Ney Açkisinin Tarihi Ve Teknik Gelişimi

T.C.
MARMARA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
SLAM TARH VE SANATLARI ANABLM DALI
SLAM TARH VE SANATLARI BLM DALI
NEY AKISININ
TARH VE TEKNK GELM
Doktora Tezi
AL TAN
STANBUL, 2011
T.C.
MARMARA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
SLAM TARH VE SANATLARI ANABLM DALI
SLAM TARH VE SANATLARI BLM DALI
NEY AKISININ
TARH VE TEKNK GELM
Doktora Tezi
AL TAN
Danman
YRD. DO.DR. M. NUR UYGUN
STANBUL, 2011
GENEL BLGLER
sim ve Soyad
Anabilim Dal
Program
Tez Danman
Tez Tr ve Tarihi
Anahtar Kelimeler
: Ali TAN
: slam Tarihi ve Sanatlar
: slam Tarihi ve Sanatlar
: Yrd. Do. Dr. Nuri UYGUN
: Doktora, 2012
: Ney, Ak, Ney Aks, Perde Analiz
ZET
NEY AKISININ TARH VE TEKNK GELM
Gelenein icra yaps hakknda gnmze, szl kltrn ve yakn dnem ses kaytlarnn
aktardklarndan baka bir bilgi ulaamamtr. Fakat tarihi neyler bu bilgileri gelenekten gnmze
korumu, perde oranlarn ve dolaysyla ses sistemlerini zerlerinde saklamlardr. Bylece mzik
teorisyenlerine, mzikologlara ve organologlara geni bir alma sahas sunmulardr. Bu imkandan
hareketle doktora almamz 62 adet tarihi ney zerindeki aklarn, 1718-1951 yllar arasndaki
geliimini konu almtr. Bu almada Topkap Saray, Galata Mevlevihanesi Mzesi, Konya Mevlana
Mzesi envanterleri ile zel arivlerde yer alan tarihi neylerin perde oranlar ve perde analizleri
tedkik edilmitir.
GENERAL KNOWLEDGE
Name and Surname

Field
Programme
Supervisor
Degree Awarded and Date
Keywords
: Ali TAN
: Islamic History and Arts
: Islamic History and Arts
: Assistant Professor Doctor Nuri UYGUN
: PhD, 2012
: Ney, Making, Ney Making, Pitch Analysis
ABSTRACT
TECHNICAL AND HISTORICAL PROGRESS OF THE NEY MAKING
Regarding the patterns of tradition performing, any knowledge has reached the present day
except for transmissions of oral history and recent period recordings. Yet, historical neys had
conserved this knowledge from past to present, preserved the pitch rates and consequently sounds
system on it. Since therefore they have provided broad working field to the music theorists,
musicologists and organologists. From this point of view, our PhD thesis discusses the development of
ney-making on the sixty-two historical neys in between 1718-1951. In this study, pitch rates and pitch
analysis of the historical neys found in the inventories of Topkap Palace, Museum of Galata
Mevlevihanesi, Konya Mevlana Museum and private archives have been scrutinized.
NSZ
Tarihi srete ney aks, musiki icrasna paralel olarak deimitir. Neyden
treyen eitli alglarn da ortaya kt bu sre ierisinde, gelenein perde algs ve
perde oranlar; neylerin zerine adeta nakedilmitir. Bylece neyler, zerlerindeki
tarihten gelen ak sistemini gnmze kadar muhafaza ederek, gelenei analiz
etmemize frsat vermitir.
Neylerin zerindeki anlan yapy fark ederek bu konuyu ele aldk. Bu konuda
desteklerini esirgemeyen danmanm Yrd. Do. Dr. Nuri Uyguna ok teekkr ederim.
Ayrca konumuza getirdii eletiriler ve katklar nedeniyle Yrd. Do. Dr. Recep Usluya
ve yine destekleri iin Sava Barkna, Neyzen Hakan Alvana, Neyzen Salih Bilgine,
Serdar Ceylana, Kerim Hepere, Canan Cimilliye, Kemal Karaosmanoluna, Yrd.
Do. Dr. Bar Bozkurta ve Lokman Derya Solmaza teekkrlerimi sunarm.
Mze arivlerindeki almalara msaade eden stanbul l Kltr Turizm
Mdr Prof. Dr. Ahmet Emre Bigiliye ve Konya l Kltr Turizm Mdr Yrd. Do.
Dr. Mustafa pana; ayrca Topkap Saray Mzesi Mdr Yusuf Benliye, Galata
Mevlevihanesi Mzesi Mdr Yavuz zdemire, Konya Mevlana Mzesi Mdr Vekili
Dr. Naci Bakrcya ve almalarm srasnda bana gzel bir alma ortam salayan
mze uzmanlarna; zel koleksiyonlarn almamza tahsis eden kymetli hocam
Neyzen Niyazi Sayna; zengin arivini kullanmnza aan Neyzen Aziz enol Filize
teekkr ederim
Tezde yer alan farsa ve arapa metinlerin okunmasn salayan Zeynep Yldza
ve Hattat Erol Dnmeze; son tedkiklerde desteklerini unutmadm Hediye Dilek
zkana, Emre Esere, Selva Yldrma, Nevin Ylmaztrke, Hilal Kaldrma, Emre
Akmana; tezde kullandm 26l sistem tablolarnn excel programlamas iin Bahadr
Doruya; ney izimleriyle bana destek veren Kazm zdile; almamda desteini bir
an bile esirgemeyen eim Sema Tana ve benim iin her imkann seferber ederek beni
akademiye ynlendiren rahmetli babam Alaattin Tana ok teekkr ederim.
stanbul 2011
Ali TAN
NDEKLER
Sayfa No.
NSZ....i
TABLO LSTES...v
EKL LSTES...vii
KISALTMALAR.....xii
GR .......................................................................................................................................1
1. TARH NDE NEY ve AKISI ....................................................................................... 16
1.1. Smerlerde flemeliler ................................................................................................ 16
1.2. Tarih erisinde Ney ..................................................................................................... 20
1.3. Ak Metotlar ve Tartmalar ...................................................................................... 24
1.4. Klasik Ak .................................................................................................................. 28
1.5. Kaydrma Metodu ........................................................................................................ 28
2. 1718-1951 YILLARI ARASINDA NEY AKISI ............................................................... 31
2.1. Topkap Saray Kolaksiyonu ......................................................................................... 31
2.1.1. Topkap Saray Mzesi Envanteri 2/3376 Numaral Ney ........................................ 31
2.1.2. Topkap Saray Mzesi Envanteri 8/878 Numaral Ney .......................................... 34
2.1.6. Topkap Saray Mzesi Envanteri 885 Numaral Ney ............................................. 43
2.1.8 Topkap Saray Mzesi Envanteri 889 Numaral Ney .............................................. 47
2.2. Galata Mevlevihanesi Mzesi ....................................................................................... 58
2.2.1. Galata Mevlevihanesi Mzesi Envanteri 329 Numaral Ney ................................... 58
ii

2.3. Mevlana Mzesi ........................................................................................................... 77
2.3.1. Mevlana Mzesi Envanteri 376 Numaral Ney ....................................................... 77
2.3.5. Mevlana Mzesi Envanteri 1131 Numaral Ney ..................................................... 85
2.3.10. Mevlana Mzesi Envanteri 1174 Numaral Ney ................................................... 94
2.3.13. Mevlana Mzesi Envanteri 1184 Numaral Ney ................................................. 101
2.3.22. Mevlana Mzesi 1332 Numaral Ney ................................................................. 118
2.3.26. Mevlana Mzesi 1513 Numaral Ney ................................................................. 127
2.4. Niyazi Sayn Koleksiyonu .......................................................................................... 136
2.4.1. Niyazi Sayn Koleksiyonu 1 Numaral Ney (N-I) ................................................. 136
2.4.2. Niyazi Sayn Koleksiyonu 2 Numaral Ney (N-II) ................................................ 138
iii
2.5. Nuri Uygun Koleksiyonu ............................................................................................ 141

2.5.1. Neyzen Emin Dedenin Mansur Neyi (NU) .......................................................... 141
2.6. Aziz enol Filiz Koleksiyonu ..................................................................................... 144
2.6.1. Aziz enol Filiz Koleksiyonu 1 Numaral Ney (A-I) ............................................ 144
2.6.2. Aziz enol Filiz Koleksiyonu 2 Numaral Ney ..................................................... 146
2.7. Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf Koleksiyonu ... 154
2.7.1. Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf Koleksiyonu
1 Numaral Ney (T-I) .................................................................................................... 154
2 Numaral Ney (T-II) ................................................................................................... 156
3 Numaral Ney (T-III) .................................................................................................. 158
4 Numaral Ney (T-IV) .................................................................................................. 160
5 Numaral Ney (T-V) ................................................................................................... 162
6 Numaral Ney (T-VI) .................................................................................................. 164
7 Numaral Ney (T-VII) ................................................................................................ 166
3. DEERLENDRMELER.................................................................................................. 168
3.1. Tarihi Neyler zerinde Klasik Ak ........................................................................ 168
3.2.Tarihi Neyler zerindeki Mstakil Ak ...................................................................... 169
3.3. Tarihi Neyler zerindeki Mstakil Aknn Kronolojik ncelemesi ............................. 176
3.4. Tarihi Neylerde Rast Dizisinde Perde Aralklar ......................................................... 181
SONU ................................................................................................................................ 189
KAYNAKA ....................................................................................................................... 193
iv
TABLO LSTES
Sayfa No.
Tablo 1.1 ................................................................................................................................ 26
Tablo 1.2 ................................................................................................................................ 28
Tablo 1.3 ................................................................................................................................ 29
Tablo 1.4 ................................................................................................................................ 30
Tablo 2.1 ................................................................................................................................ 33
Tablo 2.2 ................................................................................................................................ 36
Tablo 2.3 ................................................................................................................................ 38
Tablo 2.4 ................................................................................................................................ 40
Tablo 2.5 ................................................................................................................................ 43
Tablo 2.6 ................................................................................................................................ 45
Tablo 2.7 ................................................................................................................................ 46
Tablo 2.8 ................................................................................................................................ 49
Tablo 2.9 ................................................................................................................................ 52
Tablo 2.10 .............................................................................................................................. 55
Tablo 2.11 .............................................................................................................................. 55
Tablo 2. 12.............................................................................................................................. 59
Tablo 2.13 .............................................................................................................................. 61
Tablo 2.14 .............................................................................................................................. 64
Tablo 2.15 .............................................................................................................................. 65
Tablo 2.16 .............................................................................................................................. 67
Tablo 2.17 .............................................................................................................................. 69
Tablo 2.18 .............................................................................................................................. 71
Tablo 2.19 .............................................................................................................................. 73
Tablo 2.20 .............................................................................................................................. 75
Tablo 2.21 .............................................................................................................................. 78
Tablo 2.22 .............................................................................................................................. 80
Tablo 2.23 .............................................................................................................................. 82
Tablo 2.24 .............................................................................................................................. 85
Tablo 2.25 .............................................................................................................................. 86
Tablo 2.26 .............................................................................................................................. 88
Tablo 2.27 .............................................................................................................................. 90
Tablo 2.28 .............................................................................................................................. 92
Tablo 2.29 .............................................................................................................................. 94
Tablo 2.30 .............................................................................................................................. 96
Tablo 2.31 .............................................................................................................................. 99
Tablo 2.32 ............................................................................................................................ 100
Tablo 2.33 ............................................................................................................................ 103
Tablo 2.34 ............................................................................................................................ 104
Tablo 2.35 ............................................................................................................................ 106
Tablo 2.36 ............................................................................................................................ 109
Tablo 2.37 ............................................................................................................................ 110
Tablo 2.38 ............................................................................................................................ 112
v
Tablo 2.39 ............................................................................................................................ 114

Tablo 2.40 ............................................................................................................................ 117
Tablo 2.41 ............................................................................................................................ 118
Tablo 2.42 ............................................................................................................................ 120
Tablo 2.43 ............................................................................................................................ 122
Tablo 2.44 ............................................................................................................................ 124
Tablo 2.45 ............................................................................................................................ 126
Tablo 2.46 ............................................................................................................................ 128
Tablo 2.47 ............................................................................................................................ 131
Tablo 2.48 ............................................................................................................................ 133
Tablo 2.49 ............................................................................................................................ 135
Tablo 2.50 ............................................................................................................................ 137
Tablo 2.51 ............................................................................................................................ 139
Tablo 2.52 ............................................................................................................................ 142
Tablo 2.53 ............................................................................................................................ 145
Tablo 2.54 ............................................................................................................................ 147
Tablo 2.55 ............................................................................................................................ 150
Tablo 2.56 ............................................................................................................................ 152
Tablo 2.57 ............................................................................................................................ 155
Tablo 2.58 ............................................................................................................................ 157
Tablo 2.59 ............................................................................................................................ 159
Tablo 2.60 ............................................................................................................................ 161
Tablo 2.61 ............................................................................................................................ 163
Tablo 2.62 ............................................................................................................................ 165
Tablo 2.63 ............................................................................................................................ 166
Tablo 3.1 .............................................................................................................................. 170
Tablo 3.2 .............................................................................................................................. 171
Tablo 3.3 .............................................................................................................................. 172
Tablo 3.4 .............................................................................................................................. 173
Tablo 3.5 .............................................................................................................................. 174
Tablo 3.6 .............................................................................................................................. 175
Tablo 3.7 .............................................................................................................................. 176
Tablo 3.8 .............................................................................................................................. 177
Tablo 3.9 .............................................................................................................................. 182
Tablo 3.10 ............................................................................................................................ 186
Tablo 3.11 ............................................................................................................................ 187
Tablo 3.12 ............................................................................................................................ 188
vi
EKL LSTES
Sayfa No.
ekil 1.1: Smerlerde Nefesli alg ......................................................................................... 16
ekil 1.2: Smer flemelisi .................................................................................................... 18
ekil 1.3: Kaaniye Gre Mizmar .......................................................................................... 22
ekil 2.1: 3376 Numaral Neyin Genel Yaps ......................................................................... 31
ekil 2.2: 3376 Numaral Neyin st Parazvane Detay ............................................................ 32
ekil 2.3: 3376 Numaral Neyin Alt Parazvane Detay............................................................. 32
ekil 2.4: 3376 Numaral Neyin Perde Yerleri ......................................................................... 33
ekil 2.5: 3376 Numaral Neyin Analiz Sonucu ....................................................................... 34
ekil 2.6: 878 Numaral Neyin Genel Yaps ........................................................................... 35
ekil 2.7: 878 Numaral Neyin Perde Yerleri........................................................................... 35
ekil 2.8: 879 Numaral Neyin Parazvane Detay .................................................................... 36
ekil 2.9: 879 Numaral Neyin Airan Perdesi Detay .............................................................. 37
ekil 2.17: 883 Numaral Neyin zerindeki Krk ................................................................... 42
ekil 2.25: 889 Numaral Neyin Az Ksm Detay ................................................................ 48
ekil 2.30: 913 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay .................................................... 53
ekil 2.32: 913 Numaral Neyin Ek Detay .............................................................................. 53
ekil 2.33: 913 Numaral Neyin Parazvane Detay .................................................................. 54
ekil 2.34: 913 Numaral Neyin Yeni Perde Yerleri ................................................................ 54
ekil 2.35: 913 Numaral Neyin Eski Perde Yerleri ................................................................. 54
vii

ekil 2.46: 331 Numaral Neyin zerindeki Bask Yaznn Detay .......................................... 63
ekil 2.48: 332 Numaral Neyin zerindeki Bask Yaznn Detay .......................................... 64
ekil 2.52: 341 Numaral Neyin Bapare Detay ...................................................................... 66
ekil 2.59: 788 Numaral Neyin Bapare Detay ...................................................................... 70
ekil 2.66: 969 Numaral Neyin Boaz Boumu Detay .......................................................... 74
ekil 2.70: 376 Numaral Neyin Son Boumundaki mza Detay ............................................. 77
ekil 2.71: 376 Numaral Neyin Ortasndaki Ekin Detay ........................................................ 77
ekil 2.75: 377 Numaral Neyin Ek Detay .............................................................................. 79
ekil 2. 78: 378 Numaral Neyin Bapare Detay ..................................................................... 81
ekil 2.79: 378 Numaral Neyin Perde Detay ......................................................................... 81
ekil 2.84: 1131 Numaral Neyin Genel Yaps ....................................................................... 85
ekil 2. 85: 1131 Numaral Neyin Perde Yerleri ...................................................................... 86
viii
ekil 2. 86: 1148 Numaral Neyin Genel Yaps ...................................................................... 87

ekil 2.87: 1148 Numaral Neyin Bapare Detay .................................................................... 87
ekil 2.88: 1148 Numaral Neyin Parazvane Detay ................................................................ 87
ekil 2.89: 1148 Numaral Neyin Perde Yerleri ....................................................................... 88
ekil 2.91: 1166 Numaral Neyin Az Ksm Detay .............................................................. 89
ekil 2.93: 1166 Numaral Neyin Analiz Sonucu ..................................................................... 90
ekil 2.95: 1171 Numaral Neyin Perde Detay ....................................................................... 91
ekil 2.97: 1172 Numaral Neyin Genel Grnm ................................................................. 93
ekil 2.98: 1172 Numaral Neyin Boaz Boumu Detay ........................................................ 93
ekil 2.100: 1174 Numaral Neyin Genel Grnm ............................................................... 94
ekil 2.101: 1174 Numaral Neyin Boaz Boumu Detay ...................................................... 95
ekil 2.102: 1174 Numaral Neyin Ek Detay .......................................................................... 95
ekil 2.103: 1174 Numaral Neyin Perde Yerleri ..................................................................... 95
ekil 2.104: 1174 Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................... 97
ekil 2.105: 1179 Numaral Neyin Genel Yaps ..................................................................... 98
ekil 2.106: 1179 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay ................................................ 98
ekil 2.107: 1179 Numaral Neyin Perde Yerleri ..................................................................... 98
ekil 2.108: 1183 Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 100
ekil 2.109: 1183 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay .............................................. 100
ekil 2.110: 1183 Numaral Neyin Perde Yerleri ................................................................... 100
ekil 2.111: 1183 Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................. 101
ekil 2.116:1185 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detaylar ........................................... 103
ekil 2.126: 1188 Numaral Genel Yaps .............................................................................. 109
ix

ekil 2.137: 1258 Numaral Neyin Bapare Detay ................................................................ 116
ekil 2. 139: 1331 Numaral Neyin Genel Yaps .................................................................. 117
ekil 2.140: 1331 Numaral Neyin Boaz Boumu................................................................ 117
ekil 2.159: 1513 Numaral Neyin Boaz Boumu Detay .................................................... 128
ekil 2.167: 1850 Numaral Neyin Ek Detay ........................................................................ 132
ekil 2.170: 1864 Numaral Neyin zerindeki atlan Detay ............................................. 134
ekil 2.172: N-I Numaral Neyin Genel Yaps ...................................................................... 136
ekil 2.173: N-I Numaral Neyin Boaz Boumu Detay ....................................................... 136
ekil 2.174: N-I Numaral Neyin Perde Yerleri ..................................................................... 136
ekil 2.175: N-I Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................... 138
ekil 2.176: N-II Numaral Neyin Genel Yaps .................................................................... 139
ekil 2.177: N-II Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay ............................................... 139
x
ekil 2.178: N-II Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................... 139

ekil 2.179: NU Numaral Neyin Genel Yaps ..................................................................... 141
ekil 2.180: NU Numaral Neyin Bapare Detay .................................................................. 141
ekil 2.181: NU Numaral Neyin Perde Yerleri ..................................................................... 141
ekil 2.182: NU Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................... 143
ekil 2.183: A-I Numaral Neyin Genel Yaps ...................................................................... 144
ekil 2.184: A-I Numaral Neyin Perde Yerleri ..................................................................... 145
ekil 2.185: A-I Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................... 146
ekil 2.186: A-II Numaral Neyin Genel Yaps .................................................................... 146
ekil 2.187: A-II Numaral Neyin Perde Detay ..................................................................... 147
ekil 2.188: A-II Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................... 147
ekil 2.189: A-II Numaral Neyin Analiz Sonucu .................................................................. 148
ekil 2.190: A-III Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 149
ekil 2.191: A-III Numaral Neyin Alt Parazvane Detay ...................................................... 149
ekil 2.192: A-III Numaral Neyin Perde Yerleri ................................................................... 149
ekil 2.193: A-III Numaral Neyin Analiz Sonucu................................................................. 150
ekil 2.194: A-IV Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 151
ekil 2.195: A-IV Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................. 151
ekil 2.196: A-IV Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................ 153
ekil 2.197: T-I Numaral Neyin Genel Yaps ...................................................................... 154
ekil 2.198: T-I Numaral Neyin Perde Yerleri ...................................................................... 154
ekil 2.199: T-I Numaral Neyin Analiz Sonucu.................................................................... 155
ekil 2.200: T-II Numaral Neyin Analiz Sonucu .................................................................. 156
ekil 2.201: T-II Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................... 156
ekil 2.202: T-II Numaral Neyin Analiz Sonucu .................................................................. 158
ekil 2.203: T-III Numaral Neyin Genel Yaps.................................................................... 158
ekil 2.204: T-III Numaral Neyin Perde Yerleri ................................................................... 159
ekil 2.205: T-IV Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 160
ekil 2.206: T-IV Numaral Neyin Perde Yerleri ................................................................... 160
ekil 2.207: T-IV Numaral Neyin Analiz Sonucu ................................................................. 162
ekil 2.208: T-V Numaral Neyin Genel Yaps ..................................................................... 162
ekil 2.209: T-V Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................... 163
ekil 2.210: T-V Numaral Neyin Analiz Sonucu .................................................................. 164
ekil 2.211: T-VI Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 164
ekil 2.212: T-VI Numaral Neyin Perde Yerleri ................................................................... 165
ekil 2.213: T-VII Numaral Neyin Genel Yaps .................................................................. 166
ekil 2.214: T-VII Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................. 166
ekil 3.1: Neva Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri ..................................... 178
ekil 3.2: Nim Hicaz Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri ............................ 179
ekil 3.3: argh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri .................................. 179
ekil 3.4: Segh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri.................................... 180
ekil 3.5: Krdi Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri .................................... 180
ekil 3.6: Dgh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri ................................... 181
ekil 3.7: Ses Analizi Sonucunda Rast-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ........................... 183
ekil 3.8: Ses Analizi Sonucunda Segh-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ......................... 183
ekil 3.9: Ses Analizi Sonucunda argh-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ....................... 184
xi
ekil 3.10: Ses Analizi Sonucunda Neva-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ........................ 184
ekil 3.11: Ses Analizi Sonucunda Hseyni-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri .................... 185
ekil 3.12: Ses Analizi Sonucunda Evi-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ......................... 185
ekil 3.13: Ses Analizi Sonucunda Gerdaniye-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri ................ 186
xii
KISALTMALAR
SBE
Sosyal Bilimler Enstits
stanbul Teknik niversitesi
Marmara niversitesi
MEB
Milli Eitim Bakanl
Ra
Rast
Dgh
Se
Segh
argh
Ne
Neva
Hseyni
Ev
Evi
Ge
Gerdaniye
cm
Santimetre
mm
Milimetre
nr.
Numara
s.
Sayfa
Yay.
Yaynlar
Bkz.
Baknz
xiii
GR
Musiki ilmi, mek ve icra ile dorudan ilgilidir. Bu iki kkl gelenein
temelinde ise alglar yer alr. alglar, tarihsel srete eitli deiimler geirmi,
bazen de daha gelimi muadilleri nedeniyle terkedilmilerdir. Yaplar, perde balar ve
perde oranlaryla gelenei yanstan alglar, musikinin deiiminin ve geliiminin
nemli kantlardr. Ney algs da bu sreten etkilenmitir.
Yzyllar birbirine balayan mek zincirleriyle gnmze ulaan ney,
zerindeki tarihsel zemini de beraberinde getirmitir. Kamtan yapsnn zerine, belirli
oranlar kullanlarak alan perdeler, neyden seslerin hangi aralklarda kacan
belirmektedir. Oranlarla dorudan alakal olan perdeler bir yandan da neyzenin musiki
algsyla ve icra kabiliyetiyle ekillenmektedir. Bakml bir ney, perde aralklarn,
zerinde atlak ve krk olmaz ise, uzun yllar muhafaza edebilir. nk ney, rutubetten
etkilenmediinden, zamanla ypranmaz. rnein, Topkap Saray Harem Envanterine
kaytl 1718 tarihli ney, hala ses verebilmekte; bylece gelenein perdelerini gnmze
tamaktadr.
Yllandka kam zerindeki deiimler, kararma ve suyunu ekme eklinde
grlr. Bylece ney, neyzenin sesleri daha rahat karabilecei bir yapya kavuur. Hat
sanatndaki kam kalemlerde de, neyde olduu gibi suyunu ekme meselesi nemlidir.
Suyunu eken bir kam kalem, mermerin zerine atlrsa tpk bozuk para atlm gibi
mermeri nlatr. Kam, bu deiim nedeniyle mrekkebi daha iyi alacak ve muhafaza
edecek kvama gelir. Bu durum, yllanarak suyunu kaybetme neticesinde yeni bir hal
alan kamn kemiklemesinin bir sonucudur. Bu yzden bakml neyler yllandka
ypranmann aksine daha iyi ses verecek bir hale gelirler. Bylece gelenein, izlerini
gnmze tarlar.
te bu imkndan hareketle almann konusu, Ney Aksnn Tarihi ve Teknik
Geliimi olarak belirlenmitir. alma kapsamnda, tarihi neylerdeki ak ekilleri ve
perde aralklar analiz edilmitir. Bu anlayla balanan doktora almas ana blme
ayrlmaktadr. Birinci blmde neyin ksa tarihesi, ak ekilleri ve ak tartmalar yer
alr.
Birinci blmde, Smerlerde flemeliler bal altnda, smer flemelileri

