Lavta Metodu "Türk Lavtasi İçin Bir Eğitim Modeli"

T.C .
H A L N V E R S T E S
SO SY A L B L M L E R E N S T T S
T R K M S K S A N A SA N A T D A L I
LAVTA METODU
TRK LAVTASI N BR ETM MODEL
Y K S E K L SA N S T E Z
H azrlay an
K erem G N EY
D an m an
P ro f.M u tlu T O R U N
stan b u l-2 0 1 5
Y k s e k Li sans
Kabul O na y Formu
Form: 6
T .C.
H A L NV ER ST E S
S O S Y A L B L M L E R E N ST T S M D R L N E
_____ OL
trl) Hm/A n a san a t
D al
.L v i) C 0 x J .3 i K - i .3 \ P rogram
................................................. Q ) k ) x . ' ............................... ....
r e n c is i
Tezli
tarafndan
it
Yksek
L isa n s
hazrlanan
........................
M
a d l b a l m a j r i m izce Y k s e k L is a n s T e z i o la ra k k abul e d ilm i t ir .
Snav Tarihi
( Jri yesinin nvan. Ad. Soyad ve Kurumu ) :
T P R v U
Jri yesi: . .T?rOC.>...
.
... -re rl.
..
,
D a n m a n : . . .........niv. O Q^itooASD/ArBB-Qr.yesi
Jri yesi: .. k j d rDce^.-. h l c i c \ .......f Y \ A O A * J O b<- ^
~~T7'rV
,
........... niv./K\v>DtVLV\ASD/ ABp~r. yesi
Jri yesi:
: t x . & v i r y . .fe A .a a > c .U ii_
..
rJ ^ K
..
........... niv. .(Voo.i.)ASD/' 7M3-O gi'. yesi
Jri y e s i : ...................................................................................
............................... n iv ................. A S D / A B D r. yesi (Yedek)
Jri y e s i : ...................
............................... niv
A S D / A B D r. yesi (Yedek)
:2 & /.!./2 0 l5
NSZ
Bu alma, T.C. H ali niversitesi Sosyal Bilim ler Enstits Trk M siksi
A nasanat Dal yksek lisans program tezi olarak hazrlanmtr.
Bu konuyu seme sebebim; m ziim izde bir dnem nemli bir yeri olan Trk
lavtasnn gnm zde neredeyse unutulm u hale gelmesidir. Gem ite Tanburi
Cemil Bey, M esud Cemil Bey, Ltfi Bey, Lavtac Andon ve Lavtac Civan gibi
virtzlerin ustalkla kulland lavta artk bilinm eyen bir enstrm an olm aya doru
gitmektedir. Bu srete m aalesef lavta ile ilgili dkman, metod, lavta iin yazlm
eser ve benzeri kaynaklarn neredeyse yok denecek kadar az olmas, algy
renmek isteyen bir kiiye byk sorunlar karmaktadr. M etodu ve kayna olan
bir algnn, eitim srecine olum lu katklar salayacan dnmekteyiz.
Y ksek lisans eitimim ve tez almam n tam am lanm as srecinde
almalarm byk bir zveriyle takip eden, gsterdii sabr ve hogryle bana
destek olan danm ann Sayn Prof. M utlu Torun ve lavta hocam Sayn Enver M ete
A slana teekkrlerim i sunarm.
stanbul 2015
Kerem GNEY
NDEKLER
SayfaN o
N S Z ........................................................................................................................................... I
K IS A L T M A L A R .....................................................................................................................I I
N D E K L E R ...................................................................................................................... I II
E K L L S T E S ....................................................................................................................... V
Z E T ...........................................................................................................................................IX
A B S T R A C T ............................................................................................................................... X
1. G R ....................................................................................................................................... 1
2. L A V T A ....................................................................................................................................4
2.1. Lavtann Y a p s............................................................................................................ 5
2.2. Lavtann Tarihesi........................................................................................................5
2.3. A kort H akknda Genel B ilg ile r.................................................................................9
2.3.1. Lavtann A kort E d ilm e si.............................................................................. 9
2.4. Lavta M zi i............................................................................................................... 10
2.4.1. M elodi alm a.................................................................................................. 11
2.4.2. Elik-Ritim T utm a.......................................................................................... 11
2.4.3. Solo......................................................................................................................11
3. A LM A Y A BA LA M A (M E T O D )........................................................................... 12
3.1. Lavta Tutu P ozisyonu............................................................................................. 12
3.2. Sa El M zrap..............................................................................................................14
3.3. Genel N ota B ilgisi..................................................................................................... 15
3.2.1. Seslerin nce k alnl..................................................................................16
3.2.2. N ota D e erle ri.............................................................................................. 16
3.2.3. Usl ( l ).................................................................................................... 17
3.4 Bemol Ve Diyezsiz Seslerin Lavta Perdesi zerinde G sterilm esi...............21
3.5. Ak T e lle r.................................................................................................................. 22
3.5.1. (1). Tel R e (Neva) alm alar...................................................................22
3.5.2. (2). Tel Sol (Rast) alm alar .................................................................... 23
3.5.3. (1). ve (2). Tellerde Re, Sol (Neva, Rast) alm alar......................... 24
3.5.4. (3). ve (4). Tellerde Sol, Re (Yegah, K aba Rast) alm alar.............25
3.5.5. Tm A k Tellerde alm alar..................................................................26
3.6. Baskl Sesler (Ana P erd eler)..................................................................................26
3.6.1.
3.6.2.
3.6.3.
3.6.4.
3.6.5.
Sol El Parm ak B a s k s .................................................................................27

(1). Teldeki lk D rt A na Perde (Re, Mi, Fa, S ol)................................ 28
(2). Teldeki lk D rt A na Perde (Sol, La, Si, D o ) ................................ 30
ki Kom u Telde (1. 2. Teller) M zrap alm as................................. 30
(1). ve (2). Tellerde Parm ak Baskl alm alar....................................31
III
3.6.6. (3). Teldeki lk D rt A na Perde (Re, Mi, Fa, S ol)................................ 33

3.6.7. (4). Teldeki lk D rt A na Perde (Sol, La, Si, D o ) ................................ 34
3.7. M ak am lar.................................................................................................................... 35
3.7.1. B asit M akam lar............................................................................................. 35
3.7.1.1. Bselik M akam D izisi............................................................... 37
3.7.1.2. Krd M akam D izisi...................................................................40
3.7.1.3. Rast M akam D izisi...................................................................... 43
3.7.1.4. U ak M akam D iz isi..................................................................49
3.7.1.5. Hseyn M akam D izisi.............................................................. 56
3.7.1.6. N ev M akam D iz is i...................................................................62
3.7.1.7. K arcar M akam D izisi............................................................. 64
3.7.1.8. Basit Szinak M akam D izisi....................................................67
3.7.1.9. Hicaz A ilesi................................................................................... 68
3.8. ok K ullanlan Baz M ak am lar............................................................................. 68
3.8.1. M hr M akam D izisi..................................................................................74
3.8.2. Segh M akam D izisi................................................................................... 76
3.8.3. Hzzam M akam Dizisi .............................................................................. 78
3.8.4. H icazkr M akam D iz isi............................................................................. 80
3.8.5. Krdli H icazkr M akam D iz is i.............................................................. 86
3.8.6. N ihvend M akam D izisi............................................................................ 90
3.8.7. Sab M akam D izisi..................................................................................... 94
4. S O N U ................................................................................................................................. 96
5. K A Y N A K A ......................................................................................................................97
6. Z G E M ........................................................................................................................ 98
IV
KISALTMALAR
T.C .
P ro f
r. G r.
Y rd . Do.
r. G r. D r.
M eb
T rt
G liss.
Tsm .
Pf.
mf.
ev.
E d.
:
:
:
:
:
:
Trkiye Cumhuriyeti
Profesr
retim Grevlisi
Yardmc D oent
retim Grevlisi D oktor
M illi Eitim Bakanl
Trkiye Radyo Televizyon Kurumu
G lissando
Trk Sanat M zii
Piano
Forte
M ezzoforte
eviri
Editr
II
EKL LSTES
SayfaN o.
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
2.1: L avta............................................................................................................................ 5
2.2: Lavta ve kem ene..................................................................................................... 5
2.3: Lavta alan hanm .....................................................................................................8
2.4: Tel isim leri...............................................................................................................10
3.1: Lavta tutu nden grn................................................................................... 13
3.2: Lavta tutu sadan grn..................................................................................13
3.3: Lavta tutu soldan grn...................................................................................14
3.4: (Sa el m zrap)........................................................................................................14
3.5: Plastik M zrap .........................................................................................................15
3.6: Baa M zrap............................................................................................................ 15
3.7: D izek......................................................................................................................... 16
3.8: N ota deerleri.......................................................................................................... 17
3.9: N im Sofyan u sl..................................................................................................18
3.10: Sema u s l ........................................................................................................... 18
3.11: Sofyan u s l .........................................................................................................18
3.12: Trk Aksa usl................................................................................................18
3.13: Y rk Sema usl.............................................................................................. 19
3.14: Devri Hindi u s l ................................................................................................19
3.15: Dyek u s l .......................................................................................................... 19
3.16: Aksak u s l .......................................................................................................... 20
3.17: Aksak Sem u s l ............................................................................................. 20
3.18: Bemol ve D iyezsiz sesler................................................................................... 21
3.19: 1. ve 2. ak teller................................................................................................22
3.20: 1. ak teller altrma 1..................................................................................... 23
3.21: 1. ak teller altrma 2 ..................................................................................... 23
3.22: 1. ak teller altrma 3 ..................................................................................... 23
3.23: 1. ak teller altrma 4 ..................................................................................... 23
3.24: 2. ak teller altrma 5 ..................................................................................... 23
3.25: 2. ak teller altrma 6 ..................................................................................... 23
3.26: 2. ak teller altrma 7 ..................................................................................... 24
3.27: 2. ak teller altrma 8...................................................................................... 24
3.28: 1. ve 2. ak teller altrma 9 ...........................................................................24
3.29: 1. ve 2. ak teller altrma 10.........................................................................24
3.31: 3 ve 4. ak teller.................................................................................................25
3.32: 3. ve 4. ak teller altrma 12......................................................................... 25
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
3.34:
3.35:
3.36:
3.37:
3.38:
3.39:
3.40:
3.41:
3.42:
3.43:
3.44:
3.45:
3.46:
3.47:
3.48:
3.49:
3.50:
3.51:
3.52:
3.53:
3.54:
3.55:
3.56:
3.57:
3.58:
3.59:
3.60:
3.61:
3.62:
3.63:
3.64:
3.65:
3.66:
3.67:
3.68:
3.69:
3.70:
3.71:
3.72:
3.73:
3.74:
3.75:
3.76:
3.77:
3.78:
3.79:
3.80:
3.81:
3.82:
3.83:
Tm ak tellerde altrm alar 1 4 ..................................................................... 26

Gitar sol el parm ak basks.................................................................................27
Lavta sol el parm ak basks................................................................................27
Parm ak num aralar.............................................................................................. 28
1. tel ilk drt ana p e rd e ...................................................................................... 28
1. tel ilk drt ana perde altrma 1 8 ............................................................... 29
2. teldeki ilk drt ana p e rd e .............................................................................. 30
2. tel ilk drt perde altrma 2 2 ....................................................................... 30
2. tel ilk drt perde altrma 2 3 ....................................................................... 30
2. tel ilk drt perde altrm a 2 4 ....................................................................... 30
1 ve 2. tellerde mzrap almas altrm a 2 5 ............................................... 31
1 ve 2. tellerde parmak baskl almalar altrma 2 9 ............................... 31
1 ve 2. tellerde parmak baskl almalar altrma 30............................... 31
3. teldeki ilk drt ana perde altrma 3 4 ....................................................... 33
Trk M ziinde kullanlan koma sesler....................................................... 37
Bselik makam 1. dizisi.................................................................................... 37
Bselik makam 2. dizisi.................................................................................... 38
Nim Zirgle ve Nim ehnaz perdeleri............................................................38
Bselik makam altrm a 4 1 ............................................................................ 39
K rd makam dizisi............................................................................................ 40
K rd ve Snble perdeleri................................................................................41
K rd makam altrma 4 6 ................................................................................41
K rd makam altrma 4 7 ................................................................................41
Ekleme b a .......................................................................................................... 42
K rd makam altrma 4 8 ................................................................................ 42
K rd makam altrm a 4 9 ................................................................................42
VI
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
ekil
3.84: K rd makam altrm a 5 0 ................................................................................43

3.85: R ast makam d izisi.............................................................................................. 43
3.86: Rast makam p erd eler.........................................................................................44
3.87: Rast makam altrm a 6 0 ..................................................................................44
3.88: Sslemeler ( arpm a)..........................................................................................45
3.89: Sessiz arpm a........................................................................................................45
3.90: M zrapl ve mzrapsz arpma altrma 54....................................................45
3.91: M zrapl ve mzrapsz arpma altrma 55....................................................46
3.92: Vibrato almas. Altrmas 56..................................................................... 46
3.93: Legato almas. A ltrma 5 7 .........................................................................47
3.96: U ak makam d iz isi........................................................................................... 50
3.97: U ak makam perdeleri..................................................................................... 50
3.98: U ak makam altrma 6 0 ................................................................................50
3.99: U ak makam altrma 6 1 ................................................................................51
3.100: U ak makam altrma 6 2 ............................................................................. 51
3.101: U ak makam yeni perdeler...........................................................................51
3.102: U ak makam altrma 6 3 ............................................................................. 52
3.103: lem e (triole)................................................................................................... 52
3.104: U ak makam altrma 6 4 ............................................................................. 52
3.105: Onaltlk nota km eleri.................................................................................... 52
3.106: U ak makam altrma 6 5 ............................................................................. 53
3.107: U ak makam altrma 6 6 ............................................................................. 53
3.108: U ak makam altrma 6 7 ............................................................................. 54
3.109: U ak makam altrma 6 8 ............................................................................. 55
3.110: Hseyn makam d iz is i.................................................................................... 56
3.111: Hseyni hz alm as...................................................................................... 56
3.112: Hseyn makam altrma 7 0 .........................................................................57
3.115: N eva makam d iz is i..........................................................................................61
3.116: N eva makam altrma 7 3 .............................................................................. 61
3.117: S en k o p .................................................................................................................62
3.118: Senkop A ltma 74............................................................................................ 62
3.119: N eva makam altrma 7 5 .............................................................................. 63
3.120: Karcar makam d izisi.................................................................................... 64
3.121: Karcar makam p e rd e le r.............................................................................. 64
3.122: Karcar makam altrma 76.........................................................................65
3.123: Karcar makam altrma 77.........................................................................66
3.124: Basit Szinak dizisi........................................................................................... 67
3.125: Basit Szinak altrma 7 8 .............................................................................. 67
3.126: Basit Szinak makam altrma 7 9 .............................................................. 68
3.127: Hmyun dizisi.................................................................................................. 69
3.128: Hicaz dizisi..........................................................................................................69
3.129: Uzzal dizisi..........................................................................................................70
3.130: Zirgleli Hicaz d iz is i........................................................................................71
3.131: D ik Krd ve Nim Hicaz perdeleri.................................................................71
3.132: Hicaz altrma 8 0 ............................................................................................. 71
3.133: Hicaz altrma 8 1 ............................................................................................. 72
VII
3.134: Hicaz altrm a 8 2 ......................................................................................

