
im
me
pr
t msoja m shu
a
dor
m
e
in
lem
Nx
kat
nsit t
r prfaqsues (nj
prob
m pr...
gjen uljet njv
ll:
Zgjidh
bu
thye
em
s, numrin dhje
lershm, prqind
Un nuk jam i
, pr sh
tor t
sigurt pr...
jen e njvlershm
prqindjen
me kuti q treg
e dhe nj diag
on thyesn si nj
ram
Ndoshta, disa
zon t sh
japim kt shemb
s
pre
te
ri ngjyrosur). Po
ull:
naj nxnsve mund t ken nev
thon me t dh
Veprimta
t lart fjalit pr
Burimet
oj ti
oj
nd t gjejn zrfs
n
para se ti shkruaj
nsit mu alternat
ti p
tjetrhijsht q
faqe 43
n. Nj
itshme, nx
ne dhe iv
ju ti shk
nxnsit,
hkru
a, dyqan
ruan
n e prd
Libri i
anii fjalit n dr
lam
jet
qof
re
t
rek
N
,
se
so
kjo
sje
ras
r ,
mnyr i ndihmo
krye
fletpalo
ria
a,
ta
on
ist
n
men
ata
im
rev
je.
n
dim
n
artikulimin
it.
ind
vepr
mi e
4
a me prq
Hyrje dhe
itini
n problem
tr ve5ta. Nx
0,8
me nga ka
um
e
sh
or
up
ik
gr
m
at Veprimtari
n
sa
t punojn oblemat. Shmangni
sht l
n
imi matem
Nxnsit
pr
orni fjaes
jn problem
Komunik
ojn vet
sve, prd
i t rilexo
t tu
nxn
et e Nx
ti interpret
eve. Nxitin r u duhet. Duhe
nsit mund ta mar
r prezantim
n e grup
et
etu
fa
qje
rin lojn n sht
ht
tim
se
he
s
an
h
mb
ez
ojn
ud
tp
t afrmit e tyre
pii pr t luajtur
ar pr
Pr t
q t kupt
.
m
me
t planifiku
kye, si:
rgatiten
n mnyr
shme pr
dhe fraza
timet t p
t mjaftue
q prezan
e
%
hm
lini koh
je,
sis
e rnd
d, prqind
Ko
ht
qin
mu
r
s
nik
p
e.
im
i matematikor
e tyr
sht..........
80%
barabart
sa mir.
Fillihtmet
Thyesa e
s .......e...fjalive jan nj mbsh
36 it
vlershmprdoret.
tetje e gjuhs
n
jetor i nj
Ju
nx
q do t
mu
dh
t
nd
ri
i
ti dgjoni t gjith
i
um
N
t prdorura n
a fjal
paraqisin
altt ky t fjalo
Prforcim
kt msim si mb
ri
rit
t, duhet t
gjith
shtetje.
ri pas tjetri
ezantimit,
sish, nj
pr
n
t
nx
d
t
e
fun
dhe
Tri grup
nsit t pr
s. NNx
gtar
tredor
in kom
e problem
ktet e tyre t
r plet
sikur jan
p
zgjidhjen
ra
ojn
sked
mi
tyr
ave pr t
t prfy
t m t
t
nxnsit
zgjidhje
gime sa m
se cilat jan it q t japin shpje
e mir?
vendosin
ns
jidhja m
Nxitini nx
kjo sht zg
se
i
on
problem.
nd
ni: Pse me
qarta. Pyes
Burimet
Bluza
Pantallona
shkur tra
500 lek
200 lek
200 lek
900 lek
Xhinse
600 lek
300 lek
Sandale
Gjat vers,
do t ulni
mimin e
artikujve
:
si m posht
ll me 0%.
Njrin artiku
ll me 5%.
Njrin artiku
n.
nj t katrt
shtme:
mimi.
s s mpo
ll me gjysm
j sipas tabel
Njrin artiku
kta artiku
e shitjes
r, keni shitur
Prqindja
Vitin e kalua
40
Artikulli
ll me
Njrin artiku
30
Bluza
t shkur
tra
20
0
Xhinse
Sandale
t
ve t vitit
100
kaluar
Totali i shitje
do t'ia ulni
mimin
me
Un ula
prqindjeje
Me far
ll?
ku
secilit artiku
n klas
prezantim
tisni nj
tuaj:
Prga
vendimin
arsyetoni
me
artikullin
Un ula
%, sepse
8
Qarkoni
Veprim
tar
PUDWGKMHWRUs
Pantallona
7K\HVDWGKHQX
Kto veprimtari jan t

paracaktuara pr tu kryer
nga grupe t vogla. Nxnsit
do t prparojn duke
prmbledhur dhe prforcuar
aftsit q kan msuar
n kreun prkats me
synim zgjidhjen e situatave
problemore.
Njeh dhe prdor

barazimin mid
is numrave dhje
dhe thyesave.
tor
Kupton prqind
jen si pjes e
do
qindsheje
j dhe
shp
pre
reh
h 1 ; 1 ; 1; 1 1
2 4 3 10 ;100 n prqindje.
artikullin
%, sepse
me
Un ula
artikullin
%, sepse
me
Un ula
artikullin
%, sepse
i vlers
35
uese
prgjigje
n e sakt
pr usht
1. Ciln
rimet 1 de
nga dy
ri n 5.
njsit m
matur m
atse m
asn e nj
und t p
qese kr
rdorim p
ipe?
r t
5 Nj ku
ti me lng
frutash p
vllim m
rm
und ta sh
kruash ed ban 1,25 litra. K
t
he si:
a) g dhe
mg
c) l dhe
cl
se
5. Veprimtari vlersuese
N secilin nga krert ka nj vlersim t
thjesht q msuesi mund ta prdor
me nxnsin. Kjo veprimtari sht
nj kombinim i pyetjeve me zgjedhje
t shumfishta dhe i prgjigjeve t
shkurtra. Faza e veprimtaris vlersuese
prezantohet q nga klasa e tret.
b) kg dh
eg
d) cl dhe
2 Pr t
ml
kthyer 3,5
7 m n ce
a) shum
nt
imentra
zuar m
duhet:
e 100 b)
c) shum
pjestua
zuar m
r me 100
e 10 d)
pjestua
r me 10
3 Nj k
nae ln
g prmba
me:
n 330 m
l. Kjo mas
sht e
njjta
a) 3,3 lit
ra
c) 0,033
litra
a) 1 250
ml
c) 1 litra
6 Nj ku
ti
prmba
n pes pa
ko m t
vogla.
b) 0,33 lit
ra
d) 33 litra
4 N nj
ashens
or shkruh
maksim
et se m
umi
qndrojn 400 kg. Prafrsi und t mbaj
n kt
sh
ashensor t, sa miq tuaj m
und t
?
Masa n
total e ku
tis sht
Njra ng
4,85 kg
a pakot
.
peshon
Plotson
137 g.
i tabeln
e mpos
e munds
ht
hme t pa
me pr t
ko
treguar
ve
Shkruani
t tjera.
masat
se far
mund t
prmba
Masa
j secila
pako.
137 g
a) 5
c) 15
b) 125 m
l
d) 12 cl
Prmba
jtja e m
undshm
vii
b) 10
d) 20
matiks s
Programi mbulon Kornizn Kurrikulare t Matematiks
Kembrixhit n nj sr krersh q mund t msohen
ohen sipas nj
rendi t caktuar, n mnyr q t plotsojn m mir nevojat e
msuesit dhe t nxnsve t tij.
117
viii
Kreu 1
Numri dhe vendvlera
Shikim i prgjithshm
Fjal kye
Ideja kryesore
Dy idet kryesore t ktij kapitulli jan: vendvlera dhe
njohja e zgjerimi i kuptimit t vargut t numrave. N
sistemin e numrave dhjetor, vlera e nj shifre varet nga
vendi ose pozicioni i saj n nj numr. sht e rndsishme
t theksohet q secila prej shifrave t nj numri ka vler
10 her m t madhe se shifra q ndodhet n t djatht
t tij.
dhjet mij, njqind mij, nj milion, numr katrshifror

faktor
shumfish
numr i thjesht
faktor i thjesht
numr i prbr
shumfish i prbashkt
Paraqitja e qart e sistemit numrik i ndihmon nxnsit t

kuptojn renditjen e numrave njri pas tjetrit. Prdorimi
i 100 katrorve, i boshtit numerik (me shifra dhe bosh), u
jep mundsi nxnsve t shnojn dhe t prshkruajn
vargun dhe vetit e numrave.
> m e madhe se, m shum se,

< m i vogl se, m pak se
m e madhe ose e barabart me
m e vogl ose e barabart me
Keqkuptime t mundshme
Nxnsit mund t thon q duke shumzuar me 10,
shtohet nj zero. Kjo strategji jep prgjigje t sakt pr
shumzimin e numrave natyror (pr shembull.
257 10 = 2 570). Megjithat, pr shumzimin e
numrave dhjetor, kjo strategji jep prgjigje t pasakta
(pr shembull: 24,31 100 24,3100). N kt kapitull,
veprimtarit u tregojn nxnsve q, kur shumzojn ose
pjestojn me 10 ose 100, shifra ndryshon vendvlern.
Pr t realizuar veprimtarit numroj prpara dhe
numroj mbrapsht, nxnsit duhet t llogarisin t gjitha
zerot q jan mbrapa. Ata mund t mendojn se nj
numr m i madh, nuk mund t zbritet nga nj numr
m i vogl. Pr shembull, ata mund t mendojn se 25
75 nuk bhet, por n fakt veprimi sht 25 75 = 50.
sht e rndsishme q t prdoret nj bosht numerik
me numra negativ pr t realizuar kto veprimtari.
gjysmrruge, midis
parashikoj (vlersoj)
afrsisht e njjt me
afrsisht e barabart me
pak m shum, pak m pak
rrumbullakos n shifrn m t afrt
varg
shpreh
parashikoj
kusht
vazhdoni vargun
parashikoni numrin e ardhshm n varg
rregullat pr vargun
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Sistemi numerik
Cila sht origjina historike e sistemit numerik q prdorim sot?
Vendvlera
far prfaqson secila shifr n t gjith numrat deri n nj milion?

far prfaqson secila shifr n pozicionin e par dhe t dyt pas presjes tek numrat dhjetor?
far ndodh kur shumzojm ose pjestojm numrat me 10, 100 dhe 1000?
Vetit e numrave
Si mund t gjej faktort e numrave dyshifror?

Si mund t gjej shumfishat e prbashkt?
Cilt jan numrat e thjesht?
Si mund t tregoj m i madh se dhe m i vogl se me an t shenjave matematikore?
Prafrimi dhe
rrumbullakimi
Si mund t rrumbullakosim nj numr n dhjetshen, qindshen apo mijshen m t afrt?

Si mund t gjejm, n nj bosht numerik bosh, numra katrshifror (0 - 10000)?
Vargjet numerike
Si mund t njohim vargun e numrave?

Si mund ta vazhdojm vargun e numrave?
Numri dhe vendvlera
Diskutojm s bashku
Numri dhe
vendvlera
Diskutojm s bashku
Kupton far prfaqson secila shifr n t gjith

numrat deri n nj milion.
Krijon dhe arsyeton prafrimet dhe rrumbullakimet e

numrave t mdhenj.
Sa kokrra qiqra duhen pr t mbushur t gjith klasn?
Sa kokrra qiqra mund

t mbaj kjo kuti?
Sa e madhe
sht klasa?
Kompetenca matematikore
Zgjedh strategji t prshtatshme dhe efikase t

veprimeve me mend ose me shkrim pr t realizuar
nj veprim (mbledhje, zbritje, shumzim ose
pjestim).
Shpjegon pse zgjedh nj metod t caktuar pr t

realizuar nj veprim dhe argumenton q kjo metod
jep rezultat.
Prdor sistemin e matjeve n jetn e prditshme.
Burimet
Libri i nxnsit faqe 1
Vizore dhe metr shirit
Kuti me kuboid t madhsive t ndryshme
Qiqra, fasule ose fruta t tjera t ngjashme
Makin llogaritse
Hyrje
Pyesni nxnsit: Sa koh do tju duhej pr t numruar deri
n nj milion?
Disa nxns do t parashikojn se mund t numrojn
nj numr n nj sekond. Pra, do tju duhen nj milion
sekonda, q i takojn njmbdhjet dit dhe disa or. Pr
t sfiduar kt parashikim, pyesni: Sa koh do tju duhet
pr t thn nj numr si 876 426 me z t lart? Nxnsit
duhet t kuptojn se far prfaqsojn shifrat n nj
numr gjashtshifror.
Pyesni nxnsit: Sa kokrra qiqra duhen pr t mbushur t

gjith klasn? Pas parashikimit t tyre, pyetini: Si do ta
llogarisnit kt? Jepuni koh nxnsve q t ndahen n
grupe dhe t fillojn ta zgjidhin kt problem. Problemn
mund ta thjeshtoni duke prdorur nj kuti t vogl dhe
ti pyesni: Sa kokrra qiqra duhen pr t mbushur plot kt
kuti? M pas, bni pyetjen tjetr: Sa kuti do t duheshin
pr t mbushur plot nj metr kub? Ksisoj, pr t zgjidhur
problemn, llogarisni vllimin e klass n metra kub.
Ka miliona.
1
sht e pamundur, jan
shum pr ti numruar.
Prforcimi i t nxnit
Udhzoni nxnsit: Diskutoni prgjigjen tuaj me t gjith
klasn.
Secili grup duhet tu tregoj grupeve t tjera dy gjra
q ata plqejn nga zgjidhja (Ne plqyem...) dhe nj
mnyr pr zgjidhjen e problemave n veprimtarit e
ardhshme (N t ardhmen ju mund...).
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t punojn me veprimtari t tjera me
numra t mdhenj. Pr shembull: Sa koh do tu duhet
nxnsve t futen n stadium? Sa koh do tju duhej juve
pr t shkuar nga shkolla deri n kryeqytet (apo n nj qytet
fqinj)?
Komunikimi matematikor
Dgjoni si i thon nxnsit numrat e mdhenj. Nxitini
t thon fillimisht numrin e plot dhe pastaj seciln
shifr m vete. Pr shembull: 876 426 sht tetqind e
shtatdhjet e gjasht mij e katrqind e njzet e gjasht
jo tet shtat gjasht katr dy gjasht. Jepni modele t
ngjashme pr t diskutuar me nxnsit.
1A
Sistemi numerik
1A Sistemi numerik
Zbulojm
Zbulojm
Plotsoni kt tabel duke prdorur shkrimin prkats.
Nse njihni shkrime t tjera, plotsoni kolonn e fundit.
indo-arabik
(evropian)
arab
bengal
kantonez
37
Njeh origjinn historike t sistemit numerik dhe fillon

t kuptoj si sht zhvilluar ai.
58
Di far prfaqson secila shifr n t gjith numrat

deri n nj milion.
43
Nga informacioni ekzistues, nxjerr nj informacion t ri

dhe kupton se nga nj pjes e informacionit rrjedh nj
informacion tjetr.
1.
4.
2.
5.
3.
6.
Prdor arsyetimin logjik pr t kuptuar dhe zgjidhur

problemat me numra dhe gjegjza matematikore.
Burimet
Libri i nxnsit, faqe 2
100 katror me shkrime t ndryshme (shih flett pr

tu fotokopjuar n faqet 17-19). Pritini ato n 6 pjes
pr t formuar nj loj-gjegjz. Ju duhen disa t
tilla n mnyr q do nxns t ket nj pjes. Secili
katror duhet t kopjohet n ngjyra t ndryshme n
mnyr q nxnsit t mund t gjejn t tjert n
grupet e tyre.
M posht, shkruani gjasht veprime t ndryshme, duke prdorur shkrime t cilat nuk i
prdorni zakonisht. Duhet t prfshini tri veprime me mbledhje dhe tri veprime me zbritje.
Minitabela
Hyrje
Jepini secilit nxns nj pjes t lojs-gjegjz. Ata duhet
t formojn grupe me nga gjasht vet q t plotsohet
e gjith loja-gjegjz. Krkojuni nxnsve t shohin me
kujdes 100 katrort. Ata duhet t diskutojn se far vn
re. Cilt numra njohin? Si mund t prdorin t dhnat e
100 katrorve pr t prkthyer numrat? Pyetini nxnsit
nse din t numrojn n ndonj gjuh tjetr? N
qoft se din, shfrytzojeni kt mundsi pr t msuar
nxnsit e tjer t klass t numrojn deri n 20, duke u
krkuar nxnsve q din t numrojn t dalin n krye.
Theksoni se sistemi i numrimit Indo-Arabik u zhvillua
nga matematikani Persian Al-Khuarezmi rreth vitit 825 pas
Krishtit, bazuar n nj sistem t mparshm t prpunuar
nga matematikant indian.
Bazuar n lojn e Hyrjes, nxnsit duhet t punojn
n ifte pr t plotsuar tabelat. N qoft se nxnsit
njohin fjalt pr numrat n ndonj gjuh tjetr, nxitini t
numrojn me z t lart.
N qoft se njihni ndonj gjuh tjetr, ndihmojini nxnsit

t plotsojn kolonn e fundit.
iftet vendosin me radh pr t kryer veprimet me
shokun/shoqen. Kjo duhet shkruar n nj prej shkrimeve
q nxnsit nuk e njohin.
Prforcimi i t nxnit
Ftoni disa nxns t vijn prpara klass dhe t shkruajn
nj nga llogaritjet e tyre n drras. Shokt me t cilt
kan punuar n ift duhet t shkruajn prgjigjet n
shkrimin e duhur n minitabelat e tyre. Nxnsit q kan
dal prpara klass duhet t kontrollojn prgjigjet. Kt
prsriteni disa her duke prdorur shkrime t ndryshme.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund tu msojn prindrve t tyre shkrimet me
t cilat kan punuar dhe t formulojn pyetje q duhet ti
zgjidhin ata.
Ndrsa nxnsit plotsojn lojn-gjegjz, krkojuni
t shpjegojn idet e tyre. Prqendrohuni tek gjuha dhe
vendvlerat duke par pr qindshet, dhjetshet dhe
njshet. Ndihmojini nxnsit n prdorimin e fjalve
dhe numrave n t shkruar.
1A
Sistemi numerik
1A Sistemi numerik
Eksplorojm
Njeh origjinn historike t sistemit numerik dhe fillon

t kuptoj si sht zhvilluar ai.
Di far prfaqson secila shifr n t gjith numrat

deri n nj milion.
Eksplorojm
Prfytyroni sikur po vizitoni nj planet t banuar nga
jashttoksort, si n figur. Krijoni nj sistem numrash q
mendoni se mund ta prdorin ata. Krijoni fjal pr numrat
120 dhe simbole pr numrat 1100.
Plotsoni tabeln m posht me sistemin e numrave
q keni krijuar.
Nj
Dy
Njmb-
Dymb-
dhjet
dhjet
Tre
Katr
Pes
Gjasht
Shtat
Tet
Nnt
Tremb- Katrmb- Pesmb- Gjashtmb- Shtatmb- Tetmb- Nntmbdhjet
dhjet
dhjet
dhjet
dhjet
dhjet
dhjet
Dhjet
Njzet
Nga informacioni ekzistues, nxjerr nj informacion t

ri dhe kupton se nga nj pjes e informacionit rrjedh
nj informacion tjetr.
Burimet
100 katror me shkrime t ndryshme pr ti prdorur

si ide
Minitabela
Hyrje
Nxnsit, t ndar n ifte, t shohin imazhet n librin
e nxnsit. Krkojuni t diskutojn se si mund t jet
zhvilluar nj sistem numrimi nga jashttoksort. Ata
mund t mendojn pr nj sistem me baz 3 ose me baz
4. Ose mbase me baz 6 apo me baz 8. Kjo do t thot
q jashttoksort me tre gishta mund t numrojn
deri n gjasht dhe ather filloni me dhjetshet.
Pranoni dolloj prgjigjeje t tyren. Nxnsit duhet t
zhvillojn idet e tyre krijuese. Duke krijuar nj sistem
t ri numrimi, i ndihmoni nxnsit t kuptojn qart
strukturn e sistemit numerik.
Bazuar n skemn e Hyrjes, nxnsit t punojn n
ifte pr t shpikur sistemin e tyre t numrimit dhe ta
plotsojn kt n librin e nxnsit. Nxitini nxnsit t
zhvillojn modele si me fjal, edhe me simbole duke
prdorur modele ekzistuese n gjuht q mund t njohin.
Prforcimi i t nxnit
Krkojini njrit nxns t secilit ift t bj pyetje pr
shokun/shoqen e vet duke prdorur kto simbole.
Prsriteni kt, kur nxnsit shkmbejn rolet. Zgjidhni
nj nga iftet q ti msoj pjess tjetr t klass sistemin
e shpikur. Zgjidhni nj ift, i cili ka zhvilluar n mnyr t
qart si fjalt, ashtu edhe simbolet.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund tu msojn prindrve t tyre shkrimet q
kan shpikur dhe t bjn pyetje pr ta.
Pasi nxnsit shpikin sistemin e tyre t numrimit,
prqendrohuni tek gjuha dhe vendvlerat duke krkuar
pr qindshet, dhjetshet dhe njshet. Ndihmojini
nxnsit t prdorin fjal shqip pr simbolet q ata kan
shpikur.
1B
Vendvlera
1B Vendvlera
Zbulojm
Zbulojm
Loja me vendvlerat
Milionat Qindmijshet Dhjetmijshet
Mijshet
Qindshet
Dhjetshet
Njshet
Kupton se far prfaqson secila shifr deri n nj

milion.
Di se far prfaqson secila shifr n pozicionin e

par dhe t dyt pas presjes tek numrat dhjetor.
Zgjidhni nj letr.
Numri m i vogl i formuar ishte
Shkruani shifrn e letrs s zgjedhur n

njrn kuti t tabels (nuk mund ta
ndryshoni m gjat lojs).
Prdor listat ose tabelat pr t zgjidhur problemat n
mnyr sistematike.
Numri m i vogl q mund t formohet

me kto shifra sht
Nga numrat e formuar, m afr numrit 5

milion ishte
Vreni n vend letrn.

Zgjidhni nj letr tjetr.
Numri m i madh q mund t formohet

me kto shifra sht
Shkruani shifrn prkatse n nj nga

kutit e tabels.
Prsriteni kt veprim derisa t

plotsohen t gjitha kutit.
Tani plotsoni me fjal krkesat
vijuese.
Numri m i madh i formuar ishte
Numri m afr numrit 5 milion q mund t

formohet me kto shifra sht
Nga numrat e formuar, m afr numrit 8

milion ishte
Numri m afr numrit 8 milion q mund t

formohet me kto shifra sht
Burimet
Libri i nxnsit, faqe 4-5
Letra me shifrat nga 0 n 9
Minitabela
Hyrje
Shtat nxns t vijn prpara klass. Secili prej tyre
t zgjedh nj letr A4 me nj shifr sipr. Krkojuni
nxnsve t formojn nj vij t drejt prpara nxnsve
t tjer t klass. Ata duhet t vendosen tek kjo vij nj
e nga nj pr t formuar numra me shifra t ndryshme.
Pyesni pjesn tjetr t klass: Cili numr sht ky? (Ose
mund t pyesni nxnsit n mnyr individuale.)
Pr shembull:
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t prdorin minitabelat. Kshillojini: Shkruani
numrat e mposhtm n minitabelat tuaja. Lexoni
nj e nga nj serit e numrave pes-, gjasht- dhe
shtatshifror. Jepuni nxnsve pes sekonda koh pr
t shkruar numrat. Pastaj u thoni: M tregoni numrat q
keni shkruar. Kjo ju ndihmon t vlersoni t kuptuarit
individual. Prfshini disa numra me zero n pozicione t
ndryshme, pr shembull: treqind e dy mij e njqind e
shtat(302 107). Prsriteni kt pr disa numra me dy
shifra pas presjes dhjetore.
Veprimtari shtes
Nj nxns me numrin 7 klasa thot shtat

Dy nxns me numrat 3 dhe 7 klasa thot tridhjet e
shtat
Tre nxns me numrat 5, 3 dhe 7 klasa thot pesqind
e tridhjet e shtat
Mund tju jepni nxnsve disa gazeta dhe revista dhe tu

thoni: Gjeni shembuj t numrave t mdhenj dhe me presje
dhjetore. Pastaj krkojuni t shkruajn numrat me fjal.
Katr nxns me numrat 6, 5, 3 dhe 7 klasa thot gjasht

mij e pesqind e tridhjet e shtat
Dgjoni do nxns kur thot numrat me z t lart.
Prsriteni kt aq her sa tju duket e nevojshme.
Pyesni, pr shembull:
Sa shifra ka ky numr?
Krkojuni nxnsve t punojn n ifte pr t prfunduar
veprimtarin n librin e nxnsit. Ndrsa nxnsit
punojn, krkojuni ti thon numrat me z t lart n
mnyr q t kontrolloni se sa e kan kuptuar msimin.
Bjuni pyetje, pr shembull: Si e prcaktuat se cili ishte
numri m i madh i mundshm? A jeni t sigurt se nuk mund
t gjeni nj numr m t madh se ai? E kshtu me radh.
far dini n lidhje me nj numr pes-, gjashtshifror?

Prdorni fjalorin e vendvlers: dhjet mij, njqind mij,
nj milion, t dhjetat, t qindat, presja dhjetore etj.
1B
Vendvlera
1B Vendvlera
Eksplorojm
Eksplorojm
Shumzimi me 10, 100 dhe 1000
Prdorni makinn llogaritse pr
kt veprimtari.
Shkruani n makinn llogaritse nj
numr fardo katrshifror.
Shkruajeni kt numr n tabeln e

mposhtme sipas vendvlerave.
Shumzojeni numrin me 10.
Shkruani numrin e prftuar n tabel

sipas vendvlerave.
Shumzon dhe pjeston nj numr t fardoshm

natyror nga 1 deri n 10 000 me 10, 100 ose 1000 dhe
shpjegon far ndodh.
Milionat
Qindmijshet Dhjetmijshet
Shumzoni numrin fillestar me 100.

sipas vendvlerave.
Shumzoni numrin fillestar me 1000.
sipas vendvlerave.
Prsriteni kt edhe me dy numra t
tjer katrshifror.
Mijshet
Qindshet Dhjetshet
Njshet

Tani plotsoni fjalit e mposhtme.

Kur shumzoni me 10, shifrat e numrit zhvendosen

mnyr sistematike.
shtyll
Kur shumzoni me 100,

Kur shumzoni me 1000,
Burimet
Makin llogaritse
Minitabela
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Vizatoni gjasht kuti n drras. U thoni nxnsve: Kopjoni
kto gjasht kuti n minitabelat tuaja.
Zgjidhni nj ose dy nxns, t cilt shpjegojn qart.

Zgjidhni nxns q shpjegojn mir idet e tyre t puns
n ift. Krkojuni t ndajn shpjegimet e tyre me t gjith
klasn. Pyesni klasn: Kur shumzoni me 100 a shtoni dy
zero? M pas, pyetini: far shembujsh mund t tregoni q
t arsyetoni se kjo nuk sht e sakt?
Veprimtari shtes
Hidhni nj zar gjasht her. Pas do hedhjeje, udhzoni

nxnsit: Shkruani numrin n nj nga kutit. Pastaj
udhzojini: Ndrtoni numrin m t madh t mundshm
me kto shifra. Dhe m pas: Ndrtoni numrin m t vogl t
mundshm me kto shifra.
Prsriteni kt duke vendosur nj presje, si m posht,
pr t ndrtuar numra dhjetor:
,
N kt veprimtari, nxnsit t punojn n ifte n librin
e nxnsit.
Ftojini ti shpjegojn njri-tjetrit far vun re (Kur

shumzuat me...). Nxitini nxnsit q t shpjegojn
me kujdes se far vun re. N qoft se ndonj nxns
thot q: Kur shumzojm me dhjet, shtohet nj zero,
udhzojini t shohin veprimtarin e dyt, q tregon se kjo
nuk sht gjithmon e vrtet.
Nxnsit mund t studiojn pagat e individve t paguar

shum mir n vend. Pyesni nxnsit: Sa m t mdha
(ose her m t mdha) jan kto paga ndaj pags s nj
msuesi, apo t nj pastruesi shkolle?
Nxitini nxnsit t shpjegojn strategjit e tyre dhe t
prdorin fjalorin e vendvlers: dhjet mij, njqind mij,
nj milion, t dhjetat, t qindat, presja dhjetore.
Pr shembull, pyesni: Sa shifra ka ky numr? far dini ju
pr numrat me pes shifra?
1C
Vetit e numrave
1C Vetit e numrave
Zbulojm
Zbulojm
Numrat e thjesht dhe t prbr
Faktor i nj numri sht do numr q plotpjeston numrin e dhn.
Pr shembull, 6 : 2 = 3 dhe 6 : 3 = 2. Kshtu, 2 dhe 3 jan faktor t numrit 6.
Numr i thjesht sht ai numr q ka vetm dy faktor: veten dhe numrin 1. Pr t
gjetur t gjith numrat e thjesht deri n 100, mund t prdorni Sitn e Eratostenit.
Eratosteni ishte nj matematikan i Greqis s lasht.
Gjen faktort e numrave me dy shifra.
Gjen disa shumfisha t prbashkt, pr shembull: pr

4 dhe 5.

Identifikon varsin midis numrave dhe bn
prkufizime t prgjithshme duke prdorur fjalt.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Pyesni nj nxns: Cila sht data e lindjes suaj? (vetm
data p.sh. numri 22, n qoft se ka lindur n dat 22, 17
n qoft se ka lindur n dat 17). Shkruani kt numr n
drras. Udhzoni nxnsit: Shkruani pr dy minuta sa m
shum faktor q mundeni pr kt numr. Pyesni secilin
nxns, nj e nga nj, tju thon faktor t ndryshm
pr kt numr. U kujtoni nxnsve q faktor i nj numri
sht nj numr q e ndan at n pjes t barabarta.
13
14
15
16
17
18
19
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
10
20
51
52
53
54
55
56
57
58
59
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
Duke prdorur kto 100 kuti, formoni

Sitn e Eratostenit.
12
22
Njeh numrat e thjesht deri n 20 dhe gjen t gjith

numrat e thjesht m t vegjl se 100.
11
21
1 nuk sht numr i thjesht. Ai ka

vetm nj faktor, numrin 1. Qarkoni
numrin 1.
Numri 2 sht numr i thjesht.

Ngjyrosni numrin 2.
Numri 2 sht faktor i shumshave

t tij. Shumshat e numrit 2 nuk
jan numra t thjesht. Bni nj
kryq mbi t gjith shumshat e
ktij numri.

Ngjyrosni numrin 3.

60

ktij numri.

Ngjyrosni numrin 5.

ktij numri.
Prsriteni kt veprim me numrat

e tjer t thjesht. N secilin rast,
lloni nga numri i thjesht i radhs.
Shkruani tani t gjith numrat e

thjesht deri n 100.
Numrat e thjesht 2; 3; 5; 7;
Nxns t ndryshm thon tre ose katr nga kto

prkufizime. Zgjidhni nj prkufizim pr klasn. Shkruani
kt prkufizim dhe shtojeni n fjalorin e nxnsve.
Gjithashtu mund ti shfaqni prkufizimet n klas me
qllim q nxnsit tu referohen vazhdimisht.
Veprimtari shtes
Mund ti nxitni nxnsit t krkojn informacione pr
historin e numrave t thjesht. Ata jan t lidhur me
kriptografin dhe vazhdojn ende t studiohen.
Krkojuni nxnsve t lexojn prgjigjet e tyre, duke
thn:
Nj numr i thjesht sht...
Krkojuni nxnsve t punojn n librin e nxnsit. U
kujtoni nxnsve se shumfishat e nj numri jan numra
q shfaqen n tabeln e shumzimit t numrit t dhn;
pr shembull, shumfishat e numrit 6 jan 12, 18, 24 dhe
kshtu me radh. Nj faktor i numrit sht nj numr q
e plotpjeston at. Kshtu, faktort e numrit 12 jan 1, 2,
3, 4, 6 dhe 12, sepse numri 12 pjestohet pa mbetje me
secilin nga kta numra.
Nj numr i prbr sht...

Nj faktor i thjesht sht...
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t plotsojn fjalit e mposhtme:
Nj numr i thjesht sht...
Nj numr i prbr sht...
Nj faktor i thjesht sht...
1C
Vetit e numrave
1C Vetit e numrave
Eksplorojm
Eksplorojm
Gjetja e faktorve t numrave dyshifror
Gjen faktort e numrave dyshifror.
Gjen disa shumfisha t prbashkt, p.sh. pr 4 dhe 5.
Prdor me korrektes shenjat <, > dhe =.

Figura m sipr tregon se 12 mund t shkruhet si 3 x 4. Ne themi se numrat 4 dhe 3 jan
faktor t numrit 12. Ata plotpjestojn numrin 12.
N sa mnyra mund t vendosni 12 kube?

Gjeni t gjitha mnyrat e mundshme. Pastaj plotsoni fjalin m posht.
Faktort e numrit 12 jan

Burimet
Letra me shifrat nga 0 deri n 9
Prsriteni kt pr 18; 24; 36 dhe 49 kube.

Shkruani faktort.
10

Nxns t ndryshm tregojn tre ose katr nga kto

prkufizime. Zgjidhni nj prkufizim pr klasn. Shkruajeni
dhe shtojeni n fjalorin e nxnsve. Prkufizimet mund ti
paraqitni n klas me qllim q nxnsit tu referohen
vazhdimisht.
Hyrje
Nse sht e mundur, nxirreni klasn n oborr. Zgjidhni
njzet e katr nxns, t cilt duhet t qndrojn n
nj grup (nj rrjet me katror me rreshta/kolona). Ata
mund t formojn pr shembull 4 grupe me nga 6 vet.
Prsriteni kt derisa t keni br t gjith kombinimet
e mundshme. Ato jan 1 x 24; 2 x 12; 3 x 8; 4 x 6. Bni t
njjtn veprimtari me numra t ndryshm. Diskutoni se
cili nga numrat ka m tepr mundsi dhe cili ka mundsit
m t vogla.
Krkojuni nxnsve t plotsojn veprimtarit n librin
e nxnsit. Verifikoni nse ata i kuptojn simbolet >
(m e madhe se), < (m e vogl se) dhe shumfish i
prbashkt.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t plotsojn fjalit e mposhtme:
Nj faktor sht...
> do t thot...
< do t thot...
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve q t shkruajn sa m shum
faktor pr numrat q formojn ditlindjen e tyre dhe t
njerzve t tjer t familjes.
Krkojuni nxnsve t zhvillojn prkufizimet
matematikore t fjalorit t tyre pr tu siguruar q ata i
kan prvetsuar. Pyetini, pr shembull:
Cilt jan faktort e 15?
Cilat jan shumfishat e prbashkt t 4 dhe 10?
A sht 7 m e vogl se 15?
A sht 7 m e madhe se 4?
1D
Krahasimi i numrave
Zbulojm
Zbulojm
Me pikt e ktij zari, un mund t formoj numrat
161 235 ose 523 611
Hidheni zarin 6 her dhe mbani shnim numrat.
Formoni 10 numra t ndryshm gjashtshifror dhe shkruajini m posht:
Rendit dhe krahason numrat pozitiv deri n

nj milion dhe numrat negativ n nj nivel t
prshtatshm.
Tani renditini kta numra nga m i vogli te m i madhi.

M i vogli


mnyr sistematike.
M i madhi
Hidheni prsri zarin dhjet her pr t krijuar pes numra dyshifror negativ. M
posht shkruani numrat negativ.
12
Tani renditini numrat negativ q formuat nga m i vogli te m i madhi, duke i vendosur
n nj bosht numerik.
0
m i madhi
Burimet
10 letra format A4, secila me nj nga shifrat 0-9
Komplet zaresh nga nj zar pr do nxns
Minitabela
Hyrje
Ftoni gjasht nxns prpara klass. Secili t marr nj
letr me nj shifr dhe t vendoset n radh prpara
klass. Krkojuni nxnsve t tjer t klass q ti thon
shokut/shoqes t banks numrin q kan formuar
nxnsit e rreshtuar para klass. Kontrolloni q t gjith
nxnsit ta thon numrin me z t lart. Pr shembull, n
qoft se gjasht nxnsit kan n duar shifrat 7, pastaj
2, pastaj 5, pastaj 3, pastaj 8, pastaj 1, ather numri i
formuar do t jet 725 381 (shtatqind e njzet e pesmij
e treqind e tetdhjet e nj).
Krkojuni nxnsve q t diskutojn me shokun/shoqen e
banks dhe t vendosin se cili sht numri m i madh q
mund t formohet me kto shifra (875 321, n rast se do t
jen shifrat e msiprme). Nxnsit duhet t rivendosen
n mnyr t till q t formojn pikrisht kt numr.
Pyetini nxnsit se nga e din se ky sht numri m i
madh i mundshm.
(Vendosni shifrn m t madhe n vendvlern m t
madhe t kolons).
Prsriteni kt pr numrin m t vogl.
N qoft se sht e nevojshme, prsriteni t gjith
veprimtarin derisa ta ken kuptuar qart t gjith.
Nxnsit t prdorin zaret pr t formuar numra me
gjasht shifra dhe ti rendisin ata. N qoft se krkojn
ndihm, u kujtoni strategjin pr t gjetur numrin m t
madh q prmendm m sipr.
Vrini nxnsit n gar pr t gjetur numrat m t

mdhenj dhe m t vegjl t mundshm me shifrat q
kan dal nga hedhja e zarit.
Kur nxnsit t formojn numrat negativ, kujtojini klass
t prdorin fjalt negativi i trembdhjets pr -13 dhe
jo minus trembdhjet. Gjithashtu ndihmojini q t
prdorin sa m mir boshtin numerik pr t krahasuar
numrat negativ.
Prforcimi i t nxnit
Prdorni nj zar me numra pr t formuar 5 numra
negativ dhe shkruajini n drras. Krkojuni nxnsve
t rendisin kta numra nga m i vogli tek m i madhi
n minitabelat e tyre. Ata duhet t punojn n ifte pr
t diskutuar prfundimet me shokt/shoqet. Shkruani
numrat nga 0 n -20 n boshtin numerik. Nj nga
nxnsit duhet t shnoj n boshtin numerik numrat q
kan gjetur. Pyesni nxnsit se far vrejn n renditjen
e numrave negativ (sa m larg zeros aq m i vogl sht
numri kjo sht e kundrta e numrave pozitiv).
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t gjejn shembuj me numra t mdhenj
dhe numra negativ nga jeta e prditshme dhe ti renditin
pr t br krahasime.
Krkojuni nxnsve t punojn n ifte pr t nxitur
diskutimin. Ata t shqiptojn me z t lart numrat q kan
formuar dhe, nse duhet, ndihmojini me drejtshqiptimin
e numrave.
1D
Krahasimi i numrave
Eksplorojm
Eksplorojm
M posht, jepen siprfaqet (n km2) e disa shteteve t Evrops. Renditini n tabel,
duke filluar nga siprfaqja m e vogl.
ekia 77 223
Holanda 33 718
Irlanda 68 394
Austria 83 879
Hungaria 93 024
Kroacia 56 594
Danimarka 42 921
Portugalia 92 212
Shteti
Siprfaqja
Siprfaqja (e shprehur me fjal)
Rendit dhe krahason numrat pozitive deri n

nj milion dhe numrat negativ n nj nivel t
prshtatshm.
M posht jan dhn temperaturat e ngurtsimit t disa substancave. Plotsoni
tabeln, duke filluar nga substancat q kan temperaturn m t lart t ngurtsimit.
Amoniak 78C
Mrkur 39C
Alkool 97C
Anilin 6C
Uj 0C
Dioksid karboni 78C
Glicerin 16C
Plumb 327C
Substanca


mnyr sistematike.
Temperatura e ngurtsimit
Temperatura e ngurtsimit
(e shprehur me fjal)
13
Burimet
Pes letra ku jan shnuar temperaturat dhe pes t

tjera me emra qytetesh. Nj flet e madhe prmban
informacionin mposhtm:
Omikan, Rusi
-68C
Stacioni Vostok, Antarktid
-89C
Stacioni Ndrkombtar, Minesota
-40C
Uinepeg, Kanada
-62C
Espo, Finland
-7C
Hart e bots me etiketa me ngjits
Minitabela
Hyrje
Ftoni nj nxns t vij prpara klass. Ai duhet t marr
nj letr me emrin e qytetit, ta gjej kt qytet n hart
dhe ta vendos letrn pran tij. (Ju mund ta ndihmoni pr
t gjetur qytetin prkats.) Pasi t jen shnuar t pes
qytetet, krkojuni nxnsve t vihen n rresht sipas rendit
vendi m i ftoht n t majt. Krkojuni pes nxnsve
t tjer t vijn dhe t zgjedhin nga nj etiket t
temperaturs. Ata duhet t vendosen vet pran vendeve
q mendojn se kan at temperatur.
10
Sistemoni sipas rendit t duhur nxnsit q mbajn

letrat e temperaturave. Klasa t lexoj me z t lart
temperaturat. Kujtohuni t thon shtat grad celcius
negative dhe kshtu me radh.
Nxnsit punojn individualisht me veprimtarin n
librin e nxnsit. Pr ta do t ishte nj ndihmes e madhe
po ti shqiptonin numrat me z t lart. Kjo i ndihmon t

artikulojn mendimin sa m qart. Nga ana tjetr, shoku/
shoqja i banks mund t kontrolloj drejshqiptimin.
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit diskutojn me shokt/shoqet t dhna t
tjera q prdorin: numra shum t mdhenj ose numra
negativ. N qoft se ka koh, mund t bjn krkime n
Internet pr t gjetur t dhna, pr t cilat vet nxnsit
jan t interesuar.
Punoni me nxnsit q kan probleme me shqiptimin
dhe shkrimin e numrave me fjal. Nxnsit q i shqiptojn
numrat si duhet, por kan vshtirsi n t shkruar, mund
ti ndihmoni duke i shkruar vet s pari n drrasn e zez
numrat me fjal.
1E

1E Prafrimi dhe rrumbullakimi
Zbulojm
Zbulojm
Prdorni letrat me shifrat 0-9.
Zgjidhni katr prej tyre.
Prdorini kto katr shifra pr t krijuar
15 numra t ndryshm katrshifror.
un zgjedh 3; 5; 7; 9.
Formoj numrat 5379; 9357; 7539 dhe kshtu me radh.
Rrumbullakos t gjith numrat n dhjetshen,

qindshen ose mijshen m t afrt.
Shkruajini numrat n tabel.
Pr shembull:
Renditini numrat nga m i vogli te m i

madhi.
Numri
Numri i
rrumbullakosur n
dhjetshen m t
afrt
5379
5380
Numri i
rrumbullakosur n
qindshen m t
afrt
Numri i
rrumbullakosur n
mijshen m t
afrt
5400
5000
7359
7360
7400
7000
9357
9360
9400
9000
Numri i
rrumbullakosur n
dhjetshen m t
afrt
Numri i
rrumbullakosur n
qindshen m t
afrt
Numri i
rrumbullakosur n
mijshen m t
afrt
Numri

mnyr sistematike.
Burimet
14
Pako letrash t mdha me shifrat 0-9
Pako letrash pr nxnsit me shifrat 0-9
Minitabela
dhjetshen, qindshen dhe mijshen m t afrt? Evidentoni
nxnsit q e kan t qart kt rregull. Kta nxns
mund tju ndihmojn n prforcimin e t nxnit.
Hyrje
Ftoni tre ose katr nxns t dalin prpara klass. Secili
prej ktyre nxnsve duhet t trheq nj nga shifrat 0-9.
Ata t qndrojn n vij t drejt prball klass. Pjesa
tjetr e klass duhet t punoj n ifte pr t gjetur: N sa
mnyra mund t kombinohen kto shifra? M pas, pyesni
klasn: Sistemoni srish tre (katr) nxnsit n mnyr t
till q t formojn numra n rendin nga m i vogli tek m i
madhi. Nxitini q t formojn sa m shum numra.
do her q ata formojn nj numr t ri, tregojini klass
se si duhet ta rrumbullakos n dhjetshe, qindshe dhe
mijshe. Prdorni boshtin numerik pr t treguar kt.
Pr shembull: 473 sht 470 kur rrumbullakoset n
dhjetshen m t afrt; 473 sht 500 n qindshen m
t afrt; 3585 sht 4000 n mijshen m t afrt.
475
480
473
400
Ftoni dy nxns q, duke punuar s bashku, ti shpjegojn

pjess tjetr t klass rregulln pr rrumbullakimin e
numrave n dhjetshen, qindshen dhe mijshen m t
afrt. Prdorni letrat e mdha t numrave dhe formoni nj
numr me katr shifra. Shkruajeni n drras. Krkojuni
nxnsve ta rrumbullakosin n dhjetshen m t afrt.
Ata duhet t shkruajn prgjigjen e tyre n minitabel.
Prisni pes sekonda dhe krkojuni t gjith nxnsve tjua
tregojn njkohsisht numrin e shkruar. Prsriteni kt,
duke u krkuar nxnsve t rrumbullakosin tek qindshja
m e afrt dhe m pas tek mijshja m e afrt.
Veprimtari shtes
473
470
Prforcimi i t nxnit
450
Nxnsit mund t gjejn shembuj t numrave t mdhenj

nga gazetat ose revistat n shtpi dhe ti rrumbullakosin
ato n qindshen m t afrt. Anasjellas, n qoft se
numrat jan t rrumbullakosur, pyetini: Cili sht numri
m i madh dhe m i vogl i mundshm prpara se t
rrumbullakosej?
500
3585
11
Model i fjalve kye. Pyetini pr shembull:
3000
3500
4000
Nxnsit punojn me librin e nxnsit. Pyesni disa prej
nxnsve: Cila sht rregulla pr t rrumbullakosur n
Cili sht numri m i prafrt me...?

Cili sht numri i rrumbullakosur n dhjetshen m t afrt?
Cili sht numri i rrumbullakosur n qindshen m t afrt?
Cili sht numri i rrumbullakosur n mijshen m t afrt?
1E

1E Prafrimi dhe rrumbullakimi
Eksplorojm
Eksplorojm
Prdorni letrat me shifrat 0-9.
Zgjidhni katr letra.
Prdorini kto letra pr t formuar sa m shum numra t ndryshm katrshifror.
Shkruajini ata.
Numrat katrshifror q kam formuar jan:
T gjith numrat e mundshm katrshifror jan:
Rrumbullakos t gjith numrat n dhjetshen m t

afrt.
Prafron pozicionin e nj numri katrshifror n nj

bosht numerik 0 - 10 000.
Un e di q i kam gjetur t gjith numrat e mundshm, sepse
Rrumbullakosini t gjith numrat e gjetur n dhjetshen m t afrt.

Prdorini numrat tuaj pr t formuluar pohime t sakta.
Rrumbullakos nj numr me dy shifra pas presjes

dhjetore n dhjetshen m t afrt ose n numrin e
plot m t afrt.
Vlerson dhe prafron gjat llogaritjes.
Nxjerr nj informacion t ri nga informacioni

ekzistues.
15
Prforcimi i t nxnit
Burimet
Nj pako letrash me shifrat nga 1 20
Hyrje
Vendosni letrn me shifrn 0 n njrn an t klass dhe
20 n ann tjetr. Ftoni katr nxns t vijn prpara
klass. Secili nxns duhet t zgjedh nj letr me nj
numr fardo. Ata duhet t vendosen n rend rrits
midis 0 dhe 20 n mnyr t till q t formojn sakt
boshtin numerik.
Krkojuni ktyre katr nxnsve t zgjedhin nga nj shifr
midis 0 dhe 9 dhe ti prdorin pr t ndrtuar numra
katrshifror. Kt numr, nxnsit duhet ta vendosin n
nj bosht numerik. Shtroni pyetjen: Cila mijshe sht n
kufirin e poshtm? Cila mijshe sht n kufirin e siprm?
Pr shembull, pr numrin 5 378 kufiri i poshtm sht
5 000 dhe kufiri i siprm sht 6 000. Vendosni nj letr
me numrin 5 000 n njrn an t klass dhe nj letr me
numrin 6 000 n ann tjetr t saj. Tani i krkoni klass
t vendos me kujdes numrin katrshifror n boshtin
numerik. Prsritni kt ushtrim aq her sa t jet e
nevojshme.
12
Nxnsit duhet t plotsojn veprimtarin n librin e

nxnsit. Pr pjesn e par t veprimtaris pyesni secilin
nxns: Cilat jan t gjitha kombinimet e mundshme me
katr shifra? Nga e dini nse i keni gjetur t gjitha kombinimet
e mundshme? Numra me katr shifra gjithsej jan 24 (nse
nuk kemi shifrn 0). Kt e gjejm duke renditur me radh
t gjith numrat p.sh. me shifrat 4, 5 , 7, 9 kemi 4 579, 4
597, 4 759, 4 795, 4 975, 4 957 etj.
Pyesni nxns t ndryshm: Si arritt n prfundimin se

ku duhet ti vendosni numrat n nj bosht numerik? sht
e rndsishme q nxnsit t tregojn raste t ndryshme
n klas.
Veprimtari shtes
N murin e klass, mund t krijoni nj seri boshtesh
numerike. Mund ti prdorni pr veprimtari t ngjashme.
Prqendrohuni n gjuhn e vendvlers duke prdorur
termat mijshe, dhjetmijshe dhe numr katrshifror.
Bni pyetje, si:
far po rrumbullakosni?
Cili sht numri i rrumbullakosur n dhjetshen m t afrt?
Cila sht vlera n qendr t nj boshti numerik bosh?
1F
Vargjet numerike
1F Vargjet numerike
Zbulojm
Zbulojm
Numrat e renditur m posht prbjn nj varg t njohur, vargun e Fibonait.
1; 1; 2; 3; 5; 8; 13; 21;
Si e formoni ju numrin pasardhs n varg?
Shkruani prgjigjen tuaj n hapsirat m posht.
Tre numrat pasardhs n kt varg jan:
Rregulli pr t formuar vargun sht:
Njeh dhe dhe zgjeron vargun e numrave.
Dy kuzat e para t nj vargu Fibonai jan 4 dhe 18. Cilat jan 7 kuzat e tjera?
Gjeni sa m shum t mundeni vargje t ndryshme Fibonai q prmbajn numrin 75
si kufiz.
Shembuj
5; 35; 40; 75 dhe 23; 26; 49; 75

Jan dhn kufizat e para t nj vargu.
Burimet
Pozicioni
Numri
13
17
21
25
29
18
Minitabela
Rregulli pr t formuar kt varg

Ju e formuat kt varg duke i shtuar 4 kufizs paraardhse.
Hyrje
Shkruani disa shifra t nj vargu n drras. Pyesni
nxnsit: A mund t m thoni numrin pasues? Prdorni
vargjet e mposhtme. Shkruani dy numrat e par, pastaj
shtoni numrat e tjer njri pas tjetrit derisa nxnsit t
parashikojn se cili sht numri pasues dhe i shpjegoni se
cili ishte rregulli pr kt varg.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn krkime n Internet pr t
msuar m shum pr historin e vargut t Fibonait dhe
t bjn prezantime n klas. Vargu i takon matematikanit
italian t shekullit XIII, por n fakt ai ekzistonte m par n
tekstet indiane t matematiks.
1; 3; 5; 7; 9;
3; 6; 9; 12; 15;
2; 4; 8; 16; 64;
Ndihmojini nxnsit me pyetje, si:
1; 4; 9; 16; 25;
Mund ta vazhdoni renditjen n varg?
Nxnsit t shkruajn vargun e tyre. Ngrini nj nxns

prpara klass dhe krkojini t prsris veprimtarin
m lart me vargun q ka krijuar vet. Nxnsit q japin
prgjigje t sakta, ftojini prpara klass dhe t prsrisin
veprimtarin me vargun e krijuar prej tyre.
Cili mendoni se sht numri pasardhs n varg?

A mund t parashikoni se cili do t jet numri i dhjet i vargut?
Nxnsit duhet t punojn n librin e nxnsit. Ata do t
prfitojn duke punuar s bashku. Shikoni pr shembuj t
tjer, si mund t jen vargjet e gjata, t cilat nxnsit do
ti trajtojn m von. Krkojuni nxnsve t shpjegojn
metodn q kan ndjekur. Kjo ju ndihmon t verifikoni
nse ata jan n gjendje t tregojn idet e tyre me t
gjith klasn.
Prforcimi i t nxnit
Zgjidhni iftet e nxnsve dhe shtroni pyetjen: far
vargu do t krijonit ju q t prmbaj numrin 75?
13
1F
Vargjet numerike
1F Vargjet numerike
Gjejm duke zbatuar
Eksplorojm
Numrat tek dhe ift
Numri im
plotpjestohet me 5.
Numri im sht
numr treshifror.
Kupton rregullat e prgjithshme mbi shumat,

ndryshesat dhe shumfishat e numrave tek dhe ift.
Numri im sht
numr i thjesht.
Parashtron, vlerson dhe ripunon hipotezat, shpjegon

dhe argumenton metodat, arsyeton strategjit,
rezultatet ose prfundimet me goj.
Luani me t gjith klasn Kalo

rrethin dhe Krijo grupe.
Ndryshesa ndrmjet dy numrave tek

sht numr
M pas, plotsoni kto pohime:
Prodhimi i dy numrave ift sht

numr
Shuma e dy numrave ift sht numr
Prodhimi i dy numrave tek sht

numr
Shuma e dy numrave tek sht numr
20
Burimet
Letra t vogla
Hyrja dhe veprimtaria kryesore

Prdorni korridorin ose hapsirat e jashme t shkolls pr
kt veprimtari.
Kalo rrethin
Ndrtoni nj rreth me karrige, n mnyr t till q t
ket nj karrige m pak se numri i nxnsve. Nj nxns
t qndroj n qendr t rrethit. Nxnsit e tjer t ulen
n karrige. Shprndajuni nxnsve nga nj cop letr ku
t shkruajn nj numr me dy shifra. Nxnsi q sht n
qendr t rrethit prcakton nj fakt pr numrin q zgjedh.
Pr shembull: Numri sht i plotpjestueshm me 5 ose
Numri sht i plotpjestueshm me 3 ose Numri sht
nj numr tek. T gjith nxnsit q kan nj numr q e
plotson kt fakt (pr shembull, numri 15) kalojn rrethin
dhe ulen n karriget q jan bosh. Ndrkoh nxnsi q
sht n qendr ulet shpejt n nj nga karriget bosh t
rrethit. Tani, n qendr t rrethit mbetet nj nxns tjetr,
i cili prcakton nj fakt tjetr pr nxnsit n rreth. Nxitini
nxnsit t thon fakte t prbashkta pr shum numra.
Si pasoj, shum nxns do t ndrrojn vendet me
njri-tjetrin. Gjithashtu, nxitini nxnsit t thon fakte q
nuk jan t prbashkt pr shum numra. Si pasoj, pak
nxns do t ndrrojn vendet me njri-tjetrin.
Krijoni grupe
14
Nxnsit duhet t shkruajn nj numr me nj shifr n

nj letr (mund t prdoret ana tjetr e letrs q kishit
n lojn Kalo rrethin). Largoni karriget q nxnsit t
ken hapsir lvizjeje. do 15 sekonda, deklaroni nj
nga pohimet e mposhtme. Nxnsit duhet t prpiqen
t krijojn grupe me njri-tjetrin. Ksaj radhe, mund tu
duhet m tepr koh pr ta br kt loj.
Krijoni grupe me nga 3 vet n mnyr q shuma t jet sa
m afr 20.
Shkruani edhe dy pohime t tjera pr

numrat ift dhe tek.
Ndryshesa ndrmjet dy numrave ift

sht numr
Krijoni grupe me nga 4 vet n mnyr q shuma t mos e

kaloj 35.
Krijoni grupe me nga 5 vet n mnyr q shuma t jet ift.
Krijoni grupe me nga 3 vet n mnyr q shuma t jet tek.
Krijoni grupe me nga 2 vet n mnyr q shuma t jet ift.
Krijoni grupe me nga 2 vet n mnyr q shuma t jet tek.
Krijoni grupe me nga 2 vet n mnyr q prodhimi t jet
ift.
ift.
tek.
tek.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t plotsojn fjalit n librin e
nxnsve. Ata t lexojn individualisht fjalit dhe t
arsyetojn prfundimet e tyre.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn vizatime t ndryshme pr t
treguar disa nga prgjithsimet q sapo kan br.
Pyetjet ky q mund t ndihmojn n gjuhn
matematikore:
Cila sht shuma?
Cila sht ndryshesa midis_____dhe _____?
Cila sht rregulla?
Numri dhe vendvlera

Prmbledhim
Prmbledhim
Ky sht nj kuboid i prbr nga 48 kube.
Gjen faktor t numrave me dy shifra.
Gjen disa shumfisha t prbashkt, p.sh. pr 4 dhe 5.
Njeh numrat e thjesht deri n 20 dhe gjen t gjith

numrat e thjesht m t vegjl se 100.

jep rezultat.


mnyr sistematike.
Burimet
T paktn 48 kube pr secilin grup
Hyrje
Pr veprimtarin e rubriks Prmbledhim, nxnsit
duhet t punojn n grupe me nga katr vet. Nxitini q
t prpiqen t interpretojn dhe t fillojn veprimtarin
pa ndihmn e msuesit. Organizoni nxnsit n grupe
dhe u krkoni t fillojn veprimtarin n librin e nxnsit.
Sa kuboid mund t formoni me 48 kube?
Zgjidhni nj numr tjetr kubesh pr t formuar kuboid t ndryshm.