zerinde durulmutur. Ney konulu birok almada, F. Galpinin The Sumerian Music
adl kitab kaynak gsterilerek, neyin atas Smerlere dayandrlmaktadr. Fakat
Galpinin almasndaki flemeli alg incelendiinde, aslnda byle bir sonuca
varlamayaca anlalmaktadr. Konunun daha iyi incelenmesi, iin 1930lardan
bugne kadarki literatrn iyi bilinmesi gerekir. Fakat bu dorultuda yaplacak bir
inceleme, almay ana konudan saptracaktr. Bu nedenle Smerlerde flemeliler
bal altnda genel olarak, Smer flemelileri incelenmitir. Bununla paralel olarak
Tarih erisinde Ney balnda, neyin aidiyeti tartmalarna girmeden, ney
algsndan bahseden yazl kaynaklardaki ilgili blmler, kronolojik olarak
aktarlmtr. Bu incelemede, pie-bie olarak bilinen kam alg dikkat ekmektedir.
lk defa Kaanide geen bienin, krullah edvarndaki pie olup olmad ve bu
algnn esasen ney olup olamayaca bu balk altnda tedkik edilmitir.
Birinci blmn dier bal Ak Metotlar ve Tartmalar olup, burada ak
metotlarnn neler olduu incelenmitir. Metot tartmalarnn satr aralarndaki
akortlama nerileri, ayrca belirtilmitir. Devamndaki balklarda da srasyla Klasik
Metot ve (Mstakil Metot adn verdiimiz) Kaydrma Metodu tariflerine yer
verilmitir.
almann ikinci blmnde tarihi neyler incelenmitir. almaya konu olan
koleksiyonlar unlardr: Topkap Saray Mzesi Koleksiyonu, Galata Mevlevihanesi
Koleksiyonu, Konya Mevlana Mzesi Koleksiyonu, Niyazi Sayn Koleksiyonu, Nuri
Uygun Koleksiyonu, Aziz enol Filiz Koleksiyonu ve Trk Tasavvuf Musikisini ve
Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf Koleksiyonu.
Topkap Saray Mzesi Koleksiyonu
1460-1478 tarihleri arasnda Sultan II. Mehmed tarafndan yaptrlan Topkap
Saray 19. yzyl ortalarna kadar saray olarak kullanlm, 3 Nisan 1924 tarihinde
mzeye dntrlmtr1. Saray koleksiyonunda, Harem envanterinde 9; hazine
envanterinde ise 1 adet kaytl tarihi ney vardr. Topkap envanterindeki en eski ney
1
Aykut zet ve Dierleri, Trkiye Mzeleri, stanbul: Kltr Bakanl Antlar ve Mzeler Mdrl
Yay., 2002, s.88.; Topkap Saray Tarihesi,2011, http://www.topkapisarayi.gov.tr/(15 Austos 2011).
1131/1718 tarihlidir. Neyin Dervi Karaba Mehmed tarafndan Sultan III. Ahmedin
Bevvab Mehmed iin ald, neyin zerindeki kayttan anlalmaktadr. Bu ney, Trk
mzelerinde tespit edebildiimiz en eski neydir. Ayrca mzedeki 3376 numaral ney
dnda hibir neyde bapare yoktur. Bu nedenle perde analizi iin baparesiz neylerin
zerinde standart 1,9 cmlik bapareler kullanlmtr. almada incelenen neyler
aadaki listede grlmektedir.
No. Env.No. Ahengi
1 2/3376 Mansur
2 8/878 ah
3 8/879 Mansur
4 8/881 Kz-Man. Mab.
5 8/883 Yldz
6 8/885 Sprde
7 8/886 Bol-Sp.
8 8/889 Man-ah. Ns.
9 8/890 Man. Ns.
10 8/913 Man
Nerede Olduu
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Top. Sar. Mz.
Tarih
1718
Kime/Nereye Ait Olduu
Kimden Geldii
Hibir kayda rastlanmad
Bevvab Hac Mehmed
Uz
79,64
85,7
79,2
74,7
65
59
55
42,3
39,7
76,8
B Geli Tarihi
v
y
y
y
t
t
t
t
y
y
-
Galata Mevlevihanesi Mzesi Ariv

Galata Mevlevihanesi, Sultan I. Beyazd Devrinde Beylerbeyi olan skender
Paann av iftlii zerine 1491 ylnda kurulmutur. Sultan III. Mustafa zamannda
1766 ylnda bir yangn geiren Mevlevihane, padiah tarafndan yeniden yaptrlmtr.
Mevlevihane, Sultan III. Selim, II. Mahmud ve Abdlmecid zamanlarnda da onarmdan
gemitir2. 27 Aralk 1975 ylnda ise Divan Edebiyat Mzesi olarak tekrar hizmete
girmitir. Mzenin imdiki ad stanbul Galata Mevlevihanesi Mzesi olup, mze
koleksiyonu 9 adet tarihi neyden olumaktadr. Olduka bakml olan neyler Galata
Mevlevihanesinden ve Topkap Saray Mzesi envanterinden nakledilmitir. Bir tanesi
ise ba yoluyla mzeye kazandrlmtr. Mze envanterindeki en eski ney Mustafa
Kevseriye aittir. Mzede ayrca Gavsi damgal adet ney vardr. Aadaki listede
mzede incelenen neyler grlmektedir.
No. Env.No. Ahengi
1 G-329 Kz
2 G-330 Mabeyn
3 G-331 Yldz
4 G-332 Dav-Bol. Mab.
5 G-341 Mansur
6 G-384 ah
7 G-788 ah-Dav. Ns.
8 G-966 Mstahsen
9 G-969 Sprde
Nerede Olduu
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Galata Mev. Mz.
Tarih Kime/Nereye Ait Olduu

1936
Gavsi Dede
1735
Mustafa Kevseri
1936
Gavsi Dede
1936
Gavsi Dede
zet, s.84.
Kimden Geldii
Ahmet Bican Kasapolu

Uz
70,1
82,7
64,25
99,3
80,1
85,2
45,6
60,2
57
B Geli Tarihi
v
v
v
v
v
v
v
1987
y
y
-
Mevlana Mzesi Koleksiyonu

Mzenin olduu blge Seluklular zamannda gl bahesi iken, Sultan
Alaeddin Keykubat zamannda, Hz. Mevlanann babas Bahaeddin Velede hediye
edilmitir. Bahaeddin Veled, 12 Ocak 1231de vefat edince buraya defnedilmitir. 17
Aralk 1273 tarihinde vefat eden Hz. Mevlana da bu blgeye defnedilmitir. Bu alan
nceleri yeil kubbeli bir trbe iken 1900lere kadar yaplan eklemelerle bugnk
eklini almtr. Mevleviliin merkezi olan Konya Mevlevihanesi, 1926 ylnda Konya
sr- tka Mzesi adyla mze olarak hizmet vermeye balam; 1954 ylnda Konya
Mevlana Mzesi adn almtr 3.
Mze envanterinde 35 adet tarihi ney kaytldr. Neyler mze artlarnda iyi
muhafaza edildiinden icra edilebilecek durumdadr. Mzedeki alma artlarnn
elverdii lde envanterdeki neylerin 29u incelenmitir. Bu neyler aadaki listede
grlmektedir.
zet, s.133.;Mevlana Mzesi, 2005, http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-5043/mevlana-muzesi.html,

(10 Haziran 2011)
No. Env.No. Ahengi

1 376 Mansur
2 377 ah
3 378 Man-ah. Mab.
4 379 Kz-Man. Mab.
5 1131 ah
6 1148 Mansur
7 1166 Bol-Sp. Mab.
8 1171 Mstahsen
9 1172 Mansur
10 1174 Mansur
11 1179 Sprde
12 1183 Man-ah. Mab.
13 1184 Davut
14 1185 ah
15 1186 Mstahsen
16 1187 Mstahsen
17 1188 Kz
18 1247 Man-ah Mab.
20 1258 ah
21 1331 Mansur
22 1332 Dav-Bol. Ns.
23 1390 ah
24 1431 Mansur
25 1432 ah Ns.
27 1539 ah
28 1850 ah-Dav. Mab.
29 1864 Kz
Nerede Olduu
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Konya Mev. Mz.
Tarih
-

Konya Mevlevi Dergah

1914
Afyon M ev. Neyzenba Feyzi Dede
1916
Neyzen Tevfik
Neyzen Aziz Dede
Neyzen Salim Bey
Kadky Kenan Rufai Dergah
Gavsi Dede
Neyzen Emin Dede
Neyzen Salim Bey
Neyzen hsan Aziz Bey
ok Yeni kar.1951
1870
1870
1916
1915
1862
1910
1951
1869
Yenikap Mev. Muhibi Raid Efendi

Yenikap Mev. Muhibi Raid Efendi
Abdurrahman akir Bey (Abdlazizin Mab.)

Bursa Mev. Neyzenb. Muhtar Dede
Kimden Geldii
Abdurrahim Bey
Dergahtan nakil
Dergahtan nakil
Dergahtan nakil
Burhanettin kte
Varisleri
Abdlbaki GLPINARLI
Ahmet KALAY
Ahmet KALAY
Neyzen evki SEVG
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Cemil BYKAKSOY
Seluk TABANLI
Mehmet ARISOY Dede
Neyzen Halil CAN
Neyzen evki SEVG
Neyzen evki SEVG
Neyzen Hayri TMER
Abdlmucip PARER
Abdlmucip PARER
Emel FEZA
Neyzen evki SEVG
Selahattin SERENCAN
Uz
80,97
83,9
83,57
74,2
82,2
77,3
54,2
62,16
79,36
79,07
57,5
82,3
95,3
88,29
60,09
61,2
68,5
83,43
82,76
84,6
79,2
48,07
87,8
79,4
43,49
83,6
87,6
88,9
68,6
B
v
y
v
t
y
y
t
v
v
v
t
v
v
v
v
t
y
v
v
y
v
v
y
v
v
v
v
y
y
Geli Tarihi
23.06.1928
09.10.1926
09.10.1926
09.10.1926
15.09.1949
04.05.1950
16.10.1953
15.11.1954
15.11.1954
14.09.1954
05.05.1955
10.08.1955
10.08.1955
10.08.1955
10.08.1955
10.08.1955
10.08.1955
30.06.1957
10.09.1957
17.12.1957
26.09.1968
26.09.1958
04.10.1960
12.12.1961
12.12.1961
15.12.1966
02.07.1972
1973
Niyazi Sayn Koleksiyonu

III. Selimden gnmze uzanan ney ekolnn4 en nemli temsilcisi olan
Neyzen Niyazi Saynn kiisel koleksiyonunda iki adet tarihi ney bulunmaktadr.
Neyzen Aziz Dede ve Kazasker Mustafa zzet Efendiye ait bu iki ney mansur
ahengindedir. Neylerin baz perdelerinde Niyazi Sayn tarafndan kaydrmalar
yaplmtr. yi durumda olan neylerin zerinde Niyazi Sayn yapm boynuz bapareler
yer almaktadr. Koleksiyonda yer alan neyler aadaki listede grlmektedir.
No. Env.No. Ahengi
1 N-I Mansur
2 N-2 Mansur
Nerede Olduu
Niyazi SAYIN Ar.
Niyazi SAYIN Ar.

1870 Neyzen Aziz Dede
1838
Kazasker Mustafa zzet Efendi
Kimden Geldii
Hicabi FIRATLI
Hsn COAR
Uz B Geli Tarihi
78,09 v
77,72 v
-
Nuri Uygun Koleksiyonu

Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi retim yelerinden Yrd. Do. Dr.
Nuri Uygunun koleksiyonunda bir adet tarihi ney bulunmaktadr. Mansur ahenginde
olan ney, Neyzen Emin Dedeye aittir ve olduka bakmldr.
4
Niyazi Sayn ekol ve bal olduu mek zinciri hakknda geni bilgi iin bkz. Ali TAN, Niyazi
Saynn Ney Tavrnda Perde Pozisyonlar, (Yksek Lisans Tezi, T SBE, 2008), s.8-18.
No. Env.No. Ahengi

Nerede Olduu
1 NU ah-Man. Mab. Nuri UYGUN Ar.

1915
Neyzen Emin Dede
Kimden Geldii
smail KARAAM
Uz B Geli Tarihi
81,28 v
-
Aziz enol Filiz Koleksiyonu

stanbul Devlet Klasik Trk Mzii Korosu Ney Sanatlarndan Aziz enol
Filizin koleksiyonunda 4 adet tarihi ney bulunmaktadr. Koleksiyondaki neyler
unlardr: Hseyin Fahreddin Dedenin yldz neyi, zmirli Celal Dedenin ve Ktahya
Mevlevihanesi dervilerinden Hasan Dedenin mansur neyleri. Bir neyin ise kime ait
olduu bilinmemektedir. Neyler olduka bakml ve icra edilebilecek durumdadr.
Koleksiyonda yer alan neyler aadaki listede grlmektedir.
No. Env.No. Ahengi
1 A-1 Mansur
2 A-2 Mansur
3 A-3 Mansur
4 A-4 Yldz
Nerede Olduu
A. enol Filiz Ar.
A. enol Filiz Ar.
A. enol Filiz Ar.
A. enol Filiz Ar.

1785
1881
Ktahya Mev. Neyb. Hasan Dede

zmirli Celal Dede

Hseyin Fahreddin Dede
Kimden Geldii
Sencer DERYA
Hakan KUTBAY
Ayegl KAYTAZ
Uz
78,2
78,4
79
64,2
B Geli Tarihi
v
v
v
v
-
Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf

Koleksiyonu
stanbul Karagmrkteki vakfn bnyesindeki tarihi neylerden 7 tanesi
almada incelenmitir. Bu neyler, almada kullanlan kodlaryla aadaki listede
grlmektedir.
No. Env.No. Ahengi
1 T-1 Bol-Sp. Ns.
2 T-2 Kz
3 T-3 Kz
4 T-4 Mansur
5 T-5 Man-ah. Mab.
6 T-6 ah-Dav. Mab.
7 T-7 Davut
Nerede Olduu
TTMF Ar. ve Ya. Vkf.
Tarih
-
Kimden Geldii
Uz
57,4
67,5
72,1
79
83
91,65
94,57
B Geli Tarihi
v
v
v
v
v
v
v
-
Snrlamalar
Ney aks nda tarihi neyler zerinden geleneksel perdelerin okunmas
uzun bir alma srecini kapsar. Bu almann snrlarn Trk mzelerindeki tarihi
neyler belirlemitir. Ayrca kymeti nedeniyle zel koleksiyonlarda yer alan baz neyler
de almaya eklenmitir.
1131/1718 tarihli Sultan III. Ahmed Hann Bevvab Mehmed iin yaplan ney,
almadaki en eski ney olup almann alt snrn oluturmaktadr. Bu dnemden
6
itibaren ney aks, Trk mzelerinde yer alan tarihi neylerin belirleyicilii ile, 1951
ylna kadar incelenmitir. Dolaysyla alma, dnem olarak 18-20. yzyl arasn
kapsamaktadr. ncelediimiz 62 adet tarihi neyin belirledii bu snrlar ancak yeni
bulunacak tarihi neylerin almaya ilave edilmesiyle genileyebilir.
Yntem
Konunun somut veriler balamnda snrlanmasndan sonra, verilerin sistemli
bir ekilde toplanp, analiz edilmesine imkan salayacak bir ynteme ihtiya
duyulmutur. Bu yntemde, neylerin fotoraflarn ekmek ve perde aralklarn ve bu
perdelerin st uca mesafelerini kayt altna almak esas olmalyd. Buna ilaveten,
flenebilir durumda olan neylerin seslerini kayt altna alarak perdeleri analiz etmek,
gnmz teorisyenlerine bir gelenek modellemesi sunacakt.
Bu sebeple yukarda ana hatlar anlatlan bir yntem gelitirildi ve bu yntem
gerei ncelikle neylerin beyaz fon nnde Canon EOS 500 D model DSLR fotoraf
makinesiyle fotoraflar ekildi. Ayrca neyin zerinde yaz veya bir ssleme varsa
detaylar makro ekimle tespit edildi.
Fotoraf ekimlerinin ardndan, flenebilecek durumda olan neyler 15-20
dakika flenerek slar oda scaklna getirildi. crada; neyin baparesi varsa kendi
baparesi, baparesi yoksa nceden temin edilen standart 1,9 cm ykseklikli bapare
kullanld. Neyler bu icrada 30 derecelik bir ayla tutularak flendi. Dik ya da pest bir
dizi elde etmemek iin tm neylerde 30 derecelik a muhafaza edildi. Oda scaklna
getirilen neylerle rast dizisi seslendirilerek, gelenekteki rast dizisinin, rast perdesinden
gerdaniye perdesine kadar nasl uzand tespit edildi. Perdeler salkl bir analiz iin,
vibratosuz bir ekilde 5er saniye flendi.
Neylerden 30 derecelik bir ayla elde edilen rast dizileri Zoom marka dijital
ses kayt aleti ile sadece n condenser ak ekilde kaydedildi. Kaytlardaki rast
dizisinin ses frekanslar ise Makam Arac program ile analiz edildi. Makam Arac
program, zmir Yksek Teknoloji Enstitsnden Yard. Do. Dr. Bar Bozkurt
yrtclnde baaryla sonulanan TBTAK destekli Klasik Trk mzii
kaytlarnn otomatik olarak notaya dklmesi ve otomatik makam tanma projesinin
7
bir rndr. Bu yazlmn ktlarn kullanarak grafikler reten ve perde yerlerini

hesaplayan cra Analizi yazlm, sz geen iki projede de grev alan M. Kemal
Karaosmanolu tarafndan gelitirilmitir. Matlab zerinden alan Makam Aracnn
eldeki veriler nda nasl bir kt verdii aadaki rnekte grlmektedir.
Tabloda sfr koma olarak kabul edilen dgh perdesinin, rast dizisinin dier
perdelerine olan uzaklklar grlmektedir. Dolaysyla analizdeki tepe noktalar soldan
saa srasyla rast-dgh-segh-argh-neva-hseyni-evi ve gerdaniye perdeleridir.
lmlerin ktlar ise Sent ve Holder Komas cinsinden grntlenmektedir. Fakat
nazari sistemle dil birlii salamak amacyla alma ierisinde holder komas deerleri
esas alnmtr. Bu yzden tm almadaki koma teriminden kast holder komasdr.
Perdelerin frekansn ve neylerin fotoraflarn tespit ettikten sonra lm
aamasna geilmitir. Metre ve kumpas kullanlan lmde, takip edilen sra aadaki
bo lm tablosunda grlmektedir.
lm A
lm B
lm C
lm D
lm E
Kodu
Neyin Boyu Bapare Dahil
Neyin Baparesiz Boyu
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Bapareden - Gvdeden acemairan perdesine mesafe
Bapareden - Gvdeden neva perdesine mesafe
Bapareden - Gvdeden nim hicaz perdesine mesafe
Bapareden- Gvdeden argah perdesine mesafe
Bapareden- Gvdeden segah perdesine mesafe
Bapareden- Gvdeden krdi perdesine mesafe
Bapareden- Gvdeden dgah perdesine mesafe
Nim Hicaz - Krdi aras mesafe
Neva-nimhicaz aras mesafe
nim hicaz - argah aras mesafe
argah-segah aras mesafe
segah-krdi aras mesafe
krdi-dgah aras mesafe
son perdeden en alt uca mesafe
st gvde d eper
st gvde i eper
alt gvde d eper
alt gvde i eper
Bapare ykseklik alt ayaktan uca
Bapare i ap
Bapare dtan da en geni ksm
Bapare orta ayaktan uca
bapare alt ayak d ap
bapare alt ayak i ap
perde ap
ller mm
xxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxx
Notlar
lm A
lmlerin salkl olabilmesi iin neylerin baparesiz llmesi tercih edilir.
Bylelikle perdelerin st uca olan mesafeleri daha net llmektedir. Bapare ise ayrca
llp boya eklenir. Eer bapare yok ise bapare yksekliini yaklak olarak
hesaplamak da mmkndr. Bunun iin neyi eitli blgelere ayrmak gerekir. Bu

blgeler aadaki tabloda grlmektedir.
Tablodaki blgeler baparesiz neylerin yaklak bapare yksekliklerini ve