3.135: M hur makam d iz isi.................................................................................
3.136: M hur p erd esi............................................................................................
3.137: M hur makam altrm a 8 3 .....................................................................
3.138: Segh makam d iz isi..................................................................................
3.139: D ik H isar ve Smble perdeleri..............................................................
3.140: Segh hz almas altrma 8 4 .............................................................
3.141: Segh makam altrma 8 5 ......................................................................
3.142: Segh makam altrma 8 6 ......................................................................
3.143: Hzzam makam d iz is i.............................................................................
3.144: Hzzam makam altrma 8 7 ..................................................................
3.145: Hzzam makam altrma 8 8 ..................................................................
3.146: H icazkr M akam D iz isi...........................................................................
3.147: H isar ve Zirgle perdeleri.........................................................................
3.148: Lavta mzrab altrm a.............................................................................
3.149: H icazkr Sirto altrma 9 0 ......................................................................
3.150 (devam): H icazkr Sirto.............................................................................
3.151: H icazkr Sirto cr, nota farkll, Enver M ete A slann icrs ile.
3.152 (devam) : H icazkr Sirto cr, nota farkll, Enver M ete A slann
icrs ile..........................................................................................................
3.153: Krdli Hicazkr M akam D izisi.............................................................
3.154: Nim ehnaz, Krd ve Nim H isar perdeleri.........................................
3.155: Krdli H icazkr altrm a 9 2 ..................................................................
3.156: N ihvend makam 1. d iz is i......................................................................
3.157: N ihvend makam 2. d iz is i......................................................................
3.158: Nim H isar ve Krd p erd eleri..................................................................
3.159: N ihvend altrma 9 3 ................................................................................
3.160: N ihvend makam altrma 9 4 ...............................................................
3.163: Sab makam d iz isi....................................................................................
3.164: Hicaz ve ehnaz perdeleri.........................................................................
3.165: Sab makam altrma 9 7 .........................................................................
3.166: Sab makam altrma 9 8 .........................................................................
VIII
73
74
75
75
76
77
77
77
78
78
79
79
80
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
89
90
90
91
92
92
93
93
94
94
G EN ELBLG LER
A dveSoyad
A n asan atD al
P ro g ra m
T ezD anm an
T ezT r v eT a rih i
A n a h ta rK e lim e le r
Kerem GNEY
Trk M sksi
TrkM sksi
P rofM utluT O R U N
Y ksek Lisans -2015
Trk Lavtas, M etod, Trk M zii alglar
LAVTA M ETO D U
T R K L A V T A SI N B R E T M M O D E L
ZET
Bu alm ada Trk lavtas icrasnn renilebilmesi iin bir yntem

oluturulmutur. lk olarak lavta klavyesindeki perdelerin anlalmas kolay
ablonlarla gsterilerek, daha hzl tannabilm esi amalanmtr. K olaydan zora
doru belirli bir pedagojik sralama ile altrm alar ve eserler verilm i, bu dorultuda
icrann gelitirilebilm esi amalanmtr.
M etodda m zik bilgisi, lavtann tarihesi ve Trk M zii bilgileri kabaca
verilm i olsa da asl zerinde durulan konu, lavtay alm aya balayan renciye
klavyeyi tantm a ve icraya balatabilm ektir. Bundan dolay on basit makam ve
ok kullanlan yedi makam, lavta perdeleri zerinde tantlm, sazn icra geliimi
asndan uygun etd ve eserler ile desteklenmitir.
Bu m etodun daha nce icra ile ilgili hibir kayna bulunm ayan lavta algs
iin, yol gsterici bir eitim yntemi olmasn um ut etmekteyiz.
IX
GENERALK NO W LEDG E
N am ea n d S u rn a m e
D e p a rtm e n t
P ro g ra m
T hesisA dvisor
T h esisT y p ean d D ate
K eyW ords
: Kerem GUNEY
: Turkish M usic
: TurkishM usic
:P rofM utluT O R U N
: M aster Thesis-2015
: Turkish Lute, M ethod, Turkish M usical Instrum ent
LUTE M ETH O D
A T R A IN IN G M E T H O D F O R T H E T U R K IS H L U T E
ABSTRACT
In this study a m ethod has been developed in order to learn the Turkish lute
execution. A t first, understanding o f the screen keyboard on the lute is intended to be
recognized more quickly by showing with the simple templates. Towards a specific
pedagogical sort o f difficulty exercises and works has been given and by doing so
developm ent o f the execution has been intended.
A lthough the m usic knowledge, history o f lute and know ledge o f Turkish
M usic have been given summarily in the method, the main subject being focused was
to introduce the keyboard and to start execution to the student w ho began playing the
lute.
Therefore thirteen simple and seven w idely used m odes have been introduced
on the lute curtains, in term s o f developm ent o f execution o f the instrum ent being
supported by appropriate studies and works.
W e hope this m ethod to be a guiding educational m ethod for lute instrum ent
w hich doesnt have any previous source o f inform ation about execution.
1. GR
Lavta, Trk m ziinde kullanlan telli alglardandr. Yap olarak uda

benzesede uddan daha kk bir tekneye sahiptir. Lavtann kalvayesinde tanburdaki
gibi perdeleri bulunm aktadr. Bu nedenle yap olarak uda, perde olarak ise tanbura
benzemektedir. Gemite m ziim izde yaygn olarak kullanlm olsada, ud ve tanbur
alglar kadar rabet grmem itir. G nm zde alg yapmclar yeniden lavta yapm
zerinde alm alara balam , bu alm alar algnn genellikle udiler ve tanburiler
tarafndan ikinci bir saz gibi kullanlmasn ve az sayda m zisyenin icra etmeye
alm asnn nne geemem itir. algy tantm aya yarayacak eserler ve kaynaklarn
kstll, konservatuvarlarda eitim inin verilm em esi ve bir m etodunun olmamas
algnn ulalabilirliliini kstlamaktadr.
Srekli gelien m zik eitim inde m etodun yadsnam az bir yeri bulunmaktadr.
Belli bir disiplinle yazlm bir metod, o enstrm an iin gerekli ilerlemeyi belli bir
srayla vereceinden, renme kukusuz daha pratik ve hzl gerekleecektir.
Gnm zde bir ok enstrm an iin metod bulunm aktadr. Lavta iin hibir
retici kaynan olmamas bizi bu alm aya iten en nemli unsurdur.
Bu
nedenle
lavta
iin
yaplacak
m etod
almasnn,
algnn
renilebilm esinde bir yol gsterici olmas amalanmtr.

Lavta iin yaplacak bir metod ile;
algnn klavyesi zerindeki seslerin gsterilmesi
algnn icrasnda izlenecek yolun gsterilmesi
algnn ses rengini ortaya karacak uygun altrm a ve eserler
gibi bir ok durum bir araya toplanm olacaktr.

Bu metod, lavta icras iin balang seviyesi dnlerek hazrlanm tr. Bu
nedenle ileri icra teknikleri, taksim, form lar (trler), dier makamlar, usllergibi
konular m etodun devam niteliinde ikinci bir kitap olarak hazrlanlabilir.
M etod hazrlanrken;
K onular belirli bir pedagojik sra ile kolaydan zora doru verilmitir.
Grsel ablonlar ile perde yerleri gsterilm iuygun altrm a ve eserler

verilerekrenilen perde yerlerinin pekitirilmesi amalanmtr.
rencinin sklabilecei kark ve uzun anlatm lardan m m kn olduunca

kanlm, daha sade bir anlatm la konular verilm eye allmtr.
Baz teknik konular pe pee bir sralama eklinde balklar halinde verilm ek
yerine belli bir sra ile metod iersinde uygulam al olarak verilm eye
allmtr. Bu teknik konulara hzl ulam iin aadaki teknik konular
listesinden yararlanlabilinir.
Sayfa N o
D rtlk nota
.................................................................................................... 22
Sekizlik nota .................................................................................................... 22

ikili nota
.................................................................................................... 24
Onaltlk nota .................................................................................................... 25

B irlik nota
.................................................................................................... 28
D olap
.................................................................................................... 31
Pozisyon deiimi
...................................................................................... 37
Staccato (ksaltma noktas)

Uzatm a noktas
.........................................................................38
...................................................................................... 38
Uzatm a (ekleme ba)
.........................................................................40
Sslemeler (arpma) ...................................................................................... 43

Sesiz arpma .................................................................................................... 44
Vibrato
.................................................................................................... 45
Legato
.................................................................................................... 45
Ar Glissando
lem e
...................................................................................... 49
.................................................................................................... 51
Onaltlk nota kmeleri
.........................................................................51
Dinam ikler (Nanslar)
.........................................................................56
Senkop
Transpozisyon
.................................................................................................... 61
.......................................................................................92
Bu alm ada kullanlan lavta, alg yapmcs Sayn Ram azan C alayn yapt
lavtalardan biridir. B irbirlerinden l bakm ndan ciddi farklar olm am asna ramen,
baz ustalarn yapt alglarn llerinde deiiklik grlebilir.
Kayna belirtilm em i altrm a ve eserler Kerem Gney tarafndan bu alma
iin hazrlanmtr.
2. LAVTA
Lavta, hakknda ok kstl bilgilere sahip olduum uz bir enstrmandr.

Gemite olduka revata olan bir alg olan lavta, daha sonralar nemini iyice
yitirmitir.
ekil olarak uda benzer, ama uddan daha kktr. Mzrapla alnr.
Sap udunkinden biraz daha uzundur. Uddan en nemli fark, sap zerinde
perde balarnn bulunmasdr. Gvde ksm da udunki kadar ikince
deildir. Lavta, kemenenin yannda, bas ses veren bir ritim algs olarak
kullanlmtr. Kendine has bir mzrap teknii ile alnr. Ses alan iki
sekizliden biraz fazladr. Lavta alana lavtac denir. Gemi dnemlerde
Lavtac Andon, Lavtac Civan, Lavtac hristo ve Lavtac Ovrik gibi nl
lavtaclar yetitii gibi, tanburler ve udler arasndan da lavta alanlar
kmtr. Tanbur Cemil Bey, Mesud Cemil Bey ve Yorgo Bacanos gibi
stad sazendeler lavta da alarlard. Yakn bir zamana kadar alnmayan bu
algy gnmzde canlandrp mziimize yeniden kazandrmaya alan
mzisyenler vardr (Altnay, 2010: 26).
Lavtadan en iyi tny almak iin baa mzrap kullanlr. Mzrap, tanbur
mzrabna gre daha ince ve ucu yuvarlatlm olmaldr. Mzrabn tutma ekli
ayn Tanburdaki gibidir. Buna ramen kimi lavtaviler ise udda olduu gibi
plastik mzrab kullanmaktadrlar.
Lavta saz ud ile tanbur aras bir ses zelliine sahiptir. Baa mzrap
kullanldnda ve perdeler iyi kullanldnda tanbur sesine ok yakn ses elde
edilebilir. te bu zellik lavtann gnmzde yaygn kullanlmasna engel
tamaktadr. Bir saz topluluunda ud ile tanburun bulunmas, bu her iki sazn
sesine benzer baka bir sazn kullanlmas gereini ortadan kaldrmtr. Dier
baka bir sebebi ise teller arasndaki araln be ses olmasdr. Bu durum
transpoze uygulamada ileri bask teknii gerektirir. Bu nedenle uygulamadaki
zorluk sazn topluluklarda kullanlmasna mani olmaktadr.
Lavta, tanbur ve ud alanlar iin zerinde biraz alld takdirde
renilmesi daha kolay bir sazdr. zellikle kimi udilerimiz tpk udda olduu
gibi teller arasndaki sesi 4 ses akort ettiklerinden gnmzde kimi
topluluklarda yeniden alnmaya balamtr. Bu da lavta saznn gelecei
asndan nemlidir (MEB, 2009).
2.1. L a v ta n n Y aps
Lavta grn bakm ndan uda ok benzeyen b ir enstrmandr. A ncak yap
olarak daha kk bir yapya sahip olmas, klavyesinin daha uzun olmas ve perdeli bir
enstrm an olma durumu, lavtay uddan ayran bariz farklardandr. Yap olarak tanbura
benzem em esine ramen, klavyesinin uzun ve perdeli oluundan dolay tanbura olan
yaknlndan da bahsedebiliriz. T.C M illi Eitim Bakanl, mesleki eitim ve
retim sistem inin glendirilmesi projesi kapsam nda oluturulan lavta yapm ile
ilgili kaynakta lavtann yapsndan u ekilde bahsetmektedir:
Lavta,
gvdesinin grn itibari ile uda ok benzer. Ancak udun
teknesine gre daha engindir. Bir baka deyile udun teknesinde bulunan dilim
saylarndan daha az sayya sahiptir. Gs tahtas zerinde sadece bir adet
kafes bulunur. Lavtann en nemli zellii uda gre daha uzun sapl ve perdeli
olmasdr (MEB, 2009).
ekil 2.1: Lavta.
Kaynak: Prof. Mutlu TORUNa ait bir lavta. Fotoraf: Kerem GNEY.
2.2. L a v ta n n T arih esi

Telli alglar ailesinden olan lavtann tarihsel geliim inden
u ekilde
bahsedebiliriz;
Telli alglar, bir telin titreimiyle ses elde edilen alglardr. retilen ilk telli
alglarda tel yerine mahalli bitkiler, barsak, kl gibi organik maddeler
kullanlmtr. Antik ada Yunan ve Roma uygarlnda kullanlan iyra ve

khtard ve bunlardan gelitii sanlan pandura en nemli telli alglardr.
Orta Asya Trk dnyasnda kk armudi gvdeli, uzun sapl, byk gvdeli, ksa
sapl kopuzlar retilmitir. Tm dnyada dier tr alglara oranla daha gzde
alg telli alglardr. Trklerde telli alglar anldnda ilk akla gelen alg kopuz
dur.
lkel tamburdan esinlenerek yaplm alglar arasnda ud, kopuz, r, ve
balama tipi alglar saymak mmkndr.
Balangcndan bugne kadar Trk mzii tarihinde kullanlan sazlarn birou
hem halk mziinde hem sanat mziinde hem de mehter mzii ve dini mzikte
ortak kullanlmtr. Zamaniinde baz sazlar unutulmu, bazlarnda ekil
deiiklii yaplm, bazlar da gelitirilip daha kullanl hale getirilmitir (MEB,
2009: 4-9).
ekil 2.2: stanbulda bir meyhanede mzik dinleyerek iki ien mirasyedi. Lavta ve
kemeneeliinde ark syleyen (belki de rakseden) bir tavan.
Kaynak: 1793-94. Hubannme-Zenannme, Kt. 5502, y. 41a.