Prse zgjodht kt numr?
Sa kube duhen pr t formuar vetm nj kuboid?
21
Prforcimi i t nxnit
N fund t msimit, grupet ua komunikojn njritjetrit rezultatet e arritura. Nxnsit duhet t prpiqen
t reflektojn pr at ka kan nxn. Pyesni disa prej
nxnsve: far keni msuar nga ky msim?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shikojn si jan paketuar ushqime t
ndryshme n form kubesh t vegjl ose kuboid. Gjeni
mnyrn m t mir pr t rregulluar kto kuti n mnyr
q ato t zn vendin minimal n paketim.
Ndrkoh q nxnsit gjejn dhe zbatojn veprimtarin,
shtroni pyetjet:
A mund t ndrtoni nj kub t madh me 48 kube t vegjl?
Si mund ta arrini kt?
Nxitini nxnsit t prdorin terma matematikor n
shpjegimet e tyre, si: faktor, shumfish dhe numr i
thjesht.
Bni pyetje:
A mund t gjeni nj rrug se si ti shnoni prfundimet n

tabel?
Si e nxort ju kt prfundim?
Si do ti shnoni prfundimet?
Nga e dini q keni dhn t gjitha mundsit?
Nga e dini q keni gjetur t gjitha mundsit?

Pasi grupet t ken gjetur t gjitha mundsit me 48
kubet, krkojuni t gjejn numra t tjer fillestar n vend
t numrit 48.
15
Numri dhe vendvlera

Prforcojm
Prforcojm
Gjeni numrin tim
sht numr tek?
sht numr treshifror?
Kupton se far prfaqson secila shifr n t gjith

numrat deri n nj milion.
Kupton se far prfaqson shifra e par dhe e dyt

pas presjes n numrat dhjetor.
A sht numr tek shifra e

mijsheve?
Gjen faktor dhe shumfisha t prbashkt.
Ka dy shifra pas
presjes dhjetore?
A e ka gjashtn
si faktor?
Zgjidhni nj numr dyshifror.
Zgjidhni nj numr treshifror.
Shkruani numrin n kutin m posht.
Shkruani numrin n kutin m posht.
Shkruani dhjet karakteristika t ktij

numri.
Shkruani dhjet karakteristika t ktij

numri.
Identifikon lidhjen midis numrave.
Nxjerr informacion t ri nga informacioni ekzistues.
22
Burimet
Hyrje
Shkruani nj numr me katr ose pes shifra n drras.
Mbulojeni numrin n mnyr q nxnsit t mos e shohin.
Shtroni problemn para klass: Bni pyetje q t gjeni
se cili sht numri i mbuluar. Pyetjet duhet t bhen n
mnyr t till q t marrin si prgjigje vetm jo ose po.
Prsriteni lojn disa her. Krkojuni nxnsve t bjn
pyetje t tilla n mnyr q t eleminoni sa shum numra.
Pr shembull, pyetja A sht numr tek?, prgjysmon
menjher mundsit. Prsritni lojn duke prfshir
numrat me nj dhe dy shifra pas presjes dhjetore.
Pr kt loj, klasa duhet t ndahet n grupe me nga
katr veta. Secili grup, me radh, prpiqet t gjej numrin
e fshehur. Grupet garojn me njri-tjetrin se kush do ta
gjej numrin e panjohur me sa m pak pyetje.
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit duhet t plotsojn faqen n librin e nxnsit.
Kjo do t thot se ata duhet t shkruajn nj seri faktesh
pr numrin q kan zgjedhur. Nxitini t zgjedhin numra,
pr t cilt mund t gjejn fakte interesante.
16
Veprimtari shtes
Kjo loj mund t prsritet pr shum fusha t
matematiks. Pr shembull, pr figurat, pr hapsirat dhe
pr matjet. Mund t bni dhe nj loj tjetr duke zgjedhur
nj numr t javs. Deklarojeni kt numr para klass
dhe krkoni nga nxnsit q t shtojn do dit fakte t
reja pr kt numr.
Rishikoni t gjitha fjalt ky t fjalorit t kapitullit si jan
terma e vendvlers: dhjet mij, njqind mij, milion,
shifra e par dhe e dyt pas presjes dhjetore, si dhe gjuha
e vetive t numrave, si: faktor dhe shumfish.
100 katror: Gjuha arabe
17
100 katror: Gjuha bengale
18
100 katror: Gjuha kineze
19
Qarkoni prgjigjen (et) e sakt (a), pr pyetjet nga 1 deri

n 6.
1. Cili sht numri m i madh q mund t ndrtoni me
shifrat 7, 5, 8, 1, 7?
a) 75 817
b) 87 571
c) 87 751
d) 77 815
2. Vlera e shifrs 7 tek numri 70 251 sht:

a) shtat
b) shtatdhjet
c) shtatdhjet mij
d) dhjet mij
3. Shumzoj 562 me 100. Prgjigja sht:

a) 5 620
b) 50 062
c) 56 200
d) 562 000
4. Cilt nga kta numra jan t thjesht?

a) 1
b) 2
c) 25
d) 37
5. Nj shumfish i prbashkt i 7 dhe 3 sht:

a) 73
b) 42
c) 7
d) 3
20
6. Kur 5 555 rrumbullakoset n qindshen m t afrt

sht:
a) 5 000
b) 5 550
c) 5 600
d) 6 000
7. Sa numra t ndryshm me katr shifra mund t formoni

duke prdorur shifrat 3, 4, 7, 9?
Bni nj list.
Qarkoni numrin m t madh dhe m t vogl dhe
shkruajini me fjal.
Kreu 2
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Ideja kryesore e ktij kapitulli sht q nxnsit t
kuptojn se koncepti thyes presupozon ndarjen e
njsis n pjes t barabarta. Kur nj figur ndahet n
katr pjes, nnkuptohet q pjest jan t barabarta
ndrmjet tyre. sht e rndsishme q nxnsit t ken
kuptim t qart t simbolit t thyess. Kujtojuni nxnsve
q nj thyes paraqitet si m posht:
2
9
2 sht numruesi. Ai tregon numrin e pjesve q

jan zgjedhur.
9 sht emruesi. Ai tregon n sa pjes sht
ndar njsia.
Nxnsit do t msojn edhe thyesat e barabarta. Kto

thyesa, t ndryshme n dukje, jan t barabarta. Pr
3 ___
1 __
shembull: __
= 42 =__
= 20 e kshtu me radh. Nj thyes si,
2
6 40
3
,
2
n t ciln numruesi sht m i madh se emruesi,

sht nj thyes e parregullt. Kto jan thyesa m t
mdha se 1. S fundi, ata do t msojn numrat e przier.
Ata jan nj kombinim i numrave t plot dhe thyesave.
3
1
Pr shembull: shkruajm 1__
n vend t __
. Zakonisht
2
2
themi nj e gjysm n vend t tri gjysmave.
Nxnsit mund t ngatrrohen, kur t trajtohen numrat
e przier. Ata mund t ken nj ide t gabuar q t gjitha
thyesat duhet t jen m t vogla se 1. Prdorni shembuj
konkret q ndihmojn nxnsit pr t kuptuar numrat
e przier. Pr shembull, kur tre njerz ndajn barabar
katr pica, secili person merr 113 pjes t pics. Prdorni
diagramet pr t ilustruar numrat e przier. Nxitini
nxnsit t prdorin sa m shum diagrame, sepse kjo i

ndihmon t ken nj kuptim m t qart pr thyesat dhe
numrat e przier.
Nxnsit mund t ken ide t gabuara pr renditjen apo
krahasimin e thyesave. Pr shembull: nxnsit mund t
mendojn se 25 sht m e madhe se 23 pasi 5 sht m
e madhe se 3. N kt kapitull, veprimtarit me paraqitjet
e ndryshme t thyesave, ju ndihmojn t sqaroni kto
keqkuptime.
Fjal kye
numrues, emrues (far sht numruesi/emruesi?)
i barasvlefshm, thyesa t barabarta (Si mund ta kthejm
thyesn n nj form m t thjesht?)
sht e njjt me
forma m e thjesht
thyes e parregullt, numr i przier
gjysma, nj e treta, nj e katrta, nj e gjashta, nj e teta,
tre t katrtat, pes t tetat, nj e dhjeta, nj e njqindta
dhe me radh
rendit thyesat n rendin rrits/zbrits, rend rrits/zbrits
m e madhe se, m e vogl se, m e madhe ose e barabart
me, m e vogl ose e barabart me, i barasvlefshm me
<, >, ,
prpjestim, raport, n do, pr do
numr dhjetor, thyes dhjetore, numr dhjetor i
barasvlefshm
prqindje, pr qind, %
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Thyesat e barabarta
Si dallohen thyesat e barabarta?

Si mund t gjej njvlershmrin midis thyesave?
Si mund t reduktoj thyesat n nj form m t thjesht?
Si mund t prcaktohet njvlershmria midis numrave dhjetor dhe thyesave?

Si mund t kthehet nj thyes n nj numr dhjetor?
Numrat e przier dhe thyesat m

t mdha se 1
Si mund t renditim numrat e przier dhe ti vendosim ata midis numrave t tjer n boshtin
numerik?
Si mund t kthehet nj thyes e parregullt n nj numr t przier?
Si zgjidhen problema t thjeshta me kuptimin e raportit dhe prpjestimit?
Prqindja
far sht prqindja?

Si gjendet prqindja e nj figure dhe gjith numrave?
21
Diskutojm s bashku
Thyesat dhe
numrat dhjetor
Diskutojm s bashku
Kupton prqindjen si pjes n do qindshe shpreh

1 1 1 1
, , , , 1
2 4 3 10 100
si prqindje.
Gjen prqindjen e figurave dhe t numrave natyror.
Zgjidh problema me fjal t thjeshta, t cilat prfshijn

prqindje. Bn llogaritje me uljet e mimeve.
23
Burimet
Komplet me gazeta dhe revista lokale q nxnsit i

lexojn n shtpi
Hyrje
Nxnsit punojn n ifte. Secili ift pajiset me nj gazet
ose revist. Nxnsit duhet t gjejn sa m shum shembuj
t prqindjes, t shnuar me [%], n gazeta dhe revista.
M pas, secili ift duhet t diskutoj me t gjith klasn
nj nga shembujt e gazets. Prpiquni t diskutoni nj
numr t madh shembujsh, ku sht prdorur shenja e
prqindjes. Prqindja mund t gjendet n titujt kryesor,
n reklama apo artikuj t rinj. Secili nxns jep shembull
t nj prqindjeje, t ciln ju duhet ta shkruani n
drras. N kt mnyr do t keni nj numr t madh
prqindjesh.
Tani krkojuni nxnsve t flasin me shokun e tyre pr
prqindjet q ata shohin n drras. Pr shembull: ata
mund ta din se, 50% sht e njjt me gjysmn,
ndrsa kur gjejn 10%, kan pjestuar me 10.
22
Krkojini secilit ift t zgjedh tre shembuj nga prqindjet

n gazeta ose revista. Pastaj, orientoni iftet t prdorin
shembujt e tyre pr t shkruar nj problem me fjal. Ata
duhet t jen n gjendje ta zgjidhin vet kt problem.
Krkojuni nxnsve t punojn n grupe me nga gjasht
vet me qllim q t zgjidhin problemat e njri-tjetrit.
N fund t msimit, krkojini secilit grup t zgjedh
problemn m t mir t grupit. Secili grup t arsyetoj
zgjidhjen e br.
Prforcimi i t nxnit
Secili grup duhet t shpjegoj problemn e paraplqyer
dhe t sqaroj se pse zgjodhn at. Krkojini nj nxnsi
nga secili grup t bj zgjidhjen e problems prpara
klass.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shkruajn problema me prqindje dhe
tua shpjegojn familjarve n shtpi.
Veprimtari shtes
Prdorni fjal kye, si: prqindje dhe pr njqind.
Nxnsit mund ta prdorin kt n fjalt e problems.
Shtroni pyetje, si:
Me far sht i barasvlefshm 50%?
Si e gjeni 10%?
2A
Thyesat e barabarta
2A Thyesat e barabarta
Zbulojm duke punuar
Zbulojm
N sa mnyra mund t formojm nj t katrtn?
N sa mnyra mund ta ndajm

kt okollat ndrmjet ne t
katrve?
Un mendoj q secili
nga ne mund t
marr 6 pjes.
Po, por ka mnyra

t ndryshme pr
ta br kt.
Njeh barazimin e thyesave.
Kthen thyesat n formn e tyre m t thjesht. Pr

shembull 24 = 12 .
N do rast, a merr secili

nga ne nj t katrtn?
Krahason thyesat me emrues t njjt ose thyesa me

emrues shumfish t njri-tjetrit, p.sh. 34 me 78 .
Ti mund t marrsh nj rresht me

gjasht pjes ose dy rreshta me
nga tri pjes.
Vizatoni tri mnyra t ndryshme t ndarjes s okollats n katr pjes.
Nxjerr nj informacion t ri nga informacioni ekzistues

informacion tjetr.
Burimet
Letra t vogla me form katrore
Minitabela
Hyrje
Pajisini nxnsit me nga nj katror t vogl prej letre.
Katrorin ta palosin prgjysm dhe tua tregojn juve.
Nxnsit mund ta palosin kt katror prgjysm n
mnyra t ndryshme. (Mund ta palosin fletn prgjysm
horizontalisht, vertikalisht dhe n mnyr diagonale.)
M pas, pyesni klasn: Nga e dini ju q fleta sht palosur
saktsisht n dy pjes t barabarta? Pastaj krkojuni
nxnsve t palosin flett e tyre n katr pjes duke
menduar mnyra t ndryshme palosjeje. S fundi,
krkojuni nxnsve t punojn n grupe me nga gjasht
veta pr t treguar sa m shum thyesa t ndryshme q
prftohen nga palosja e katrorit t letrs.
24
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t shohin diagramin e thyesave n librin e
nxnsit. Krkojini q pr pes minuta koh t shkruajn
far kan vn re n diagram. M pas, merrni nj fakt
nga secili nxns.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t kryejn veprimtari t ngjashme duke
prdorur shembuj t prftimit t thyesave.
Veprimtari shtes
Pasi t keni punuar me nxnsit shtroni pyetje, si:
far tregon numruesi/emruesi?
Cilat thyesa jan t njvlershme?
Si mund t thjeshtoni nj thyes?
Nxnsit t punojn n ifte pr t prfunduar ushtrimet
n librin e nxnsit. Krkojuni t shkruajn prgjigjet e
tyre n kutit bosh. Diskutoni me nxnsit kuptimin e
thyesave t barabarta. Pr shembull, nxnsit duhet
t vn re se
dhe kshtu me radh.
Ndihmoni nxnsit t kuptojn q, nga shumzimi
i numruesit dhe i emruesit me t njtin numr,
prftohet nj thyes e njvlershme. Gjithashtu, pjestimi
i numruesit dhe i emruesit me t njjtin numr e kthen
thyesn n nj thyes m t thjesht, t njvlershme
me t parn. Theksoni rndsin e siprfaqeve t
njvlershme. Diskutoni iden pr formn e thjeshtuar, si
dhe nj thyes q nuk mund t thjeshtohet m tej.
sht e rndsishme q nxnsit t thon thyesat me z

t lart, sidomos gjysma, nj e katrta dhe nj e teta.
23
2A
Thyesat e barabarta
2A Thyesat e barabarta
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Plotsoni tabeln. Zgjidhni vet nj thyes pr tre rreshtat e fundit.
Thyesat n
formn e tyre
m t thjesht
Thyesat me
fjal
Thyesa t
barabarta
Thyesa t
barabarta
3
_
5
Tre t pestat
6
_
10
9
_
15
Diagrami
50
_
100
Njeh thyesat e barabarta.
Kthen thyesat n formn e tyre m t thjesht. Pr

shembull 24 = 12 .
Krahason thyesat me emrues t njjt ose thyesa me

emrues shumfish t njri-tjetrit, pr shembull: 34 me 78 .
Katr t pestat
Nj e katrta
3
_
4
9
_
12
4
_
12

informacion tjetr.
Burimet
Tet flet letre me nj nga thyesat e mposhtme t

shnuara n seciln pjes:
Hyrje
Nxnsit t shohin tabeln n librin e nxnsit. Udhzojini
t punojn n ifte. Shtroni pyetjen: Si sht plotsuar
rreshti i par? M pas, u krkoni nxnsve t diskutojn me
pjesn tjetr t klass.
Nxnsit duhet t punojn n ifte pr t prfunduar
tabelat n librin e nxnsit. Ata diskutojn prgjigjet e
tyre s bashku. Pr ti vn n gar midis ifteve, jepuni
shembuj m t vshtir pr t plotsuar tri rreshtat e
fundit t tabels. Pas plotsimit t tabels kontrolloni nse
nxnsit e kan kuptuar njvlershmrin dhe formn e
thjeshtuar t nj thyese. Kjo sht e domosdoshme pr
pjesn tjetr t veprimtaris, t ciln do ta kryejn t
pavarur.
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur pr t gjetur
thyesa t barabarta dhe m pas i vendosin sakt n
boshtin numerik.
24
26
3 sht e barabart me _
6 .
Thyesa _
5
10
3 sht thyes n formn e saj m
_
5
t thjesht. Ndryshe quhet thyes e
pathjeshtueshme.
3
__
5
6
__
10
Prforcimi i t nxnit
Tet nxns t vijn prpara klass. Secilit prej tyre jepini
nj letr ku jan shkruar thyesa. Krkojuni nxnsve t
tjer q t realizojn renditjen e tet nxnsve para klass,
si n nj bosht numerik. Ata duhet t shpjegojn arsyen e
vendosjes s secilit nxns.
Veprimtari shtes
Mund tu sygjeroni nxnsve t shohin thyesat n faqen e
mparshme t librit t nxnsit. Ata duhet t bjn pyetje
t ngjashme me ato t veprimtaris kryesore. Prgjigjet e
tyre ti japin nxnsit e tjer t klass. Gjithashtu, mund
tu krkoni nxnsve q t bjn nj list me 15 thyesa
sipas nj rendi rrits.
Veprimtari shtes
Kur punoni me nxnsit shtroni pyetje, si:
far tregon numruesi/emruesi?
Cilat thyesa jan t njvlershme?
Si mund t thjeshtoni nj thyes?
sht e rndsishme q nxnsit t thon thyesat me z
t lart sidomos gjysma, nj e katrta dhe nj e teta.
2B

2B Thyesat dhe numrat dhjetor
Zbulojm
Zbulojm
Plotsoni tabelat e mposhtme, duke kthyer thyesat n numra dhjetor. M
pas shkruani nj pohim pr at q do t vini re.
Thyesa
Thyesa
Njeh dhe prdor njvlershmrin midis numrave

dhjetor dhe thyesave.
Kthen thyesat e fardoshme n nj numr dhjetor

duke prdorur pjestimin.
Numron para dhe mbrapa n thyesa dhe numra

1
dhjetor, pr shembull __
; 0,1 dhe prsrit hapat pr t
3
gjith numrat (dhe prtej zeros).
1
_
4
2
_
4
3
_
4
4
_
4
5
_
4
1
_
5
2
_
5
3
_
5
4
_
5
5
_
5
Numri dhjetor
i barabart
me t
Numri dhjetor
i barabart
me t
Thyesa
1
_
8
2
_
8
3
_
8
4
_
8
5
_
8
6
_
8
8
_
8
7
_
8
Numri dhjetor
i barabart
me t
Thyesa
1
12
2
12
3
12
4
12
5
12
6
12
7
12
8
12
9
12
10
12
11
12
12
12
Numri dhjetor
i barabart
me t
Un v re se
Provojeni prsri kt duke prdorur thyesa t tjera dhe numrat dhjetor t

barabart me to.
28
Prdor sistematikisht tabelat pr t zgjidhur problemat

me numra.
Prforcimi i t nxnit
Burimet
Minitabela
Makin llogaritse
Ftoni nxnsit t diskutojn t gjith s bashku t rejat q

kan msuar.
Veprimtari shtes
Hyrje
Secili nxns pajiset me nga nj minitabel t vogl dhe
makin llogaritse. N minitabel duhet t shkruajn
nj thyes dhe numrin dhjetor prkats. Pr shembull,
1 = 0,1 .
thyesa t thjeshta, si: 12 = 0,5 ; 14 = 0,25 ; 10
N drrasn e klass, shkruani thyesat e zgjedhura
nga nxnsit dhe numrat dhjetor prkats. Krkojuni
nxnsve q t pjestojn n makinn llogaritse 1 me
2. Ata do t thon 0,5. Shpjegojuni nxnsve q 12 do t
thot q 1 pjestohet me 2 dhe q prdorimi i pjestimit
jep si prgjigje numrin dhjetor 0,5. N kt mnyr mund
ta prdorni pr t gjetur numrin dhjetor prkats pr
seciln thyes.
Nxnsit mund t shikojn tabelat e plotsuara dhe

t prdorin numrat dhjetor pr t gjetur thyesat e
njvlershme. Pr shembull:
1 =_
2 =_
4
_
3 6 12
4 dhe kshtu me radh.
2 =_
_
5 10
Veprimtari shtes
Fjalia ky n kt msim sht:
Cili sht numri dhjetor i njvlershm me nj thyes?
Nxnsit duhet t punojn n ifte dhe t gjejn n

krah t lists s thyesave, numrin dhjetor prkats t
njvlershm me t.
Nxnsit t punojn n ifte pr t prfunduar tabelat
n librin e nxnsit dhe t gjejn prgjigjet prkatse.
Organizoni nj gar mes nxnsve m t mir. Ata duhet
t shohin thyesat me emrues 9 dhe 11. Shpjegoni para
klass se si ti shkruajn numrat dhjetor periodik. Por
kt mos e bni n fillim t msimit. Prisni derisa nxnsit
t vn re prfundimin kur arrijn tek thyesat me emrues
4
1
12. Pr shembull __
= __
= 0,333333 ose 0,3.
12
3
25
2B

2B Thyesat dhe numrat dhjetor
Eksplorojm
Eksplorojm
1. N tabeln e mposhtme, shkruani pes thyesa ndrmjet 0 dhe 1.
Shkruani numrat dhjetor t barabart me to.
Thyesa
Njeh dhe prdor numrat dhjetor me deri tri shifra pas

presjes.
Numri dhjetor i
barabart me t
2. Plotsoni kt tabel me thyesat dhe numrat dhjetor t barabart me to:
0,3
3
10
0,30
30
100
Tre t dhjetat
t qindtat
0,300
t mijtat
0,7
Njeh dhe prdor njvlershmrin midis numrave

dhjetor dhe thyesave.
0,70
t dhjetat
70
100
700
1000
9
10
Nntdhjet t qindtat
0,900
far vini re ndrmjet ktyre thyesave dhe numrave dhjetor t barabart me to?
Shpjegon mnyrn e llogaritjes q zgjodhi dhe tregon

q kjo mnyr jep rezultat.
Prdor listat ose tabelat q ndihmojn n zgjidhjen
sistematike t problemave.
Burimet
Letra t mdha me shifrat 0 dhe 1
Minitabela
Makin llogaritse
Hyrje
Vendosni nj letr t madhe me numrin 0 n njrn an
t klass dhe n ann tjetr vendosni numrin 1. Ftoni
nxnsit t shkruajn n minitabel nj thyes midis
0 dhe 1. Pastaj, nj nxns t vij prpara klass dhe t
qndroj n vendin e sakt midis 0 dhe 1. Ftoni nxnsit
e tjer t shkruajn prsri nj thyes tjetr midis thyess
s par dhe 1. Nj nxns tjetr t vij prpara klass dhe
t qndroj n vendin e sakt (midis nxnsit t par dhe
1). Prsriteni kt veprim derisa n boshtin numerik t
bhen pes nxns.
Prsriteni kt veprimtari. Kt her, nxnsit duhet t
vendosen midis numrit 0 dhe nxnsit t mparshm.
26
29
Nxnsit duhet t punojn n ifte pr t prfunduar

veprimtarin n librin e nxnsit. Shikoni me vmendje
se far kan kuptuar nxnsit pr thyesat dhe numrat
dhjetor t njvlershm, si dhe pr termat t dhjetat
dhe t qindtat. Bni nj list me t gjitha prgjigjet.
Shkruajeni kt list n drras prpara t gjith klass.
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit duhet t punojn n ifte. Shtroni problemn
para tyre: Shkruani ndryshesn e rezultatit kohor n garn
e vrapimit mes Rajan Beilit dhe Johan Bleikut. Shikoni se
prgjigje kan shkruar n minitabelat e tyre. M pas,
t shkruajn nj lartsi m t madhe sesa krcimi i Ruth
Beitas, por m t vogl sesa krcimi i Airin Palsajtit. S
fundi, iftet t shkruajn pyetjet e tyre dhe t diskutojn
me pjesn tjetr t klass. Zgjidhni pes nga kto pyetje
pr tia drejtuar gjith klass.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn veprimtari praktike ku prfshihen
matjet dhe renditjet. Pr shembull: koha q u duhet
nxnsve pr t shkruar emrin e tyre, e shumfishuar pes
her; ose largesa midis objekteve t ndryshme t klass
e shprehur n metra a centimetra. Mund t prdorni
gjithashtu t dhna nga veprimtarit sportive t atletiks
apo t sporteve t tjera.
T shkruhen problema dhe t bhen pyetje q ndihmojn
n zhvillimin e gjuhs.
Shkruani n drras nj list me fjal pr t ndihmuar
nxnsit t formulojn e t shkruajn pyetje. Pr shembull:
I njvlershm (Cila sht thyesa e njvlershme me numrin
dhjetor?)
M i madh se, m i vogl se, midis: (Cilat thyesa jan
midis_________dhe_________?)
numr dhjetor, thyes
2C
Mbledhja me iftim
2C Mbledhja me iftim
Zbulojm
Zbulojm
Un di q 78 + 22 = 100
kjo do t thot se 7,8+2,2 = 10
dhe se 0,78+0,22= 1
Prdorni letrat me shifrat 09.
Zgjidhni 2 letra.
Krijoni nj numr dyshifror. Prdoreni kt numr q t kryeni mbledhje me shum
100, 10 dhe 1.
Ndryshoni vendet e shifrave. Prdoreni numrin e ri q t kryeni mbledhje me shum
100, 10 dhe 1.
ifton nj numr dhjetor me nj dhe dy shifra pas

presjes pr t br shumn 10 apo 1, pr shembull:
Prsriteni pes her dhe plotsoni tabeln e mposhtme.

Pr shembull, un zgjodha 5 dhe 6.
Kshtu: 56 + 44 = 100; 5,6 + 4,4 = 10 dhe 0,56 + 0,44 = 1.
Po ashtu: 65 + 35 = 100; 6,5 + 3,5 = 10 dhe 0,65 + 0,35 = 1.
7,8 + 2,2 = 10 dhe 0,78 + 0,22 = 1
Numri
iftimi me shum 100
iftimi me shum 10
iftimi me shum 1

jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
32
nxnsit e kan kuptuar procesin. Pyesni nj nxns, i cili

shpjegon dhe arsyeton shum mir pr tia shpjeguar t
gjith klass veprimtarin kryesore.
Numrator (n munges t tij, mund t prdoret dhe

nj metr prej druri)
Komplete letrash me shifrat 0 - 9, t mjaftueshme pr

secilin ift.
Zhvilloni m tej iden duke prdorur numra me tri shifra.
Minitabela
Pra: 132 + 868 = 1000; 13,2 + 86,8 = 100; 1,32 + 8,68 = 10.
Hyrje
Prdorni numratorin pr t numruar t gjith rendin e
qindsheve duke nisur nga 0. Tregoni numrin dyqind dhe
pyesni nxnsit se sa duhen shtuar pr tu br nj mij.
Kt veprim bjeni edhe me katr numra t tjer.
Prsriteni veprimtarin, kt her duke numruar me
dhjetshe dhe me t dhjetat.
Veprimtari shtes
Nxitini nxnsit t diskutojn pr prgjigjet e tyre, kur
punojn n ifte. Prdorni fjalt kye gjat msimdhnies:
Sa sht shuma e ktyre dy numrave?
Cili mund t jet nj ift numrash me shumn 100, 10, 1?
Nxnsit ngrihen me radh pr t marr dy letra dhe pr
t formuar nj numr me dy shifra. Duke vepruar n ift,
ata duhet t kontrollojn prgjigjet dhe t ndihmojn
njri-tjetrin n zhvillimin e fjalorit matematikor. Ndrkoh
q nxnsit punojn me kt veprimtari, pyetini se pse
duke vendosur presjen dhjetore n vendin e duhur
arrihen shumat dhjet dhe nj (meq numrat e dhn i
pjestojm me 10 ose me 100, edhe shumat prkatse do
t pjestohen me 10 ose 100).
Prforcimi i t nxnit
Zgjidhni letra me dy shifra dhe shkruani numrat n
drras. Duke punuar n ifte, nxnsit duhet t
shkruajn tri shuma me prfundim 100, me 10 dhe me
1. Kjo veprimtari ju ndihmon t shikoni nse t gjith
27
2C
Mbledhja me iftim
2C Mbledhja me iftim
Eksplorojm
Eksplorojm
Prdorni njohurit tuaja pr mbledhjen me iftim, pr t plotsuar diagramet e mposhtme.
1.
76 + 24 = 100
ifton nj numr dhjetor me nj shifr pas presjes pr

t arritur shumn 10, pr shembull: 7,8 + 2,2. ifton nj
numr dhjetor me dy shifra pas presjes dhjetore pr t
arritur shumn 1, pr shembull: 0,78 + 0,22.
100

jep rezultat.
informacion tjetr.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Shkruani numrin 10 n drras. Secilit ift lrini dy minuta
koh q t shkruaj sa m shum ifte numrash q e kan
shumn dhjet. Numrat duhet t prfshijn nj shifr
pas presjes dhjetore. Zgjidhni nj ift dhe merrni nj
prej prgjigjeve t tyre. Shkruajeni n drras. Krkojuni
nxnsve t shkruajn iftin korrespondues t numrave
pr shumat 100 dhe 1. Prsriteni kt disa her.
Kjo veprimtari sht e njjt me at t msimit Zbulojm,
por nxnsit punojn n mnyr t pavarur. Srish
mund t kontrolloni ndonj nxns pr veprimtarin e
mparshme n mnyr q t shikoni se si e ka kuptuar
dhe ta ndihmoni nse sht e nevojshme. Nxitini nxnsit
t prdorin prgjigjet e tyre n diagramin merimang n
mnyr q t plotsojn edhe dy diagramet e tjera.
28
33
Prforcimi i t nxnit
Si n veprimtarin e mparshme, kt rubrik prdoreni
si veprimtari vlersuese. Pyesni nj nxns pr nj
ift numrash me shum 100. Duke punuar n mnyr
t pavarur, nxnsit duhet t shkruajn shumat
korresponduese pr 10 dhe pr 1.
Veprimtari shtes
Plotsoni diagramin merimang pr numrat 1000, 100
dhe 1.
Nxitini nxnsit t diskutojn pr prgjigjet e tyre,
duke u prqendruar tek nxnsit q kishin vshtirsi n
veprimtarin e mparshme. Vazhdoni t prdorni fjalt
kye gjat msimdhnies:
Sa sht shuma e ktyre dy numrave?
Si gjendet i iftuari i nj numri t dhn pr t marr shumn
100, 10, 1?
2D
Numrat e przier dhe thyesat m t

mdha se 1
2D Numrat e przier dhe thyesat m t mdha se 1
Zbulojm
Zbulojm
Krahason thyesat me emrues t njjt dhe emrues

3
7
shumfish t njri-tjetrin, pr shembull: __
me __
.
4
8
Njeh barazin e thyesave, pr shembull: mes
1
dhe 2 .
Msuesi fton dhjet nxns q t dalin nj nga nj prpara klass dhe t vendosen
prapa secils prej tri karrigeve. Ata nuk mund ta ndryshojn pozicionin e tyre. Nxnsit
q ndodhen prapa secils prej karrigeve ndajn okollatn q sht mbi karrigen
prkatse.
1
1
100 ; 10
Kthen nj thyes m t madhe se 1 n nj numr t

1
__ n 2__
przier, pr shembull: 17
.
8
8
Kthen thyesat n nj form m t thjesht, pr

shembull: 24 = 12 .
Ku duhet t qndrojn ata, pr ta ndar okollatn n mnyr sa m t drejt?

Vizatoni ose shkruani zgjidhjen tuaj m posht.
36
Shpjegon pse zgjodhi nj metod t caktuar pr t

kryer nj llogaritje dhe tregon q kjo mnyr jep
rezultat.
informacion tjetr.
Zgjidh problemat me fjal dhe mson si ti parashtroj
ato.
m e drejt e problems, n mnyr q secili t marr nj

pjes t barabart.
Prforcimi i t nxnit
Njri nga grupet diskuton zgjidhjen e tij me pjesn tjetr t
klass. Udhzoni nxnsit q t prfshijn ndonj vizatim
apo llogaritjet q kan br pr t gjetur zgjidhjen.
Burimet
Tri karrige
Gjasht kuti okollate, me nga gjasht pafta secila.

N kt msim kombinohet hyrja me veprimtarin
kryesore.
Veprimtari shtes
Nj veprimtari e ngjashme mund t realizohet duke
vendosur numra t ndryshm ose kokrra fasulesh mbi
tavolinat e klass. Pyesni nxnsit njri pas tjetrit se
ku duan t ulen. Pastaj ndani kokrrat e fasuleve sipas
shembullit t msiprm.
sht e rndsishme q nxnsit t diskutojn zgjidhjet e
tyre me nxnsit e tjer dhe t shpjegojn idet e tyre. Kjo
u jep mundsin t prdorin gjuhn matematikore. Ftoni
grupet e tjera q t komentojn mbi do ndryshim q
vrejn midis zgjidhjes s paraqitur dhe zgjidhjes t tyre.
Prdorni fjalt kye gjat msimdhnies:
Vendosni tri karrige prpara klass.
thyes m e madhe se 1, numr i przier (far lloj

thyese sht kjo?)
Vendosni nj kuti okollate n karrigen e par, dy kuti n

karrigen tjetr dhe tri, n t fundit.
gjysma, nj e treta, nj e gjashta
Dhjet nxns dalin prpara klass.

Ata zn vend n vij t drejt prapa karrigeve. Me t
zgjedhur nj karrige, nxnsit nuk mund t ndryshojn
m vend.
Pas mbarimit t veprimtaris, nxnsit duhet t punojn
n grupe pr t nxjerr prfundimin se cila sht zgjidhja
numr dhjetor (Cila sht thyesa e njvlershme?)
29
2D
Numrat e przier dhe thyesat m t

mdha se 1
2D Numrat e przier dhe thyesat m t mdha se 1
Gjejm zbatuar
Eksplorojm
b) Shkruani nj rast tuajin dhe plotsoni
tabeln e mposhtme.
Kthen nj thyes t parregullt n numr t przier, pr

1
__ n 2__
shembull: nga 17
.
8
8
Logjikon dhe zgjidh problema me fjal.
Zgjidh problema me fjal t thjeshta duke prfshir

pjestimin dhe plotpjestimin.
1. a) Ju keni tre pica dhe do ti ndani n mnyr

t barabart me nj shok ose shoqe. Sa
pjes do t marr secili prej jush?
b) Ndrkoh mbrritn edhe dy t tjer.

Sa pjes pice do t marr tani secili prej
jush?
2. a) Babai bleu pes torta t vogla. Ai e
ndau seciln prej tyre n tri pjes.
Ndrkoh ju filloni t hani, duke
marr me radh disa pjes. Tabela
m posht
tregon sa
pjes torte ka
ngrn secili prej
jush. Plotsoni
tabeln pr t par
se sa torta kan mbetur.
Pjesa e torts
q sht
ngrn
Babai
Burimet
Rrath t mdhenj letre t prer n katr pjes pr t

paraqitur picat
Minitabela
Hyrje
Prisni katr rrath t mdhenj, n mnyr q t krijoni
katr pica. Ulini nxnsit n trajt rrethore prreth
picave. Shtroni pyetjet e mposhtme.
Pas secils pyetje, largoni copn e pics n mnyr q
nxnsit t krijojn nj imazh m t qart pr thyesat.
Vendosini prsri picat n qendr t tavolins.
E zm se sht vetm nj person. Sa pica ka ai?
(Prgjigja = 4)
Asnj
_
11
3
2
3_
3
Pjesa e
torts q
ka mbetur
Asnj
Babai
Mamaja
Vllai i
madh
Motra e
madhe
Ti
3. a) Tre shok po hanin pite. Secili prej
3
e nj piteje.
tyre hngri
4
Sa pite hngrn gjithsej ata?
2
_
3
Mamaja
Vllai i
madh
Pjesa e
torts q
ka mbetur
Pjesa e torts
q sht
ngrn
2
1_
3
Motra e
madhe
2
_
3
b) Pes shoqe po hanin pica. Secila

1
e nj pice.
hngri
2
Sa pica hngrn gjithsej ato?
37
Ti
Nxnsit duhet t punojn ushtrimet n librin e nxnsit.
Nxitini t vizatojn zgjidhjet prpara se t hedhin
prgjigjet n tabelat e librit. Krkojuni shpjegim pr
vizatimet. sht e rndsishme q dy problemat e para ti
paraqesin n mnyr pamore. Pyetja e katrt n librin e
nxnsit i nxit t ilustrojn numrat e przier.
Prforcimi i t nxnit
Ftoni nj nxns t vij dhe t paraqes para klass
prgjigjen e tij pr ushtrimin 5. Ai duhet t shpjegoj me
kujdes punn e tij. Pyesni klasn: A mundet ndonj nga ju
ta bj kt ushtrim n mnyr tjetr?
Pr ta demonstruar kt, jepjani t gjitha picat nj nxnsi.

E zm se jan dy vet. Sa pica ka secili prej tyre?
(Prgjigja = 2)
Jepjani 2 picat dy nxnsve.
E zm se jan tre vet. Sa pica ka secili prej tyre?
(Prgjigja = 1 13 ose 43 )
Jepini 4/3 e picave tre nxnsve.
E zm se jan katr vet. Sa pica ka secili prej tyre?
(Prgjigja = 1)
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shkruajn histori t ndryshme me
thyesa pr familjet dhe pr punt e tyre e ti diskutojn
n shtpi.
Ftoni nxnsit t shpjegojn idet e tyre dhe t
diskutojn mnyrat e zgjidhjes duke iu mundsuar atyre
t praktikojn dhe t prdorin gjuhn matematikore.
Jepini nga nj pic secilit nxns.
30
E zm se jan pes vet. Sa pica ka secili prej tyre?

(Prgjigja = 45 )
Jepini 4/5 e picave t pes nxnsve.
E zm se jan gjasht vet. Sa pica ka secili prej tyre?
(Prgjigja = 23 )
Jepini 2/3 e picave t gjasht nxnsve.
Pyesni klasn se si duhet t ndahet pica pr pes dhe
gjasht vet.

thyes m e madhe se 1, numr i przier
renditi n rend rrits
m e madhe se, m e vogl se
2E

2E Raporti dhe prpjestimi
Zbulojm
Zbulojm
1. Mund t bleni boj t gjelbr nga dy
kompani.
Boja A prmban boj blu dhe t verdh
n raportin 1:4.
Zgjidh problema t thjeshta duke prfshir raportin

dhe prpjestimin.
Boja B prmban boj blu dhe t verdh

n raportin 1:7.
Pr t krijuar disa
nuanca t s gjelbrs,
boja blu dhe e verdh
przihen n disa
mnyra.
Kutit A dhe B kan t njjtn madhsi.

dhe prpjestimin.
mnyr sistematike.
Boja D prbhet nga boja e kuqe dhe e

verdh n raportin 1:9.
Cili sht numri minimal i kutive t bojs
C dhe D q duhen pr t krijuar ngjyrn
portokalli, e cila prodhohet nga ngjyra e
kuqe dhe e verdh n kto raporte?
15
17
18
Boja A
Boja B
Ju doni t krijoni disa nuanca t bojs s
gjelbr, duke prdorur sa m pak boj.
Sa kuti boj A dhe B duhen pr t krijuar
boj t gjelbr n kto raporte t bojs
blu dhe t verdh?
15
Boja D
16
Thjeshton thyesat n formn e tyre m t thjesht.
Boja C
Boja C prbhet nga boja e kuqe dhe e

verdh n raportin 1:4.
16
2. Doni t lyeni njrn dhom me
ngjyr portokalli. Boja portokalli
prbhet nga boja e verdh dhe e
kuqe.
3. Bni nj pyetje t ngjashme pr

shokun/shoqen tuaj n mnyr q ai/
ajo ta zgjidh vet.
Doni t lyeni nj dhom tjetr me ngjyr
.
prbhet nga
Boja
dhe
Boja E prbhet nga

n raportin
Boja F prbhet nga

n raportin
dhe
.
dhe
.
Cili sht numri minimal i kutive t bojs

E dhe F q ju duhet pr t krijuar ngjyrn
, e cila prbhet nga ngjyra
dhe
n kto raporte?
39
:
:
:
Burimet
Kube ose pulla me ngjyr blu, t verdh dhe t kuqe
Katror letre me ngjyr blu, t verdh dhe t kuqe
Minitabela
Hyrje
Ngjitni tre katror blu dhe nj t verdh n drras.
Shpjegoni q kjo tregon nj raport 1:3. Thoni nj me tre.
Shpjegoni q kjo do t thot se pr do pjes t verdh
jan tri pjes blu. Shkruani raportin 1:4; 1:5 dhe 1:6 n
drras. Ftoni nxnsit t vijn prpara klass dhe t
ngjisin katror letre pr t ilustruar kto raporte. Me z t
lart, t thon raportet (nj me katr, nj me pes dhe
nj me gjasht).
Nxnsit t punojn n ifte me librin e nxnsit. Secili
ift pajiset me nj pjes t kubeve ose pullave q t mund
ti prdorin si model pr problemat. Nxnsit t prdorin
minitabeln pr t parashtruar problemn. Nxitini
nxnsit t prdorin skica pr t ilustruar idet e tyre
(mos u prpiqni t paraqitni menjher zgjidhjen duke
prdorur thyesat).
shkruar problemn mund t zr vendin e msuesit dhe

t ndihmoj nxnsit pr t zgjidhur problemn.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t gjejn karakteristika t klass ose
t shkolls duke prdorur raporte. Pr shembull, t
shqyrtojn sa gjuh fliten, llojet e mjeteve t transportit,
mnyrat e ndryshme t shpenzimit t kohs s lir dhe
kshtu me radh.
Udhzoni nxnsit si t shkruajn dhe t parashtrojn
problemat e tyre dhe ndihmojini t zhvillojn aftsit
gjuhsore.
prpjestim, raport
pr do, n do (Tri n do katr pjes jan t kuqe.)
Raporti pr ushtrimin 1(a) sht 2 kuti boje A dhe 1 kuti

boje B, sepse
2 (1 : 4) + 1 (1 : 7) = (2 : 8) +(1 : 7) = 3 : 15 = 1 : 5 etj.
31
Prforcimi i t nxnit
Zgjidhni nj nga iftet t vij prpara klass dhe t
paraqes problemn q ka krijuar. Pastaj caktoni nj
nxns q t bj zgjidhjen e tij. Nxnsi duhet t
shpjegoj logjikn pr zgjidhjen e problems. ifti q ka
2E

2E Raporti dhe prpjestimi
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Un prdor kt boj pr t lyer muret e
dhoms s gjumit.
Pr t krijuar ngjyrn q dua, un prziej nj
kuti me boj blu me dy kuti me boj t
bardh.
Q t lyej t gjitha muret, m duhen dymbdhjet kuti.

dhe prpjestimin.
Thjeshton thyesat n formn e tyre m t thjesht.
Sa kuti me boj boj blu m duhen?

Sa kuti me boj t bardh m duhen?
2. Un po shtroj dyshemen me pllaka
sipas modelit t mposhtm.
3. Pr t br nj lng frutash pr tre

persona, un przieva shurup frutash
dhe uj n raportin nj pjes shurup
frutash dhe tri pjes uj. Kjo sasi sht
200 mililitra pije.
Modeli q po prdor ka nj pllak t zez

pr do dy pllaka t bardha.
Dhoma ime sht gjasht pllaka e gjer
dhe dymbdhjet pllaka e gjat.
a) Sa pllaka t zeza m duhen?
b) Sa pllaka t bardha m duhen?
Zgjidh problema t thjeshta me fjal duke prfshir

raportin dhe prpjestimin.
mnyr sistematike.
c) Un bleva 39 pllaka n raportin q m

duhej. Sa pllaka t bardha bleva?
a) Sa shurup frutash duhet pr gjasht

persona?
b) Sa uj duhet pr 150 mililitra pije?
40
Burimet
Kube ose pulla me ngjyr blu, t verdh dhe t kuqe
Katror letre me ngjyr blu, t verdh dhe t kuqe
Minitabela
Hyrje
Nxnsit t zgjidhin problemn q ifti tjetr shkroi n
msimin e mparshm. Pastaj, pyetini: Cilat jan gjrat
m t rndsishme q duhen mbajtur mend kur zgjidhet nj
problem, q prfshin raportin dhe prpjestimin? Nxitini
nxnsit t bjn vizatime. Kjo i ndihmon ata t kuptojn
dhe t zgjidhin problemat.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur problemat n
librin e nxnsit. Pyetini nxnsit: Si e vlersoni q prgjigjet
jan t sakta? Nxnsit duhet t arsyetojn pse prgjigjet
e tyre jan t sakta (dhe jo vetm t japin prgjigje).
Prforcimi i t nxnit
Secili ift t shkruaj dy fjali far do t thot raport?
dhe far sht nj prpjestim?
Jepni kt shembull:
32
25% e banorve t nj fshati jan nxns. Raporti nxns

t rritur sht 1:3. Raporti i studentve ndaj banorve t
1
fshatit sht __
.
4
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shqyrtojn veprimtari t tjera praktike
q prfshijn raportin. Jepni kshilla t duhura pr grupe
t mdha ose t vogla t nxnsve.
Nxnsit t shkruajn prkufizimet e termave
matematikore kye n mnyr q t kontrolloni
prparimin e nxnsve n prdorimin e ktyre termave.
Ndihmojini nxnsit duke u dhn shembuj t ndryshm
(si m lart).
2F
Prqindja
2F Prqindja
Zbulojm
Zbulojm
1. N figurn m posht paraqiten tre rrath.
Ngjyrosni 25% t rrethit t par.
Ngjyrosni 50% t rrethit t dyt.
Ngjyrosni 75% t rrethit t tret.
Kupton prqindjet si pjes n do qindshe dhe shpreh

1
; ; ;
2
si prqindje.
2. Numri maksimal i pikve n nj provim sht 80.

Tabela m posht tregon kuota pikzimi deri n 80.
Gjen prqindje t thjeshta t figurave dhe t numrave

natyror.
Plotsoni tabeln duke treguar prqindjen prkatse t pikve.

Pikt
Prqindja
80
100%
70
60
55
45
40
20
Zgjidh problema t thjeshta duke prfshir prqindjet,

pr shembull: llogarit uljen e mimeve.
10
8
10%
41

mnyr sistematike.

informacion tjetr.
Minitabela
0%
Nxnsit plotsojn n mnyr t pavarur ushtrimet e
librit. Ata duhet t shpjegojn idet e tyre. Pr shembull,
pyetini: Si e kuptoni ju q nj numr i caktuar prbn 25% t
20 pikve?
Burimet
Mund ti pyesni edhe pr ndonj numr tjetr piksh q

nuk sht n tabel.
Hyrje
Pr shembull: Pikt e mia jan 25. Sa prqind prbn kjo?
1 of
e 60 5 50% of
e 60 5 30
2
1 of
e 60 5 25% of
e 60 5 15
4
60
Shkruani numrin 60 n drras. Krkojuni nxnsve t

shkruajn sa m shum thyesa dhe prqindje lidhur me
numrin 60. (Pr shembull: 1 e 60 = 50% dhe 1 e 60
sht 30;
T gjith nxnsit t vizatojn nj katror n minitabelat e

tyre dhe ta ndajn at n pjes prej 25%; 33,3%; 80%. Ti
japin prgjigjet n t njjtn koh.
Veprimtari shtes
1 of
e 60 5 20% of
e 60 5 12
5
Prforcimi i t nxnit
Mund t shtroni vet disa problema. Pr shembull: t

gjeni sa sht 25% e siprfaqes s dyshemes s klass
duke e vizatuar at n shkall zvoglimi; t nxirrni sa
sht siprfaqja e klass, nse heqim 10%.
1
1
e 60 = 10% dhe
e 60 sht 6.) Merrni
10
10
prgjigjet e nxnsve, pr secilin ift. Kur nj ift nuk ka

sugjerime, nxitini t prdorin fakte t tjera pr t krijuar
fakt t ri. Pasi drrasa t jet plotsuar, pyesni nj nxns:
Cila sht data e lindjes tnde? Prdorni prgjigjet e
nxnsve pr t br pyetje. Pr shembull: pr nj nxns
me datn 23 t lindjes krkojini klass t gjej 23% t 60.
iftet mund t prsritin kt veprimtari me ditt e tyre
t lindjes.
Nxnsit duhet t shpjegojn idet e tyre. Shtroni pyetje,

si:
Si e kuptoni ju q nj pjes e 20 sht 25%?
33
2F
Prqindja
2F Prqindja
Eksplorojm
Eksplorojm
Plotsoni tabeln m posht.
Thyesa
Numri dhjetor
Prqindja
1
10
0,1
10%
Prqindja si siprfaqe
1
5
1
4
Kupton prqindjet si pjes n do qindshe dhe shpreh
3
10
1 1 1 1 1
; ; ;
si prqindje.
;
2 4 3 10 100
Gjen prqindje t thjeshta t figurave dhe t numrave
natyror.
2
5
1
2
3
5
7
10
Zgjidh problema t thjeshta duke prfshir prqindjet,

pr shembull: llogarit uljet e mimeve.
42
4
5
1 e plot

mnyr sistematike.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Cili prej tyre ndryshon nga t tjert? Pse? Disa prgjigje t
1
4
mundshme jan: , sepse sht nj thyes, kurse 25%

dhe 50% jan prqindje ose 50% ndryshon nga t tjert,
sepse
Pastaj, ftoni nxnsin t zr vendin e duhur n nj bosht

numerik imagjinar. Prsriteni kt me gjasht nxns t
tjer n mnyr q, kur t shtat nxnsit t jen rreshtuar,
thyesat prkatse t jen t vendosura n rendin rrits n
boshtin numerik.
Veprimtari shtes
1
Shkruani ; 25% dhe 50% n drras. Pyesni klasn:
4
1
dhe 25% jan t barabart. Nxitini nxnsit t
4
arsyetojn pr prgjigjet. Prsriteni pr:

1
; 10% dhe 0,5
10
2
80%; 40% dhe
5
Nxnsit plotsojn n mnyr t pavarur ushtrimet n
librin e nxnsit. Ata duhet t arsyetojn mbi problemn.
Pr shembull, shtroni pyetjen: Si arrini n prfundimin q
3 bjn 60%? Vendosini n gar t gjejn shembuj q
5
nuk jan n tabel. Pr shembull, t shprehin n prqindje

1 2 3
; ; dhe .
8 8 8
34
3
4
Prforcimi i t nxnit
Shkruani thyesat e mposhtme n flet t veanta:
3 3 1 3 3 1 16
; , ; ;
;
;
4 8 4 5 10 10 20
Nj nxns del prpara klass dhe zgjedh nj thyes.
Krkojini t shkruaj prqindjen e njvlershme n nj
cop letr. Pyeteni nxnsin: Si e dini q kjo sht e sakt?
Zgjidhni nj numr fardo si numri i javs dhe shnojeni n tabeln e njoftimeve t klass. Gjat javs, krkojuni
nxnsve t shkruajn sa m shum fakte pr kt numr.
Shtojini kto fakte n tabel. Nxitini nxnsit t prfshijn
fakte pr prqindjet dhe thyesat.
Nxnsit shpjegojn arsyet e tyre duke prdorur termat
matematikor. Kjo ju ndihmon edhe juve t shihni se si i
kan kuptuar ata termat e rndsishm, si: gjysma, nj e
katrta, nj e treta, nj e dhjeta, nj e njqindta, prqindje,
pr nj qind.

Prmbledhim
Prmbledhim
Prfytyroni sikur jeni shits. N dyqan, keni artikujt e tabels m posht.
mimi i
shitjes
Kostoja e
artikullit
Bluza
1000 lek
400 lek
Pantallona t
shkurtra
1200 lek
500 lek
Xhinse
1900 lek
1200 lek
Sandale
1300 lek
600 lek
Artikulli
Gjen prqindje t thjeshta t figurave dhe numrave

natyror.
Gjat vers, do t ulni mimet e artikujve si m posht:

njrin artikull me 10%;
njrin artikull me 15%;
njrin artikull me nj t katrtn;
Kupton prqindjen si pjes t do qindsheje dhe

1 1 1 1 1
shpreh 2 ; 4 ; 3 ; 10 ; 100 n prqindje.
Zgjidh problema me fjal t thjeshta t cilat prfshijn

prqindjen, pr shembull: gjen uljet e mimeve.
njrin artikull me gjysm mimi.