dolaysyla tm boyunu hesaplamada kullanlan iki formln deikenleridir. Birincisi
airan perdesi referansyla tm boy hesab formldr: (X-a)x2=T. kinci forml ise
perde aralklarndan birime ve oradan tm boya ulama esasna dayanr: (kh)/4=Birimx26=T. Her iki formlde de T-X= (b) bapare yksekliini verir.
Tm boyu hesaplamada genellikle forml I tercih edilmitir. Fakat perdenin
fazlaca tiz ya da pest blgeye kaydrld durumlarda, tm boy forml Iden salkl bir
ekilde elde edilememitir. Bu durumda, forml II ile perde aralarnn ortalamas
alnmtr. Bu ilemde K ve h aral referans kabul edilmitir. nk gnmzde klasik
ak ile kaydrma metotlar genellikle krdi ve nim hicaz perdelerinin kaydrlmamas
noktasnda birleirler. Bu nedenle forml II kullanlarak, k-h araln 4e blmek
suretiyle birime, oradan da yaklak tm boya ulalmtr.
Yukarda ad geen formller, 26l sistem (Klasik Ak) esasna dayanr.
nk baparesiz boyu hesaplamak iin bir referans gereklidir. Ney 26l sistemde
almam olsa dahi bu iki forml ile yaklak tm boya ulalabilir. Aksi takdirde belirli
bir sistem referans alnmaz ise baparesi olmayan neylerin tm boylarn hesaplamak
mmkn deildir.
lm B
Bu blmdeki lmler, bapare kabiliyorsa gvdeden, kamyorsa
bapareden yaplmtr. Perdelerin st uca olan mesafelerinin metreyle tespit edildii
ikinci blmde elde edilen veriler, neylerin izimlerinde ve 26l sistem tablosunda
kullanlmtr. Bu veriler ounlukla gvdeden yaplan lmleri yani baparesiz
10
lmleri ifade etmektedir. Bu nedenle bapare varsa, ykseklii bu verilerin her birine
eklenmitir. Bapare yoksa yaklak bapare ykseklii hesaplanarak yine 26l sistem
tablosuna, bapareli ekilde aktarlmtr. Eer neyin zerindeki bapare neye ait deil
ise bu aktarmda, hesaplanan bapare ls esas alnmtr.
Tm boy hesaplandktan sonra perdelerin aktarld 26l sistem tablosu,
mevcut ney lsnn 26l sisteme ne kadar uyduunu gstermektedir. rnek olarak
2/3376 numaral neyin izimi ve 26l sistem tablosundaki perde yerleri aada
grlebilir.
NEY UZUNLUU
Airan perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,64
79,64
39,82
39,30
49,01
48,50
52,07
51,60
55,14
55,00
61,26
61,40
64,32
64,70
67,39
67,90
FARK
cm
0,52
0,51
0,47
0,14
-0,14
-0,38
-0,51
mm
5,2
5,1
4,7
1,4
-1,4
-3,8
-5,1
Tablonun soldan birinci stununda, llen neyin tm boyu referansnda klasik

akya gre perde yerleri grlmektedir. kinci stunda ise mevcut ller yer
almaktadr. Fark stunu ise klasik akya gre her perdedeki sapmay gstermektedir.
Bu sapmalar negatif ise perdenin st uca gre daha aada aldn, pozitif ise daha
yukarda aldn ifade eder. Yani negatif perdelerin pest blgeye, pozitif perdelerin
tiz blgeye kaydrlm olduu anlalr. Ayrca farklarn daha iyi anlalabilmesi iin
tabloya cm ve mm stunlar eklenmitir. Metin ierisinde, milimetrik ller temel
alnmtr. Saylar ise virglden sonra iki basamak olarak tabloya eklenmitir.
11
lm C
Bu blmdeki lmler dijital kumpasla yaplmtr. Hassas bir lm iin
kullanlan kumpas sayesinde perde aralarndaki mesafeler llerek, metreyle yaplan
lmlerin salamas iin kaydedilmitir.
lm D
Bu blmde, dijital kumpasla stten aa doru 1. ve 9. boumlarn, d ve i
aplar llmtr. Bu lmler neyin apn anlamada nemli verilerdir. ap ise, akses ve malzeme ilikisinde kilit bir rol oynar. apl kamlarn dem sesleri, ince
kamlarn ise tiz sesleri rahat verebildii bilinir. Ayrca bu blmdeki veriler
neyzenlerin gelenekte hangi tip kamlardan ney amaya meyilli olduklarn gstermesi
bakmndan nemlidir.
lm E ve Notlar
Bu blmde, baparenin lm yer alr. lm Enin dier bir verisi perde
aplardr. Bu bilgi, gelenein ak malzemelerinin yaplarn anlamada yardmc olur.
Blmn sonunda yer alan Notlar blmnde ise neyin airan perdesinin hangi yne
meyilli olduu bilgisi yer alr. Bu bilgi, neyi fleyen kiinin hangi elinin yukarda
olduunu gsterir. nk airan perdesi tutuu kolaylatrmak maksadyla, neyzenin
hangi eli yukardaysa o tarafa meyilli bir ekilde alabilir. Ortada da alabilir. Airan
perdesi neyin aidiyetini anlamada nemli bir referanstr. rnein Neyzen Emin
Dedenin mevcut fotoraflarndan sa eli yukarda ney fledii bilinmektedir. Bu
nedenle mze kaytlarnda ya da zel koleksiyonlarda airan perdesi sola meyilli bir
Emin Dede neyi var ise bu neyin ona ait olmad sylenebilir. Airan perdesi eer
ortada ise bunu sylemek gleir ama sa el stte fleyen birinin sola meyilli airan
perdesi kullanmas beklenemez. Notlar blmnde airan perdesinin durumundan baka
boaz boumun ykseklii, tamir var ise detaylar, neyin aidiyeti gibi bilgiler yer alr.
Yukarda tm detaylar anlatlan lm ekli ile elde edilen veriler, almann
nc ksm olan Deerlendirmeler balnda detayl ekilde ele alnmtr.
12
Deerlendirmeler ksmnda ilk olarak neyler, klasik ve mstakil ak olarak

tasnif edilmitir. Burada aklar daha rahat inceleyebilmek maksadyla ney boyu 78
cme oranlanarak, tm neyler hem mevcut lleriyle hem de 78 cmdeki perde
yerleriyle incelenmitir. Devamnda kronolojik bir mstakil ak tablosu ile perde
tablolar oluturulmutur. Bylece perdelerin 1718 ile 1936 yllar arasnda hangi
blgelere ald ortaya kmtr. Tablolardan ilki olan ak tablosunun st ksmnda
mevcut ller, alt ksmnda ise 78 cm tm boyda perde yerleri grlmektedir.
Tablonun zerinde ise neylerin yaklak olarak hangi tarihlerde alm olabilecei
yazldr. Aada kronolojik perde tablosu grlmektedir. Bu tabloda tarihlendirmenin
nasl yapld ise deerlendirmeler blmnde genie anlatlacaktr.
KOD
8/913-II 8/913-I
Tarihlendirme
1718
1718
Tm Boy
79,60 79,60
Airan
39,80 39,80
Neva
47,70 49,20
N. Hicaz
51,30 52,30
argah
55,30 55,30
Segah
61,50 61,50
Krdi
65,10 65,10
Dgah
68,00 68,00
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
78
39,00
46,74
50,27
54,19
60,26
63,79
66,63
78
39,00
48,21
51,25
54,19
60,26
63,79
66,63
G-330
1735
82,70
39,80
49,70
53,00
56,40
62,90
66,30
69,70
78
37,54
46,88
49,99
53,19
59,33
62,53
65,74
A-I
1785
78,20
39,10
48,20
51,10
54,20
60,00
63,10
66,10
N-II 1331 1513 1183

1838 1862 1869 1870
77,72 79,20 83,61 82,36
39,40 40,60 41,10
48,70 50,10 50,60
51,70 53,50 53,60
55,00 56,90 56,90
61,10 63,60 62,10
64,30 64,30 67,00 66,10
67,30 67,40 70,40 69,40
78
78
78
39,00
38,80
48,08
47,96
50,97
50,92
54,06
54,17
59,85
60,17
62,94 64,53 63,33
65,93 67,54 66,38
78
37,88
46,74
49,91
53,08
59,33
62,50
65,68
N-I 1174 A-IV 1332

1870 1870 1881 1910
78,09 79,07 64,22 48,07
40,00 34,02 23,50
48,80 40,82 29,50
51,90 43,12 31,40
55,10 45,62 33,20
59,90 61,40 50,22 36,80
62,90 64,60 53,02 38,50
66,00 67,70 54,92 40,50
78
78
78
78
38,92 0,00 39,46 41,32
47,92 0,00 48,14 49,58
50,76 0,00 51,20 52,37
53,89 0,00 54,35 55,41
58,81 59,83 60,57 61,00
62,60 62,83 63,73 64,40
65,73 65,92 66,78 66,70
78
38,13
47,87
50,95
53,87
59,71
62,47
65,72
1148
1914
78,80
39,40
49,00
52,00
54,80
61,60
64,80
67,90
1258
1915
87,80
43,90
54,20
57,80
61,20
68,10
71,60
74,90
NU
1915
81,28
41,40
50,80
53,80
56,90
63,00
66,10
69,10
1166
1916
54,20
27,00
33,30
35,30
37,50
41,60
43,70
45,80
1257
1916
82,76
41,40
50,60
53,70
56,90
62,30
66,20
69,20
G-32
193
70,1
35,1
43,1
45,8
48,6
53,9
57,1
59,1
78
39,00
48,50
51,47
54,24
60,97
64,14
67,21
78
39,00
48,15
51,35
54,37
60,50
63,61
66,54
78
39,73
48,75
51,63
54,60
60,46
63,43
66,31
78
38,86
47,92
50,80
53,97
59,87
62,89
65,91
78
39,02
47,69
50,61
53,63
58,72
62,39
65,22
7
39,0
47,9
50,9
54,0
59,9
63,5
65,7
Yukardaki tablo ile perde yerlerini 78 cm tm boyda grdkten sonra perdelerin

mstakil yapsnda ne gibi deiiklikler olduunu anlamak maksadyla bu kez perde
tablolar oluturulmutur. Bu tablolardan biri aadaki neva perdesi tablosudur.
Tabloda, incelenen 16 neyde, neva perdelerinin hangi noktalara ald ve bu aknn
nasl bir seyir izledii grlmektedir. Tablonun sol stunu santimetre cinsinden
perdenin yerini, sa stunu ise incelemedeki neylerin adedini bildirmektedir. Ayrca
yukar doru tepe noktalar pest blgeleri, aaya doru tepe noktalar ise tiz blgeleri
gstermektedir.
13
Deerlendirme blmnn son balnda ise tarihi neylerde rast dizisinde perde
aralklar incelenmitir. Bu incelemeye, kronolojik bir aralk tablosu da eklenmitir.
Bylece perde aralklarnn 1718-1936 yllar arasndaki deiimi ortaya konarak mzik
kuramclarna perde aralklar ile ilgili veriler sunulmutur. Bu veriler iki tabloda yer
almaktadr. Bu tablolardan ilki aadaki genel kronolojik aralk tablosudur.
KOD
Rast
Dgah
Segah
argah
Neva
Hseyni
Evi
Gerdaniye
8/913 G-330
-9,7 -11,0
0,0
0,0
7,7
7,3
15,0 14,3
23,3 23,7
31,7 32,3
40,7 40,3
47,0 47,3
A-I 1174 A-IV 1513 1332

NU G-329
-9,3 -9,0 -9,3 -10,0 -8,3 -10,0 -9,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
8,3
7,0
8,0
7,3
8,3
7,3
7,7
13,3 14,0 13,3 14,7 13,0 13,3 14,0
22,0 22,3 22,3 23,0 21,7 21,7 22,7
31,7 32,3 32,7 32,3 30,0 30,7 32,7
39,0 38,7 40,3 39,3 37,3 37,7 40,0
44,7 45,7 46,0 46,3 43,0 43,0 46,0
Tabloda, rast dizisindeki perdelerin dgh perdesine holder komas cinsinden

uzaklklar yer almaktadr. Bu tablo ile ilikili aadaki tabloda ise her perde, tek tek
incelenmitir. rnek olarak aadaki neva-dgh aralnn 1718-1936 yllar
arasndaki deiim tablosu incelenebilir.
14
Tablonun sol stunu holder komas cinsinden aralk deerini, sa stunu ise
incelemedeki ney adedini gstermektedir. Yukarya doru tepe noktalar en geni
aralklar aaya doru tepe noktalar ise en dar aralklar ifade etmektir.
Bu blmde perdelerin birbirine olan uzaklklar da kronolojik olarak
incelenmitir. Aada bu aralklardan oluan tablo grlmektedir.
KOD
Ra-D
D-Se
Se-a
a-Ne
Ne-H
H-Ev
Ev-Ge
Tarihlendirme
8/913 G-330
A-I 1174 A-IV 1513 1332
NU G-329
9,7 11,0
9,3
9,0
9,3 10,0
8,3 10,0
9,0
7,7
7,3
8,3
7,0
8,0
7,3
8,3
7,3
7,7
7,3
7,0
5,0
7,0
5,3
7,4
4,7
6,0
6,3
8,3
9,4
8,7
8,3
9,0
8,3
8,7
8,4
8,7
8,4
8,6
9,7 10,0 10,4
9,3
8,3
9,0 10,0
9,0
8,0
7,3
6,4
7,6
7,0
7,3
7,0
7,3
6,3
7,0
5,7
7,0
5,7
7,0
5,7
5,3
6,0
1718 1735 1785 1870 1881 1869 1910 1915 1936
Geleneksel ak ve aralklarn incelenmesinden sonra, Sonular balnda,

almann kk bir zetine yer verilmitir. Ayrca gelenekte ney snflandrlmas ile
ilgili verilerin aktarld bu ksmda, mstakil akda perde ynleri de istatistiksel
olarak analiz edilmitir.
15
1. TARH NDE NEY ve AKISI

Ney aksnn tarihi ve teknik geliimini inceleyeceimiz almamzn birinci
blmnde, Smer flemelileri, ney algsnn tarih iindeki tanmlar ve tartmalaryla
birlikte ney aks zerinde durulacaktr.
1.1. Smerlerde flemeliler
Smerlerde kam alglar eitliydi. Dikey ve yatay olarak icra edilenleri
vard. Bu flemelilere T-g (Akatlarda ti-gu, te-gu) Ka-g (Az kam), min-e, GgGd, G-bu, Gs-sr, N (Akat dilinde nabu) gibi isimler verilmitir 5. Smer mzii
zerine yazlm en tafsilatl eserlerden biri olan The Music of Sumeriansda Francis
Galpin, Smer flemelilerinden detayl olarak bahseder. Galpinin bu almas, ney
zerine yazlm birok eserde temel kaynak olarak kullanlmtr.
alma incelendiinde Smer flemelilerinin birbirleriyle uzunluk, perde
saylar, dilli olup olmamalar ve imal edildikleri malzeme gibi nemli konularda
ayrldklar grlr. Bu isimlendirmede nemli nokta Smerlerin na dedikleri
flemelinin kamtan yaplmasdr. Fakat bu flemelinin adnn na olmas esas yaps
itibariyle ney olaca anlamna gelmez. Metodolojik bir almayla varlabilecek bu
sonuca dorudan ulamak yerine, Smerlerde ney gibi kam flemelilerin olduunu
sylemek yerinde olacaktr. ekil 1.1de bu alglardan biri grlmektedir 6.
ekil 1.1: Smerlerde Nefesli alg

5
Francis Galpin, The Music Of The Sumerians And Their Immdeiate Successors The Babylonians
And Assyrians, London: Cambridge Press, 1937, s.13-25
6
Galpin, Plate IV, s.16
16
Galpinin bahsettii flemelilerden yatay olarak icra edileni perdelidir. Bu

flemeli tapnak ayinlerinde icra edilmekteydi. Tapnak ayinlerinin nemli bir parasn
ise Kral lahileri olutururdu. Ur Nammu, Sulgi, Hammurabi gibi krallar iin yazlm
ilahiler Smer mziinde ve edebiyatnda kendine yer bulmutur 7.
Yakn dnem kaynaklarnda tekrar edilegelen do-re-mi-fa#-sol ve la seslerini
veren delikli bir Smer flemelisi vardr. Neyin ilk bulgusu olarak kaynaklarda
tekrarlanan flemeli, Birs Nimrud blgesinde 1860 ylnda bulunan ve Londradaki
Royal Asiatic Society Mzesinde sergilenen fakat sonralar kaybolan; elimizde ise
lleri bulunan, mlek amurundan yaplm alt taraf kapal ddktr. Yani ney gibi
iki ucu ak deildir. Bu nedenle neyin atas olma ihtimali yoktur. 7.62 cm boyundaki
flemelinin sol ve sa parmak delikleri kapatldnda mi notasnn eyrek ton dk
olduu tespit edilmitir. Bu durumda perdenin istenerek mi pest brakld sorusu
cevaplanamamtr. Eer istenerek pest braklm ise Smerlerdeki bu dizinin mi
notasndaki dklk, mevcut diziyi tamperemandan uzaklatrmaktadr. Fakat yllarca
toprak altnda kalm algnn, mi perdesindeki pestliin ayr bir almayla irdelenmesi
gerekir. Mevcut algnn kaybolmas bugn bu almay yapmay zorlatrmaktadr 8.
lk olarak Engel in bahsettii bu algnn izimi ekil 1.2de grlmektedir 9.
Muazzez ve Hatice Kzlyay, stanbul Arkeoloji Mzelerinde bulunan Smer Edebi Tablet ve
Paralar I, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yay. 1969, s. 7-9
8
Galpin, s. 15
9
Carl Engel, The Music Of The Most Ancient Nations, Londra, 1864, s. 76
17
ekil 1.2: Smer flemelisi

Galpinin aktardklarndan mi perdesindeki zel durum haricinde do-re-mi-fa#sol-la ve si notalaryla yedi sesli bir Smer skalasnn var olduu anlalmaktadr.
Dikkat ekici bir ekilde Eridudaki Enki tapnan (M 2200) ven bir iirde bu
skaladan Mzisyen, yedi notasyla hznl bir ses retsin eklinde bahsedilir10. Skala,
Trk musikisindeki pengh makam dizisine benzemektedir. Hatta Hseyin Sadettin
Arel, Smer 7 sesli dizisini penghla ilikilendirirken, pengah makamnn da
Smerlere kadar uzandn sylemektedir11. Fakat bu analiz iin, pengh makamnn
Smerlerden gnmze kadarki deiimleri ve geliimleri daha detayl incelenmelidir.
Hseyin Sadettin Arelin Musiki Mecmuasnn 13-16 saylarnda yaynlad
Smerliler ve Smer Musikisi balkl yaz dizisinde Galpini kaynak alarak, neyin ilk
bulgusu olarak bahsettii algnn do-re-mi-fa diyez-sol-la ve si seslerini verdiini
10
11
Galpin, s.13.
H. Sadettin Arel, Smerliler ve Smer Musikisi, Musiki Mecmuas, nr. 15, 1949, s. 3.
18
anlatr12. Oysaki bu sesleri veren Nimrud blgesi kazlarnda bulunan ddn

llerine sadk kalarak yaplan bir kopyasndan baka bir ey deildir. ift kaml flt
ise M 2800 ylna aittir ve Ur blgesinde bir mezarda bulunmutur. ift kaml flte
Smerler Sem, Akadlar Halhallatu derlerdi. Ersemma denen zel ayinlerde ve gnah
karma ayinlerinde bu algnn icra edildii bilinmektedir.
Smerlerin kamtan yaplan dier bir algs ise Ur blgesinde M. 2700
ylnda bulunan bir mhrde resmedilmitir. Al bir ekilde icra edilen alg eski
msrdaki Maitin karldr. Smerlerin na (Akatlarn nabu) olarak and alg
hzn temsil eder. Bunu u Smer duasndan anlamak mmkndr: Kam na gibi
hznler iindeyim 13
Galpinin bahsettii Smer fltleri ve bulunduklar mzeler yledir 14.
1. Dikey Flt: Arkaik Smer mhr, Louvre Mzesi, Paris1
2. Ddk: Babil Birs Nimruddan, Royal Asiatic Society, Londra
3. ift Kaml Boru: Urdaki en eski mezarlktan (M. 2800) Philadelphia niversitesi
Mzesi
4. ift Kaml Boru: Nippur heykelcik (M. 2000) Philadelphia niversitesi Mzesi
5. Kancal Kam Boru: Susian heykelcik (M. 750) Louvre Mzesi, Paris
6. Deniz kabuu Korno: Ninovadan (M. 700) British Museum
7. Trompet: Asur rlyefi (M. 700) British Museum
Smer flemelileri bylece yukarda zetlenmi olup, bu flemelilerin ney ile
ilikilendirilmesi srasnda akademik bir inceleme yaplmamas sregelen yanllk
tekrarlarna sebebiyet vermitir. Hseyin Sadettin Arel ile balayan ifadelerin birok
kaynakta tekrar edildii grlmektedir. Neyin geliimi hakknda herhangi bir boluu
doldurmayan bu bilgilerin bilimsel bir yntem nda irdelenmesi gereklidir.
almann ana ekseninden sapmamak iin neyin ilk bulgularndan ziyade, neyin tarih
ierisindeki tanmlar aktarlacaktr.
12
Arel, H. Sadettin, s. 3
Galpin, s.16.
14
Galpin, s.17.
13
19
1.2. Tarih erisinde Ney

Arap yarm adasnda neyin farkl adlarla kullanld mevcut kaynaklardan
anlalmaktadr. Bu adlardan en bilineni olan mizmar kelimesi, kam nefesli alglar
ifade etmek iin kullanlmtr 15. Gelenekte kam alglarn tesirleri hakknda eitli
bilgiler vardr. Bu almalar arasnda el-Kindinin (796?-?) mzik risaleleri saylabilir.
El-Kindi musiki risalelerinin ikincisinde, baz alglarn hayvanlar harekete
geirdiini anlatmakla yetinir 16. Ney hakknda detayl bilgi vermez. El-Kindinin mzik
risaleleri gibi ney ve trevleri hakknda detayl bilgi barndrmayan kaynaklardan biri de
bni Sinann (980/81-1037) Kitb-ifa adl eseridir. bni Sina eserinde flemeli
alglardan bahsederken mizmar ismen anar ve bir delikten iine nefes flenen alglar
yer olarak snflandrr 17.
Gelenekte teknik olarak kamtan yaplsa da dorudan ney olarak kabul
edemeyeceimiz ney trevi alglar da vardr. Bu alglardan biri olan ebbabeyi bn
Haldun bildirir. bn Haldun Mukaddime adl eserinde kam alglardan bahsederken,
bunlardan biri olan ebbabenin 10 delikli olduunu anlatr. ebbabenin mizmar- rak
olarak da anldn syleyen bn Haldun, ayrca gnmzde zurna olarak bilinen
zulamiyi ve bakr flemeli olan bku eserinde anar18.
Yaygn bir kanaatle 1355 ylnda yazld dnlen Kenzt-Tuhaf adl eserde
ney trevi olan bie adnda bir algdan ve daha nemlisi mizmarn yaplndan
bahsedilir. Eserin mellifi Hasan Kaani, bienin 7 ya da 9 delikli bir alg olduunu ve
kamtan yapldn anlatr. Bie, Kenzt-Tuhaftan yaklak 90 yl sonra yazlan
Edvar- Musikide pie olarak yer almaktadr. krllah ile Kaani arasnda Bie ya da
Pie adnda bir algnn herhangi bir kaynakta anlmamas, krllahn dorudan
Kaaniyi kaynak alm olabileceini gsterir. Bu aktarmda algnn ad pie olarak
deise de ifadelerin neredeyse ayn olduu grlmektedir 19. Kaani, bieyi yle tarif
15
George Farmer, Mizmar, slam Ansiklopedisi, Cilt VIII, stanbul; MEB Yay.,1979, s.389.
Ahmet Hakk Turabi, El-Kndinin Musiki Risaleleri, (Yksek Lisans Tezi, M. . SBE, 1996), s.135.
17
Ahmet Hakk Turabi, bn Snnn Kitb ifsnda Msik, (Doktora Tezi, M. . SBE, 2002),
s.185.
18
bn Haldun, Mukaddime, Haz. Sleyman Uluda, Cilt II, stanbul: Dergah Yay., 1983, s.984.
19
Zeynep Yldz, Hasan Kaaninin Kenzt-Tuhaf Adl Eseri, (Baslmam Yksek Lisans Tezi, M. .
SBE, 2011), s.120.
16
20
etmektedir: Bie kamtan yaplr. Kam olgun olmaldr, ham olmamaldr. yle ki
kurumaya yz tutmu olmaldr. En iyi kam Niaburdan ya da Badattan gelir.
Kamn ok dzgn ve doru olmas gerekir. Bienin uzunluu bir kartan ksa, bir
kar iki parmaktan uzun olmamaldr. Bazlar yedi, bazlar dokuz delik aarlar. Eer
bienin sesi pest istenirse iki kar drt parmaktan aada olmamaldr. Ve onun
delikleri ise daha geni olur, flenen yerden daha uzakta olur.20 Kaaninin bu
tarifinden bienin tpk ney gibi kurumu dzgn kamtan yapldn anlamaktayz.
Fakat bienin 2-3 karlk boyu ve 7-9 perdeli yapsyla dorudan ney olarak
snflandrlamayaca anlalmaktadr. Geri 7 delikli bienin bir deliinin arkaya
almasyla nde kalan 6 perdeli eklinin neyi andrmas muhtemel grnse de Kaani,
bir perdenin arkaya alp almamas hakknda bir malumat vermez. Bu bilgiyi mizmar
iin detayl bir ekilde veren Kaaninin bu tanmndan bienin, 7 ve ya 9 perdesinin de
n yzde olduu anlalmaktadr.
Kaaninin mizmarn nasl yapld hakknda syledikleri mizmarn teknik
yapsn anlamada olduka nemlidir. Kaaninin anlattn gre mizmarn dier bir ad
nay- siyeh olup iki paradan oluur. Bir paras kam, dier paras ise aatr. Tpk
kamn dzeltildii gibi aa ksm da dzeltilir. Bir kar bir parmak geen lsnn
yaklak 21 cm olduu anlalmaktadr. ki ucundan iki parmak mesafe braklarak yedi
delik ne ve bir delik arkaya almaktadr. Kaaniye gre mizmar farkl boylarda
alabilmektedir. Kaaninin rnek olarak verdii bir kar bir parmak ll mizmarn
yaygn olarak kullanlan bir mizmar eidi olduu sylenebilir. Bununla birlikte daha
byk mizmarlarn olabileceini yine Kaaninin tarifinden anlyoruz. Kaani, mizmar
hakknda unlar syler: Kamtan olan para henz ya iken, bir tarafna engin
ibriiminden balanr. Ve dier tarafndan dier tarafndan iki aacn ortasna koyarak
iki gn, kam genileyinceye ve az iyice alncaya kadar ikenceye yatrlr. Sonra
ya aatan, kk bir tabaka hazrlanr ve kamn azna yaptrlr. Bu,
namelerdeki tizlik ve pestlik iin gereklidir. ki tane kam birbirine balarndan
ibriim ile balanrsa sanki ortasnda yark olan bir ney gibi olur. Bylece alan kii
yorulduu vakit, neyin azndaki paray alr. fledii yere daha yakn olan delikler
20
Yldz, s.121.
21
daha dik name verir, uzak olan delikler daha pest name verir21. ekil 1.3te
Kaaninin bu tarife ek olarak verdii mizmar izimi grlmektedir.
ekil 1.3: Kaaniye Gre Mizmar