Lavta gemi devirler itibariyle nemli bir maziye sahiptir. lk a
milletlerinden Smerler, Eski Msrllar, Babilliler, Romallar ve Yunanllar da
bu sazn ilkel ekline rastlanmaktadr. Daha sonralar Araplar tarafndan
tekml ettirilip Endls Emevileri vastasyla spanyollar' a getii, oradan da
dier bat lke kltrlerine yerletii anlalmaktadr. Hatta bugnk gitarn bu
ud
ve
lavta
sazndan
esinlenerek
gelitirildii
batl
kaynaklarca
sylenilmektedir. Lavta 17. Asra kadar batnn en nemli sazlarndand. Bunu,

bugn mevcut olan gravr ve resimlerden de anlamak mmkndr.
Lavta musikimize 18. yzylda girmi, uzun yllar iki lavta ve bir
kemene ile l bir grup yaplarak kabasaz takmlarnda kullanlmtr.
Bylece klasik musikimizin iinde halk musikisi geleneini srdrm,
keke ve oyun havalarnda kartal kanad ile alnarak icra edilmitir. Ritmik
tempolarla icraya renk ve canllk veren refakat saz zelliinde kalmtr. Bu

zaman
ierisinde
incesaz
takmlar
ierisine
alnmayarak
sadece
kahvehanelerde icra edilen eserlere refakat etmitir. Ancak bu durum Tanburi

Cemil Bey' in bu saz eline alp stn kabiliyetini busaz zerinde de
gstermesiyle sona ermitir. Tanburi Cemil Bey ile saz artk solo olarak
kullanlmaya balamtr. Cemil Bey, lavtay tanburda olduu gibi ama ucu
yuvarlatlm baa mzrab ile alarak yepyeni bir tn elde etmitir. Bylelikle
lavta zerindeki bu yaygn kanaat deierek artk Lavta incesaz takmlarna
dahil edilmitir. Tabii bunda Cemil Bey' in stn lavta alma yeteneininnemi
byktr. Bu durum uzunca bir sre devam etmitir. Artk gnmzde pek
nadiren kullanlmaktadr.
Bata Tanburi Cemil Bey olmak zere, Mes'ud Cemil, Ltfi Bey,
Lavtac Andon ve Lavtac Civan nemli lavtavilerdendir (MEB, 2009).
Ud ve tanbur alanlar az alma ile lavta da alarlar (ztuna, 2006:
480).
ekil 2.3: Lavta alan hanm.
Kaynak: Lavta alan Hanm Thomas Allom Gravr XIX. Yzyl

http ://www. octave.at/tm/saray/index. html.
2.3. A k o rt H a k k n d a G enel B ilgiler
B ir algnn icras srasnda phesizki en nemli unsur, dzgn bir akorda

sahip olup olmaddr. H er alm adan nce m utlaka tiziz bir ekilde akort yaplmas
gereklidir. Lavta akort edilirken burgular saa veya sola evrilerek seslerin doru
frekansa getirilmesi salanr. A kord ilemi yaplrken dijital akord cihazlar (tuner) ile
akord ilem inin yaplmas en kolay yntem dir. B ir baka yntem de diapozom veya
akort dd denilen aletlerden ses alarak algy akort etmektir. Ancak bu yntem
iin belli bir tecrbeye ve seslerin duyum unda iyi bir kulaa sahip olunmas
gerektiinden, bahsedilen ilk yntem lavtann akord edilmesi hususunda daha pratik
olm aktadr.
Akord herhangi bir sazn perde veya tellerinin belli bir sese gre
dzenlenmesidir. Bu i iin diapazon (diapason) denilen iki atall madeni bir
alet kullanlr. Bu aletten saniyede kan 880 titreimli ses, la olarak kabul
edilmitir. Bat mziinde sazlar da, insan sesleride buna gre ayarlanmtr.
Trk Musikisinde esas akord bolahenk denilen akorddur. Bu akordda
diapozonun kartt la sesi, re (neva) 440 olarak kabul edilmekte ve akord
buna gre yaplmaktadr. Fakat musikimizde insan sesleri tenor, bariton, bas,
soprano, mezzo soprano, alto gibi imkanlarna ayrlmad iin, her sesin
imkanna gre baka bir akord kullanlr. Bu akordlarn karl olan ney ler
vardr. Ve kullanlan akordda hangi ney uymakta ise, o akorda o ney in ad
verilir. Bu neyler 12 tanedir. (zkan, 2007: 87).
2.3.1. L a v ta n n A k o rt E dilm esi
Lavta akort edilirken eer akort cihazlarndan yardm alnyorsa Trk mzii
seslerinin bat mzii karlklarnn bilinmesi gerekm ektedir. Bunun nedeni Trk
mzii ile Bat mzii arasndaki drt ses farkndan kaynaklanm aktadr. Bizim Re
olarak dndm z ses aslnda tnerde La olarak gzkecektir. A ada lavta tel
isim lerinin Bat mzii karlklar verilmitir.
L avtann Bat M ziine gre tel isimleri alttan yukarya doru;

1. Tel;Trk M ziinde R E
Bat M ziiLA
2. Tel;Trk M ziinde SO L Bat M ziiR E

3. Tel;Trk M ziinde R E
Bat M ziiLA
4. Tel; Trk M ziinde SO L Bat M ziiR E
Trk Mzii'nde
Bat Mzii'nde
ekil 2.4: Tel isimleri.
A kort ilemi srasnda eer akort cihaz ile ilemi yapyorsak notalarn h arf
karlklarn bilm em iz faydal olacaktr. A kort cihazlarnda genellikle nota isimleri
yerine h arf karlklar bulunm aktadr. Bu durum da lavtann akordu iin aadaki nota
h arf karlklarnn bilinmesi gerekmektedir.
Tel
T.M .
B .M
H a r f karl
1. tel
Re
La
2. tel
Sol
Re
3. tel
Re
La
4. tel
Sol
Re
2.4. L a v ta M zii
Lavta hem solo hem de tm tellere vurulabilm e olanandan dolay bir ritim
saz olarak da kullanlabilinir. Lavta, keke ve sirto gibi eserlerde grup iersinde
ritmi vererek kullanlabilinir. Tanbri Cemil B eye kadar lavta grup iersinde ritim
tutan bir saz olarak kullanlmtr. Bu dneme kadar lavtann solo olarak kullanld
bilgisine ulalam amaktadr. Cemil B eyin lavta ile yapt uak ve krdli H icazkr
taksim lerinden sonra sazn solo olarakta kullanldn bilmekteyiz.
10
2.4.1. M elodi alm a
U d ve tanbur sazlarnda olduu gibi tek tele vurarak melodi alnmasdr. Hem
udda olduu gibi telden tele geilerek melodi alnabilir hem de tanburda olduu gibi
tek tel zerinde melodi alnabilmektedir. Tpk udda olduu gibi kem ene ve kanuna
gre bir oktav daha pes ses vermektedir.
2.4.2. E lik -R itim T u tm a
M elodiyi baka bir enstrm an aldnda lavta ile ritim tutulabilmektedir. Tek
tel, ift tel, tel ve drt tel birden vurularak ritim tutm ak mmkndr. E er akort
uygunsa
rnein
Rast,
Yegh
m akam larnda
ak
teller
re,
sol
re,
sol
alnabilmektedir. Gitarda olduu gbi akor basm ak ve armoni kaygs tamam aktadr.
Bunun yerine beliler ve oktavlar duyrulm aya allr.
Ritim tutarken lavta mzrab denilen lavtaya has b ir teknik kullanlmaktadr.
Sekizliklerle giden bir triole halinde alnan bir ezgi veya ritim de senkop gibi
dinam izm getiren unsurlar grlmektedir.
2.4.3. Solo
Tanbri Cemil B eyden sonra lavtann solo bir enstrm an olarak
da
kullanldn bilmekteyiz. Ancak Trk mziinde solo olarak bir enstrman

dndm zde aklm za grup iinde b ir sazn taksim yapm as gelmektedir. G itar ve
balam ada olduu gibi birka tel ve solo olarak eserler alnmaldr. Buna uygun
olarak lavta ile ssirto, zeybek gibi eserler solo olarak icra edilmelidir.
11
3. ALMAYA BALAMA (METOD)
Herhangi bir enstrm an zerinde ustalam ak iin geirilen sre ok nemlidir.

Bu sre zarfnda yaplan altrm alar enstrm ana olan hakimiyetimizi her defasnda
biraz daha ileri gtrm emizi salar. Belli bir plan ve zveri iersinde allarak
am atrce dahi olsa icra konusundabelli bir dzeye gelm ek mmkndr. U stalk ise
youn aba ve disiplin ileancak m m kn olabilir. Bu nedenle her enstrm anda olduu
gibi lavtay da iyi icra etm ek iin alm ak en nemli unsurlardandr.
Lavta mzrab ile alnan bir alg olduundan mzrap almalr da ayrca
allmas gereken dier b ir konudur. Bununla ilgili metod iersinde verilen altrm a
ve eserlerin zerlerinde yazan mzrap sralarna zen gsterm ek nemlidir.
Sol el ile kolum uzu hi oynatm adan drt tel zerinde yukar aa ve kol
hareketi gerektiren tek tel zerindeki icralar m etodda altrm alar olarak verilmitir.
Bu alm alar sayesinde sol elimiz iin gelime sreci kolaydan zora doru
planlanlarak verilm eye allmtr.
3.1. L a v ta T u tu P ozisyonu
Lavta oturarak alnan bir enstrmandr. Enstrm an doru tutmak, hakim iyet
asndan ok nemlidir. Lavta saznda arl sa bacak, dengeyi ise sa kolum uz
salar. Sol el m m kn olduunca rahat olmaldr. Sap ksm hafife yukarya doru
bakm aldr. A ada lavtann tutuluu ile ilgili resim ler bulunmaktadr.
12
ekil 3.1: Lavta tutu nden grn

Fotoraf: Nilgn Gney.
ekil 3.2: Lavta tutu sadan grn

13
ekil 3.3: Lavta tutu soldan grn

Fotoraf Nilgn Gney.
3.2. Sa El M zrap
ekil 3.4: (Sa el mzrap)

14
Lavta icrasnda mzrap diye adlandrlan petrol rnnden yaplm cisim ler
kullanlmaktadr.
G em ite
m zraplar
kartal
kanadnn
kaln
tylerinden
yaplmaktayd.
Tanbri Cemil Bey lavtay tanburda olduu gibi baa m zrapla icra etmitir.
\
ekil 3.5: Plastik Mzrap
K aynak:http://www.udvideo.net/ud-mizrabi/
ekil 3.6: Baa Mzrap
Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/muzikaletleri/243239-telli-calgilar-tanbur.html
3.3. G enel N o ta Bilgisi
Duygu ve dncelerimizi bir alg vastasyla veya sesimizi kullanarak icra

etmeye m zik denir.
stanbul niversitesi Trk M zii sertifika eitim program kapsam nda
m zikten u ekilde bahsedilmektedir;
Duygularmz, dsjdncelerimizi veya olaylar anlatmak amacyla ll ve
dzenli seslerin sanat dnceleri ierisinde ritmli veya ritmsiz olarak bir araya
getirme sanatdr. Muzigin iki ana elemannn biri ses, digeri ritmdir. Muzik ikiye
ayrlr:
1. Szl mzik (Vokal mzik): nsan sesiyle ve mzik aletleriyle yaplan muZiktir.
2. Saz mZigi ( Instrumental mzik): Yalnzca sazlarn almas iin yaplan
mziktir.
Mzikal sesleri birbirinden ayran zellikler:
1. YKSEKLK : Sesler arasndaki kalnlk, incelik farkdr.
2. DDET
: Sesler arasndaki kuvvetlilik, hafiflik farkdr.
3. TINI
: Sesler arasndaki renk farkdr. Tn veya renk fark ile ayn sesi
veren iki kisjnin veya ayn sesi basan sazlar gibi.
4. SURE
: Seslerin zaman iinde devamllgidr.
Kaynak: http://sosyalsorumllk.istanbl.ed.tr/wpcontent/ploads/2013/04/TEMEL-MZK-BLGS1 .pdf
15
3.2.1. Seslerin n ce kalnl
M zik yazsnda yukarya doru kldka tiz, aa doru inildiinde daha pes
sesleri bir izgi bir aralk eklinde porte zerinde yazarak belirtiriz. Prof. M utlu Torun
seslerin ince ve kalnlndan u ekilde bahsetm ektedir.
Bugn kullandmz nota (mzik yazs) porte veya dizek ad verilen
yatay, eit aralkl, paralel be izgi, drt arala yazlr.
Anahtar, konduu izgiye adn verir. Trk mziinde genellikle olduu gibi
lavtada da ikinci izgiye konan Sol Anahtarkullamlr. Sol adn alan ikinci
izgiden yukar (incelen) ve aa (kalnlaan) notalar, bir izgi, bir aralk
olmak zere sralanr.
Daha ince ve kaln sesler, adeta porte izgilerinin st ve alt devam olan
ilave izgi(ek izgi)lere yazlr. Ek izgilerin aralklar, portedeki aralklara
eittir(Torn, 1993, 59).
Be izgi
ekil 3.7: Dizek.
Kaynak: Kerem Gney
3.2.2. N o ta D e erleri
Sesleri gsterm ek ve okum ak iin kullanlan zel iaretlere nota denir.