Vitin e kaluar, keni shitur kta artikuj sipas tabels m posht.
Artikulli
Shitjet n prqindje
Bluza
40
Pantallona t shkurtra
30
Xhinse
20
10
Sandale
Totali i shitjeve t vitit t kaluar
Sa pr qind do t'ia ulni mimin secilit
artikull?
Prgatisni nj prezantim n klas ku
arsyetoni vendimin tuaj.
Un ula mimin e
100
Un ula mimin e
Un ula mimin e
me
43
%, sepse
me
%, sepse
me
%, sepse
Un ula mimin e
me
%, sepse
Burimet
Veprimtari shtes
Hyrje dhe veprimtaria kryesore
Nxnsit t punojn n grupe me nga katr veta. Nxitini
ti interpretojn vet problemat. Shmangni sa m shum
udhheqjen e grupeve. Nxitini t rilexojn problemn
n mnyr q t kuptojn se far u duhet. Duhet tu
lini koh t mjaftueshme pr t planifikuar prezantimet
e tyre. sht e rndsishme q prezantimet t prgatiten
sa mir.
Prforcimi i t nxnit
Tri grupe nxnsish, njri pas tjetrit, duhet t paraqisin
zgjidhjen e problems. N fund t prezantimit, gjith
nxnsit t prfytyrojn sikur jan tregtar dhe t
vendosin se cilat jan zgjidhjet m t mira pr kt
problem. Nxitini nxnsit q t japin shpjegime sa m t
qarta. Pyesni: Pse mendoni se kjo sht zgjidhja m e mir?
N jetn e prditshme, nxnsit mund t gjejn t dhna

n revista, fletpalosje, reklama, dyqane dhe ti prfshijn
n problema me prqindje.
Pr t mbshtetur prezantimet e nxnsve, prdorni fjal
dhe fraza kye, si:
pr qind, prqindje, %
Thyesa e barabart sht..........
Numri dhjetor i njvlershm sht..........
35

Prforcojm
Prforcojm
Shkruani ose vizatoni thyesa ose prqindje n kutit bosh.
Pritni kutit si etiketa.
Prdorni etiketat pr t luajtur me shokun ose shoqen tuaj lojn e kujtess.
0,8
1
2
60%
7
10
75%
Njeh dhe prdor barazimin midis numrave dhjetor

dhe thyesave.
Kupton prqindjen si pjes e do qindsheje dhe
50%
shpreh 1 ; 1 ; 1 ; 1 ; 1 n prqindje.
4
_
5
0,75
80%
0,7
2 4 3 10 100

informacion tjetr.
Burimet
Letr A4 pr t krijuar grupe t reja skedash

Nxirrni letrat A4 dhe ndajini n 28 drejtkndsha pr
t formuar skeda. Secili ift nxnsish duhet ti pres
dhe t krijoj grupe me skeda pr t luajtur nj loj
kujtese. Nxnsit mund t prdorin shembuj nga libri
ose t vendosin t krijojn skedat e tyre. Nxnsit t
prdorin katr prfaqsues (nj thyes, numrin dhjetor t
njvlershm, prqindjen e njvlershme dhe nj diagram
me kuti q tregon thyesn si nj zon t ngjyrosur). Po
japim kt shembull:
4
5
0,8
3
_
5
0,5
3
_
4
70%
44
luajtur lojn e kujtess n ifte, duke krahasuar thyesat

me numrat dhjetor t njvlershm, prqindjet apo
diagramin.
Prforcimi i t nxnit
Secili prej nxnsve t shkruaj se far ka msuar nga ky
kapitull duke prdorur kto fillime fjalish:
Un kuptova q...
Un msova se...
Un do t doja t msoja m shum pr...
Un nuk jam i sigurt pr...
Ndoshta, disa prej nxnsve mund t ken nevoj ti
thon me z t lart fjalit prpara se ti shkruajn. Nj
alternativ tjetr sht q ju ti shkruani fjalit n drras,
n qoft se kjo mnyr i ndihmon ata n artikulimin e
mendimit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta marrin lojn n shtpi pr t luajtur me
t afrmit e tyre.
80%
36
Nxnsit t prdorin kompletet e tyre t skedave pr t
Fillimet e fjalive jan nj mbshtetje e gjuhs q do t

prdoret. Ju mund ti dgjoni t gjitha fjalt ky t fjalorit
t prdorura n kt msim si mbshtetje.
Qarkoni prgjigjen(et) e sakt(a), pr pyetjet nga 1 deri

n 6.
3
1. Cila nga kto thyesa sht e njvlershme me ?
4
a) 6
5. Ky model prdor nj katror t zi pr do tre katror t

bardh.
b) 30
40
c) 4
Un kam 36 katror gjithsej. Sa katror t zinj kam?
a) 9
d) 6
b) 12
10
2.Numri dhjetor i njvlershm me
c) 10
3
sht:
4
d) 18
a) 3,4
b) 0,75
c) 7,5
d) 0,5
6.
2
e shkruajtur si prqindje sht:
5
a) 25%
b) 40%
3. Cili nga kto vargje sht n rendin rrits?

a) 1,45; 2,5; 2,46; 2,56
c) 2,5%
d) 50%
b) 1,45; 2,46; 2,56; 2,5

c) 1,45; 2,46; 2,5; 2,56
d) 2,56; 2,5; 2,46; 1,45
4.
7. Gjeni tri mnyra pr ndarjen e ktyre thyesave n dy

grupe:
3 2 1 1 1 5 2 13 2 1 5 1 15
; ; ; ;3 ; ; ; ; ; ; ;1 ; .
8 6 4 3 4 8 10 4 8 5 6 2 10
15
sht e njjt me:
10
a) 1
1
2
b) 3
c)
2
3
d) 0,5
37
38
Kreu 3
Veprimet me mend
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Veprimet me mend zn vend kryesor n sistemin
numerik. Me an t metodave efikase t t menduarit,
nxnsit zhvillojn m tej kuptimin mbi numrat. Kjo u
jep besim dhe aftsi q, duke u nisur nga njohurit q
zotrojn, t zbulojn fakte t reja pr numrat. Kapitulli 3
prqendrohet n mnyr t veant n teknikat q duhet
tu msoni nxnsve pr ti ndihmuar t realizojn kt
synim.
Pr t kryer veprimet me mend, nxnsit duhet t ken
ide t qarta lidhur me numrat dhe me sistemin numerik.
sht e rndsishme t vazhdoni t prdorni imazhe t
sistemit numerik, si jan boshtet numerike dhe flett
me 100 katror. Nxnsit mund ti prdorin kto imazhe
n fazat e para t ksaj skeme. Gjithashtu, nxnsit do t
kuptojn numrat sipas rreshtimit (pr shembull: 24 sht
sa 2 rreshta me nga 12 ose 3 rreshta me nga 8; kjo do t
thot q 2 x 12 = 24 ose 3 x 8 = 24). Ata mund t prdorin
edhe shumfishat e prafrt t dhjets. Kto hapa do t
zhvillohen m tej gjat ktij kapitulli.
prgjithsim i gabuar q mund t dgjoni nga nxnsit

sht: nj numr i madh nuk mund t zbritet nga nj
numr i vogl ose 6 nuk hyn te 38. Msimi 3A dhe 3E
do tju ndihmoj t sqaroni nxnsit pr kto keqkuptime
(Pr shembull: 15 25 = 10 dhe 38 e pjestuar me 6
1
sht 6 mbetja 2, ose 6__
).
3
Fjal kye
dhjetshet, qindshet, mijshet
vendvlera
prfaqsues, qndron pr
numra me nj, dy, tre, katr shifra
nj numr me nj ose dy shifra pas presjes dhjetore
shumfishi i prafrt i dhjets
mbledhje, zbritje, shumzim, pjestim
shum, prodhim, ndryshes, pjestueshmri (Cila sht
shuma pr__________?)
pjestues, mbetje (A sht 15 e plotpjestueshme me 4?)
dyfishi, gjysma, ndarje
Ashtu si n Kapitullin 1, nxnsit mund t prsrisin disa

keqkuptime q i kan dgjuar m par: pr shembull, kur
shumzon me 10, shtohet nj zero. Kjo rregull nuk
funksionon pr numrat dhjetor dhe Kapitulli 3 i ndihmon
nxnsit t shmangin kto keqkuptime. Nj tjetr
faktor, shumfish
grup, rresht, kolon (Sa rreshta jan n kt grup?)
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Strategjit e kryerjes me mend t Mund t mbaj mend fakte pr numrat deri n 20?
mbledhjes dhe t zbritjes
Si mund t prdor faktet e numrave deri n 20?
Si mund ta shpreh kt pr numrat me presje dhjetore?
Si mund t mbledh me mend numrat me dy dhe tri shifra?
Si mund ta shpreh kt pr shumfisha t 100 dhe 1000?
Strategjit e kryerjes me mend t Si mund t shumfishoj me mend dhe t gjej ifte t shumfishave t 10?
shumzimit dhe t pjestimit
far ndodh kur shumfishoj me 10?
Cilat jan rregullat pr t prcaktuar vendvlern e nj numri?
Prdorimi i fakteve t njohura pr far faktesh t reja shumfishimi mund t nxjerr nga nj fakt q e njoh tashm?
t gjetur fakte t reja
Si mund t prdor faktet pr numrat deri n 20 pr t kryer veprime me numra me nj dhe dy
shifra pas presjes dhjetore?
Dyfishi dhe gjysma
Si mund ta bj shpejt dyfishimin dhe prgjysmimin e numrave me dy shifra ose t numrave

me presje dhjetore?
Si mund t m ndihmoj dyfishi dhe gjysma pr t shumzuar dhe pjestuar?
Si mund t pjestoj me mend numrat me dy shifra me numra me nj shifr?

Strategjit e kryerjes me mend
pr pjestimin e nj numri
far ndodh nse ka mbetje?
dyshifror me nj numr njshifror
Si t prdor vendvlern pr t realizuar shumzimin dhe pjestimin me mend?
39
Veprimet me mend
Diskutojm s bashku
Veprimet
me mend
Diskutojm s bashku
Prdor vendvlern dhe faktet mbi numrat pr t

mbledhur ose zbritur numrat me dy shifra; mbledh dhe
zbret numrat me tri shifra shumfisha t dhjets, pr
shembull: 500 + 270; 2,6 + 2,7; 0,78 + 0,23.
Mbledh ose zbret numrat me nj shifr pas presjes

dhjetore, pr shembull: 5,6 + 2,9; 13,5 2,1.
Mbledh ose zbret shumfisha t afrt me 10,

100,1000 ose numra natyror q prafrohen me to, si:
3 127 + 4 998; 5 678 1 996.
Si veproni
pr t gjetur
me mend
9 0 : 1 5?
Si veproni
pr t gjetur
me mend
48 + 53?
Si veproni
pr t gjetur
me mend
99 + 15?
Si veproni
pr t gjetur
me mend
148 6?
Si veproni
pr t gjetur
me mend
21 x 1 8 ?
Si veproni
pr t gjetur
me mend
37 9?
Si veproni pr t
gjetur me mend
6 x 1 5?
Si veproni pr t
gjetur me mend
87 - 10?
45

veprimeve me mend ose me shkrim pr t realizuar nj
veprim (mbledhje, zbritje, shumzim ose pjestim).

jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
Hyrje
Shkruani 28 + 17 n drras. Ftoni nxnsit ta bjn kt
veprim me mend. Secili prej nxnsve t flas me nj
shok/shoqe dhe ti shpjegoj strategjin q ka prdorur.
Pr t ndihmuar nxnsit me terminologjin e nevojshme,
mund t shkruani n drras: Prgjigjja sht... dhe
Un e zgjidha me mnyrn.... Prisni prgjigjet nga klasa
dhe vreni nse jan realizuar strategjit e ndryshme.
Prsriteni kt veprimtari me veprimet 4 x 14 dhe Cila
sht gjysma e numrit 78?
Prforcimi i t nxnit
Grupet duhet t ndajn me t gjith klasn metodn m
t mir q kan prdorur pr do llogaritje. Ata mund t
ken prdorur strategji t ndryshme. sht e rndsishme
q t merren n shqyrtim t gjitha strategjit e ndjekura
nga nxnsit. Prqendroni diskutimin mbi efikasitetin e
strategjive. Pr t treguar strategjit e prdorura, krijoni
nj afishe pr seciln llogaritje. Gjat kapitullit, do tju
duhet ti drejtoheni afishes her pas here.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t hartojn vet disa pyetje dhe t
diskutojn me prindrit lidhur me strategjit e prdorura.
Sa her q nxnsit ju japin nj prgjigje, e sakt apo e
gabuar qoft, mos harroni tu drejtoni kto pyetje: Si arritt
n kt prfundim? far strategjie prdort? Artikulimi i
mendimit i ndihmon nxnsit t zhvillojn strategjit pr
veprimet me mend dhe gjuhn matematikore.
40
Nxnsit t punojn n grupe n seciln etiket n librin

e nxnsit. Nj nxns nga secili grup lexon pyetjen dhe
t tjert bjn llogaritjen. M pas, nxnsit duhet t
diskutojn strategjit q kan prdorur. Nuk ka rndsi
rendi sipas t cilit bjn llogaritjet. Pas secils llogaritje,
grupet duhet t bien dakord se cila ishte metoda m
efikase dhe m pas mbajeni shnim.
Prgjigjja sht _________

Mua m doli ky rezultat, sepse ________
3A
Strategjit e kryerjes me mend t

3A Strategjit e kryerjes me mend t mbledhjes dhe t zbritjes
Zbulojm
Zbulojm
1. Po mendoj dy numra natyror q e
kan shumn 20. Cilt numra mund t
jen ata?
A mund t shpjegoni strategjin q

prdort?
Kujton faktet pr mbledhjen dhe zbritjen e numrave

deri n 20 dhe ifton numrat me nj shifr pas presjes
dhjetore me shum 1, pr shembull: 0,4 + 0,6.
Gjen shpejt ifte me nj shifr pas presjes dhjetore me

shum 10, pr shembull: 7,8 + 2,2.
Mbledh ose zbret numra t afrt me 10, 100 ose 1000.
2. Po mendoj dy numra dhjetor. Secili

prej tyre ka nj shifr pas presjes.
Shuma e tyre sht 2. Cilt numra
mund t jen ata?

prej tyre ka nj shifr pas presjes.
Shuma e tyre sht 1. Cilt numra
mund t jen ata?
Pr t gjetur dy numra dhjetor me 2 shifra

pas presjes q kan shumn 1,

Kontrollon shumn duke ndryshuar renditjen e disa

numrave.

jep rezultat.
un
46

prej tyre ka dy shifra pas presjes.
Shuma e tyre sht 1. Shkruani dhjet
ifte numrash t till, q e kan
shumn 1.
Un e di q kjo sht e sakt, sepse
5. Njri prej tyre t diskutoj strategjin e prdorur me

pjesn tjetr t grupit. Kjo i ndihmon t gjith nxnsit
t kuptojn t gjitha strategjit e mundshme. Theksoni
se pyetja 5 mund t plotsohet duke prdorur veprimet
me mend (pr shembull: nga gjetja e ifteve t numrave
shuma e t cilve sht 10).
Burimet
Minitabela
Hyrje
do ift nxnsish pajiset me nj minitabel. Shkruani
numrin 50 n drrasn e zez. Jepuni ifteve 2 minuta
koh pr t shkruar sa m shum pyetje q, si prgjigje,
kan 50. Ata mund t prdorin fardolloj veprimi. Pas 2
minutave, merrni sygjerimet nga secili ift dhe mbajini
shnim. Pyesni prsri: Sa mundsi ka pr t mbledhur
dy numra natyror q ta ken shumn 15? Jepuni prsri
ifteve 2 minuta koh t prgjigjen. Kt her drejtojuni
nxnsve pyetjen e kundrt: Si e kuptoni q i keni dhn t
gjitha mundsit?
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur pr t
prfunduar veprimtarin n librin e nxnsit. Disa prej
nxnsve mund t ken nevoj pr ndihm pr t kuptuar
numrat me presje dhjetore. Pr kt, mund t prdorni
boshtin numerik 0-1, t ndar n dhjet pjes. Ndihmojini
nxnsit t kujtojn iftimin e numrave pr t dhn
shumn 1 (0,1 + 0,9; 0,2 + 0,8 dhe kshtu me radh).
Pasi nxnsit t plotsojn fjalit n libr, nxitini t
diskutojn pr disa prej strategjive t tyre. M pas, mund
t vazhdohet me pjesn e dyt t veprimtaris.
Evidentoni nxnsit q plotsuan me sukses pyetjen
Prforcimi i t nxnit
Rendisni n drras numrin e nxnsve pr do klas
n shkolln tuaj. Pr t gjetur numrin e prgjithshm t
nxnsve t shkolls, nxnsit t punojn n ifte. Njri
nga nxnsi e secilit ift t prdor makinn llogaritse,
kurse tjetri ta llogaris me mend. Kt llogaritje bjeni
vet si fillim, me qllim q t keni t qart strategjit e
grupeve. Gjithashtu, duke diskutuar me nxnsit t arrini
n prfundimin se mendja e njeriut sht mbi makinn
llogaritse.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t formulojn pyetje t ngjashme me
ushtrimin 6, pr autobusin.
Ndihmojini nxnsit t prshkruajn strategjit q kan
prdorur.
Pyesni: Si e nxort kt prfundim?
U jepni koh t mendohen dhe nxitini me pyetje, si: far
do t bnit tjetr? Pse vendost t zgjidhni kt strategji?
41
3A

3A Strategjit e kryerjes me mend t mbledhjes dhe t zbritjes
Eksplorojm
g) prfundimin m t madh q mund t

gjeni duke kryer veprime me t gjitha
etiketat;
Eksplorojm
h) prfundimin m t vogl q mund t

gjeni duke kryer veprime me t gjitha
etiketat.
2. Prfundimi sht 112. far veprimi
sht kryer?
Prdorni letrat me shifrat 1, 2, 3, 4 dhe 5

nj her dhe vetm nj her.
Kujton faktet pr mbledhjen dhe zbritjen e numrave

deri n 20 dhe ifton numrat me nj shifr pas presjes
dhjetore me shum 1, pr shembull: 0,4 + 0,6.
Shkruani dhjet veprime t ndryshme duke

prfshir mbledhjen, zbritjen, numrat
dy- dhe treshifror.
Formoni nj shum me dy numra.

Pr shembull: 123 + 45 = 168
a)
= 112
Formoni nj shum me tre numra.

Pr shembull: 12 + 34 + 5 = 51
b)
= 112
Formoni nj ndryshes me dy
numra. Pr shembull: 312 - 54 = 258
c)
= 112
d)
= 112
a) shumn m t madhe me dy numra;
e)
= 112
b) shumn m t madhe me tre numra;
f)
= 112
g)
= 112
h)
= 112
i)
= 112
j)
= 112
1. Prdorni letrat me shifrat 1, 2, 3, 4 dhe

5 nj her dhe vetm nj her. Gjeni:
Prdor vendvlern dhe faktet e numrave pr t

mbledhur dhe zbritur numrat me dy shifra.
c) shumn m t vogl me dy numra;

Kontrollon shumn duke ndryshuar renditjen e disa

numrave.

jep rezultat.
Burimet
Pes letra A4 me nj nga shifrat 1, 2, 3, 4 dhe + n to
Minitabela
Hyrje
Prgatisni pes letrat A4 me nj nga shifrat 1, 2, 3, 4 dhe
+ n to. Pes nxns t vijn prpara klass dhe t marrin
n mnyr t rastsishme nj nga letrat. Kjo do t krijoj
mundsin e mbledhjes s dy numrave me nga dy shifra
ose t nj numri me tri shifra me nj numr me nj shifr.
Nxnsit duhet t punojn n ifte, t llogarisin me mend
prgjigjet, ti shkruajn n minitabel dhe tjua tregojn
juve. Pyetini: Cila sht shuma m e madhe e mundshme?
Nxnsit t punojn n ifte n librin e nxnsit.
Pasi nxnsit t nisin punn, bni pyetje:
Si e dini q kjo sht shuma m e madhe?
Cila sht shuma m e vogl?
42
Nxitini nxnsit t shpjegojn prgjigjet e tyre, si dhe

strategjit prkatse.
d) shumn m t vogl me tre numra;
48
e) ndryshesn m t madhe me dy
numra;
f) ndryshesn m t vogl me dy
numra;
3. A mund t gjeni nj mnyr t shpejt

pr t mbledhur t gjith numrat nga
1 deri n 100?
Prforcimi i t nxnit
Pas prfundimit t ushtrimit, gjeni pes krkesa, q si
prgjigje kan numrin 112. Krkojuni nxnsve ta bjn
me mend kt verifikim dhe t diskutojn strategjit e
tyre.
Veprimtari shtes
Zgjidhni nj numr me nj ose dy shifra pas presjes
dhjetore. Nxnsit t shkruajn n minitabela pyetjet
ku krkohen veprime me prfundim kt numr. Pr
shembull: Prgjigjja sht 3,5. Cila sht pyetja?
Ndihmoni nxnsit t prshkruajn strategjin q kan
prdorur. Pyesni: Si arritt n kt prfundim?
U jepni koh t mendohen dhe nxitini me pyetje, si: far
do t bni tjetr? Pse vendost t zgjidhni kt strategji?
3B

Zbulojm
3B Strategjit e kryerjes me mend t shumzimit dhe t

pjestimit
Zbulojm
1. M posht, numri 36 sht formuar
me nj renditje t caktuar.
2. Prsriteni ushtrimin 1 edhe pr

numrat 24, 28, 32 dhe 40.
Njeh dhe aplikon pjestimin me 2; 4; 5; 10; 25 dhe 100.
Shumzon ifte numrash shumfisha t numrit 10.
Shumzon shumfisha t afrt me numrin 10.
Dyfishon shpejt do numr me dy shifra, pr shembull:

78; 7,8; 0,78 dhe identifikon gjysmat korresponduese.
N sa mnyra t ndryshme mund ta

formoni numrin 36 si nj renditje?
M posht, skiconi renditjet tuaja.

Vlerson dhe prafron kur kryen veprimet.

jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
Prgatisni etiketa ngjitse me numrat: 25, 50, 75, 80,

100, 150, 175, 200, 210, 225, 250, 290, 300, 550
Hyrje
Nxirrni 24 nxns prpara klass (ose nse sht e
mundur, kryeni veprimtarin jasht shkolls). Ky grup t
rreshtohet n mnyr t caktuar (pr shembull: 8 rreshta
me nga 3 vet). Prsriteni derisa ata t kuptojn q jan
rreshtuar n t gjitha mundsit.
Nxnsit t punojn n ifte n veprimtarin e par
n librin e nxnsit. Krkojuni nxnsve t diskutojn
prgjigjet pr pyetjen 3. Ata duhet t shqyrtojn mundsi
t ndryshme pr t shumzuar numrat afr 10. Nxitini
nxnsit t gjejn vet strategjit. Kjo i ndihmon t
kuptojn se, strategjia m e shpejt sht t shumzojn
fillimisht me 10 dhe pastaj t korrigjojn prfundimin
(pr shembull: 15 x 11 = 15 x 10 + 15 x 1 = 165;
15 x 9 = 15 x 10 15 x 1 = 135).
Pr pyetjen 4, nxnsit t punojn n grup. Grupet mund
ti orientoni duke par shumn e shifrave (pr shembull: 3
x 6 = 18 dhe 1 + 8 = 9, e cila sht e pjestueshme me 3).
49
Prforcimi i t nxnit
Secili grup t shpjegoj rregulln e pjestimit q gjeti.
Nxnsit e tjer t shkruajn rregulln.
Vizatoni diagramin e Venit n drras, me rrath t
etiketuar Shumfish i numrit 10, Shumfish i numrit
100 dhe Shumfish i numrit 25.
Nxnsit t vijn prpara klass nj e nga nj. Secili prej
tyre zgjedh nj nga letrat e prgatitura, mbi t cilat jan
shnuar numra me dy dhe tri shifra. Pastaj, i vendosin n
vendin e duhur n diagramin e Venit. do her pyesni: A
sht ky numr shumfish i 10/100/25?
Nxnsit t shpjegojn prgjigjet e tyre.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shqyrtojn rregulln e pjestimit pr
numrat 30, 50, 75.
Duke i nxitur nxnsit t shkruajn rregulln e pjestimit,
do t kuptoni zhvillimin e mendimit dhe t gjuhs
matematikore q prdorin. Nxnsit e njohin fjaln
rreshtim nga viti i kaluar.
Gjat veprimtaris q shpjeguam te Hyrja, prpiquni tu
kujtoni nxnsve fjalorin duke prdorur shprehje, si:
Ky sht nj rreshtim.
Sa rreshta/kolona ka?
N kt msim, fjal kye t tjera jan: 21 dhe 19 q jan
numra t afrt t shumfishave t numrit 10.
43
3B

Eksplorojm
3B Strategjit e kryerjes me mend t shumzimit dhe t

pjestimit
Eksplorojm
Plotsoni kto tabela.
S pari, kryeni veprimet me mend.
M pas, kontrolloni veprimin me makin
llogaritse.
Pr shumzimin e dy numrave ku njri

sht shumfish i numrit 10 dhe tjetri
shumfish i afrt i numrit 10, un duhet
N fund, plotsoni pohimet.
1. Shumzoni iftet e numrave q jan

shumfisha t numrit 10.
3
10
30
50
60
90
3. Shumzimi i nj numri natyror me nj

numr dhjetor me nj shifr pas
presjes.
10
Shumzon ifte shumfisha t numrit 10.
Shumzon shumfisha t afrt me numrin 10.
80
0,6
0,5
Pr shumzimin e dy numrave,
shumfisha t numrit 10, un duhet
0,9
0,7
2. Shumzoni iftet e numrave ku njri

sht shumfish i numrit 10 dhe tjetri
shumfish i afrt i numrit 10.
40
0,8
40
70
Prdor vendvlern dhe faktet e shumzimit pr t

shumzuar/pjestuar me mend, pr shembull: 0,8 x 7;
8 6.
25
0,4
30
18
0,2
20
10
30
50
60
Pr shumzimin e dy numrave, ku njri

sht numr natyror dhe tjetri numr
dhjetor me nj shifr pas presjes, un
duhet
19
21
39
41

Vlerson dhe prafron kur kryen veprime, prdor

rrumbullakimin dhe kontrollon rezultatin.

jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
Hyrje
Ky msim zhvillohet menjher pas msimit t
mparshm. Ftoni nxnsit t diskutojn me shokun e
tyre pr shtjet e mposhtme:
far strategjie prdort pr t gjetur 10 x 40 ose 20 x 7,2?
Si mund t llogaritni me mend 31 x 30?
Si mund t llogaritni me mend 0,3 x 40?
Krkoni prgjigje pr secilin diskutim.
44
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur n librin e

nxnsit. Ky sht vazhdimi i veprimtaris s mparshme
dhe mund ta prdorni edhe si vlersim pr t nxnit.
Nxnsit punojn n ift ose n grupe t vogla pr
pyetjen 4. Ndihmojini nxnsit ndrkoh q ata punojn
pr pyetjen 4. Pyesni: Si e gjeni q ai sht prodhimi m i
madh/m i vogl?
51
51
69
91
Prforcimi i t nxnit
Gjat veprimtaris kryesore zgjidhni nxnsit ose grupet
q t shpjegojn strategjit e zgjidhjes s tyre pr
prgjigjen e pyetjes 4. Pr prforcimin e t nxnit, ftojini
ta prezantojn kt para klass.
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve t shkruajn nj prmbledhje
t shkurtr ku t shpjegojn si shumzohen shumfishat
e numrit 10 me shumfishat e afrt t numrit 10.
Gjithashtu, t trajtojn shembuj ku t prfshijn edhe
numrat dhjetor.
Diskutimi n ifte i ndihmon nxnsit t zhvillojn gjuhn
matematikore. Shpjegimi i strategjive t tyre pr klasn
i jep mundsi msuesit t vlersoj sa kan arritur t
kuptojn nxnsit.
N kt msim, fjal kye jan: 21 dhe 19 jan numra t
afrt t shumfishave t numrit 10.
3C
Prdorimi i fakteve t njohura pr t

gjetur fakte t reja
3C Prdorimi i fakteve t njohura pr t gjetur fakte t reja
Zbulojm
Zbulojm
1. Plotsoni tabeln me shumzimet.
3
0,25
0,5
10
20
50
70
90
100
3
6
9
10
30

shumzuar ose pjestuar me mend, pr shembull:
0,8 x 7; 8 : 6.
60
70
Diskutoni me shokun ose shoqen si e plotsuat kt tabel.
S pari, un
dhe pastaj un
2. Formoni nj tabel shumzimi dhe krkojini shokut ose shoqes ta plotsoj.

Prdorni numra q lidhen me njri-tjetrin n mnyr q t ndihmoni shokun ose
shoqen pr ta plotsuar at.


jep rezultat.

informacion tjetr.
Nxnsit t plotsojn n mnyr t pavarur veprimtarin
n librin e nxnsit. Ata duhet t shkmbejn me nj
shok/shoqe prgjigjet e plotsuara t ushtrimit 2.
Burimet
52
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Shkruani tabeln e mposhtme t shumzimit n drras:
x
5
6
3
9
iftet e nxnsve duhet tju japin prgjigje pr disa

pyetje, si:
Cila ishte m e vshtir pr t plotsuar tabeln e
shumzimit?
Cili sht fakti i ri q nxort?
Diskutojini kto prgjigje me t gjith klasn.
10
Tabela t plotsohet n mnyr t pavarur nga do

nxns. M pas, shtroni pyetjen:
Nga cili rresht ose kolon u nist?
Cili sht rreshti ose kolona m e leht pr tu plotsuar?
Si mund t prdorni rreshtin e 3-t pr t plotsuar shpejt
rreshtin e 6-t? (duke dyfishuar)
Qllimi sht tu tregoni nxnsve se si t prdorin fakte
q i njohin pr t prftuar informacion t ri.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t krijojn tabela shumzimi dhe t
prpiqen ti zgjidhin n shtpi me familjart e tyre.
Bni pyetje dhe formuloni fjali q tu kujtoni nxnsve se
prodhimi sht rezultat i shumfishimit. Pr shembull:
Cili sht prodhimi i... dhe...?
Prodhimi i... dhe... sht...
45
3C
Prdorimi i fakteve t njohura pr t gjetur

fakte t reja
3C Prdorimi i fakteve t njohura pr t gjetur fakte t reja
Eksplorojm
Eksplorojm
1.
80 0,7 = 56

0,8 x 7; 8 : 6.
80 7 = 560


jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
Minitabela
Hyrje
N qendr t drrass, shkruani: 5 x 8 = 40. Brenda 5
minutave, secili ift t shkruaj sa m shum fakte (pr
shembull: 5 x 8 = 40 kshtu q 5 x 4 = 20; 5 x 0,4 = 2;
50 x 0,4 = 20 e kshtu me radh). Pas 5 minutave, do ift
t thot nj fakt. Pas secilit fakt, pyesni: Si e llogaritt kt?
54
Veprimtari shtes
Mund t filloni nj varg t ri faktesh, duke prfshir edhe
numrat dhjetor. Pr shembull: filloni me 0,5 x 0,8 = 0,4.
Kur nxnsit shpjegojn strategjit q kan prdorur,
fillojn dhe reflektojn pr at ka kan msuar dhe
prpiqen ti zbatojn kto njohuri n nj kontekst t
ri. Nxitini nxnsit t prshkruajn strategjit q kan
prdorur.
Shtroni pyetjen: Si arritt n kt prfundim?
Lrini t mendohen dhe pas ksaj i ndihmoni, pr
shembull:
far bt tjetr?
Nxnsit t plotsojn n mnyr t pavarur diagramin
merimang n librin e nxnsit. Ata duhet t prpiqen t
llogarisin sa m shum fakte.
Prforcimi i t nxnit
Shkruani sipr, n t majt t drrass: 19 x 20 = 380.
Pyesni secilin nxns me radh: Thuaj nj fakt t ri bazuar
n nj fakt t mparshm.
46
Kjo shrben pr t krijuar nj varg me fakte n t gjith

drrasn.
Pr shembull: 19 x 20 = 380 kshtu q 1,9 x 20 = 38 kshtu
1,9 x 40 = 76, e kshtu me radh.
Pse vendost t prdorni kt strategji?
3D
Dyshi dhe gjysma

Zbulojm
Zbulojm
1. Hidheni zarin dy her dhe formoni nj numr me dy shifra.
Shkruajeni numrin n tabel.
Dyfishojeni numrin dhe prgjigjen shkruajeni prsri n tabel.
Ishte i leht apo i vshtir? Vendosni nj shenj n kolonn prkatse dhe shpjegoni
arsyetimin.
N tabel jan shkruar dy shembuj.

78; 7,8; 0,78; dhe gjithashtu gjen gjysmn prkatse.
Shifrat
Numri
Dyfishi
2; 1
21
42
I leht
I vshtir
Ky veprim sht i leht, sepse fillimisht

dyfishova numrin 20, pastaj i shtova 2.
Arsyetimi
5; 6
56
112
Ky veprim sht i vshtir, sepse kalon 100.

Un fillimisht dyfishova numrin 50, pastaj
dyfishova numrin 6. N fund, i mblodha t
dyja shumat s bashku.

jep rezultat.
2. Hidheni zarin tri her dhe formoni nj numr me tri shifra.

Shkruajeni numrin n tabel.
Gjeni gjysmn e numrit dhe shkruajeni prgjigjen prsri n tabel.
Ishte i leht apo i vshtir? Vendosni nj shenj n kolonn prkatse dhe shpjegoni
arsyetimin.
N tabel jan shkruar dy shembuj.

informacion tjetr.
Burimet
Zar
Minitabela
56
Shifrat
Numri
Gjysma
1; 6; 2
162
81
I leht
I vshtir
Arsyetimi
Ky veprim sht i leht, sepse gjysma e

numrit 160 sht 80 dhe gjysma e
numrit 2 sht 1.
M pas, krkojini t gjith grupeve tju tregojn

prgjigjet e tyre. Zgjidhni nxns q kan siguri dhe
din t shpjegojn mir strategjit e tyre. Prsriteni
veprimtarin duke formuar nj numr me tri shifra pr ta
ndar prgjysm. Gjithashtu, dyfishoni nj numr dhjetor
treshifror me nj shifr pas presjes.
Hyrje
Shkruani numrat e mposhtm n drras:
28; 32; 15; 39; 62; 50; 20; 78
Lexoni me z do numr dhe pyesni nxnsit: A sht
e leht apo e vshtir t dyfishoni? Nxnsit duhet t
arsyetojn zgjedhjen e tyre. Ata mund t thon se pr
numrin 20 sht e leht, sepse ai sht dyfishi i numrit
10; ndrsa pr numrin 78 sht e vshtir, sepse ai kalon
numrin 100, kshtu q mund ta ndani numrin 78 n dy
pjes: 70 dhe 8.
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve t shqyrtojn kt problem:
T hnn un kam nj kokrr oriz, t martn kam dy
kokrra orizi, t mrkurn kam tri kokrra orizi, t enjten
kam katr kokrra orizi, e kshtu me radh. Sa kokrra oriz
do t kem pas nj jave? Po pas nj muaji? Pas sa kohsh
do t kem nj milion kokrra oriz?
Bni lidhjen midis dyfishit dhe gjysms, pr shembull:
n librin e nxnsit. Nxitini t diskutojn strategjit e
tyre n ifte. Mbani shnime pr nxnsit, t cilt jan
t sigurt n shpalosjen e strategjive t tyre. Ata mund
tju ndihmojn n prforcimin e t nxnit. Ushtrimet 2
dhe 3 jan materiale shtes, t cilat ndihmojn nxnsit
t zhvillojn metodat e mbledhjes dhe t zbritjes s
numrave me tri shifra.
Prforcimi i t nxnit
Prsriteni seciln nga veprimtarit n librin e nxnsit
pr t gjith klasn duke prdorur minitabelat. Kshtu
mund t kuptoni se sa i kan prvetsuar njohurit.
Hidhni dy her nj zar pr t formuar nj numr me dy
shifra. Ftoni nxnsit t shkruajn prgjigjen e tyre n
drras. Prisni 5 sekonda.
Dyfishi i 58 sht 116. Cila sht gjysma e 116?

Vazhdoni t pyesni: Si e llogaritt kt?
47
3D
Dyshi dhe gjysma

Eksplorojm
Eksplorojm
1. M posht, paraqiten mimet e rrobave n nj dyqan:
pantallona t shkurtra 1800 lek;
bluza 1400 lek;
sandale 2500 lek.

78; 7,8; 0,78 dhe gjen gjysmn korresponduese.


jep rezultat.

informacion tjetr.
Zgjidh problema t thjeshta me fjal.
Burimet

Krkojuni nxnsve t shqyrtojn zgjidhjen e problemave
pa ndonj pjes hyrse. Ata mund t prdorin strategjit
e veprimtarive t mparshme. Pasi t plotsojn pyetjet,
zgjidhni nj ift dhe shkruani pyetjen e tyre n drras.
Nxnsit e tjer t zgjidhin problemn n ifte. Pyesni
njrin prej ifteve t shpjegoj strategjin e zgjidhjes dhe
t kontrolloj prgjigjen.
M pas, nxnsit t plotsojn pjesn tjetr t veprimtaris
n librin e nxnsit.
a) Ju do t bleni dy bluza dhe dy pal pantallona t shkurtra. Sa kushtojn t gjitha s

bashku?
b) Shoku ose shoqja juaj bleu nj pal sandale dhe katr bluza. Sa shpenzoi?
c) T gjith artikujt jan ulur me gjysm mimi. Sa kushtojn tani nj pal pantallona t
shkurtra, nj bluz dhe nj pal sandale gjithsej?
d) Shkruani edhe dy pyetje t tjera pr shokun ose shoqen tuaj. Prfshini dyfishin dhe
gjysmn.
58
Prforcimi i t nxnit
Ftoni dy ifte t ndryshme t diskutojn problemet q
kan hasur duke prdorur recetn e peshkut. (ushtrimi 3).
Veprimtari shtes
Pr t krijuar problema pr shokt e tyre, nxnsit
mund t prdorin receta gatimesh q prdor familja e
tyre. Nxitini nxnsit t krijojn problema q prfshijn
dyfishin dhe gjysmn. Fillimisht nxnsit duhet t jen t
aft ti zgjidhin vet kto problema.
Bni lidhjen midis dyfishit dhe gjysms, pr shembull:
Dyfishi i 58 sht 116. Cila sht gjysma e 116?
Vazhdoni me pyetje: Si e llogaritt kt?
48
3E
Strategjit e kryerjes me mend pr pjestimin

e nj numri dyshifror me nj numr njshifror
3E Strategjit e kryerjes me mend t pjestimit t nj numri
Zbulojm
Zbulojm
Prdorni kto shifra pr t br disa llogaritje.
N secilin veprim, pjestoni nj numr dyshifror me nj numr njshifror. Prdorni

shenjn e pjestimit ( : ). Seciln prej shifrave mund ta prdorni m shum se nj her.
Pjeston numrat me dy shifra me numrat me nj shifr,

duke prfshir edhe rastet me mbetje.
Shembull
Pjestimi me 3 me mbetje 41 : 3 = 13 (2)

Pjestimi me 3 pa mbetje 96 : 3 = 32
Plotsoni tabeln.
Llogaritja
Prfundimi
Arsyetimi
Pjestimi me 4 pa
mbetje
Pjestimi me 4 me
mbetje
Pjestimi me 1 pa
mbetje

jep rezultat.
Pjestimi me 6 me
mbetje
Pjestimi me 9 me
mbetje
Pjestimi me 6 pa
mbetje
Pjestimi me 3 me
mbetje
Pjestimi me 3 pa
mbetje
61
Pjestimi me 9 pa
mbetje
Burimet
Minitabela
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t diskutojn me nj shok/shoqe:
far msove nga msimi i sotm?
Hyrje
Nxnsit t formojn tabeln e mposhtme n
minitabelat e tyre:
Plotpjestohet
Pjestohet me mbetje
Sot msova q...

Pastaj, merrni prgjigje nga iftet e t gjith klass.
Shnoni shtjet m t rndsishme. Nxnsit mund ti
prdorin kto n msimet q vijojn.
Veprimtari shtes
Shkruani numrin 36 n drrasn e madhe. Krkojuni
nxnsve t plotsojn tabeln pr numrin 36, me numrat
nga 1 n 18, pr shembull:
Plotpjestohet
Pjestohet me mbetje
1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18
5, 7, 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17
do ift duhet t plotsoj dy fjali:

36 plotpjestohet me...
N qoft se 36 pjestohet me..... mbetja sht...
Merrni prgjigje nga iftet. Shkruani numrin n fjalit
korresponduese n drras. Pr shembull: n qoft se nj
ift shkruan 36 plotpjestohet me 9, ather 36 : 9 = 4.
N qoft se 36 pjestohet me 11, mbetja sht 3;
36 : 11 = 3 dhe mbetja 3.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur pr plotsimin
e librit t nxnsit. Nxitini t diskutojn me njri-tjetrin
pr arsyetimet q bjn.
Mund tu krkoni nxnsve t krijojn tabela pjestimi

pr t gjith numrat nga 1 deri tek 50 si tek veprimtaria
e hyrjes.
Shtroni pyetje, si:
A ka mbetje n kt veprim?
Si e dini kt?
A plotpjestohet ky numr me...?
Kujtoni nxnsit q 36 plotpjestohet me 12. Kshtu 12
sht faktor i 36.
49
3E
Strategjit e kryerjes me mend pr pjestimin e

nj numri dyshifror me nj numr njshifror
3E Strategjit e kryerjes me mend t pjestimit t nj numri
Eksplorojm
Eksplorojm
Shkruani nj Udhzues prmbledhs pr t shpjeguar strategjin e pjestimit t nj
numri dyshifror me nj numr njshifror.
Prfshini shembuj me mbetje dhe pa mbetje, si dhe nj shembull me nj numr
dhjetor me nj shifr pas presjes.
Si t pjestojm nj numr dyshifror me nj numr njshifror
Pjeston numrat me dy shifra me numrat me nj shifr,

prfshir rastet me mbetje.

jep rezultat.

Burimet
Minitabela
Hyrje
Pyesni nxnsit: far karakteristikash ka nj udhzues i
mir prsritjeje? T ndar n ifte ose grupe t vogla,
nxnsit duhet t bjn nj list karakteristikash. Prdorni
shembuj t nj udhzuesi prsritjeje pr t ndihmuar
nxnsit.
62
Prforcimi i t nxnit
Grupet t shkmbejn udhzuesit e prsritjes q kan
hartuar. Nxitini nxnsit t prdorin kritere q keni
renditur n hyrje. Krkojini secilit grup t shkruaj dy
arritje dhe nj shtje q ka nevoj t zhvillohet m tej.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t marrin udhzuesin e prsritjes n
shtpi dhe ta prdorin me prindrit.
Karakteristikat mund t prfshijn:
Fjalor t rndsishm me prkufizime.
Shembuj pr zgjidhje problemash.
Shembuj pr nxnsit q t verifikojn prgjigjet.
E kshtu me radh.
Rendisni karakteristikat n drras. Kjo u jep nxnsve nj

struktur q ata mund ta prdorin n kt veprimtari.
Nxnsit t punojn n grupe, t mbajn shnime dhe t
hartojn nj variant t par pr nj udhzues prsritjeje.
50
Shtroni pyetje, si:
A ka mbetje n kt veprim?
Si e dini kt?
A plotpjestohet ky numr me...?
Kujtoni nxnsit q 36 plotpjestohet me 12. Kshtu 12
sht faktor i 36.
3F

3F Mbledhja dhe zbritja duke prafruar numrat
Zbulojm duke punuar
Zbulojm
Un di q 36 + 9 = 45. Nse i
shtoj 10 numrit 36, marr 46.
Pastaj numrit 46, i zbres 1.
Plotsoni llogaritjet n tabel. Shpjegoni metodn tuaj.

Veprimi
Mbledh ose zbret nj shumfish t afrt me 10, 100 ose

1000, dhe m pas korrigjon prfundimin, pr shembull:
3 127 + 4 998; 5 678 1 996
Mbledh ose zbret numra dhjetor me 1 shifr pas
presjes, shumfisha t afrt me 1, pr shembull
5,6 + 2,9; 13,5 2,1
Un di q 5625 999 = 4626.

Un formoj numrin 1000.
Numrit 5625 i zbres 1000 dhe,
m pas, prfundimit i shtoj 1.
Arsyetimi
54 + 19 =
4,3 + 2,9 =
107 98 =
1998 + 4117 =
17,5 3,1 =
6743 2997 =
99 + 25 =
7,2 + 1,9 =
266 98 =
4123 + 999 =

jep rezultat.

informacion tjetr.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Shkruani n drras 199 + 355 =. Nxnsit duhet t
punojn n ifte. Nj nga iftet duhet ti jap prgjigje
shokut dhe ti shpjegoj se pse e di ai q kjo sht
prgjigjja. Nse sht e nevojshme, ata mund t prdorin
minitabelat. Merrni prgjigjet e njrit prej ifteve.
Dgjojini nj nga nj dhe shihni se cilt jan t aft
t prshkruajn mir strategjit e tyre. Prsriteni pr
3 723 1 998 dhe 7,2 + 5,9. Nxnsit duhet t ndrrojn
rolet.
27,4 4,9 =
105 15 =
63
69 + 19 =
852 303 =
Prforcimi i t nxnit
Nj nxns nga secili ift duhet t bj llogaritjen pr
shokun/shoqen. Llogaritja duhet t jet e njjt me at n
librin e nxnsit. Prsriteni katr her kt. Zgjidhni dy
shembuj q ti realizoj e gjith klasa. Pr seciln llogaritje,
nxnsit t shpjegojn strategjit e tyre me kujdes.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shkruajn problema me fjal q t
prfshijn shumfisha t afrt, t cilat zgjidhen me an
t strategjive t msuara n kt msim. Ata duhet t
prdorin shembuj nga jeta e prditshme si parat apo
peshat.
sht e rndsishme q nxnsit t prdorin prshkrimin
e strategjive.
Nxnsit t plotsojn n mnyr t pavarur ushtrimet
n librin e nxnsit. Njri nxns kryen llogaritjen, tjetri e
kontrollon. Secili prej tyre prshkruan strategjin prpara
se ta shkruaj n tabel. Strategjia m e mir pr disa
shembuj mund t jet numrimi. Gjithashtu, duhet t
pranoni ndonj metod tjetr me mend.
51
3F

3F Mbledhja dhe zbritja duke prafruar numrat
Eksplorojm
Eksplorojm
rojm
Dyqani i Ans
mimet e revistave
Revista sportive 3,99 Euro

Revista pr turizmin 2,97 Euro
Revista e gjegjzave 1,98 Euro
Revista e mods 4,98 Euro
Mbledh ose zbret nj shumfish t afrt me 10, 100 ose

1000 dhe m pas korrigjon prfundimin, pr shembull:
3 127 + 4 998; 5 678 - 1 996
Mbledh ose zbret numra dhjetor me 1 shifr pas

presjes, shumfisha t afrt me 1, pr shembull:
5,6 + 2,9; 13,5 2,1
Krijoni 6 problema pr shokun ose shoqen tuaj dhe zgjidhini ato. Duhen 3 problema
me mbledhje dhe 3 problema me zbritje.
64

jep rezultat.

informacion tjetr.
Kupton dhe zgjidh problema me fjal.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Ftoni nxnsit t hapin librin e tyre n faqe 64. do nxns
pajiset me nj minitabel. Shtroni pyetjen:
Un bleva nj revist sportive dhe nj revist me gjegjza.
Sa shpenzova un?
Jepuni nxnsve koh t bjn llogaritjet. U krkoni t
mbajn prpara minitabelat q ju t shikoni prgjigjet.
Zgjidhni nj nga nxnsit t prshkruaj strategjin q
ka prdorur. Nse ndonj nga nxnsit ka br gabim, u
krkoni t flasin pr llogaritjen pr t gjetur gabimin.
Un shkoj n dyqan me 23,55 euro dhe blej nj revist mode.
Sa m mbeten mua?
52
Nxnsit duhet t punojn n ifte dhe, me radh, t

zgjidhin problemat me fjal. Problemn ta shkruajn
vetm pasi t ken br llogaritjen dhe t prshkruajn
strategjin q kan prdorur. Gjat puns s nxnsve
me kt veprimtari, mblidhni disa shembuj q mund ti
prdorni n prforcimin e t nxnit.
Prforcimi i t nxnit
Ftoni nj nxns prpara klass, i cili t zgjidh nj nga
problemat q ka hartuar ai vet (zgjidhni dik q ju e keni
zgjedhur gjat veprimtaris kryesore). Nxnsit duhet t
punojn n ifte pr ta zgjidhur dhe ti tregojn autorit t
problems se si e kan zgjidhur. Prsriteni kt me disa
nga problemat q ju i keni par.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t vizitojn dyqane dhe t hartojn
problema me fjal duke prdorur mime reale. Kto
problema mund ti zgjidhin me njri-tjetrin ose me
antart e familjes.
Si n veprimtarin e mparshme, sht e rndsishme q
nxnsit t prdorin prshkrimin e strategjive.
Veprimet me mend
3 Veprimet me mend
Prmbledhim
Prmbledhim
1. Plotsoni tabeln e mbledhjeve me shifrat tuaja.
Hidhni nnt her zarin dhe plotsoni secilin prej katrorve.
Pastaj mblidhni tre numrat.
Pr shembull: 2 4, 6
3 1, 2
,
5 4, 1
1 0 9, 9

mbledhur dhe zbritur numrat e mundshm me dy
shifra, mbledh dhe zbret shumfishat me tri shifra t
dhjets dhe t ifteve me presje dhjetore, pr shembull:
560 + 270; 2,6 + 2,7; 0,78 + 0,23.
Prdor vendvlern dhe faktet e shumfishimit pr t
0,8 x 7; 4,8 : 6.
Luani me shokt dhe shoqet. Fiton kush i afrohet m shum numrit 100.
2. Plotsoni tabeln e ndryshesave me shifrat tuaja.

Hidheni zarin dhe plotsoni secilin prej katrorve.
Pr shembull: 26,5 15,2 = 11,3
3. Plotsoni tabeln e shumzimeve me shifrat tuaja.

Pr shembull: 262 4 = 1048
4. Plotsoni tabeln e pjestimeve me shifrat tuaja.

Pr shembull: 66,2 : 5 = 13,24
65
,

Vlerson dhe prafron kur llogarit pr shembull: prdor


jep rezultat.
Prforcimi i t nxnit
N minitabelat tuaja, kopjoni tabeln te ushtrimi 2 te libri
i nxnsit. Hidhni zarin gjasht her. Shkruani rezultatin
pr do her. Krkojuni grupeve t zgjedhin se ku ta
vendosim shifrn pr t dhn (a) rezultatin m t mir,
(b) rezultatin m t keq.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Kopjoni n drras tabeln q gjendet te ushtrimi 1
te libri i nxnsit. Ndani klasn n grupe me katr ose
pes nxns. Nxnsit ta luajn kt loj me njri-tjetrin.
Hidhni zarin. Grupet duhet t zgjedhin se ku ta vendosin
shifrn. Ata duhet t vendosin nj shifr pas do hedhjeje
t zarit. Me tu vendosur shifra, ajo nuk mund t lviz m.
Pas nnt hedhjeve t zarit, grupet mbledhin shumn
e prgjithshme. Fitues sht grupi me prgjigjen m
afr numrit 100. Pyesni klasn: far strategjie zgjodht?
Prsriteni lojn aq her sa sht e nevojshme.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta bjn kt loj me familjart n shtpi.
Prdorni fjalorin e vendvlers, pr shembull:
Cila sht vlera e ksaj shifre?
far prfaqson kjo shifr?
Dhjetshet, qindshet, mijshet, t dhjetat
Pyesni, pr shembull: Pse e vendost kt shifr ktu?
Nxnsit mund t luajn me njri-tjetrin n grupe me
nga katr ose pes nxns duke e hedhur zarin me radh.
Luani nj nga lojrat me secilin nga grupet. Shnoni
strategjit q prdorin nxnsit si pr vendin e shifrs,
ashtu edhe pr kryerjen e veprimeve.
53
Veprimet me mend
3 Veprimet me mend
Prforcojm
Prforcojm
Bni nj grup etiketash t lidhura me njra-tjetrn si m posht dhe luani me shokt dhe
shoqet tuaja. Etiketat mund ti merrni edhe n shtpi pr t luajtur me familjen tuaj.

mbledhur dhe zbritur numrat me dy shifra, mbledh
dhe zbret shumfishat me tri shifra t dhjets dhe
ifteve me presje dhjetore, pr shembull: 560 + 270;
2,6 + 2,7; 0,78 + 0,23.
Prdor vendvlern dhe faktet e shumfishimit pr t
0,8 x 7; 4,8 : 6.

Vlerson dhe prafron kur llogarit pr shembull: prdor


jep rezultat.
Burimet
Nj komplet etiketash
Nj tabel bosh me 20 katror e br me etiketa
Hyrje
Luani lojn me etiketat n klas. Jepini secilit nxns nga
nj sked. N qoft se jan m tepr nxns se etiketa,
disa nga nxnsit mund t luajn n ift.
Zgjidhni nj nxns pr t lexuar pyetjen n etiketn e tij
duke thn: Cili sht ...?
Nxnsit ti prgjigjen ksaj pyetje duke u ngritur n
kmb dhe duke thn: Un jam... Cili sht...?
Vazhdoni kshtu derisa etiketa ti kthehet nxnsit t par.
Matni kohn q t shihni se sa shpejt mund ta plotsoj
klasa kt tabel. Prsriteni lojn pr t par nse klasa e
bn m shpejt hern tjetr.
54
Un jam 42.
Un jam 75.
Un jam 84.
Kush sht 98 23?
Kush sht 6 14?
Kush sht 120 : 6
Un jam 20.
Un jam 76.
Un jam 113.
Un jam 162.
Kush sht 19 + 57?
Kush sht 136 23?
Kush sht 9 18?
Kush sht 100 : 4?
Un jam 25.
Un jam 19,8.
Un jam 3,2.
Un jam 3,5.
Kush sht 2,8 + 17?
Kush sht 5,5 2,3?
Kush sht 0,5 7?
Kush sht 180 : 4?
Un jam 45.
66
Un jam 0,5.
Kush sht 29 + 13?
1.
Un jam 191.
Un jam 83.
Kush sht
115 + 76?
Kush sht 89 6?
Un jam 22.
Un jam 3,89.
Un jam 5.
Kush sht
1,56 + 2,33?
Kush sht
15,5 10,5?
Kush sht
100 1,37?
Kush sht
10 2,7?
Un jam 27.
Kush sht 66 : 3?
Un jam 137.
Kush sht 8 : 16?
Krkojini nxnsve t krijojn lojn e tyre. Ata mund ta
bjn lojn me iftet e tjera n klas dhe t gjykojn nse
ajo jep rezultat.
Prforcimi i t nxnit
Zgjidhni nj nga kompletet e etiketave t krijuara nga
nxnsit. Luani me kt komplet me t gjith klasn.
Ftoni nxnsit t vlersojn sa efikase sht kjo loj pr
t provuar njohurit dhe idet e marra n kt kapitulli.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t krijojn komplete t ndryshme letrash
n mnyr q t prqendrohen n shtje specifike si
jan dyfishimi dhe gjysma.
Shtroni pyetje, si:
Si e llogaritt kt?
Si e dini q kjo sht e sakt?
Qarkoni prgjigjen e sakt, pr pyetjet nga 1 deri n 8.
Pr pyetjet 9 dhe 10, shkruani prgjigjet.
1. Prdorni strategjit e kryerjes s veprimeve me mend

q t gjeni rezultatin m t mir pr 415 701 + 280 205:
9. Shkruani si e llogaritni 189-87 me mend:
a) 500 000
b) 600 000
c) 700 000
d) 800 000
2. Nj makin kushton 12 998 euro.