Kaaniden sonra detayl bir tarif, Krehirli Yusuf bn-i Nizameddin tarafndan
1411 tarihinde yazlan Risale-i Musiki adl eserde yer almaktadr22. Krehr neyin
perdelerini yle anlatr: nay al yukarudan aagya yidi perdedr yidinci perde hemn
rast evidr ve ikinci perdeyi aasn dgh olur eger bir perde dahi aasn argh olur
bir perde dahi aasn pengh olur bir perde dahi yukarudan aasun hseyni olur eger
dilersen ki hisar ye gerdaniye ye muhayyer eyleyesin sigh evinden bir safr idesin hisar
olur eger argh evinden safr idesin gerdniyye olur eger sfahan evinden safr idesin
muhayyer olur23. Bu tarif Seydinin El Matla adl eserinde tekrarlanr 24. Tanmdan 15.
yzylda da neyin - alts nde biri arkada- toplam yedi perdesi olduu anlalmaktadr.
Tarifte ayrca, rasttan muhayyere yaklak bir oktavlk ses sahas tanmlanmtr. Kaba
ve tiz sesler ise belirtilmemitir. nk bu seslerin tarif edilebilmesi iin, mellifin
neydeki ses kademelerini daha detayl bir ekilde izah etmesi gerekirdi. Krehr bu
nedenle detayl ve anlalmaz bir tanm yerine, neyi eline alan bir kiinin balangta
karlaaca rast makam pozisyonu perdelerini tanmlamay uygun bulmutur.
Krehirli bu tarifte dgh perdesinden sonraki segh perdesini atlamtr. Tanmdan
ayrca 15. yzylda neva perdesinin pengah ya da sfahan, evi perdesinin hisar olarak
adlandrld anlalmaktadr.
Krehrnin tanm bir yana, Amasyal krllah (1388?-1489?), Kaaniye
yakn bir tarifle pie adnda bir kam algdan yle bahseder. Pei neydr ni
bildirr. Ve peyi dzmek bildirr. Pe bir naydur ki n kamtan dzerler ki gayet
degmi ola. Yani yerinden ham kesilmemi ola. Ve yahud iken dahi kurumu olmaya.
21
Yldz, s.120.
Eserin 1411 tarihli farsa nshas halen bulunamamtr.
23
Nilgn Dorusz, Hariri Bin Muhammedin Krehr Edvar zerine Bir nceleme, (Baslmam
Doktora Tezi, T SBE, 2007), s.124.
24
Mithat Arsoy, Seydinin El Matla Adl Eseri zerine Bir alma, (Yksek Lisans Tezi, M. . SBE,
1988), s.92.
22
22
Yani gemi olmaya. Ve pe dzdkleri kamn eysi oldurki ani niburdan getreler.
Yani nibur vilayetinde yetimi ola. Ve bu didimz suretde kesilmi ola. Ve yahud
tegmi kam ola. Ve gayet togru ola. Ve pienn uzunlugu bir kar ve iki parmakdan
artuk gerekmez. Amma bir kardan dahi ksa gerekmez. Ve eger pienin avzn zir
olmak dileseler eksk itmeyeler. Bu didgmz gibi ideler. Ve eger penn avzn bam
olmak dileseler iki kar ve drt barmakdan ideler. Bunun dahi delukleri yididr. Amma
baz stadlar tokuz dahi delerler. Ve bunun delklerinden kik gerekdr. Ve uracak
yirden delgi irak gerekdr.25 7 yahut 9 delikli alabilen pienin Kaanideki bie ile
ayn alg olduu; krullahn risalesinde, pie hakknda kulland tm bilgileri
Kaaniden aktard anlalmaktadr. Ayrca 7-9 delikli yaps gz nnde
bulundurulursa ney ile dorudan alakal olmayan bu algnn neyin gelenekteki isimleri
arasnda anlmas da doru deildir.
17. yzyl kltr ortam hakknda detayl bilgiler veren Evliya elebi yaad
dnemde 160 kadar neyzen olduunu bildirir ve Beikta Mevlevihanesi eyhi Yusuf
Dedeyi neyzenlerin en nde geleni olarak kabul eder. Evliya elebinin bildirdii
devrin dier neyzenleri unlardr: Berber mer elebi, Sarra Ahmet elebi, Kefeli
Dervi Mehemmed, Dervi Sleyman, Torlak Dede, Sipah Ahmed Bey, Yenter Hasan
Paa, Dervi Kasm ve Kk Dervi Ahmed26. Evliya elebi ayrca 17. yzyl
stanbulunda 4 ney yapm atlyesi olduunu burada toplam 13 kiinin altn
bildirir27. Evliya elebi ney eitleri hakknda da eitli bilgiler verir. Battal dheng,
nay, girift, mansurah, bolaheng, battal, davud, serheng ve sprge olarak bildirdii
neylerin toplamda 12 eit olduunu syler 28.
Avrupal gezginler de ney hakknda kymetli bilgiler verir. Bunlar arasnda
Charles Fontonun 1751de tamamlad Avrupa Musikisiyle Karlatrmal Olarak
Dou Musikisi zerine Deneme balkl incelemesi anlabilir. Fonton almasnda
neyin st ksmna taklan baparenin lleri hakknda u bilgileri verir: Neyin st
ksmnda, ekli kesik bir koniye benzeyen, boynuz ya da fildiinden yaplm bir azlk
25
Ramazan Kamilolu, Ahmedolu krullah ve Edvar- Musiki Adl Eseri, (Baslmam Doktora
Tezi, Ankara niversitesi SBE, 2007), s.145.
26
Evliya elebi, Seyahatname, Haz: Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal, Cilt I, stanbul:
Yap Kredi Yay., 2006, s.343.
27
Evliya elebi, s.337.
28
Evliya elebi, sy.337.
23
taklr. Bu azln ii oyuktur ve dna gre ters bir kesik koni oluturur. ekilde
grld gibi (Bkz. 40. Resim) d koninin tabann oluturan DEF noktalarnda
kesilmitir. Bu iki koninin ykseklikleri eittir. Hacimlerinin oran taban yzeylerinin ve
taban yaraplarnn oranna eittir. konini alt kesitinin yarapn bulmak iin d
koninin alt yarap olan DF ile st kesitin yarap olan ACyi alalm. AC ayn
zamanda i koninin taban yarapdr. koninin alt kesit yarap X ise DF/C=AC/X.
Oysa DF 16, AC 9 izgidir. Dolaysyla, bilinmeyeni bulmak iin 9la 9u arpar 16ya
bleriz. 81i 16ya blmenin sonucu aa yukar 5tir. Demek ki i koninin alt kesitinin
yarap 5 izgiden az fazla olacaktr. Yani neyin konisinin st ucunun yarap 9
izgidir. Bu orant tm neylerde ayndr. Azln yarap Davutlarda 10 izgiye dek
gidebilir.29 Fonton bu tanmla, neyin bapare llerini formlletirmektedir.
Trk alglar hakknda bilgi veren Avrupal gezginlerden biri de Andre
Villoteudur (1759-1839). Villoteu 1798-1800 yllarn kapsayan notlarnda Msrdaki
Trk alglarn incelemi ve bir ah neyin llerini vermitir. Bu notlara gre ah
neyin boyu 77 cm, bapare ykseklii 2,7 cmdir. Gnmzde 77 cmlik lde alan
bir neyin, ah ney olma ihtimali yoktur. Bu ney, mansur ahenge daha yakndr. Villoteu
notlarnda perde aplarnn 7 mm olduunu ekler 30. Villoteunun bildirdii 7 mmlik
perde aks 1718den gnmze birok neyde karmza kmaktadr.
Gezginlerin notlar arasnda neyi ve Trk Musikisini iyice tanmadan yaplan
yorumlar da yer almtr. Sulzer, 1781 tarihli notlarnda Trk flt olarak tanmlad
neyin drt eidi olduunu syler. Bu kadar fazla eit olmasn, neylerin mstakil
olarak Avrupa fltnn verdii sesleri verememesine ya da Trklerin Avrupallar gibi
btn fltleri alamamalarna balar. Oysaki neylerin bast komalarn Avrupa
musikisinde kullanlmad; bu eitliliin ise Trklerdeki akort eitliinden
kaynakland fikrinin Sulzere olduka uzak durduu grlmektedir.
1.3. Ak Metotlar ve Tartmalar
Ney aks zerine yakn dnemde yazlm kaynaklarda perde yerleri
detaylandrlm; zaman zaman bapare lleri verilmi; bylece ney ve bapare
29
Blent Aksoy, Avrupal Gezginlerin Gzyle Osmanllarda Musiki, stanbul: Pan Yay., st 1994,
s.103.
30
Aksoy, s. 226.
24
imalinden oluan ney aksn metotlatrmak hedeflenmitir. Durum byle olunca ilim
sahasnda eitli tartmalar n plana kmtr. Bu tartmalarn gnmzde de devam
ettii dnlrse hala bir sonuca balanamad aikardr.
Tartmalarn geneli incelendiinde iki fikir ortaya kmaktadr. Birincisi
Klasik Metod, ikincisi ise Kaydrma Metodudur. Bu iki metod zerinde younlaan
tartmalarn satr aralarnda ise akortlama ile ilgili kymetli bilgiler vardr.
Ney aks tartmalarn konu alan makalelerden biri hsan Tre aittir. hsan
Tr, Musiki Mecmuasnda yaynlanan makalesinde, klasik ak ile alan neylerde,
dgh ve argh perdeleri dndaki tm perdelerin pest kaldndan bahseder 31. Tr,
yazsnda ayrca pest kalan perdelerin nasl tashih edildiini anlatr. Tr, pest olan rast
perdesinin tizletirilebilmesi iin neyin alt ksmdan kesildiini fakat zaten pest olan
neva perdesiyle bir uyumun salanamadn syler. Pest olan ak neva perdesinden
elde edilen tiz neva ve muhayyer perdelerinde, pestliin daha fazla iitildiini, ak ve
kapal muhayyerlerin birbirini tutmadn, bu noktada neyzenlerin bu perdeyi daha
forte flemek zorunda kaldklarn yazsnda belirtir. hsan Trn bu fikrine Sencer
Derya, Musiki Mecmuasndaki yazsnda cevap verir ve ney yapmna uygun bir
kamn en iyi klasik akyla alabileceini syler 32.
Fuat Trkelman, Sanat ve Kltrde Kk dergisindeki yazsnda aknn farkl
bir ynn irdeler. Bir neyin ancak 50 ylda, z suyunu kaybetmek suretiyle elde
edebilecei hali, kimyasal ilemlerle daha ksa srede elde etmek iin alma iinde
olduunu aktarr33. 1981 ylnda yaymlanan yazdan gnmze geen 30 senede bu tarz
almalarn yapld fakat genellikle sonu alnamad grlmtr. zellikle
gbreye gmmek suretiyle kam z suyundan ayrmak, ska bavurulan bir metot
olarak anlsa da Neyzen Niyazi Saynn bu konudaki denemeleri bir sonu
vermemitir 34.
31
hsan Tr, Klasik Tarzda Alm Neyler Hakknda Bir Eletiri ve Yeni Bir Sistem, Musiki
Mecmuas, No. 410, stanbul, 1985, s.4.
32
Sencer Derya, Ney Aks Konusunda Deiik Grler, Musiki Mecmuas, nr. 413, stanbul, 1986,
s.14.
33
Fuat Trkelman, Trk Musikisi Sazlar Ney, Sanat ve Kltrde Kk, Cilt I, Say: 3, stanbul 1981
sy:31
34
Niyazi Sayn, T Trk Musikisi Devlet Konservatuar retim Grevlisi, Ney Aks Konulu
Grme, 19 Haziran 2011
25
Ayhan Sar, Geleneksel Trk Sanat Mzii alglar balkl almasnda ney
iin geni bir ksm ayrr. Akyla ilgili bahiste klasik akdan sz eder35. Klasik aky
perdenin kk almas sonra akortlamak iin kontroll geniletilmesi fikriyle
destekler. Bu sistem ney zerinden denendiinde elde ettiimiz sonu yledir: Bir
perdenin tizletirilmesi iin perdeyi yukar doru zmparalamak doru sonu verir.
Fakat perdeyi pestletirmek iin aa doru zmparaladmzda perdenin st snrnn
deimemesi nedeniyle sesteki pestleme yeteri kadar olmaz. Bu nedenle perdenin
olduka fazla zmparalanmas gerekir. Bu durum perdenin bymesine ve perdeler
arasnda bir dengesizlik olumasna sebebiyet verir. Ayrca perdenin parmakla
kapatlmasn da gletirir.
Ahmet Kaya ney metodunda akyla bilgiler verir. Kaya, perdeden akortlama
fikrini savunur ve perdelerin klasik akdaki yerlerinin aada aktardmz nisbetlerde
kaydrlmas gerektiini syler 36. Tablo 1.1de Ahmet Kayann bahsettii ak ekli
grlmektedir.
Tablo 1.1
Ahmet Kaya Aks
Ahmet Kaya Aks
Perde Ad
Kanc Birime Denk Geldii
13. birimden 1-1,5 mm yukar
Airan Perdesi
Neva Perdesi
17
Nim Hicaz Perdesi
18. birimden 1-1,5 mm aa
argh Perdesi
Segh Perdesi
21
Krdi Perdesi
22. birimden 1 mm aa
Dgh Perdesi
26
Rast Perdesi
Ahmet Kayann verdii llerden klasik akyla alm bir neyde airan,
neva, ve segh perdelerinin pest, argh ve dgh perdelerinin ise tiz kald fikrinde
olduu anlalmaktadr.
35
36
Ayhan Sar, Geleneksel Trk Sanat Mzii alglar, anakkale, 1985, s.225.
Ahmet Kaya, Ney Metodu, stanbul: alar Musiki Yay.,2003, sy.11.
26
Sleyman Erguner, metot almasnda ney aks bahsinde klasik metodu ve

kaydrma metodunu ayr ayr verir. Kamn yapsnn ve boumlarnn uygun olmad
durumlarda kaydrma metoduna bavurulabileceini syler 37. Erguner, klasik aknn
daha iyi netice verdii ve mmlik deerlerle yaplan kaydrmalarn neyzenin becerisiyle
ortadan kalkabilecei fikrini savunur. Ergunerin bahsettii klasik metotta ise nce ney,
lye yakn bir boyda kesilir. Daha sonra kam eer rast perdesini tahmine uygun ise
fazlalklar kesilir. Kamn ii aldktan sonra, boaz boumu ayarlanarak boaz delii
alr. Bu ekilde rast sesi aranr ve doru ses elde edilene kadar ney alttan ve stten
kesilir. Rast sesi bulunduktan sonra dier perdeler klasik metot nisbetinde alr.
Ney aksndan bahseden kaynaklardan biri de Cafer Ann Ney Yapm Sanat
ve Sanatlar balkl kitabdr. An da akortlama konusunda perdenin kk alarak
sonradan geniletilmesi fikrindedir. Ney aks hakknda klasik aknn en iyi sonucu
vereceini syleyen An, klasik aknn uygun olmad durumlarda ise kaydrma
metodundan istifade edilebileceini ekler.
Klasik akya yeni bir referans nokta nerisi Nuri Uygunun Trk Din
Musikisinin Temel Sazlarndan Ney ve Klasik Aks balkl makalesinde ilk defa dile
getirilmitir. Uygun bu sistemde, neyin alttan nc boumunun orta noktasn
iaretlemek suretiyle 19. noktay bularak, dier deliklerin merkezlerini bu izgi
referansyla yerletirir. Uygun, bylece perdelerin bouma yakn olmas durumunun
ortadan kalkacan syler38.
Yukardaki tartmalar ve akortlama nerileri incelendiinde duraan bir klasik
ak metodunun karsnda yeni nerilerle daha dinamik bir kaydrma metodunun var
olduu grlr. Genel olarak klasik ve kaydrma metodu etrafnda ekillenen ak
metotlarnn neler olduu, perdelerin hangi birimlerde ald ve kaydrma metodunun
hangi ilaveleri getirdii aadaki blmlerde izah edilecektir.
37
Erguner, Sleyman, Ney Metod, stanbul: Erguner Mzik Yay., 2002, s.49.
,Nuri Uygun, Trk Din Musikisi Sazlarndan Ney ve Klasik Aks, M. . lahiyat Fakltesi
Dergisi, Say 27, stanbul, 2004, s.48. ; Nuri Uygun, M. . lahiyat Fakltesi retim yesi, Ney
Aks Konulu Grme, 6 Ekim 2010
38
27
1.4. Klasik Ak
Klasik ak ney boyunun 26ya blnmesiyle elde edilen 26da bir birimin esas
olduu bir sistemdir. Bu nedenle teknik izah kuvvetlendirmek iin zellikle ak analizi
yaptmz blmlerde klasik aky 26l sistem olarak adlandrdk.
26l sistem esasna dayanan klasik akya gre 26ya blnm neyde 13.
nokta airan perdesidir. Dier perdeler srasyla 16. noktadaki perde neva, 17. hicaz, 18.
argh, 20. segh, 21. krdi, 22. dgh, 26. noktadaki perde ise rast perdesidir. Klasik
Ak tablo 1.2de grlmektedir.
Tablo 1.2
Klasik Ak
"Klasik Ak"
Perde Ad
13
Airan Perdesi
16
Neva Perdesi
17
Nim Hicaz Perdesi
18
argh Perdesi
20
Segh Perdesi
21
Krdi Perdesi
22
Dgh Perdesi
26
Rast Perdesi
1.5. Kaydrma Metodu

Kaydrma metodu da klasik aknn 26l yaps zerine kurulur. Fakat her
perdeyi yerinde kabul etmez. Baz perdeleri tizlik ve pestlik durumuna gre kaydrr.
Zaten homojen bir yapda olmayan neyin zerinde milimetrik oynamalar ile akortlama
esasna dayanr. Belirli kaydrma nisbetleri yoktur. Yani perde kaydrmalar ustadan
ustaya farkllk gsterebilir 39. Bu nevi aknn mstakil bir yap arz ettii aikardr. Bu
nedenle kaydrma metodunu almada Mstakil Ak olarak adlandrdk.
39
Bu nedenle mstakil bir yap arz eden bu sistemi teknik izah kuvvetlendirmek iin mstakil ak olarak
adlandrdk.
28
26l sisteme ilave perde kaydrmalarna sahip mstakil aknn gnmzde en

kabul grenlerinden biri Niyazi Sayn sistemidir. Bu sistemde airan, neva ve segh
perdelerindeki pestlik ile dgh ve argh perdelerindeki diklik temayl yaplan
kaydrmalar ile giderilmeye allmtr. Gnmzde birok ney yapmcs tarafndan
kabul edilen bu ak ekli40 Tablo 1.3te grlmektedir.
Tablo 1.3
Niyazi Sayn Aks
Niyazi Sayn Aks
Perde Ad
13. birimden 3 mm yukar
Airan Perdesi
Neva Perdesi
17
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
21
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
26
Rast Perdesi
Eypteki atlyesinde yllarca ney aksyla uraan yapmc ve Neyzen Mesut

Paker ak ile ilgili eitli notlar tutmutur. Bu notlarda Pakerin aadaki kaydrma
metodunu kullanarak ney at grlmektedir. Mesut Pakerin, Yrd. Do. Dr. Nuri
Uygun arivindeki notlarnda yer alan ak metodu Tablo 1.4te grlmektedir 41.
40
Niyazi Sayn tarz ak Eymen Grtan, Kenan Aydnl, Ferit Yavuz, Ali Erol gibi ney yapmclar
tarafndan uygulanan bir metottur.
41
Mesut Paker, Ney Aks Notlar, Nuri Uygun Arivi.
29
Tablo 1.4
Mesut Paker Aks
Mesut Paker Aks
Perde Ad
13. birimden 2,5 mm yukar
Airan Perdesi
16. birimden 1,5 mm yukar
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
18.
birimden 1,5 mm aa
argh Perdesi
20 birimden 1 mm yukar
Segh Perdesi
21
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
26
Rast Perdesi
Her iki ak incelendiinde airan, neva ve segh perdelerindeki pestliin

kaydrmalarla giderilmeye alld anlalmaktadr. Kaydrma nisbetleri farkl olsa da,
her iki akda, argh ve dgh perdelerindeki diklik temaylnn tespit edilerek
giderilmeye alld grlmektedir. Birbiriyle rten bu veriler tarihi neylerdeki
mstakil yaplarn devam niteliindedir.
30
2. 1718-1951 YILLARI ARASINDA NEY AKISI