N otalarn ne kadar uzayacaklar veya ne kadar sre sessiz kalacaklar nota deerleri ile
gsterilir.
ncelik ve kalnlklar portedeki yerleri ile belli olan seslerin ne kadar
uzayacaklarn, zel ekilleri gsterir. Porte zerine konulan bu iaretlerin her
birinin deeri, dierinin yars kadardr. Seslerin deerleri gibi, sessiz
kalnacak zamanlarnda kendilerine zel deerleri vardr. Es veya Sus denir
(Torn, 1993, 60).
16
ekil 3.8: Nota deerleri.
3.2.3. U sl ( l)
Trk M zii nde usllerin kendine has isimleri vardr. Aadaki ablonlarda
usllerin deerleri ve Trk M zii karlklar bu m etodda kullanlan eserlere uygun
olarak 10 zamanl usllere kadar verilm itir.Bu nedenle usln ne olduunu bilm em iz
nemlidir. Prof. M utlu Torun U d m etodunda uslden u ekilde bahsetm ektedir:
Mzik eserleri, toplam deerleri eit olan zaman paralarnn eklenmesiyle
oluur. Bu paralar llerdir. Trk mziinde usul ad verilir. Porteyi dik
olarak kesen dik izgiler, l (usul) izgileridir. ki l izgisi arasnda kalan
her l iindeki ses veya eslerin toplam deeri ayn olur. Usuln ne olacan,
eser giriinde, anahtardan sonra st ste konan iki rakam gsterir. Alttaki birim
zamann ne olacan, steki de usul iinde bir birim zamandan ka tane
olacan (usuln ka zamanl olduunu) gsterir (Torun, 1993, 61).
smail Hakk zkan Trk M sksi Nazeriyat ve uslleri kitabnda usllerin

vurulm asndan u ekilde bahsetm ektedir.
Trk Musksinde usller, sa ve sol elleri sa ve sol dizlere vurmakla
uygulanr. Vurulan her paraya darb dendii gibi, her vuruun ayrca ismi
vardr. Yani bu vurular birtakm kelimelerle ifade edilirler. Bunlar, Dm, tek,
te, ke, tek-k, t-hek kelimelerinden ibarettir. Bunlardan dm ve te darbleri sa
elle sa dize, tek, k ve ke darbleri sol elle sol dize vurulur. T-hekde ise t
hecesinde iki el birden kalkar, hek hecesinde yine iki el beraberce iki dize
vrlr.
Eski lisanda dm kuvvetli, tek ise sakin anlamnda kullanlan Trke
kelimelerdir. Bundan dolay genellikle usllerin kuvvetli zamanna dm ve
zayf zamanna ise tek tek heceleri getirilmitir. Fakat bu durum ok kesin bir
kaide deildir. Dmn kuvvetli tekin zayf olduu dnlmeden yaplm
usller de vardr (zkan, 2007: 607-608).
17
Kaynak:Aadaki usller ile ilgili ekiller bu alm a iin Kerem Gney

tarafndan hazrlanm tr.
N im Sofyan
2 zamanl
2
4
Dm
ekil 3.9: Nim Sofyan usl
Sem
3 zamanl
_________ i
3
4
Dm
ekil 3.2: Sema usl
Sofyan
4 zamanl
--------------e
4
4
D m
ekil 3.31: Sofyan usl.
18
Trk Aksa
5 zamanl
ekil 3.42: Trk Aksa usl
Y rk Sema
6 zamanl
ekil 3.13: Yrk Sema usl.
Devri Hindi
7 zamanl
ekil 3.14: Devri Hindi usl.
Dyek
8 zamanl
ekil 3.15: Dyek usl.
19
Aksak
9zamanl
ekil 3.16: Aksak usl.
A ksak Sem
10zamanl
ekil 3.17: Aksak Sem usl.
20
3.4. Bem ol ve Diyezsiz S eslerin L a v ta P erd esi zerin d e G sterilm esi
ekil 3.18: Bemol ve Diyezsiz sesler.
21
lk aam ada kullanacam z bemol ve diyezsiz seslerinlavta klavyesi zerinde

nerede olduunu yukardaki ablon 1den yardm alarak bulabiliriz. Bemol, diyez ve
bekarl sesler, ana perdeler renildikten sonra m akam lar blm nde sras geldike
ablonlar vastasyla gsterilerek verilecektir. (ablonlarda sesler, Trk mzii esas
alnarak yazlmtr).
3.5.
A k T eller
Lavta icras srasnda sol elimiz ile hibir perdeye basm am za gerek kalmadan
ak teller zerindeinceden kalna Neva, Rast, Yegh ve K aba R ast seslerini elde
ediyoruz.
3.5.1. (1). Tel R e (N eva) alm alar

1.
ak tel alnrken sol el hibir perdeye basmaz. Sa el mzrap ile ok
ynlerinde alarak 1.tel Re (neva) sesini karr. M zrap vurular portelerin stnde
oklar ile gsterilmitir. M zrap vurular her bir nota iin yukardan aaya doru
yaplmaktadr. Y uvarlak iindeki rakam lar bize alacamz telin kanc tel olduunu
gstermektedir.
g iiM in m
19l!SilliB ij
Ak 2. Tel
Sol
t:
A k 1. Tel
Re
11
ekil 3.19: 1. ve 2. ak teller.
22
D rtl k N ota: Yuvarlak, ii dolu, kuyruklu nota biimi. D rtlk nota bir vuruta
okunur (Sun, 2006: 1).
^4/
\J/
4/
m
ekil 3.20: 1. ak teller altrma 1.
Sekizlik N ota: Yuvarlak, ii dolu, kuyruklu ve engelli nota biimi. Sekizlik nota,
drtlk notann yars oranndadr (Sun, 2006: 2).
M zrap vurular ikili grupta (8 lik) dzenli bir sra ile ok ynlerinde (aa ve
yukar) notalar alarlar.
3.5.2. (2). Tel Sol (R ast) alm alar

2.
ak tel alnrken sol el hibir perdeye basmaz. Sa el mzrap ile ok
ynlerinde alarak 2.tel Sol (Rast) sesini karr.
23
3.5.3. (1). ve (2). T ellerd e R e, Sol (N eva, R ast) alm alar

Aadaki altrm alarda iki ak tel (Sol, Re) birden kullanlm aya balanm tr.
ekil 3.28: 1. ve 2. ak teller altrma 9.
24
3.5.4. (3). ve (4). Tellerde Sol, Re (Yegah, K aba Rast) alm alar
ekil 3.31: 3 ve 4. ak teller.
k ilik N ota: Yuvarlak, ii bo, kuyruklu nota biimi. kilik nota iki vuruta
okunur (Sun, 2006: 1).
A ltrm a 13de son lnn sonundaki Sol notas iki vuru deerinde ikilik
notadr.
25
3.5.5. Tm A k Tellerde alm alar
ekil 3.34: Tm ak tellerde altrmalar 14.
O n altlk N ota: Yuvarlak, ii dolu, 2 engelli nota biim ine onaltlk nota denir.
(Sun2006: 46)
A adaki A ltrm a 15de 16lk nota deerleri ile ilgili alm a mevcuttur. D rt
onaltlk nota bir vurua eittir.
3.6. B askl Sesler (A na P erd ele r)

Lavtay icra ederken sol el vastasyla bastm z, hibir deitirici iaret
(diyez, bemol, bekar) almayan perdelere ana perdeler diyeceiz. Ylm az ztuna
alglardaki perdelerden u ekilde bahsetmektedir.
Baz sazlarn saplarna belirli sesleri iaret etm ek zere balanan ba, kiri
(tanbur, lavta, mandolin, balam a ve eitleri gibi) (ztuna, 2006; 351-352).
26
3.6.1. Sol E l P a rm a k B asks

Sol elin parm ak ular, teli sapa doru bastrarak sktrr. Bu sktrma
sayesinde tel boyu deierek sesler incelir veya kalnlar. Gitar gibi perdeli sazlarda
parm ak ucu iki perdenin ortasna da bassa tem iz bir ses elde edilebilir. A ncak Lavtada
perdenin tam bitiiine parm ak ucuyla baslm as gerekmektedir. Parm ak ucu eer
perde bitiiine basm azsa czrtl ve kt bir ses elde edilmektedir. Bu durum, sazda
acelitegerektiren
icralarda,
tem iz
ses
karabilm ek
oluturmaktadr.
A celite : M zikte hz ve srat anlam na gelmektedir.
ekil 3.38: Gitar sol el parmak basks.
Kaynak: Kerem Gney tarafndan bu alma iin izilmitir.
ekil 3.39: Lavta sol el parmak basks.
27
adna
baz
zorluklar
ekil 3.40: Parmak numaralar.
3.6.2. (1). T eldeki lk D rt A n a P e rd e (Re, M i, F a, Sol)
ekil 3.41: 1. tel ilk drt ana perde.
28
B irlik N ota: Yuvarlak, ii bo notaya birlik nota denir. B irlik nota drt vuruta
okunur.
Rakam lar sol
el iin
hangi
parm am zla hangi
perdeye basacam z
gstermektedir.
18
33 =
-e
r>
TT
ekil 3.42: 1. tel ilk drt ana perde altrma 18.
29
3.6.3. (2). Teldeki lk Drt A na Perde (Sol, La, Si, Do)
ekil 3.46: 2. teldeki ilk drt ana perde.
ekil 3.47: 2. tel ilk drt perde altrma 22.
3.6.4. k i K om u T elde (1. 2. T eller) M z ra p alm as

Aadaki altrm a 25, 26, 27 ve 28 iki kom u tel arasndaki sa el mzrap
kontrolnn gelimesi am acyla yazlmtr. nceleri yava bir m etronom la balanarak
altka hzlanlmaldr.
30
ekil 3.50: 1 ve 2. tellerde mzrap almas altrma 25.
3.6.5. (1). ve (2). T ellerd e P a rm a k B askl alm alar

rendiim iz 1. ve 2. teldeki sesleri lavta zerinde alarak pekitirilmesi iin
aadaki altrm alar yazlmtr. Bu altrm alarla daha nce ayr ayr ilediim iz 1 ve
2.nci tellerdeki ilk drt ana perde, ayn altrm a ierisinde birlikte verilmitir.
ekil 3.54: 1 ve 2. tellerde parmak baskl almalar altrma 29.
31
D olap:Tekrar edilen blm de iki farkl bitiri olursa notay batan yazm ak yerine
sadece bitileri farkl olduu iin dolap iareti ile gsterilir. Bunlardan 1. Dolap
alndnda rpriz (tekrar iareti) ile ilgili yere dnlr. Dnte 1. Dolap atlanarak 2.
Dolap alnr. rnek altrm a 33.
4ar0 r r ^ J.
. n ip
n j
m
r
rm
T------ -------
1
1P
"
r .....
*4------- --------T------
32
j J p
3.6.6. (3). Teldeki lk Drt A na Perde (Re, M i, Fa, Sol)
3.
telde bulunan sol perdesi 2. tel ak olarak alndnda da elde edileceini 2.
Tel alm alarm zda grmtk. Bu alm alarda her ne kadar 2. ak teldeki sol
alm bakm ndan daha pratik olsa da, 4. parm an kuvvetlenm esi adna 3. teldeki sol
perdesini almam z parm ak geliim im iz iin daha faydal olacaktr.
34
-z
----- J
M----- *___ ----- ----- O
-----J ----- a----- * ___

xr
#
ekil 3.60: 3. teldeki ilk drt ana perde altrma 34
ekil 3.61: 3. teldeki ilk drt ana perde altrma 35.

36
4____
______
33
* .
- - *
- '
3.6.7. (4). T eldeki lk D rt A n a P e rd e (Sol, L a, Si, Do)
34
3.7. M a k a m la r
Lavtada tm ak tellerdeki ana perdeleri (diyez, bemol ve bekarsz sesler)
ekiller vastasyla grerek altrm alar ile uygulam alar yaptk. Bu blm e kadar
sadece lavta zerinde bulunan ana perdeleri tanm ak ve lavtaya olan hakimiyetin
glenmesi iin alm alar yapld. Bundan sonraki alm alarda Trk mzii
makam larnn dizilerinin tantlm as ve ekiller vastasyla lavta zerinde bu dizilerin
seslerinin gsterilerek uygulanm as amalanmtr. Bu sayede daha nce zerinde
durm adm z bemol, diyez, bekar ve Trk m ziine zg kom a sesleri m akam lar
vastasyla grm olacaz.
M akam bir dizide durak ve gl arasndaki ilikiyi belirtecek ekilde
nam eler m eydana getirerek gezinmektir.
M akam n en nemli perdeleri durak ve
gl perdeleridir.
Drtl ve beliler in deiik ekillerde birbirlerine eklenmesi ile makam
dizilerinin, belli kaideler iinde bu dizilerin kullanlm asyla da m akam larn m eydana
geldiini biliyoruz.
Trk M usikisinde m akam lar e ayrlr.
1- B asit M akam lar
2- ed M akam lar (Grlm makamlar)
3- M rekkeb M akam lar (Bileik makamlar)
3.7.1. B asit M a k a m la r
B asit m akam lar genel olarak bir tam beli ve drtlnn veya tam drtl ve
belinin birlem esinden m eydana gelir.
Bir makamn basit makam saylabilmesi iin aadaki artlara uymas
gereklidir.
a) Bir drtl ile beliden veya bir beli ile drtlden meydana gelmi bir
dizisi olmal.
b) Drtl ve beliler tam drtl ve tam beli olmal(argah, Buselik, Krdi,
Rast, Uak, Hicaz)
35
c) Gl perdeleri drtl ile belinin veya beli ile drtlnn ek yerinde

olmal.
d) Sekiz sesli bir dizisi olmal ve bu dizi makamn btn zelliklerini
tamal.
Bu zelliklere sahip makamlar basit makamlardr. Trk Musikisi nde 13 tane
basit makam vardr.
Bunlar:
-
argh
Bselik (inicisi: ehnaz Bselik)
Krd
Rast
Uak (inici kcs: Beyati)
Neva (inicisi: Tahir)
Hmyun
Hicaz
Uzzal
Zirgleli Hicaz
Karcar
Basit Szinak
Hseyn (inicisi: Muhayyer) (zkan, 2007: 118).
M akam lar konusu ierisindeki ekiller daha nce grdm z perdeler yerine,
yeni karm za kan perdelerden olumaktadr. Trk M ziinde kullanlan kom a
sesler u ekildedir;
36
ARALIIN ADI
KOMA
DEER
DYEZ
ARET
( viraO
KOMA
BAKYE
KK MCENNEP
BUYUK MCENNEP
TANN
ARTIK ARALIK
BEMOL
ARET
SEMBOL
F
1?
1\,
I5
B
S
K
T
9 dan fazla
ekil 3.68: Trk Mziinde kullanlan koma sesler

K aynak:http://omc52.tr.gg/T.ue.rkM.ue.zi%26%23287%3BiNazariyat%26 %23305%3B.htm
3.7.1.1. B selik M ak am Dizisi
D urak perdesi: Dgh perdesi.