Nj tjetr makin kushton 13 115 euro.
Sa sht ndryshesa e mimeve?
a) 113 euro
b) 117 euro
c) 1013 euro
d) 1117 euro
3. 100 gram fruta kushtojn 30 lek.

Sa kushtojn 250 gram fruta?
a) 90 lek
b) 70 lek
c) 75 lek
d) 15 lek
4. Un bleva dy bluza pr 5,99 euro secila dhe nj pal

sandale pr 10,55 euro.
10. Shkruani si llogaritni me mend 1,75 : 0,25:
Shuma e prgjithshme q harxhova, sht:

a) 22,53 euro
b) 25,57 euro
c) 26,53 euro
d) 26,57 euro
5. Shumzoni 167 me 100.

Cila sht prgjigjja?
a) 1 670
b) 16 700
c) 167 000
d) 1 671
6. Sa bjn 99 x 29?
a) 2871
b) 2900
c) 2929
d) 9900
7. Dhjet persona ndajn n mnyr t barabart 85 lek.

Sa duhet t marr secili person?
a) 850 lek
b) 8,5 lek
c) 80,50 lek
d) 8,05 lek
8. Sa bjn 256 pjestuar me 4?

a) 112
b) 32
c) 64
d) 128
55
56
Kreu 4
Mbledhjet dhe zbritjet
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Ideja kryesore n kt kapitull sht kalimi nga zgjidhja
me mend n zgjidhjen me shkrim. sht e rndsishme
q nxnsit t marrin vendime rreth faktit se kur duhet
t prdorin veprimin me mend dhe kur at me shkrim.
Si zgjedhje t par, nxnsit duhet t prdorin veprimin
me mend. Ata duhet t mbshteten tek zgjidhja me
shkrim, kur zgjidhja me mend sht e paprshtatshme.
Kuptimi mbi numrin q ata kan zhvilluar i ndihmon n
kt proces. Nxnsit duhet t jen t aft t vlersojn
prgjigjen para se t prdorin nj algoritm. Kjo i
ndihmon ata t konstatojn se prgjigja q u del sht
e logjikshme apo jo.
Nxnsit duhet t jen t aft t rendisin numrat pr t
mbshtetur kuptimin e mbledhjeve dhe zbritjeve n
kolon.
Pr shembull, ata duhet ta din q:
Duke kujtuar q msuesi u ka thn nuk mund t

zbrisni nj numr m t madh nga nj m i vogl ose
numrat m t vegjl i zbrisni gjithmon nga numra m
t mdhenj, nxnsit zbresin pesn nga teta. Lidhur me
kt, duke i pyetur nxnsit se far metode prdorn, ju
do t korrigjoni keqkuptimet si kto m lart.
Fjal kye
vendvlera: njsit, dhjetshet, qindshet, mijshet, t
dhjetat, t qindtat, presja dhjetore
simbolizon, prfaqson
mbledhje numrash, ndarja
pozitiv, negativ, numrat e plot, mbi/nn zero ( pozitiv,
negativ)
mbledhje, zbritje, veprime
mbledhjet me dhjetshe, mbledhjet me qindshe
39 = 30 + 9
+ 52 = 50 + 2
91 = 80 + 11
Nxnsit mund ti prdorin algoritmet n mnyr t
pasakt, n qoft se nuk i mbajn mend rregullat.
Pr shembull, nj nxns mund t shkruaj:
85
-48
43
Kjo nuk sht e sakt.
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Mbledhja dhe zbritja e
numrave treshifror
Si t mbledh numrat dyshifror me numrat dyshifror; numrat treshifror me numrat treshifror si
dhe numrat treshifror me numrat dyshifror?
Si t mbledh numrat dhjetor me nj ose dy shifra pas presjes dhjetore?
Mbledhja dhe zbritja e

parave
Si t mbledh numrat dyshifror me numrat dyshifror; numrat treshifror me numrat treshifror si

dhe numrat treshifror me numrat dyshifror n lidhje me parat?
Si t mbledh numrat dhjetor me nj ose dy shifra pas presjes dhjetore?
Prdorimi i numrave
negativ
Si ta gjej ndryshesn mes nj numri t plot pozitiv dhe nj numri t plot negativ si dhe mes dy
numrave t plot?
57
Diskutojm s bashku
Mbledhja
dhe zbritja
Diskutojm s bashku
Mbledh numrat dyshifror me numrat dyshifror;

numrat treshifror me numrat treshifror si dhe
numrat treshifror me numrat dyshifror.
Secila shkronj qndron n pozicionin e nj shifre.

far prfaqson secila shkronj?
Oh, pra, shkronja

mund t jet 7.
Nj edhe tri bjn pes:

do t thot kjo?
Mbledh ose zbret numra me nj ose dy shifra pas

presjes dhjetore.
Po sikur t bjm
disa prova?
A mund ta bjm
kt veprim me mend?

nj veprim (mbledhje dhe zbritje).
67
A mendoni se shuma e njsheve mund t
jet m e madhe se 10?
Burimet
Libri i nxnsit, faqja 67
Hyrje
Fillimisht, nxnsit t punojn n ifte pa ndihmn
e msuesit. Pas 5 minutash, pyetini: far metode po
prdorni pr t zgjidhur problemn? Sigurohuni q nxnsit
t kuptojn se:
do shkronj simbolizon nj shifr t ndryshme,

kshtu N, J dhe jan t gjitha shifra t ndryshme.
Nj shkronj prfaqson gjithmon t njjtn shifr,

pavarsisht nga vendi ku ndodhet.
Prforcimi i t nxnit
Krkojini nj ifti q e ka zgjidhur me sukses problemn,
q ta ndaj strategjin e tij me pjesn tjetr t klass.
Pastaj, nj nga problemat q ka krijuar nj nga iftet
e nxnsve, paraqiteni pr zgjidhje para gjith klass.
Nxnsit mund t krijojn problema m t ndrlikuara
t ktij tipi: pr shembull, duke mbledhur numra tri-dhe
katrshifror ose duke punuar me numra me dy shifra pas
presjes dhjetore.
Nxnsit t punojn n ifte pr t zgjidhur problemn.
Bjuni pyetje pr tu siguruar se e kuptojn parimin e
mbartjes nga mbledhjet me dhjetshe te mbledhjet
me qindshe. Nxitni prdorimin e zgjidhjes me mend pr
mbledhjet e thjeshta numerike.
Kur ta prfundojn kt veprimtari, krkojuni ifteve t
krijojn nj problem t ngjashme, q ta zgjidhin iftet
e tjera. Nxitini t prdorin shkronja t prsritura n fjalt
q po mbledhin. Mund t prdorin edhe numra dhjetor.
Nxitini t zhvillojn problemat e tyre, ku t prfshijn
shembuj me zbritje. sht m e thjesht t krijosh nj
llogaritje duke prdorur fillimisht numra dhe m pas duke
i zvendsuar ata me shkronja, sesa anasjellas.
58
A mund t bhet kaprcimi nga mbledhjet me dhjetshe

n mbledhjet me qindshe?
Prdoreni me saktsi gjuhn e vendvlers: mbartni
dhjetshet ose qindshet sipas nevojs. Mos prdorni
gjithmon mbartim nj.
4A

4A Mbledhja dhe zbritja e numrave treshifror
Zbulojm
Zbulojm
Shikoni veprimet e mposhtme.
A mund ti kryeni veprimet me mend apo duhet ti bni me shkrim?
Shpjegoni prgjigjen tuaj.
Shembull: 56,8 1 24,5
120

56,8
60
70
Por sht m e leht t bjm

mbledhjen n shtyll:

presjes dhjetore.
14
50 edhe 20 edhe
10 n mend bjn
80.
56,8
124,5
81,3
Prgjigjja sht 81,3.
1. 152,7 1 14,1


jep rezultat.
Burimet
Libri i nxnsit, faqet 6869
Minitabela
80 81,3
Vendosni presjet posht

njra-tjetrs.
1 1
8 t dhjetat edhe 5 t dhjetat

bjn nj njsi dhe 3 t
dhjeta. Shkruani 3 te t
dhjetat dhe 1 mbajeni n
mend pr te shtylla e
6 edhe 4 edhe 1 n mend bjn 11. njsheve.
Shkruani 1 te shifra e njsheve dhe
10 mbajeni n mend.
76,8
10,5
2. 45 1 17
68
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t diskutojn n ifte: Pr cilat ushtrime bt
llogaritje me mend? Pr cilat ushtrime prdort metodn me
shkrim? Nxitini nxnsit t shpjegojn me kujdes se si e
bn zgjidhjen.
Hyrje
Veprimtari shtes
Shkruani n drras 86,7 + 35,4. Krkojini ifteve t bjn

mbledhjen me mend dhe t shkruajn prgjigjen. Pyetini:
far strategjie prdort?
Nxnsit mund t shkruajn disa prllogaritje pr

njri-tjetrin. Pastaj mund ta sfidojn njri-tjetrin pr t
verifikuar nse mund t prllogarisin m shpejt duke
prdorur veprimin me mend ose me shkrim.
Cilat shifra mblodht fillimisht?
Si i ndat numrat?
Nxnsit t punojn n tabelat e tyre dhe t bjn
mbledhjen duke prdorur nj bosht numerik pa numra.
Krkojini nj nxnsi ta ilustroj kt metod pr pjesn
tjetr t klass.
+30
86,7 90
100
+5 +0,4
110
Dgjoni shpjegimin e nxnsve lidhur me vendimin e tyre

pr t br prllogaritje me mend apo me shkrim. Kjo ju
krijon mundsi t kuptoni nse po bjn zgjidhje efikase.
dhjetshet ose qindshet ashtu si duhet. Mos prdorni
gjithmon mbartim nj. Shembulli sht paraqitur n
librin e nxnsit.
120122,1
Tani ilustrojeni prllogaritjen duke prdorur mbledhjen

n shtyll. Prdorni t njjtin fjalor si tregohet n librin
e nxnsit.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur me pyetjet n
librin e nxnsit. Pastaj krkojuni ti kontrollojn prgjigjet
e tyre me ato t shokut/shoqes pran, pr t par nse
bien dakord pr prgjigjet e sakta. Krkojuni nxnsve t
punojn n ifte pr t gjetur gabimet n do prgjigje
t pasakt.
59
4A

4A Mbledhja dhe zbritja e numrave treshifror
Eksplorojm
Eksplorojm
Prdorni shifrat 4; 5; 6; 7; 8; 9 pr t krijuar dy numra treshifror.
1. Cila sht shuma m e vogl e
mundshme?
2. Cila sht shuma m e madhe e

mundshme?

3. Krijoni veprime me mbledhje n mnyr q shuma t jet sa m afr numrave t

tabels.
Pr shembull, pr numrin 900 kemi: 576 + 489 = 1065
A mund t krijoni veprime q t jen akoma m afr numrit 900?

presjes dhjetore.


jep rezultat.
Burimet
Minitabela
Shifrat 3, 5, 7, 9 dhe nj shenj + n nj letr A4, pr

t krijuar skeda t mdha
Hyrje
Katr nxns t dalin para klass dhe t zgjedhin nj
nga katr skedat me numra: 3, 5, 7, 9. Udhzojini t rrin
n nj vij t drejt. Mbani shenjn + n mnyr t
till q t mblidhni numra me dy shifra (pr shembull:
53 + 79). Krkojuni nxnsve (q ndrkoh punojn n
ifte): Prllogarisni prgjigjen me mend. Shkruani prgjigjen
n minitabelat tuaj. Pyesni nxnsit: Ciln metod prdort
pr t prllogaritur prgjigjen me mend? Krkojuni
nxnsve q, njrin nga shokt (q simbolizon njrn
nga shifrat) ta lvizin n vende t ndryshme, me qllim
q rezultati t jet nj numr m i madh (pr shembull:
53 + 97). Krkojuni srish ifteve ta prllogarisin kt
me mend. Diskutoni pr ndryshimin mes dy prgjigjeve.
Pyesni: E dinit kt m par?
60
Nxnsit t lvizin nj tjetr person n radh, kt

her pr t zvogluar prgjigjen. Krkojuni nxnsve
ta prllogarisin prgjigjen me mend. Diskutoni pr
ndryshimin mes dy prgjigjeve. Pyesni: E dinit kt m
par?
Nxnsit t plotsojn n mnyr t pavarur veprimtarit
n librin e nxnsit. Nxitini iftet dhe grupet t ndajn
prgjigjet me njri-tjetrin. sht e rndsishme q
70
900
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
nxnsit t kontrollojn veprimet e t korrigjojn gabimet

e tyre. Kjo do ti ndihmoj t dallojn gabimet e veta n
t ardhmen.
Prforcimi i t nxnit
N ushtrimin 4 ka katr gabime. Krkojuni nxnsve t
ndryshm t dalin para klass dhe t shpjegojn secilin
nga gabimet. Pastaj krkojuni t prllogarisin prgjigjen
e sakt dhe t modelojn metodn me pjesn tjetr t
klass.
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve t bjn veprime t pasakta
pr prindrit e tyre, q ti korrigjojn n shtpi.
dhjetshet ose qindshet ashtu si duhet. Mos prdorni
gjithmon mbartim nj. Shembulli sht paraqitur n
librin e nxnsit.
4B

4B Mbledhja dhe zbritja e parave
Zbulojm
Zbulojm
Prdorni letrat me numrat 0-9 pr t formuar dhjet mbledhje dhe zbritje t
ndryshme n tabelat m posht.
Kryeni veprimet dhe gjeni prfundimin.
T gjitha veprimet jan me EURO.
Mbledh ose zbret numra me numr t njjt ose

t ndryshm shifrash pas presjes dhjetore, duke
prfshir dhe shumat e parave.
Shembull
53,7 2
1 14, 6 8
6 8, 4 0
(Euro)
Dhjetshe
Njshe
Presje
,
T dhjetat
T qindtat
T dhjetat
T qindtat
T dhjetat
T qindtat
T dhjetat
T qindtat
T dhjetat
T qindtat
,
(Euro)
Dhjetshe
Njshe
Presje
,
,
,
(Euro)
Dhjetshe
Njshe
,
(Euro)

Dhjetshe
Njshe
,
(Euro)
72
Dhjetshe
Njshe
Zar
Nj pako letra me shifrat nga 0-9 pr secilin nxns
Hyrje
Vizato kt rrjet vendvlerash n tabeln e bardh:
Njshe
T dhjetat
T qindtat
,
,
+
Presje
,
,
Burimet
Dhjetshe
Presje
,
,

jep rezultat.
(Euro)
Presje
,
Nxnsit t vijn para klass nj e nga nj. Secili prej tyre t

hedh zarin. Pastaj, shifrn q del nga zari ta vendosin n
nj nga kutit bosh pr t krijuar nj veprim mbledhjeje.
Krkojuni nxnsve t prpiqen t krijojn nj mbledhje
me shumn m madhe t mundshme.
Ndrsa secili nxns vendos shifrn e tij, pyesni: far
prfaqson kjo shifr?
Pr shembull: nj 6 te kolona e dhjetsheve prfaqson
60 euro ose nj 3 n kolonn e t qindtave prfaqson
3 qindarka.
Pasi nxnsi i fundit t ket vn shifrn e tij, krkojuni
nxnsve t prllogarisin rezultatin, duke prdorur
metodn me shkrim. Krkojuni nxnsve q ndrsa bjn
veprimet t shpjegojn strategjin e tyre.
Prsriteni kt veprimtari pr t krijuar nj veprim
zbritjeje.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur me

veprimtarin n librin e nxnsit. Para se t plotsojn
pyetjet prfundimtare, krkojuni ifteve t diskutojn
ngjashmrit dhe ndryshimet mes:
algoritmeve pr mbledhjet dhe zbritjet e numrave t

plot pozitiv;
algoritmeve pr mbledhjet dhe zbritjet me numrat

dhjetor.
Prforcimi i t nxnit
Krijoni nj afishe pr t prshkruar ngjashmrit dhe
ndryshimet mes algoritmeve pr t mbledhur dhe zbritur
numra t plot pozitiv dhe pr t mbledhur dhe zbritur
numra dhjetor. Kt afishe mund ta vendosni n murin
e klass.
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve t rendisin raste t jets
s prditshme ku gjejn numra dhjetor. Ata mund t
krijojn nj afishe duke prdorur materiale t nxjerra nga
revistat dhe gazetat.
Pr mbshtetje, n msimet e ardhshme, nxnsit mund
ti referohen afishes n klas. Gjat msimit bni lidhje
mes parave dhe fjalorit t numrave dhjetor. Prdorni t
dhjetat dhe t qindtat.
61
4B

4B Mbledhja dhe zbritja e parave
Eksplorojm
Eksplorojm
Lexoni seciln prej problemave t mposhtme.
Shkruani veprimet q duhen br pr t zgjidhur problemat.
Pastaj zgjidhini ato.
1. Ju do t postoni dy pako. Njra pako peshon 3,56 kg, tjetra
peshon 4,82 kg.
a) Sa sht pesha e t dyja pakove s bashku?

b) Cila pako peshon m shum dhe sa m shum?

prfshir parat.
2. Gjatsia e murit t klass sht 15,7 m.

Tabela ku punohet sht 2,2 m e gjat.
Tabela ku vendosen punimet e
nxnsve sht 3,5 m e gjat. Sa sht
gjatsia e pjess s mbetur bosh t
murit?
3. Ju mund t prdorni 15 GB (gigabajt)

Internet brenda nj muaji. Ju keni
prdorur 1,85 GB pr t shkarkuar
muzik dhe 3,65 GB pr t shkarkuar
filma. Sa GB ju kan mbetur?


jep rezultat.
Kupton dhe zgjidh probleme me fjal, me nj ose m

shum hapa.
Burimet
Minitabela
Vizore ose metr shirit
74
Prforcimi i t nxnit
Krkojini nj ifti q, pr ushtrimin 6, t shtroj para
klass pyetjet e veta. Nj ift tjetr t dal para klass pr
t zgjidhur problemin n drras. Nxiteni pjesn tjetr t
klass ti mbshtes.
Veprimtari shtes
Hyrje
iftet e nxnsve t shkruajn sa m shum shembuj,
ku jan prdorur numrat dhjetor n jetn e prditshme
(pr shembull: parat, masa, vllimi, pesha dhe kshtu
me radh). Ftoni nj nxns t mas gjatsin tuaj.
Nj nxnsi tjetr krkojini t mas lartsin e ders.
Krkojuni ifteve t nxnsve: Prllogarisni ndryshimin
mes gjatsis suaj dhe lartsis s ders. Pastaj, iftet t
masin objektet n klas. Krkojuni: Bni nj list objektesh
me gjatsi totale sa m afr 2 metrave.
Nxitini nxnsit, t ndar n ifte, t plotsojn problemat
me fjal n librin e nxnsit. Pr ushtrimin 6, nxnsit tia
bjn pyetjet njri-tjetrit. Pr prforcimin e t nxnit,
zgjidhni nj problem t prshtatshme pr ta zhvilluar
bashk me klasn.
62
Nxnsit mund t prdorin t dhna t jets s prditshme,

t marra nga revistat dhe gazetat pr t shtruar probleme
pr njri-tjetrin dhe pr familjet e tyre.
Bni lidhje mes parave, konteksteve t tjera t jets s
prditshme dhe fjalorit t numrave dhjetor. Prdorni t
dhjetat dhe t qindtat.
4C

4C Prdorimi i numrave negativ
Zbulojm
Zbulojm
1. a) iftoni temperaturat e mposhtme me termometrat:
Londr 17 C
Mosk 24 C
Oslo 28 C
Bangkok 35 C
Dubai 42 C
Zbulojm
Gjen ndryshimin mes nj numri t plot pozitiv e

negativ dhe mes dy numrave t plot negativ n nj
kontekst si temperatura ose boshti numerik.
b) Zgjidhni 6 qytete evropiane.
Prdorni Internetin pr t gjetur temperaturn mesatare pr secilin prej tyre n
muajin dhjetor. Shnoni temperaturat n termometrat m posht.

Gjeni tri temperatura pozitive dhe tri temperatura nn zero grad.
76
Dallon marrdhniet midis numrave dhe bn

formulime prgjithsuese.
Burimet
Letra A4 t etiketuara 5, 6, 0, +9, +14
Minitabela
Hyrje
Pes nxns t vijn para klass. Ata duhet t zgjedhin
secili nga nj sked. Krkojuni nxnsve t qndrojn n
vij t drejt, n mnyr q t krijojn nj bosht t sakt
numerik. Pastaj katr nxns t tjer t dalin para klass
nj e nga nj. Secili nxns t shkruaj nj numr n
minitabeln e vet dhe t qndroj n vendin e sakt n
boshtin numerik, mes dy prej nxnsve q jan n radh.
Prforcimi i t nxnit
Plotsoni tabeln e ushtrimit 3 n minitabel. Krkojuni
nxnsve t punojn n ifte pr t shkruar tre fakte
nga tabela. Pr shembull: N Londr sht 43 grad m
ftoht se n Omikan.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ti prdorin fletat me informacione ose
informacionin e marr nga Interneti, pr t krijuar tabeln.
Ata mund t shkruajn t dhna ose problema, si ato n
ushtrimin 3.

n librin e nxnsit. Nse kan mundsi t prdorin
Internetin, ku mund t bjn nj krkim pr temperaturat
n qytetet e bots. Nse kjo nuk sht e mundur, sillni n
klas fletat me informacione, q i keni prgatitur m par.
plus 9, minus 15. Bni pyetje, pr shembull:

sht m e madhe apo m e vogl se zeroja?
Lidheni kt fjalor me t tjer si nn/mbi zero (ngrirje)
pr temperaturat.
63
4C

4C Prdorimi i numrave negativ
Eksplorojm
Eksplorojm
Pr secilin nga pohimet e mposhtme, zgjidhni prgjigjen e sakt.
Pohimet jan Gjithmon i vrtet, Ndonjher i vrtet ose Asnjher i vrtet.
Gjen ndryshimin mes nj numri t plot pozitiv e

negativ dhe mes dy numrave t plot negativ n nj
kontekst si temperatura ose boshti numerik.

Kur mbledhim nj numr negativ me nj

numr pozitiv, prfundimi sht numr
pozitiv.
(23) 1 (22)
(23) 1 (16)
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Kur mbledhim dy numra negativ,

prfundimi sht numr negativ.
Kur zbresim nj numr pozitiv nga nj

numr negativ, prfundimi sht numr
negativ.
Kur zbresim nj numr negativ nga nj

numr negativ, prfundimi sht numr
negativ.
(27) 2 (19)
(24) 2 (26)
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
78
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Kur zbresim nj numr pozitiv nga nj

negativ.
Kur zbresimnj numr negativ nga nj

pozitiv.
(18) 2 (115)
(18) 2 (26)
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Dallon marrdhniet mes numrave dhe bn

formulime prgjithsuese.
Burimet
Libri i nxnsit, faqja78
Letra A4 t etiketuara 10, 4, 0, +3, +8
Minitabela
Hyrje
Nxnsit t punojn n grupe n veprimtarit n librin e
nxnsit. Krkojuni grupeve t bjn nj afishe pr do
formulim. Aty t prfshijn shembuj, pr t treguar se
prfundimi i tyre sht i sakt. Pastaj nxnsit t kopjojn
prgjigjet n librat e tyre.
Vizatoni n drras nj bosht numerik nga 10 n +10.

Krkojuni pes nxnsve t dalin para klass. Secili prej
tyre t zgjedh nj sked. Krkojini secilit nxns t vr
numrin e tij n boshtin numerik n tabel.
Shtroni pyetjet:
Sa bjn pes m shum se minus katra?
Shkruaj: 4 + (+5) =
Sa bjn shtat m pak se plus tre?
Shkruaj: + 3 (+7) =
Kujtojuni nxnsve: Lvizni djathtas n boshtin numerik, pr
t mbledhur dhe majtas, pr t zbritur.
Shkruaj: 4 (5) =
Pohoni: Gjat zbritjes, numri zhvendoset nga e majta, por
shenja negative e on drejtimin n t kundrt, pra 4 (5) =
+1 dhe zhvendosemi djathtas.
Shkruaj: + 4 (7) =
64
Pohoni: Gjat zbritjes, numri lviz nga e majta, por shenja

negative e on drejtimin n t kundrt, pra +4 (7) = +11
dhe zhvendosemi djathtas.
Prforcimi i t nxnit
Nj grup nxnsish t prezantoj nj nga formulimet q e
din se sht gjithmon i vrtet.
Nj grup i dyt t prezantoj nj nga formulimet q e din
se sht ndonjher i vrtet.
Nj grup i tret t prezantoj nj nga formulimet q e
din se ssht asnjher i vrtet.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t vizatojn boshte numerike pr t
treguar vargun e numrave, pr t cilat formulimet jan t
vrteta.
plus 9, minus 15. Bni pyetje, pr shembull:
sht m e madhe apo m e vogl se zeroja?
Paraqisni frazn numrat e plot. Lidheni kt fjalor me
drejtime n boshtin numerik, pr shembull:
Lvizja djathtas sht pozitive, kurse majtas sht negative.

4 Mbledhja dhe zbritja
Prmbledhim
Prmbledhim
1. Tabelat tregojn nevojat pr uj dhe rezervat
ujore n Lindjen e Mesme dhe n Afrikn Veriore.
Afrika Veriore
Lindja e
Mesme
Nevoja tregon sa uj nevojitej dhe sa do t

nevojitet n kto zona n vitet 2010 dhe 2050.
Rezerva tregon se sa uj ka n kto zona.
2010
Nevoja (km3)
Rezerva (km3)
p vaditje
j
pr
213

prfshir dhe parat.
uji n siprfaqe
171
uji nn tok
48
pr zonat urbane
28
pr industrin
20
Gjithsej
2050
Nevoja (km3)


jep rezultat.

shum hapa.
Burimet
Minitabela
Hyrje
Shpjegoni tabeln me t dhna n librin e nxnsit.
Bni pyetjet n vijim. Nxnsit t punojn n ifte pr
t shkruar prgjigjet e secils pyetje n minitabelat e
tyre. Krkojuni t shpjegojn strategjin e tyre, kur japin
prgjigjen.
Sa uj nevojitej pr industrin dhe zonat urbane n 2010?
Edhe sa uj duhej pr vaditje, krahasuar me ujin n siprfaqe
n 2010?
Sa m shum uj n siprfaqe do t ket n vitin 2050,
krahasuar me vitin 2010?
Rezerva (km3)
pr vaditje
251
pr zonat urbane
88
pr industrin
41
uji n siprfaqe
215
uji nn tok
168
Gjithsej
a) Gjeni shumat prkatse dhe shkruajini n tabel.
b) Cila sht ndryshesa ndrmjet rezervave dhe
nevojave n vitin 2010?
79
c) Cila sht ndryshesa e parashikuar ndrmjet

rezervave dhe nevojave n vitin 2050?
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit mund t shkruajn dy fakte pr pjesmarrjen e
votuesve n zgjedhjet parlamentare t vitit 2013, bazuar
n tabeln n librin e nxnsit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t formulojn pyetje pr njri-tjetrin,
bazuar mbi furnizimet me uj dhe tabeln e t dhnave
t ushtrimit 2.
Pyesni: Cilat veprime duhet t prdorni pr ta zgjidhur kt
problem?
Korrigjoni nxnsit teksa interpretojn tabelat. Kjo ju jep
mundsi t mbshtesni zhvillimin e tyre gjuhsor.
n librin e nxnsit. Korrigjoni nxnsit, ndrsa ata
interpretojn tabelat. Kjo ju jep mundsin t vlersoni
thellsin e t kuptuarit t tyre.
65
Mbledhja dhe zbritja

4 Mbledhja dhe zbritja
Prforcojm
Prforcojm
Shkruani nj pyetje pr secilin prej pohimeve t mposhtme.
Ndrroni pyetjen me shokun ose shoqen tuaj t banks.
Mbani shnim prgjigjen e shokut ose t shoqes dhe korrigjoni gabimet, nse ka.
Nj shum q prfshin nj shifr pas presjes.

Shkruani nj shum q mund ta gjeni me shkrim.
Nj shum q prfshin nj shifr pas presjes.

Shkruani nj shum q mund ta gjeni me mend.

prfshir dhe shumat monetare.


jep rezultat.

shum hapa.
Burimet

Meqense sht veprimtari prforcuese, nxnsit ta
fillojn veprimtarin pa ndihmn tuaj.
Pyesni nxnsit nj nga nj:
Pse ju duhet metoda me shkrim pr tiu prgjigjur ksaj
pyetjeje?
A mund t mendoni nj shembull m t vshtir?
Si mund ta zgjidhni duke prdorur veprime me mend?
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t ndajn shembuj t prgjigjes s tyre n grupe
me katr ose pes veta. Ata duhet t zgjedhin dhe t
ndajn nj nga prgjigjet e tyre n librin e nxnsit.
Krkojini grupeve t ndajn prgjigjet me njeri-tjetrin
dhe t japin arsyen e vet pse zgjodhn at shembull.
66
Nj ndryshes q prfshin nj shifr pas presjes.

Shkruani nj ndryshes q mund ta gjeni me shkrim.
Nj ndryshes q prfshin nj shifr pas presjes.

Shkruani nj ndryshes q mund ta gjeni me mend.
Nj shum q prfshin dy shifra pas presjes.

Shkruani nj shum q mund ta gjeni me shkrim.
Nj shum q prfshin dy shifra pas presjes.

Shkruani nj shum q mund ta gjeni me mend.
Nj ndryshes q prfshin dy shifra pas presjes.

Shkruani nj ndryshes q mund ta gjeni me shkrim.
81
Nj ndryshes q prfshin dy shifra pas presjes.
Shkruani nj ndryshes q mund ta gjeni me mend.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta prsritin veprimtarin duke prdorur
numra me tri ose katr shifra.
Prshkruani
osezbritje.
veprimet
sipas
rastit
n mbledhje

1. Personi nuk e zgjidhi sakt kt algoritm. Atyre u doli
prgjigjja e gabuar.
657
Pr pyetjen 7 shkruani prgjigjet.

7. Prgjigja e nj pyetje sht 8,46 . Shkruani:
a) nj prllogaritje me mbledhje, q e ka prgjigjen
8,46
+259
906
Mos:
a) nuk ka br mbartje n kolonn e dhjetsheve?
b) nuk ka br mbartje n kolonn e qindsheve?
c) i shtoi qindshet gabim?
d) zbriti n vend q t mblidhte?
2. Cili numr do t ishte rezultati i sakt i ktij algoritmi?

936
289
a) 647
b) 753
c) 653
d) 547
b) nj prllogaritje me zbritje, q e ka prgjigjen 8,46
3. N boshtin numerik, dy numra jan 6 njsi larg numrit

- 4. Cilt jan ata?
a) +2 dhe +8
b) 10 dhe +6
c) 10 dhe +2
d) +2 dhe 6
4. N mesnat (12 e nats), temperatura sht 3. N

mesdit (12 e dits), temperatura sht 28. Sa m
nxeht sht n mesdit krahasuar me mesnatn?
a) 25 grad
b) 31 grad
c) 28 grad
d) 31 grad
5. Shoku juaj sht 1,39 m i gjat. Ti je 1,53 m i gjat. Cili

sht ndryshimi mes gjatsive tuaja?
a) Ti je 14 cm m i gjat
b) Shoku yt sht 14 cm m i gjat
c) Ti je 1,4 m m i gjat
d) Shoku yt sht 26 cm m i gjat
6. Ti ke 3,76 . Shoku yt ka 4,85 . Sa para keni gjithsej?

a) 7,51
b) 8,51
c) 7,19
d) 8,61
67
68
Kreu 5
Shumzimi dhe pjestimi
Shikim i prgjithshm
Fjal kye
Ideja kryesore
Ky kapitull zhvillon m tej mnyrat e shumzimit me
mend nga ana e nxnsit. Kjo i ndihmon ata q t
kuptojn dhe t zbatojn mnyrn e shumzimit n
shtyll. N kt kapitull duhet t prqendrohemi n dy
ide kryesore.
Nxnsit duhet t prdorin njohurit pr vendvlern
pr t vlersuar prgjigjen para se t prllogarisin. Ata
duhet t kontrollojn edhe prgjigjet e tyre. Kjo sht
veanrisht e rndsishme n rastin e prgjigjeve t
gjata, t cilat duhen shmangur.
sht e rndsishme q nxnsit t kuptojn thelbin e
algoritmit q po msojn. Nxnsit e kan m t leht
ta mbajn mend nj algoritm, kur kuptojn funksionin
e tij. Kjo do t thot se ata nuk mund t ndjekin thjesht
rregullat, n rast se kto nuk i kuptojn.
struktura
vendvlera
shumzimi, prodhimi
ndarja n pjes, pjestimi
prllogarit
dyfishimi, prgjysmimi
ndaj, ndaj n mnyr t barabart
pjesto, pjestimi, pjestuesi, i pjestueshmi, mbetja
faktori, hersi
Keqkuptimi m i mundshm sht zbatimi i gabuar i
algoritmit. Kjo ndodh kryesisht nga moszbatimi i
kuptimit mbi vendvlern. Pr shembull, ata mund t
prllogarisin:
356
34
1424
1068
2492
(duke shumzuar me 3 n vend t 30)

(vem re se 35 x 50 =10 500, prandaj prfundimi
2 492 nuk sht i sakt).
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Shumzimi i numrave dy-, tre- dhe Ciln metod mund t prdor pr t shumzuar me efikasitet?
katrshifror
far prfaqsojn shifrat e nj numri?
Pjestimi i numrave treshifror me Ciln metod mund t prdor pr t pjestuar me efikasitet?

numra dyshifror
Si mund ta prdor pjestimin pr t zgjidhur problema q prfshijn edhe parat?
Pjestimi me mbetje

dhe t pjestimit
far sht nj numr i przier?

Si pjestoj n rastet kur hersi sht thyes ose numr dhjetor?
Si mund t pjestoj me nj numr njshifror?
Si ta paraqes mbetjen e nj pjestimi?
Si mund ti prdor ligjet e ndrrimit, t shoqrimit dhe t prdasis pr shumzimin?
69
Diskutojm s bashku
Shumzimi
dhe pjestimi
Diskutojm s bashku
Si mund t
llogaritni 286 x 29?
Ka mnyra t ndryshme pr
t kryer veprimet.
Shumzon numra dy- ose treshifror me numra

dyshifror.
286 29
Shumzon dy numra shumfisha t dhjets.
20
200
4000
1800 5800
80
1600
720
120
54
200 20
4000
80 20
1600
6 20
120
2320
200 9
1800
174
80 9
720
8294
69
54
8294
Gjat veprimeve, vlerson, prafron, prdor


jep rezultat.
Burimet
Minitabelat
Hyrje
Shkruani n drras shumzimin 229 29. Nxnsit
punojn n ifte pr t nxjerr rezultatin. Krkojuni
ifteve ta prllogaritin dhe pas verifikimit t bien dakord
pr rezultatin. Dy ose tri ifte prezantojn zgjidhjen e
tyre. Zgjidhni ifte q kan zgjedhur metoda t ndryshme
pr ta prllogaritur prgjigjen, prfshir edhe prdorimin
e shumfishave t dhjets.
Nxnsit shqyrtojn diskutimin n librin e nxnsit n
grupe me nga tri veta. Secili grup, t shpjegoj me radh
strategji t ndryshme.
Prforcimi i t nxnit
Nj grup prej tre nxnsish del para klass. Secili nxns
shpjegon nj nga strategjit e librit t nxnsit. Si klas,
vendosni mbi prparsit dhe mangsit e secils
strategji.
70
Cila mnyr
mendoni se
sht m e
lehta?
286
29
2 5 7 4 (286 9)
5 7 2 0 (286 20)
8294
Cila mnyr
mendoni se sht
m e shpejta?
83
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t pyesin prindrit e tyre ose t tjer t
rritur n shtpi: Si prllogaritet shumzimi i nj numri me tri
shifra, me nj numr me dy shifra? Ata mund ti ndajn me
shokt strategjit n fillim t msimit t radhs.
Prdorni gjuhn e vendvlers, ndrsa shpjegoni
strategjit e prllogaritjes. Pr shembull:
Pr metodn n shtyll thoni:
Pr rreshtin e par: 9 shumzuar me 6 bn 54, prandaj
shkruani 4 dhe mbartni 50
Pr rreshtin e dyt : 20 shumzuar me 6 bn 120, prandaj
shkruani 20 dhe mbartni 100.
(Mos thoni 2 shumzuar me 6 dhe shtojm nj zero n
fund)
286
29
2574
5720
8294
5A

katrshifror
5A Shumzimi i numrave dy-, tre- dhe katrshifror
Zbulojm
Zbulojm
1. Copzoni shumzimin si m posht.
a) 346 7 = (
7) + (40 ) + ( 7) =
b) 4,92 3 = (4 3) + (0,9 ) + ( 3) =
c) 685 6 = (
6) + (80 ) + ( 6) =
d) 4,56 4 = (
4) + (0,5 ) + ( 4) =
e) 532 8 =
f) 8,26 5 =

dyshifror.
2. Nj shoku ose shoqja juaj nuk e kupton kt llogaritje.

Plotsoni pohimet m posht pr ta ndihmuar at.
40
300
12000
2100
60
2400
420
200
35
14100
2820
235
17155
Ky shumzim tregon 365 x

Numri 12 000 sht prfundimi i 300 x
Kolona e par prmban 300; 60 dhe 5, sepse
Numri 2820 sht shkruar n nj rresht me 60, sepse

jep rezultat.
Burimet
Zar
Minitabelat
Prfundimi 17 155 gjendet si

Nprmjet llogaritjes, tregoni se prgjigjja juaj sht arsyetuar drejt.
84
N fillim, vlersoni prgjigjen: 50 200=10 000, ndrsa

prodhimi 216 x 12 sht ca m e madhe se 10 000.
Filloni shumzimin, pr t mbushur do kuti. Pastaj
mblidhni gjith kutit, pr t gjetur prgjigjen duke
mbledhur fillimisht sipas shtyllave dhe duke u shtuar
shtylln prfundimtare.
Hyrje
Katr nxns dalin para klass. Hidheni zarin tri her pr
t krijuar nj numr me tri shifra. Shkruajeni numrin n
drras. Nxnsit n krye t klass e ndajn numrin n
tabelat e tyre. Ata qndrojn n radh para klass, pr t
treguar rezultatin n minitabelat e tyre. Pr shembull:
Nxnsit punojn n ifte me veprimtarit n librin e
nxnsit. Ata kontrollojn prgjigjet e njri-tjetrit pr
pyetjet 2-5. Nxnsit mund ta plotsojn prllogaritjen,
pastaj tia shpjegojn metodn shokut t tyre.
216 tregohet si 200 + 10 + 6

Prsriteni me nj numr dhjetor me dy shifra pas presjes
dhjetore. Pr shembull:
2,65 tregohet si 2 + 0,6 + 0,05
Shkruani metodn n tabel si m posht. Kujtojini klass
se kt metod e kan par n ushtrimin 5.
Do t prllogarisim 216 52. Ndaj vizatojm tabeln e
mposhtme:
50
200
10
6
Prforcimi i t nxnit
Shkruani 415 27 n drras. Njri prej nxnsve
t shpjegoj se si do ta kryej prllogaritjen. Ndiqni
shpjegimin n tabel. Sigurohuni q gjat llogaritjes t
ndiqni sakt udhzimet.
Veprimtari shtes
Hidhni nj zar pr t krijuar nj tjetr prllogaritje t
ngjashme. Nxnsit punojn n ifte pr prllogaritjen,
duke prdorur minitabelat. Nj nxns shpjegon
metodn. Nxnsit e tjer ndjekin udhzimet pr t kryer
prllogaritjen.
Punoni hap pas hapi me shumzimin derisa tabela t
plotsohet. Kujtojuni nxnsve se tabela prfaqson
ndarjen e numrave. Pra, tabela prfaqson:
(200 50) + (200 2) + (10 50) + (10 2) +(6 50) + (6 2)
Modeloni dhe prdorni gjuhn e vendvlers, ndrsa

shpjegoni strategjit e prllogaritjes. Korrigjojini nxnsit
nse harrojn ta bjn kt.
71
5A

katrshifror
5A Shumzimi i numrave dy-, tre- dhe katrshifror
Eksplorojm
Eksplorojm
Prdorini kto shifra pr t krijuar nj prodhim.
Pr shembull:
45 678 =?
4 5678 =?

dyshifror.
Cili sht prodhimi m i madh q mund t krijoni me shifrat 4; 5; 6; 7; 8?

Prdorni seciln shifr vetm nj her.
Prdorni metodn n shtyll pr t kryer veprimet.
Gjat veprimeve vlerson, prafron, prdor


jep rezultat.

86
Prforcimi i t nxnit
Burimet
Minitabelat
Veprimtari shtes
Hyrje
Shkruani kto prllogaritje t paprfunduara n drras:
45 768 = ?
Nj grup prezanton rezultatin e vet para pjess tjetr t

klass. Nxnsit e tjer komentojn mbi ndonj ndryshim
n zgjidhjet e tyre.
54 768 = ?
Nxnsit mund t gjejn prodhimin m t madh si dhe at

q vjen menjher pas tij. Ata mund t gjejn ndryshimin
midis dy prfundimeve dhe ta shpjegojn arsyen e ksaj.
Pyesni: Cili prodhim sht m i madh?

Krkojuni nxnsve t shpjegojn prgjigjen.
Pastaj shkruani:
64 587 = ? 58 764 = ?
Pyesni: Cili prodhim sht m i madh?
Kt her nxnsit fillimisht duhet t vlersojn seciln
prllogaritje. M pas ata duhet ta shpjegojn prgjigjen
e tyre.
72
Nxnsit punojn n grupe me nga katr veta pr

veprimtarin n librin e nxnsit. Ata mund t provojn
prllogaritje t ndryshme. Theksoni se nuk ka nevoj
t gjejn t gjitha prodhimet e mundshme. Thuajuni t
prdorin njohurit q kan marr pr vendvlern, q t
prpiqen t vendosin se cila prllogaritje ka m shum
gjas t jap nj prodhim m t madh.
Ndrsa nxnsit punojn me veprimtarin, krkojuni
t vlersojn prodhimin. Krkojuni t parashikojn
prgjigjet. Bni pyetje
q krkojn prgjigje t
menjhershme, pr shembull:
Sa mendoni se do t jet prodhimi?
A do t jet ky prfundim m i madh apo m i vogl se ky
prfundimi tjetr?
5B
Pjestimi i numrave treshifror me

numra dyshifror
5B Pjestimi i numrave treshifror me numra dyshifror
Zbulojm
Zbulojm
1. Shoku ose shoqja juaj nuk po kupton
se si t kryej pjestimin 845 : 13.
Plotsoni pohimet e mposhtme q ti
shpjegoni metodn.
Pjeston numra treshifror me numra njshifror

(prfshir edhe at me mbetje.
00
65
65
Pjeston numra treshifror me numra dyshifror (pa

mbetje) duke prfshir edhe parat.
Ju shkruani
756 : 14 = 54
700
56
56
845 : 13 = 65
780
Duke prdorur shumzimin, tregoni q

prfundimi sht i sakt:
00
2. N t njjtn mnyr kryeni pjestimin

756 : 14.
majtas shenjs s
pjestimit dhe
djathtas saj.
N llim, provova 60 x 13, sepse
Un di q 5 x 13 = 65, sepse
Hersi sht 65, sepse

jep rezultat.
Burimet
Minitabelat
Prgjigjen mund ta kontrolloni duke
3. Shkruani disa kshilla pr shokun ose shoqen tuaj n mnyr q t llogaris 901 : 17.
N fillim, parashikoni shifrn e dhjetsheve
Shkruani prgjigjen posht
dhe
87
M pas, duhet t
N fund
Kontrolloni prgjigjen tuaj duke
Nxnsit punojn n ifte me veprimtarit n librin e
nxnsit. Nxitini ti shpjegojn prllogaritjet njri-tjetrit.
Kjo u jep mbshtetje dhe besim n prllogaritjet.
Hyrje
Prforcimi i t nxnit
Shkruani 912 : 16 n drras. Krkojuni ifteve t vlersojn
prgjigjen. Jepuni dy minuta koh ta bjn kt. Krkojuni
tju tregojn prgjigjet. Zgjidhni tri prgjigje t ndryshme.
Pyetini: Si mbrritt n kt rezultat? Pastaj krkojuni t
prllogarisin, sakt n nj mnyr t zgjedhur prej tyre.
Krkojini srish prgjigjet. Shkruani prllogaritjen n
drras. Kujtojuni nxnsve se pjestimi sht nj proces
ndarjeje. Nj pjestim pa mbetje do t thot se madhsia
mund t ndahet n mnyr t barabart, pa tepruar gj.
Modelojeni kt metod n pjestimin 912 : 16
912 : 16 = 57
800
Shkruani 901 : 17 n drras. Nj nxns shpjegon si

bhet prllogaritja. Shkruani do hap t veprimtaris.
Bni pyetje, q t siguroheni se nxnsit jan t qart pr
do hap, pr shembull:
Pse e shkruani at shifr n at kolon? Cila sht vlera e
asaj shifre?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund tua shpjegojn metodn e tyre prindrve
ose t rriturve n shtpi. Mund edhe t praktikojn disa
prllogaritje.
_____
112
112
_______
000
N fillim provova 50 x 16 = 800 (sepse shifra 5 prfaqson
dhjetshe).
M pas provova 7 x 16 = 112
Kontrollo: 57 x 16 = 9 12
Nxnsve mund tu duhet mbshtetje n shpjegimet
e tyre pr kt veprimtari. Nxitini duke br pyetje, pr
shembull:
Pse ishte ky hapi i par?
Cili sht vlersimi yt pr prgjigjen?
fakte numerike di pr at numr?
Ti e di dhjetfishin e nj numri. Si mund ta zbulosh
pesmbdhjetfishin e atij numri?
73
5B
Pjestimi i numrave treshifror me

numra dyshifror
5B Pjestimi i numrave treshifror me numra dyshifror
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Hersi i pjestimit sht 1331.
Prdorni shifrat 2; 3; 4 dhe 5 pr t gjetur t pjestueshmin dhe pjestuesin.
Prdorni nj metod t shkruar q tregon se jeni t sakt.
Pjeston numra treshifror me numra njshifror

(prfshir edhe at me mbetje)

Prdorni shifrat 0; 2; 5 dhe 6 pr t gjetur t pjestueshmin si numr
treshifror dhe pjestuesin si numr njshifror.

mbetje) duke prfshir parat.

Prdorni shifrat 0; 1; 2; 7 dhe 8 pr t gjetur t pjestueshmin si numr
treshifror dhe pjestuesin si numr dyshifror.


jep rezultat.

Burimet
Minitabelat
Hyrje
Nxnsit punojn n ifte pr pyetjen e par n librin e
nxnsit. Mund ti prdorin shifrat m shum se nj her
(prgjigjja sht 5 324 : 4 = 1 331). Pastaj pyesni nj ift: Si
e gjett prfundimin? Sigurohuni q ta kuptojn zgjidhjen
edhe ata nxns q nuk e kishin zgjidhur problemn.
Nxnsit punojn n ifte ku t mbshtesin njeritjetrin pr problemat n librin e tyre. Provoni disa nga
problemat e librit. Zgjidhni dy prej tyre pr ti prdorur n
prforcimin e t nxnit.
Prforcimi i t nxnit
Dy ifte paraqesin problemat e tyre para pjess tjetr t
klass. N kt pjes t mesimit, ata mund t sillen si
msues. N fillim, iftet u krkojn nxnsve t tjer t
zgjidhin problemn. Pastaj mund t kontrollojn nse
zgjidhjet jan t sakta.
74
88
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ti marrin problemat e tyre n shtpi, pr
ti zgjidhur me familjet.
Nj mnyr e mir pr ta organizuar punn e ifteve q t
mbshtesin zhvillimin gjuhsor sht ti krkoni njrit ift
t prshkruaj procesin dhe nxnsit e tjer t shkruajn
zgjidhjen. Krkojuni nxnsve q t mos shkruajn asgj
q nuk e kuptojn. Kjo siguron q shpjegimi ka qen i
qart.
5C
Pjestimi me mbetje
5C Pjestimi me mbetje
Zbulojm
Zbulojm
1. Shkruani 4 pjestime t ndryshme q
t ken prgjigje me mbetje 3.
3. Plotsoni pohimet e mposhtme q

tregojn si ta kryeni veprimin:
78 : 5 =
Shembull
45 : 7 = 6 (3)
Sepse 7 x 6 = 42, pra

mbeten edhe 3.
a)
Nxjerr prfundime pr pjestimin ku hersi sht

numr i przier, ose numr dhjetor.
Shkruaj 1 djathtas shenjs s barazimit,

sepse
Veprimi i radhs sht 28 : 5, sepse
Prgjigjja sht 15,6 sepse
b)
c)
4. Shkruani dy veprime ku shumzoni nj

numr treshifror me nj shifr pas
presjes me nj numr njshifror.
Kryeni veprimet tuaja.
d)
2. Shkruani katr pjestime t ndryshme

q t ken prgjigje me mbetje 3. M
pas shkruajeni hersin si numr t
przier.
Shembull
Shpjegon pse zgjedh nj metod t caktuar pr

t realizuar nj veprimtari dhe argumenton q kjo
metod jep rezultat.
43 : 4 = 10 __43
Sepse 4 x 10 = 40, pra mbeten edhe
3. Nse e pjestojm me 4 del __43 .
5. Shkruani veprimin e pjestimit pr

secilin prej shumzimeve q kryet n
ushtrimin 4.
a)
b)
90
c)
Burimet
Minitabela
Zar
d)
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Nj ift ju jep rezultatin e shumzimit n ushtrimin 4.

Nxnsit e tjer shkruajn rezultatin e shumzimit dhe t
pjestimit q prkon me t.
17 : 3 = 5, mbetje 2
Un po pjestoj me 3, ndaj kjo sht 5
2
3
ose
32 : 5 = 6, mbetje 2
Un po pjestoj me 5, ndaj kjo sht 6
2
5
Prsritni, duke e dhn prgjigjen n formn e numrit

dhjetor, pr shembull:
32 : 5 = 6,4
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta prsritin ushtrimin 4 pr t krijuar
shumzime t numrave treshifror me numra dyshifror.
Pastaj mund t gjejn rezultatet prkatse me pjestim.
30
Modeloni prdorimin e sakt t gjuhs pr vendvlern,

si tregohet te hyrja.
____
Pr shembull:
20
Un po pjestoj me
20
Mbetja sht
Kjo sht njsoj si
_____
00
Thoni: 32 pjestuar me 5 bn 6, mbetja 2; 20 t dhjetat
pjestuar me 5 bjn katr t dhjetat. Prgjigja sht 6,4.
Nxnsit punojn n ifte me veprimtarit n librin e tyre
ku t mbshtesin njri-tjetrin.
75
5C
Pjestimi me mbetje
5C Pjestimi me mbetje
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Enxhi dshiron t bj nj blerje me leverdi.
Gjeni sa kushtojn t gjith artikujt n dyqan.
Qarkoni blerjen m me leverdi pr secilin prej artikujve. mimet jan n EURO ().
a
Shumzon numra dy-, tre- ose katrshifror me numra

njshifror, duke prfshir edhe parat.
Pjeston numra treshifror me numra njshifror,

duke prfshir edhe ata q dalin me mbetje.

mbetje), prfshir edhe veprime me parat.
Akullore me shkop:
6,75 pr nj kuti me
10 cop ose 4,47 pr
nj kuti me 6 cop.
Torta: 8,12 pr nj
kuti me 4 cop ose
12,84 pr nj kuti me
6 cop.
Pluhur lars: 18,92 pr

nj kuti 2 kg ose 50,54
pr nj kuti 7 kg.
Lng frutash: 14,35 pr

nj pako me 5 shishe ose
19,39 pr nj pako me
7 shishe.
Knae me pije t
gazuar: 14,32 pr nj
pako me 8 knae ose
8,25 pr nj pako me
5 knae.
2. Prdorni mimet m t leverdisshme pr t bler:

a) 4 akullore me shkop;

nj veprim (mbledhje, zbritje, shumzim ose
pjestim).

Kupton dhe zgjidh problema, me nj ose m shum

hapa.
Burimet
Produkte nga dyqani ushqimor q prdorim n

jetn e prditshme (p.sh. drithra pr mngjesin) n
paketime me sasi t ndryshme, me mimet mbi to.
Hyrje
Nse sht e mundur, prdorni nj shembull nga nj dyqan
ushqimor lokal, pr shembull: drithra pr mngjes, n
paketime me sasi t ndryshme. Pyesni nxnsit: Cila pako
drithrash ka mimin m t mir? Grupet mund t japin
prgjigje t ndryshme, n varsi t madhsis s familjes
s tyre ose t shtjeve q kan t bjn me ruajtjen e
ushqimit. Q t bjn krahasimet, duhet t gjejn mimin
pr 100 g.
76
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur me veprimtarit

n librin e nxnsit. Pas nj periudhe t prshtatshme
kohore, kontrolloni prgjigjet e nxnsve pr ushtrimin 1.
Prgjigjet e ushtrimit 1 duhen pr ushtrimin 2. Ndrkoh
nxnsit mund t kontrollojn nse, pr ushtrimin 1, kan
arritur t njjtat rezultate me t tjert n grupin e tyre.
Nse prgjigjet e tyre jan t ndryshme, nxitini nxnsit
t gjejn gabimet dhe ti korrigjojn para se t kalojn te
ushtrimi 2.
91
Prforcimi i t nxnit
Disa nxns i shpjegojn pjess tjetr t grupit se si i
prllogaritn prgjigjet pr ushtrimet 2a dhe 2c.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t vizitojn dyqanet e ushqimeve pran
zonave t tyre pr t gjetur shembuj t tjer. Ata mund
t sjellin shembuj pr klasn, pr ti zgjidhur n ort e
ardhshme.
Prdorni gjuhn e zgjidhjes s problemave prmes
veprimtaris. Pyesni, pr shembull:
Nga e dije se ciln prllogaritje do t prdorje?
Si e kuptove?
A sht prgjigjja e arsyeshme?
5D

dhe t pjestimit
5D Prdorimi i vetive t shumzimit dhe t pjestimit
Zbulojm
Zbulojm
1. Pr secilin nga pohimet e mposhtme, vendosni nse sht ndonjher i
vrtet, gjithmon i vrtet ose asnjher i vrtet.
Zgjidhni prgjigjen e sakt.
Jepni disa shembuj q tregojn se jeni t sakt.
T dij dhe t zbatoj vetit e shumzimit (pa

prdorur domosdoshmrisht termat: vetia ndrruese,
shoqruese ose e prdasis).