1718-1951 yllar arasndaki ney aksnn ve perde aralklarnn incelenecei
ikinci blmde yer alan koleksiyonlar srasyla unlardr: Topkap Saray Mzesi,
Galata Mzesi, Mevlana Mzesi, Niyazi Sayn Koleksiyonu, Nuri Uygun Koleksiyonu,
Aziz enol Filiz Koleksiyonu ve Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve
Yaatma Vakf Koleksiyonu.
2.1. Topkap Saray Kolaksiyonu
Topkap Saray Koleksiyonunda 10 adet tarihi ney yer almaktadr. Bu neylerin
9 tanesi harem, 1 tanesi ise hazine envanterine kaytldr. Neyler, mze artlarnda iyi
muhafaza edildiinden hala flenebilecek haldedir. Koleksiyonda 2/3376 numaral ney
haricinde bapareli bir ney yoktur. 889 numaral ney ise baparesiz flenecek yapdadr.
2.1.1. Topkap Saray Mzesi Envanteri 2/3376 Numaral Ney
Topkap Saray Hazine Envanterine 3376 numarayla kaytl ney mansur
ahengindedir. Olduka bakml olan neyin parazvanesinde mine iilii mevcuttur. Mine
ilemeli st parazvanede altn yaldzla Ya Hazreti Mevln Kuddise Sirrhl l
yazldr. Alt parazvanede ise yaz yoktur. ekil 2.1-2.2 ve 2.3te neyin genel yaps ve
parazvane detaylar grlmektedir.
ekil 2.1: 3376 Numaral Neyin Genel Yaps
31
ekil 2.2: 3376 Numaral Neyin st Parazvane Detay
ekil 2.3: 3376 Numaral Neyin Alt Parazvane Detay

2/3376 numaral neyin st boum d ap 2,66 cm, alt boum d ap 2,08
cmdir. Neyin d yapsnda atlak ya da krk bulunmamaktadr. Ald kam, rengi
itibariyle mzedeki daha eski neyler gibi koyulamamtr. Bu nedenle neyin 1900lerin
banda ald dnlebilir.
apl bir kamtan imal edilen mansur neyin boum sarglarndaki kalntlar,
neyin ald tarihte boum sarglarnn altn yaldzla sslendiini gstermektedir.
Neyin genel yapsndan perdelerin muntazam olarak ald ve boum itibariyle
olduka dengeli bir kam seildii anlalmaktadr. 3376 numaral neyin perde yerleri
ekil 2.4te grlmektedir.
32
ekil 2.4: 3376 Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin tm boyu 79,64 cmdir. 79,64 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem
ile mukayesesi Tablo 2.1de grlmektedir.
Tablo 2.1
3376 Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,64
79,64
39,82
39,30
49,01
48,50
52,07
51,60
55,14
55,00
61,26
61,40
64,32
64,70
67,39
67,90
FARK
cm
0,52
0,51
0,47
0,14
-0,14
-0,38
-0,51
mm
5,2
5,1
4,7
1,4
-1,4
-3,8
-5,1
Ney, perde yerleri itibariyle 26l sistemden olduka farkl bir yapda almtr.
Tablodan airan perdesinin 5,2 mm, neva perdesinin 5,1 mm, nim hicaz perdesinin 4,7
mm ve argh perdesinin 1,4 mm tiz blgeye kaydrlarak ald anlalmaktadr.
Bununla birlikte segh perdesi 1,4 mm, krdi perdesi 3,8 mm ve dgh perdesi 5,1 mm
pest blgeye kaydrlarak almtr. Hibir perdesinin 26l sisteme uymadn tespit
ettiimiz, mstakil bir ak sistemini zerinde tayan mansur ney ile seslendirilmi rast
dizisinin makam arac programndaki analiz sonular ekil 2.5te grlmektedir.
33
ekil 2.5: 3376 Numaral Neyin Analiz Sonucu

Analiz sonucunda nazari olarak 9 koma olan rast-dgh aral 9,7 koma, 8
komalk dgh-segh aral 7,3 koma, 5 komalk segh-argh aral 6 koma, 9
komalk argh-neva aral 9,4 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 8,6 koma, 8
komalk hseyni-evi aral 8,4 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 6 koma
llmtr. Ayrca 3376 numaral neyde nazariyemize gre (dgh perdesi
referansnda) rast ve segh perdelerinin 0,7 koma pest; argh ve hseyni perdelerinin
0,3 koma, neva ve evi perdelerinin 0,7 koma ve gerdaniye perdesinin 1,7 koma tiz
olduu anlalmaktadr. 1,4 mm tiz blgeye kaydrlarak alan argh perdesi yerinde
0,3 koma, belisi gerdaniyede ise 1,7 koma tiz kalmaktadr.
3376 numaral mansur neyin dgh perdesi referansnda pest kalan rast ve
segh perdeleri dnda, lme konu olan tm perdeleri yukarda belirtilen nisbetlerde
AEU sistemine gre tiz kalmaktadr.
Topkap Saray Harem Envanterine 878 numarayla kaytl ney ah
ahengindedir. zerinde atlak ya da krk bulunmayan neyin d yapsnn, elimizde
referans olan dier tarihi neylere gre daha ak olmas, neyin 1900lerin banda
34
alm olabileceini gsterir. ekil 2.6da, baparesi olmayan neyin genel yaps
grlmektedir.

st boum d ap 3,01 cm, alt boum d ap 2,46 cm olan neyin
boumlarnda sarg vardr. Genel yaps itibariyle olduka dengeli bir kamtan imal
edilmitir. Neyin perde-boum ilikisinin de dengeli olduu grlmektedir 42. Arka
perdesi ise sa el flenecek ekilde saa meyilli olarak almtr. 878 numaral mansur
neyin perde yerleri ekil 2.7de grlmektedir.

Baparesi olmadndan airan perdesi referansyla tm boyu forml Iden -yani
(X-a)x2=Tden - (85,7-42,1)x2=87,2 cm olarak tespit ederiz. 87,2 cm tm boy ile perde
yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi Tablo 2.2de grlmektedir.
42
Perde-boum ilikisi, perdelerin boumlara yakn noktalara denk gelip gelmemesini ifade eder.
Bouma yakn perde merkezleri ney icrasnda entonasyon problemleri oluturur.
35
Tablo 2.2
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
87,2
87,2
43,60
43,60
53,66
53,70
57,02
57,10
60,37
60,40
67,08
67,10
70,43
70,50
73,78
73,70
FARK
cm
0,00
-0,04
-0,08
-0,03
-0,02
-0,07
0,08
mm
0,0
-0,4
-0,8
-0,3
-0,2
-0,7
0,8
Tabloda 878 numaral neyin tm perdelerinin airan perdesi referansnda 26l

sistemde ald anlalmaktadr. Bu ney Topkap Saray envanterinde airan perdesi
referansnda tm perdeleri 26l sistemde alan tek neydir.
Topkap Saray Harem Envanterine 879 numarayla kaytl ney mansur
ahengindedir. Baparesi olmayan neyin gm parazvanesindeki iilik dikkat ekicidir.
ekil 2.8de 879 numaral neyin parazvane detay grlmektedir.
ekil 2.8: 879 Numaral Neyin Parazvane Detay
36
Neyin genel yaps incelendiinde airan perdesinin iki kez ald

anlalmaktadr. fleme ynnn deimesiyle alakal bu durum; neyin gemite farkl
ynlere doru fleyen neyzenler tarafndan icra edildiini gstermektedir. ekil 2.92.10da srasyla airan perdesi detay ve neyin genel yaps grlmektedir.
ekil 2.9: 879 Numaral Neyin Airan Perdesi Detay

st boum d ap 2,46 cm, alt boum d ap 1,96 cm olan neyin boumlar
sargldr. Perdeler ortalama 0,7 apnda almtr. Perde yerleri ekil 2.11de
grlmektedir.

Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml I ile [(X-a)x2=T]den (79,238,9)x2= 80,6 cm olarak hesaplarz. Bu durumda neyin zerinde 1,4 cmlik bir bapare
takl olmas gerekir. 80,6 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi
Tablo 2.3te grlmektedir.
37
Tablo 2.3
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
80,6
80,6
40,30
40,30
49,60
49,70
52,70
52,80
55,80
56,10
62,00
62,40
65,10
65,60
68,20
68,70
FARK
cm
0,00
-0,10
-0,10
-0,30
-0,40
-0,50
-0,50
mm
0,0
-1,0
-1,0
-3,0
-4,0
-5,0
-5,0
Tablodan, neyin 26l sistemde almad grlmektedir. Neva ve nim hicaz

perdeleri 1 mm, argh perdesi 3 mm, segh perdesi 4 mm, krdi ve dgh perdeleri ise
5 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Kaydrma nisbetleri dnlrse ney
mstakil bir akya sahiptir.

879 numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki
analiz sonucu ekil 2.12de grlmektedir.
38
Analiz sonucunda nazari olarak 9 koma olan rast-dgh aral 10 koma, 8

komalk dgh-segh aral 7 koma, 5 komalk segh-argh aral 6,7 koma, 9
komalk argh-neva aral 9 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 10,3 koma, 8
referansnda) rast ve segh perdelerinin 1 koma pest; argh, neva ve evi perdelerinin
0,7 koma, hseyni perdesinin 2 koma ve gerdaniye perdesinin 2,7 koma tiz olduu
anlalmaktadr. Hseyni perdesindeki 2 komalk tizleme perdenin niin 5 mm pest
blgeye kaydrlarak aldn izah etmektedir. 3 mm pest blgeye kaydrlarak alan
argh perdesi ise yerinde 0,7 koma; belisi gerdaniyede 2,7 koma tiz kalmaktadr.
Tm perdeleri pest alan mansur neyin dgh perdesi referansnda pest kalan
rast ve segh perdeleri dnda lme konu olan tm perdeleri AEU sistemine gre
belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
Topkap Saray Harem Envanterine 881 numarada kaytl ney kz-mansur
mabeyni ahengindedir. Yukardan aa doru dengeli bir ekilde daralan neyin nceleri
boum sargl olduu, sarg yuvalarndan anlalmaktadr. ekil 2.13te neyin genel
yaps ve detay grlmektedir.

Airan perdesi sa el stte alan neyin perde ap yaklak olarak 0,8 cmdir.
Baparesi olmayan neyin st boum d ap 2,41 cm, alt boum d ap ise 1,94
cmdir. Neyin perde lleri aadaki ekil 2.14te grlmektedir.
39

Neyin baparesi olmadndan tm boyu forml Iden [(X-a)x2=T] (74,736,3)x2=76,8 olarak tespit ederiz. Bu durumda neyin zerinde 2,1 cm yksekliinde bir
bapare olmaldr. 76,8 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi
Tablo 2.4
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
76,8
76,8
38,40
38,40
47,26
47,40
50,22
50,40
53,17
53,50
59,08
59,50
62,03
62,60
64,98
65,60
FARK
cm
0,00
-0,14
-0,18
-0,33
-0,42
-0,57
-0,62
mm
0,0
-1,4
-1,8
-3,3
-4,2
-5,7
-6,2
Tablodan, neyin airan referansnda hibir perdenin 26l sisteme uymad

anlalmaktadr. Neva perdesi 1,4 mm, nim hicaz perdesi 1,8 mm, argh perdesi 3,3
mm, segh perdesi 4,2 mm, krdi perdesi 5,7 mm, dgh perdesi 6,2 mm pest blgeye
kaydrlarak almtr.
analiz sonucu aadaki ekil 2.15te grlmektedir.
40

komalk dgh-segh aral 7,7 koma, 5 komalk segh-argh aral 6,6 koma, 9
komalk hseyni-evi aral 8 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 4,7 koma
referansnda) rast perdesinin 1 koma, segh perdesinin 0,3 koma pest; argh perdesinin
1,3 koma, neva perdesinin 1,7 koma, hseyni ve evi perdelerinin 1 koma ve gerdaniye
perdesinin 0,7 koma tiz olduu anlalmaktadr. 6,2 mm pest blgeye kaydrlarak alan
dgh perdesi, belisi hseyni perdesinde 1 koma tiz kalmtr. 4,2 mm pest blgeye
kaydrlarak alan segh perdesi ise yerinde 0,3 koma pest kalmasna ramen belisi
evi perdesinde AEU sistemine gre 1 koma tiz kalmtr.
Tm perdeleri (airan perdesi referansnda) pest alan mansur neyin dgh
perdesi referansnda pes olan rast ve segh perdeleri dnda lme konu olan tm
perdeleri AEU sistemine gre belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
41

Topkap Saray Harem Envanterine 883 numarayla kaytl ney yldz ahenginde
olup saraydaki tek yldz neydir. Airan perdesi, ney sa ya da sol el stte flenebilsin
diye ortaya almtr. st parazvanesi olmayan neyin, argh ve segh perdeleri
arasnda onarlm bir krk vardr. Perde ap ise ortalama 0,7 cmdir. ekil 2.162.17de srasyla neyin ve zerindeki krn detaylar grlmektedir.
ekil 2.17: 883 Numaral Neyin zerindeki Krk

st boum d ap 2,11 cm, alt boum d ap ise 1,8 cm olan neyin genel
yaps incelendiinde alt ksmnda artk boum bulunduu grlmtr. Bu boumun alt
parazvanenin biraz stnden balamas gnmzde de birok neyde karlalan bir
durumdur. Artk boumlu 883 numaral neyin perde yerleri ekil 2.18de grlmektedir.

Baparesiz olan neyin tm boyunu forml Iden [(X-a)x2=T] 65-34=31x2=62
cm olarak hesaplarz. Fakat baparesiz 65 cm olan neyin bapareli 62 cm gelmesi
42
mmkn olmayacandan forml Iden tm boya ulalamaz. Bu durum, airan

perdesindeki kaydrmadan kaynaklanmaktadr. Tm boya birim hesabyla forml IIden
(k-h)/4 ularsak, birimi 52,7-43,2/4=2,37 cm olarak tespit ederiz. Bu durumda neyin
boyu 2,37x26=61,62 cm olacaktr. Fakat yine elde ettiimiz sonu baparesiz boydan
dktr. Bu durumda baparesiz boy tm boya eittir. Yani 883 numaral ney,
baparesiz icra iin, bapare pay kesilmeden braklmtr. st parazvanenin olmamas
da bunu desteklemektedir. 65 cmlik tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem ile
mukayesesi Tablo 2.5te grlmektedir.
Tablo 2.5
883 Numaral Neyin 26l Sistemde Perde Farklar
Klasik Ak
cm
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
65
32,50
40,00
42,50
45,00
50,00
52,50
55,00
Mevcut l
cm
65
34,00
40,50
43,20
45,80
49,90
52,70
55,20
FARK
cm
-1,50
-0,50
-0,70
-0,80
0,10
-0,20
-0,20
mm
-15,0
-5,0
-7,0
-8,0
1,0
-2,0
-2,0
Tablodan, neyin hibir perdesinin 26l sisteme uymad anlalmaktadr.

Airan perdesi 15 mm, neva perdesi 5 mm, nim hicaz perdesi 7 mm, argh perdesi 8
mm, krdi ve dgh perdeleri 2 mm pest; segh perdesi ise 1 mm tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir aya sahip olduu
grlmektedir.
2.1.6. Topkap Saray Mzesi Envanteri 885 Numaral Ney
Topkap Saray Harem Envanterine 885 numarayla kaytl ney sprde
ahengindedir. Neyin son boumu artktr. Fakat bu artk boum biraz uzun olduundan
neyin 10. boumu eklini almtr. Kamn d yapsnda doal lekeler vardr. Perde
ap dier saray neyleri gibi 0,7-0,8 cm aralndadr. ekil 2.19da neyin genel yaps
grlmektedir.
43

st boum d ap 1,87 cm, alt boum d ap ise 1,72 cmdir. Baparesi
olmayan neyin perde yerleri ekil 2.20de grlmektedir.

Neyin tm boyunu forml Iden [(X-a)x2=T] (59-30,2)x2=57,6 cm olarak
hesaplarz. 59 cm olan baparesiz boya kar 57,6 cm bapareli bir boy beklenemez. Bu
durum, airan referansnn salkl olmayacan gsterir. nk airan perdesinin
kaydrlarak almtr. Bu nedenle tm boy (t), baparesiz boydan dk kmaktadr.
Yani airan perdesi neyin ortas deildir. Tm boyu forml IIile (k-h)/4x26dan (47,238,5)/4=2,175x26=56,55 cm olarak hesaplarz. Fakat bu durumda da t baparesiz
boydan dk olduu iin salkl bir sonu elde edilmez. Bu sonu neyin bapare
paynn zerinde olduunu gstermektedir. Parazvanesi olan 885 numaral neyin
zerinde muhtemelen bir baparenin takl olduu anlalsa da bu baparenin neyin
genel dengesini bozduu grlmektedir. 59 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem
ile mukayesesi Tablo 2.6da grlmektedir.
44
Tablo 2.6
885 Numaral Neyin 26l Sistemde Perde Yerleri
Klasik Ak
cm
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
59
29,50
36,31
38,58
40,85
45,38
47,65
49,92
Mevcut l
cm
59
30,20
35,90
38,50
40,40
44,80
47,20
49,50
FARK
cm
-0,70
0,41
0,08
0,45
0,58
0,45
0,42
mm
-7,0
4,1
0,8
4,5
5,8
4,5
4,2
Tablodan neyin nim hicaz perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme
uymad anlalmaktadr. Airan perdesinin 7 mm pest blgeye kaydrlarak ald
neyde neva perdesi 4,1 mm, argh perdesi 4,5 mm, segh perdesi 5,8 mm, krdi
perdesi 4,5 mm ve dgh perdesi 4,2 mm tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu
kaydrmalarla 885 numaral ney mstakil bir akya sahiptir.
Topkap Saray Harem Envanterine 886 numarayla kaytl ney bolahenksprde mabeyni ahengindedir. ekil 2.21de neyin genel yaps grlmektedir.

Boum sarglar olan neyin airan perdesi saa ya da sola meyilli deil ortaya
almtr. 886 numaral neyin perde yerleri ekil 2.22de grlmektedir.
45

st boum d ap 2,53 cm, alt boum d ap 2,14 cmdir. apl bir
kamtan almtr. Baparesi olmadndan forml I ile yaklak tm boyu [(Xa)x2=T]den (55-26,8)x2=56,4 cm olarak hesaplarz. 56,4 cm tm boy ile perde
yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi Tablo 2.7de grlmektedir.
Tablo 2.7
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
56,4
56,4
28,20
28,20
34,71
34,70
36,88
36,90
39,05
39,00
43,38
43,30
45,55
45,50
47,72
48,10
FARK
cm
0,00
0,01
-0,02
0,05
0,08
0,05
-0,38
mm
0,0
0,1
-0,2
0,5
0,8
0,5
-3,8
Tablodan neyin dgh perdesi dnda 26l sistemle ald grlmektedir.

Dgh perdesi ise 3,8 mm pest blgeye kaydrlmtr. Dgh perdesindeki bu durum
perdenin tiz kald dncesiyle aaya kaydrldn gstermektedir. Dier perdeler
ise 26l sistemdeki yerlerindedir.
886 numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin makam arac programndaki
46

komalk argh-neva aral 8,7 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 11 koma, 8
komalk hseyni-evi aral 7 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 6 koma
referansnda) rast perdesinin 0,3 koma pest; segh ve argh perdelerinin 0,3 koma,
hseyni ve gerdaniye perdelerinin 2 koma ve evi perdesinin 1 koma tiz olduu
anlalmaktadr. Neva perdesi ise yerinde llmtr. Dgh perdesi dnda 26l
sistemde alan neyin dgh perdesi 3,8 mm aaya kaydrlm buna ramen ayn
perdeden kan hseyni perdesi AEU sistemine gre 2 koma tiz kalmtr.
Dgh perdesi dnda tm perdeleri (airan perdesi referansnda) 26l
sistemde alan neyin dgh perdesi referansnda pes olan rast perdesi ve yerinde
llen neva perdesi dnda lme konu olan tm perdeleri AEU sistemine gre
yukarda belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
2.1.8 Topkap Saray Mzesi Envanteri 889 Numaral Ney
Topkap Saray Harem Envanterine kaytl 889 numaral ney ah nsfiye
ahengindedir. apl bir kamtan alan ney 8 boumludur. Az ksm ise baparesiz
47
flemeye uygundur. ekil 2.24-2.25te srasyla neyin genel yaps ve az ksm detay
grlmektedir.
ekil 2.25: 889 Numaral Neyin Az Ksm Detay

Neyin st d boum d ap 1,97 cm, alt boum d ap 1,85 cmdir. Perde
yerleri ise ekil 2.26da grlmektedir.

889 numaral neyin tm boyu 42,3 cmdir. 42,3 cm tm boy ile perde yerlerinin
26l sistem ile mukayesesi Tablo 2.8de grlmektedir.
48
Tablo 2.8
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
42,3
42,3
21,15
20,20
26,03
25,50
27,66
27,10
29,28
28,80
32,54
32,20
34,17
33,80
35,79
35,50
FARK
cm
0,95
0,53
0,56
0,48
0,34
0,37
0,29
mm
9,5
5,3
5,6
4,8
3,4
3,7
2,9
Tablodan, neyin hibir perdesinin 26l sistemde almad grlmektedir.

Airan perdesi 9,5 mm, neva perdesi 5,3 mm, nim hicaz perdesi 5,6 mm, argh perdesi
4,8 mm, segh perdesi 3,4 mm, krdi perdesi 3,7 mm, dgh perdesi 2,9 mm tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla ald
anlalmaktadr.
49

komalk hseyni-evi aral 7,6 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 5,4 koma
referansnda) rast perdesinin 1,7 koma pest; segh ve evi perdelerinin 0,3 koma, argh
perdesinin 2 koma, neva perdesinin 1,3 koma, hseyni ve gerdaniye perdelerinin 0,7
koma tiz olduu anlalmaktadr.
Tm perdeleri mstakil bir akyla alan neyin tm perdeleri tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Dolaysyla perdeleri tizletirilmitir. Neyin dgh perdesi
referansnda pes olan rast perdesi dnda lme konu olan tm perdeleri AEU
sistemine gre yukarda belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
Topkap Saray Harem Envanterinde 890 numarayla kaytl ney mansur nsfiye
ahengindedir. Neyin airan perdesi saa ya da sola meyilli deil ortadadr. ekil 2.28de
neyin genel yaps grlmektedir.
50

st boum d ap 2,06 cm, alt gvde d ap ise 1,68 cmdir. Baparesiz
neyin genel grnmnden,
argh
perdesinin
bouma
ok
yakn ald
anlalmaktadr. Son boumun uzun olmas ve dier boumlardaki ani ksalmalar ve

uzamalar kamn ok da dengeli olmadn gstermektedir. Neyin perdeleri ekil
2.29da grlmektedir.