Yeden perdesi: N im zirgle (sol bakiye diyezi) perdesi.
Gl perdesi: H seyn perdesi.
Seyri:
: kc.
Donanm
: D onanm nda herhangi ses deitirici bir iaret bulunmaz.
B selik makam nn iki farkl dizisi vardr. Bunlardan ilki Yerinde B selik
belisine, Hseyni perdesinde K rd drtlsnn eklenm esinden bir dieri ise yerinde
Bselik belisine, H seyn perdesinde H icz drtlsnn eklenmesinden m eydana
gelir.
1. Yerinde B selik belisine, Hseyni perdesinde K rd drtls
4 = \ 1=
---- ^
Bselik 5'lisi
DURAK
k-
Krd 4'ls
GL
TZ DURAK
v
YEDEN
ekil 3.69: Bselik makam 1. dizisi
37
2. Yerinde B selik belisine, H seyn perdesinde H icz drtls

-U -ft
i
DURAK
JL
Bselik 5'lisi
Hicz 4'ls
GL
YEDEN
TZ DURAK
ekil 3.70: Bselik makam 2. dizisi
ekil 3.71: Nim Zirgle ve Nim ehnaz perdeleri.
Pozisyon D eiim i:A yn teldeki baskl iki nota arasnda, parmamz kaldrmadan
kaydrarak pozisyon deiimi yapabiliriz. A ltrm a 41 de 1. tel zerinde srasyla mi
1. parm ak basar, Fa 2. parm ak basar ve sol diyez perdesine 2. parm am z telden
kalkm adan kayarak gider. leride arpm alarla birlikte verilecek olan bu pozisyon
deiimleri ile ifadenin zenginlemesi amalanmaktadr.
A ltrm a 41 de son notaya 1. parm ak basmaktadr. Yan yana olan la ve sol
diyez notalar parmamz kaldrmadan, kaydrarak alnr.
Aadaki
altrm alarda her bir
sesin
altnda o
sese
sol
elde hangi
parm am zla basacam z yazmaktadr. Y uvarlak iindeki rakam lar ise, o sesin hangi
tel zerinde alnacan gsterir.
Seslerin zerindeki ok iaretleri mzrab hangi ynde almam z gerektiini
bizlere gstermektedir.
A ltrm a 41 nce dk m etronom larda balanarak zam anla hzlanlmaldr.
Bu sayede 1. ve 2. tellerde dikey ve 1. telde tek tel zerinde yatay bir hz almas
yaplabilmektedir.
38
Staccato (k saltm a n o ktas): Son ldeki ilk iki notann altnda bulunan noktalar
notay ksa alm aya yaramaktadr. M zikte Staccato olarak adlandrlr.
B ir notann altna ya da stne nokta konulursa o nota ksa okunur. Bu
noktaya ksalta noktas denir(Sun, 2006: 5).
ekil 3.74: Bselik makam altrma 43.
U zatm a n o k ta s:B ir nota bann sana konulan notaya eklem e (uzatma) noktas
denir. Eklem e noktas, hangi nota biim inin sana konulursa, o notaya kendisinin
yars orannda nota eklenir.
B irde nota iaretlerinin nne koyulan nokta vardr. N okta ve nne geldii
notla beraber noktal drtlk, sekizlik.. denilir. Nokta, nne geldii notann
kymetini, o kym etin yars kadar arttrm olur (ztuna, 2000:323).
A ltrm a 4 4 de noktal ikilik notalar bulunm aktadr. Yuvarlak, ii bo,
kuyruklu ve yanna nokta konm u ekle noktal ikilik nota denir. N oktasz olarak iki
vuru olan notann yar deeri kadar olan nokta eklendiinde, nota deeri toplam da
vuru olmaktadr.
39
3.7.I.2. K rd M a k a m Dizisi
D urak perdesi: Dgh perdesi.

Yeden perdesi: R ast perdesi. B azen nim zirgle perdesi de kullanlabilir.
Gl perdesi: N ev perdesi.
Seyri:
: kc veya inici kc.
Donanm
: Si kk mcenneb bem ol (krdperdesi).
Dizisi
: Yerinde K rd drtlsne, nevada Buselik belisinin
eklenmesinden m eydana gelir.
K rd makam, kendi yerinde ok az kullanlmtr. D aha ok

m akam n ed hali olan, R ast perdesinde K rdlihiczkar makam ok daha
fazla kullanlm tr(Somakc,2009: 64).
ekil 3.77: Krd makam dizisi.
40
Krd
[Snble
L iiiik h iiih h u b iii

ekil 3.78: Krd ve Snble perdeleri.
ekil 3.79: Krd makam altrma 46.
A ltrm a 48 deki son iki lde uzatm a ban grmekteyiz.
U zatm a (E klem e) Ba:

Adlar ve sesleri ayn olan iki notann altna (ya da stne) izilen eri
izgiye ekleme ba denir. Ekleme ba, genellikle, notalarn kuyruklar
ynnde deil, balar ynnde izilir. Ekleme ba ile birbirine balanan iki
notadan, birinci notann ad okunur ikinci notann ad okunmaz. ki notann
sresi birbirine eklenir. rnein ikilik sol notasna, drtlk sol notas (ekleme
ba ile) balanm olsa; ikisinin sresi birletirilir ve sol sesi vuru
sresince uzatlarak okunur (Sun, 2006: 32).
41
1 ?.
ekil 3.81: Ekleme ba.
KURDI PEREVI'NDEN
49 Usl: Sofyan
Mzik: Kantemirolu
r m
U U L / m
\ r
i ^
3 ^
Kaynak: TRT Mzik Dairesi Bakanl Trk sanat mzii saz eserleri kitab 2.
42
B ir Sevda G eldi B am a adl eserden

50
Usl:
Dyek
r r r r r r r
1
2
*
13
Arif Sami Toker

r * r z-r-m r r f r r r T f
.11
2 4
1
3 2 1 2 4 lo
2 1
- r
1
l.
r--------
II2- 1
1
1
TFm-----' -- 1---- wf s--- r Lf eJ ~''tJ Lr [ _ r J j
Kynak: http://www.turksanatmuzigi.org/notalarimiz/acem-kurdi-notalari/bir-sevda-geldi-basima-notasi
3.7.I.3. R a st M ak am Dizisi
D urak perdesi: R ast perdesi.

Yeden perdesi: Irak perdesi (Fa bakiye diyezi).
Gl perdesi: N ev perdesi.
Seyri:
: kc.
Donanm
: Si kom a bem ol ve Fa bakiye diyezi.
Dizisi
: Yerinde R ast belisine, nevada R ast drtlsnn
eklenmesinden m eydana gelir.
-0 ---
=sM
Rasci'lisi
DURAK
m
p
*
Jl------------------ 1
Kast 4'is
GL
TZ DURAK.
-03=
YHDHN
ekil 3.85: Rast makam dizisi.
43
ekil 3.86: Rast makam perdeler.
ekil 3.87: Rast makam altrma 60.
Kaynak: Prof. Mutlu Torun gelenekle gelecee ud metodu, s156.
Sslemeler ( arpm a):cracnn daha gzel mzik yapmak iin kulland, deerlerini
kendilerinden
nceki
veya
sonraki
notadan
alan
ilave
ssleme
notalardr.
Mziimizde ska kullanlr. Trk mziinde bir ok eserde ssleme notalar

yazlmasa da, icrac bu sslemeleri yapabilmektedir. Mziimizi dier mzik
trlerinde ayran farkllklardan biride, bu sslemelerin mziimize katt renktir.
Aada verilecek arpma altrmalar uzun bir sre allarak refleks haline
getirilmelidir. Dinlediimiz usta mzisyenlerin yapt arpmalar tekrar etmeye
almak yorumumuzun zenginlemesini salayacaktr.
44
Mzik yazsnda, kk yazlm notalar veya zel iaretlerle gsterilirler.

Usl dolduran gerek notalardan olmadklarndan, bu kk notalar yazdan
karlsa bile usl bozulmaz. Ss notalar, deerlerini kendilerinden nceki
veya sonraki gerek notadan alarlar. Eserin hz (gideri) ne olursa olsun, bu
notalar mmkn olduu kadar ksa zamanda alnrlar. Saylar 1, 2, 3 veya
daha fazla olabilir.
Deerlerini kendilerinden sonraki nottan aldklarnda, kuvvetli zamana
rastlarlar. Gerek notu daha geriye itip onun yerine geerler, apojyatr ad
verilir, vurgulu almak gerekir.Bat mziinde sslemelerin ou bu trdr.
Mziimizde tersine, sslemelerin ou, zamann kendinden nce gelen
notadan alr, zayf zamana der. Kuvvetli yapmamak gerekir.
arpmaya mutlaka alt mzrap vurmaldr. nk, hemen sonra kuvvetli
zamanda gelecek olan yeni gerek notaya stten vurulacaktr(Torun, 1993,
61).
ekil 3.88: Sslemeler (arpma).
Sessiz arpm a: Sol elin bir parma tele dokunarak mzrap vuruu olmakszn yaplan
sslemedir.
ekil 3.89: Sessiz arpma.
Mzrapl ve mzrapsz arpmalar
ekil 3.90: Mzrapl ve mzrapsz arpma altrma 54.
45
ekil 3.91: Mzrapl ve mzrapsz arpma altrma 55.
V ibrato: Titreen telin perdeye basan sol el parmamz kaldrmadan hzl veya yava
saga sola hareketi ile ortaya kan ses dalgalanmasna vibrato denir. Enver Mete Aslan
ud altrmalar teknik almalar kitabnda vibratodan u ekilde bahsetmitir;
craclar, icra srasnda kan sese canllk katmak iin sesin frekansn
belirli bir dzende tizletirip pestletirirler.. Bu deiim, gerek tizlik pestlik
asndan gerekse hz asndan arya kamadka estetik bir sonu
dourur. Frekans deiiklii ve vibratonun hz enstrmanlar arasnda
deiiklik gsterebilir. Vibrato esnasnda alglanan ses tiz ve pest ular
deil, ortadaki gerek sestir (Aslan, 2011:42)
56
4 2
r ----------- r -----------
r -----------
ekil 3.92: Vibrato almas. Altrmas 56.
renilen vibrato tekniini bundan sonra allacak olan altrma ve eserlerin

zellikle byk deerli (Birlik, kilik, Drtlk nota gibi) notalarnda uygulayarak
pekimesini salamalyz.
Legato:Bal almak anlamna gelir. kc ve inici olmak zere iki ekilde legato
yapmak mmkndr. rnein 1. parmamz ile 1. tel mi notasn mzrap vurarak
alarz. Kendinden sonra gelecek olan daha tiz durumdaki fa perdesinde mzrap
vurmadan sadece parmamz ses karabilecek kuvvette basarz. Bylece kc
46
vibrato meydana gelir. Tam tersi olarak fa perdesine mzrap vurduktan sonra
parmamzn u ksm ile aa doru eker, mi notasn mzrap vurmadan
aldmzda inici legato elde etmi oluruz.
kc legato, bal alnacak sesin, ilk sese gre daha tiz bir blgede
bulunmasdr. lk sese mzrap vurulduktan sonra arkasndan gelecek sese,
sol elin parma ile rahat ve ses karabilecek kuvvette baslmasyla elde
edilmelidir. lk sesin titreiminin devamnda ikinci sesin mzrap vurmadan
elde edilmesidir(Aslan, 2011:44).
nici legato, legato yaplacak sesin, ilk sese gre daha pest bir blgede
bulunmasdr. lk sese mzrap vurulur, legato ile alnacak ses, basan
parman
teli
aa
doru
ekerek
titretirmesi
sonucunda
elde
edilir.(Aslan, 2011:46)
Legato almas srasnda legato yaplacak notalarn yanlarna
sembol
konulmutur. Bestecilere ait eserlerde legato yaplmas istenen yerlere bu ekilde

iaretler yerine ba iareti konulur. Aadaki altrmada kullanlan ekil legatoyu
belirtmek adna konulmutur.
kc Legato
u *
^___#
1 /" '
^---- - #
s-----
------- ^ M
nici Lsgato
.___ ifc
1 T f
S
,---- J *
----- f
'----- T -----
.
2 - ---- v%
-___V*
*---- j p----- *----- F-----
ekil 3.93: Legato almas. Altrma 57
47
^*
Son
Kaynak: http://notaarsivleri.com/Saz_Eserleri/2444.png
48
RAST SRTO
59
Santri Ethem Bey
i &-- -
c,
wa
l J %!
|7
Hj

'ti f- * r
rt mJ"1y m 0~~-- -------i--*7J I*
44J
4-HT r 1r rttf
fft U-F-=Fi=f
' i r -f* -tU f
7
LJ f -t---== ig.- ----? 7- f P
---- 1
*
-t-- r p
~~z
|f
u-T ft "
=p ir r r r ' 1
T
f f -- *--i
* ,Tms n
ys- C jlJ t ;llM J g 1
1 =
Kaynak: http ://notaarsMeri.com/Saz_Eserleri/2602.png
3.7.I.4. U ak M akam Dizisi
Durak perdesi: Dgh perdesi.