Burimet
Zar
Makina llogaritse
Fleta pr shnime
Fjalor matematikor
Hyrje
Shkruani n drras a.(b + c). Hidhni nj zar tri her.
Zvendsoni a me numrin e par q ju doli. Zvendsoni
b me numrin e dyt q ju doli. Zvendsoni c me
numrin e tret. Pr shembull: ju doln 3, 5 dhe nj tjetr 3.
Shkruani: 3.(5 + 3).
Thuajini klass: Kjo sht njsoj me 3 8, q bjn 24.
Thuajini klass: Kt mund ta shkruani edhe si
(3 5) + (3 3) = 15 + 9 = 24.
Pyesni: A sht gjithmon e vrtet kjo? Apo sht
ndonjher e vrtet?
Veprimtarit n kt kapitull merren me ushtrime
t ngjashme. Kujtojuni nxnsve ta provojn vetin
me thyesa e numra negativ, pr t verifikuar nse
formulimet jan gjithmon t vrteta.
Un mund ti mbledh numrat sido q t

jen renditur dhe gjithmon arrij n t
njjtin prfundim.
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Un mund ti shumzoj numrat sido q

t jen renditur dhe gjithmon arrij n t
njjtin prfundim.
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Un mund ti zbres numrat sido q t jen

renditur dhe gjithmon arrij n t njjtin
prfundim.
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
Un mund ti pjestoj numrat sido q t

jen renditur dhe gjithmon arrij n t
njjtin prfundim.
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
b
__
a (b + c) sht e njjt me ab + ac.
a+b
c
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
sht e njjt me
a
c
gjithmon i vrtet
ndonjher i vrtet
asnjher i vrtet
93
Nxnsit punojn n grupe t vogla me veprimtarit n
librin e nxnsit. Ata mund ti provojn vet formulimet
me numra t ndryshm. Thuajuni nxnsve t prdorin
fjalort matematikor pr t mbshtetur prkufizimet e
tyre pr vetit ndrruese, shoqruese, dhe t prdasis.
Kujtojini t prdorin shembuj me numra pr t ilustruar
prkufizimet e tyre.
Prforcimi i t nxnit
Grupet ndajn me njri-tjetrin prkufizimet q kan
gjetur. Si klas, bini dakord pr nj prkufizim t vetm
pr seciln veti.
Krijoni nj afishe pr tu varur n klas. Mund ti referoheni
ksaj afisheje pr msimet e ardhshme.
Veprimtari shtes
Mund tu krkoni nxnsve t zbulojn rregullat e
veprimeve ndrruese, shoqruese dhe t prdasis pr
mbledhjen dhe shumzimin.
T shkruarit e prkufizimeve t vetive t numrave
i ndihmon nxnsit t kuptojn thelbin e vetis
ndrruese, vetis shoqruese dhe vetis s prdasis.
Pyesni nxnsit, ndrsa punojn. Pr shembull:
A jan t vrteta kto veti pr numrat negativ?
A jan t vrteta kto veti pr thyesat?
A jan t vrteta kto veti kur njri faktor sht zero?
77
5D

dhe t pjestimit
5D Prdorimi i vetive t shumzimit dhe t pjestimit
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Ndryshoni renditjen e numrave q t kryeni sa m leht secilin prej veprimeve m posht.
Shembull
12 16 5 = 12 5 16 = 60 16 = 960
a) 20 18 5 =
b) 15 13 10 =
T dij dhe t zbatoj vetit e shumzimit (pa

prdorur domosdoshmrisht termat: veti ndrruese,
shoqruese ose t prdasis).
c) 18 25 4 =
d) 5 15 2 =
e) 4 26 5 =
2. Prdorni vetin e prdasis q t kryeni sa m leht veprimet m posht.

jep rezultat.



Shembull
46 8 = (40 + 6) 8 = (40 8) + (6 8) = 320 + 48 = 368
27 6 =
38 5 =
58 7 =
95
62 9 =
Prforcimi i t nxnit
Ndani si klas tri ose katr nga problemat m t mira
me gjegjza. Nxnsit q i prpiluan gjegjzat t
shpjegojn: Pse jep rezultat kjo gjegjz?
Burimet
Hyrje
Nxnsit fillojn menjher veprimtarit n librin e
nxnsit. Ndrsa punojn, krkojuni individualisht tu
shpjegojn metodn e tyre. Pas 5 minutash, mblidhini
t gjith bashk. Zgjidhni tre nxns q kan zgjedhur
metoda paksa t ndryshme dhe secili t shpjegoj at.
Krkojini klass t pajtohen me metodn q preferojn.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ti ndajn gjegjzat e tyre me prindrit
ose t rritur t tjer n shtpi.
Nxnsit shpjegojn se si i prpiluan problemat me
gjegjzat numerike. Sigurohuni q ti ken kuptuar qart
n do hap. Pyetini, pr shembull:
Pse zgjodhe t pjestosh n kt hap?
Nxnsit plotsojn n mnyr t pavarur ushtrimet 1-4c.
Kur t plotsojn ushtrimin 4d, thuajuni ta verifikojn
pyetjen e tyre me nj shok. Zgjidhni disa nga problemat
me gjegjzat pr ti prdorur n Prforcimin e t nxnit.
Kujtojuni q shumzimi me 2 quhet edhe dyfishim
ndrsa pjestimi me dy quhet prgjysmim.
78
Pse zgjodhe at shifr?

Nga e di q gjegjza jep rezultat?

Prmbledhim
Prmbledhim
Klasa juaj dshiron t prodhoj pije me fruta dhe kos dhe ta shes n shkoll.
Prbrsit q duhet t blini jan shnuar n listn m posht.
Pr nj shishe pije nevojiten:
Mbledh ose zbret numra me shifra t njjta ose

t ndryshme pas presjes dhjetore, prfshir edhe
veprime me parat.
Nxjerr prfundime pr pjestimin kur hersi del
numr i przier apo numr dhjetor.
Shumzon numra dy-, tri- ose katrshifror (duke
prfshir edhe veprime me para) me numra
njshifror.
Portokalli kushton
1,70 pr kilogram
Dardha kushton 1,60
pr kilogram
500 g portokalle
250 g dardha
250 g banane
200 ml kos
Banania kushton
1,20 pr kilogram
Kosi kushton
0,75 pr litr
1. Sa kushton prodhimi i nj shisheje pije?
2. Sa kushton prodhimi i 20 shisheve pije?
5. Ju keni 50 Euro. Sa shishe pije mund t prodhoni?
6. Ju dshironi t nxirrni pak fitim pr t bler mjete pr shkolln.
Pjeston numra treshifror me numra njshifror,

duke prfshir edhe ata q dalin me mbetje dhe
pjeston numra treshifror me numra dyshifror (pa
mbetje), duke prfshir edhe veprime me para.

nj veprim (shumzim ose pjestim).

Kupton dhe zgjidh problema me fjal, me nj ose m

shum hapa.
Burimet
97
a) Me far mimi do ta shisni nj shishe?
b) Nse bni ulje pr 25 shishe, me far mimi do ti shisni?
Veprimtari shtes
Mund t gjenden shembuj t tjer zbatimi n jetn e
prditshme.
Prdorni gjuhn e zgjidhjes s problemave prmes
veprimtaris. Pyesni, pr shembull:
Nga e dije se ciln prllogaritje do t prdorje?
Si e kuptove kt?
A sht prgjigja e arsyeshme?

Nxnsit punojn n grupe t vogla me veprimtarin n
librin e nxnsit.
Mbshtesni secilin grup, teksa merren me problemn.
Jepuni koh t mendojn n fillim, q t vendosin
strategjin e tyre. Mos i ndihmoni shum shpejt.
Prforcimi i t nxnit
Grupet ndajn zgjidhjet e tyre dhe mnyrn e t
menduarit pr pyetjet prfundimtare. Pyeteni klasn dhe
bini dakord: Cili grup pati arsyetimin m t mir t mimit?
79

Prforcojm
Prforcojm
1. Zgjidhni dy mnyra t ndryshme pr t shumzuar 3 824 me 5.
Posht secilit veprim shkruani shpjegimin pr seciln mnyr q keni zgjedhur.
Shumzon numra dy-, tre- ose katrshifror (duke

prfshir edhe veprime me para) me numra
njshifror.

dyshifror.
Nxjerr prfundime pr pjestimin ku hersi del

numr i przier apo numr dhjetor.

jep rezultat.

Burimet
Hyrje
Nxnsit diskutojn n ifte idet e ktij kapitulli.
Shkruani nj list t ktyre ideve n drras. Pyetini
nxnsit: Cilat ide kuptoheshin m leht? Cilat ide ishin
m t vshtira? Prforconi shtjet ku nxnsit hasn m
shum vshtirsi.
Nxnsit punojn n ifte pr kto veprimtari. Ata mund
ta shprehin mendimin e tyre me shokun. Kjo i ndihmon t
kontrollojn mnyrn e t menduarit para se t shkruajn.
Prforcimi i t nxnit
Disa paraqesin prgjigjet e tyre pr ushtrimet 1 dhe 2.
80
2. Zgjidhni dy mnyra t ndryshme pr t shumzuar 337 me 23.

Posht secilit veprim shkruani shpjegimin pr seciln mnyr q keni zgjedhur.
98
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shkruajn nj sr shembujsh me
veprime shumzimi dhe pjestimi. Ata mund ti ndajn
n dy grupe: ata q mund ti zgjidhin me mend dhe ata,
t cilt i zgjidhin me shkrim.
Nxnsit duhet t artikulojn at q mendojn pr dy
ushtrimet e para, para se t shkruajn dika. Ky artikulim,
mbshtet t menduarit matematikor. Pyesni, pr
shembull:
Cili sht hapi i par n zgjidhjen e ksaj prllogaritjeje?
Nga e dije q prgjigjja sht e sakt?
Cila sht vlera e ksaj shifre?
A ka mbetje?
Qarkoni prgjigjen e sakt pr pyetjet nga 1 deri n 6.

1. Cila nga kto jep t njjtin prfundim me 53 36?
(53 20) + (53 60)
7. Shefi juaj ofron tju paguaj 1 Euro n jav, por do ta

dyfishoj pagn tuaj do jav, prandaj n javn e dyt
do t fitoni 2 Euro, n javn e tret 4 Euro e kshtu me
radh. Sa do t fitoni n fund t javs s dhjet?
(53 6) + (53 3)
(53 30) + (53 6)
(50 30) + (3 6)
2. Cili sht vlersimi m i mir pr 485 : 21?
a) 25
b) 50
c) 250
d) 2
3. Ju keni 368 kek. I ndani n mnyr t barabart n 20

kuti. Sa kek ka n do kuti?
a) 184
kek
b) 18 dhe teprojn 8
c) 18 dhe teprojn 4 kek
d) 16
A do t fitoni ndonjher m shum se 1 000 000

Euro?
4. Shkruani 3 : 4 n nj makin llogaritse. Pastaj shtypni

=. prgjigje ju nxjerr makina llogaritse?
a) 0,34
b) 0,25
c) 0,75
d) 0,340
5. Shumzoni nj numr dhjetor me nj numr t plot.

Numri i shifrave pas presjes dhjetore n prgjigje sht:
a) Nj m pak
b) Nj m shum
c) Ndonjher i njjt dhe ndonjher m pak
d) I njjt
6. Ti dhe tre miq ndani nj mim prej 90 Euro. Sa merrni

secili?
a) 30,00 Eurp
b) 22,50 Euro
c) 22,05 Euro
d) 30,50 Euro
81
82
Kreu 6
Figurat dhe trupat gjeometrik
Shikim i prgjithshm
prdorimin e sakt t termave dhe krijoni lista fjalorsh
pr ti ndihmuar nxnsit.
Ideja kryesore
Ideja kryesore n kt kapitull sht prdorimi i vetive
t figurave me dy dhe tre prmasa pr ti klasifikuar
dhe emrtuar ato. Zbulimi i t prbashktave dhe
ndryshimeve n figurat gjeometrike i ndihmon nxnsit
t kuptojn kto veti. Kt mund ta bni nprmjet
pamjeve, por edhe nprmjet diskutimeve. Nxnsit
duhet t diskutojn duke folur pr at q vn re tek
figurat. T gjitha veprimtarit n kt kapitull krkojn q
nxnsit t prshkruajn at q shohin.
sht gjithashtu e rndsishme q nxnsit ti shohin
kndet si masa dinamike. Kjo do t thot se nj knd
formohet nprmjet lvizjes. Pr kt, ju mund t
prdorni shembuj n klas, pr shembull lvizni dern
pr t treguar se kndi sht matje e mass s rrotullimit.
Fjal kye pr kt kapitull jan:

brinj, perimetr, kulm, kulme, faqe
(Sa brinj/kulme/faqe ka ajo form?)
E drejt, e lakuar
(Sa faqe t lakuara ka nj trup?)
Hapja e trupit, baza
e rregullt, e parregullt
paralel, pingul
i lugt, i myst
i hapur, i mbyllur, prerja me plan
Nxnsit shpesh supozojn se format shfaqen gjithmon
n drejtime t njohura dhe se q t gjitha jan t
rregullta. Pr shembull ata mund t supozojn se t gjith
trekndshat jan barabrinjs ose se nj gjashtkndsh i
referohet nj trupi t rregullt me gjasht faqe, dhe jo do
figure me gjasht brinj. sht e rndsishme q nxnsit
t shohin trupa n mjedise t ndryshme.
Fjal kye
Mbshtetini nxnsit n prdorimin e gjuhs teknike
n kt kapitull. Disa terma mund t duken shum t
njohura, pr shembull paralel ose pingul. Krkoni
me dy prmasa (2D), me tri prmasa (3D)

shumkndsh, rreth, trekndsh, trekndsh
barabrinjs, trekndsh dybrinjnjshm, trekndsh
i fardoshm, peskndsh, gjashtkndsh,
shtatkndsh, tetkndsh, katrkndsh,
paralelogram, romb, drejtkndsh, katror
kub, kuboid, piramid, sfer, gjysmsfer, kon, cilindr,
prizm, katrfaqsh, shumfaqsh, tetfaqsh,
dymbdhjetfaqsh
pamje ballore, pamje ansore, pamje nga lart, skicime
aksonometrike
knd i ngusht, knd i gjer, reflektiv (knd ndrmjet 1800
dhe 3600), knd i drejt, knd i brendshm
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Klasifikimi i shumkndshave
Si mund ti klasifikoj shumkndshat?

Nga ta di nse nj figur me dy prmasa sht ose jo shumkndsh?
Si mund t identifikoj dhe t prshkruaj vetit e katrkndshave, prfshir nj paralelogram, romb dhe trapez?
Si mund ti prdor vetit pr t klasifikuar katrkndshat?
Si mund ti prfytyroj dhe ti prshkruaj vetit e trupave treprmasor, prfshir faqe, brinj
dhe kulme?
Hapja e trupave treprmasor

(3D) duke i paraqitur me figura
dyprmasore (2D)
Si ti dalloj dhe t bj paraqitje dyprmasore t trupave triprmasor?
Ndrtimi i kndeve dhe kndet n Si t vlersoj dhe t vizatoj knde t ngushta dhe t gjera?
nj trekndsh
Si mund t prdor nj raportor pr t matur knde me prafrsi 1?
Si ta verifikoj nse shuma e kndeve n nj trekndsh sht 180?
83
Diskutojm s bashku
Figurat dhe trupat

gjeometrik
Diskutojm s bashku
Klasifikon shumkndshat e ndryshm dhe kupton

nse nj figur dyprmasore (2D) sht ose jo
shumkndsh.
Prfytyron dhe prshkruan vetit e trupave me tri

prmasa.
Identifikon dhe prshkruan vetit e katrkndshave.
Dallon figurat me dy e tri prmasa dhe marrdhniet

mes tyre, p.sh. prerja me plan e nj kuboidi sht
drejtkndsh.
Burimet
Skeda treguese
Przgjedhje nga revistat dhe gazetat q lexohen

rregullisht n familjet e tyre
Hyrje
Nxnsit duhet t shohin pamjen n Librin e nxnsit
dhe duhet t rendisin sa m shum figura q t munden.
Krkojuni grupeve t raportojn pas 5 minutash. Krijoni
nj list me t gjitha figurat n drras. do grup duhet t
shkruaj, nj sked pr seciln figur. Tani grupet duhet
ti klasifikojn figurat t paktn n tri mnyra t ndryshme
(pr shembull: dyprmasore/triprmasore, e rregullt/e
parregullt, me numr t barabart brinjsh, me numr
t barabart kndesh, me brinj t drejta, me brinj t
lakuara). Krkojuni t regjistrojn do klasifikim.
Secili grup pajiset me disa gazeta e revista. Nxnsit duhet
t presin sa m shum imazhe q arrijn t gjejn. Pastaj
duhet t przgjedhin figurat dhe t bjn nj afishe,
duke prdorur sa m shum veti t figurave q arrijn t
kujtojn.
84
Un mund t shoh lloje t

ndryshme figurash.
A formojn mozaik
kto figura?
A mund t ket shumkndshi
nj vij t lakuar?
A paraqet forma e nj
guri nj figur
t rregullt?
Cili sht ndryshimi ndrmjet

formave dydimensionale (2D)
dhe tredimensionale (3D)?
101
Prforcimi i t nxnit
Secili grup sjell afishen e vet para klass dhe ua tregon
t tjerve. Nxitini nxnsit e tjer t sugjerojn fjal q
mund ti shtohen afishes. Varini afishet q t shihen gjat
gjith pjess tjetr t kapitullit. Kur t prezantohet fjalori i
ri, nxnsit mund t bjn shtesa n afishet.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn fotografi t figurave. Kto mund
ti prdorin pr t br nj afishe-fjalor.
Prdorini afishet si mbshtetje gjuhsore pr pjesn tjetr
t kapitullit. sht e rndsishme q nxnsit ti paraqesin
afishet e tyre para klass, me qllim q t praktikohen
duke i thn fjalt. Kujtojuni nxnsve t shprehin fjal
m t panjohura.
6A
Klasikimi i shumkndshave
6A Klasifikimi i shumkndshave
Zbulojm
Zbulojm
1. M posht jan dhn disa ifte figurash.
Kopjojini figurat n nj letr dhe pritini.
Klasifikon shumkndshat e ndryshm dhe kupton

nse nj figur dyprmasore (2D) sht ose jo
shumkndsh.
Prdorni nj ift figurash.

Lvizeni njrn figur ngadal duke e vendosur sipr figurs tjetr.
Ndaloni kur figura t jet gjysm e mbuluar nga figura tjetr.
Cila pjes e figurs sht mbuluar?
Cila pjes e figurs nuk sht e mbuluar?
Skiconi figurat m posht dhe emrtojini ato.

Prsriteni kt ushtrim edhe pr ifte t tjerash figurash.
Dallon figurat dy- e treprmasore dhe marrdhniet

drejtkndsh.
102
Burimet
Trekndsh i madh barabrinjs
Katror i madh
Karton, grshr
Fjalor matematikor
Skeda treguese ose minitabela
Hyrje
Dy nxns vijn para klass. Krkojini njrit t mbaj
trekndshin e madh barabrinjs dhe njri t mbaj
katrorin e madh. Gradualisht duhet ti mbivendosin
dy figurat. Duhet t ndalojn her pas here. Sa her
ndalojn, krkojuni nxnsve t shkruajn sa m shum
karakteristika q t munden pr figurat q shohin,
kur ndodh mbivendosja. Jepuni pak koh q ta bjn
kt. N fund, krkojuni ifteve t raportojn pr do
mbivendosje.
Nxnsit prdorin grshrt dhe kartonin pr t br
figurat q u duhen pr t kryer veprimtarit n librin e
nxnsit. Nxitini t prdorin fjalorin matematikor pr
ti ndihmuar t klasifikojn do figur q nuk e din,
pr shembull: gjashtkndshin, shtatkndshin,
tetkndshin.
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t vizatojn n nj sked treguese ose n
minitabeln e tyre, nj nga figurat q prdorn pr ti
mbivendosur n ushtrimin 1. Pastaj duhet t lvizin npr
klas (ose mund t dalin jasht pr ta luajtur kt loj). Kur
t thoni Ndal, nxnsit do t bhen ift me at q kan
pran. N ift ata duhet t gjejn nj veti t prbashkt
dhe nj dallim mes figurave q mbajn n duar. Vazhdoni
lojn dhe nxitini nxnsit t prdorin nj fjalor sa m t
pasur.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t shkruajn udhzime me qllim q
dikush tjetr, duke ndjekur kto udhzime, t vizatoj
saktsisht at figur q ata kan n mendje.
Loja n prforcimin e t nxnit u krkon nxnsve t
prdorin fjalorin teknik t figurave. Pasuroni fjalorin
duke prdorur termat shkencor. Nxitini nxnsit t
prdorin afishen e veprimtaris Diskutojm s bashku si
mbshtetje.
85
6A
Klasikimi i shumkndshave
6A Klasifikimi i shumkndshave
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Vizatoni trekndsha t ndryshm n seciln prej kutive t tabels dhe shkruani
emrin e tyre. A ka ndonj kuti ku nuk mund t vizatohet trekndshi?
Shpjegoni arsyen prse.
Pa knd t drejt
Me knd t drejt
Me brinj t
fardoshme
Klasifikon shumkndshat e ndryshm dhe

kupton nse nj figur dyprmasor sht ose jo
shumkndsh.
Me dy brinj t
barabarta
Me tri brinj t
barabarta
2. Vizatoni shumkndsha t ndryshm n seciln prej kutive t tabels dhe shkruani

emrat e tyre.
Identifikon dhe prshkruan vetit e katrkndshave

dhe i klasifikon ata duke prdorur brinjt paralele,
brinjt e barabarta dhe kndet e barabarta.
I rregullt
I parregullt
Trekndsh
Katrkndsh
Peskndsh
104
Dallon figurat dy- e treprmasore dhe marrdhniet

drejtkndsh.
Burimet
Litar (ose dika e ngjashme) e prer n gjatsi prej 12 m
Tabak t mdhenj letre
Hyrje
Nxirreni klasn jasht ose n nj hapsir t madhe si
palestra. Nse sht e mundur, ndajini n grupe me nga
12 veta. Jepini secilit grup nga nj cop litar. Shpjegojuni
se do t prdorin litarin dhe trupin e tyre pr t krijuar
figura t ndryshme. Krkojuni t bjn kto figura:
Gjashtkndsh
t lakuara ose e pambyllur nuk sht shumkndsh.

Nse sht e nevojshme, kujtojuni nxnsve brinjt
paralele dhe pingule. Ata duhet t jen t qart kur
emrtojn figurat n ushtrimin 2. Pr shembull, ata mund
t prdorin trekndsh barabrinjs pr nj trekndsh
t rregullt ose katror pr nj katrkndsh t rregullt.
Nj peskndsh i rregullt duhet shkruar thjesht si
peskndsh i rregullt, n mnyr q t theksohet
se nj peskndsh i rregullt sht nj rast i veant i
peskndshit.
Prforcimi i t nxnit
Vizatoni nj tabel t madhe n drras, si kjo:
Nj katror
Shumkndsh
Nj drejtkndsh
Nj drejtkndsh t ndryshm nga i mparshmi
Nj trekndsh
Nj trekndsh barabrinjs
Nj trekndsh knddrejt
Nj trekndsh dybrinjnjshm
Nj trekndsh t fardoshm
Nj gjashtkndsh
Pas do veprimi, nj nxns nga secili grup duhet t
skicoj figurn q bn n nj tabak t madh letre. N
fund t veprimtaris, grupet do t nxjerrin prfundimet.
Pyetini: A jan figurat tuaja saktsisht njsoj?
86
Nxnsit punojn n ifte pr veprimtarit n librin
e nxnsit. Nxitini iftet ti diskutojn prgjigjet, t
vizatojn dhe emrtojn trekndsha e shumkndsha
t ndryshm, n fillim m vete, para se ti vizatojn n
seksionin e duhur t tabelave klasifikuese. Kujtojuni
nxnsve se nj shumkndsh sht nj figur e mbyllur
me dy prmasa, me brinj t drejta. do figur me brinj
Joshumkndsh
Ka vetm knde t
ngushta
Ka t paktn nj knd
t gjer
Ka t paktn nj knd
reflektiv
Nxnsit vijn n drras nj e nga nj dhe vizatojn nj

figur n nj prej kutive n drras. Kujtojuni nxnsve
kuptimin e termave i ngusht, i gjer dhe reflektiv.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn foto t figurave rreth shkolls.
Ata mund t prdorin tabeln n ushtrimet 1 ose 2 pr
ti klasifikuar.
Nxitini nxnsit t artikulojn mendimin e tyre dhe ta
thon fjalorin me z t lart. Prdorni pyetje, si:
A jan kto figura saktsisht t njjta? far sht kjo figur?
A sht shumkndsh kjo figur? Pse?
6B

6B Vetit e trupave (3D)
Zbulojm
Zbulojm
Prdorni plastelin dhe shkopinj druri pr t krijuar modele trupash (3D).
Shembull
Ky sht nj kub dhe modeli i tij.
Prfytyron
dhe prshkruan vetit e trupave
treprmasor.
Ju nevojiten 8 toptha plasteline dhe 12 shkopinj druri pr t ndrtuar

kt model kubi.
Ndrtoni modelet e ktyre trupave.
Sa toptha t vegjl plasteline ju duhen pr secilin trup?
Dallon paraqitjet e figurave dyprmasore dhe trupave

treprmasor.
Sa shkopinj druri ju duhen pr secilin prej tyre?
Dallon figura dy- e treprmasore dhe marrdhniet

drejtkndsh.
Kuboid
108
Piramid me
baz katrore
Prizm gjashtkndor
Piramid me baz
trekndore
Prizm trekndor
Plotsoni tabeln me prgjigjet tuaja.

Ndrtoni tri modele trupash t tjer sipas dshirs suaj.
Shtojini kta trupa n tabel.
Burimet
Plastelin
Shkopinj modelimi
t bjn edhe foto t trupave treprmasor rreth jush, pr

t krijuar afishe.
Hyrje
Nj nxns del para klass. Nxnsit e tjer i japin
udhzime pr t br nj kub, duke prdorur plastelin
dhe shkopinj modelimi, si ilustrohet n librin e nxnsit.
Secili nxns mund t jap vetm nj udhzim; pastaj
sht radha e nxnsit tjetr. Shkruani udhzimet baz n
drras, si model pr ushtrimet n librin e nxnsit, pr
shembull: Ngjisni dy shkopinj pas nj topi t vogl plasteline.
Vendosini shkopinjt n knd t drejt me njri-tjetrin.
Nxnsit punojn n ifte me veprimtarin n librin
e nxnsit, pr t nxitur diskutimin mes tyre. Pyesni:
far vini re pr marrdhnien mes shkopinjve, topave t
plastelins, numrit t kulmeve dhe faqeve t trupit?
Nxitini nxnsit t prdorin fjalorin e prshtatshm

teknik, pr shembull:
kulme, brinj, faqe.
Kujtojuni nxnsve se shumsi i kulmit sht kulme.
sht e rndsishme q nxnsit t kuptojn se ka lloje
t ndryshme prizmash, piramidash e cilindrash dhe se ato
klasifikohen nga forma e bazs s tyre. Kujtojuni nxnsve
se baza e nj prizmi sht prerja e tij me plan.
Bni pyetje, si pr shembull:
Sa kulme/brinj/faqe ka kjo figur ( trup)?
figur sht baza?
Prforcimi i t nxnit
Nj ift prshkruan trupin me tri prmasa q krijuan
vet. Ata duhet ta prshkruajn n mnyr t till, q ju
ta kopjoni me saktsi kt trup. Ndrsa jua prshkruajn
trupin, bni pyetje dhe modeloni fraza, duke prdorur
fjalorin e trupave pr t dhn shprehjen e duhur, pr
shembull: Sa faqe ka ky trup? Ky trup ka pes faqe. form
kan faqet? Dy faqet jan secila trekndsh barabrinjs. Ato
kan t njjtn madhsi.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t sjellin shembuj trupash treprmasore
nga shtpia, pr ti ndar me klasn. Gjithashtu, ata mund
87
6B
Vetit e trupave treprmasor
Eksplorojm
Trupi
Numri i topthave
Numri i shkopinjve
Kuboid
Prfytyron dhe prshkruan vetit e trupave

treprmasor.
Dallon paraqitjet e figurave dyprmasore dhe trupave
treprmasor.
Prizm trekndor
Piramid me baz katrore
Piramid trekndore
Prizm gjashtkndor
Dallon figurat dyprmasore dhe trupat treprmasor

dhe marrdhniet mes tyre, p.sh. prerja me plan e nj
kuboidi sht drejtkndsh.
109
Burimet
Nj seri trupash t ndryshm me tri prmasa
Hyrje
Fusni nj trup me tri prmasa n nj ant dhe vreni mbi
tavolin. Prshkruani nj veti t tij. Pr shembull, pr nj
kub mund t thoni: ai ka gjasht faqe. Krkojuni ifteve
t shkruajn sa m shum figura me kt veti. Prsriteni
derisa nxnsit ta gjejn trupin. Prsriteni dy ose tri
her t tjera, me trupa t ndryshm me tri prmasa. Pastaj
nxitini nxnsit t prshkruajn vetit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t sjellin shembuj t trupave me tri
prmasa nga shtpia, pr ti ndar me t tjert. Gjithashtu
mund t bjn foto t trupave me tri prmasa rreth tyre,
pr t krijuar afishe.
Nxitini nxnsit t prdorin fjalorin e prshtatshm
teknik, pr shembull:
kulme, brinj dhe faqe.
Pr t nxitur diskutimin, nxnsit punojn n ifte me
veprimtarin n librin e nxnsit. Nxitini nxnsit t gjejn
nj trup me tri prmasa dhe t shikojn se ku vendoset ai
n tabel, n vend q t prpiqen ta mbushin tabeln me
trupa t tjer. Ju mund t sillni nj sr librash n klas, q
nxnsit t eksplorojn me shembuj, duke prfshir edhe
trupa m t pazakont e t ndrlikuar, si katrfaqshit,
shumfaqshit, tetfaqshit, dymbdhjetfaqshit.
Prforcimi i t nxnit
88
Nj nxns vjen para klass dhe zgjedh me sy nj trup

me tri prmasa q sheh n klas, pa thn se cili sht ai.
Nxnsit e tjer i bjn pyetje nj e nga nj (pr shembull:
A ka gjasht faqe?), q t gjejn trupin. Nxnsi mund ti
prgjigje vetm po ose jo secils pyetje.
sht e rndsishme q nxnsit t kuptojn se ka lloje

t ndryshme prizmash, piramidash e cilindrash dhe se ato
klasifikohen nga forma e bazs s tyre. Kujtojuni nxnsve
se baza e nj prizmi sht prerja e tij me plan.
Bni pyetje, si pr shembull:
Sa kulme/brinj/faqe ka kjo figur?
far figur sht baza?
Pr prforcimin e t nxnit, nxnsit duhet ti prgjigjen
pyetjeve me po ose jo, pr shembull:
A ka figura gjasht faqe?
A ka figura ndonj faqe t lakuar?
6C
Hapja e trupave treprmasor (3D) duke

i paraqitur me gura dyprmasore (2D)
6C Hapja e trupave (3D) nprmjet figurave (2D)
Zbulojm
Zbulojm
1. Kjo sht hapja e nj kubi, e
ndar n dy pjes.
2. Krijoni modelin e nj kutie me nj

form t zgjedhur prej jush.
Vizatoni hapjen e saj.
Bni nj kopje t t dyja pjesve n nj

flet me rrjet katrore.
Prdorni t dyja pjest pr t br
hapjen e plot t kubit.
Dallon dhe paraqet me dy prmasa trupat

treprmasor, duke prfshir figurat e hapura.
Vizatoni tri mnyra t hapjes s plot

t kubit.
3. Bni modelin e zvogluar t kutis n
mnyr q gjatsia, gjersia dhe
lartsia e kutis s re t jen sa gjysma
e prmasave t kutis s par.
Skiconi hapjen dhe shkruani
prmasat.
Dallon figurat dyprmasore dhe trupat treprmasor,

si dhe marrdhniet mes tyre, p.sh. prerja me plan e nj
4. Krahasoni vllimin e kutis s re me
vllimin e kutis s par. far vini re?
112
Burimet
Flet me katrore
Kuti t ndryshme, prfshir kuboide, cilindra, prizma

dhe piramida t formave t ndryshme.
Karton, grshr, ngjits.
Hyrje
Nxnsit gjejn sa m shum mnyra q t bshkojn
pes katror, ku t paktn njra brinj e secilit katror prek
brinjn e nj katrori tjetr (trego nj pamje dy shembujsh
t ndryshm.)
Pas 10 minutash, mblidhni sa m shum figura q t
mundeni. Nxnsit duhet ti vizatojn kto figura n
drras. Pastaj duhet t vendosin: Ciln mund ta palosni n
form kutie? Ciln nuk e palosni dot? Nxnsit shpjegojn
prgjigjet e tyre. Kujtojuni nxnsve se figura q mund t
paloset duke krijuar nj kuti, quhet figur e hapur.
Nxnsit punojn n ifte pr veprimtarin n librin e
nxnsit pr t nxitur diskutime mes tyre. Jepini secilit ift
nj kuti (ju mund tu krkoni nxnsve t sjellin kutit e
tyre nga shtpia, pr kt veprimtari).
Prforcimi i t nxnit
Shkruani kto fjali n drras dhe krkojuni nxnsve ti

plotsojn, duke par modelet e tyre:
Un dyfishoj prmasat e nj kutie. Prmasa e re sht ? her
sa gjatsia origjinale.
Un dyfishoj prmasat e nj kutie. Siprfaqja e re e nj faqeje
sht ? her sa siprfaqja origjinale e nj faqeje.
Un dyfishoj prmasat e nj kutie. Vllimi i ri sht ? her sa
vllimi origjinal.
Vreni se ndrsa vllimi studiohet edhe n klasat m
t larta, nxnsit kan intuit pr ta kuptuar vllimin,
sidomos kur punojn me modele me tri prmasa.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn kuti kartoni pr t futur dhurata.
Nxitini t bjn disa kuti q nuk jan kuboid.
Prgjat ksaj veprimtarie, nxnsit duhet ti shpjegojn
prgjigjet e tyre. Modeloni prdorimin e fjalorit ky
matematikor, pr shembull: gjatsi, gjersi, lartsi, faqet,
brinjt, si edhe emrat e figurave.
Merrni raportime nga nxnsit. Pyetini: far vut re n

ndryshimin midis vllimeve t maketit dhe kutis origjinale?
89
6C
Hapja e trupave treprmasor (3D) duke

i paraqitur me gura dyprmasore (2D)
6C Hapja e trupave (3D) nprmjet figurave (2D)
Eksplorojm
Eksplorojm
Katr kubet mund t'i bashkoni n
mnyra nga m t ndryshmet.
Kt bashkim mund ta vizatoni n

nj letr me pika, si n figur.
Shembull
Dallon dhe paraqet me dy prmasa trupa treprmasor,

duke prfshir figurat e hapura.
Kjo sht pamja

ansore.
Kjo sht pamja ballore.
Prdorni pes kube dhe realizoni tri

modele t ndryshme bashkimi.
Kjo sht pamja nga sipr.
Pamja nga sipr
Plotsoni tabeln m posht.
Dallon figurat dyprmasore dhe trupat treprmasore

Burimet
Kube q lidhen me njri-tjetrin
Kuti e madhe
Flet me pika
Flet me katrore
Hyrje
Dy nxns dalin para klass. Njri nxns bn nj model
me pes kube q bashkohen me njri-tjetrin. E vendos
n kutin e madhe, q t mos e shohin nxnsit e tjer.
I krkojm nxnsit t jap udhzimet e duhura me
qllim q shoku i tij t bj nj model saktsisht si i
tij. Kjo duhet t prfshij edhe prkthim n ngjyra. E
prsrisim veprimtarin tri her me nxns t ndryshm.
Prdorim modelin e fundit pr t vizatuar n drras nj
pamje ballore, pastaj nj pamje ansore dhe n fund nj
pamje nga lart. I shkruajm kto terma n drras. Pr
mbshtetje, nxnsit mund t bjn kopje t modeleve,
q ti shohin qart edhe vet t tria pamjet.
Modeli 1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Pamja ballore
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Pamja ansore
113
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin fletn me pika pr t skicuar
nj gam t gjer trupash me tre prmasa.
Veprimtaria hyrse krkon nj nivel t lart aftsish
gjuhsore. Mund tju duhet t modeloni prdorimin e
fjalorit t prshtatshm, pr shembull:
Topi sht ............. ants.
pran
sipr
Nxnsit punojn n ifte pr veprimtarin n librin
e nxnsit pr t nxitur diskutime mes tyre. Nxnsve
mund tiu duhet ndihm shtes pr t realizuar skicimet
aksonometrike. Prdorni mbshtetjen e shoku-shokut
pr kt.
n t majt t
n t djatht t
Prforcimi i t nxnit
90
Nj prej ifteve del para klass dhe vizaton planimetrin

nga lart pr nj prej trupave t tyre. Pyesni nxns e tjer: A
mjafton ky informacion pr t krijuar modelin prej tij? Pastaj
krkojini iftit t vizatoj pamjen ballore. Nxnsit e tjer
nse sht e nevojshme, i bjn ndryshime modeleve
t tyre. N fund, krkojuni ifteve t vizatojn pamjen
ansore. Pyesni nxnsit e tjer: A sht modeli juaj nj
kopje e sakt? Nse e shihni t nevojshme prsriteni
veprimtarin.
posht
6D
Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj

trekndshi
6D Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj trekndshi
Zbulojm
Zbulojm
Krijoni trekndsha n nj rreth me nnt ndarje.
Vizatoni trekndshat n rratht e mposhtm.
Emrtoni A nj knd t ngusht.
Emrtoni B nj knd t gjer.
Vlerson, njeh dhe vizaton knde t ngushta e t gjera;

prdor raportor pr t matur kndet me sa m shum
prafrsi.
Verifikon q shuma e kndeve t nj trekndshi t

jet 180.
Emrtoni C nj knd t shtrir.

informacion tjetr.

Burimet
Tabela rrethore me 9 kunja kapjeje dhe llastik gome

(nse sht e mundur) ose rrath t printuar me 9 pika
t vendosura me largsi t barabart.
Raportor i madh
Hyrje
115
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin tabelat rrethore pr t
eksploruar me figura t ndryshme. Pr shembull:
Sa katrkndsha mund t bjn? Sa peskndsha?
Vrini n gar nxnsit q t bjn trekndsha me
karakteristika t veanta. Bni pyetje, si pr shembull:
Mund t gjeni nj trekndsh me nj knd t gjer?
Vizatoni pes tabela rrethore me 9 kunja kapjeje n

drras. Nxirrni 5 nxns para klass dhe vizatoni nj
trekndsh. do trekndsh duhet t jet i ndryshm nga
paraardhsi.
Shprndani tabelat rrethore dhe llastikat prej gome.
Krkojini do nxnsi n grup t bj nj trekndsh t
ndryshm n drras. Pastaj krkojuni ti regjistrojn
trekndshat n librin e nxnsit. Ndrsa punoni
me grupet, nxitini nxnsit t shohin me kujdes
trekndshat. Thuhet se ata ndryshojn nga njeritjetri jo pr nga pozicioni i vendosjes, por n qoft se
ndryshojn madhsia e kndeve apo brinjve. Kt mund
ta kontrollojn duke matur kndet apo brinjt.
Prforcimi i t nxnit
Nj nxns nga secili grup del para klass dhe skicon nj
nga trekndshat e tyre n drras. Prdorni nj raportor
t madh, pr t kontrolluar q kndet e brendshme
kur mblidhen bjn 180. Kjo i ndihmon nxnsit t
kujtojn se si prdoret nj raportor pr msimin e radhs.
Prpiquni t gjeni shembuj pr trekndshat barabrinjs,
dybrinjnjshm, knddrejt dhe t fardoshm.
Mund t gjeni nj trekndsh me nj knd refleksiv?

Mund t gjeni nj trekndsh me nj knd t drejt?
Nxitini nxnsit ti klasifikojn trekndshat duke prdorur
shembuj t trekndshave barabrinjs, dybrinjnjshm,
knddrejt apo t fardoshm. Ndihmoni nxnsit me
shqiptimin e emrave t trekndshave.
91
6D
Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj

trekndshi
6D Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj trekndshi
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Gjeni tri knde t shtrir, t ngusht dhe t gjer n klasn tuaj.
Matni kndet me raportor.
Renditini kndet n rendin rrits n tabeln m posht.
Lloji i kndit
Vendi
Masa e kndit
Vlerson, njeh dhe vizaton knde t ngushta e t

gjera; prdor raportorin pr t matur kndet me sa m
shum prafrsi.
Verifikon q shuma e kndeve t nj trekndshi t

jet 180.

116
Burimet
Raportor
Rripa kartoni, grshr
Pineska ose kapse letre
Hyrje
Secili nxns duhet t bj nj kndmats, duke vn
nj pinesk n cepin e dy shiritave t mbivendosur t
kartonit. Duhet t duket kshtu:
Nxnsit punojn n grupe t vogla me veprimtarin
n librin e nxnsit. Nxnsit mund t eksplorojn duke
hulumtuar mjedisin npr klas, ose jasht saj, pr t
sjell m shum zgjedhje trekndshash dhe kndesh.
Prforcimi i t nxnit
Krkojini nj nxnsi nga secili grup t dal para klass
dhe t skicoj nj trekndsh n drras. Verifikoni q
kndet e brendshme kur mblidhen t japin shumn 180.
Prpiquni t gjeni shembuj pr trekndshat barabrinjs,
dybrinjnjshm, knddrejt dhe t fardoshm.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin kndmatsit e tyre pr ti
ndihmuar t bjn makete t strukturave trekndore q
gjejn n ambientin rrethues.
Ndrsa punoni me grupe krkojuni t klasifikojn
trekndshat. Bni pyetje, si pr shembull:
92
Krkojuni nxnsve tju tregojn nj knd 60, pastaj

nj knd 140 dhe n fund nj knd 230. Kujtojini
nxnsit pr termat: i ngusht, i gjer dhe refleksiv.
Jepuni raportort ifteve t nxnsve. Krkoji nj ifti t
sfidoj nxnsit e tjer pr t br nj knd t caktuar me
kndmatsin e vet. Pastaj nxnsi i par e mat kndin me
raportorin e vet. Kujtojuni nxnsve q kryqi i raportorit
t puthitet me kulmin e kndit.
far lloj trekndshi sht ai?

sht barabrinjs, dybrinjnjshm, knddrejt apo i
fardoshm?
Nga e dini kt?

Prmbledhim
Prmbledhim
Klasifikon shumkndshit e ndryshm dhe

kupton nse nj figur me dy prmasa sht ose jo
shumkndsh.

prmasa.
Dallon dhe paraqet me dy prmasa trupat

treprmasor, duke prfshir figurat e hapura.
Ju dshironi t skiconi nj terren sportiv pr fmij t vegjl.

N terrenin sportiv prfshihen: nj tra ekuilibri, nj shkallare pr ngjitje, nj shilars dhe
nj skem pr loj me peta.
Veprimtarit
Vlerson, njeh dhe vizaton knde t ngushta e t

gjera; prdor raportorin pr t matur kndet me sa m
shum prafrsi.
Dallon figurat dyprmasore dhe truoat treprmasor,

Burimet
Materiale modelimi
Karton, grshr
Vinovil, shirit ngjits
Spango
Lapsa me ngjyra
Hyrje
1. Skiconi traun e ekulibrit.

Cili sht trupi (3D) m i prshtatshm q mund t prdorni pr traun e ekuilibrit?
Mendoni si ta bni traun e ekuilibrit sa m t qndrueshm.
118
far kndesh do t prdorni?
2. Cilat modele trupash do t prdorni pr shkallaren e ngjitjes?

3. Skiconi nj skem pr lojn me peta.
Prdorni t paktn tri figura t ndryshme (2D).
Prforcimi i t nxnit
Secili grup duhet t paraqes raportin e tij n skic. Klasa
bie dakord mbi nj sr kriteresh, q ju mund ti prdorni
pr t vlersuar skicat. Prdorni listn q krijuat n
veprimtarin hyrse, si baz pr kto kritere.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t eksplorojn me tipare t tjera
arkitekturore. Pr shembull: ata mund t gjejn figura ku
mbizotrojn rratht, trekndshat e kshtu me radh.
Prezantimi sht nj mnyr e rndsishme pr tu
siguruar se nxnsit po artikulojn me fjalt kye.
Punoni me nxnsit pr t prgatitur kto prezantime.
Prqendrohuni tek shqiptimi i fjalve kye t ktij kapitulli.
Vizitoni nj park lokal ose shikoni nj video t fmijve q

luajn n park. Krkojini do grupi t vogl t bj nj list
karakteristikash t rndsishme pr nj shesh t mir loje.
Krkoni raportime pr kt, pr t mbshtetur skicimet
q do t bj grupi. Mbajeni n nj vend t dukshm kt
list raportimesh prgjat veprimtaris.
Nxnsit punojn n grupe t vogla, pr t skicuar
parkun e lojrave, duke ndjekur udhzimet n librin e
nxnsit. Jepuni materiale q t punojn, si sugjerohet
te burimet. Kt veprimtari mund ta shtrini prgjat nj
sr msimesh.
93

Prforcojm
Prforcojm
Gjeni t paktn dy figura (2D) dhe dy trupa (3D) n klasn tuaj.
Vizatojini n tabeln m posht ose shtoni nj fotografi t tyre.
Shkruani disa t dhna n mnyr q shoku ose shoqja juaj t gjej pr cilin objekt
bhet fjal.
Fotografi ose vizatim i

objektit
T dhnat
1.
2.

shumkndsh.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.

prmasa.
5.
1.
2.
3.
4.
Vlerson, njeh dhe vizaton knde t ngushta e t gjera;

prdor raportor pr t matur kndet me sa m shum
prafrsi.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
120
1.
2.
3.
4.
5.

Burimet
Fotografi t dy vendeve t rndsishme t zons
Hyrje
Thuajuni nxnsve se keni foton e nj vendi t
rndsishm t t zons. Nxitini ta gjejn se cili sht,
duke br pyetje pr formn e tij. Do t prgjigjeni vetm
me po ose jo.
Nxnsit do ta plotsojn individualisht veprimtarin n
librin e nxnsit. Shkruani n drras fjalit vijuese:
Un di emrat e shumkndshave t ndryshm.
Un di ndryshimin mes figurave dyprmasore dhe
trupave treprmasor.
Un mund t prshkruaj vetit e nj figure.
Un mund t vlersoj e t vizatoj knde.
Tregojuni nxnsve se t dhnat q do t shkruajn pr
figurat duhet t prkojn me kto kritere.
94
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit mund ti provojn t dhnat e tyre me njritjetrin n grupe t vogla.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta luajn kt loj me prindrit e tyre dhe
t rriturit n shtpi.
Prdorni afishen q bt te veprimtaria Diskutojm
s bashku pr t mbshtetur nxnsit n prdorimin e
fjalve kye t kapitullit.

1. Cilat veti t ksaj figure ju tregojn se sht nj
paralelogram?
A
5. Prdorni nj raportor pr t matur kt knd. Shkruani

prgjigjen:
a) Nj ifte brinjsh jan paralele.

b) Dy ifte brinjsh jan t barabarta.
c) Kndet e kundrta jan t barabart.
d) Nuk ka knd t drejt.
2
6. Vizato nj knd 46 nga pika A:
A
Kjo sht hapja e nj:
a) Prizmi trekndor
b) Piramide me baz trekndore
c) Prizmi drejtkndor
d) Piramide me baz katrore
7. Nj katrkndsh i myst ka katr diagonale dhe asnj

knd reflektiv. Hetoni numrin e diagonaleve n t
tjer shumkndsha t myst. Regjistroni m posht
rezultatet tuaja.
Si sht modeli?
3. Cili sht ndryshimi mes nj prizmi dhe nj piramide?

a) Nuk ka ndryshim: varet nga forma e bazs.
b) Piramida ka vetm nj kulm ndrsa prizmi ka t
njjtn prerje me plan gjat gjith gjatsis s tij.
c) Piramidat jan trekndore, kurse prizmat jan
katror.
far ju thot kjo pr shumn e kndeve t brendshme tek

shumkndshat?
Ju e dini q shuma e kndeve t brendshme n nj
trekndshsht 180 dhe n nj katrkndsh shuma
sht 360.
d) Nj prizm sht rrethor.

4. Cili katrkndsh ka katr brinj me gjatsi t barabart
dhe asnj knd t drejt?
a) Katrori
b) Drejtkndshi
c) Rombi
d) Trapezi
95
96
Kreu 7
Pozicioni dhe zhvendosja
Vshtrim i prgjithshm
Fjal kye
Ideja kryesore
Ideja kryesore n kt kapitull sht se si e prdorim
matematikn pr t prshkruar pozicionin ose
zhvendosjen e nj objekti. Koordinatat prshkruajn
pozicionin. Shndrrimet (simetria, rrotullimet dhe
zhvendosjet) prshkruajn lvizjen. Pasi nj objekt lviz,
koordinatat q prshkruajn pozicionin e tij ndryshojn.
sht e domosdoshme q nxnsit t msojn n mnyr
aktive. Ata duhet ta provojn lvizjen, q t vn re se si
ndryshon pozicioni. Pr shembull mund t bni prerje t
trupave n mnyr t till q pjest e veanta t mund
t rrotulllohen, t zhvendosen apo t paqyrohen. Kjo i
mundson nxnsve t lvizin objektet fizikisht.
origjina, koordinata
kuadranti i par, i dyt, i tret, i katrt
simetria, simetria n lidhje me nj drejtz, boshtet e
simetris
kulmi, kulmet
paralel, pingul
knde t ngushta, t gjera, reflektive
boshti i pasqyrimit, pasqyro, pasqyrim
rrotullo, rrotullimi
Nxnsit mund ta harrojn renditjen e koordinatave. Disa
msues prdorin fraza, si: N fillim ecni npr korridor,
pastaj ngjisni shkallt. Kjo u kujton nxnsve se koordinata
e par (koordinata x) prshkruan pozicionin prgjat
boshtit horizontal (boshtit t x-eve) dhe koordinata e
dyt (koordinata y) prshkruan pozicionin lart e posht
boshtit vertikal (boshtit t y-eve).
zhvendos, zhvendosje
shndrrim
n drejtim orar, n drejtim kundrorar
Temat e msimit
Synimi i t nxnit
Leximi dhe vendosja e koordinatave Si i prdor koordinatat pr t prshkruar pozicionin n nj plan?

Si mund ta kuptoj se ku do t ndodhet nj shumkndsh pas nj simetrie, kur brinjt e

trupit nuk jan paralele me boshtin e simetris?
Si mund ta dalloj se ku mund t ndodhet nj shumkndsh pas zhvendosjes ose pas nj
rrotullimi 90 rreth njrit prej kulmeve t tij?
97
Diskutojm s bashku
Pozicioni dhe
zhvendosja
Diskutojm s bashku
A ka shum figura
q prsriten?
A ndryshon form
ky motiv gjat
rrotullimit?
Lexon dhe vendos koordinatat n t katr kuadrantet.
Parashikon ku do t ndodhet nj shumkndsh pas

nj simetrie, zhvendosjeje ose rrotullimi 90 rreth
njrit prej kulmeve t tij.
Po t vizatojm shenjn plus (+) n mes

t ktij motivi, kjo do t na ndihmoj pr
ta kopjuar m leht.

si dhe marrdhniet mes tyre.
121
Cilat koordinata
jan t parat?
Burimet
Przgjedhje nga revistat dhe gazetat me pamje q

ilustrojn simetrin.
Aparat fotografik digjital
Hyrje
Secili grup duhet t shoh pamjet n librin e nxnsit.
Krkojuni t prpiqen ta prshkruajn figurn sa m qart
q t munden. Ata duhet t imagjinojn se po bjn nj
bised telefonike me dik, pamjen e t cilit nuk mund ta
shohin, por q duan t'i bjn nj kopje t sakt.
Mund t duhet t prdorni kutin e fjalorit n drras
pr ti ndihmuar nxnsit me gjuhn. Fjalt kye t ktij
kapitulli jan:
98
far shkalle
do t prdorim?
far lloj simetrie

ka n kt motiv?
origjina
koordinatat
kuadrant
simetria
simetria n lidhje boshtet e simetris

me nj drejtz
kulmi
kulmet
paralel
pingul
knd i ngusht
knd i gjer
knd m i madh se
1800
boshti i simetris
pasqyro
pasqyrim
rrotullo
rrotullim
zhvendos
zhvendosje
n drejtim orar
n drejtim
kundrorar
Ndrsa punojn n ifte, udhzojini nxnsit, t gjejn
nj shembull t nj motivi figurash ku prdoret simetria.
N vend t saj mund t gjejn shembuj fotosh me motive
q prdorin simetrin (qoft motive natyrore, ashtu edhe
arkitekturore rreth shkolls).
Thuajuni ifteve t prdorin kto motive pr t krijuar
afishe, ku t shpjegohen fjalt kye, t renditura n
rubrikn Shikim i prgjithshm.
Prforcimi i t nxnit
iftet duhet ti ndajn afishet e tyre me klasn. Zgjidhni
njrn afishe pr ta shfaqur prgjat kapitullit. Nxnsit
mund ta prdorin kt afishe dhe idet e tyre pr t
plotsuar fjalorin n librin e nxnsit.
Veprimtari shtes
shndrrim
Njri grup duhet t'i lexoj kto para klass. Ndrsa lexojn
udhzimet, prpiquni ta rikrijoni imazhin n minitabel.
Nxnsit mund t gjejn ngjashmri motivesh n shtpi,

n vendet e tyre t kulteve fetare ose n vende t tjera q
vizitojn.
Ndrsa nxnsit udhzohen n veprimtarin hyrse,
shnoni t gjitha fjalt kye q prdorin n minitabel.
Prfshini t gjitha fjalt q jan renditur m sipr.
7A

7A Leximi dhe vendosja e koordinatave
Zbulojm
Zbulojm
Vizatoni nj plan t klass suaj n rrjetin koordinativ t mposhtm.

Si mund t gjeni qendrn e klass?
Vendosni qendrn e klass n origjinn (0; 0).

boshti Oy
10
9
8
6
5

nj simetrie, zhvendosjeje ose rrotullimi me 90 rreth
4
3
2
1
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1
boshti Ox
1
9 10
2
3
4
5
6
7

8
9
10
122
Kupton sistemet e prditshme t matjes s gjatsis.
Burimet
Metr shirit
Flet me kutia pr planimetrin
Prforcimi i t nxnit
Secili grup duhet t bj pyetje pr nj prej pes
prcaktimeve t veta rreth pozicionit t njerzve n klas.
Pr shembull:
Hyrje
Nxnsit rendisin n ifte t gjitha faktet q arrijn t
kujtojn rreth koordinatave dhe vendosjes s tyre n
nj plan. Pas 5 minutash, merrni raportime nga klasa.
Udhzojini q t bjn nj plan t klass. Duhet t
vendosin n grup:
Cila sht shkalla m e mir pr tu prdorur?
Do t vizatonit nj maket t klass?
Do ta vendosnit pozicionin e njerzve?
Do ta vendosnit pozicionin e objekteve?
(Kjo veprimtari varet nga prvojat e mparshme t
nxnsve. Mund t zgjidhni ti udhzoni disa nxns q
t krijojn nj maket dhe disa t tjer thjesht t vendosin
pika.)
Kush sht ulur n pikn (3, +4)?