Baparesi olmayan neyin tm boyunu Forml Iden (39,7-19,4)x2=40,6 cm
olarak hesaplarz. Bu durumda neyin zerinde 40,6-39,7=0,9 cmlik bir bapare olmas
gerekir. 40,6 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi Tablo 2,9da
grlmektedir.
51
Tablo 2.9
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
40,6
40,6
20,30
20,30
24,98
25,10
26,55
26,70
28,11
28,20
31,23
31,30
32,79
32,90
34,35
34,60
FARK
cm
0,00
-0,12
-0,15
-0,09
-0,07
-0,11
-0,25
mm
0,0
-1,2
-1,5
-0,9
-0,7
-1,1
-2,5
Tablodan airan referansnda argh ve segh perdeleri dnda neyin hibir

perdesinin 26l sistemde almad grlmektedir. Neva perdesi 1,2 mm, nim hicaz
perdesi 1,5 mm, krdi perdesi 1,1 mm; dgh perdesi 2,5 mm pest blgeye kaydrlarak
almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr.
2.1.10. Topkap Saray Envanteri 913 Numaral Ney
Topkap Saray Harem Envanterine 913 numarayla kaytl ney mansur
ahengindedir. Trkiye mzelerinde tespit edebildiimiz en eski neydir. zerinde u
kayt vardr: n ney ber ksm- dvut gdem/ Fakr Karaba Dervi Mehmed Ny/
Bery- Hce Mehmed bevvb- Ahmed Han Sultan 113143. Yaznn evirisi yledir:
Bu neyi davut trnde atm/ Fakir Karaba Dervi Mehmed Nayi/ Ahmed Hann
kapcs44 saygdeer Mehmed iin 1131
Neyin zerindeki hicri tarihten Sultan III. Ahmed devrinde ald
anlalmaktadr (1718). Babakanlk Arivinde yaptmz incelemede III. Ahmed
dneminde Mehmed adnda bir kapclar amiri olduu bilgisine ulatk. Babakanlk
arivindeki, Kapclar Amiri Mehmed imzal belgeler
2204, 2706, 2933, 5690
numaralarda kaytldr.
43
Osmanlcada Mehmed ismi Muhammed olarak da okunabilmektedir. Fakat Babakanlk Devlet Arivi
uzmanlarndan Eyp Ak Beyin nerisiyle isimleri Mehmed olarak almaya aktardk.
44
Bevvb Hz. Mevlanann trbedarlarna verilen bir isimdir. Ayrca sarayda bab- hmayunu bekleyen
kapclara da bevvb denir. (Mehmet Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri veTerimleri Szl, Cilt
I, stanbul: MEB. Yay., 1983, s.212.)
52
Neyin, davut olarak snflandrlmas da ilgi ekicidir. nk 79,6 cm tm

boyla gnmzde mansur olarak snflandrlan neyin, davut ney olabilmesi iin 94-96
cm uzunlukta olmas gerekir. 18. yzyln ilk eyreinde gnmz mansur neylerinin
davut olarak snflandrlp snflandrlmadnn analizi iin yeni bulgulara ihtiya
vardr.
Neyin yaklak 300 yllk gemii, zerinde birtakm onarmlar beraberinde
getirmektedir. ekil 2.30-2.31de srasyla, iki paral neyin zerindeki yaz detay ve
ekil 2.30: 913 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay

st boum d ap 2,74 cm, alt boum d ap ise 2,33 cmdir. apl bir
kamtan yaplan neyin parazvaneleri ve ortadaki ek blmn sslemeleri el iiliidir.
ekil 2.32-2.33de bu detaylar grlmektedir.
ekil 2.32: 913 Numaral Neyin Ek Detay

53

Neyin airan perdesinin ek ksmna alm olmas, sonradan airan perdesi
civarnda oluan derin bir atlak ya da krk neticesinde bu ekle getirildiini
dndrmektedir. Neyin zerinde baka onarmlar ve perde dzenlemeleri de
yaplmtr. Neva ve nim hicaz perdelerinin eski yerleri daha yukardadr. Ayrca argh
ve dgh perdelerinin kapatlarak tekrar ald grlmektedir. Bu son ilemde, eski
perde yerlerinin tamamen yok olmas nedeniyle, kaydrmalarn tespiti mmkn deildir.
Neyin tespit edebildiimiz yeni ve eski perde yerleri ekil 2.34-2.35te grlmektedir45.
ekil 2.34: 913 Numaral Neyin Yeni Perde Yerleri
ekil 2.35: 913 Numaral Neyin Eski Perde Yerleri

Neyin zerinde bir bapare bulunmaktadr. Envanterde de 913 numaral neyin
zerinde gzken bu bapare neye ait deildir. nk neyin 2,3 cm olan st boum az
45
izimlerde 78,18 cmlik tm boy, neyin zerindeki bapareyle llmtr.
54
i apna karn bapare alt ayak d ap 1,53 cm46 olarak llmtr. Bu nedenle
baparenin neye uymas mmkn deildir.
Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml I47 ile [(X-a)x2=T] (76,837)x2=79,6 olarak hesaplarz. Bu durumda neyin zerinde 79,6-76,8=2,8 cm
yksekliinde bir bapare takl olmas gerekir. 913 numaral neyin yeni ve eski perde
yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi Tablo 2.10-2.11de grlmektedir.
Tablo 2.10
913 Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar (Yeni Perde Yerleri
ile)
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,6
79,6
39,80
39,80
48,98
49,20
52,05
52,30
55,11
55,30
61,23
61,50
64,29
65,10
67,35
68,00
FARK
cm
0,00
-0,22
-0,25
-0,19
-0,27
-0,81
-0,65
mm
0,0
-2,2
-2,5
-1,9
-2,7
-8,1
-6,5
Tablo 2.11
913 Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar (Eski Perde Yerleri
ile)
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,6
79,6
39,80
39,80
48,98
47,70
52,05
51,30
55,11
55,30
61,23
61,50
64,29
65,10
67,35
68,00
46
FARK
cm
0,00
1,28
0,75
-0,19
-0,27
-0,81
-0,65
Konik yapda olan baparenin neyin boaz boumuna giren alt aya 1,54-1,49 cm aralnda
daralmaktadr.
47
Neyin zerindeki eski ve yeni perde yerlerinin arasndaki byk farklar nedeniyle formlII
kullanlmamtr.
55
mm
0,0
12,8
7,5
-1,9
-2,7
-8,1
-6,5
Her iki tabloda da airan referansnda perdelerin hibirinin 26l sisteme

uymad grlmektedir. Ayrca neva ve nim hicaz perdeleri eski yerlerine gre aaya
kaydrlarak almtr. Bylece bu iki perdedeki tizlik giderilmeye allmtr. (Neva
perdesi 15 mm, nim hicaz perdesi ise 10 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.)
Topkap Saray Harem Envanterine 913 numara ile kaytl ney ile
seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.36da
grlmektedir.

referansnda) rast perdesinin 0,7 koma, segh perdesinin 0,3 koma pest; argh
perdesinin 2 koma, neva perdesinin 1,3 koma, hseyni perdesinin 0,7 koma, evi
perdelerinin 1,7 koma ve gerdaniye perdesinin 3 koma tiz olduu anlalmaktadr.
Analize gre 913 numaral ney ile 889 numaral neyin argh, neva ve hseyni perdeleri
dgh perdesine ayn uzaklktadr.
56
Tm perdeleri mstakil bir akyla alan neyin dgh perdesi referansnda pes
olan rast ve segh perdeleri dndaki lme konu olan tm perdeleri AEU sistemine
gre yukarda belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
57
2.2. Galata Mevlevihanesi Mzesi

Mze envanterinde 9 adet tarihi ney vardr. Evanterdeki en eski ney Mustafa
Kevseriye aittir. Dier neyler arasnda zerinde Gavsi yazl 3 ney dikkat
ekmektedir. Neylerin Yenikap Mevlevihanesi son eyhi Abdlbaki Dedenin olu
Gavsi Baykaraya (1902-1967) ait olmas muhtemeldir 48.
2.2.1. Galata Mevlevihanesi Mzesi Envanteri 329 Numaral Ney
Galata Mevlevihanesi envanterine 329 numara ile kaytl ney kz ahengindedir.
Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. zerinde Gavsi yazldr. ekil 2.372.38de srasyla neyin genel yaps ve zerindeki yaznn detay grlmektedir.

Neyin n tarafnda airan perdesinin hizasnda bir pergel izi vardr. Bu iz, airan
perdesinin yerini belirlemek iin 13. birime pergel ile koyulan bir iarettir. Neyin perde
yerleri ekil 2.39da grlmektedir.
48
Neylerin zerinde demir pergel izleri vardr. Bu izlerden, neylerin 20. yzylda ald anlalmaktadr.
58
st boum d ap 2,4 cm, alt boum d ap 2,1 cmdir. apl bir kamtan
almtr. 70,1 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistem ile mukayesesi Tablo
2.12de grlmektedir.
Tablo 2. 12
329 Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Yerleri
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
cm
70,1
35,05
43,14
45,83
48,53
53,92
56,62
59,32
Mevcut l
cm
70,1
35,10
43,10
45,80
48,60
53,90
57,10
59,10
FARK
cm
-0,05
0,04
0,03
-0,07
0,02
-0,48
0,22
mm
-0,5
0,4
0,3
-0,7
0,2
-4,8
2,2
Tablodan neyin 4,8 mm pest blgeye kaydrlarak alan krdi perdesi ile 2,2
mm tiz blgeye kaydrlan dgh perdesi dnda tm perdelerinin 26l sistemde
ald anlalmaktadr. 329 numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
programndaki analiz sonucu ekil 2.40ta grlmektedir.

59

referansnda) segh perdesinin 0,3 koma pest; argh ve evi perdelerinin 1 koma, neva
perdesinin 0,7 koma, hseyni perdesinin 1,7 koma ve gerdaniye perdesinin 2 koma tiz
olduu anlalmaktadr. Rast perdesi ise yerindedir.
Krdi ve dgh perdeleri dnda tm perdeleri 26l sistemle alan neyin
dgh perdesi referansnda ve AEU sistemine gre rast perdesi dnda hibir perdesi
yerinde deildir.
Galata Mevlevihanesi envanterine 330 numara ile kaytl ney mansur-ah
mabeyni ahengindedir. Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. zerinde
k- Mevln Kevser Mustafa Efendi Nyi yazldr. Bir celi talik rnei olan
yazdan neyin Mustafa Kevseriye ait olabilecei anlalmaktadr.
Tam adyla Nayi Ali Mustafa Kevseri, Kevseri Mecmuas olarak bilinen nota
mecmuasnn mellifidir 49. Kevserinin doum tarihi bilinmemekle birlikte 1770 ylnda
ld tahmin edilmektedir50. Bu nedenle
neyin 1700-1770 yllar arasna
tarihlendirilmesi gerekir. Kevseriye ait ney almamzda 1718 tarihli Bevvab

Mehmedin mansur neyinden sonra en eski neydir. ekil 2.41-2.42de srasyla neyin
genel yaps ve zerinde yaznn detaylar grlmektedir.
49
Popescu Judetz, XVIII. Yzyl Musiki Yazmalarndan Kevseri Mecmuas zerine Karlatrmal
Bir nceleme, stanbul: Pan Yay, 1998, s.13.
50
Ylmaz ztuna, Mustafa Kevseri, Trk Musikisi Ansikplopedisi, Cilt II, stanbul: MEB Yay.,
stanbul 1974, s.50.
60

apl bir kamtan alan ney iki paraldr. Baparesi gmtendir. Yine
gmten yaplan parazvane ve ek blmn, bapareyle birlikte sonradan yapld
anlalmaktadr. Neyin boum sarg yuvalar vardr. 330 numaral neyin perde yerleri

Neyin st boum d ap 2,68 cm, alt boum d ap 2,11 cmdir. 82,7 cm tm
boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.13te grlmektedir.
Tablo 2.13
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak cm Mevcut l cm FARK

82,7
82,7
cm
41,35
39,80
1,55
50,89
49,70
1,19
54,07
53,00
1,07
57,25
56,40
0,85
63,62
62,90
0,72
66,80
66,30
0,50
69,98
69,70
0,28
mm
15,5
11,9
10,7
8,5
7,2
5,0
2,8
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sisteme uymad anlalmaktadr.

Airan perdesi 15,5 mm, neva perdesi 11,9 mm, nim hicaz perdesi 10,7 cm, argh
61
perdesi 8,5 mm, segh perdesi 7,2 mm, krdi perdesi 5 mm, dgh perdesi ise 2,8 mm
tiz blgeye kaydrlarak almtr. 26l sistemde almayan 330 numaral neyin
zerinde mstakil ak olduu anlalmaktadr.
analiz sonucu ekil 2.44te grlmektedir.

referansnda) rast perdesinin 2 koma, segh perdesinin 0,7 koma pest; argh, hseyni
ve evi perdelerinin 1,3 koma, neva perdesinin 1,7 koma, ve gerdaniye perdesinin 3,3
Mstakil bir akyla alan 330 numaral neyin dgh perdesi referansnda ve
AEU sistemine gre hibir perdesi yerinde deildir.
62

Galata Mevlevihanesi envanterine 331 numara ile kaytl ney yldz
ahengindedir. Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. zerinde Gavsi
yazldr. ekil 2.45-2.46da srasyla neyin genel yaps ve zerindeki yaznn detay
grlmektedir.
ekil 2.46: 331 Numaral Neyin zerindeki Bask Yaznn Detay

Neyin n tarafnda 329 numaral neydeki gibi airan perdesinin hizasnda bir
pergel izi vardr. Neyin perde yerleri ekil 2.47de grlmektedir.

almtr. 64,24 cm tm boy ile perde yerleri Tablo 2.14te grlmektedir.
63
Tablo 2.14
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
FARK
cm
cm
64,24
64,24
cm
32,12
32,24
-0,12
39,53
39,64
-0,11
42,00
42,04
-0,04
44,47
44,44
0,03
49,42
49,44
-0,02
51,89
51,74
0,15
54,36
54,34
0,02
mm
-1,2
-1,1
-0,4
0,3
-0,2
1,5
0,2
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. 26l sisteme gre
airan perdesi 1,2 mm, neva perdesi 1,1 mm pest; krdi perdesi 1,5 mm tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Nim hicaz, argh, segh ve dgh perdeleri 26l sistemdeki
yerindedir.
Galata Mevlevihanesi envanterine 332 numara ile kaytl ney davut-bolahenk
mabeyni ahengindedir. Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. zerinde
Gavsi yazldr. ekil 2.48-2.49da srasyla neyin zerindeki yaznn detay ve neyin
genel yaps grlmektedir.
ekil 2.48: 332 Numaral Neyin zerindeki Bask Yaznn Detay
64

Neyin boum sarg yuvalar vardr. Perde yerleri ise ekil 2.50de grlmektedir.

st boum d ap 2,5 cm, alt boum d ap 2 cmdir. apl bir kamtan
almtr. 99,3 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.15te
grlmektedir.
Tablo 2.15
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
99,3
99,3
49,65
49,80
61,11
61,30
64,93
65,10
68,75
68,90
76,38
76,50
80,20
80,30
84,02
84,00
FARK
cm
-0,15
-0,19
-0,17
-0,15
-0,12
-0,10
0,02
mm
-1,5
-1,9
-1,7
-1,5
-1,2
-1,0
0,2
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. Sadece dgh

perdesi 26l sistemdeki yerindedir. Dier perdeleri ise pest almtr. 26l sisteme gre
airan perdesi 1,5 mm, neva perdesi 1,9 mm, nim hicaz perdesi 1,7 cm, argh perdesi
1,5 mm, segh perdesi 1,2 mm, krdi perdesi 1 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.
65

Galata Mevlevihanesi envanterine 341 numara ile kaytl ney mansur
ahengindedir. Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. Baparesi fildiindendir.
ekil 2.51-2.52de neyin genel yaps bapare detay grlmektedir.
ekil 2.52: 341 Numaral Neyin Bapare Detay

Neyin zerinde boum sarglar vardr. Dengeli bir kamtan almtr. Perde
yerleri ekil 2.53te grlmektedir.

2.16da grlmektedir.
66
Tablo 2.16
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
cm
80,1
40,05
49,29
52,37
55,45
61,62
64,70
67,78
Mevcut l
cm
80,1
40,20
49,70
52,80
55,90
62,20
65,20
68,20
FARK
cm
-0,15
-0,41
-0,43
-0,45
-0,58
-0,50
-0,42
mm
-1,5
-4,1
-4,3
-4,5
-5,8
-5,0
-4,2
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. 26l sisteme gre
airan perdesi 1,5 mm, neva perdesi 4,1 mm, nim hicaz perdesi 4,3 cm, argh perdesi
4,5 mm, segh perdesi 5,8 mm, krdi perdesi 5 mm, dgh perdesi ise 4,2 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr.
67

referansnda) segh perdesinin 0,3 koma pest; argh ve hseyni perdelerinin 1,7 koma,
neva perdesinin 1,3 koma, evi perdesinin 0,3 koma ve gerdaniye perdesinin 2 koma tiz
AEU sistemine gre rast perdesi dnda hibir perdesi yerinde deildir.
Galata Mevlevihanesi envanterine 384 numara ile kaytl ney ah ahengindedir.
Ney mzeye Topkap Sarayndan nakledilmitir. ekil 2.55-2.56da srasyla neyin
genel yaps ve parazvane detay grlmektedir.

Neyin zerinde boum sarglar vardr. Dengeli bir kamtan almtr. Perde
yerleri ekil 2.57de grlmektedir.
68

almtr. 85,2 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.17de
grlmektedir.
Tablo 2.17
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
85,2
85,2
42,60
42,60
52,43
52,70
55,71
56,10
58,98
59,30
65,54
66,10
68,82
69,40
72,09
72,80
FARK
cm
0,00
-0,27
-0,39
-0,32
-0,56
-0,58
-0,71
mm
0,0
-2,7
-3,9
-3,2
-5,6
-5,8
-7,1
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. Sadece airan

perdesi 26l sistemdeki yerindedir. 26l sisteme gre neva perdesi 2,7 mm, nim hicaz
perdesi 3,9 mm, argh perdesi 3,2 mm, segh perdesi 5,6 mm, krdi perdesi 5,8 mm,
dgh perdesi ise 7,1 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.
Galata Mevlevihanesi envanterine 788 numara ile kaytl ney, ah-davut
mabeyni nsfiyesidir. Ney mzeye 1987 ylnda Ahmet Bican Kasapolu tarafndan
balanmtr. ekil 2.58-2.59da srasyla neyin genel yaps bapare detay
grlmektedir.
69

Neyin zerinde boum sarglar vardr. Boaz boumu olduka ksadr. Buna
karn ikinci boum, nc bouma oranla fazla uzundur. Yani ikinci boumdan
nc bouma geite ani bir ksalma vardr. Bu durum neyin ald kamn dengeli
olmadn gsterir. 788 numaral neyin yerleri ekil 2.60ta grlmektedir.

st boum d ap 1,8 cm, alt boum d ap da 1,8 cmdir. apl bir kamtan
2.18de grlmektedir.
70
Tablo 2.18
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi

45,6
45,6
cm
22,80
22,10
0,70
28,06
27,80
0,26
29,82
29,80
0,02
31,57
31,80
-0,23
35,08
35,50
-0,42
36,83
37,60
-0,77
38,58
39,50
-0,92
mm
7,0
2,6
0,2
-2,3
-4,2
-7,7
-9,2
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. Sadece nim hicaz
perdesi 26l sistemdeki yerindedir. 26l sisteme gre airan perdesi 7 mm, neva
perdesi 2,6 mm tiz; argh perdesi 2,3 mm, segh perdesi 4,2 mm, krdi perdesi 7,7
mm, dgh perdesi ise 9,2 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.

71
referansnda) rast perdesinin 0,7 koma, segh perdesinin 0,3 koma pest; argh
perdesinin 1,7 koma, neva perdesinin 2 koma, hseyni perdesinin 0,3 koma ve
gerdaniye perdesinin 1,3 koma tiz olduu anlalmaktadr. Evi perdesi ise yerindedir.
AEU sistemine gre evi perdesi dnda hibir perdesi yerinde deildir.
Galata Mevlevihanesi
envanterine 966
numara
ile
kaytl
mstahsen
ahengindedir. Ney Galata Mevlevihanesi deposundan envantere ilenmitir. ekil

2.62de neyin genel yaps grlmektedir.

Ney sekiz boumlu olup kamn kke yakn ksmndan almtr. Bu tr
kamlar ustalar kk kam olarak snflandrmaktadr. Neyin perde yerleri ise ekil
2.63te grlmektedir.

st boum d ap 2,2 cm, alt boum d ap 2 cmdir. apl bir kamtan
almtr. Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml Iden 60,2-29,1=31,2x2=62,2
cm olarak hesaplarz. 62,2 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
Tablo 2.19da grlmektedir.
72
Tablo 2.19
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi

62,2
62,2
cm
31,10
31,10
0,00
38,28
38,70
-0,42
40,67
41,20
-0,53
43,06
43,70
-0,64
47,85
48,80
-0,95
50,24
51,30
-1,06
52,63
53,80
-1,17
mm
0,0
-4,2
-5,3
-6,4
-9,5
-10,6
-11,7
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. Airan perdesi

referansnda hibir perdesi 26l sistemdeki yerinde deildir. 26l sisteme gre neva
perdesi 4,2 mm, nim hicaz perdesi 5,3 argh perdesi 6,4 mm, segh perdesi 9,5 mm,
krdi perdesi 10,6 mm, dgh perdesi ise 11,7 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.
73
referansnda) segh perdesinin 0,3 koma pest; rast perdesinin 0,3 koma, argh ve
hseyni perdelerinin 0,7 koma, neva perdesinin 1,3 koma ve gerdaniye perdesinin 0,3
koma tiz olduu anlalmaktadr. Evi perdesi ise yerindedir.
AEU sistemine gre evi perdesi dnda hibir perdesi yerinde deildir.
Galata Mevlevihanesi envanterine 969 numara ile kaytl sprde ahengindedir.
Ney Galata Mevlevihanesi deposundan envantere ilenmitir. Boaz boumunda ek
vardr. ekil 2.65-2.66da srasyla neyin genel yaps ve boaz boumundaki ekin
detay grlmektedir.
ekil 2.66: 969 Numaral Neyin Boaz Boumu Detay

Detaydan 969 numaral neyin boaz boumunun yenilendiini anlalmaktadr.
Bu ilem yakn tarihlidir ve neyin ikinci boumunun ksalmasna bylece boumlar
aras dengenin bozulmasna sebep olmutur. Neyin perde yerleri ekil 2.67de
grlmektedir.
74

st boum d ap 2,02 cm, alt boum d ap da 2,02 cmdir. Baparesi
olmayan neyin tm boyunu forml Iden 57-28,1=28,9x2=57,8 cm olarak hesaplarz. Bu
durumda neyin zerinde 0,8 cmlik bir bapare olmas gerekir. Bu olduka dk bir
bapare yksekliidir. Forml IIyi kullanrsak neyin ahengi sprdeden, mstahsene
geecektir. Bu ikilem, boaz boumundaki ilem srasnda neyin genel dengesinin
bozulmasndan kaynaklanmaktadr. Ahengi deitirmemek iin 57,8 cmi tm boy
olarak kabul edebiliriz. 57,8 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
Tablo 2.20de grlmektedir.
Tablo 2.20
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
57,8
57,8
28,90
28,90
35,57
35,80
37,79
38,00
40,02
40,50
44,46
44,80
46,68
47,30
48,91
49,50
FARK
cm
0,00
-0,23
-0,21
-0,48
-0,34
-0,62
-0,59
mm
0,0
-2,3
-2,1
-4,8
-3,4
-6,2
-5,9
Tablodan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr. Airan perdesi

referansnda hibir perde 26l sistemdeki yerinde deildir. 26l sisteme gre neva
perdesi 2,3 mm, nim hicaz perdesi 2,1, argh perdesi 4,8 mm, segh perdesi 3,4 mm,
krdi perdesi 6,2 mm, dgh perdesi ise 5,9 mm pest blgeye kaydrlarak almtr.
75
969 numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki analiz
sonucu ekil 2.68de grlmektedir.

komalk dgh-segh aral 8 koma, 5 komalk segh-argh aral 5 koma, 9 komalk
argh-neva aral 9,7 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 9 koma, 8 komalk
hseyni-evi aral 7,3 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 5 koma llmtr.
Ayrca 969 numaral neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) rast
perdesinin 0,7 koma pest; neva ve hseyni perdelerinin 0,7 koma tiz olduu
anlalmaktadr. Segh, argh, evi ve gerdaniye perdeleri ise yerindedir.
AEU sistemine gre segh, argh, evi ve gerdaniye perdeleri yerindedir.
76
2.3. Mevlana Mzesi

Konya Mevlana Mzesi envanterinde 35 adet tarihi ney kaytldr.
almamzda bu neylerin 29 tanesini inceleyebildik. Koleksiyonda Aziz Dedeye,
Emin Dedeye, Kenan Rufai Derghna, hsan Aziz Beye, Gavsi Dedeye, Muhtar
Dedeye Neyzen Tevfike ait neyler bulunmaktadr.
2.3.1. Mevlana Mzesi Envanteri 376 Numaral Ney
Mevlana Mzesi 376 numaral ney mansur ahenginde olup 23.6.1928 tarihinde
Ankara Ziraat Bankas Mfettii Abdurrahim Bey tarafndan mzeye balanmtr. Alt
tarafnda msenna murabba ekilde terkip edilmi drt Lamelif harfi yer almaktadr.
ekil 2.69-2.70-2.71de iki paral neyin genel yaps ve detaylar grlmektedir.
ekil 2.70: 376 Numaral Neyin Son Boumundaki mza Detay
ekil 2.71: 376 Numaral Neyin Ortasndaki Ekin Detay