Yeden perdesi: Rast perdesi.
Gl perdesi: Nev perdesi.
Seyri:
: kc.
Donanm
: Si koma bemol (Segh perdesi).
Dizisi
: Yerinde Uak drtlsne, N evada Buselik belisinin
eklenmesinden meydana gelir.

Uak makam icra edilirken karara gidite, Segh perdesindeki parmak Dgh
perdesine doru kaydrlarak (glissando) daha pest bir ses duyulmas salanr. Bu
durum Uak makamnn karara gidite Segh perdesinin pestlemesi zelliinden
kaynaklanr. Kulamzn bu duyuma en iyi ekilde almas iin, iyi mzisyenlerden
Uak Taksim ve eserler dinlemek gerekir.
49
TZ DURAK
ekil 3.96: Uak makam dizisi.
ekil 3.97: Uak makam perdeleri.
A r Glissando:
Pest tarfataki komu sese giderken, dar bir alanda, daha uzun zamanda
yaplr. Kaydrma genellikle sesle beraber balar, sekizlik veya drtlk zaman
sresince, basan parmak kuvvetini azaltmadan 1 -1,5 koma kadar pestteki sese
doru kayar. Kayma sonunda vard noktada bekleme olmadan, sonraki sese
mzrap vurulur. Deer uzunsa, kayma, notann bandan deil, daha sonra
balar. Bitii gene ayndr. Ar glisando ad verebileceimiz bu ilemin
yapld ses, vurgu alm, zerine dikkat ekmi olur. (Torun, 1993: 302).
Aadaki altrmada nota deerlerine sadk kalnarak, si notas la notasna

doru kaydrlr, sol ak tel ve la notas tekrar alarak bitirilir.
ekil 3.98: Uak makam altrma 60.
50
Uak dizisinde kullanlabilecek yeni perdeler
ekil 3.101: Uak makam yeni perdeler.
51
Yeni
rendiimiz
perdeleri,
altrma
54 de yazld
gibi
parmak
numaralarna zen gstererek alnz. nceleri yava balamal sonralar ise gittike
hzmz artrmalyz.
leme:Bir zamann iki yerine eit paraya blnmesine leme (triole) denir.
4
la
la
la
la
la la la
ekil 3.103: leme (triole).
O naltlk Nota K m eleri: Birim iinde bulunan onaltlk notalarla trl kme
oluturulur. Kme iindeki sekizlik notalarn kuyruklar bir izgi ile, onaltlk notalarn
kuyruklar iki izgi ile birletirilir (Sun, 2006: 46).
ekil 3.105: Onaltlk nota kmeleri.
52
Kaynak: Gzel sanatlar ve spor liseleri Trk Mzii alg topluluklar 11, s.64.
53
-31
131
131
13-
Kaynak: TRT Trk Sanat Mzii Saz Eserleri 1, S.352.
54
Kaynak: http://sarkilarnotalar.blogspot.com.tr/2011/05/gamzedeyim-deva-bulmam.html
3.7.I.5. H seyn M akam Dizisi

Gl perdesi: Hseyn perdesi.
Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si koma bemol ve Fa bakiye diyezi.
Dizisi
: Yerinde Hseyn belisine, Hseynde Uak drtlsnn
55
Hseyn makam dizisi inici ezgilerde Evi (Fa bakiye diyezi) atarak, Acem(Fa
bekar) perdesini alr. Bylelikle Hseyn perdesi zerindekiUak enisi Krd
enisine dnerek Acemli Hseyn dizisi meydana gelir.
Donanmnda Rast ve Neva makamlar ile ayn deitirici iaretleri (Si koma,
Fa diyez) bulundurur.
ekil 3.110: Hseyn makam dizisi.
Tm tellerde Hseyn hz almas.
ekil 3.111: Hseyni hz almas.
56
HSEYN ARKTDAN
Senden Bilirim Yok Bana Bir Fade gl
70
Tanbur Ali Efendi
-1--P -U * * r 0 m ---- 0a 0
T~0-0-lB
E---------Tu t
r *u
II2.
0 31 1 , .
_
m
m--- s-r r r r r r rr
---,H1r y u r * 1
ri
n$
mmmP--
T_
*1'
__
1 4
n r =3
31-----f41 f20l
10
+ O
m-?-?
--- H
-------\
l
T
I
S 4 2i 24 2 4
,
1 r rrr r - ^ r r r r
------
r f p ffi"- ,---------p
w m * * * mm
-------L f r * p r Tr r ut
>'-ff 0 mmmJ nr jr ;r fr~r f r r -------r PC. _j
- n r
H. i 0 f - M f |

4
l3 1
f ---- CdH 1
II2.
u*
lt
& I Karar
rJ
r
= 1
d d i
ekil 3.112: Hseyn makam altrma 70.
Kaynak: (Somakc Trk Mzii Nazariyat ve Solfeji 3 s.27).
D inam ikler (N anslar): Mzik eserlerinin duyguyu kuvvetlendirecek biimde hafif,

orta ve kuvvetli seslendirilmesine Nans (grlk) denir. Nans iaretleri bir takm
harfler, ksaltmalar ve ekiller ile dizein altna veya nansn yaplaca yere
koyularak gsterilir. Arenas klasik gitar metodunda nanslardan dinamikler olarak u
ekilde bahsedilmitir;
Dinamikler sesin veya mzikal pasajn hangi ses yksekliinde

alnmas gerektii hakknda bilgi verir. Portenin altna kk harflerle
yazlr. Ayrca yazld notadan itibaren yeni bir dinamik seviyesi
belirtilene kadar uygulanr.
57
Dinamik iaretleri:
Bu iaret ses yksekliinin kademe kademe artrlmas
gerektiini belirtir.
Bu iaret ses yksekliinin kademe kademe azaltlmas

gerektiini belirtir.
Bu iaret ses yksekliinin nce artrlmas sonra da
azaltlmas gerektiini belirtir.
Dinamik seviyeleri:
Terim
Ksaltma
Anlam
Pianossimo
Piano
Mezzo piano
Un poco piano
Sotto voce
Mezza voce
Mezzo forte
Forte
Fortissimo
pp.
p.
mp
poco p.
Sot. v.
mez. v.
mf.
f.
ff.
ok yumuak
Yumuak
Orta yumuak
Biraz yumuak
Yarm sesle
Yarm sesle
Orta kuvvetli
Kuvvetli
ok kuvvetli
Bir veya daha fazla ses yksekliinin kademe kademe arttrlmas veya
azaltmas iin aada belirtilen terimler kullanlr.
Terim
Ksaltma
Anlam
Crescendo
Descresendo
Diminuendo
Calando
Morendo
Pedendosi
Smorzando
Cresc.
Descresc.
Dim.
Cal.
Mor.
Perd.
Smorz.
Ykseklii giderek arttrmak

Ykseklii giderek azaltmak
Azaltarak
Azaltarak
Ykseklii ve vuruu azaltarak
Sesi kaybederek
Sesi giderek azaltarak
(Arenas, 2010, s.22,23).
58
Kaynak: Trt, Tsm Saz Eserleri 1,s. 318.
59
72
-i
J
J:88
Nim Sofyan
HSEYN OYUN HAVASI

een Kjzi
-I*pPp-
J 2--- - . <p ;s
i ;=^
L
-m-
r r r r
-4-------- k-----------^
rf-
r~ 1 T
~hh
T^
T
f r1
^r r
-r
m * * p -
J ' J
Z-0- T
*-
- m f-fm V V
lU J
P~
a
~h=*=*.m P-P
^M=
1 r
m f F-F~ r r r
J J t-T ^ --------
r* u**
- hT^ *21
1 * ~ Laf1' f^---H
-|
f f r
** * w
9-
J=J J ur1
* - '"
lt
^=
^ |g-- P
1m-m
V
3
r
m P 0 P mm* *
r|r
Tanburi Cemil Bey
|P
'f r
m t1
= H
ir Tr
=. -
60
C\
= ' "------- ^
3.7.I.6. Neva Makam Dizisi

Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si koma bemol (Segh perdesi), Fa bakiye diyezi (Evi
perdesi).
Dizisi
: Yerinde Uak drtlsne, N evada Rast belisinin

Donanmnda Rast makam ile ayn deitirici iaretleri (si koma, fa diyez)
bulundurur. Rasttan farkl olarak Dh perdesinde biter.
Neva makam dizisinin inici kc yerine inici ekilde icra edilmesiyle Tahir
makam meydana gelir.
ekil 3.115: Neva makam dizisi.
NEVA O Y U N HAVASIN D A N
Z eynebin Dn
73
Raks Aksa
g r
*
^
II-
*
fj
Gldeniz Ekmen
J--------J ~ J
J
J
m
f -------- r r
r
p r-------- f
> ----------H
r = F r? = ----------------/-------------------------
r
11.
L _
^ ' H - L L r c j c j ir
112.
ekil 3.116: Neva makam altrma 73.
Kaynak: http ://notaarsivleri.com/Saz_Eserleri/1927.png
61
il
Senkop:
Mzikte gl zamann zayf zamana kaydrlmasna senkop denir. lk
notaya st mzrab vurulduktan sonraki gelen kuvvetli zamandaki notaya da stten

vurulur.
Genel olarak, kuvvetli zamanda balayan sesler, zayf zaman zerine
uzar. Aksine zayf zamanda balayan ses, kuvvetli zamana uzarsa senkop
meydana gelir. Bu zayf zaman da kuvvetli olur.
Mzrab kuvvetli zamanda stten vurduumuza gre, senkoplu notaya
stten vuracaktr. Senkobu oluturan birlemi notadan sonra gelen ksa
notaya mzrap alttan vurup, sonraki kuvvetli zamanda stten vurmak iin
yukar kacaktr(Torun, 1993: 160).
n t
^
n
4
u t
Senkop
ekil 3.117: Senkop.
ekil 3.118: Senkop Altma 74.
62
NEVA ARKI
Yine Baland Dil Bir Nev Nihale
75
Yrk Sema
< -*
JM
-f p
i= = "
-t
p-
r r r
* r
t-1
r 9 f
i ,
'f'f'i* 'f
r f M
r r
u r
II
11
p7
_
7
= =j
1
r
*
i - j
I*
r
*
r
rg "L U * ^Krrrf
J t$
f r r j* p |>=# =#
7^^ p f*
^_ * | 2f.? ^ - 1
l.
=
f^ f
# ^
- r
ir
-r r r
jK
^ #
jjM r F
|i ' *--------------------- ?
-l
Zeka Dede
r p
I1
*v
r r ^ r r r
f
= = _
W---- , ----
r - L
p
0
^= {= 4
---------- m
m * r
Kaynak: http://sarkilarnotalar.blogspot.com.tr/2011/04/yine-baglandi-dil-bir-nev-
63
I2.
1
- - -- -- - --*iur \' -
ekil 3.119: Neva makam altrma 75.
nihale.html
3.7.I.7. Karcar Makam Dizisi

Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si koma bemol (Segh perdesi), Mi bakiye bemol (Hisar
perdesi) ve Fa bakiye diyezi(Evi).

Dizisi
: Yerinde Uak drtlsne, N evada Hicaz belisinin

Karciar makamnda mi bemol perdesi (Hisar perdesi) dinlediimiz
eserlerden yola karak yazlandan daha dik baslmaktadr. Usta mzisyenlerin
Karciar makam taksim ve eser icralarn dinlemek makamn seslerinin daha
iyi anlalmasn salayacaktr.
GULU
TZ DURAK
ekil 3.120: Karcar makam dizisi.
ekil 3.121: Karcar makam perdeler.
64
ekil 3.122: Karcar makam altrma 76.
Kaynak: http://sarkilarnotalar.blogspot.com.tr/2011/05/benliyi-aldim-kacaktan.html
65
ekil 3.123: Karcar makam altrma 77.
Kaynak: http://sarkilarnotalar.blogspot.com.tr/2011/01/kara-bulutlari-kaldir-aradan.html
66
3.7.I.8. Basit Szinak Makam Dizisi
Durak perdesi: Rast perdesi.

Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si koma bemol (Segh perdesi), Mi bakiye bemol (Hisar
perdesi) ve Fa bakiye diyezi(Ev).

Dizisi
: Yerinde Uak drtlsne, N evada Hicaz belisinin
Rast 5' lisi
DURAK
Hicaz 4' lsii
GL
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.124: Basit Szinak dizisi.
Donanmnda Karcar makam ile ayn deitirici iaretleri (si koma, fa diyez,
mi bemol) bulundurur.
Basit Szinak Hz almas
ekil 3.125: Basit Szinak altrma 78.
67
ekil 3.126: Basit Szinak makam altrma 79.

K a y n a k :http://www.trtnotaarsivi.com/tsm_detay.php?repno=838&ad=Atfetme%20sak%FDn%20han
%E7er-i%20m%FCjg%E2n%FDn%FD%20n%E2g%E2h
3.7.I.9. Hicaz Ailesi

H ic a z h e m b ir m a k a m ad, h e m d e b irb irin e y a k n drt m a k a m n g e n e l addr.
M a k a m la r arasnd a o k b y k farklar yoktur. H m y u n v e H ic a z d iziler in in
p e s t taraflar H ic a z 4 l s n d e n U z z a l v e Z ir g le d iz ile r in in p e st taraflar is e H ic a z 5
lis in d e n
m eydana
g elir.
S adece
d iz ilerd ek i
g l
ve
g l
st n d ek i
e n ile r
d e im e k te d ir .
D u ra D h o la n , p e st tarafn d a H ic a z d rtl s v e y a H ic a z b e lis i ta y a n
drt m a k a m d r (T orun , 1993: 1 77).
H m yun Dizisi
Durak perdesi : Dgh perdesi.