Sa nxns ka n kuadrantin e par?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn plane t ngjashme t dhomave
n shtpi.
Prdorni gjuhn e koordinatave gjat msimdhnies. Pr
shembull:
Cilt nxns jan n kuadrantin e tret?
Ku sht origjina e klass?
Si e mbani mend renditjen e koordinatave?
Pr t nxitur diskutime mes tyre, nxnsit punojn n
ifte me veprimtarin n librin e nxnsit. Ata mund t
kontrollojn edhe vendimet e njri-tjetrit.
99
7A

7A Leximi dhe vendosja e koordinatave
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Vizatoni nga nj shumkndsh n secilin prej rrjeteve koordinative n mnyr q ai
t ket nj kulm n secilin kuadrant.
Shkruani koordinatat e kulmeve t tyre.
boshti Oy
boshti Oy
10
10
1
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1

shumkndsh.
boshti Ox
1
10
10
5
7
8
10
10
boshti Oy
boshti Oy
10
10
boshti Ox
1
10
1
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1
4
5
6
124
7
8
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1
5
6
Identifikon dhe prshkruan vetit e katrkndshave

(duke prfshir paralelogramet, rombet e trapezet)
dhe klasifikon duke prdorur brinj paralele, brinj t
barabarta, knde t barabarta.
boshti Ox
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1
10
boshti Ox
1
4
5
6
10
10

Dallon figurat dyprmasore dhe trupat treprmasor

dhe marrdhniet mes tyre.
Burimet
Dy shumkndsha t vizatuar n nj plan t madh

kartezian, q e keni prgatitur para msimit
Letr me kutia
Minitabela
Hyrje
Prdorni nj prej shumkndshave q keni prgatitur
para msimit. Lexoni me radh koordinatat e secilit kulm.
Nxnsit t shnjojn kulmet n fletn e tyre me katror,
pr t rikrijuar shumkndshin. Pastaj ata duhet t flasin
me nj shok/shoqe dhe t rendisin sa m shum veti t
figurs, prfshir edhe emrin e saj. Prsriteni edhe pr
figurn e dyt. Prdorni nj figur t rregullt dhe nj t
parregullt.
Nxnsit punojn n ifte me veprimtarin n librin e
nxnsit. Secili nxns prgatit katr shumkndsha t
ndryshm, pr ti ndar me shokun/shoqen.
100
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit duhet tju japin udhzime n mnyr q t
rikrijoni format e tyre. Mos harroni t prdorni fjalt kye
gjat msimdhnies, duke emrtuar sa m shum veti t
figurs.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t vizatojn modele m t ndrlikuara n
minitabelat e tyre, pr shembull: t hapura ose q kan
vija t lakuara.
Ndrsa nxnsit punojn, bni pyetje t tilla q tu nxitni
prdorimin e gjuhs mbi vetit e shumkndshave. Pr
shembull:
A ka vija paralele/pingule?
lloj simetrie ka ajo figur?
A ka knde t ngushta/t gjera/reflektiv?
7B

7B Simetria dhe rrotullimi
Zbulojm
Zbulojm
Shihni kt motiv.

Shnoni t gjitha simetrit, rrotullimet dhe zhvendosjet q vini re.

126
Burimet
Figur me prerje drejtkndshash dhe trekndshash

t mdhenj barabrinjs
Ngjits, karton, grshr
Plan i paraprgatitur kartezian (me boshtet t

etiketuara nga 10 te 10) n minitabela
Skeda t prgatitura me udhzimet e mposhtme:
Simetria sipas boshtit Ox.
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur me veprimtarin
n librin e nxnsit. Ata krijojn nj pun artistike t tyren,
duke prdorur shumkndsha t thjesht. Fillimisht, t'i
presin format q po prdorin si baz t puns artistike.
Pastaj t prdorin shndrrime: rrotullime, zhvendosje
dhe simetri t ndryshme t ktyre formave, pr t krijuar
pun artistike.
Simetria sipas boshtit O y.

Rrotullo me 90 n drejtim orar nga njri kulm.
Prforcimi i t nxnit
Rrotullo me 90 n drejtim kundrorar nga njri kulm.

Zhvendos 3 njsi n kahun pozitiv t boshtit Ox.
Zhvendos 4 njsi n kahun pozitiv t boshtit Oy.
Hyrje
Zgjidhni disa nga punimet pr ti ndar me t tjert.

Prshkruani at q shihni duke prdorur fjalt kye gjat
msimdhnies. Pr shembull:
Ktu shoh nj simetri n lidhje me boshtin e x-eve.
Fiksojeni drejtkndshin tek plani n drras. Vizatoni

rrotull drejtkndshit, pr t prcaktuar pozicionin e
tij. Nj nxns t dal para klass. T zgjedh nj sked
dhe t ndjek udhzimet pr t shnjuar pozicionin e
ri t drejtkndshit n plan. Prsriteni kt edhe tri
her me nxns t ndryshm, duke e lvizur do her
figurn paraprake. Prsriteni edhe me trekndshin.
Nxnsi i par t zgjedh nj pozicion pr trekndshin.
Lvizeni trekndshin katr her. Kjo krijon nj motiv
drejtkndshash dhe trekndshash.
y
10
E ke zhvendosur kt form ktu.

A shihni rrotullim n kt motiv?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t gjejn motive t ngjashme n shtpi
ose n zonn q i rrethon dhe t shkruajn prshkrimin
e tyre.
Ndrsa nxnsit punojn, krkojuni t artikulojn at lloj
shndrrimi q po prdorin:
8
6
sht simetri, rrotullim apo zhvendosje?
4
2
21028 26 24 22 O
22
24
26
210
8 10
Ku sht boshti i simetris?
101
7B

7B Simetria dhe rrotullimi
Eksplorojm
Eksplorojm
Vizatoni nj figur t thjesht
fardo n nj flet letre.
Pr shembull:
Pritni figurn q vizatuat.
Vendosni figurn n rrjetin koordinativ duke
puthitur njrn brinj me boshtin Oy.
boshti Oy
10

9
8
7
6
5
4
3
2
1
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
1
boshti Ox
1
9 10
2
3
4

5
6
7
8
128
9
10
Burimet
Nj labirint i prgatitur, i vizatuar me shkums ose i

prvijuar me kone t vogla n nj hapsir t gjer
Karton me ngjyra, grshr
Minitabela
Hyrje
Para msimit prgatisni nj labirint n dysheme/tok
me shkums ose me kone t vogla. Prfshini kthesa 90
majtas dhe djathtas.
Nxnsit plotsojn n mnyr t pavarur veprimtarin
n librin e nxnsit. Nxitini t prdorin forma q nuk jan
thjesht katrkndsha. Ata mund t vizatojn forma me
prmasa t prshtatshme, q prshtaten brenda planit.
Prforcimi i t nxnit
Vizatoni boshtet dhe nj plan koordinatash n minitabel.
Nj nxns vizaton formn e tij fillestare n plan. Pastaj
krkojini tju jap koordinatat e figurs pas zhvendosjes n
ushtrimin 1 te libri i nxnsit. Krkojini nj tjetr nxnsi
t vizatoj nj figur t re. Nxnsit e tjer duhet ta
shkruajn shndrrimin n minitabelat e tyre. Pas 1 minute
krkojuni ti tregojn q t gjith njkohsisht tabelat e
tyre. Tregojuni nxnsve si do t ishte nj zhvendosje e
pasakt, q t kuptojn gabimin e tyre. Prsriteni pr nj
shembull t ushtrimeve 2 dhe 3.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t udhheqin njri-tjetrin prmes
labirinteve.
102
Nxnsit qndrojn te hyrja e labirintit. Lidhuni syt q

t mos shohin. Nxnsit e tjer duhet t flasin me radh
dhe ta udhzojn nxnsin npr labirint. Kto udhzime
mund t jen, pr shembull:
Nxnsit artikulojn udhzimet. Kjo ju ndihmon t punoni

me individt n shqiptimin e sakt t fjalorit t tyre.
Prdorni fjalt kye gjat msimdhnies, pr shembull:
Bj 4 hapa para.
Kthehu 90 n drejtim orar.
Kthehu 90 n drejtim kundrorar.

Mund t krijoni dy ose tri labirinte dhe ta shndrroni
veprimtarin n nj konkurs. Pr shembull, fituese mund
t jet skuadra q e nxjerr nxnsin m shpejt nga
labirinti.
Bj pes hapa para.

7. Pozicioni dhe zhvendosja
Prmbledhim
Prmbledhim
Shikoni logot m posht.
Us

hqim
i shpejt
Pije
freskuese
Veshje
pr
fmij
Skiconi nj logo pr shkolln tuaj.

Prdorni figura t thjeshta q mund t prsriten.
Vizatoni logon tuaj n nj rrjet koordinativ n mnyr q t kopjohet lehtsisht.

130
Burimet
Shembuj logosh
Letra me kuti pr skicime dhe plane
Hyrje
Shikoni shembujt e logove. Nxnsit t ndar n ifte
duhet t rendisin elementet e nj logoje efikase. Merrni
raportime nga iftet. Bni nj list kriteresh pr logo
efikase. Shpjegojuni si duhet t'i prdorin kto kritere pr
t vlersuar logot n fund t msimit.
Nxnsit punojn n grupe t vogla me veprimtarin
n librin e nxnsit. Nj struktur e mundshme pr
veprimtarin sht:
do antar i grupit vizaton nj logo pr shkolln. Antart
e grupit i shikojn logot me radh. Ata rendisin tiparet
pozitive e negative dhe se far do t ndryshonin. Grupi
zgjedh logon e paraplqyer dhe punojn s bashku pr
ta prmirsuar.
Prforcimi i t nxnit
Krkojini do grupi t prezantoj logon e vet. Pjesa tjetr
e klass vlerson logon e do grupi. Klasa pastaj prdor
kriteret e Hyrjes pr t vendosur mbi logon m t mir.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t gjejn nj gam t gjer logosh dhe
ti radhitin sipas kritereve t efikasitetit q kan vendosur
n rubrikn Hyrje. Nxnsit mund t prdorin kriteret e
tyre pr t skicuar logo alternative pr markat e tyre t
paraplqyera.
I prfshijm grupet n diskutime, ndrsa skicojn logot e
tyre. Bni pyetje, si pr shembull:
form sht ajo?
Ku sht figura simetrike e saj ?
far e bn kt logo efikase?
103

7. Pozicioni dhe zhvendosja
Prforcojm
Prforcojm
Punoni n grup. Skiconi nj poster ku t shpjegoni t gjith termat e rndsishm t ktij
kreu.
Mund ta prdorni kt poster pr ti rikujtuar kta terma.
Prfshini imazhe, fotografi e vizatime pr t ilustruar kuptimin e termave t mposhtm.

origjin
koordinata
kuadrante
drejtza e simetris
boshtet e simetris
zhvendosja
rrotullimi
drejtimi orar
drejtimi kundrorar
simetria

131
Burimet
Letra me kuti pr skicime dhe plane
mendojn se jan efikase tek afishet dhe nj gj q do ta

ndryshonin.
Hyrje
Nxnsit diskutojn n ifte: far ju ndihmon t kujtoni
kuptimet e fjalorit matematikor? Prisni prgjigje. Renditini
kta faktor n drras. Kujtojuni nxnsve shqiptimet n
fjalorin e librit t nxnsit.
Nxnsit plotsojn n mnyr t pavarur detyrn n
librin e nxnsit. Kjo ju lejon t vlersoni t kuptuarin
individual. sht e rndsishme q tu krkoni
individualisht nxnsve tjua shpjegojn afishen e tyre.
Kjo ju jep mundsin t dgjoni shqiptimin dhe t
siguroheni q kuptojn qart domethniet e fjalve. Kjo
ju ndihmon t korrigjoni do keqkuptim ose hutim.
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit punojn n ifte pr t vlersuar afishet e
njri-tjetrit. Nxnsit shkruajn ose thon dy gjra q
104
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin afishet e tyre pr tiu msuar
grupeve t tjera t nxnsve kuptimet e ktyre fjalve.
Synimi i ksaj veprimtarie n trsi sht zhvillimi dhe
mbshtetja gjuhsore. sht e rndsishme ti nxisni
nxnsit t flasin pr afishet e tyre dhe jo thjesht ta
prfundojn si detyr me shkrim.
Qarkoni prgjigjen e sakt pr pyetjet nga 1 deri n 6.
1
4 3 2 1 O
1
2
1
4 3 2 1 O
1
a) (3, 2)
b) (3, 2)
c) (3, 2)
d) (3, 2)
3
x
6
4
1. Cilat jan koordinatat e piks s spikatur?

2 y
2. Pikat n kuadrantin 3 kan:

a) Koordinata pozitive x dhe koordinata pozitive y
b) Koordinata pozitive x dhe koordinata negative y
c) Koordinata negative x dhe koordinata pozitive y
x
1
4
Ky diagram sht nj shembull:
a) Rrotullimi 90 n drejtim orar me kulm A
b) Rrotullimi 90 n drejtim kundrorar me kulm A
c) Nj simetri n boshtin e x-eve
d) Nj simetri n boshtin e y-eve
d) Koordinata negative x dhe koordinata negative y

7. N planin m posht vizatoni katrorin si:
3. Koordinatat e origjins jan:
a) 0 n boshtin Ox dhe do vler n boshtin y
b) 0 n boshtin Oy dhe do vler n boshtin x
c) (0, 0)
d) Varet se nga e fillon
4. Cili nga formulimet e mposhtme sht i sakt?
a) Shkruhet gjithmon koordinata y para koordinats x
b) Shkruhet gjithmon koordinata x para koordinats y
c) Nuk ka rndsi ciln koordinat shkruan t parn
a) Rezultat i nj zhvendosjeje me 3 njsi n drejtimin

pozitiv t boshtit Oy
b) Rezultat i nj simetrie n boshtin Ox
c) Rezultat i nj rrotullim me 90n drejtim orar mbi
kulmin q prek boshtin y.
y
5
4
3
2
1
5 4 3 2 1 O
1
x
1
2
3
4
5
Kalimi nga trekndshi n t djatht n trekndshi n

t majt sht nj shembull:
a) Zhvendosje me 2 n drejtimin e x-eve
b) Zhvendosje me 2 n drejtimin e x-eve
c) Zhvendosje me 2 n drejtimin e y-eve
d) Zhvendosje me 2 n drejtimin e y-eve
105
106
Kreu 8
Njsit e gjatsis, t mass dhe t vllimit
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Fjalt kye
N kt faz, nxnsit duhet t ken krijuar nj ide t

qart rreth gjatsis, mass dhe vllimit. Ata duhet t
din se nj objekt, pavarsisht pozicionit, ruan t njjtn
gjatsi. Gjithashtu, duhet t kuptojn se pr shkak t
dendsis, nj objekt i vogl mund t jet m i rnd se
nj objekt m i madh.
Nxnsit duhet t ken parasysh vendvlern e shifrave
(n varsi t renditjes s nj shifre) si dhe njohurit e
prftuara rreth numrave dhjetor gjat kthimit nga nj
njsi matse n tjetrn. N kt kapitull, ata do t thellojn
njohurit e tyre rreth njsive matse. Kjo do ti ndihmoj
t kryejn matjet me nj saktsi t caktuar. Msojuni
nxnsve se matjet jan t sakta vetm m nj shkall t
caktuar saktsie. Nuk mund ta masim kurr nj segment
n mnyr trsisht t sakt. Matja kryhet gjithnj n
milimetrin, centimetrin apo metrin m t afrt. Nxnsit
duhet t zgjedhin se cils shkall saktsie ti referohen.
njsi matse
kilometr (km), metr (m), centimetr (cm), milimetr
(mm)
milje
vizore, vizore metrike, metr, vizore shirit pr matje
largesash t mdha, mas, pesh
ton, kilogram (kg), gram (g), miligram (mg)
vllim
litr (l), centilitr (cl), mililitr (ml),
shqyrtim, hipotez, prfundim, rezultatet
sht po aq e gjat sa
.sht po aq e rnd sa
ka t njjtn lartsi/mas me
Nxnsit mund ta ken t vshtir t kuptojn se nj
matje prej 2 300 cm sht e njjt me 2,3 m. Ata mund t
mendojn se jan masa t ndryshme pr shkak se 2 300
sht nj numr m i madh. Pr tu treguar nxnsve si t
kthejn nj njsi matse n nj tjetr, mund t prdorni n
praktik mjete matse t ndara n metra dhe centimetra,
ose litra dhe mililitra.
sht m e gjat/rnd se
peshoj/pesh, e lart/lartsi, e gjat/gjatsi, e gjer/
gjersi
mas, matje, n m t afrt
Temat e msimit:
Synimi i t nxnit
Zgjedhja dhe prdorimi i njsive Cilat njsi matjeje t prdor?

t prshtatshme t matjes
Si t kthej kilogramt n gram dhe litrat n mililitra?
Si ti prdor njohurit e mia rreth numrave dhjetor n kthimin e njsive matse?
Prdorimi i mjeteve t
shkallzuara pr matje t sakta
Si t prdor njsit matse pr t matur sasin?

Si mund ti prdor njohurit rreth njsive matse pr t ndrtuar objekte?
107
Diskutojm s bashku
Njsit e gjatsis, t
mass dhe t vllimit
Diskutojm
s bashku
Nuk keni nevoj t

matni me saktsi.
Przgjedh dhe prdor njsit standarde t matjes.
Identifikon sisteme standarde t matjes s gjatsis, t

mass dhe t vllimit.
Un mendoj q secili
prdor matje n pun.
Burimet
Minitabela
A matt ndonj gj
dje?
133
Hyrje
Nxnsit t ndahen n ifte dhe t diskutojn me njritjetrin: Kur ju sht dashur t masni nj objekt kt jav? Pas
pes minutash, merrni prgjigjet e nxnsve. Rendisni n
tabeln e zez t gjitha njsit matse q ata prmendin.
Nxnsit mund ti referohen ksaj liste gjat zgjidhjes s
ushtrimit kryesor. Nse nxnsit nuk prmendin njsit
matse prkatse, nxitini ti prdorin, duke i pyetur: N
far njsie u krye matja? Referojuni fjalorthit. Pr sa i
prket njsive matse q nuk u prmendn nga nxnsit,
drejtojuni pyetjen: A ka matur ndonjri prej jush n .... kt
jav? far matt duke prdorur kt njsi matse?
Ndani nxnsit n grupe me tre ose katr vet. Pyesni:
Cilat profesione prdorin shpesh matjet? far lloj matjesh
u duhet t prdorin? Pas dhjet minutash, rendisni n
tabeln e zez t gjitha profesionet. Secili grup t zgjedh
nj profesion t caktuar dhe t luajn nj loj me role t
shkurtr duke i paraqitur kto profesione gjat procesit
t matjes q mund t kryejn n pun. Nxnsit mund t
paraqesin lojrat n fund t ors msimore.
108
Prforcimi i t nxnit
Nxnsit t rendisin t gjitha njsit matse q prmendn
gjat prezantimeve. Flisni rreth njsive matse q nuk
jan prmendur. Pyesni: Pse disa njsi matse prdoren
m shpesh se t tjerat?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t pyesin prindrit apo t rritur t tjer
n lidhje me profesionet e tyre apo rutinn e prditshme.
Kshtu mund t kuptojn se si i prdorin t rriturit matjet
n praktikn e tyre.
Gjat prezantimit, dgjoni me kujdes se si i shqiptojn
nxnsit njsit matse. Sillni n vmendjen e tyre
shqiptimin e duhur. Shkruani n tabel t gjitha njsit
matse, n mnyr q nxnsit tu referohen gjat ktij
kapitulli.
8A
Zgjedhja dhe prdorimi i njsive

8A Zgjedhja dhe prdorimi i njsive t prshtatshme t matjes
Zbulojm
Zbulojm
1. Plotsoni tabeln e mposhtme me objektet q keni matur me kto njsi.
Njsia
Objekti
kilometr
metr
centimetr
milimetr
ton
kilogram
Identifikon sisteme standarde t matjes s gjatsis, t

mass, t vllimit.
gram
miligram
Burimet
litr
134
Grshr
Flet t mdha
Gazeta apo revista lokale, t cilat nxnsit mund ti

gjejn lehtsisht.
Hyrje
Nxnsit t shfletojn revistat apo gazetat dhe t presin
artikuj apo reklama q prdorin njsit matse t
gjatsis, t mass apo t vllimit. Me an t tyre mund
t krijojn nj afishe. N afishe, krkojini t nnvizojn
njsit matse dhe t rendisin t gjitha njsit e prdorura
n artikujt q kan przgjedhur.
centilitr
mililitr
Veprimtari shtes
Duke prdorur informacionet rreth kafshve, nxnsit
mund t prgatisin disa skeda. N to, paraqiten imazhi
i kafshs dhe treguesit e renditur t gjatsis, t mass
dhe t shpejtsis. Pr t luajtur me to, lojtart duhet t
zgjedhin nj kategori, pra nj kafsh me an t s cils do
ti mundin t gjitha kafsht e tjera.
Nxnsit duhet t punojn n ifte pr tiu prgjigjur dy
pyetjeve t para n librin e nxnsit. Me radh, ata duhet
t mendojn pr nj objekt q matet n njsin e dhn.
Nse sht e mundur, mund t prdorin Internetin
apo burime t tjera krkimore pr t gjetur matjet e
njvlershme.
Nxnsit mund t punojn n grupe t vogla pr t
prgatitur nj prezantim (ushtrimi 3 n librin e nxnsit).
Mund t prdorin Internetin apo burime t tjera krkimore
pr t gjetur matjet pr kafshn e zgjedhur. Pr shembull,
n faqen zyrtare t National Geographic citohet se balenat
blu arrijn deri n 30 metra dhe peshojn rreth 200 ton,
gjuha e tyre peshon sa nj elefant, ndrsa zemra sa nj
makin.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni grupeve t prezantojn materialin e tyre pr
sa i prket kafshve. Pas prezantimit, nxnsit mund t
gjejn kafshn m t gjat/m t shkurtr, m t rnd/
m t leht, m t shpejt/m t ngadalt.
Nxitini nxnsit t lexojn prfundimet e krkimeve
t tyre. Prqendrohuni veanrisht tek njsit matse.
Mund tju duhet t vini theksin n shqiptimin e fjalve n
mnyr q nxnsit ti prdorin sakt.
109
8A
Zgjedhja dhe prdorimi i njsive

8A Zgjedhja dhe prdorimi i njsive t prshtatshme t matjes
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Duke lidhur me vij, iftoni secilin prej prshkrimeve m posht me shifrn
prkatse n krahun e djatht.
Ndrtesa m e gjat: Burja Khalifa
65 km n or
Kafsha m e vogl: lakuriqi i nats
6 650 km
Kafsha m e shpejt: gepardi

di
149 600 000 km
Lumi m i gjat: Nili
830 m
Largesa e Toks
nga Dielli
Njeriu m i gjat: Robert Uadlou
Identifikon sisteme standarde t matjes s gjatsis,

t mass, t vllimit dhe i prdor ato n kryerjen e
prllogaritjeve t thjeshta.
5 ml
Pesha e nj veze
1 litr
Pesha e nj centimetri
kub rr
Minitabela
Hyrje
Ftoni nxnsit t shkruajn emrin e nj objekti apo t
nj matjeje q prputhet me t gjitha prshkrimet e
mposhtme (lexojini me z t lart):
Dika q sht 1,5 mm e gjat
Dika q peshon 2 kg
136
3 cm
Pesha e balens blu
Pesha mesatare e nj foshnje
Burimet
3,4 kg
Vllimi i nj kutie t madhe kartoni

me lng frutash
Vllimi i nj luge aji
53 g
190 ton
2,6 g
2,34 m
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni pes nxnsve q przgjodht gjat ushtrimit
kryesor t dalin n krye t klass. Ata mund t bjn
pyetje q lindin nga krahasimet e tyre. Pr shembull, nj
nxns q shkruajti: Klasa sht po aq e lart sa gjatsia
e Robert Uadlout, mund t pyes far lartsie ka
klasa? Udhzoni nxnsit e tjer t shkruajn prgjigjet
n minitabelat e tyre.
Nj vend q sht 15 km larg

Gjersia e klass
Vllimi i nj knaeje me pije t gazuar
Pyesni: Pr cilat njsi matse ishte m e leht t gjendej
nj shembull? Pr cilat ishte m e vshtir? Pr tu ardhur
n ndihm nxnsve, mund t prgatisni disa shembuj
prpara msimit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t bjn krkime pr nj nga temat, pr
shembull Ndrtesat e larta. Ata mund t prdorin kto
njsi matse pr t vizatuar ndrtesat dhe m pas t
prgatisin nj diagram krahasues.
Teksa nxnsit punojn me ushtrimet n librin e nxnsit,
pyetini:
Nga e dini q kjo sht e sakt?
A mund t m tregoni gjatsin e objektit n fjal?
Mbett t habitur nga gjatsia e objektit?
110
Sa pr pjesn prmbyllse t ushtrimit (shkrimi i fjalive

krahasuese), prgatisni shembuj pr tu ardhur n
ndihm nxnsve. Pr shembull, mund t mendoni nj
objekt q peshon 1 kg n mnyr q nxnsit ta prdorin
pr t br krahasime. Przgjidhni pes nxns q kan
menduar krahasime interesante.
Referojuni fjalorthit t njsive matse. Nxitini nxnsit t

prdorin njsit matse n prgjigjet e tyre. Zgjidhni pes
nxns q kan prvetsuar m s miri fjalorin prkats,
t shrbejn si shembull pr t. Pr shembull:
far njsie matse mund t prdorim pr t matur
gjatsin e klass?
far njsie matse mund t prdorim pr t matur sasin e
lngut t frutave n nj shishe?
far njsie matse mund t prdorim pr t matur peshn
ton?
8B

8B Kmbimi i njsive t matjes
Zbulojm
Zbulojm
Punoni n dyshe.
Kmbeni njsit e matjes dhe plotsoni tabeln.
Gjeni ose mendoni nj objekt si konkretizim pr seciln matje.
1. Gjatsia
Metra
Centimetra
Milimetra
Objekti
1 mm
10 mm
Kthen nj njsi matse n tjetrn duke lvizur presjen

dhjetore deri n tri shifra.
34,5 mm
50,7 cm
75 cm
0,855 m
Njeh dhe prdor numrat dhjetor n kontekstin e

matjeve.
10,3 m
150 m
2. Vllimi i lngjeve
Litra
Centilitra
Mililitra
Objekti
3,2 ml
8 ml
57,8 ml

25,9 cl
68,7 cl
138
0,55 litra
15,2 litra
50 litra
Burimet
Nj sr instrumentesh matse dhe objekte pr tu

matur
Makin llogaritse
Hyrje
Prgatisni nj sr ushtrimesh me matje duke prdorur
objekte t zakonshme, t cilat prfshijn matjen e
gjatsis, gjetjen e vllimit t enve dhe t objekteve q
ndodhen n t. Krkoni nga secili grup t bj matjen n
njsin m t prshtatshme dhe m pas bni kthimin n
njsi t tjera matse. Pr shembull:
Hapja e pllmbs sime sht 12 cm. Kjo sht e
barabart me 120 mm, 0,12 m dhe 0,00012 km.
Mund t jet nevoja tu kujtoni nxnsve raportin e
kthimit dhe se mili do t thot 1 000. Pr shembull: N
1 litr ndodhen 1 000 mililitra.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur pr kthimin e
njsive dhe m pas t kontrollojn me shokun/shoqen e
banks nse prgjigjet e tyre prputhen. Nse jo, mund t
kontrollojn prgjigjen e duhur duke prdorur makinn
llogaritse. Kur t jen duke menduar pr objektet,
t fillojn me ato q mund ti prfytyrojn lehtsisht.
Nxnsit mund t mos i plotsojn t gjitha prgjigjet.
Pr tu ardhur n ndihm, mendoni paraprakisht objekte,
t cilat nxnsit i njohin pr tiu referuar do njsie
matse. Teksa nxnsit plotsojn tabelat, przgjidhni tri
ose katr objekte pr ti prdorur gjat prsritjes.
Prforcimi i t nxnit
Paraqisni vizualisht tri ose katr objektet q przgjodht
gjat ushtrimit kryesor. Citoni nj njsi matse pr njrin

nga objektet, nga e cila sht e vshtir t dallohet se
pr far objekti bhet fjal. Pr shembull: Ky objekt ka
nj vllim prej 1000 ml (nj kuti e madhe me lng frutash).
Nxnsit mund t vendosin n ifte se pr cilin objekt
bhet fjal.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t kryejn t njjtn veprimtari, por
tia nisin nga objektet. Pr shembull: Gjeni vllimin dhe
gjatsin e nj knae pijeje me gaz dhe shkruani njsit
matse n mnyra t ndryshme.
Gjat veprimtaris kryesore, krkojuni nxnsve t
artikulojn njohurit e prvetsuara rreth shumzimit
dhe pjestimit me 100 dhe 1000. Mund t prdorni
katrort e vendvlers pr tu rikujtuar se nuk po shtojn
zero, por po lvizin presjen dhjetore. Pr shembull:
Cila sht vlera e treshit n 5 430?
Cila sht vlera e shtats n 98,7?
Kur shumzoj 89,7 me 100, cila sht vlera e re e tets?
111
8B

8B Kmbimi i njsive t matjes
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Gjersia e nj kokrre rrush t that sht 3 mm.
Sa kokrra rrush t that mund t vendosni:
a) n gjatsin e tavolins
b) n gjatsin e klass
Kthen nj njsi matse n tjetrn duke lvizur presjen

dhjetore deri n tri shifra.
2. 100 g thjerrza t pagatuara prmbajn 25 g proteina.

Sa sht pesha juaj (n g)?
Sa proteina prmban nj sasi thjerrzash sa pesha juaj?
Njeh dhe prdor numrat dhjetor n kontekstin e

matjeve.

3. Nj knae me pije t gazuar ka vllim 25 centilitra.

Nj bidon ka vllim 4,5 litra.
Sa knae me pije t gazuar duhen pr t mbushur
kt bidon?
140
Burimet
Metr
Makin llogaritse
Vizore shirit (pr matje largesash t mdha)
Peshore matse
Hyrje
Nxnsit t prfytyrojn sikur po ndrtojn nj kull duke
qndruar n shpatullat e njri-tjetrit. Pyesni: Sa e gjat do
t jet kulla? Shkruani disa nga prgjigjet e tyre n tabel.
Krkojuni nxnsve t ndahen n ifte dhe t masin
gjatsin e njri-tjetrit me an t nj metri. Rendisni t
gjitha gjatsit n tabel. Katr prej nxnsve u jepni
makina llogaritse. Bni kujdes q nxnsit t arrijn n
t njjtn shum. M pas shkruani prllogaritjen e sakt
dhe krahasojeni me prgjigjet paraprake t nxnsve.
Mundohuni t gjeni nj objekt q ka t njjtn lartsi me
kulln e tyre. Gjithashtu mund t masni kt larges me
nj vizore shirit.
Llogaritjen fillestare realizojeni n cm, duke u bazuar n
nj hamendsim pr gjatsin e njeriut n cm. M pas,
bni kthimin n m dhe km. Kjo do t realizohet me lvizjen
e presjes dhjetore tri shifra majtas. Flisni shkurtimisht
rreth rrumbullakosjes n m apo km m t afrt.
112
Udhzoni nxnsit q do problem n librin e tyre

ta zbrthejn n hapa ndrmjets. Pr shembull, pr
ushtrimin 1 mund t masin tavolinn e puns dhe ta
ndajn gjatsin n dhjetshe. M pas t gjejn se sa
kokrra stafidhe (rrushi) mund t vendosen n kt gjatsi
dhe ta shumzojn me 10 pr t gjetur prgjigjen. Pr
ushtrimin 4, mund t jet m e leht tu jepet nxnsve
masa e monedhs me vler m t madhe. Pr ushtrimin
5, nxnsit mund t ken nevoj pr ndihm n
prllogaritjen e largess nga shtpia n shkoll.
Nxitini nxnsit t bjn vlersime n ato raste kur shohin

se numrat mund t jen deri n tri shifra pas presjes
dhjetore. N kontekstin e ktyre matjeve, nxitini t lvizin
presjen dhjetore deri n tri shifra.
Prforcimi i t nxnit
Krkojini nj nxnsi t dal prpara klass. Pyeteni: Si do
ta ktheje vlern e peshs tnde trupore n para? (Ushtrimi
4 nga veprimtaria kryesore). Bni kujdes t zgjidhni nj
nxns, i cili sht n gjendje t shtjelloj qart procesin
dhe q nuk i vjen zor t tregoj peshn e tij trupore
para t tjerve. Ndryshe, mund t prdorni peshn tuaj
trupore dhe tu krkoni nxnsve alternativat e tyre se
si t kryejn prllogaritjen: Pesha ime trupore sht... Si
mund t kthej peshn time n pesh parash?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t hartojn vet problema pr njri-tjetrin
dhe t krkojn zgjidhjen e tyre.
Nxitini nxnsit t prdorin
krahasuese, pr shembull:
struktura
gjuhsore
...sht po aq e gjat sa...

...sht po aq e rnd sa...
...ka t njjtn lartsi/pesh sa dhe...
Teksa nxnsit merren me zgjidhjen e problemave,
krkojuni t vlersojn prgjigjet. Pyesni: A ka kuptim kjo
prgjigje? Pse?
8C
Prdorimi i mjeteve t shkallzuara matje

t sakta
8C Prdorimi i mjeteve t shkallzuara pr matje t sakta
Zbulojm
Zbulojm
Un mendoj se gjatsia
ime sht katr her
sa perimetri i koks
sime.
sht e vrtet kjo?
Interpreton leximet n masa t ndryshme.
Vizaton segmente dhe mat n centimetrin m t afr.
Prdorni kt tabel pr t shnuar matjet.

Gjatsia
Perimetri i koks
Gjatsia : perimetri i koks
Identifikon sisteme standarde t matjes s gjatsis

dhe i prdor ato n kryerjen e prllogaritjeve t
thjeshta.
Burimet
Metra apo mjete t tjera pr t matur lartsin dhe

gjatsin
142
Un zbulova se gjatsia juaj sht afrsisht
her sa perimetri i koks suaj.
Pas ksaj, ata duhet t shnojn rezultatet e matjeve t

kryera n tabeln e librit t nxnsit dhe t gjejn raportin
mes gjatsis dhe perimetrit pr secilin rast.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t japin prfundimet e tyre dhe t
argumentojn rezultatet.
Drejtojini klass kt pyetje.

Prfytyroni sikur un mas kokn time me nj fije peri rreth
e qark.
Si e quajm ne kt matje?
(Perimetr)
Sa her m e madhe sht gjatsia ime nga perimetri i
koks?
Shkruani t gjitha prgjigjet paraprake t nxnsve n
tabeln e zez. Gjat msimit, nxnsit do t zbulojn se
cila nga prgjigjet sht m e sakta.
Krkojuni nxnsve t masin gjatsin e shokut/shoqes
s banks, si dhe perimetrin e koks. Duhet t keni rn
dakord paraprakisht se ciln pjes t koks do t masni
(pr shembull: zonn mbi vesh), n mnyr q matja t
jet e njjt pr t gjith. Kujtojuni nxnsve t kryejn
matjen n centimetrin m t afrt dhe t ruajn t dy
t dhnat n centimetra. M pas, nxnsit t rendisin t
gjitha matjet e kryera n drrasn e zez n nj tabel t
madhe.
Gjatsia
Perimetri i koks
152 cm
48 cm
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin tabeln e matjeve pr t
ndrtuar nj diagram ku, n prgjigje t pyetjes, t
dallojn prputhshmrin m t lart. Gjithashtu, mund
t prfshijn m shum t dhna, pr shembull: mund t
masin t rritur apo fmij pr t par nse raporti mbetet
i njjt.
Kontrolloni nse nxnsit mund t rrumbullakosin sakt
n centimetrin m t afrt. Pyesni: Kur rrumbullakosni
n vlern pasardhse dhe kur n at paraardhse? Pr
m tepr, mund t zhvilloni fjalorthin e hipotezave, pr
shembull:
Cila ishte hipoteza jote?
A ishte e sakt hipoteza jote?
113
8C
Prdorimi i mjeteve t shkallzuara

pr matje t sakta
8C Prdorimi i mjeteve t shkallzuara pr matje t sakta
Eksplorojm
Eksplorojm
1.
Kjo vizore tregon 17,5 cm.
cm
15
16
17
18
19
20
17,5 cm
Shnoni n seciln prej vizoreve matjen e treguar.
Vizaton segmente dhe mat n centimetrin m t afrt.

thjeshta.
a) 28 cm
b) 4,5 cm
c) 0,5 cm
d) 11,5 cm
143
Burimet
Vizore t thjeshta ose vizore metrike
En matse
Peshore matse
Nj sr objektesh pr matje
Hyrje dhe veprimtaria kryesore

N nj tavolin, vendosni nj sr objektesh dhe
disa vizore t thjeshta/vizore metrike pr t matur
gjatsin; n nj tavolin tjetr, vendosni nj sr ensh
dhe disa gotza pr t matur vllimin; n nj tavolin
t tret, nj sr objektesh dhe peshoresh matse pr
t gjetur masn. Krkojuni grupeve t nxnsve t
sillen rreth tavolinave duke matur objektet me radh, t
mbajn shnim objektin m t gjat, m t rnd dhe
enn me vllimin m t madh. Pyesni: Ciln njsi matse
do t prdorni si m t prshtatshme gjat matjes?
Pasi grupet t ken matur t gjitha objektet, krkoni
prgjigjet e tyre. Kontrolloni matjet. Diskutoni rreth
njsive matse q jan prdorur. Krkojuni t shkruajn
vlern e matjeve n njsi t ndryshme, pr shembull:
N metrin m t afrt
N litrin m t afrt
N kilogramin m t afrt
Prforcimi i t nxnit
114
Nprmjet njohurive t tyre rreth matjeve, nxnsit t

plotsojn pyetjet n librin e nxnsit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t gjejn objektin m t gjat/m t gjer
n shtpin e tyre. Vlerat e matjeve mund ti sjellin n
klas dhe ti krahasojn me nxnsit e tjer. Gjithashtu,
mund t gjejn enn m t madhe apo objektin m t
rnd.
Ndihmoni nxnsit pr t prdorur her pas here
fjalorthin prkats t njsive matse, pr shembull:
Po kryeni matjen n milimetrin apo centimetrin m t
afrt?
Po kryeni matjen n miligramin apo gramin m t afrt?
Po masni n mililitrin apo centilitrin m t afrt?
Po mas n ... m t afrt

Prmbledhim
Prmbledhim
Po punoni n nj firm q prodhon

mblsira. Makineria e pastave prodhon
brumin n form drejtkndshi me
prmasa 1 m me 75 cm.
Si duhet ta prisni brumin q t prodhoni

maksimumin e pastave?
Vizatoni nj diagram q t tregoni
zgjidhjen tuaj.
75 cm
75 cm
1m
1m
Baza rrethore e pasts ka nj diametr 8
cm.
Nj past prmban 25 ml krem. Kremi

sht n kuti me vllim 250 ml. Sa krem
ju nevojitet q t mbushni t gjitha pastat
q prodhuat?
8 cm

thjeshta.
Arsyeton n mnyr logjike pr t kuptuar dhe pr t

zgjidhur problemat me numra.
Zbrthen dhe zgjidh problema me fjal.
Zgjidh problema t thjeshta (me fjal) ku prfshihen

raporte dhe prpjestime t drejta.
Burimet
Vizore
Letr me katror
Kompas

Esht e rndsishme q nxnsit t jen n gjendje
t zgjidhin problemin e paraqitur n librin e nxnsit
pa ndihmn e msuesit. Secilit grup, jepini letr me
katror, vizore dhe kompas. Jepuni koh t mendojn
rreth problemit dhe pr mnyrn e zgjidhjes para se
ti ndihmoni ju. Nse njri nga grupet has vshtirsi
n fillimin e zgjidhjes s problemit, sugjerojuni t
konsultohen me nj grup q e ka t qart kt. Mnyra
m efikase pr t zgjidhur problemin sht t vizatohet
nj pjes e pasts (le t themi, 25 cm x 25 cm) dhe t
bhet ndarja e bazs dhe e kulmit. M pas ky model
mund t riaplikohet n past.
Pjesa e siprme rrethore e pasts ka nj

diametr 4 cm.
Sa kuti me krem duhet t blini?
146
4 cm
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t paraqesin zgjidhjet e tyre. Esht e
dobishme t paraqiten zgjidhje alternative n mnyr q
nxnsit t diskutojn rreth zgjidhjes dhe metods m t
mir.
Veprimtari shtes
Kjo sht nj veprimtari shum e mir pr tu kryer n
praktik.
Nxnsit mund t mbshtjellin rrotull pastn dhe
pastaj ta rimbshjellin kur t ken prgatitur serin e
par t bazs dhe t kulmeve. Gjithashtu, nxnsit
mund ti shesin pastat dhe t mendojn rreth mimit t
prshtatshm t shitjes si dhe menaxhimin e buxhetit
prkats.
Kushtojini vmendje gjuhs s zgjidhjes s problemit, pr
shembull:
Ka ndonj mnyr tjetr modelimi?
Nga e dini se ky sht modelimi m i mir?
115

Prforcojm
Prforcojm
Ngjyrosni me t njjtn ngjyr kutit q shprehin matje t barabarta.
Plotsoni kutit bosh me dy ifte matjesh t njjta.
2,5 m
cm
7 l
_
10
2,4 kg
1
_l
4
0,6 kg
250 ml
0,015 l
_m
21
2
600 000 mg
0,02 m
700 ml
0,7 l
1,5 cl
0,25 l
2400 g
2 kg
2_
5
250 cm
2,5 m

thjeshta.
2 cm
600 g
147
5 ml
15 ml
10
ml
15
ml
20 mm
Burimet
Libri i Nxnsit, faqet 147
Minitabela
Bojra uji
Hyrje
Shkruani 85,5 cm n tabeln e zez. Ndani nxnsit n
ifte dhe krkojuni t shkruajn kt vler matjeje n sa
mnyra t ndryshme t munden. P shembull: 0,855 m,
0,00855 km, 855 mm. Prsrisni t njjtin ushtrim me 7,10
litra dhe 8 540 mg.
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur me veprimtarin korresponduese n librin e nxnsit. Nprmjet
ksaj veprimtarie mund t kontrolloni njohurit e
prvetsuara. Teksa nxnsit punojn, mbani shnim ata
nxns q prdorin njsi matse interesante.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t krahasojn matjet e bra prej tyre
me klasn.
116
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prgatisin letra apo domino me matjet
q korrespondojn.
Sigurohuni q nxnsit ti artikulojn sakt njsit matse.
Pr shembull, nxitini t thon milimetr dhe jo mm.
Gjithashtu, inkurajojini nxnsit t dallojn nnnjsit
brenda njsive t njvlershme. Pr shembull:
Sa milimetra prmban nj metr?
Sa mililitra prmban nj litr?
Sa metra prmban nj kilometr?
Sa gram prmban nj kilogram?
Nj .... prmban ...
Qarkoni prgjigjen e sakt pr ushtrimet 1 deri n 5.

1. Ciln nga dy njsit matse mund t prdorim pr t
matur masn e nj qese kripe?
a) g dhe mg
c) l dhe cl
b) kg dhe g
d) cl dhe ml
2 Pr t kthyer 3,57 m n centimentra duhet:

a) shumzuar me 100 b) pjestuar me 100
c) shumzuar me 10
5 Nj kuti me lng frutash prmban 1,25 litra. Kt

vllim mund ta shkruash edhe si:
d) pjestuar me 10
3 Nj knae lng prmban 330 ml. Kjo mas sht e njjta

me:
a) 3,3 litra
b) 0,33 litra
c) 0,033 litra
d) 33 litra
4 N nj ashensor shkruhet se mund t mbaj

maksimumi 400 kg. Prafrsisht, sa miq tuaj mund t
qndrojn n kt ashensor?
a) 1 250 ml
b) 125 ml
c) 1 litra
d) 12 cl
6 Nj kuti prmban pes pako m t vogla.
Masa n total e kutis sht 4,85 kg.

Njra nga pakot peshon 137 g.
Plotsoni tabeln e mposhtme pr t treguar masat
e mundshme t pakove t tjera.
Shkruani se far mund t prmbaj secila pako.
Masa
Prmbajtja e mundshme
137 g
117
a) 5
b) 10
c) 15
d) 20
118
Kreu 9
Koha
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
N kt kapitull, i vetmi koncept i ri pr nxnsit sht ai i
zonave t ndryshme t kohs. Nxnsit q kan udhtuar
duhet t ken njohuri rreth ktij koncepti, por pr disa t
tjer mund t jet shum e vshtir pr t kuptuar se n
vende t ndryshme t bots, n t njjtin ast, ora nuk
sht e njjt. Esht e udhs tu shpjegoni nxnsve
se, pr shkak se toka rrotullohet rreth boshtit t saj, n
gjysmn e bots sht dit, ndrsa n gjysmn tjetr
sht nat. Mesdita n nj pjes t bots nnkupton
mesnatn n pjesn tjetr t kundrt.
Nj konceptim i gabuar haset n prdorimin e sistemit
24-orsh. Nxnsit jan msuar me nj sistem t
vendvlers s shifrave mbshtetur te numri 10, kshtu q
mund t harrojn shpesh se nj or me akrepa mbshtetet
n sistemin 12-orsh, ku nj dit prmban 24 or. Mnyra
m e mir pr t kaluar kt penges sht praktika.
Kujtojuni nxnsve se 20:00 sht ora 8 e mbrmjes dhe
jo 10. Referenca e ors 23:00 mund t jet e udhs duke

qen se kjo e fundit nuk mund t shprehet si nj sistem
12-orsh plus 10.
Fjal Kye
sekond
or, dit, jav, muaj, vit, dekad, shekull, mijvjear
a.m (paradite), p.m (pasdite)
mesdit, mesnat
orar
vjen/arrin, ikn/niset
sistemi 24-orsh, sistemi 12-orsh
ora digjitale,
ora e dors/e murit/digjitale/me akrepa
zonat ndrkombtare t kohs
Temat e msimit:
Synimi i t nxnit
Si bhet kthimi ndrmjet njsive t ndryshme t matjes s kohs?

Cili sht dallimi mes orave t dors/murit, digjitale dhe me akrepa?
Prdorimi i sistemit 24-orsh t

kohs dhe tabelat e orareve
Si mund ta prdor sistemin 24-orsh pr t lexuar oraret?
Llogaritja e intervaleve t kohs

dhe koha zonale
Si mund ta di sa sht ora n nj zon tjetr?
119
Koha
Diskutojm s bashku
Koha
Diskutojm
s bashku
Un fle tet or gjat nats. Sa or do

t fle un gjat gjith jets sime?
Njeh dhe kupton njsit matse t kohs (sekonda,

minuta, or, dit, jav, muaj, vite, dekada dhe shekuj).
Lexon orn duke prdorur orn digjitale dhe at me

akrepa.
Krahason kohn mes orve digjitale/me akrepa.
Prllogarit intervale t kohs duke prdorur orn

digjitale dhe at me akrepa.
A sht e mundur t jetohet

pr nj milion sekonda?
Sa or gjithsej
do t kaloj n
shkoll?
N do ast diku n bot

sht nat, apo jo?
Gjat nj dite normale, un e

shoh orn dhjet her.
Sa minuta kan
kaluar deri tani nga
fillimi i ktij viti?
149
Identifikon sisteme standarde t matjes s kohs.
Burimet
Libri i Nxnsit, faqja 149
Letra t mdha t bardha
Bojra uji
Hyrje
Ndani nxnsit n grupe me nga katr vet. Krkojuni
t shkruajn t gjitha rastet e prditshme kur u duhet t
prdorin orn. Nxnsit duhet t prpiqen t klasifikojn
rastet e prdorimit sipas qllimit. Pas 10 minutash
qarkullojini letrat nga njri grup n tjetrin n mnyr q
do grup t shtoj rastet e tyre t prdorimit n skeda.
Pas 30 minutash zgjidhni nj nga skedat. Krkojini grupit
prkats t prezantoj punn e tij.
do grup t diskutoj nj pr nj pyetjet n librin e
nxnsit. Grupet mund t zgjedhin t diskutojn rreth
s njjts pyetje. Dgjojini nxnsit teksa diskutojn.
Mbani shnime rreth fjalorthit matematikor q prdorin.
Shkruajini shnimet n tabeln e zez pr prforcimin e
t nxnit.
120
Prforcimi i t nxnit
Shikoni fjalorthin matematikor q keni renditur n tabel.
Sigurohuni q kjo list prfshin pjesn m t madhe t
fjalorthit. Krkojuni nxnsve t prgatisin skeda me
prkufizimet e ktyre fjalve; kto prkufizime mund ti
prdorin prgjat gjith msimit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t mbajn nj ditar prgjat javs n t
gjitha rastet kur prdorin orn pr nevojat e tyre.
Punoni me secilin grup gjat kohs q ata prgatisin
skedat. Krkojuni disa nxnsve t lexojn disa pjes t
skedave. Kjo do tju jap mundsin t kontrolloni dhe t
korrigjoni shqiptimin e duhur. Referojuni lists s fjalorthit
pr t shtyr nxnsit t prdorin fjalorthin e duhur.
9A

9A Kmbimi i njsive t kohs
Zbulojm
Zbulojm
1. N nj or digjitale, ka aste kur t gjitha shifrat jan t njpasnjshme.
Lexon orn duke prdorur orn digjitale dhe at me

akrepa.
Krahason kohn mes orave digjtale/me akrepa.
Prllogarit intervale t kohs duke prdorur orn

dixhitale dhe me akrepa.
T njjtn koh tregon edhe ora me akrepa.
Sa aste t tilla ndodhin ndrmjet orve t mposhtme:

a) 23:00 dhe 05:00?
Shkruani prgjigjen tuaj edhe pr orn me akrepa, edhe pr orn digjitale.
Identifikon sisteme standarde t matjes s kohs.
150
Burimet
Libri i Nxnsit, faqja 150-151
Or e madhe me akrepa pr tu dalluar nga e gjith

klasa
Minidrrasa
Nse sht e mundur, ora dore/muri me akrepa pr

prdorim individual
Hyrje
Pyesni nxnsit: Sa prej jush kan ora dore me akrepa apo
ora muri me akrepa n shtpi? Flisni pr ndryshimin mes
ors me akrepa dhe asaj digjitale, prfshir prdorimin
e termave ndrkombtar a.m (00:00 - 12:00) dhe p.m
(12:00 - 24:00). Prdorni orn e madhe me akrepa n krye
t klass pr ti treguar nxnsve nj sr orsh. Sa her
t tregoni nj or t re, krkojuni nxnsve t shkruajn
t njjtn or duke prdorur orn digjitale 24-orshe.
Tregoni orn e mposhtme duke lvizur akrepat e ors
sipas intervaleve t poshtshnuar:
t lvizin akrepat pr t krijuar vlerat e ors q fillimisht

i shkruan si ora digjitale. Mund t jet nevoja tu kujtoni
nxnsve t shohin me kujdes akrepin e minutave.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t diskutojn pyetjen e mposhtme
me shokun/shoqen prbri tyre: far duhet t kemi
parasysh kur orn digjitale e shkruajm si or me akrepa?
Merrni prgjigjet e ifteve t nxnsve pas dy minutash.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t rendisin t gjitha vendet ku shohin
nj or me akrepa. Ata mund t mbajn nj ditar ku t
shkruajn vlern e ors (digjitale apo me akrepa) q ishte
n at moment.
09:24
45 minuta m von (10:09)
1 or e 30 minuta m von (13:54)
Esht e rndsishme q nxnsve tu krkohet t

artikulojn mendimin e tyre gjat hyrjes dhe prforcimit
t t nxnit. Nxitini t japin prgjigje t shtjelluara, si pr
shembull:
M trego dika m tepr rreth ksaj...
Pas secils vler ore, pyesni: Si e llogaritt orn e re? do

gabim t nxnsve prdoreni si nj shembull pr t
msuar. Punoni s bashku me nxnsit pr t kuptuar se
ku gabuan. Gjithashtu, ky proces mund tu vij n ndihm
nxnsve t tjer pr t mos br t njjtat gabime.
Pse je i/e sigurt q kjo sht prgjigja e duhur?
Nxitini nxnsit t prdorin formn me akrepa, pr

shembull:
Nj e dhjet minuta
Pes pa erek
Bni krahasimin me format digjitale, pr shembull:
Nxnsit t punojn me ushtrimet n librin e nxnsit n

mnyr t pavarur. Do t ishte m e leht pr ta nse do t
kishin ora me akrepa mbi tavolinat e tyre t puns. Mund
Nj e dhjet
Katr e dyzet e pes
121
9A

9A Kmbimi i njsive t kohs
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Plotsoni tabeln e mposhtme.
Numri i shekujve n nj mijvjear
Numri i dekadave n nj shekull
Numri i viteve n nj dekad
Njeh dhe kupton njsit pr t matur kohn (sekonda,

minuta, or, dit, jav, muaj, vite, dekada dhe shekuj).
Kthen nga nj njsi matse n tjetrn.
Prllogarit intervale t kohs n dit, muaj ose vite.
10
Numri i muajve n nj vit
Numri i javve n nj vit
Numri i ditve n nj jav
Numri i orve n nj dit
Numri i minutave n nj or
Numri i sekondave n nj minut

Prdorni informacionin e tabels pr tiu prgjigjur pyetjeve vijuese.
Identifikon sisteme standarde t matjes s kohs dhe i

prdor ato pr t kryer prllogaritje t thjeshta.
2. Sa dit keni jetuar deri tani?
152
3. Sa sekonda kan kaluar deri tani nga fillimi i ktij viti?
Burimet
Libri i nxnsit, faqja 152-153
Letra me fjalt e njsive t kohs t shkruara mbi to:

mijvjear, shekull, dekad, vit, muaj, jav, dit, or,
minut, sekond.
Kuti me fisha ku n seciln fish t jet shkruar emri i

nxnsit
Makina llogaritse
Kalendar
Hyrje
Nj nxns t dal prpara klass dhe t trheq nj
letr. Prsrisni t njjtin veprim me nxns t tjer. Pasi
secili nxns t ket przgjedhur nj sked, krkojini
t pozicionohen nga vlera m e vogl tek m e madhja
(sekondat n njrin krah dhe mijvjeari n krahun
tjetr). Sa her q nxnsit t trheqin nj letr, krkojuni
t thon nj fakt n lidhje me at njsi kohe, pr shembull:
Nj shekull prmban 100 vjet apo Nj minut prmban 60
sekonda.
Kur nxnsit t ken plotsuar tabeln n librin e
nxnsit, kontrolloni prgjigjet e tyre n mnyr q ata t
ken informacionin e duhur para se t kalojn tek pyetjet
e tjera. Kontrolloni me vmendje zanafilln e gabimeve t
tyre. Nxnsit mund t prdorin makina llogaritse pr t
kryer prllogaritjet.
122
Prforcimi i t nxnit
Ndani nxnsit n ifte. Zgjidhni n mnyr rastsore dy
letra. Pyesni: Sa njsi m t vogla prfshihen n njsin
m t madhe? Merrni prgjigjen e njrit nga iftet duke e
pyetur: Si e kryet kt prllogaritje? Prsriteni aq her sa

mendoni se sht e nevojshme.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund tu drejtojn pyetje pjestarve t
familjeve rreth datave t rndsishme n historikun e
familjes s tyre.
Teksa punoni me iftet e nxnsve, nxitini t shtjellojn
me fjal punn e tyre. Pyesni, pr shembull:
Si po e bni prllogaritjen?
Pse po shumzoni me 24 apo me 60?
Nxitini nxnsit t flasin me njri-tjetrin pr prgjigjet e
tyre n mnyr q t kontrollojn nse jan prgjigje t
vlefshme. Pr nga mosha, nxnsit mund t ken jetuar
prafrsisht t njjtat dit, pr shembull:
Mund t pyesin njri-tjetrin:
Cila sht mosha jote n dit?
Sa sekonda ka nj or?
9B

9B Prdorimi i sistemit 24-orsh t kohs dhe tabelat e orareve
Zbulojm
Zbulojm
Plotsoni tabelat e orareve m posht.
Prdorni sistemin 24-orsh.
Prdorni seciln prej tabelave t orareve pr t shkruar pes fakte.
Pr shembull: Koha e dreks sht nga 12:30 deri n 13:30.
1. Nj dit shkolle
a)
Lexon dhe prdor sistemin 24-orsh.
b)
c)
d)
e)
2. Nj dit pushimi
Kupton sistemet standarde t matjes s kohs dhe i

a)
b)
c)
d)
e)

mnyr sistematike.
3. Nj udhtim me shkolln
154
a)
b)
Burimet
Minitabela t bardha
Kuti me fisha sipas emrit t nxnsve (nga ushtrimi i

mparshm)
Hyrje
Krkojini secilit ift nxnsish t shkruajn n
minidrrasat dy vlera ore q lidhen me nj ngjarje t
dits s mparshme. Mund t jet fardolloj ngjarje, pr
shembull: ora kur u zgjuan, ora kur doln nga shtpia pr
t shkuar n shkoll, ora kur mbaruan detyrat e shtpis,
ora kur u kthyen n shtpi pas shkolls. Thuajini t
shkruajn nj vler ore nga paraditja dhe nj nga pasditja
ose mbrmja. Prdorni fishat pr t przgjedhur gjasht
nxns. Udhzojini t rreshtohen n krye t klass nga
ngjarja m e hershme n at m t vonshme. Krkojuni t
llogarisin intervalin e kohs nga nj ngjarje n tjetrn dhe
flisni rreth ides s nj orari.
Nxnsit duhet t krijojn orare pr ushtrimin n librin
e nxnsit. Nxitini t prdorin ora q nuk jan vetm
pjes t gjysm apo erek, veanrisht n orarin e
ekskursioneve t shkolls apo n ditt e pushimit. N
listn e ngjarjeve, krkojuni nxnsve t prfshijn fakte
q kan t bjn edhe me kohzgjatjen e veprimtaris, jo
thjesht t citojn ngjarjet, pr shembull:
c)
d)
e)
Prforcimi i t nxnit
Krkojini nj nxnsi q ka nj orar interesant t ditve
t pushimit, t dal n krye t klass. Krkojuni nxnsve
t shkruajn orarin e tyre n minitabeln. Udhzojini t
bjn pyetje n ift pr sa i prket orareve individuale.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t mbajn ditar pr ngjarjet e dits ose
t javs. Ata mund t krijojn nj orar pr t treguar
aktivitet e kryera.
Drejtoni pyetje pr t ndihmuar nxnsit q t vlersojn
njohurit e tyre rreth prllogaritjes s intervaleve t
kohs, pr shembull:
Sa koh pas...?
Sa koh ka ndrmjet...?
Nxitini nxnsit t prdorin fjalorthin e kohs. Theksoni
prdorimin e sistemit 24-orsh duke thn, pr shembull:
pes e shtatmbdhjet pr 05:17.
Fjeta pr 8 or e 35 minuta.
123
9B

9B Prdorimi i sistemit 24-orsh t kohs dhe tabelat e orareve
Eksplorojm
Eksplorojm
Ju jeni menaxher i nj kompanie
autobussh.
Autobusi i fundit niset nga stacioni n orn

19:30.
Duhet t llogarisni rrugn e autobusve

q ojn nxnsit n shkoll dhe i kthejn
prsri n shtpi.
1. Vizatoni m posht hartn q tregon

rrugn q bn autobusi.
N hart prfshini:
Shkolla ka edhe nj qendr gjuhsh t

huaja. Kjo qendr ofron or msimi q
fillojn n orn 11:00 dhe n orn 13:00.
gjasht ndalesa t ndryshme, prfshir

shkolln dhe stacionin e autobusit;
kohn q duhet pr seciln ndales;
nisjen dhe mbrritjen e autobusit n
t njtin vend.
Lexon dhe prdor sistemin 24-orsh.

mnyr sistematike.
2. Plotsoni kt tabel oraresh pr udhtimet.