Koyu renkli neyin boumlar sargldr. Perde ap ortalama 0,7 cmdir. st
boum d ap 2,57 cm, alt boum d ap ise 1,97 cm olan 376 numaral neyin perde
yerleri ise ekil 2.72de grlmektedir.
77

Neyin tm boyu 80,97 cmdir. 80,97 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l
sistemle mukayesesi Tablo 2.21de grlmektedir.
Tablo 2.21
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
80,97
80,97
40,49
40,17
49,83
49,67
52,94
52,77
56,06
55,97
62,28
62,17
65,40
65,37
68,51
68,47
FARK
cm
0,31
0,16
0,17
0,09
0,11
0,03
0,04
mm
3,1
1,6
1,7
0,9
1,1
0,3
0,4
Tablodan neyin airan, neva, nim hicaz ve segh dndaki perdelerinin 26l
sistemde ald anlalmaktadr. Airan perdesi 3,1 mm, neva perdesi 1,6 mm, nim
hicaz perdesi 1,7 mm ve segh perdesi 1,1 mm tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu
kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterine 377 numara ile kaytl ney ah ahengindedir. Ney
9.10.1926 tarihinde Konya Dergahndan mzeye nakledilmitir. ki paraldr.
Boumlar sargldr. ekil 2.73-2.74-2.75te neyin genel yaps ve detaylar
grlmektedir.
78

Sa el stte flenebilmesi iin airan perdesi saa meyilli almtr. Neyin st
boum d ap 2,96 cm, alt boum d ap ise 2,11 cmdir. 377 numaral ah neyin
perde yerleri ekil 2.76da grlmektedir.
79
Neyin baparesi yoktur. Bu nedenle forml Iden tm boyu 85,8 cm olarak

hesaplarz. Bu durumda neyin zerinde 1,9 cm yksekliinde bir bapare olacaktr. 85,8
cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.22de grlmektedir.
Tablo 2.22
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
85,8
85,8
42,90
42,90
52,80
52,80
56,10
56,20
59,40
59,60
66,00
66,40
69,30
69,80
72,60
73,10
FARK
cm
0,00
0,00
-0,10
-0,20
-0,40
-0,50
-0,50
mm
0,0
0,0
-1,0
-2,0
-4,0
-5,0
-5,0
Tabloda airan referansnda neva perdesi haricinde hibir perdenin 26l

sisteme uymad grlmektedir. Nim hicaz perdesi 1 mm, argh perdesi 2 mm, segh
perdesi 4 mm, krdi ve dgh perdeleri 5 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu
kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterinde 378 numarayla kaytl ney mansur-ah mabeyni
ahengindedir. 9.10.1926 tarihinde Konya Dergahndan mze envanterine intikal
etmitir. Neyin airan perdesi sa el stte flenecek ekilde saa meyilli almtr.
Neyin genel akordunun tiz kald; yksek bir bapare taklarak bu tizliin giderilmeye
alld anlalmaktadr.. ekil 2.77-2.78de neyin genel yaps ve bapare detay
grlmektedir.
80
ekil 2. 78: 378 Numaral Neyin Bapare Detay

Neyin neva, nim hicaz ve argh perdelerinin nceleri sola meyilli ald,
sonradan bu perdelerin kapatlarak tekrar ald anlalmaktadr. Bu ilemin detaylar
ekil 2.79da grlmektedir.
ekil 2.79: 378 Numaral Neyin Perde Detay

Detaydan ilk alan perdelerin daha kk apta olduu, yeni perdelerin ise yana
doru ald anlalmaktadr. Neyin, st boum d ap 2,58 cm, alt boum d ap ise
2,38 cmdir. 378 numaral neyin perde yerleri ekil 2.80de grlmektedir.
81

83,57 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.23te
grlmektedir.
Tablo 2.23
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
83,57
83,57
41,79
42,07
51,43
51,57
54,64
54,77
57,86
57,97
64,28
64,27
67,50
67,47
70,71
70,67
FARK
cm
-0,29
-0,14
-0,13
-0,11
0,01
0,03
0,04
mm
-2,9
-1,4
-1,3
-1,1
0,1
0,3
0,4
Tablodan segh, krdi ve dgh perdelerinin 26l birim sisteminde ald

dier perdelerin ise pest blgeye doru kaydrlarak ald anlalmaktadr. Airan
perdesi 2,9 mm, neva perdesi 1,4 mm, nim hicaz perdesi 1,3 mm, argh perdesi ise 1,1
mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir
aknn olduu anlalmaktadr.
analiz sonucu aadaki ekil 2.81de grlmektedir.
82

referansnda) rast ve evi perdelerinin 1,3 koma, segh perdesinin 1 koma ve gerdaniye
perdesinin 0,7 koma pest; argh perdesinin 0,7 koma tiz olduu anlalmaktadr. Neva
ve hseyni perdeleri ise yerindedir. Yerinde olan bu iki perdeden hseyni perdesi (yani
dgh perdesi) 26l sistemdeki yerinde, neva perdesi ise 1,4 mm pest blgeye
kaydrlarak almtr.
Mstakil bir akyla alan neyin dgh perdesi referansnda AEU sistemine
gre rast, segh evi ve gerdaniye perdelerinin pest, argh perdesinin tiz; neva ve
hseyni perdelerinin yerinde olduu grlmtr.
83

Mevlana Mzesi envanterine 379 numarayla kaytl ney kz-mansur mabeyni
ahenginde olup, 9.10.1926 tarihinde Konya Dergahndan mze envanterine intikal
etmitir. ekil 2.82de neyin genel yaps grlmektedir

Neyin st boum d ap 2,36 cm, alt boum d ap ise 2,18 cmdir. Sa el
stte flenmesine olanak salamak iin airan perdesi saa meyilli almtr. 379
numaral neyin perde yerleri ekil 2.83de grlmektedir.

Perde ap 0,8 olan neyin yaklak olarak tm boyunu forml Iden, 74,2-37,1
den 37,1x2=74,2 cm olarak hesaplarz. Bu durumda neyin bapare taklmadan flenmesi
gerekir. Salamasn ise forml IIden yaparsak tm boyu 74,1 olarak tespit ederiz.
Forml I ve II arasnda 1 mmlik bir sapma olumutur. Bu, tm boy dnldnde
makul bir sapmadr. ki ilem de neyin baparesiz flemek zere aldn, daha
dorusu bapare paynn neyin zerinde olduunu dorulamtr. 74,2 cm tm boy ile
perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.24te grlmektedir.
84
Tablo 2.24
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
74,2
74,2
37,10
37,10
45,66
46,10
48,52
49,00
51,37
51,90
57,08
57,50
59,93
60,40
62,78
63,20
FARK
cm
0,00
-0,44
-0,48
-0,53
-0,42
-0,47
-0,42
mm
0,0
-4,4
-4,8
-5,3
-4,2
-4,7
-4,2
Tablodan airan perdesi referansnda hibir perdenin 26l sistemde almad

mm, segh ve dgh perdeleri 4,2 mm ve krdi perdesi 4,7 mm pest blgeye
kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn olduu
anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterine 1131 numara ile kaytl ney ah ahengindedir.
Ney, Neyzen Burhanettin kte tarafndan 15.0.1949 tarihinde mzeye hediye edilmitir.
9 boumlu ney; boum aralarndaki boum harici sarglar nedeniyle 12 boumlu
grlmektedir. ekil 2.84te neyin genel yaps grlmektedir.

st boum d ap 3 cm, alt boum d ap 2,38 cmdir. Neyin airan perdesi
sa el stte flemeye uygun olarak saa meyilli almtr. Perde ap ise 0,8 cmdir.
1131 numaral neyin perde yerleri ekil 2.85te grlmektedir.
85
ekil 2. 85: 1131 Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin baparesiz boyu 82,2 cmdir. Bapare yksekliini ise forml Iden
82,2-39,1=43,1x2=86,2-82,2=4 cm olarak hesaplarz. Bu durumda tm boy 86,2 cm
olacaktr. 86,2 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.25te
grlmektedir.
Tablo 2.25
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
86,2
86,2
43,10
43,10
53,05
53,50
56,36
56,70
59,68
60,10
66,31
66,70
69,62
70,10
72,94
73,30
FARK
cm
0,00
-0,45
-0,34
-0,42
-0,39
-0,48
-0,36
mm
0,0
-4,5
-3,4
-4,2
-3,9
-4,8
-3,6
Tablodan airan perdesi referansnda neyin hibir perdesinin 26l sistemde

almad anlalmaktadr. Neva perdesi 4,5 mm, nim hicaz perdesi 3,4 mm, argh
perdesi 4,2 mm, segh perdesi 3,9 mm, krdi perdesi 4,8 mm, dgh perdesi ise 3,6 mm
pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir
86

Mevlana Mzesi envanterine 1148 numarada kaytl ney mansur ahengindedir.
Afyon Mevlevihanesi Neyzenba Feyzi Dedeye ait olan ney, varisleri tarafndan
4.5.1950 tarihinde mzeye balanmtr 51.
Feyzi Dedenin mansur neyinin zerindeki bapare neye ait deildir. nk
neyin st boum az i ap 2,34 cm, bapare alt ayak d ap ise 1,99 cmdir. Bu
nedenle bapare neyin zerinde durmamaktadr. ekil 2.86,2.87,2.88de neyin genel
yaps, bapare ve parazvane detaylar grlmektedir.
ekil 2. 86: 1148 Numaral Neyin Genel Yaps

Neyin st boum d ap 2,87 cm, alt boum d ap 2,26 cmdir. zerinde
boum sarg yuvalar vardr. Airan perdesi sa el stte flenecek ekilde saa meyilli
51
Feyzi Dede Afyon Karahisarda domutur (1295/1879&1890). Karahisar ve Konya

Mevlevihanelerinde eitim almtr. Eitimi srasnda hafz olup ney ve sema renmitir. 1902 ylnda
askerliini yaparken Selimiye Klasnda Muzika-y hmayunda grev alm bylece Munir Nurettin
Seluk, Sadettin kaynak ve Halil Can ile tanmtr. Feyzi Dede, 18.11.1948de Afyonda vefat etmitir.
(Yusuf lgar ve Dierleri, Sultan divani ve Afyon Karahisarda Mevlevilik, 2002, Afyon: Afyon
Kocatepe niversitesi Yay., s.290-291.)
87
alan neyin perde ap ortalama 0,9 cmdir. Perde yerleri ise ekil 2.89da
grlmektedir52.

1148 numaral neyin tm boyunu forml Iden 77,3-37,9=39,4x2=78,8 cm
olarak hesaplarz. 78,8 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo
2.26da grlmektedir.
Tablo 2.26
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
78,8
78,8
39,40
39,40
48,49
49,00
51,52
52,00
54,55
54,80
60,62
61,60
63,65
64,80
66,68
67,90
FARK
cm
0,00
-0,51
-0,48
-0,25
-0,98
-1,15
-1,22
mm
0,0
-5,1
-4,8
-2,5
-9,8
-11,5
-12,2
Tablodan neyin airan referansnda hibir perdesinin 26l sistemle almad

mm, segh perdesi 9,8 mm, krdi perdesi 11,5 mm, dgh perdesi ise 12,2 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn
olduu anlalmaktadr.
52
Tablodaki tm boy, neyin zerindeki bapareyle llmtr.
88

Mevlana Mzesi 1166 numaral ney bolahenk-sprde mabeyni ahengindedir.
Neyzen Tevfike ait olan ney, Abdlbaki Glpnarl tarafndan 16.10.1953 tarihinde
mzeye balanmtr 53.
Neyzen Tevfikin Mevlana Mzesi 1166 numarada kaytl neyinin az ksm
baparesiz flemeye uygundur. Sol el stte flenebilmesi iin airan perdesi sola meyilli
almtr 54. ekil 2.90-2.91de neyin genel yaps ve az ksm detay grlmektedir.
ekil 2.91: 1166 Numaral Neyin Az Ksm Detay

Neyin st boum d ap 2,12 cm, alt boum d ap ise 1,72 cmdir.
Boumlarnda krmz ip sarl olan 1166 numaral neyin perde yerleri ekil 2.92de
grlmektedir.

53
1879-1953 yllar arasnda yaayan Neyzen Tevfik, pek ok plak doldurmutur. Hicivleriyle de nldr.
(Nazmi zalp, Trk Musikisi Tarihi, Cilt II, stanbul: MEB Yay., 2000, s.113-115.)
54
Neyzen Tevfikin sol el yukarda flemesi de bunu dorulamaktadr.
89
Tablo 2.27
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
54,2
54,2
27,10
27,00
33,35
33,30
35,44
35,30
37,52
37,50
41,69
41,60
43,78
43,70
45,86
45,80
FARK
cm
0,10
0,05
0,14
0,02
0,09
0,08
0,06
mm
1,0
0,5
1,4
0,2
0,9
0,8
0,6
Tablodan neyin airan ve nim hicaz perdelerindeki kaydrmalar dnda 26l

sistemde ald grlmektedir. Airan perdesi 1 mm, nim hicaz perdesi ise 1,4 mm tiz
blgeye kaydrlarak almtr.
Mevlana Mzesi 1166 numarada kaytl ney ile seslendirilmi rast dizisinin,
makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.93te grlmektedir.

90
komalk argh-neva aral 10 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 9 koma, 8

referansnda) rast perdesinin 0,7 koma pest; segh perdesinin 0,7 koma, argh
perdesinin 1 koma, neva ve hseyni perdelerinin 2 koma, evi perdesinin 2,3 koma,
gerdaniye perdesinin 3 koma tiz olduu anlalmaktadr.
Airan ve nim hicaz perdeleri dnda tm perdeleri 26l sistemle alan neyin
dgh perdesi referansnda pes olan rast perdesi dndaki lme konu olan tm
perdeleri AEU sistemine gre yukarda belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterine 1171
ahengindedir.
Ney,
Ahmet
Kalay
numarayla
tarafndan
kaytl ney
15.11.1954
tarihinde
mstahsen
mzeye
balanmtr. Neyin airan perdesi ortal almtr. ekil 2.94-2.95te neyin genel
yaps ve perde detay grlmektedir.
ekil 2.95: 1171 Numaral Neyin Perde Detay

Neyin st boum d ap 2,28 cm, alt boum d ap ise 2,02 cmdir. apl bir
kamtan almtr. Ayrca boum sarg yuvalar vardr. Neyin perde yerleri ekil
2.96da grlmektedir.
91

Tablo 2.28
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
62,16
62,16
31,08
31,80
38,25
39,10
40,64
41,50
43,03
43,00
47,82
48,60
50,21
51,10
52,60
53,50
FARK
cm
-0,72
-0,85
-0,86
0,03
-0,78
-0,89
-0,90
mm
-7,2
-8,5
-8,6
0,3
-7,8
-8,9
-9,0
Tablodan neyin argh perdesi dndaki hibir perdesinin 26l sistemde

almad anlalmaktadr. Airan perdesi 7,2 mm, neva perdesi 8,5 mm, nim hicaz
perdesi 8,6 mm, segh perdesi 7,8 mm, krdi perdesi 8,9 mm, dgh perdesi ise 9 mm
Mevlana Mzesi 1172 numarada kaytl mansur ahengindedir. 15.11.1956
tarihinde Ahmet Kalayc tarafndan mzeye balanmtr. ekil 2.97-2.98de neyin
genel yaps ve detay grlmektedir.
92
ekil 2.97: 1172 Numaral Neyin Genel Grnm

Neyin st ksmnda parazvane yoktur. Fakat nceleri parazvane olduu o
blgedeki renk farkllndan anlalmaktadr. Neyin perde ap ortalama 0,7 cmdir.
Neyin airan perdesi ise kapatlarak 1,6 cm aaya kaydrlmtr. st boum d ap
2,25 cm, alt boum d ap 2,20 cm olan neyin perde yerleri ekil 2.99da
grlmektedir.

sistem ile mukayesesi Tablo 2.29da grlmektedir.
93
Tablo 2.29
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,36
79,36
39,68
39,36
48,84
48,36
51,89
51,36
54,94
54,76
61,05
60,86
64,10
64,16
67,15
67,36
FARK
cm
0,32
0,48
0,53
0,18
0,19
-0,06
-0,21
mm
3,2
4,8
5,3
1,8
1,9
-0,6
-2,1
Tablodan neyin krdi perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme uymad
anlalmaktadr. Airan perdesi 3,2 mm, neva perdesi 4,8 mm, nim hicaz perdesi 5,3
mm, argh perdesi 1,8 mm, segh perdesi 1,9 mm tiz blgeye kaydrlarak almtr.
Dgh perdesi ise 2,1 mm pest blgeye kaydrlmtr. Bu kaydrmalardan neyin
zerinde mstakil bir aknn olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi 1174 numarada kaytl ney mansur ahengindedir. Neyzen
Aziz Dedeye ait olan mansur ney, mzeye 10.10.1954 tarihinde Neyzen evki Sevgin
tarafndan balanmtr55.
Aziz Dedenin neyi iki paraldr ve baparesi vardr. ekil 2.100-2.101-2.102de
neyin genel yaps ve detaylar grlmektedir.
ekil 2.100: 1174 Numaral Neyin Genel Grnm
55
(1835-1905 yllar arasnda yaayan Aziz Dede, Msr ve Gelibolu Mevlevihanelerinde bulundu. Ayrca
stanbulda Galata ve skdar Mevlevihanelerinde neyzenbalk vazifesini ifa etti. Neyzen Salim Beyin
talebesidir) bnlemin M. K. nal, Ho Sada, stanbul: bankas Yay., 1958, s. 93-96.
94

Bakml olan mansur neyin st boum d ap 2,85 cm, alt boum d ap ise
2,26 cmdir. apl bir kamtan almtr. Perde ap yaklak 0,9 cmdir. Arka perdesi
ise sa el stte olacak ekilde saa meyilli almtr 56. Neyin boum sarg yuvalar
vardr. 1174 numaral neyin perde yerleri ise ekil 2.103te grlmektedir.

sistemle mukayesesi Tablo 2.30da grlmektedir.
56
Aziz Dedenin sa el stte flemesi de neyin Aziz Dedeye aidiyetini glendirir.
95
Tablo 2.30
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,07
79,07
39,54
40,00
48,66
48,80
51,70
51,90
54,74
55,10
60,82
61,40
63,86
64,60
66,91
67,70
FARK
cm
-0,47
-0,14
-0,20
-0,36
-0,58
-0,74
-0,79
mm
-4,7
-1,4
-2,0
-3,6
-5,8
-7,4
-7,9
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sistemde almad anlalmaktadr.

Airan perdesi 4,7 mm, neva perdesi 1,4 mm, nim hicaz perdesi 2 mm, argh perdesi
3,6 mm, segh perdesi 5,8 mm, krdi perdesi 7,4 mm, dgh perdesi 7,9 mm pest
olduu anlalmaktadr.
Aziz Dedenin mansur neyi ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
programndaki analiz sonucu ekil 2.104te grlmektedir.
96

komalk dgh-segh aral 7 koma, 5 komalk segh-argh aral 7 koma, 9 komalk
argh-neva aral 8,3 koma, 9 komalk neva-hseyni aral 10 koma, 8 komalk
hseyni-evi aral 6,4 koma ve 5 komalk evi-gerdaniye aral 7 koma llmtr.
Ayrca 1174 numaral neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) segh
perdesinin 1 koma, evi perdesinin 0,3 koma pest; argh perdesinin 1 koma, neva
perdesinin 0,3 koma, hseyni perdesinin 1,3 koma, gerdaniye perdesinin 1,7 koma tiz
Mstakil bir akyla tm perdeleri 26l sisteme gre pest alan neyin dgh
perdesi referansnda AEU sistemine gre sadece rast perdesi yerinde llmtr.
Mevlana Mzesinde 1179 numarayla kaytl ney sprde ahengindedir. 5.5.1955
tarihinde Cemil Bykaksoy tarafndan mzeye balanmtr. Neyin stten ikinci
boumunun zerinde Osmanlca Dergh yazldr. ekil 2.105-2.106da neyin genel
yaps ve yaznn detay grlmektedir.
97

Neyin st boumu d ap 2,04 cm, alt boum d ap 1,8 cmdir. Yukardan
aaya 4 boumuna boum sarg yuvas almtr. Dier boumlarda ise boum yuvas
yoktur. Perde ap 0,6 cmdir. 1179 numaral neyin perde yerleri ekil 2.107de
grlmektedir.

Neyin baparesiz boyu 57,5 cmdir. Forml Iden tm boyu 57,529,1=28,4x2=56,8 cm olarak hesaplarz. Fakat bu sonu, baparesiz boydan dktr.
Bu nedenle foml IIyi kullanarak tm boyu 46,7-37,9/4= 2,2x26=57,2 cm olarak
hesaplarz. Fakat bu sonu da baparesiz boydan 0,3 cm dktr. Bu sonutan neyin
stnde kesilmemi bir ksm olduu anlalmaktadr. Bapare pay olarak braklan bu
ksmla tm boy 57,5 cmdir. 57,5 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle
mukayesesi Tablo 2.31de grlmektedir.
98
Tablo 2.31
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
57,5
57,5
28,75
29,10
35,38
35,70
37,60
37,90
39,81
40,00
44,23
44,40
46,44
46,70
48,65
48,80
FARK
cm
-0,35
-0,32
-0,30
-0,19
-0,17
-0,26
-0,15
mm
-3,5
-3,2
-3,0
-1,9
-1,7
-2,6
-1,5
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sistemle almad anlalmaktadr.

olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi 1183 numarada kaytl ney mansur-ah mabeyni ahengindedir.
Ney mzeye 10.8.1955 tarihinde Cemil Bykaksoy tarafndan balanmtr. zerinde
Slim- Y Hazreti Mevln 287 yazldr. Neyin zerindeki hicri tarih miladi 1870
tarihine tekabl etmektedir. Mze envanterinde neyin III. Selim devri neyzenlerinden
Neyzen Selime ait olabilecei yazldr. Fakat neyin zerinde Salim yazldr.
Neyzenler tarihi incelendiinde neyin Neyzen Salim Beye (1829-1894) ait olabilecei
dnlebilir. skdarl olan Salim Bey, Oskiyan Efendinin rencisi; Neyzen Aziz
Dedenin hocasdr57.
ekil 2.108-2.109da, Mevlana Mzesi 1183 numarada kaytl neyin genel yaps
ve zerindeki yaznn detay grlmektedir.
57
zalp, Cilt I, s.582-584.; nal, s.259-260.
99

Neyin boum aralar sargldr. Dengeli ve apl bir kamtan almtr. Perde
yerleri ise ekil 2.110da grlmektedir.

Perde ap 0,8cm olan neyin st boum d ap 2,54 cm, alt boum d ap ise
2,22 cmdir. 82,36 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo
2.32de grlmektedir.
Tablo 2.32
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
82,36
82,36
41,18
41,10
50,68
50,60
53,85
53,60
57,02
56,90
63,35
62,10
66,52
66,10
69,69
69,40
100
FARK
cm
0,08
0,08
0,25
0,12
1,25
0,42
0,29
mm
0,8
0,8
2,5
1,2
12,5
4,2
2,9
Tablodan airan ve neva perdeleri dnda hibir perdesinin 26l sistemde

almad anlalmaktadr. Nim hicaz perdesi 2,5 mm, argh perdesi 1,2 mm, segh
perdesi 12,5 mm, krdi perdesi 4,2 mm, dgh perdesi 2,9 mm tiz blgeye kaydrlarak
almtr.
Bu
kaydrmalardan
neyin zerinde
mstakil
bir
aknn olduu
anlalmaktadr.
1183 numaral mansur ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
programndaki analiz sonucu ekil 2.111de grlmektedir 58.