Yeden perdesi : Rast perdesidir. Bazen nim zirgle (sol bakiye diyezi) perdesi
de kullanlabilir.
Gl perdesi : Nev perdesi.
Seyri:
: nici kcdr. Bazen kc da olabilir.
Donanm
: Si bakiye bemol (Dik Krd perdesi), Do bakiye diyezi (Nim
Hicaz).
Dizisi
: Yerinde Hicaz drtlsne, N evada Bselik belisinin
68
Hmyun Dizisi
A
1----^---- m---- m----1

Hicaz 4'ls
m----1
m----
P ---- w---- =----- 1-----
4 - t
Bselik 5'lisi
v
DURAK
GL
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.127: Hmyun dizisi.
Hicaz M akam Dizisi

Yeden perdesi : Rast perdesi. Nadiren nim zirgle (sol bakiyye diyezi) perdesi
de kullanlr.
Gl perdesi : Nev perdesi.
Seyri:
: nici kc. Bazen kc da olabilir.
Donanm
: Si bakiye bemol (Dik Krd perdesi), Fa bakiye diyezi (Ev)
ve Do bakiye diyezi (Nim Hicaz).

Dizisi
: Yerinde Hicaz drtlsne, N evada Rast belisinin
Hicaz Dizisi
m
X
Hicaz 4' ls
DURAK
GL
Rast 5' lisi
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.128: Hicaz dizisi.
69
Uzzal Makam Dizisi

Yeden perdesi : Rast perdesi. Nadiren nim zirgle (sol bakiyye diyezi) perdesi
de kullanlr.
Gl perdesi : Hseyn perdesi.
Seyri:
: nici kc. Bazen kc da olabilir.
Donanm
: Si bakiye bemol (Dik Krd perdesi), Fa bakiye diyezi
(Evi) ve Do bakiye diyezi (Nim Hicaz).

Dizisi
: Yerinde Hicaz belisine, Hseynde Uak drtlsnn
Uzzal Dizisi
kA
Hicaz 5'lisi
DURAK
m-----1
M==\
m-----1
m-----
Uak 4'ls
GULU
YEDEN
TZ DURAK
ekil 3.129: Uzzal dizisi.
Zirgleli Hicaz M akam Dizisi

Yeden perdesi : Nim Zirgle (Sol bakiyye diyezi).
Gl perdesi : Hseyn perdesi.
Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si bakiye bemol (Dik Krd perdesi), Fa koma diyezi (Dik
Acem), Sol (Nim ehnaz) ve Do bakiye diyezi (Nim Hicaz).

Dizisi
: Yerinde Hicaz belisine, Hseynde Hicaz drtlsnn
70
Zirgleli Hicaz Dizisi

1
DURAK
11
Hicaz 5' lisi
m m---
0---
--------- - m---
* (fl*4 -
Hicaz 4'ls
GL
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.130: Zirgleli Hicaz dizisi.
ekil 3.131 : Dik Krd ve Nim Hicaz perdeleri.
Dh ve Nim Hicaz perdelerinin arasndaki mesafenin geniliinden dolay,

sol el 1. parmamz Dgh ve Dik Krd arasnda kaydrarak kullanmak, daha rahat
bir icraya olanak salamaktadr. Fiziksel yeterlilik halinde Dgh 1. Dik Krd 2. ve
Nim Hicaz perdelerine 4. parmaklarmzla basabiliriz.
ekil 3.132: Hicaz altrma 80.
71
HCAZ ARANAGME
81
Sadun Akst
4
W * " 4
0 A 0
* p
*
1 n
p
n 1
P I
b M
t f ' r h ' in
1 3
p
4 0
*
I p Ip
"n
e r g i r i zJis
Kaynak: Akst, 1994: 44.
72
1 n
p I*
- p Ip
HCAZ MANDIRA
I 1t I
82
Lavtac Andon Efendi
n4---T--N ==
'
'
V j f 4 m a
' 1 ' LT * J *
>* J
m m -------a
m ~
tmf f) -----
(<$ ? ^
--1 *
J
-------g_
*w -m- fp
7>
- 1 **
i: r C r r p
- f f f *p r f r Tr e .* r
r u r
3
m- -m- -*
r -1 r1 ,1^1
| f f r-------M r ^
-------
* r i
Tr f r
H N
'1
L
f
LLJ
1 ? *
=t=t=
H _ *
------ Li | *----*
C-
/ r
J-----r r r-- ff \ -- m m-- m-\

P |T L f r p 1
r ^ 11 u
u
II2.
l.
3
0 m m
jM
L -;^ 4 ^ X L
m F 'r
J Tm lm
r fr f f m
. ^
- T
--- m
> * J~ -T
bL.
r
* p ^ *
J ---
*p- - *
J J --------- =
I2.
/I
Kaynak: http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/hicaz_mandira_andon_8.pdf
73
3.8. ok Kullanlan Baz Makamlar

Trk M ziinde ok kullanlan bu yedi makam, basit makamlar dndaki ed
ve mrekkeb olarak tabir edilen makamlardan seilmitir. Bu makamlarn seilmesinin
nedeni, ok kullanlmalar ve lavta algs renimi iin uygun eserler bestelenmi
olmasndandr.
3.8.1. M h r M akam Dizisi

Yeden perdesi: Gevet perdesi (Fa kk mcenneb diyezi).
Gl perdesi: nici bir makam olduu iin birinci derece gls tiz durak
Gerdniye perdesidir. kinci mertebe gls Nev perdesidir.
Seyri:
: nici.
Donanm
: Fa kk mcenneb diyezi.
Dizisi
: Rast perdesindeki rgh belisine, N evada rgh
drtlsnn eklenmesinden meydana gelir.
V *
*---------- *
---------- =
(* ' >
_______________ __________________
rgh 41ls
TZ DURAK
rgh 5' lisi
GL
DURAK YEDEN
ekil 3.135: Mhur makam dizisi.
74
1
|
ekil 3.136: Mhur perdesi.
ekil 3.137: Mhur makam altrma 83.
Kaynak: http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/053_mahur/mahur_oh_ismail_hakki_be
y_laz_havasi.pdf
75
3.8.2. Segh Makam Dizisi
Durak perdesi: Segh perdesi.

Yeden perdesi: Krd perdesi (La bakiye diyezi).
Seyri:
: kc.
Donanm
: Segh perdesi (Si koma bemol), Dik Hisar perdesi (Mi koma
bemol) ve Evi perdesi(Fa bakiye diyezi).

Dizisi
: Yerinde Segh belisine, Evi perdesinde Hicaz drtlsnn
Segh makamnda, gls olan nc derecesizerinde gelien

Uak ve Bselik dizisi ile, Segh perdesinde Ferahnak belisi de ok
kullanlmtr. Bu sebeple Mi sesi Hseyn, Fa sesi de Acem perdelerine
dnebilir. Tizdeki genileme, yukardaki enilerin devam eklinde, pestte
ise, Irak perdesindeki Hicaz drtlsnn Segh perdesine doru gelimesi
eklinde olur. Uak ve Segh makamlarnn kark seyri, Mye makamn
meydana getirir. (Torun, 1993, 216).
r------r1
r-------1
r------------1
r
Segh 5' lisi
DURAK
r (ff*)
Hicaz 4' ls
GL
TZ DURAK
ekil 3.138: Segh makam dizisi
76
YEDEN
- o ----------------
ekil 3.139: Dik Hisar ve Smble perdeleri.
ekil 3.140: Segh hz almas altrma 84.
ekil 3.141: Segh makam altrma 85.
Kaynak: http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/082_segah/segah_ss_neyzen_yusuf_pas
a.pdf
77
ekil 3.142: Segh makam altrma 86.
3.8.3. H zzam M akam Dizisi
Durak perdesi: Segh perdesi.

Yeden perdesi: Krd perdesi (La bakiye diyezi).
Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Segh perdesi (Si koma bemol), Hisar perdesi (Mi Bakiye
bemol) ve Evi perdesi (Fa bakiye diyezi).

Dizisi
: Yerinde Hzzam belisine, Evi perdesinde Hicaz drtlsnn

Donanmnda Karcar ve Basit Szinak makamlar ile ayn deitirici
iaretleri (si koma, fa diyez, mi bemol) bulundurur.
Segh ve Mstear makamndaki gibi, Hzzam makamnda da gls

olan (nc dercesi) Neva zerinde bir Hmyun dizisinin gelmesi, bu
sebeple tizdeki Lann Muhayyer, Sinin de Snbleye dnmesi daha ok
kullanlmtr (Torun, 1993, 216).
r r f r
JL
Hzzam 5' lisi
Hicaz 4' ls
TZ DURAK
DURAK
GULU
ekil 3.143: Hzzam makam dizisi.
78
YEDEN
ekil 3.144: Hzzam makam altrma 87.

Kaynak: http ://notaarsivleri.com/Saz_Eserleri/1356_1 .png
ekil 3.145: Hzzam makam altrma 88
79
3.8.4. Hicazkr Makam Dizisi

Gl perdesi: Birinci mertebe gls Gerdaniye, ikinci mertebe gls
Nev perdesi.
Donanm
Seyri:
: nici.
: Si koma bemol, Mi ve La iin bakiye bemol, Fa iin bakiye
diyezi.
Dizisi
: Rast perdesi zerinde Hicaz belisine Nev zerinde Hicaz
drtlsnden meydana gelir.
#r ^
(9---------- m ---- ;h=---- r - \ ----------------------T
Hicaz 4' ls
TZ DURAK
Hicaz 5' lisi
GL
DURAK
YEDEN
ekil 3.146: Hicazkr Makam Dizisi.
ekil 3.147: Hisar ve Zirgle perdeleri
L avta M zrab:Lavta algs icra srasnda, icrac tarafndan kullanlan ve nota

zerinde bulunmayan ritmik yaplar bulunmaktadr. Tam olarak akor olarak tabir
80
edemeyeceimiz bu ok seslilik, lavta icrasnda ortaya kan ahenk bakmndan

nemlidir.
Genellikle Rast (sol) kararl makamlarda bo teller kullanlarak lavtaya has bir
tn elde edilir.
cra srasnda mzrap stten veya alttan nota deerine gre hareket eder.
Mzrap, ok iaretleri ile gsterildii gibi alnr.
89
ekil 3.148: Lavta mzrab altrma.
Aadaki Hicazkr Sirto adl eserin ezberlenmesi, bir sonraki aamada ayn
eserin lavta icras iin yazlm eklini icra ederken bize kolaylk salayacaktr.
81
Hicazkr Sirto
90
Kemani Sebul
( 7 - 1890)
I Hne
im
m
&
If "T"
^ # 1
j#
m\
r-~ mm9
m --
13
17 Teslim
t l
u T~ f
m +
m -p
rT
w >
-p m------------- p-
---------------------------b
M.*rrrrrrrrg
25
a #
29
ftj
33
r r f f %f r~
21
r p
2. Hne
M = S
45
ekil 3.149: Hicazkr Sirto altrma 90.
82
i*
ekil 3.150 (devam): Hicazkr Sirto.

Kemni Sebuh a ait olan Hicazkr Sirto, slbu ifade eden tm sslemeleri ile sadece 1 hne
olarak Enver Mete Aslan n icras ile yazlmtr.
83
Hicazkr Sirto
1. H n e
Keman Seb
( 7 - 1890)
1. He
91
N o ta
1 1 1 1 1
- _/ /
cr
-fl|U r
r f
f
- ^ ^ = = = =
-----------------------
F*
i?
-----t
'P-
e----------- ---------- p
0-
Js
A
#' p
r r r
ekil 3.151: Hicazkr Sirto Icr , nota farkll, Enver Mete Aslann icrs ile.
Kaynak: Enver Mete Aslan, Sanatta yeterlilik tezi, Lavta slbu zerine aratrma, 2015, S. 79,80.
84
ekil 3.152 (devam) : Hicazkr Sirto cr , nota farkll, Enver Mete Aslann icrs ile.
85
3.8.5. Krdli Hicazkr Makam Dizisi
Krd makam dizisinin Rast perdesi zerindeki inici eddidir.

Yeden perdesi: Acem Arn perdesi (Fa).
Gl perdesi: 1. mertebe gls Gerdniye perdesi, 2. mertebe gls
rgh perdesi.
Seyri:
: nici.
Donanm
: Krd (Si kk mcenneb bemol), Nim Hisar perdesi (Mi
kk mcenneb bemol) ve ehnaz perdesi (La bakiye diyezi).

Dizisi
: Rast perdesi zerinde Krd drtlsne, rgh perdesi
zerinde Buselik belisinin eklenmesinden meydana gelir.
Krdli Hicazkr Dizisi
*------ V m
m -----
a----------------------------^ ------ u*' -------e

krd 4' ls
Bselik 5' lisi
f2---------------
Vm
---L=fcm-------1 ----<5
0----o
krd 4'ls
Bselik 5'lisi
f t Y
f2
krd 4'ls
73---------- -------- 1
11
Nikriz 5'lisi
Hicaz 5'lisi
4 9
Bselik 5'lisi
1
krd 4'ls
s -------------- ------k i ------ \rV* -------

11
Uak 4'ls
krd 5'lisi
ekil 3.153: Krdli Hicazkr Makam Dizisi.
86
ekil 3.154: Nim ehnaz, Krd ve Nim Hisar perdeleri.
87
ekil 3.155: Krdli Hicazkr altrma 92.
88
3.8.6. Nihvend Makam Dizisi
Buselik makam dizisinin Rast perdesindeki eddidir.