Autobust nisen n dhjet orare t ndryshme.
Stacioni i
autobusit
Ndalesa 1
Ndalesa 2
Ndalesa 3
Ndalesa 4
155
Ndalesa 5
Burimet
Letra t mdha dhe stilolapsa
Stacioni i
autobusit
Veprimtari shtes
Hyrje
Punoni me t gjith klasn pr t zgjidhur ushtrimin
n librin e nxnsit. Si fillim, rendisni gjasht vende t
mundshme q kan nevoj pr nj ndales autobusi
n zonn lokale (njri prej t cilve sht stacioni i
autobusit). Vizatoni nj hart-skic, e cila nis (dhe
mbaron) me stacionin e autobusit dhe q lidh bashk
kto vende. Merrni sugjerimet e nxnsve. Pyesni: Sa
koh i duhet autobusit t shkoj nga ... n ...? Shkruani
vlerat e ors n hartn skic. Pastaj, duke filluar nga
stacioni i autobusit n orn 08:45, shkruani orn n t
ciln autobusi arrin dhe niset nga secila ndales.
Nxnsit t ndahen n grupe dhe t prpilojn hartn e
itinerarit t autobusit, si dhe orarin e tij (duke prdorur
letr dhe stilolapsa). Kur t jen t sigurt se harta dhe
orari jan t sakt, krkojuni tua prshkruajn punn e
tyre. Pas ksaj, nxnsit mund t kopjojn prgjigjet n
librin e nxnsit.
Prforcimi i t nxnit
124
Zgjidhni nj grup q t paraqes itinerarin dhe orarin

e tyre t autobusit prpara klass. Krkojuni nxnsve
t tjer t bjn pyetje dhe t vlersojn efikasitetin e
itinerarit.
Nxnsit mund t gjejn orare autobusi pr zonn

lokale. Ata mund t prpilojn nj sr pyetjesh duke u
mbshtetur n kto orare.
Nxitini nxnsit t japin vlersimet e tyre individuale sa
i prket itinerarit t autobusit. Nse keni ende koh n
dispozicion, nxnsit mund tu hedhin nj sy itinerareve t
grupeve t tjera dhe t paraqesin komentet e tyre prpara
se grupet e tjera t arrijn n versionin prfundimtar
t skics. Ata mund t kontrollojn, pr shembull, nse
oraret jan t sakta apo nse autobusi ndalon n pikat m
t rndsishme n hart.
9C
Llogaritja e intervaleve t kohs dhe koha

zonale
9C Llogaritja e intervaleve t kohs dhe koha zonale
Zbulojm
Zbulojm
Shikoni hartn m posht q tregon orn zonale ndrkombtare n mbar botn.
211 210
29
28
27
26
25
24
23
22
21
11
12
13
14
15
16
17
18
19
110 111 112 211
Vlerson se si ora sht e ndryshme n zona t

ndryshme kohe npr bot.
Prdorni kt hart pr t shkruar dhjet fakte.
1.

mnyr sistematike.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
156
9.
10.
Burimet
Hart e madhe e bots ku tregohen zonat e kohs
Fletore
Kuti me fisha me emrat e nxnsve
Hyrje
Krkojini nxnsve q, n ifte, t shkruajn n fletoret e
tyre t gjitha vendet e ndryshme n bot q kan vizituar
ose ku jetojn pjestart e familjes s tyre. Przgjidhni
disa nxns duke zgjedhur fishat n kuti. Krkojini do
nxnsi t przgjedhur t caktoj nj vend nga lista
e tij. Gjeni vendin n hartn e bots dhe mundohuni
t gjeni orn aktuale n at vend duke prdorur zonat
ndrkombtare t kohs. Mbani nj list t t gjitha
vendeve dhe orave n tabeln e zeza.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin oraret e kompanive ajrore
apo biletat ajrore pr t eksploruar zonat e kohs. N
veanti, mund t prqndrohen n udhtimet q duket
se mbrrijn m hert se sa ora e nisjes.
Prdorni gjuhn krahasuese, pr shembull:
Sa koh m hert?
Sa koh m von?
Sa or prpara?
Sa or prapa?
Teksa nxnsit punojn me ushtrimin kryesor n librin
e nxnsit, udhzojini t shkruajn nj sr faktesh q
njohin n lidhje me temn, si dhe t ndajn me klasn
faktet q iu duken interesante.
Prforcimi i t nxnit
Prdorni srish kutin me fisha pr t przgjedhur
nxnsit. Secili nxns t ndaj nj nga faktet e tyre.
Krkojini nxnsve t tjer t grupit t kontrollojn nse
faktet jan t sakta.
125
9C
Llogaritja e intervaleve t kohs dhe koha

zonale
9C Llogaritja e intervaleve t kohs dhe koha zonale
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Cila sht ora m e prshtatshme pr ti telefonuar nj shoku n Australi?
2. Shoqja juaj n Kaliforni bie pr t fjetur n orn 22:00. Sa sht ora n Shqipri n
at ast?
3. Ju ktheheni nga shkolla n orn 16:00. Sa sht ora pr shokun tuaj n Angli?
4. Nj shoqja juaj n Argjentin e feston Vitin e Ri para apo pas jush?
Vlerson se si ora sht e ndryshme n zona t

ndryshme kohe npr bot.
Sa or?
5. Klasa juaj sht binjakzuar me nj klas n Madagaskar. Cila sht ora m e
prshtatshme pr t folur me ta n Skype?
6. a) Plotsoni tabeln m posht q t tregoni ort n qytete t ndryshme t bots.

b) Shtoni dy qytete q dshironi ti vizitoni.

Shqipri
00:00 02:00 04:00 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00
Nju-Jork
Tokio
Sidnei
Kejp Taun

mnyr sistematike.
Bangkok
157
Burimet
Hart e madhe e bots ku tregohen zonat e kohs
Fletore
Kuti me fisha me emrat e nxnsve
Hyrje
Prdorni listn e orareve q krijuat n msimin e fundit
apo prsrisni ushtrimin pr t krijuar nj model t ri t
vendeve dhe orareve. Pyesni nxnsit: Prfytyroni sikur
doni t telefononi n njrin nga vendet n kt ast. far
mund t jet duke ndodhur tani atje? far mund t ndodh
atje tet or m pas?
Nxnsve mund tu duhet t prdorin hartn e bots
pr t lokalizuar vendet brenda zonave t kohs. Nxitini
nxnsit t shkmbejn prgjigjet me njri-tjetrin pr t
kontrolluar nse prllogaritjet jan t sakta.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t diskutojn pyetjet e mposhtme
me shokun/shoqen prbri tyre:
far keni msuar n dy msimet e fundit?
far gjje t re keni msuar?
far ju ka br prshtypje?
126
far dinit q m par?

Merrni me radh prgjigjet e do ifti nxnsish.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t mbajn nj ditar me veprimtarit e tyre
dhe krahasojini me ato t nxnsve n vendet e tjera.
Pr shembull: far bjn nxnsit n nj shtet me orar t
ndryshm kur ju shkoni n shkoll?
Dgjoni bisedat e nxnsve n ift n fund t ors
msimore. Mund t aktivizoni nxnsit q flasin
rrjedhshm t shrbejn si modele pr t tjert n klas.
Koha
9 Koha
Prmbledhim
Prmbledhim
Bashk me shokt e shkolls po planifikoni nj udhtim n nj ishull.
Por nuk mund t shkoni atje kur batica sht e lart. Nga shkolla nuk mund t niseni
para ors 8:30. Duhet t ktheheni patjetr brenda ors 19:30.
Udhtimi deri n bregdet zgjat 45 minuta.
N ishull doni t qndroni t paktn 4 or.
Pr udhtimin tuaj, mund t zgjidhni mes ktyre katr datave.
Tabela e mposhtme tregon oraret kur batica sht e lart.
5 korrik
08:00 10:00
15:00 17:00
Njeh dhe kupton njsit pr matjen e kohs.
12 korrik
10:00 12:00
17:00 19:00
19 korrik
12:00 14:00
19:00 21:00
Lexon dhe prdor oraret ku prdoret sistemi 24-orsh.
26 korrik
14:00 16:00
21:00 23:00
Prllogarit intervalet e kohs duke prdorur orn

digjitale.
1. Sa koh mund t kaloni n ishull n seciln prej ktyre ditve?
2. Cila sht dita m e mir pr t br udhtimin me shkolln tuaj?
Identifikon sistemet standarde t matjes s kohs dhe i

Shkruani tabeln e orareve m posht.
159
3. Pse sht kjo dita m e mir pr udhtimin?

mnyr sistematike.
Burimet
Letra t mdha pr t skicuar zgjidhjet e problemit
Hyrje
Bni nj hyrje t shkurtr. Esht e rndsishme q
nxnsit t prpiqen ta kuptojn vet problemin n
librin e nxnsit, madje duke menduar se si mund t
parashtrojn dhe ta zgjidhin at. Prdorni hyrjen pr t
qartsuar ndonj fjal nga fjalorthi, t ciln nxnsit nuk
e kuptojn.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prgatisin nj ekskursion t vrtet me
klasn.
Teksa nxnsit prgatisin prezantimet e tyre, u kujtoni
fjalt kye q duhet t prdorin. Pr shembull:
Do t nisemi nga shkolla n orn...
Do t rrim ... or n ishull.
Do largohemi nga ishulli n....
Krkojuni nxnsve t punojn n grupe me katr ose

pes vet pr zgjidhjen e problemit. Lrini t punojn n
mnyr t pavarur pr 10 minuta. M pas jepuni ndihmn
tuaj. Pr grupet q hasin vshtirsi me nisjen e zgjidhjes
s problemit, mund ti udhzoni t prdorin nj orar pr
t skicuar vizitn. Nxnsit mund t ken nevoj pr
ndihmn tuaj pr t kuptuar baticn dhe zbaticn, nse
jan koncepte q si kan hasur m par: Mund t theksoni
me ngjyr rastet kur ka batic. Mund t prdorni nj ngjyr
tjetr pr t treguar kohn e udhtimit. Teksa punoni me
grupet, przgjidhni dy grupe me zgjedhje t ndryshme
pr t prezantuar punt e tyre n fund.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni dy grupeve t przgjedhura t parashtrojn
rekomandimet e tyre. M pas, nxnsit e tjer mund t
vendosin se cili sht rekomandimi m i mir.
127
Koha
9 Koha
Prforcojm
Prforcojm
Shkruani pes pyetje pr t kontrolluar njohurit e shokut ose shoqes suaj pr ato q
keni msuar gjat ktij kreu.
Prfshini nj zgjidhje pr seciln metod dhe ilustrojeni metodn tuaj.
1. Matja e kohs me orn me akrepa dhe me orn digjitale.
a)
b)
c)
d)
Njeh dhe kupton njsit pr matjen e kohs.
e)
2. Kmbimi i njsive t kohs.
Lexon orn n formn me akrepa dhe digjitale t saj

duke prdorur sistemin 24-orsh.
a)
b)
c)
d)
Krahason orn n formn e saj me akrepa dhe digjitale.
e)
3. Prdorimi i sistemit 24-orsh.
Llogarit intervalet e kohs duke prdorur orn digjitale

dhe me akrepa.
Llogarit intervalet e kohs n dit, muaj dhe vite.
Kupton se si ndryshon ora n zona t ndryshme kohe

npr bot.
a)
b)
c)
d)
e)
160

prdor ato pr t kryer llogaritje t thjeshta.
Burimet
Hyrje
Kujtojuni nxnsve ushtrimet e ktij kapitulli duke iu
referuar srish librit t nxnsit. Rendisni n tabel
rezultatet kye t t msuarit n mnyr q nxnsit t
shohin fushat q duhen prfshir teksa shkruajn pyetjet.
Kujtojuni nxnsve fjalt kye q duhet t prdorin gjat
hartimit t pyetjeve. Krkojuni t lexojn me z pyetjet e
tyre n mnyr q t nxirrni n pah shqiptimin e duhur.
Pr shembull:
or, dit, jav
paradite (a.m), pasdite (p.m)
mesdit, mesnat
orar
mbrrin, niset
Teksa nxnsit shkruajn pyetjet pr do rezultat t
t msuarit n librin e nxnsit, flisni me disa prej
nxnsve individualisht dhe vlersoni disa prej pyetjeve
t tyre. Jepuni gjykimin tuaj n mnyr q t mund t
prmirsojn pyetjet e tyre.
Prforcimi i t nxnit
Krkojuni nxnsve t shkmbejn librat dhe tu
prgjigjen pyetjeve t njri-tjetrit.
Veprimtari shtes
128
Nxnsit mund t rendisin t gjith rastet e prditshme t

aplikimit pr do rezultat t t msuarit.
sistemi 24-orsh, sistemi 12-orsh
Qarkoni prgjigjen e sakt pr ushtrimet nga 1 deri n 6.

1. Nuk mund t prdorim orar pr:
5. Sa minuta prmban nj dit?

a) 720
a) Ort msimore n nj dit shkolle
b) 1 440
b) Programet ditore televizive
c) 10 800
c) Popullatn e qyteteve
d) 3 600
d) Ort e trenave mes qyteteve t mdha

6. Mesatarisht, sa sekonda pritet t jetojm?
2. N mngjes, kam tre or msimore 55-minutshe
a) 700 000
dhe nj pushim 30-minutsh. Msimi fillon n

08:45. N or fillon pushimi i dreks?
b) 40 000 000
a) 12:00
d) 35 000
c) 3 000 000 000
b) 13:00
c) 12:55
7. Planifikoni nj sr veprimtarish pr klasn
d) 13:25
tuaj. Plotsoni tabeln e mposhtme pr t

paraqitur orarin e veprimtarive. Prfshini katr
veprimtari q kan t bjn me Gjuhn Shqipe,
Matematikn, Fiskulturn dhe Historin. Totali
i kohs sht 3 or. Veprimtarit mund t ken
kohzgjatje t ndryshme. Prfshini nj pushim
25 minuta. Ato fillojn n 13:15.
3. Shoqja ime jeton n nj zon kohe q sht 6 or

mbrapa zons sime t kohs. Un dua ti telefonoj
pikrisht para se t shkoj n shkoll. Duhet ti
telefonoj n:
a)
08:30 (me orn time)
b) 13:30 (me orn time)

c)
23:00 (me orn time)
d) 05:30 (me orn time)
Aktiviteti
Ora e fillimit
Ora e prfundimit
1315
4. Un dhe shoku im bjm t njjtn rrug pr n

shkoll. Autobusi im niset 25 minuta pas autobusit t
shokut tim. Ai u nis n 14:25. Udhtimi zgjat 1 or e
12 minuta. N far ore arrij un n destinacion?
a) 15:37
b) 16:37
c) 16:02
d) 17:02
129
130
Kreu 10
Siprfaqja dhe perimetri
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Ky kapitull ka t bj me prdorimin e njsive standarde.
Kujtojuni nxnsve se pr t matur siprfaqen prdorim
centimetrin katror apo njsi t njvlershme me t.. Nj
siprfaqe sht thjesht nj prllogaritje se sa katror
mbulojn planin. Ne prdorim centimetrat dhe metrat
pr t matur perimetrin. Ai sht nj njsi q tregon
gjatsi.
Nxnsit mund ti ken marr kto njohuri edhe m par.
N kt kapitull pritet q ata t zbatojn njohurit e tyre
n nj sr problematikash.
Nxnsit mund t ngatrrojn ende siprfaqen me
perimetrin. Ky sht m tepr nj problem gjuhsor,
sesa nj konceptim i gabuar matematikor. Esht e
kshillueshme t mendohet edhe pr kuptimet e
tjera t ktyre fjalve. Pr shembull, nxnsit mund ta
prfytyrojn siprfaqen si nj zon. Pr shembull, mund
t thon: Jetoj n zonn pran qendrs s qytetit. Ky
koncept ka t bj m shum me mbulimin, sesa me
dika q rrethon, si sht gardhi rrethues.
Mund t vini re q nxnsit gabojn me konceptin e
ruajtjes s siprfaqes. Pr shembull, nuk mund ta kuptojn
q kur rindrtohet nj drejtkndsh duke zhvendosur
brinjt, siprfaqja e drejtkndshit t ri mbetet e njjt.
Kryerja e ushtrimeve q kan t bjn me ndryshimin e
forms duke ruajtur siprfaqen sht mnyra m e mir
q nxnsit t kaprcejn kt konceptim t gabuar.
S fundi, nxnsit mund t mendojn se vetm nj

siprfaqe e caktuar mund ti prgjigjet nj perimetri t
caktuar. Ky konceptim i gabuar mund t kaprcehet me
veprimtarin Diskutojm s bashku.
Fjalt kye
gjatsi, gjersi, lartsi, thellsi
knd, perimetr, diametr
zon, siprfaqe e bazs, syprina, siprfaqe ansore
centimetr katror (cm2), metr katror (m2), milimetr
katror (mm2)
drejtvizore
diagram, lidhje e drejtprdrejt, shkalla e harts
Temat e msimit:
Synimi i t nxnit
Siprfaqja dhe perimetri i figurave

drejtkndore
Si t mas siprfaqen dhe perimetrin e figurave drejtkndore?
Vlersimi i siprfaqes s figurave t

Mund t gjej siprfaqen e prafrt duke numruar katrort?
Llogaritja e siprfaqes dhe e perimetrit Si mund ti prdor dijet e mia pr t llogaritur siprfaqen dhe perimetrin e figurave t
t figurave t prbra
prbra?
131
10
Diskutojm s bashku
10
Siprfaqja
dhe perimetri
Diskutojm s bashku
T gjitha figurat me
perimetr 24 cm kan
t njjtn siprfaqe.
Mat dhe llogarit perimetrin dhe siprfaqen e figurave

drejtkndore.
Un e dyfishoj perimetrin.
Siprfaqja e re sht gjithmon
dyfishi i siprfaqes s par.
Ka shum figura me t
njjtn siprfaqe.
Kupton sistemet standarde t matjes s gjatsis dhe i

do figur me
siprfaqe 16 cm2 ka
t njjtin perimetr.
Burimet
Fletore
Letr me katror
163
Un mendoj se kjo nuk
sht gjithmon e vrtet.
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Nxnsit t ndahen n ifte, t flasin pr pes minuta
dhe t mendohen pr pyetjen: far dini pr siprfaqen
dhe perimetrin? Pas pes minutash, merrni prgjigjet e
t gjitha ifteve t nxnsve. Teksa nxnsit prgjigjen,
rendisni fjalt kryesore n tabeln e zez.
Pr shembull, prfshini:
gjatsia, gjersia, lartsia, thellsia
knd, perimetr, perimetr i rrethit
zon, siprfaqe e bazs, syprina, siprfaqe ansore
centimetr katror (cm2), metr katror (m2), milimetr
katror (mm2)
Ndani nxnsit n grupe me katr ose pes vet. Krkoni
nga secili grup t diskutoj nj nga fjalit n veprimtarin
e librit t nxnsit. Grupe t ndryshme mund t punojn
me t njjtn fjali. Nxitini nxnsit t prdorin shembuj
(duke prdorur letr me katror dhe fletoret) pr t par
nse fjalit jan gjithmon t vrteta, ndonjher t
vrteta apo asnjher t vrteta. N fund t veprimtaris,
dy nxns nga secili grup mund t raportojn pr pjesn
tjetr t klass.
132
Przgjidhni nj grup pr t raportuar pr do fjali.

Udhzojini ata t prdorin fjalt kye q renditt n fillim
t msimit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t zbulojn fjali t ngjashme q lidhen me
vllimin. Pr shembull, mund tu prgjigjen pyetjeve: Kur
dyfishoni prmasat e nj kuboidi, far ndodh me vllimin?
Vini re srish q vllimi sht prtej njohurive t klass
s gjasht, por supozohet q nxnsit kan nj njohje
intuitive t vllimit dhe kto veprimtari plotsuese jan
t dobishme si praktik plus.
Teksa punoni me grupet gjat veprimtaris kryesore,
kushtojini rndsi prdorimit t fjalve kye. N kohn
q grupet raportojn, kontrolloni prdorimin e sakt t
fjalorthit prkats, pr shembull:
Sa sht gjersia/ gjatsia/ lartsia/thellsia?
10A
Siprfaqja dhe perimetri i gurave

drejtkndore
10A Siprfaqja dhe perimetri i figurave drejtkndore
Zbulojm
Zbulojm
Nj fermer ka 24 metra tel pr gardh. Ai
dshiron q t rrethoj maksimumin e
mundshm t siprfaqes s toks pr t
kullotur dhit e tij.
far forme do t ket gardhi i tij?
Shqyrtoni disa drejtkndsha dhe figura

t tjera drejtkndore si m posht.

drejtkndore.

Burimet
Fletore
Letr me katror
164
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Pr t realizuar kt veprimtari shfrytzoni hapsirn
bosh t klass (mund ta realizoni edhe n oborrin e
shkolls). Nxnsit t kapen pr dore dhe t formojn nj
drejtkndsh. Lrini t veprojn n mnyr t pavarur.
Pyesni: Sa sht perimetri? (Perimetri ngelet i njjt
pavarsisht nga drejtkndshi q mund t formojn.)
Kujtojuni nxnsve se nj figur drejtkndore sht
nj shumkndsh i prbr nga drejtza q priten n
knde t drejta. Nxnsit t formojn n fletore dy figura
drejtkndore me perimetr 24 njsi. Si fillim, krkojuni
ifteve t nxnsve t gjejn siprfaqet e katr figurave.
M pas, t zgjidhin ushtrimin n librin e nxnsit. iftet
mund t provojn figura t ndryshme pr t gjetur
siprfaqen maksimale. Ndrsa jeni duke ndihmuar
grupet, gjeni nj ift t gatshm t shpjegoj zgjidhjen
dhe t shrbej si model i mir pr pjesn tjetr t klass.
Ndihmojini nxnsit q t tregojn praktikisht rrugn e
ndjekur.
ifti q przgjodht ti raportoj grupit prkats. Nxitini

t shpjegojn gjith procesin dhe jo t japin thjesht
prgjigjet.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund ta shtjellojn m shum kt ushtrim
pr t par prtej figurave drejtkndore. N t vrtet,
siprfaqja maksimale prbhet nga nj rreth me
perimetr 24 m.
Gjat procesit t raportimit, kushtojini vmendje fjalve
ky t prdorura n msimin e mparshm. Teksa punoni
me grupet n veprimtarin kryesore, kujdesuni q
nxnsit t prdorin fjalorin matematikor. Pr shembull:
Gjersia e ksaj figure sht...
Gjatsia e ksaj figure sht...
Siprfaqja e ksaj figure sht...
133
10A
Siprfaqja dhe perimetri i gurave

drejtkndore
10A Siprfaqja dhe perimetri i figurave drejtkndore
Eksplorojm
Eksplorojm
Figurat drejtkndore nuk jan drejtkndsha.
M posht jepen disa shembuj.

drejtkndore.
Vizatoni dy figura t ndryshme drejtkndore me siprfaqe si m posht.

Shkruani perimetrin posht secils figur.
1. Siprfaqja 36 cm2.

Burimet
Fletore
Letr me katror
165
Prforcimi i t nxnit
Hyrje
Vizatoni nj drejtkndsh n tabeln e zez. Thuajini
nxnsve: Siprfaqja e ktij drejkndshi sht 48 cm2. M
pas pyesni: Cilat jan prmasat e mundshme t gjatsis
dhe gjersis? Prgjigjet e tyre ti shkruajn n fletore.
Theksoni se n rastin e skics nuk sht ruajtur raporti
i prmasave. Sigurohuni t merrni t gjitha prgjigjet e
mundshme (1 x 48, 2 x 24, 3 x 16, 4 x 12, 6 x 8). Prsrisni
ushtrimin me nj figur n form kryqi, t prbr nga
katr katror, me nj siprfaqe totale 100 cm2.
Nxnsit t zgjidhin n mnyr t pavarur ushtrimin n
librin e nxnsit. Gjat ksaj kohe, udhzoni disa nxns
t kontrollojn nse prllogaritjet e tyre jan t sakta.
Udhzojini iftet e nxnsve t kontrollojn prgjigjet e
njri-tjetrit. Pyesni: Si vendost pr prmasat e figurs suaj?
Merrni nj prgjigje pr do pyetje nga nxnsit n

grup. Pyesni: A ju kujtohet ndonj mnyr e shkurtr pr
t llogaritur siprfaqet e figurave drejtkndore? Kujtojuni
formuln:
Siprfaqe = baz x lartsi
Veprimtari shtes
Kt veprimtari mund ta zhvilloni edhe pr
shumkndsha t tjer, veanrisht pr trekndshin.
Gjat procesit t raportimit, kushtojini vmendje fjalve
kye t prdorura n msimin e mparshm. Teksa punoni
me grupet n ushtrimin kryesor, kujdesuni q nxnsit t
prdorin fjalorin matematikor. Pr shembull:
Cilat jan prmasat e figurave?
Sa sht gjatsia? Sa sht gjersia?
134
10B
Vlersimi i siprfaqes s gurave t

Zbulojm
10B Vlersimi i siprfaqes s figurave t parregullta duke

numruar katrort
Zbulojm
N fletn me katror si m posht vizatoni dorn tuaj t hapur.
Numroni katrort pr t gjetur siprfaqen.
Llogarit siprfaqen e nj figure t parregullt duke

numruar katrort.


realizuar nj veprim dhe argumenton q kjo metod jep
rezultat.
167

Burimet
Fletore
Fotokopje e shenjave t dors n nj letr me katror

n cm
Letr me katror
Hyrje
T gjith nxnsit t hamendsojn siprfaqen e dors
tuaj n cm katror dhe t shkruajn shifrn n fletoret e
tyre. Shprndani disa fotokopje t vizatimit t dors suaj.
Krkojini secilit grup (me katr ose pes vet) t llogaris
siprfaqen duke numruar katrort. Udhzojini nxnsit
t kryejn llogaritjet n mnyr t pavarur dhe m pas t
bien dakord pr prllogaritjen n grup. Pyesni nxnsit se
si i numruan katrort e paplot. Diskutoni se cila ishte
metoda m efikase pr t llogaritur katrort e paplot.
Pr m tepr, mund t krkoni q nxnsit t ndrtojn
nj diagram.
N t njjtn mnyr, nxnsit t gjejn siprfaqen e
dors s tyre. T qarkojn dorn e tyre n librin e nxnsit,
t numrojn katrort pr t gjetur siprfaqen dhe m
pas t masin gjatsin e dors. Pas ksaj, t plotsojn
tabeln duke prdorur matjet e nxnsve t tjer.
Kjo ju mundson t shihni lidhjen e drejtprdrejt midis
gjatsis dhe siprfaqes s dors. N kt rast, sa m e
gjat t jet dora, aq m e madhe sht siprfaqja.
Pas ksaj, trajtoni me kujdes ushtrimin e faqes 169 n
tekstin e nxnsit.
N fletn me katror paraqitet harta e Shqipris. Shkalla

e harts sht e till q, gjatsis s brinjs s katrorit n
hart i prgjigjet largesa reale n terren prej 22 km.
Nxnsit duhet t numrojn sa katror ndodhen brenda
harts. (Pjest q ndodhen jasht katrorve t llogariten
me prafrsi). Bazuar mbi kt, nxnsit tu prgjigjen
pyetjeve t tekstit t tyre.
Prforcimi i t nxnit
Mund tu krkohet nxnve ti drejtojn pyetje njri-tjetrit, si:
Sa sht largesa ndrmjet qyteteve Kuks e Kor (n
vij ajrore)?
Sa sht largesa ndrmjet piks m perndimore dhe asaj
m lindore t vendit ton?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prsrisin ushtrimin me grupe t tjera,
pr shembull: fmij t vegjl apo burra dhe gra. Mund
t shtrojn pyetjen: A ndryshon varsia ndrmjet gjatsis
dhe siprfaqes?
Fjala kryesore sht varsia ndrmjet madhsive.
Theksoni prdorimin e ktyre fjalve gjat gjith msimit.
Pyesni: Si mund ti shpjegoni kto fjal?
135
10B
Vlersimi i siprfaqes s gurave t

10B Vlersimi i siprfaqes s figurave t parregullta duke
numruar katrort
Eksplorojm
Eksplorojm
A
F
J
Llogarit siprfaqen e nj figure t parregullt duke

numruar katrort.
E
I
Shkruani siprfaqen pr seciln pjes t figurs m sipr.


jep rezultat.
Skiconi pes figura t ndryshme duke prdorur pjest e ngjyrosura.

1. Prdorni tri pjes pr t krijuar nj motiv.
170
Prdor arsyetimin logjik pr t kuptuar dhe pr

t zgjidhur problemat me numra dhe gjegjza
matematikore.
Prforcimi i t nxnit
Burimet
Letr me katror
Grshr
Hyrje
N tabeln e zez, bni nj kopje t madhe t figurs
q ndodhet n librin i nxnsit. Krkojuni nxnsve t
punojn n ifte pr t llogaritur siprfaqen e do pjese
t figurs.
do nxns t bj versionin e tij t modelit n letrn
me katror. M pas, mund t prdorin kt krijim pr
tiu prgjigjur pyetjeve n librin e nxnsit. Udhzojini
nxnsit t kontrollojn prgjigjet e tyre.
Gjeni perimetrin m t madh dhe m t vogl t figurave

pr do prgjigje. Disa prej nxnsve ti vizatojn kto
figura n tabel. Bni lidhjen me msimin e mparshm.
Pyesni: Pse kto figura kan perimetrin m t madh/m t
vogl?
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t vizatojn figura t rrumbullakta e t
komplikuara n letrn me katror. Fillimisht, mund t
hamendsojn siprfaqen dhe m pas t prllogarisin
vlern e sakt.
Kujtojuni nxnsve se:
Perimetri sht gjatsi. Ne e masim perimetrin n centimetra.
Siprfaqja sht nj prllogaritje e numrit t centimetrave
katror q mbulon figura.
Siprfaqen e masim n centimetra katror.
136
10C
Llogaritja e siprfaqes dhe

e perimetrit t gurave t prbra
10C Llogaritja e siprfaqes dhe e perimetrit t figurave
t prbra
Zbulojm
Zbulojm
Meqense kemi mnyra t ndryshme pr paraqitjen e t dhnave, e kemi m t leht ti
kuptojm ato.
Figura m posht tregon nj shembull t nj kontinenti me tri shtete.
Shtetet ndahen nga njri-tjetri me nj vij kufitare. Ato rrethohen nga deti.
N kt veprimtari mund t prdorni figura t ndryshme,

prej t cilave, me ann e ndarjeve t prshtatshme,
prftohen nj numr i fardoshm drejtkndshash.
B
A
Llogarit perimetrin dhe siprfaqen e figurave t

prbra q mund t ndahen n drejtkndsha.
Siprfaqja e shteteve A, B dhe C sht prkatsisht 18 milion km2, 8 milion km2 dhe
24 milion km2 (kshtu secili prej katrorve paraqet 2 milion km2).
Vizatoni nj pamje t re t ktyre shteteve pr t dhn informacion tjetr.

172
Paraqisni shtetet A, B dhe C me popullsi 40 milion, 36 milion dhe 24 milion

banor.
Sigurohuni q mund ta dalloni secilin prej shteteve dhe pozicionin e tyre. Ruani formn
dhe pozicionin relativ t shteteve me njri-tjetrin sa m afr origjinalit t jet e mundur.
Zgjidh problema t thjeshta (me fjal) q prfshijn

raporte dhe prpjestime.
Burimet
Fletore
Letra t mdha me katror
Lapsa me ngjyr

Pr kt ushtrim, grupet le t prpiqen ta zbrthejn
problemin n mnyr t pavarur. Shprndani letra t
mdha me katror. Nxitini grupet t provojn nj sr
rregullimesh t mundshme. Teksa nxnsit merren me
zgjidhjen, nxitini t argumentojn dhe t prfundojn
procesin e t menduarit duke e shprehur me fjal. N fund
t msimit, zgjidhni nj nga grupet m t prgatitura t
paraqesin zgjidhjen e tyre.
Veprimtari shtes
Mund t gjeni e t vizatoni t dhna t tjera reale nga
faqja e Internetit. Krkojuni nxnsve t gjejn mnyra t
ndryshme t pasqyrimit t t dhnave.
Nxitini nxnsit t shtjellojn mnyrn e tyre t arsyetimit.
Pyesni, pr shembull:
Si vendost t filloni?
Jeni t sigurt se kjo sht mnyra e drejt?
Cili mendoni se sht hapi i radhs?
Prforcimi i t nxnit
Merrni prgjigjen nga grupi q keni przgjedhur. Nxitini
t shpjegojn t gjith procesin e zgjidhjes duke prfshir
edhe gabimet q kan br, rrugt q provuan, por q
nuk dhan rezultat.
137
10C
Llogaritja e siprfaqes dhe e

perimetrit t gurave t prbra
10C Llogaritja e siprfaqes dhe e perimetrit t figurave t
prbra
Eksplorojm
Eksplorojm
Ju punoni n nj kompani q shet kube sheqeri.
Kubet i shisni n pako me 12; 24; 40 dhe 100 cop.

prbra, q mund t ndahen n drejtkndsha.
Nj kub e ka brinjn 2 cm.
Prdorni kubet pr t modeluar pakot e mdha.

Prfshini dy mundsi pr seciln pako.
Skiconi m posht hapjen e secils pako.
Posht secils hapje, shkruani siprfaqen dhe perimetrin e saj.

Kupton dhe zgjidh problema t thjeshta (me fjal), dhe
i paraqet ato me diagrame.
1. Hapja pr 12 kube.
a)
b)
174
Burimet
Fletore
Letra me katror
Lapsa me ngjyr
Kube
Veprimtari shtes
Hyrje
Nxnsit t prfytyrojn sikur duhet t paketojn nj lng
me vllim 36 cm3. Pyesni: Sa kube me brinj 1 cm mbushen
me kt lng? Mendoni nj kuti n form kuboidi q ta
nxr t gjith lngun. Jepini do ifti pes minuta koh t
mendoj se sa zgjidhje t ndryshme mund t ekzistojn.
Zgjidhni nj nga prgjigjet. Krkojuni nxnsve t skicojn
kuboidin n tabel. Vendosni si klas si do t jet hapja e
ktij kuboidi. Llogaritni siprfaqen dhe perimetrin e tij.
sht e nevojshme t parashtroni konceptin n mnyr sa
m t kuptueshme, teksa nxnsit bjn matjet.
Veprimtaria hyrse ju krijon mundsi t identifikoni
nxnsit q mund t ken nevoj pr ndihm fillestare.
N fillim t ktij msimi, prqendrohuni tek kta nxns.
Disa nxns mund t presupozojn se hapja e kutive i
ndihmon t kuptojn si t vizatojn hapjen e trupit.
Prforcimi i t nxnit
138
Krkojuni nxnsve t ndahen n grupe me katr apo

pes vet dhe t krahasojn prgjigjet e tyre. Pyesni: Cila
sht skica m e mir q keni punuar? Merrni prgjigje nga
grupet.
Nxnsit mund ta kryejn kt veprimtari n praktik.

Gjithashtu mund t prdorin ent me forma t ndryshme.
N fund t ors s msimit, aktivizoni nxnsit q
kan vizatuar skicat m t mira, n mnyr q t gjith
nxnsit t dgjojn fjalorin e duhur q duhet prdorur.
Pr shembull:
Siprfaqja e ksaj prerjeje sht...
Perimetri i ksaj prerjeje sht...
10

Prmbledhim
Prmbledhim
Prdorni fletn m posht pr t vizatuar klasn tuaj, duke ruajtur prmasat
relative t objekteve.

drejtkndore.
Vizaton dhe mat segmente n centimetrin m t afrt.


Kupton dhe zgjidh problema t thjeshta (me fjal).
Burimet
Fletore
Letra me katror
Vizore e thjesht dhe vizore metrike
Makina llogaritse
Grshr
Hyrje
S pari, nxnsit t hamendsojn se gjersi dhe
gjatsi ka klasa, n prmasat m t afrta. Udhzojini t
shkruajn vlerat n fletoret e tyre. Rendisni t gjitha vlerat
n tabeln e zez. Njri prej nxnsve t mas klasn me
metr (vizore e madhe). Gjeni prmasat n metrin m t
afrt.
176
Prforcimi i t nxnit
Dy nxns t paraqesin zgjidhjet e tyre. Pyesni klasn
ciln prej tyre preferojn m shum duke dhn arsyet
pr kt zgjedhje.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t krijojn modele orendish pr shtpin
ose pr klasn e tyre. Mund t shfrytzojn katalog t
vrtet mobiliesh me qllim q mimet t jen sa m
reale.
Nxitini nxnsit t japin nj shpjegim pr modelin e
rregullimit t klass. Drejtoni pyetje, pr shembull:
Sa hapsir keni tani pr tavolinat e puns?
Nxnsit t zgjidhin n mnyr t pavarur ushtrimin n
librin e nxnsit. Udhzojini t krijojn disa modele letre
pr dollapet, n mnyr q ti vendosin n vendndodhje
t ndryshme. Kshillojini nxnsit ta shohin kt ushtrim
si t bazuar n jetn reale dhe t japin argumente pr
zgjedhjet q mund t bjn. Gjat ktij ushtrimi, vizatoni
nj skic (n miniatur) t klass. Kjo veprimtari mund tju
ndihmoj gjat prforcimit t t nxnit. N fund t ors s
msimit, przgjidhni dy nxns me modele t ndryshme
q t prezantojn punt e tyre.
Duhet vendosur n t majt apo n t djatht?

Sa m i gjat/i gjer sht ky dollap krahasuar me t tjert?
139
10

Prforcojm
Prforcojm
gjatsi
thellsi

drejtkndore.
Vizaton dhe mat segmente n centimetrin m t afrt.

gjersi
perimetr
Prdorni kutin e mposhtme pr t skicuar idet pr nj poster.
N poster shpjegoni termat m kryesor t ktij kapitulli.
Bni vizatime dhe vendosjuni etiketa ato duke prdorur fjalt m posht:
gjatsi, gjersi, lartsi, thellsi, kulme, perimetr, siprfaqe, faqe,
centimetr katror (cm2), metr katror (m2), milimetr katror (mm2).
179

Burimet
Libri nxnsit, faqja 179
Fletore
Letra t mdha (n madhsin e tabelave shfletuese)
Bojra uji
Revista nga t cilat nxnsit mund t przgjedhin

imazhe
Hyrje
iftet e nxnsve t identifikojn t gjitha fjalt kye
matematikore t ktij kapitulli. Pas pes minutash,
rendisni t gjitha fjalt n tabeln e zez. Kontrolloni q
t jen prfshir t gjitha fjalt e prdorura n librin e
nxnsit.
Nxnsit t punojn n grupe me katr apo pes vet
me veprimtarin n librin e nxnsit. Lrini t punojn
individualisht pr 10 minuta duke menduar n mnyr t
pavaruar, prpara se t vendosin si grup se cilat ide duan
t prdorin pr afishen e grupit. Kini parasysh q diagrami
i skicuar n Librin e nxnsit sht nj shembull, t cilin
nxnsit mund ta prdorin si frymzim idesh pr afishet
e tyre.
140
Prforcimi i t nxnit
Secili grup t prezantoj afishet. Nxnsit mund t
zgjedhin nj afishe pr t prfaqsuar klasn. Ata mund
t prdorin prkufizimet pr t plotsuar fjalt prkatse
n fjalorthin e librit t nxnsit.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t prdorin imazhe nga revistat apo t
bjn fotografi pr prkufizimet e fjalve kye.
Nxisni diskutimet n grup. Bini dakord se cilat nga imazhet
q nxnsit kan grumbulluar do t prdoren pr punn
n grup. Pyesni: Pse pikrisht ky imazh sht i duhuri pr
nj prkufizim t qart? Nxitini nxnsit t prdorin fraza,
pr shembull:
Kjo sht m e mira pr tu prdorur, sepse...
Jam/nuk jam dakord...
Kjo sht m e mir, sepse...
10
Qarkoni prgjigjen e duhur pr pyetjet 1 deri n 6.
1.5 m
1. Sa sht siprfaqja e nj drejtkndshi me gjatsi 12

cm dhe gjersi 7 cm?
a) 38 cm2
b) 6 cm2
c) 84 cm2
d) 42 cm2
2m
5m
2. Mund t masim perimetrin e klass son n:

a) m
b) m2
c) cm2
d) cm
8m
3. Sa sht siprfaqja e letrs mbshtjellse q duhet t

prdorim pr t mbuluar nj kuboid me gjatsi 8 cm,
gjersi 3 cm dhe lartsi 2 cm?
a) 48 cm2
b) 76 cm2
c) 92 cm2
d) 96 cm2
4. Formula pr gjetjen e siprfaqes s nj drejtkndshi

sht:
Siprfaqja e ksaj gure sht:

a) 15,5 m
b) 43 m2
c) 10 m2
d) 43 m
7. Keni pllaka me siprfaqe 0,5 m2 secila. Me to duhet t

shtrojm nj dhom me siprfaqe 9 m2.
N skicn boshe t mposhtme, konfiguroni rregullime
t ndryshme t shtrimit t ktyre pllakave.
Vizatoni modelin q plqeni m shum.
Shkruani perimetrin e tij.
a) Gjatsi + gjersi
b) Dyfishi i gjatsis + dyfishi i gjersis
c) Gjatsi x gjersi
d) (gjatsi x gjersi)
5. Perimetri i librit tuaj t matematiks sht afrsisht:

a) 150 cm2
b) 80 cm
c) 30 cm
d) 2,5 m
141
142
Kreu 11
Prpunimi i t dhnave
Shikim i prgjithshm
Ideja kryesore
Ky kapitull trajton dy koncepte t rndsishme t

matematiks. I pari, prpunimi i t dhnave, i cili ka t
bj me marrjen e vendimit se far t dhnash duhet t
trajtojm. Shpesh, nxnsit nuk din si ti interpretojn
t dhnat; ata msojn si ti grumbullojn dhe ti
organizojn, por nuk e kuptojn se t njjtat t dhna
kan interpretime t ndryshme. Esht e rndsishme q
nxnsit t ken nj kndvshtrim t gjer q n fillim.
Ata duhet t kuptojn se interpretimi sht po aq i
rndsishm sa grumbullimi dhe organizimi i t dhnave.
Cikli i prdorimit t t dhnave sht sipas skems:
Vlersimi
i rezultateve
Specikim i problemit
dhe planikim
Grumbullim i t
dhnave nga nj
sr burimesh
Interpretim dhe
diskutim i t
dhnave
Paraqitje
t dhnash
Kjo skem v theksin tek rndsia e parashtrimit dhe

e interpretimit t problemit. sht e rndsishme t
kuptojm se cikli i prpunimit t t dhnave sht i
pandrprer. Pr t theksuar kt veti, ky kapitull, n
ndryshim nga ata t mparshmit, sht i unifikuar dhe
nuk sht fragmentuar n nnkapituj. Prpunimi i t
dhnave realizohet si nj cikl i vetm.
Disa nxns mund t jen msuar me dhnien e

prgjigjeve t bazuara mbi disa t dhna t caktuara.
Kta nxns mund ta ken t vshtir t kuptojn se
mund t ket interpretime t ndryshme pr to. N gjith
kt kapitull, nxnsve u krkohet t shohin t dhnat
n mnyr kritike. Gjithashtu, motivojini nxnsit t
zgjedhin vet se ciln mnyr t prdorin pr paraqitjen
dhe interpretimin e t dhnave.
Fjalt kye
t dhna, studim, pyetsor, etiket
grafik, grafik drejtz, piktogram, diagram me shtylla
tabel, tabel frekuencash
diagrami i Venit
m shum/m pak e njohur,
m shum/m pak e zakonshme
mesatare, mesore, mod, renditje
e mundshme, ka t ngjar, e mundur, e pamundur,
m shum/m pak t ngjar
ngjarje, rezultat, probabilitet
e sigurt, e pamundur, shanse t barabarta
e drejt, e padrejt, e njanshme
prfundime njlloj t mundshme
Koncepti i dyt, q trajtohet n kt kapitull sht ai i

probabilitetit. Ideja e prgjithshme ktu ka t bj me
ngjarjet njsoj t mundshme, ka do t thot se ne
mund t prllogarisim probabilitetin e ngjarjeve q kan
mundsi t barabarta pr t ndodhur.
Temat e msimit:
Synimi i t nxnit
Statistikat n jetn e prditshme;
Si i prdorim statistikat n jetn e prditshme?
Interpretimi i t dhnave nga grafikt dhe tabelat;
Si mund ti prdor t dhnat pr zgjidhjen e problemave?
Gjetja e mods, mesatares, mesores s vargut t t

dhnave.
Si mund ti prdor mesataren, modn, mesoren dhe vargun pr t m

ndihmuar n interpretimin e t dhnave?
Probabiliteti
far do t thot probabilitet pr t ndodhur dika?

Si mund ta gjej probabilitetin e nj ngjarjeje nse do t ndodh apo jo?
far jan ngjarjet njsoj t mundshme?
143
11A
Prpunimi i t dhnave
N kt kapitull, udhzimet pr msuesin ndryshojn

nga t tjerat. Prpunimi i t dhnave n kt kapitull
sht projektuar si nj veprimtari e vazhdueshme n
disa aspekte. Mund t zgjidhni ti kushtoni nj msim t
caktuar do pjese t procesit, por sht m mir q grupet
t punojn me ritme t ndryshme. Kto udhzime jan
ndar n mnyr q ju t kuptoni si mund ti ndihmoni
nxnsit n do aspekt t procesit. Qllimi sht q
nxnsit t prdorin t gjith dijen e mparshme pr t
ndjekur ciklin e prpunimit t t dhnave si nj prvoj t
plot dhe t vazhdueshme.
11
Prpunimi
i t dhnave
Diskutojm
s bashku
Sa gjuh flasin
nxnsit n shkolln
ton? Si mund ta
krahasojm kt
me shkolla t tjera?
Si sht klima e
paraqitur ktu
krahasuar me at t
vendeve t tjera?
Me far udhtojn
nxnsit pr n shkoll?
A sht njlloj edhe pr
shkollat e tjera?
Si mund ti nxitim
njerzit q t
bhen m miqsor
me mjedisin?
Mson se si t prdor statistikat n jetn e prditshme.
Zgjidh nj problem duke paraqitur, prmbledhur dhe

interpretuar t dhnat n tabela, grafik, skema dhe
diagrame.
Gjetja e mesatares dhe mesores n nj varg t dhnash.
Gjetja e mods s vargut t t dhnave n situata t

prshtatshme.

Burimet
Nxnsit kan nevoj t bjn krkime n Internet.

Nse nuk sht e mundur kjo, grumbulloni nj sr
librash reference. Do t ishte mir t kontaktoni me
nxnsit e shkollave t tjera t zons suaj, apo edhe
m gjer, pr t grumbulluar t dhna krahasuese.
Nxnsve iu nevojiten flet t mdha dhe teknologjia
m e mir q sht e disponueshme n shkoll pr t
prgatitur prezantimet e tyre. Letra pr shnime, letra
me katror, stilolapsa me ngjyr, q do t prdoren
rregullisht.
Fjalt kye pr kt pjes t kapitullit jan:
t dhnat, studim, pyetsor, etiketim
144
Cila sht
periudha m e
mir pr t kaluar
pushimet e
shkolls?
181
Shkruajini kto fjal n tabel. Paraqiteni gjat gjith

orve msimore. Teksa punoni me nxnsit, kushtojini
rndsi prdorimit t ktyre fjalve. Pasi t jeni t bindur
se nxnsit i kan kuptuar drejt, udhzojini t plotsojn
veprimtarin me fjalorin prkats n librin e nxnsit.
Teksa nxnsit prgatisin prezantimet e tyre, kujtojini se
duhet t prdorin kto fjal kye.
Prcaktimi i pyetjes
Pjesa e par e ciklit t prpunimit t t dhnave sht
Specifikimi i problemit. Krkojuni nxnsve t hapin
librin e nxnsit n faqen Diskutojm s bashku. Ata
duhet t punojn n mnyr t pavarur dhe t rendisin t
gjitha pyetjet, nga ajo faqe, pr t cilat jan t interesuar
t din prgjigjen. Nj mundsi tjetr sht tu krkoni
nxnsve t shikojn revista apo gazeta dhe t gjejn t
gjitha historit ku prdoren t dhna. Mund t diskutoni
se si gazetart kan br krkime rreth ktyre historive.
shtjet e zakonshme rreth t cilave nxnsit jan t
interesuar prfshijn:
Si mund t prmirsojn menun e dreks?
A sht shkolla jon e kujdesshme ndaj mjedisit (duke
prfshir riciklimin apo rrugn pr n shkoll)?
Si sht klima n vendin ton n krahasim me vendet e
tjera?
Si mund t risistemojm klasn n mnyr q t msojm
me m shum efikasitet?
grafik, grafik drejtz, piktogram, diagram me shtyll apo

rrethor
tabel, tabel frekuence
far programesh jan t domosdoshme pr nj stacion

televizioni/radioje?
diagrami i Venit
A jan meshkujt m t mir se femrat n atletik?
m shum/m pak e njohur,
A po prmirsohen nxnsit e shkolls son n matematik?
m shum/m pak e zakonshme
Pasi nxnsit t ken prgatitur listat e tyre t pyetjeve,

krkojuni t ndahen n ifte dhe t vendosin pr tri
pyetjet q u duken m t mira.
mesatare, mesore, mod, renditje
11A
Prpunimi i t dhnave
11A Prpunimi i t dhnave
N kt faz do t flasim pr praktikn n jetn reale.

Udhzojini nxnsit t zgjedhin pyetje pr t cilat jan
vrtet t interesuar t gjejn prgjigje.
Prcaktoj pyetjen time

far jemi t interesuar t gjejm?
Renditni t gjitha idet ktu.
M pas, ndani nxnsit t punojn n grupe me katr-,

pes- apo gjasht vet dhe t prfundojn nj list prej tri
pyetjesh pr secilin grup. M pas, rendisni t gjitha pyetjet
n tabeln e zez. Secili nxns t przgjedh nj pyetje
pr t ciln sht i interesuar t kryej pun krkimore.
far dini paraprakisht?