Yeden perdesi: Irak perdesi
Gl perdesi: Neva perdesi.
Seyri:
: nici kc.
Donanm
: Si ve Mi kk mcenneb bemol.
Dizisi
: Rast perdesi zerinde Buselik belisine, Neva zerinde Krd
veya Hicaz drtlsnden meydana gelir.
Bselik makam dizisinin Rast perdesi zerindeki eddidir. ki farkl dizisi

vardr.
--
* T
'
JL
Bselik 5' lisi
DURAK
--
*- -
--
* * U t
-e
--------
Krd 4' ls
GL
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.156: Nihvend makam 1. dizisi.
m
-k m *- rr 0d u -
- 1\
~
b
m
Ft r
r r r J -W
-----
JL
Bselik 5' lisi
DURAK
-----
---------------
Hicaz 4' ls
GL
TZ DURAK
YEDEN
ekil 3.157: Nihvend makam 2. dizisi.
89
ekil 3.158: Nim Hisar ve Krd perdeleri.
ekil 3.159: Nihvend altrma 93.
90
ekil 3.160: Nihvend makam altrma 94.
Kaynak: http://sarkilarnotalar.blogspot.com.tr/2011/10/nihavend-longa.html
Transpozisyon: Bir mzik ezgisinin yazld tondan baka bir tona tanmasna
transpoze denir.
Bir Muski parasn veya
fkrasn yazl bulunduu dizinin
derecelerini indirerek veya ykselterek aktar. Bir sesin veya bir sazn
genilii baz perdeleri karmaya yetmedii taktirde aktarm yaplmas zaruri
olur. Parann modu majr veya minr muhafaza edilmekle beraber, tonalite
deiimi yine de karakteri tahavvle uratr. Aktarm iki trl yaplabilir. 1)
Gzle okunarak: Bu taktirde balk (donanm) zihnen deitirilmek suretiyle
baka bir anahtarda okunur. 2) yazl olarak: Bu taktirde anahtar bal
deitirmekle ie balanr.; sonra, notalar, istenilen arala alnm olmak
91
zere ykseltilir veya indirilirler.

Bat mziinin yukarda anlatlan aktarm sisteminde, aletin perde isimleri
aynen kalr, ,crac, notay cihninde veya kat zerinde deitirir.
Mziimizde notay deitirmek dnlmemitir. Zaten (Bat notas
kullanlrken de) sol anahtarndan bakas aranmamtr. Hatta violonsel bile
sol anahtarndan okuyup oktav fark il ealar.
Bizdeki
transpoze
icrada,
enstrmann
perde
isimlerinin
zihnen
deitirilmesi yoluna gidilmitir. Yalnzca ney ailesi, istenilen aktarm

yapacak byklkte (mansur ney, bolhenk ney vb.) elemanlara sahiptir
(Torun, 1993, 308).
rnek: Asl karar rast olan Yldzlarn altnda isimli eser dgh kararl olarak
da yazlmtr.
92
3.8.7. Sab Makam Dizisi
Durak perdesi: Dh perdesi.

Yeden perdesi: Rast perdesi
Gls
: argh perdesi.
Seyri:
: kc veya kc inici.
Donanm
: Si iin koma bemol, Re iin bakiye bemol.
Dizisi
: argh perdesindeki Zirgleli Hicaz dizisine yerinde Sab
drtlsnn eklenmesinden meydana gelmitir.
Sab makam dizisi icra edilirken Re bemol sesi 2,3 koma dik baslr. Karara
giderken Segh perdesi Uak kararnda olduu gibi pestleir.
m---
rY t f r r
JL
Hicaz 5' lisi
TZ DURAK
GL
= # =
Hicaz 4' ls
b-------*
---------------------------
m-------------------------------------------------------------------------
r *
Sab 4' ls
YEDEN
DURAK
ekil 3.163: Sab makam dizisi.
ekil 3.164: Hicaz ve ehnaz perdeleri.
93
SBA A LITIR M A
iti 4J r j -- 1t- --- % * 1 0 J r r --T r
i ^ J _n 4=
fff
4
LJ
- i
r* r* Mr r---------r----
-1
, . . .
r ^ r ^=N=
k ti . . . w . * r r
y LLXJ
^-s-------------- 1]
ekil 3.165: Sba makam altrma 97
SABA SAZ SEMAISINDEN

Neyzen Salih Dede
97
Aksak Sem
Teslim / r r ^ :
J % C J J- lJ
eetpj
pr
piJ p a t/
ekil 3.166: Sab makam altrma 98
Kaynak: http ://www. neyzen. com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/078_saba7saba_ss_salih_dede.pdf
94
4.
SONU
Bu almada, daha nce eitim amal hi bir kayna olmayan lavta algs
iin bir eitim modelinin oluturulmas amalanmtr. Metod hazrlanrken, lavta
sazna en yakn alg olan ud ve tanbur metodlar incelenmi, ulalan bilgiler
dorultusunda lavta metodu hazrl iin somut bilgilere ulalmaya allmtr.
zerinde en ok durulan konu perdelerin klavye zerinde nerede bulunduklar
olmutur. phesiz algy alabilmek iin perdelerin hangi seslere geldiinin
bilinmesi gerekmektedir. Lavtay yeni almaya balayacak kiinin Trk Mzii
perdeleri nedeniyle en ok zorlanaca konunun perde yerleri olaca dnlmtr.
Bu nedenle lavta klavyesi zerindeki perdeler grsel olarak hazrlanm ekiller ile
verilmi, bu sayede perde yerlerinin kolaylkla renilebilmesi amalanmtr.
renilen perdelere uygun pedagojik bir sralama eklinde verilen altrma ve
eserlerle, perdelerin tam anlamyla kavranmas salanmaya allmtr.
Basit makamlar ve ok kullanlan baz makamlarn sadece dizileri verilmi, her
makama ait sesler grsel olarak lavta klavyesinde gsterilmitir. Bu sayede lavta
algs iin repertuar asndan bir kaynak oluturulmaya allmtr. Makam
dizilerinin lavta zerinde allmas ve verilen altrma ve eserlerle makamn
donanmnda bulunan seslerin anlalabilmesi salanmaya allmtr.
Verilen altrma ve eserlerde, balarda sadece perde tantm iin uygulamalar
yaplm, makamlar blmnde daha ok lavta sazna uygun eserler seilmeye
allmtr.
Yaplan lavta metoduyla icraya yeni balayacak kiiye, yol gsterici bir kaynak
oluturulmaya allmtr.
neriler
Makamlarn daha iyi kavranmas ve lavtaya aktarlabilmesi asndan, bata

Tanbri Cemil Bey olmak zere, ustalarn icrlar oka dinlenmelidir.
Ustalarn makamlara ait taksimleri dinlenilerek icr, uslb ve perde sesleri

taklit yoluyla icr edilmeye allmaldr.
95
Lavta algsn ud ve tanbur alglarndan ayracak zelliklerde besteler

yaplmaldr.
Lavtann
tantlmas
adna
albm
projeleri
hazrlanmal,
konser
etkinliklerinin dzenlenmesi salanmaldr.
Akademik platformlarda bahsedilmeli, bilgi paylamnda bulunulmaldr.
Gelenein devam adna grntl ve grntsz kaytlar yaplmal, bu

kaytlar paylalmaldr.
Konservatuar ve zel mzik okullarnda algnn eitiminin verilmesine

olanak salanmaldr.
96
5.
KAYNAKA
Arenas, Mario Rodriguez (2010) Arenas 1. Blm, smet Arc ve vn Yaman

(ev). Ouzhan sever (Ed). stanbul: Porte Mzik.
Akst, Sadun (1994) Tanbur Metodu, stanbul: nkilp Kitabevi.
Aslan, Enver Mete (2011) Ud Altrmalar Teknik almalar, stanbul: Pan
Yaynclk.
Altnay, F. Yeim, Trk Mzii alglar, stanbul: stanbul 2010 Avrupa Kltr
Bakenti Ajans Projesi.
MEB, Mesleki Eitim ve retim Sisteminin Glendirilmesi Projesi, Mzik Aletleri
Yapm, Lavta Yapmna n Hazrlk, s.4-9, Ankara, 2009.
zkan, smail Hakk (2007). Trk Musikisi Nazariyat, stanbul: tken Neriyat.
ztuna, Ylmaz (2006). Ansiklopedik Szlk, Trk Musikisi Yaynlar, Mays, Cilt 1.
ztuna, Ylmaz (2000). Trk Msiksi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Atatrk
Kltr Merkezi Bakanl Yaynlar.
Sun, Muammer (2006). Solfej 1, Ankara: Sun Yaynevi.
Somakc, Pnar (2009). Trk Mzii Nazariyat ve Solfeji 2, stanbul: Bemol Mzik
Yaynlar.
Somakc, Pnar (2009). Trk Mzii Nazariyat ve Solfeji 3, stanbul: Bemol Mzik
Yaynlar.
Torun, Mutlu (1993). Ud Metodu, stanbul: alar Yaynlar.
Trt, (2006) Trk Sanat Mzii Saz Eserleri 1, Ankara: Mzik Daire Bakanl
yaynlar.
Trt, (2006) Trk Sanat Mzii Saz Eserleri 2, Ankara: Mzik Daire Bakanl
yaynlar.
97
6. ZGEM
1983 ylnda stanbulda dodu. lkokul, Ortaokul ve lise eitimini stanbulda

tamamlad. Ilgaz Benekaydan gitar dersleri ald. Ayn yllarda Londan College O f
Music tarafndan verilen Classical Guitar Grade 8 ve Theory of Music Grade 5
diplomalarn almaya hak kazand. 2008 ylnda Hali niversitesi Trk Musikisi
Konservatuar n kazand. Prof. Mutlu Torun le ud, r. Gv. Enver Mete Aslan le
lavta, Yrd. Do. Naci Madanolu ile armoni, Prof. Madlen Saydam ve Yrd. Do.
Nurtap Smer ile piyano, Prof. Blent zsz gibi deerli hocalarla alma imkan
buldu. Ayrca Prof. Dr. Aleaddin Yavaa, r. Gv. ehnaz Rizeli,Yrd. Do. etin
Krk ve gr. Gv. Harun Grbz ile Trk Musikisi nazariyat ve repartuvar
almalar yapt. 2012 ylnda ikincilik ile mezun olduu Hali niversitesinin
Yksek Lisans blmn kazand.
eitli konser ve festivallere katld. Uzun
sre mzik stdyolarnda
prodksiyon anlamnda yer ald.

Lavta albm iin stdyo almalarna devam etmektedir.
98

Lavta Metodu "Türk Lavtasi İçin Bir Eğitim Modeli"

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lavta Metodu "Türk Lavtasi İçin Bir Eğitim Modeli"

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C .

trl) Hm/A n a san a t

................................................. Q ) k ) x . ' ............................... ....

( Jri yesinin nvan. Ad. Soyad ve Kurumu ) :

Jri yesi: . .T?rOC.>...

Jri yesi: .. k j d rDce^.-. h l c i c \ .......f Y \ A O A * J O b<- ^

........... niv./K\v>DtVLV\ASD/ ABp~r. yesi

: t x . & v i r y . .fe A .a a > c .U ii_

........... niv. .(Voo.i.)ASD/' 7M3-O gi'. yesi

Sol El Parm ak B a s k s .................................................................................27

3.6.6. (3). Teldeki lk D rt A na Perde (Re, Mi, Fa, S ol)................................ 33

Tm ak tellerde altrm alar 1 4 ..................................................................... 26

3.84: K rd makam altrm a 5 0 ................................................................................43

3.134: Hicaz altrm a 8 2 ......................................................................................

Bu alm ada Trk lavtas icrasnn renilebilmesi iin bir yntem

Lavta, Trk m ziinde kullanlan telli alglardandr. Yap olarak uda

renilebilm esinde bir yol gsterici olmas amalanmtr.

algnn klavyesi zerindeki seslerin gsterilmesi

algnn icrasnda izlenecek yolun gsterilmesi

algnn ses rengini ortaya karacak uygun altrm a ve eserler

gibi bir ok durum bir araya toplanm olacaktr.

Grsel ablonlar ile perde yerleri gsterilm iuygun altrm a ve eserler

rencinin sklabilecei kark ve uzun anlatm lardan m m kn olduunca

Sekizlik nota .................................................................................................... 22

Onaltlk nota .................................................................................................... 25

Staccato (ksaltma noktas)

Uzatm a (ekleme ba)

Sslemeler (arpma) ...................................................................................... 43

Onaltlk nota kmeleri

Dinam ikler (Nanslar)

Lavta, hakknda ok kstl bilgilere sahip olduum uz bir enstrmandr.

gvdesinin grn itibari ile uda ok benzer. Ancak udun

ekil 2.1: Lavta.

2.2. L a v ta n n T arih esi

kullanlmtr. Antik ada Yunan ve Roma uygarlnda kullanlan iyra ve

Kaynak: 1793-94. Hubannme-Zenannme, Kt. 5502, y. 41a.

sylenilmektedir. Lavta 17. Asra kadar batnn en nemli sazlarndand. Bunu,

tempolarla icraya renk ve canllk veren refakat saz zelliinde kalmtr. Bu

kahvehanelerde icra edilen eserlere refakat etmitir. Ancak bu durum Tanburi

ekil 2.3: Lavta alan hanm.

Kaynak: Lavta alan Hanm Thomas Allom Gravr XIX. Yzyl

2.3. A k o rt H a k k n d a G enel B ilgiler

B ir algnn icras srasnda phesizki en nemli unsur, dzgn bir akorda

2.3.1. L a v ta n n A k o rt E dilm esi

L avtann Bat M ziine gre tel isimleri alttan yukarya doru;

2. Tel;Trk M ziinde SO L Bat M ziiR E

4. Tel; Trk M ziinde SO L Bat M ziiR E

ekil 2.4: Tel isimleri.

2.4.1. M elodi alm a

2.4.2. E lik -R itim T u tm a

Tanbri Cemil B eyden sonra lavtann solo bir enstrm an olarak

kullanldn bilmekteyiz. Ancak Trk mziinde solo olarak bir enstrman

3. ALMAYA BALAMA (METOD)

Herhangi bir enstrm an zerinde ustalam ak iin geirilen sre ok nemlidir.

ekil 3.1: Lavta tutu nden grn

ekil 3.2: Lavta tutu sadan grn

ekil 3.3: Lavta tutu soldan grn

ekil 3.4: (Sa el mzrap)

ekil 3.6: Baa Mzrap

3.3. G enel N o ta Bilgisi

Duygu ve dncelerimizi bir alg vastasyla veya sesimizi kullanarak icra

3.2.1. Seslerin n ce kalnl

Kaynak: Kerem Gney