Nxnsit ndahen n grupe me katr-, pes- apo gjasht
vet. N kt faz, udhzojini t krkojn t gjitha t
dhnat e mundshme rreth pyetjeve q kan parashtruar.
Nxitini t prdorin Internetin, gazeta dhe materiale
studimore pr t kryer punn krkimore. Pr shembull:
grupi, i cili po heton rreth menus s dreks mund t
zbuloj se far han pr drek n qytete/shtete t
ndryshme, dhe si ka ndryshuar kjo menu gjat viteve n
vendin e tyre.
Kryerja e studimit
Hapi i radhs sht grumbullimi i t dhnave nga nj
sr burimesh. Kjo prfshin edhe kryerjen e nj studimi
ose grumbullimin e t dhnave q ekzistojn tashm. Pr
shembull: grupi i menus s dreks mund t hartoj nj
pyetsor, ku prfshihen nj sr pyetjesh se sa t knaqur
jan me drekn dhe nj pyetsor tjetr se far ushqimi
sht i vlefshm. Grupi n fjal duhet t sigurohet se
po u drejton pyetjen gjithkujt, q sht i interesuar pr
prgjigjen. Ktu prfshihen nxns dhe msues.
Grupet q jan t orientuar n shtjet e klims apo t
performancs atletike mund t grumbullojn t dhna
t prshtatshme nga burime t tjera, si: faqet e internetit
pr motin apo rezultatet e kampionateve botrore t
atletiks. Nxnsit mund t prdorin nj diagram pr
grumbullimin e t dhnave.
182
Interpretimi i t dhnave prgatitja e

prezantimit
Faza prfundimtare e ciklit sht interpretimi dhe
diskutimi i t dhnave. Teksa grupet analizojn t
dhnat q kan grumbulluar, kujtojuni se si t llogarisin
mesataren, mesoren dhe modn, si dhe t interpretojn
vargun e t dhnave.
Kt mund ta bni duke kryer nj studim mbi numrin
e kpucve n klas dhe duke i vendosur nxnsit n
rolin e shitsit. Ata duhet t prdorin t dhnat dhe
informacionin e mbledhur pr t marr nj vendim n
lidhje me numrin e kpucve pr seciln mas q do t
blinin pr dyqanin e tyre.
Kryeni nj studim t nxnsve dhe plotsoni nj tabel
frekuencash. M pas prllogarisni:
Hapin (ndryshesn nga numri m i madh i kpucs me

numrin m t vogl t kpucs).
Modn (numri i kpucs q haset m shpesh).
Mesoren (numri q qndron n mesin e vargut kur ata

jan vendosur nga m i vogli tek m i madhi). Nse ka
dy numra t till,duhet t llogarisni mesataren e ktyre
dy numrave)
Mesatarja (shumn e t gjith numrave t kpucve

pjestojeni me numrin e nxnsve).
Paraqitja e t dhnave
Nxnsit duhet t mbledhin s bashku dhe t analizojn
rezultatet e tyre. Me shum gjas, nj tabel frekuencash
sht m e prshtatshmja pr t paraqitur zgjedhjet m
shum/m pak t zakonshme t prgjigjeve. Megjithat,
pr disa pyetje, tabela t ndryshme t t dhnave mund t
jen m t prshtatshme. Pr shembull: rezultatet atletike
mund t paraqiten n mnyr efikase si nj list historike
e rekordeve botrore sipas viteve prkatse. Ndryshimet
n klim mund t paraqiten n nj tabel krahasimore.
Ndonjher sht e prshtatshme t pasqyrohen t
dhnat n nj grafik si pr shembull grafik me pika,
grafik drejtz, piktogram apo diagram me shtylla.
Edhe Diagrami i Venit sht shum i prshtatshm.
Nxitini nxnsit t argumentojn se pse kan zgjedhur
pasqyrimin e t dhnave n nj mnyr t caktuar.
Zgjidhni nj pyetje e cila ju intereson m shum dhe shkruajeni ktu.
Udhzojini nxnsit tu referohen fjalve kye n

mnyr q t prdorin fjalorthin e duhur matematikor
n prezantimet e tyre. Nxitini grupet t praktikojn
prezantimin para se ta ndajn me pjesn tjetr t klass
n mnyr q t kryejn prmirsimet e nevojshme.
145
11B
Probabiliteti
11B Probabiliteti
Zbulojm
Zbulojm
Luani garn me kuaj me shokt tuaj.
Kali
Vendi fitues
1
2
3
4
5
Prdor gjuhn q lidhet me probabilitetin pr t

diskutuar ngjarje, pr t vlersuar mundsit dhe
riskun, duke prfshir ngjarjet q kan mundsi t
barabarta t ndodhin.
6
7
8
9
10
11
12
Prsriteni lojn. Cilin kal do t zgjidhnit si tues?
Pse zgjodht kt kal?
Cilin kal nuk do ta zgjidhnit fare?
Prse nuk do ta zgjidhnit kt kal?

Cili sht probabiliteti q kali me numr 5 t toj?
189
Burimet
Zare
Gur

Esht e nevojshme q nxnsit t luajn lojn se si
prllogaritet probabiliteti, pa asnj udhzim paraprak.
do grupi i duhen dy zare dhe 12 gur me ngjyra t
ndryshme q prfaqsojn kuajt. Sigurohuni q nxnsit
ta ken kuptuar lojn. Nj lojtar hedh t dyja zaret. M
pas, lviz nj kuti prpara kalin, numri i t cilit del nga
shuma e zareve.
Pr shembull, nse n zare kan rn 6 dhe 4, kali 10
(shuma e t dyja zareve) bn nj lvizje prpara. Kali q
arrin i pari n postin fitues, fiton lojn. Lrini nxnsit t
luajn tre ose katr her derisa ata t kuptojn dhe t
identifikojn kuajt q kan m shum/m pak gjasa pr
t fituar.
Kur moda t jet br disi e qart, lrini grupet t
plotsojn faqen n librin e nxnsit.
Pyesni nxnsit:
Kujtojuni nxnsve se rezultatet kan mundsi t

barabarta pr t ndodhur dhe se shuma e probabiliteteve
t t gjitha prfundimeve t mundshme sht 1.
Shuma e
pikve n t
dy zaret
Mnyrat e
mundshme
Numri i
mundsive
E pamundur
(1,1)
(1,2), (2,1)
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Mendoni se loja sht e drejt apo e padrejt?

Mendoni se rezultatet jan t njanshme?
Prforconi njohurit
146
Shkruani tabeln e mposhtme n drrasn e zez.

Krkojuni nxnsve t plotsojn tabeln. (Tri rreshtat e
par jan plotsuar si shembull.)
Prdoreni tabeln pr tiu kujtuar nxnsve se
probabiliteti i nj ngjarjeje sht raporti i numrit t
mundsive q ajo ngjarje t ndodh me numrin total t
prfundimeve t mundshme.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t kryejn eksperimente n lidhje me
probabilitetin. Pr shembull: mund t prdorin nje spirale
apo kuti shkrepse dhe t gjejn probabilitetin q kutia t
bjer n kmb duke e hedhur 100 her.
Prdorni shprehjet e mposhtme:
A jan mundsit e rezultateve t barabarta? Nga e dini?
N sa mnyra shuma e pikve mund t jet 7?
Sa sht probabiliteti i nj ngjarjeje t pamundur?
11B
Probabiliteti
11B Probabiliteti
Eksplorojm
Eksplorojm
1. Plotsoni kt tabel:
Prova
Numr ift n
hedhjen e nj zari.
Hapsira e
rezultateve
Rastet e
favorshme
Nj hedhje mund t Jan 3 numra ift

dal: 1; 2; 3; 4;
2; 4; 6.
5; 6.
Gjithsej 3
Gjithsej 6
Probabiliteti si
thyes
Probabiliteti si
prqindje
Pra kemi 3
mundsi nga 6,
kshtu propabiliteti
1
sht 3 (ose 2 ).
sht e njjt
2
me 50%.
Prdor gjuhn q lidhet me probabilitetin pr t

diskutuar ngjarje, pr t vlersuar mundsit dhe
riskun, duke prfshir ngjarjet q kan mundsi t
barabarta t ndodhin.
Shuma ift e
numrave n hedhjen
e dy zareve.
Numr m i vogl se
4 n hedhjen e zarit
me 10 faqe.

rezultatet ose prfundimet, me goj.
Trheqja e letrave
me numr 7 ose 9
nga kutia e letrave.
190
Trheqja e Fantit,
Mbretreshs dhe
Mbretit nga kutia e
letrave.
Burimet
Nxnsit duhet t prdorin kt shembull pr pyetjen 2.
Fletore
Revista apo gazeta q prfshijn histori n lidhje me

probabilitetin
Pr shembull: N hedhjen e zarit me 6 faqe, dua t m

bjeri numr ift.
Hyrje
Shkruani frazat e mposhtme n drrasn e zez:
Prfundimet e krkuara jan 2, 4 ose 6.

Prfundime t mundshme jan: 1, 2, 3, 4, 5, 6.
prfundime t krkuara
3 1
=
=
prfundime t mundshme 6 2
Ka shum t ngjar q...
Pra, probabiliteti pr t rn nj numr ift n hedhjen e
Esht e sigurt q...
nj zari 6-faqsh sht
Ka mundsi 50-50 q...

Esht e pamundur pr...
Ka pak t ngjar q...
do ift nxnsish pajiset me nga nj fletore. Krkojuni
t plotsojn frazat e lartprmendura n fletoret e tyre.
iftet e nxnsve duhet t shkruajn s paku dy prgjigje
pr do fjali: nj prgjigje pr do nxns.
Merrni prgjigjet e nxnsve. Sigurohuni q pjesa e tjetr
e klass t jet dakord me prgjigjet e tyre, sidomos me
fjalin Ka pak mundsi q... dhe Ka shum mundsi q...
Diskutoni rreth sa mundsi duhet t ket nj ngjarje
para se t ket shum mundsi.
Kujtojuni nxnsve kuptimin e 50 me 50 apo mundsive
t barabarta. Flisni rreth shembujve t tyre: jan vrtet
50% apo shanse 1 n 2?
Nxnsit t punojn n mnyr t pavarur me veprimtarin
n librin e nxnsit. Teksa merren me shembujt, pyetini: Si
po e llogarit probabilitetin? Mos harroni se probabilitet
do t thot
numri i prfundimeve t favorshme

.
numri i prfundimeve t mundshme
1
2
Prforcimi i t nxnit
Ngrini nxnsit prpara klass n mnyr t rastsishme
(mund t prdorni nj kuti me fisha me emrat e nxnsve
pr t br przgjedhjen). Krkojini secilit nxns t jap
nj nga ngjarjet e tij nga pyetja 2 n ushtrimin kryesor.
Pyesni nxnsit e tjer rreth probabilitetit t ksaj ngjarje
pr t par nse prgjigjja sht e sakt.
Veprimtari shtes
Nxnsit mund t krkojn m tepr rreth gjuhs s
probabilitetit n Internet apo burime t tjera. Mund
t prdorin revista pr t gjetur histori n lidhje me
probabilitetin. Mund ti krkoni nxnsve t vlersojn
nse prdorimi i probabilitetit sht i sakt.
Prdorni fraza, si:
A jan mundsit e rezultateve t barabarta? Nga e dini?
N sa mnyra mund t bjer 7?
Sa sht probabiliteti i nj ngjarjeje t pamundur?
far do t thot probabiliteti 1?
147
11
Qarkoni prgjigjen e sakt pr pyetjet 1 deri n 6.

1. Ju pyesni shokt tuaj se si vijn n shkoll. Cila mnyr
paraqitjeje nuk sht e mir pr tu prdorur?
a) Diagrami me shtyll
b) Diagrami rrethor
c) Tabela e frekuencave
d) Grafiku drejtz
2. Cila sht arsyeja m e prshtatshme pr t paraqitur
t dhnat n nj grafik drejtz?
a) Esht i thjesht pr tu vizatuar.
b) Esht i leht pr tu lexuar.
c) Esht nj mnyr e mir pr t treguar se si dika
ndryshon me kalimin e kohs.
d) Esht e leht pr t identifikuar mesataren.
3. Mesatarja e 5 numrave sht 7.
Numrat jan:
a) 3, 4, 5, 7, 7
b) 5, 6, 7, 9, 11
c) 2, 2, 6, 10, 15
d) 4, 5, 6, 7, 8
4. Moda e nj vargu numrash sht 13.
Numrat jan:
a) 5, 7, 7, 13, 14, 14, 15
b) 11, 12, 13, 14, 15
c) 1, 7, 13, 13, 13, 25, 25, 32
d) 2, 5, 8, 9, 11, 15
5. Nj shok n klasn e gjasht thot se nxnsit n
klasn e par jan t dobt n matematik. Ata thon
se e din kt, ngaq pyetn shokt n klasn e
gjasht dhe 80% e tyre ishin n t njjtin mendim. Si
mund ta provoni kt pohim?
a) Pyesni m shum nxns n klasn e gjasht.
b) Pyesni nxnsit n klasn e par.
c) Pyesni msuesit.
d) Shikoni rezultatet e testeve.
148
6. Ju keni nj kuti me 24 pulla. N t ka nga 4 pulla

t kuqe, jeshile, blu, t verdha, roz dhe t zeza.
Probabiliteti pr t zgjedhur nj pull t zez sht:
a)
1
24
b) 50%
c)
1
6
d)
1
4
7. Nuk sht e drejt t kryesh nj eksperiment duke

prdorur nj spirale me numra nga 1 deri n 6 n t
ciln numri 4 shfaqet tri her, ndrsa numrat e tjer
vetm nj her.
Prfytyroni sikur keni nj spirale n t ciln t gjith
numrat shfaqen vetm nj her. far gjrash t tjera
mund ta ndryshojn rezultatin?
Ndrtoni nj spirale t sakt.
Verifikojeni.
Sa her duhet ta verifikoni pr tu siguruar q sht e
sakt?
Raportoni gjetjet tuaja.
6.1
1C Faqe 10 Gjejm duke zbatuar

Faktort e numrit 12 jan: 1; 2; 3; 4; 6; 12.
Kapitulli 1. Numri dhe vendvlera
Faktort e numrit 18 jan: 1; 2; 3; 6; 9; 18.

Faktort e numrit 24 jan: 1; 2; 3; 4; 6; 8; 12; 24.
1A Faqe 2. Zbulojm duke punuar
Faktort e numrit 36 jan: 1; 2; 3; 4; 6; 9; 12; 18; 36.

Faktort e numrit 49 jan: 1; 7; 49.
Indo-Arabik
(Europian)
Gjuha
arabe
Gjuha
bengale
Gjuha
kineze
37
24
71
58
35
72
43
6
27
100
1C Faqe 11 Gjejm duke zbatuar

Shumfishat e numrit 4 jan:
4; 8; 12;16; 20;24; 28; 32;36; 40; 44;48.
Shumfishat e numrit 6 jan: 6;12; 18;24; 30;36; 42;48.
Shumfishat e prbashkt t numrave 4 dhe 6 jan:
12; 24; 36; 48.
21; 42.
10; 20; 30; 40.
Nuk ka shumfish t prbashkt t numrave 5 dhe 12 m
t vogl se 50.
18; 36.
1A Faqe 3. Gjejm duke zbatuar
Shumfishi i prbashkt i numrave 2, 3 dhe 5 sht: 30.
Prgjigjet varen nga sistemet e numrave t krijuara nga

nxnsit.
1D Faqe 12 Zbulojm duke punuar

Prgjigjet varen nga numrat q formohen.
1B Faqe 4. Zbulojm duke punuar

Prgjigjet varen nga zgjedhjet e etiketave.
1D Faqe 13 Gjejm duke zbatuar

Shteti
Siprfaqja (n km2) Siprfaqja me fjal
Hollanda
41526
Dyzet e nj mij e
pesqind e njzet e
gjasht
Danimarka
44493
Dyzet e katr mij e

katrqind e nntdhjet
e tre
Kroacia
56610
Kur pjestoni me 10, shifrat e numrit zhvendosen nj

shtyll n t djatht.
Pesdhjet e gjasht
mij e gjashtqind e
dhjet
Irlanda
70285
Kur pjestoni me 100, shifrat e numrit zhvendosen dy

shtylla n t djatht.
Shtatdhjet mij e dyqind e tetdhjet e pes
ekia
78866
Shtatdhjet e tet mij

e tetqind e gjashtdhjet e gjasht
Austria
83859
Tetdhjet e tre mij e

tetqind e pesdhjet e
nnt
Numrat e thjesht deri n 100 jan:

2; 3; 5; 7; 11; 13; 17; 19; 23; 29;
Portugalia
91831
Nntdhjet e nj mij e
tetqind e tridhjet e nj
31; 37; 41; 43; 47; 53; 59; 61; 67; 71; 73; 79; 83; 89; 97/
Hungaria
93030
Nntdhjet e tre mij e

tridhjet
1B Faqe 6-7 Gjejm duke zbatuar

Kur shumzoni me 10,shifrat e numrit zhvendosen nj
shtyll n t majt.
Kur shumzoni me 100, shifrat e numrit zhvendosen dy
shtylla n t majt.
Kur shumzoni me 1000, shifrat e numrit zhvendosen tri
shtylla n t majt.
Kur pjestoni me 1000, shifrat e numrit zhvendosen tri

shtylla n t djatht.
1C Faqe 8 Zbulojm duke punuar
1C Faqe 9 Zbulojm duke punuar

150 = 2 3 5 5
36 = 2 2 3 3
75 = 3 5 5
149
Elementi
Plumb
Temperatura e
ngurtsimit
Temperatura e ngurtsimit (e shprehur me

fjal)
327C
Treqind e njzet e
shtat grad Celcius
Gjatsia
Gjersia
Lartsia
48
24
12
Uj
0C
Zero grad Celcius
12
Anilin
-6C
Gjasht grad Celsius

negative
Glicerin
-16C
Gjashtmbdhjet
grad Celsius negative
16
Mrkur
-39C
Tridhjet e nnt grad

Celsius negative
Amoniak
-78C
Shtatdhjet e tet
Dioksid Kar- -78C

boni
Shtatdhjet e tet
Alkool
Nntdhjet e gjasht
1E
-96C
Faqe 14 Zbulojm duke punuar
Numrat q kan shum faktor krijojn shum kuboid.

Numrat e thjesht t lejojn t bsh vetm nj kuboid.
1 Faqe 22
Prforcojm
Prgjigjja varet nga zgjedhja e numrit fillestar.
Kapitulli 2. Thyesat dhe numrat dhjetor
Prgjigjja varet nga zgjedhja e etiketave me shifra.
2A
1E
Faqe 15, 16, 17 Gjejm duke zbatuar
Zbulojm duke punuar
Prgjigjja varet nga zgjedhja e etiketave me shifra.
1F
prgjigje t sakt.
Faqe 18, 19
Zbulojm duke punuar
Tre numrat e tjer jan 34; 55; 89.
2
3
4
1
me
me si dhe do
sht e njvlershme me
6
9
12
3
2
3
4
1
me
me si dhe do
sht e njvlershme me
8
12
16
4
Dy shifrat e para t vargut t Fibonait jan 4 dhe 18.

Vargu sht: 4; 18; 22; 40; 62; 102; 164; 266; 430.
prgjigje t sakt.
Pra, shifra e shtat e vargut sht: 164.
prgjigje t sakt.
3
kufizs s
Kt varg mund ta prftoni duke i shtuar
4
mparshme.
Kt varg mund ta prftoni duke i zbritur 30 kufizs s
mparshme.
1
2
3
me
sht e njvlershme me
si dhe do
5
10
15
Thyesat jan t barabarta me njra-tjetrn n qoftse

pas gjith thjeshtimeve t mundshme, prftohet e njjta
thyes.
Kt varg mund ta prftoni duke i shtuar 0,8 kufizs s

mparshme.
Thyesa t barabarta me nj thyes t dhn gjenden

duke shumzuar numruesin dhe emruesin e saj me t
njjtin numr.
Vargu i numrave katror deri n 100 sht: 1; 4; 9; 16;

25; 36; 49; 64; 81; 100.
2A
1F
2. Vendosim thyesat lart dhe posht boshtit numerik 0-1.
Faqe 20 Gjejm duke zbatuar
Shuma e dy numrave ift sht numr ift.

Shuma e dy numrave ek sht numr ift.
Ndyshesa e dy numrave ift sht numr ift.
Ndryshesa e dy numrave tek sht numr ift.
150
Faqe 24,25
do ndarje ku secila pjes ka gjasht katror sht e

pranueshme.
Prodhimi i dy numrave ift sht numr ift.

Prodhimi i dy numrave tek sht numr tek.
Pohimet e tjera prgjithsuese duhet t prfshijn
shumn, prodhimin dhe ndryshesn ndrmjet tri
numrave.
1 Faqe 21 Prmbledhim
Kuboidt e mundshm jan:
Faqe 26,27
Gjejm duke zbatuar
Pranohet do prgjigje e sakt.

1
3
dhe ;
12
4
4
2
dhe ;
10
5
6
1
dhe ;
12
2
3
9
5
10
dhe ;
dhe .
4
12 6
12
3. Vendosim thyesat sipas renditjes n boshtin numerik.

0-1.
1 5 1 2 3 10 .
; ; ; ; ;
4 12 2 3 4 12
3 2 1 4 9 .
; ; ; ;
10 5 2 5 10
2B
Faqe 28
Zbulojm duke punuar
1
2
3
4
5
=0,25;
=0,5;
=0,75;
= 1;
=1,25.
4
4
4
4
4
1
2
3
4
5
=0,2;
=0,4;
=0,6;
=0,8;
=1.
5
5
5
5
5
1
2
3
4
5
=0,125;
=0,25;
=0,375;
= 0,5 ;
=0,625;
8
8
8
8
8
6
7
8
= 0, 75; = 0,875; = 1.
8
8
8
1
2
3
4
=0,0833;
=0,166;
=0,25;
= 0,333;
12
12
12
12
5
6
7
8
= 0,5; = 0,583; = 0 ,666;
=0,416;
12
12
12
12
9
10
11
12
=0,75;
=0,833;
=0,916;
=1.
12
12
12
12
2.B
Faqe 29,30
2C
Faqe 33,34,35
Prgjigjet varen nga przgjedhja e etiketave me shifra.
2D
1.a)
Faqe 37,38
2.
Pjesa e kekut qsht
ngrn
Babai
0,30
30
100
0,300
300
1000
Treqind t mijtat
0,7
7
10
Shtat t dhjetat
0,70
70
100
0,700
700
1000
9
10
0,9
0,90
90
1000
0,900
900
1000
Tre t dhjetat
Tridhjet t qindtat
Shtatdhjet t qindtat
1
3
2
3
2.
3
10
Pjesa e kekut
q ka mbetur
Asnj
Mamaja
0,3
Gjejm duke zbatuar
1
3
1 ; 1.b)
2
4
Gjejm duke zbatuar
1. N varsi t zgjedhjes s thyess.
Gjejm duke zbatuar
Vllai i madh
2
3
2
3
1
3
2
3
2
3
Ti
2
3
Asnj
3.a) 2
5.
1
1
1
; 3.b) 2 ; 3. c)3; 3.d ) 2
2
4
3
5 10 7
1 15
1 20
2
= ; =1 ;
=1 ;
=1 .
8 16 6
6 10
2 12
3
Shtatqind t mijtat
2E
Faqe 39
Zbulojm duke punuar
Nnt t dhjetat
1. Raporti 1:5 = 2 kuti A dhe 1 kuti B;

raporti 1:6 = 1 kuti A dhe 2 kuti B.
Nntdhjet t qindtat
2. Raporti 1:5 = 4 kuti C dhe 1 kuti D;

raporti 1:6 = 3 kuti C dhe 2 kuti D.
Nntqind t mijtat
raporti 1:7 = 2 kuti C dhe 3 kuti D;

raporti 1:8 =1kuti C dhe 4 kuti D.
2E
4. Renditja e krcimeve:
1. 4 kuti boj blu; 8 kuti boj t bardh.
2,05; 2,03; 2,02; 1,99; 1,97; 1,95; 1,94; 1,93; 1,91; 1,90; 1,89;
1,87.
2.a)24 pllaka t zeza; 2.b) 48 pllaka t bardha;
Faqe 32
Motra e madhe
3. Renditja e kohve: 9,63; 9,75; 9,79; 9,80; 9,88; 9,94;

9,98; 11,99
2C
Zbulojm duke punuar
Prgjigjja varet nga przgjedhja e etiketave.
Faqe 40
Gjejm duke zbatuar
2.c)26 pllaka t bardha.

3.a)100 mililitra lng; 3.b) 112,5 mililitra uj.
151
2F
Faqe 41
2. Faqe 43
Prmbledhim
Prgjigjet varen nga zgjedhja q bn nxnsi.
2F
2.
Faqe 41
Zbulojm duke punuar
Pikt
Prqindja
80
100%
70
87,5%
60
75%
55
68,75%
45
56,25%
40
50%
20
25%
10
12,5%
10%
5%
2,5%
1,25%
0%
2F Faqe 42
Thyesa
152
Zbulojm duke punuar
1. Pranoni do ngjyrosje t sakt.
Faqe 44 Prforcojm
Vlersoni duke par nxnsit si luajn.
Kapitulli 3. Veprimet me mend

3A
Zbulojm duke punuar
5. Numri i prgjithshm i nxnsve t

shkolls sht 233.
6.
Stacionet
Numri i
personave
q kan
hipur
Numri i
personave
q kan
zbritur
Numri i
personave
n
autobus
Stacioni qendror
38
38
Stacioni pran
kinemas
42
Stacioni pran
shkolls
15
54
Stacioni pran
muzeut
11
12
53
Stacioni pran
qendrs tregtare
26
14
65
Stacioni pran lumit
63
Stacioni pran
stadiumit
24
42
Gjejm duke zbatuar

Numri dhjetor
Faqe 47
Prqindja
1
10
0,1
10%
1
5
0,2
20%
1
4
0,25
Prqindja n
siprfaqe
25%
3A
Faqe 48
Gjejm duke zbatuar
1.a) 5432+1=5433;
3
10
0,3
2
5
0,4
30%
1.b) 543+2+1=546;
1.c)125+34=159;
40%
1.d)15+23+4=42;
1.e)5432-1=5431;
1.f )123-54=69;
1
2
0,5
3
5
0,6
7
10
0,7
50%
1.g) 543+2-1=544;
1.h) 1+2-543= -540
60%
3B
Faqe 49, 50 Zbulojm duke punuar
1. 36=1x36=2x18=3x12=4x9=6x6
70%
2. 24=1x24=2x12=3x8=4x6;
28=1x28=2x14=4x7
32=1x32=2x16=4x8
3
4
0,75
75%
4
5
0,8
80%
1 e plot
100%
40=1x40=2x20=4x10=5x8
3.
15x9=135
3C
15x11=165
Faqe 52,53
Zbulojm duke punuar
1.
16x9=144
16x11=176
17x9=153
17x11=187
18x9=162
18x11=198
19x9=171
19x11=209
20x9=180
20x11=220
21x9=189
21x11=231
10
30
a) Nj mnyr e shpejt pr t shumzuar me 9 sht t

shumzosh me 10 dhe pastaj t zbressh numrin me t
cilin kryhet shumzimi.
b) Nj mnyr e shpejt pr t shumzuar me 11 sht
t shumzosh me 10 dhe pastaj t shtosh numrin me t
cilin kryhet shumzimi.
4. Pranoni do prgjigje q prshkruan nj

rregull t arsyeshm pr prpjestimin.
0,25
0,5
10
20
50
70
90
100
0,75
1,5
15
30
60
150
210
270
300
1,5
12
30
60
120
300
420
540
600
2,25
4,5
18
45
90
180
450
630
870
900
2,5
20
50
100
200
500
700
900
1000
7,5
15
60
150
300
600
1500
2100
2700
3000
60
15
30
120
300
600
1200
3000
4200
5400
6000
70
17,5
35
240
350
700
1400
3500
4900
6300
7000
3. 1 17 = 17
2 17 = 34
3 17 = 51
4 17 = 68
5 17 = 85
6 17 = 102
3B
Faqe 51
Gjejm duke zbatuar
1.
7 17 = 119
8 17 = 136
10
30
50
60
90
9 17 = 153
10
100
300
500
600
900
10 17 = 170
20
200
600
1000
1200
1800
30
300
900
1500
1800
2700
3D
Faqe 57
Zbulojm duke punuar
40
400
1200
2000
2400
3600
Pyetja
70
700
2100
3500
4200
6300
Dyfishoni 2,44
4,88
Dyfishoni 7,5
15
Gjeni gjysmn e 2, 44
1,22
2.
Prgjigja
Strategjia
Pranoni do
strategji efikase
10
30
50
60
19
190
570
950
1140
Dyfishoni 3,2
6,4
21
210
630
1050
1260
Gjeni gjysmn e 3,2
1,6
Gjeni gjysmn e 6,88
3,44
Dyfishoni 14,8
29,6
39
390
1170
1950
2340
41
410
1230
2050
2460
51
510
1530
2550
3060
Gjeni gjysmn e
25,6
12,8
69
690
2070
3450
4140
Gjeni gjysmn e 24,4
12,2
91
910
2730
4550
5460
Dyfishoni 35,9
71,8
18
25
40
80
0.2
3.6
16
0.4
7.2
10
16
32
0.8
14.4
20
32
64
0.6
10.8
15
24
48
0.5
12.5
20
40
0.9
16.2
22.5
36
72
3E
56
Pranoni do prgjigje t sakt.
3.
0.7
12.6
17.5
28
Pranoni do fjali t sakt q prshkruan strategjit.
3D
Faqe 58, 59
1.a) 6400 lek:

lek
2.a) 710 lek;
2.d) 950 lek
3F
Gjejm duke zbatuar
1.b) 8100 lek; 1.c) 900, 700 dhe 1250

2.b) 960 lek;
Faqe 60
Faqe 63
2.c) 1000 lek;
153
Zbulojm duke punuar
Zbulojm duke punuar
Veprimi
Arsyetimi
54+19=73
Nxnsit japin shpjegimet e tyre
4.
E sakt
Gabim. 0,6+0,5 =1,1 dhe jo 0,11
4,3+2,9=7,2
Gabim. 6+5=11 dhe jo 1
E sakt
107 98=9
E sakt
E sakt
1998+4117=6115
E sakt
E sakt
17,5-3,1=14,4
Gabim. 6+4=10 dhe jo 0
Gabim. 9 - 0 = 9, jo 99
67432997=3746
4B
99+25=124
Faqe 72,73
Zbulojm duke punuar
Prgjigjet varen nga przgjedhja e etiketave me shifra.
7,2+1,9=9,1
266 98=168
4B
4123+999=5122
Faqe 74,75
Gjejm duke zbatuar
1.a)8,38 kg
27,4-4,9=22,5
1.b)1,26 kg
105-15=90
2. 10metra
69+19=88
3. 9,5 GB
852 303=549
4. 52,12 sek
5.a)1800 lek
3F
Faqe 64
Gjejm duke zbatuar
Nxnsit duhet tu japin prgjigje pyetjeve t shokut/

shoqes prbri dhe t verifikojn prgjigjet n ift.
3.
Faqe 65
Prmbledhim
Prgjigjet do t variojn n varsi t hedhjes s zarave.
5.b) 800 lek
4C
Faqe 77
Zbulojm duke punuar
2.a)sht18 grad m ftoht.

2.b) Ulet me 7 grad.
2.c) Ulet 21 grad.
2.d) Ulet me 4 grad.
Kapitulli 4. Mbledhja dhe zbritja
3.
Qyteti
Temperatura n janar
Ankorazh
-55
927
Londr
-2
+ 840_
Omikan
-45
Rio de Zhaneiro
36
Sidnej
28
Faqe
67
Diskutojm s bashku
Nj prgjigje e mundshme sht:
1767
Tunis
16
1. 152,7+ 14,1 = 166,8
Kajro
14
2. 45 + 17 = 62
Bangkok
32
4A
Faqe 68,69
Zbulojm duke punuar
3. 983,7+ 419,8 = 1403,5

4. 115,5 16,2 = 99,3
4C
Faqe 78
Gjejm duke zbatuar
5. 101 17 = 84
Gjithmon e vrtet
Ndonjher e vrtet
6. 51,52+ 13,11 = 64,63
Gjithmon e vrtet
Ndonjher e vrtet
7. 121,78+ 19,44 = 141,22
Ndonjher e vrtet
Gjithmon e vrtet
8. 452,2 134,8 = 317,4

9. 52,12+ 9,57 = 61,69
154
4.
10. 147,9+ 321,6 = 469,5
4A
Faqe 70,71
Faqe 79,80
Prmbledhim
1. Nevojat dhe rezervat pr uj.

Nevojat
Gjejm duke zbatuar
Krkesat
1. Shuma m e vogl e mundshmesht: 468 + 579
Totali 2010
261
219
2. Shuma m e madhe e mundshme sht: 864 + 975
Totali 2050
380
383
3. Pranoni do prgjigje ku ka prova se nxnsit kan

menduar ku t vn shifrat n kolonn e qindsheve.
Ndryshesa n vitin 2010 42

Ndryshesa n vitin 2050
2. Numri i votuesve
X
Numri i
votuesve
Bashkia
Numri i votuesve n
qindshen m t afrt
80
500
32000
800
20
1600
40
1640
480
12
492
Malsi e madhe
19272
19300
Kuks
47440
47400
Lezh
81763
81800
Skrapar
12165
12200
Gramsh
15419
15400
Delvin
9627
9600
Mblidhni shumat bashk.
Has
9185
9200
7. Pranoni do udhzim t drejt.
Tropoj
20869
20900
Totali
215740
215800
32800
34932
5. 352 3 = 1056
352 60 = 21120
5A
Ndryshesa ndrmjet votuesve n Lezh dhe Gramsh

+66344.
Ndryshesa ndrmjet votuesve nHas dhe Delvin-442.
Faqe 86
Gjejm duke zbatuar
864 x 75 = 64 800 sht prodhimi m i madh.
5B
Faqe 87
Zbulojm duke punuar
Pranoni do udhzim t drejt.
Ndryshesa ndrmjet votuesve nSkrapar dhe

Tropoj-8704.
Numri i prgjithshm i votuesve n prefekturn Kuks
(Kuks, Has, Tropoj) 77494.
5B
Kapitulli 5. Shumzimi dhe pjestimi
5C
Faqe 88,89
Gjejm duke zbatuar
Pranoni do zgjidhje t sakt.
Faqe 90
Zbulojm duke punuar
Pranoni do zgjidhje t sakt.
5A
Faqe 84,85
Zbulojm duke punuar
1.a)346 7 = (300 7) + (40 7) + (6 7) =

2100 + 280 + 42 = 2 422
5C
1.b)4,92 3 = (4 3) + (0,9 3) + (0,02 3) =

12 + 2,7 + 0,06 = 4,76
1. a)kuti me 10 akullore1.b)kuti me 4 kek 1.c)kuti prej 7

kg pluhur lars
1.c) 685 6 = (600 6) + (80 6) + ( 5 6) =

3 600 + 480 + 30 = 4 110
1. d)pako me 7 shishe lng frutash 1.e)pako me 5 knae
1.d)4,56 4 = (4 4) + (0,5 4) + (0,06 4) =

16 + 2 + 0,24 = 18,24
2.b)14,21 euro
1.e)532 8 = (500 8) + (30 8) + (2 8) =

4 000 + 240 + 16 = 4256
2.d)13,85 euro
Faqe 91, 92 Gjejm duke zbatuar
2.a)2,70 euro
2.c) 21,66 euro
2.e)16,50 euro
1.f)8,26 5 = (8 5) + (0,2 5) + (0,06 5) =

40 + 1 + 0,3 = 41,30
5D
Faqe 93
Zbulojm duke punuar
2. 365 47
Gjithmon e vrtet
Ndonjher e vrtet
300 40
Gjithmon e vrtet
Ndonjher e vrtet
300 + 60 + 5 = 365
Gjithmon e vrtet
Gjithmon e vrtet
Esht shuma e 60 x 40 dhe 60 x 7 (pranoni prgjigje t

tjera t sakta).
5D
Gjejm duke zbatuar
Faqe 95,96
Mblidhni t gjitha shumat individuale bashk (pranoni

prgjigje t tjera t sakta).
1.a)20 5 18 = 100 18 = 1800
3.
1.c)42 3 15 = 126 15 = 1890

X
500
1.d)4 25 18 = 100 18 = 1800
7
20000
3500
23500
1.e)5 2 15 = 10 15 = 150
1.f)5 4 26 = 20 26 = 520
20
800
140
940
120
21
141
24581
4.
1.b)15 10 13 = 150 13 = 1950
2. 27 6 = 20 6 + 7 6 = 120 + 42 = 162
38 5 = 30 5 + 8 5 = 150 + 40 = 190
58 7 = 50 7 + 8 7 = 350 + 56 = 406
62 9 = 60 9 + 2 9 = 540 + 18 = 558
155
3. 21 + 8 = 40 11
Cilindri
22 + 8 = 40 10
Prizmi
Varet nga
lloji
23 + 8 = 40 9
2 8 = 12 + 4
2 9 = 12 + 6
4. Pranoni do zgjidhje t drejt.
5. Faqe 97
Prmbledhim
Piramida
trekndore
Piramida
tetkndore
16
Piramida
dymbdhjet kndore
24
13
13
1. 1,70 euro
6C
2. 34 euro
Faqe 112
Zbulojm duke punuar
3. 85 euro
4. 850 euro
6C
5. 29 shishe
Faqe 113,114 Gjejm duke zbatuar
6. Pranoni do prgjigje t logjikuar mir.
5. Faqe 98, 99
6D
Prforcojm
Faqe 115
Zbulojm duke punuar
Pranoni t gjitha prgjigjet e sakta.
6D
Kapitulli 6. Figurat dhe trupat

gjeometrik
6A
6. Faqe 118,119
Faqe 102,103 Zbulojm duke punuar
Prmbledhim
6. Faqe 120 Prforcojm

6A
Faqe 104, 105,106,107
duke zbatuar
Gjejm
Kapitulli 7. Pozicioni dhe zhvendosja
6B
7A
Faqe109
6B Zbulojm duke punuar

Figura
Numri i topave
t vegjl
Numri i
shkopinjve
Kuboid
12
Prizm trekndor
Piramid me baz katrore
Piramid trekndore
(Katrfaqsh)
Piramid gjashtkndore
12
7A
Faqe 124,125
zbatuar
Gjejm duke
7B
7B
Faqe 128,129
zbatuar
Gjejm duke

Trupi
156
Numri i
brinjve
Numri i
kulmeve
Numri i
faqeve
Kubi
12
Kuboidi
12
Piramida
Varet nga
lloji
Shembull
7.
Faqe 130
Prmbledhim
7.
Faqe 131
Prforcojm
Sfera
Gjysmsfera
Koni
Kapitulli 8. Njsit e gjatsis, t
mass dhe t vllimit
8A
Faqe 134,135
punuar
Zbulojm duke
0,000325 kg
0,325 gr
325 mg
0,050 kg
50 gr
50000 mg
0,750 kg
750 gr
750000 mg
22,5 kg
22500 gr
22500000 mg
175,5 kg
175500 gr
175500000
mg
Pranoni do prgjigje t argumentuar.
Ndrtesa m e lart: Burja Khalifa
830 m
8B
Faqe 140,141
zbatuar
Kafsha m e vogl: Lakuriqi i nats
3 cm i gjat
Kafsha m e shpejt: Gepardi
65 km/or
Lumi m i gjat: Nili
6650 km
Largesa e toks nga Dielli
149 600 000 km
Njeriu m i gjat: Robert Uadlou
2,34 m
Pesha e balens blu
190 ton
8A
Pesha e nj veze
53 g
Pesha e nj cm3 rre
2,6 g
Pesha mesatare e nj foshnjeje
3,4 kg
Vllimi i nj kutie t madhe me lng

frutash
1 litr
Vllimi i nj luge aji
5 mililitra
8C
Faqe 142
8C
Faqe 143,144,145
zbatuar
8 Faqe 146
Prmbledhim
Prforcojm
Riprodhoni diagramin me kuti bashkrenduese t

ngjyrosura.
Faqe 138,139
Centimetri
Milimetri
Objekti
Kapitulli 9. Koha
0,001 m
0,1 cm
1 mm
0,01 m
1 cm
10 mm
0,0345 m
3,45 cm
34,5 mm
0,507 m
50,7 cm
507 mm
0,75 m
75 cm
750 mm
0,855 m
85,5 cm
855 mm
10,3 m
1030 cm
10300 mm
9A
150 m
15000 cm
150000 mm
1.
9A
Centilitri
Mililitri
Faqe 150
Zbulojm duke punuar
1.a) 23;45; 01:23; 02:10; 02:34; 03:21; 03:45; 04:32; 04:56

1.b)12:34
1.c)12:34; 23:45
2. Vllimi
Litri
Gjejm duke
Riprodhoni diagrame me prgjigjet e shenjuara n vizore

dhe enn matse.
1. Gjatsia
Metri
Zbulojm duke punuar
Raporti i vrtet do t jet m pran 3:1.
8 Faqe 147
8B
Gjejm duke
Objekti
Numri i shekujve n nj mijvjear
10
Numri i dekadave n nj shekull
10
0,0032 litra
0,32 cl
3,2 ml
Numri i viteve n nj dekad
10
0,008 litra
0,8 cl
8 ml
Numri i muajve n nj vit
12
0,0578 litra
5,78 cl
57,8 ml
Numri i javve n nj vit
52
0,259 litra
25,9 cl
259 ml
Numri i ditve n nj jav
0,687 litra
68,7 cl
687 ml
Numri i orve n nj dit
24
0,55 litra
55 cl
550 ml
Numri i minutave n nj or
60
15,2 litra
1520 cl
15200 ml
Numri i sekondave n nj minut
60
50 litra
5000 cl
51000 ml
3. Masa
Kilogrami
4) 2700 sek
Grami
Miligrami
0,0005 kg
0,5 gr
500 mg
0,00085 kg
0,85 gr
850 mg
0,00022 kg
0,22 gr
220 mg
Objekti
6) 1 Janar; 0:35
9) 5200 jav
157
9B
Faqe 154
Zbulojm duke punuar
Pranoni do prgjigje t argumentuar t bazuar n orarin

e nxnsve.
9B
Faqe 155
Gjejm duke zbatuar
10 Faqe 179
Prforcojm
Kapitulli 11. Prpunimi i t dhnave

Prova
9C
Faqe 156
Faqe 159
Rastet
e
favorshme
Numr ift
n hedhjen
e nj zari
{1; 2; 3; 4;
5; 6}
Gjithsej 6
{ 2; 4; 6}
Gjithsej 3
Shuma ift
n hedhjen
e 2 zareve
6x6=36
Trheqja
e letrave 7
ose 9 nga
kutia e
letrave
Zbulojm duke punuar
9C
Hapsira e
rezultateve
Prmbledhim
50%
{ (1,1); (1,3);
(1,5);
(3,1); (3,3);
(3,5);
(5,1); (5,3);
(5,5);
(2; 2); (2,4);
(2,6);
(4,2); (4,4);
(4,6);
(6,2); (6,4);
(6,6)
Gjithsej 18
18 1
=
36 52
50%
Katr letra
me numr
7 dhe katr
letra me
numr 9.
Gjithsej
8
Kutia ka 52
letra
8
52
15,3%
Trheqja
e fantit,
dams dhe
mbretit
nga kutia e
letrave
Katr letra
fant; katr
letra dam
dhe katr
letra mbret.
Gjithsej
12
Kutia ka 52
letra
12
=
52
23%
Numr m
i vogl se 4
n hedhjen
e zarit me
10 faqe
{ 1; 2; 3; 4;
5; 6; 7; 8; 9;
10}
Gjithsej 10
{ 1; 2; 3}
Gjithsej 3
3
10
30%
9 Faqe 160 Prforcojm

Kapitulli 10. Siprfaqja dhe

perimetri
Faqe 164 Zbulojm duke punuar
10A
10B Faqe 167, 168, 169 Zbulojm duke

punuar
Siprfaqja e Shqipris mbulohet afrsisht nga 60
katror. Siprfaqja e do katrori sht 22x22=484 km2.
Siprfaqja e Shqipris del afrsisht: 484 x60=29040 km2.
( n t vrtet sht 28749 km2)
10B
Faqe 170 Gjejm duke zbatuar
Riprodhoni modelin me siprfaqet e shkruara n

copzat.
Siprfaqet jan (sipas akrepave t ors): 16 cm2,12 cm2,
8 cm2, 8 cm2, 4 cm2, 16 cm2.
10C
158
Pranoni do shkall t sakt q i lejon nxnsit t

punojn n nj faqe.
10C
Faqe 174
Gjejm duke zbatuar
10
Faqe 176,177,178
Prmbledhim
Probabiliteti
si prqindje
3 1
=
6 2
10A
Probabiliteti
si thyes
Kapitulli 1
Kapitulli 5
1.c) (53 30) + (53 6)
1.c) 87 751
2.a) 25
2.c) Shtatdhjet mij
3.b) 18, mbeten 8
3.c) 56 200
4.c) 0,75
4.b) 2; d) 37
5.c) Ndonjher e njjta dhe ndonjher m pak
5.b) 42
6.b) 22,50 euro
6.c) 5600
7. 1; 2;4; 8; 16; 32; 64; 128; 256; 512 (Kshtu do t fitoj 512
euro n javn e dhjet dhe 1 027 euro n total).
7.) 3 479 (M i vogli), 3 497, 3 749, 3 794, 3 947,
Po Do t fitoj 1 048 576 euro n javn e 21!
3 974, 4 379, 4 397, 4 739, 4 793, 4 937, 4 973,

7 349, 7 394, 7 439, 7 493, 7 934, 7 943, 9 347,
6 Kapitulli 6
9 374, 9 437, 9 473, 9 734, 9 743 (M i madhi)
1.b) Ka dy an paralele
2.a) Prizm trekndor
3.b) Piramidat kulmojn n nj pik dhe prizmat kan t
njjtn prerje trthore gjat gjith gjatsis s tyre.
6.2
4.c) Romb
Kapitulli 2
5. 75
1.a) 6/8(b) 30/40
6. Pranoni prgjigjen e sakt brenda 1 grade.
2.b) 0,75
7. Shuma e kndeve t brendshme sht (n 2) 180.

Pranoni do form t ksaj formule.
3.c) 1,45; 2,46; 2,5; 2,56

4.a) 1
5.a) 9
1
2
6.b) 40%
Kapitulli 7
1.b) (3, 2)
2.d) Koordinatat negativ x dhe negativ y
7. Pranoni do prgjigje t sakt.
3.c) (0, 0)
4.b) Koordinatn x duhet ta shkruani prher para asaj y
Kapitulli 3
5.b) Nj zhvendosje me -2 n drejtimin e x-ve
1.c)700 000
6.c) Nj simetri me boshtin e x-ve
2.b) 117 euro
7.
y
3.c)75 l
4.a) 22,53 euro
5.b) 16 700
6.a) 2871
7.b) 8,5 lek
8.c) 64
9 dhe 10. Pranoni do metod t sakt.
Kapitulli 4
1.a) nuk u ruajtn n kolonn e dhjetshave
25 24 23 22 21 O
21
22
2.a) 647
23
3.c)10 dhe+2
24
4.b) 31 grad
5.a) Ti je 14 cm m i gjat
6.d) 8,61 euro
7. Pranoni do prllogaritje t sakt.
Kapitulli 8
1.a) gr dhe mg
25
x
1
159
2.a) shumzoni me 100
3.b) 0,33 litra
4.b) 10
5.a) 1 250 ml
6. Pranoni do prgjigje t sakt.
Kapitulli 9
1.c) Popullata e qyteteve
2.a) 12:00
3.b) 13:30 me orn time
4.c)16:02
5.b) 1 440
6.c) 3 000 000 000
7. Pranoni do prgjigje t argumentuar.
Kapitulli 10
1.c) 84 cm2
2.a) m
3.c) 92 cm2
4.c) Gjatsi gjersi
5.b) 80 cm
6.b) 43 m2
Kapitulli 11
1.d) Gjeni zgjidhjen.
2.c) sht nj mnyr e mir pr t treguar se gjrat
ndryshojn me kalimin e kohs.
3.c) 2; 2; 6; 10; 15
4.c) 1; 7; 13; 13; 13; 25; 25; 32
5.d) Shikoni rezultatet e testit ose c) Pyesni msuesit.
6.c)
1
6
160
Fjalor termash
balon
katrkndsh me brinj dy e nga

dy t barabarta dhe me nj ift t
barabart kndesh prball.
identike (e njjt)
dy ose m shum figura jan

identike, kur kan saktsisht form
dhe mas t njjt.
bashkqendror
figura q kan t njjtn qendr

dhe brinj/vija brenda njratjetrs.
knd i brendshm
butoni i veprimeve
butoni +, - , x ose : n nj
makin llogaritse.
nj knd brenda figurs. Nj

trekndsh ka tri knde t
brendshme, nj peskndsh ka
pes knde t brendshme.
centilitr
dekad
drejtkndsh
nj e qindta e litrit. 1 centilitr

ka 10 mililitra. Centi, zakonisht
nnkupton nj t qindtn.
nj periudh dhjetvjeare. Nj
shekull sht i ndar n 10 dekada.
Pr shembull: shekulli XX sht
i ndar n vitet 1900, vitet 1910,
vitet 1920 etj.
knd reflektiv (knd nj knd m i madh se 1800 dhe

m i madh se 1800) m i vogl se 3600
mesataret
tregues numerik t nj vargu

numrash. T till jan: mesatarja
aritmetike, moda dhe mesorja.
ngjarje
dika q mund t ndodh kur

bjm nj eksperiment. Kur
hedhim nj zar, ka gjasht
rezultate t mundshme: 0, 1, 2, 3, 4,
5, 6. Nse hedhim dy zare, mund t
krkojm ngjarje t ndryshme, pr
shembull: t dy zaret t tregojn
numr ift ose t dy zaret t
tregojn numra t thjesht.
numr i prbr
do numr m i madh se 1 q nuk

sht numr i thjesht. Nj numr
i prbr plotpjestohet t paktn
me nj numr t ndryshm nga 1
dhe vetvetja.
numr i thjesht
numri q ka vetm dy faktor, t

cilt jan 1 dhe vetvetja. Numri 1
nuk sht numr i thjesht sepse
ka vetm nj faktor.
numra dhjetor t
barabart
nj numr dhjetor i barabart me

nj thyes shprehet me thyes
dhjetore. Pr shembull: numri i
katrkndsh q i ka t gjitha
kndet t drejta.
dymbdhjetfaqsh nj trup gjeometrik treprmasor

(3D) q ka 12 faqe.
faktor i thjesht
numra t thjesht q jan faktor

t nj numri.
faktorizim
t gjesh faktort e nj numri pr

shembull: 42 = 2 3 7.
hark
pjes e perimetrit t rrethit ose vij

e lakuar. Harku mund t vizatohet
me kompas.
hipotez
nj shpjegim sugjerues pr dika

q do t provohet me an t
hulumtimeve t mtejshme.
i barazmundshm
(mundsi
pesdhjet me
pesdhjet)
do dy ngjarje q kan mundsi t

barabarta. Ato kan probabilitet
50% ose . Pr shembull, nse
hedhim nj monedh, mundsit
pr t rn kok ose stem jan t
barabarta.
i njanshm
kur nj gj sht e padrejt (ose

kur kemi ndarje n mnyr jo t
drejt), sht e njanshme. N
probabilitet, nj zar ose spirale
sht e njanshme kur nuk ka
probabilitet t njjt n t gjitha
faqet e tyre.
numrat e plot
numra q mund t jen pozitiv

ose negativ, shenja (-) prpara.
Pr shembull +4 sht numr
pozitiv ose -16 sht numr
negativ. Shpesh, shenja (+)
nuk vendoset para numrit, pr
shembull +6 sht njsoj me 6.
i pjestueshm
numri q ndahet n pjes t

barabarta ose jo me nj numr
tjetr.
ora zonale
ndrkombtare
siprfaqja e toks sht ndar n

24 seksione gjatsie (150 secila
pjes e gjatsis), n t ciln sht
prdorur nj koh standarde.
Secila zon tregon nj or t
caktuar, e cila llogaritet nj or
prpara zons q vjen direkt mbas
saj n drejtim t lindjes.
pjestuesi
numri q tregon se n sa pjes t

barabarta ose jo ndahet nj numr
i dhn.
i rastit/i rastsishm thjesht i mundshm. Pr shembull,

nse ju zgjidhni nj numr t rastit,
mund t merrni at q dshironi.
Numrat e rastit nuk kan nj
rregull.
barabart me
1
sht 0,5.
2
161
Fjalor termash
162
pamje ansore
paraqitja ansore e nj trupi

treprmasor (3D) me an t
figurave dyprmasore (2D).
pamje nga sipr
paraqitja nga sipr e nj trupi

pamje ballore
paraqitja ballore e nj trupi

paralelogram
katrkndsh q i ka brinjt e
prkundrta dy e nga dy paralele
dhe t barabarta.
perimetri i rrethit
gjatsia rreth nj rrethi.
periodik
n nj numr dhjetor, nj ose disa

shifra pas presjes q prsriten
rregullisht. Numrat dhjetor
periodik jan t pafund.
pikprerje
kur kryqzohen me njra-tjetrn,

vijat priten. Pika ku priten quhet
pikprerje. Vijat q priten mund t
jen t drejta ose t lakuara.
plan
siprfaqe e rrafsht q mund t

jet vertikale, horizontale, ose e
pjerrt.
po aq e mundshme
nj ngjarje q ka mundsi t
barabarta. Pr shembull, nse keni
2 topa t verdh, 2 topa blu dhe 2
topa t zinj n nj ant, mundsia
pr t trhequr nj top t verdh,
nj blu dhe nj t zi sht e njjt.
prerje trthore
prerja trthore e nj trupi 3D;

prerje e nj objekti.
romb
katrkndsh me brinj t
barabarta, me dy knde t ngushta
e dy t gjera. Brinjt prball jan
paralele. Rombi sht emri i sakt i
nj forme diamanti.

Liber Mesuesi - Matematika 6

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi - Matematika 6

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Matematika

1 Numri dhe vendvlera

Mbledhja dhe zbritja e numrave treshifror

Mbledhja dhe zbritja e parave

Prdorimi i numrave negativ

Prafrimi dhe rrumbullakimi

Burim ndihms (Flet pune)

2 Thyesat dhe numrat dhjetor

5 Shumzimi dhe pjestimi

Shumzimi i numrave dy-, tre- dhe

Pjestimi i numrave treshifror me numra

Prdorimi i vetive t shumzimit

Thyesat dhe numrat dhjetor

2D Numrat e przier dhe thyesat m t mdha

Raporti dhe prpjestimi

Strategjit e kryerjes me mend t mbledhjes

Strategjit e kryerjes me mend t shumzimit

3D Dyfishi dhe gjysma

Strategjit e kryerjes me mend pr pjestimin

Mbledhja dhe zbritja duke prafruar numrat

6 Figurat dhe trupat gjeometrik

Vetit e trupave treprmasor (3D)

Hapja e trupave treprmasor (3D) duke i

6D Ndrtimi i kndeve dhe kndet e nj

7 Pozicioni dhe zhvendosja

Leximi dhe vendosja e koordinatave

Simetria dhe rrotullimi

Zgjedhja dhe prdorimi i njsive t

Kmbimi i njsive t matjes

Prdorimi i mjeteve t shkallzuara matje

Kmbimi i njsive t kohs

Prdorimi i sistemit 24-orsh t kohs

Llogaritja e intervaleve t kohs dhe

10 Siprfaqja dhe perimetri

10A Siprfaqja dhe perimetri i figurave

10B Vlersimi i siprfaqes s figurave t

10C Llogaritja e siprfaqes dhe

11A Prpunimi i t dhnave

Analiza: przgjedhja e koncepteve t prshtatshme

Interpretimi dhe vlersimi: shqyrtimi i supozimeve q

N qendr t ktij programi, qndron zgjidhja

Komunikimi: mundsia pr t konsultuar zgjidhjet me

sht veprimtaria me gjith klasn n

far lloj simetri

(3D) nprmjet figurave

Kjo veprimtari i lejon nxnsit

Dallon dhe paraqet me dy

Pamja ballore sht:

Pamja nga sipr sht:

Prdorni pes kube

Libri i nxnsit, faqet 113-1

Pamja nga sipr

Dallon figurat dyprmaso

Nj prej ifteve del para

Kto veprimtari jan t

Njeh dhe prdor

Numri dhe vendvlera

dhjet mij, njqind mij, nj milion, numr katrshifror

Paraqitja e qart e sistemit numrik i ndihmon nxnsit t

> m e madhe se, m shum se,

Cila sht origjina historike e sistemit numerik q prdorim sot?

far prfaqson secila shifr n t gjith numrat deri n nj milion?

Si mund t gjej faktort e numrave dyshifror?