Analiz sonucunda nazari olarak 8 komalk dgh-segh aral 7 koma, 5
komalk segh-argh aral 6 koma, 9 komalk argh-neva aral 9 koma
llmtr. Gerdaniye perdesi ise dgh perdesine 43,7 koma uzaklndadr. Ayrca
1183 numaral neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) segh perdesinin 1
koma, gerdaniye perdesinin 0,3 koma pest olduu anlalmaktadr. argh ve neva
perdeleri ise yerindedir.
Mevlana Mzesi 1184 numarada kaytl ney davut ahengindedir. Ney mzeye
10.8.1955 tarihinde Cemil Bykaksoy tarafndan balanmtr. Neyin zerinde Dik
58
1183 numaral dgh,segh argh, neva ve gerdaniye perdelerini elde edebildik.
101
Davut yazldr59. Bu yazdan neyin dik davut olarak snfland anlalmaktadr. ekil
2.112-2.113te neyin genel yaps ve yaznn detay grlmektedir.

Dengeli ve apl bir kamtan almtr. Perde yerleri ise ekil 2.114te
grlmektedir.

Perde ap 0,7 cm olan neyin st boum d ap 3,01 cm, alt boum d ap
ise 2,31 cmdir. Tm boyu ise 95,3 cmdir. 95,3 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l
sistemle mukayesesi Tablo 2.33te grlmektedir.
59
Snflandrmadaki farkllk Sonu blmnde incelenecektir.
102
Tablo 2.33
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
95,3
95,3
47,65
48,60
58,65
59,70
62,31
63,30
65,98
67,00
73,31
74,00
76,97
77,60
80,64
81,30
Tablodan neyin dnda hibir
FARK
cm
-0,95
-1,05
-0,99
-1,02
-0,69
-0,63
-0,66
mm
-9,5
-10,5
-9,9
-10,2
-6,9
-6,3
-6,6
perdesinin 26l sistemde almad
mm, argh perdesi 10,2 mm, segh perdesi 6,9 mm, krdi perdesi 6,3 mm, dgh
perdesi 6,6 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde
mstakil bir aknn olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterinde 1185 numarayla kaytl ney ah ahengindedir.
Cemil Bykaksoy tarafndan mzeye 10.08.1955 tarihinde balanmtr. zerinde
Osmanlca h yazldr. ekil 2.115-2.116da neyin genel yaps ve detaylar
grlmektedir.
ekil 2.116:1185 Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detaylar
103
Ney dengeli bir kamtan almtr ve boumlar sargldr. st boum d ap

2,71 cm, alt boum d ap ise 2,32 cmdir. Neyin perde yerleri ekil 2.117de
grlmektedir.

Mevlana Mzesi 1185 numarada kaytl ah neyin perde ap 0,7 cmdir. Tm
boyu ise 88,29 cmdir. 88,29 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
Tablo 2.34
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
FARK
cm
cm
88,29
88,29
cm
44,15
44,90
-0,75
54,33
54,70
-0,37
57,73
58,10
-0,37
61,12
61,40
-0,28
67,92
67,90
0,02
71,31
71,20
0,11
74,71
74,50
0,21
mm
-7,5
-3,7
-3,7
-2,8
0,2
1,1
2,1
Tablodan neyin segh perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme uymad
grlmektedir. Airan perdesindeki 7,5 mmlik pestletirme dikkat ekmektedir.
Genellikle pest kalmaya temayl eden bu perdenin 7,5 mm aaya kaydrlmak
suretiyle pest bir acemairan verecei muhtemeldir. Neva perdesi ve nim hicaz perdesi
3,7 mm, argh perdesi 2,8 mm pest; krdi perdesi 1,1 mm, dgh perdesi 2,1 mm tiz
olduu anlalmaktadr.
104
1185 numaral ah ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac

programndaki analiz sonucu Tablo 2.118de grlmektedir 60.

Analiz sonucunda nazari olarak 9 komalk rast-dgh aral 9,7 koma, 8
komalk argh-neva aral 8 koma llmtr. Gerdaniye perdesi ise dgh perdesine
1183 numaral neydeki gibi 43,7 koma uzaklktadr.
Ayrca 1187 numaral neyde
nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) rast ve neva perdelerinin 0,7 koma,
segh perdesinin 1 koma ve gerdaniye perdesinin 0,3 koma pest; argh perdesinin 0,3
Mevlana Mzesi 1186 numarada kaytl ney mstahsen ahengindedir. Ney,
Cemil Bykaksoy tarafndan 10.08.1955 tarihinde mzeye balanmtr. Neyin ikinci
boumunda Bolahenk yazldr 61. Oysa neyin 60,09 cm tm boyuyla mstahsen olarak
snflandrlmas gereklidir. Yine Cemil Bykaksoy tarafndan balanan 1187
numaral ney 61,2 cm tm boya sahip olup zerinde mstahsen yazldr. ekil 2.1192.120de neyin genel yaps detaylar grlmektedir.
60
61
Neyden hseyni ve evi perdeleri net bir ekilde elde edilememitir.

Snflandrmadaki farkllk sonu blmnde incelenecektir.
105

Neyin st boum d ap 2,4 cm, alt boum d ap 1,92 cmdir. Perde ap ise
0,6 cmdir. Neyin baz boumlar sargldr. Perde yerleri ise ekil 2.121de
grlmektedir.

Neyin zerinde boynuz bir bapare vardr. Neyin tm boyu 60,09 cmdir. 60,09
cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.35te grlmektedir.
Tablo 2.35
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
60,09
60,09
30,05
30,80
36,98
37,90
39,29
39,60
41,60
42,40
46,22
46,80
48,53
49,00
50,85
51,30
106
FARK
cm
-0,76
-0,92
-0,31
-0,80
-0,58
-0,47
-0,45
mm
-7,6
-9,2
-3,1
-8,0
-5,8
-4,7
-4,5

8 mm, segh perdesi 5,8 mm, krdi perdesi 4,7 mm, dgh perdesi 4,5 mm aaya
anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi 1186 numaral mstahsen ney ile seslendirilmi rast dizisinin,
makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.122de grlmektedir.

referansnda) rast perdesinin 0,3 koma tiz; segh perdesinin 0,7 koma, argh, neva ve
gerdaniye perdelerinin 1 koma, evi perdesinin 1,3 koma koma pest olduu
anlalmaktadr. Hseyni perdesi ise yerindedir.
Mstakil bir akyla alan neyin dgh perdesi referansnda tiz olan rast ve
yerindeki hseyni perdeleri dnda analize konu olan tm perdelerinin AEU sistemine
gre pest grlmtr.
107

Mevlana Mzesi 1187 numarada kaytl ney mstahsen ahengindedir. Ney,
mzeye 10.08.1955 tarihinde Cemil Bykaksoy tarafndan balanmtr. Neyin stten
ikinci boumunda Osmanlca Mstahsen yazldr. ekil 2.123-2.124te neyin genel
yaps ve detay grlmektedir.

Neyin st boum d ap 2,42 cm, alt boum d ap 1,92 cmdir. Perde ap
0,7 cm olan neyin airan perdesi saa meyilli almtr. Neyin perde yerleri ekil
2.125te grlmektedir.

Neyin baparesiz boyu 61,2 cmdir. Neyin tm boyunu forml I ile 61,2-31,2=
30x2=60 cm olarak hesaplarz. Fakat bu sonu baparesiz boydan dktr. Dolaysyla
tm
boy
olamaz.
Forml
II
ile
hesaplama
yaparsak
tm
boyu
(49,9-
40,7)/4=2,3x26=59,8 cm olarak buluruz. Bu sonu da neyin baparesiz boyundan dk

olduu iin tm boy olamaz. Bu durumda neyin baparesiz boyunu tm boy olarak
kabul etmek gereklidir. 61,2 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
108
Tablo 2.36
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
61,2
61,2
30,60
31,20
37,66
38,30
40,02
40,70
42,37
43,00
47,08
47,60
49,43
49,90
51,78
52,40
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
FARK
cm mm
-0,60
-6,0
-0,64
-6,4
-0,68
-6,8
-0,63
-6,3
-0,52
-5,2
-0,47
-4,7
-0,62
-6,2

Airan perdesi 6 mm, neva perdesi 6,4 mm, nim hicaz perdesi 6,8 mm, argh perdesi
olduu anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi 1188 numaral ney kz ahengindedir. 10.08.1955 tarihinde
Cemil Bykaksoy tarafndan mzeye balanan neyin envanter kaydndan nceleri
Kenan Rufai Dergahna ait olduu anlalmaktadr. Neyin zerinde Osmanlca kz
neyi yazldr. ekil 2.126-2.127de neyin genel yaps ve zerindeki yaznn detay
grlmektedir.
ekil 2.126: 1188 Numaral Genel Yaps
109

Arka perdesi saa meyilli almtr. Neyin st boum d ap 2,36 cm, alt
boum d ap ise 1,94 cmdir. Perde yerleri ise ekil 2.128de grlmektedir.

Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml IIden ((55,3-44,6)/4)x26=69,55
Tablo 2.37
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
69,55
69,55
34,78
35,00
42,80
43,00
45,48
45,70
48,15
48,40
53,50
53,80
56,18
56,40
58,85
59,00
FARK
cm
-0,23
-0,20
-0,23
-0,25
-0,30
-0,23
-0,15
mm
-2,3
-2,0
-2,3
-2,5
-3,0
-2,3
-1,5

Airan perdesi 2,3 mm, neva perdesi 2 mm, nim hicaz perdesi 2,3 mm, argh perdesi
110
2,5 mm, segh perdesi 3 mm, krdi perdesi 2,3 mm, dgh perdesi 1,5 mm pest blgeye
anlalmaktadr.
30.6.1957 tarihinde Dr. Seluk Tabanl tarafndan mzeye balanan neyin envanter
kaydndan Gavsi Dedeye ait olduu anlalmaktadr. ekil 2.129da neyin genel yaps
grlmektedir.

Neyin boumlar sargldr. st boum d ap 2,57 cm, alt boum d ap ise
2,01 cm olan 1247 numaral neyin perde yerleri ekil 2.130da grlmektedir.

Ney olduka dengeli bir kamtan almtr. Tm boyu 83,43 cmdir. 83,43 cm
tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.38de grlmektedir.
111
Tablo 2.38
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
83,43
83,43
41,72
42,20
51,34
51,60
54,55
54,70
57,76
57,80
64,18
64,00
67,39
67,10
70,59
70,30
FARK
cm
-0,48
-0,26
-0,15
-0,04
0,18
0,29
0,29
mm
-4,8
-2,6
-1,5
-0,4
1,8
2,9
2,9
Tablodan neyin argh perdesi dnda hibir perdesinin 26l sistemle

perdesi 1,5 mm pest blgeye; segh perdesi 1,8 mm, krdi ve dgh perdeleri ise 2,9
mm tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir
Mevlana Mzesi 1247 numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
programndaki analiz sonucu ekil 2.131de grlmektedir

112
referansnda) rast perdesinin ve segh perdesinin 0,7 koma, neva perdesinin 0,3 koma
pest; argh perdesinin 0,3 koma, hseyni perdesinin 1 koma ve gerdaniye perdesinin
1,7 koma tiz olduu anlalmaktadr. Evi perdesi ise yerindedir.
Mstakil bir akyla alan neyin dgh perdesi referansnda pes olan rast,
segh ve neva perdeleri ile yerindeki evi perdesi dnda lme konu olan tm
perdeleri AEU sistemine gre belirtilen nisbetlerde tiz kalmaktadr.
10.9.1957 tarihinde Konya Dergh son Hcreniinlerinden Mehmet Arsoy Dede
(1884-1957) tarafndan mzeye balanan neyin zerinde Mehmet Dede Konya
yazldr. Neyin zerindeki tarih, bir blmnn silinmesi nedeniyle okunamamaktadr.
ekil 2.132-2.133te neyin genel yaps ve zerindeki yaznn detay grlmektedir.
113
Airan perdesi saa meyilli alan neyin st boum d ap 2,58 cm, alt boum
d ap ise 2,02 cmdir. Neyin perde yerleri ise ekil 2.134te grlmektedir.

zerindeki yaptrma izinden nc boumdan krld ve tekrar
yaptrld anlalmaktadr. Tm boyu 82,76 cmdir. 82,76 cm tm boy ile perde
yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.39da grlmektedir.
Tablo 2.39
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
82,76
82,76
41,38
41,40
50,93
50,60
54,11
53,70
57,30
56,90
63,66
62,30
66,84
66,20
70,03
69,20
FARK
cm
-0,02
0,33
0,41
0,40
1,36
0,64
0,83
mm
-0,2
3,3
4,1
4,0
13,6
6,4
8,3
Tablodan neyin airan perdesi dnda hibir perdesinin 26l sistemde

almad anlalmaktadr. Neva perdesi 3,3 mm, nim hicaz perdesi 4,1 mm, argh
perdesi 4 mm, segh perdesi 13,6 mm, krdi perdesi 6,4 mm ve dgh perdesi 8,3 mm
tiz blgeye almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn olduu
anlalmaktadr.
114

referansnda) rast perdesinin 1,3 koma, segh perdesinin 1,7 pest; hseyni ve gerdaniye
perdelerinin 1,3 koma tiz olduu anlalmaktadr. argh, neva ve evi perdeleri ise
yerindedir.
Mstakil bir akyla alan neyin dgh perdesi referansnda AEU sistemine
gre perdesinin yerinde olduu grlmektedir.
Mevlana Mzesi 1258 numarada kaytl ney ah ahengindedir. 17.12.1957
tarihinde Neyzen Halil Can tarafndan mzeye balanan ney Neyzen Emin Dedeye
aittir62. Emin Dedenin Mevlana Mzesi 1258 numarada kaytl ah neyinin neyin genel
yaps ve bapare detay ekil 2.136-2.137de grlmektedir.
62
Emin Dede 1884 ylnda stanbulda dodu. Aziz Dede (1835-1905), Hseyin Fahreddin Dede (18531909) ve Hakk Dededen ney meketti. Neyzenliinin yansra iyi bir hattat olan Emin Dede, 1945
115

Neyin st boum d ap 2,59 cm, alt boum d ap ise 2,35 cmdir.
zerindeki bapare neye ait deildir. nk baparenin alt ayak d ap 2,07 cm, neyin
st boum az i ap ise 2,13 cmdir. Bu nedenle bapare neyin zerinde
durmamaktadr. Neyin perde yerleri ekil 2.138de grlmektedir 63.

apl bir kamtan alan neyin tm boyunu forml Iden [(84,6-40,7)x2]= 87,8
cm olarak tespit ederiz. 87,8 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
ylnda stanbulda vefat etti.(nal, , sy: 176; zalp, Cilt II, s.176-179.;Nurullah Kank, Emin Dedenin
Trk Musikisindeki Yeri, Yksek Lisans Tezi, Hali niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2000, s.317.)
63
Tablodaki tm boy zerindeki bapare ile llmtr.
116
Tablo 2.40
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
87,8
87,8
43,90
43,90
54,03
54,20
57,41
57,80
60,78
61,20
67,54
68,10
70,92
71,60
74,29
74,90
FARK
cm
0,00
-0,17
-0,39
-0,42
-0,56
-0,68
-0,61
mm
0,0
-1,7
-3,9
-4,2
-5,6
-6,8
-6,1
Tablodan neyin (airan referansnda) hibir perdesinin 26l sistemle almad

mm, segh perdesi 5,6 mm, krdi perdesi 6,8 mm, dgh perdesi 6,1 mm pest blgeye
anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi envanterine 1331 numara ile kaytl ney mansur ahengindedir.
26.9.1968 tarihinde Neyzen evki Sevgin tarafndan mzeye balanan neyin envanter
kaydnda Neyzen Salim Beye (1829-1894) ait olduu yazlmaktadr. ekil 2.1392.140da neyin genel yaps ve bapare detay grlmektedir.
ekil 2. 139: 1331 Numaral Neyin Genel Yaps
ekil 2.140: 1331 Numaral Neyin Boaz Boumu

117
Neyin st boum d ap 2,76 cm, alt boum d ap 2, 41 cmdir. Boum sarg

yuvalar vardr. 1331 numaral neyin perde yerleri Tablo 2.141de grlmektedir.

Ney apl bir kamtan almtr. Boumlar ise olduka dengelidir. Tm boyu
2.41de grlmektedir.
Tablo 2.41
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,2
79,2
39,60
39,40
48,74
48,70
51,78
51,70
54,83
55,00
60,92
61,10
63,97
64,30
67,02
67,40
FARK
cm
0,20
0,04
0,08
-0,17
-0,18
-0,33
-0,38
mm
2,0
0,4
0,8
-1,7
-1,8
-3,3
-3,8
Tablodan neyin neva ve nim hicaz perdeleri dnda hibir perdesinin 26l
sistemle almad anlalmaktadr. Airan perdesi 2 mm tiz; argh perdesi 1,7 mm,
segh perdesi 1,8 mm, krdi perdesi 3,3 mm, dgh perdesi 3,8 mm pest blgeye
anlalmaktadr.
2.3.22. Mevlana Mzesi 1332 Numaral Ney
Mevlana Mzesi 1332 numarada kaytl ney davut nsfye ahengindedir.
26.9.1958 tarihinde Neyzen evki Sevgin tarafndan mzeye balanan ney, mze
118
envanter kaydna gre Neyzen hsan Beye (1884-1935) aittir 64. hsan Aziz Beyin
davut nsfiye ahengindeki neyinin genel yaps ve bapare detay ekil 2.142-2.143te
grlmektedir.

Neyin airan perdesi ortada almtr. st boum d ap 2,22 cm, alt boum
d ap 1,79 cmdir. apl bir kamtan almtr. 1332 numaral neyin perde yerleri

zerinde boynuz bir bapare vardr. Neyin tm boyu ise 48,07 cmdir. 48,07
cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.42de grlmektedir.
64
Neyzen hsan Aziz Bey, Hseyin Fahreddin Dedenin rencisidir. 1908 ylnda kurulan Musiki-i
Osmani Cemiyetinde ney hocas ve icrakar olarak alan Aziz Bey, eitli taksim plaklar doldurmutur.
(zalp, Cilt II, s.174-175.)
119
Tablo 2.42
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
48,07
48,07
24,04
23,50
29,58
29,50
31,43
31,40
33,28
33,20
36,98
36,80
38,83
38,50
40,67
40,50
FARK
cm
0,54
0,08
0,03
0,08
0,18
0,33
0,17
mm
5,4
0,8
0,3
0,8
1,8
3,3
1,7
Tablodan neyin neva, nim hicaz ve argh perdelerinin 26l sistemle ald
anlalmaktadr. Airan perdesi 5,4 mm, segh perdesi 1,8 mm, krdi perdesi 3,3 mm,
dgh perdesi 1,7 mm tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin
120
referansnda) rast perdesinin 0,7 koma, segh perdesinin 0,3 tiz; neva perdesinin 0,3
koma, hseyni ve gerdaniye perdelerinin 1 koma ve evi perdesinin 1,7 koma pest
olduu anlalmaktadr. argh perdesi ise yerindedir.
Neva, nim hicaz ve argh perdeleri 26l sistemle alan fakat dier perdeler
dikkate alnnca mstakil bir akyla ald anlalan mansur neyin dgh perdesi
referansnda AEU sistemine gre sadece argh perdesinin yerinde olduu
grlmektedir.
Mevlana Mzesi envanterine 1390 numara ile kaytl ney ah ahengindedir.
4.10.1960 tarihinde Neyzen Hayri Tmer tarafndan mzeye balanan neyin zerinde
Ya Hazreti Mevln yazldr. Alt tarafna ise 1371 tarihi dlmtr. Bu tarih
miladi 1951 tarihine tekabl eder. Yeni bir ney olduu kamn d yapsndan da
anlalmaktadr. zerindeki yaznn altndaki imzada cn yazldr. Alt taraftaki
tarihin zerinde ise Hayri yazmaktadr. ekil 2.146-2.147-2.148de neyin genel yaps
ve detaylar grlmektedir.
121

Neyin st boum d ap 2,67 cm, alt boum d ap ise 2,37 cmdir. Airan
perdesi saa meyilli almtr. 1390 numaral neyin perde yerleri ekil 2.149da
grlmektedir.

Ney, apl bir kamtan almtr. Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml
Iden (87,8-43,3)x2= 89 cm olarak tespit ederiz. 89 cm tm boy ile perde yerlerinin
26l sistemle mukayesesi Tablo 2.43te grlmektedir.
Tablo 2.43
Klasik Ak
cm
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Tablodan
neyin
Mevcut l
cm
89
44,50
54,77
58,19
61,62
68,46
71,88
75,31
segh
perdesi
89
44,50
55,00
58,40
61,80
68,50
71,60
75,20
dnda
26l
FARK
cm
0,00
-0,23
-0,21
-0,18
-0,04
0,28
0,11
sistemde
mm
0,0
-2,3
-2,1
-1,8
-0,4
2,8
1,1
almad
mm pest; krdi perdesi 2,8 mm, dgh perdesi ise 1,1 mm tiz blgeye kaydrlarak
122
almtr.
Bu
kaydrmalardan
neyin zerinde
mstakil
bir
aknn olduu
anlalmaktadr.
Mevlana Mzesi 1431 numarada kaytl ney mansur ahengindedir. Mzeye
12.12.1961 tarihinde Abdlmucib Parer tarafndan balanan ney, babas Yenikap
Mevlevihanesi muhiblerinden Raid Efendiye aittir. Ortadan eklidir. ekil 2.1502.151de neyin genel yaps ve bapare detay grlmektedir.

Neyin st boum d ap 2,79 cm, alt boum d ap ise 2,27 cmdir. Boum
sarg yuvalar vardr. Perde ap ortalama 0,9 cmdir. Neyin perde yerleri ekil 2.152de
grlmektedir.

Neyin tm boyu 79,44 cmdir. 79,44 cm tm boy ile perde yerlerinin aadaki
26l sistemle mukayesesi Tablo 2.44te grlmektedir.
123
Tablo 2.44
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
79,44
79,44
39,72
39,00
48,89
48,90
51,94
51,90
55,00
55,10
61,11
61,30
64,16
64,50
67,22
67,70
FARK
cm
0,72
-0,01
0,04
-0,10
-0,19
-0,34
-0,48
mm
7,2
-0,1
0,4
-1,0
-1,9
-3,4
-4,8
Tablodan neyin neva ve nim hicaz perdeleri dnda 26l sistemde almad
anlalmaktadr. Airan perdesi 7,2 mm tiz blgeye; argh perdesi 1 mm, segh perdesi
1,9 mm, krdi perdesi 3,4 mm, dgh perdesi ise 4,8 mm pest blgeye kaydrlarak
almtr.
Bu
kaydrmalardan
neyin zerinde
mstakil
bir
aknn olduu
anlalmaktadr.

124
referansnda) rast perdesinin 0,3 koma, segh perdesinin 0,7 koma pest; argh ve neva
perdelerinin 0,3 koma, hseyni perdesinin 1,3 koma ve gerdaniye perdesinin 1,7 koma
tiz olduu anlalmaktadr. Evi perdesi ise yerindedir.
Neva ve nim hicaz perdeleri 26l sistemle alan fakat dier perdeler dikkate
alndnda mstakil bir akyla ald anlalan mansur neyin dgh perdesi
referansnda AEU sistemine gre sadece evi perdesinin yerinde olduu grlmektedir.
Mevlana Mzesi 1432 numarada kaytl ney ah nsfiye ahengindedir. Mzeye
12.12.1961de Abdlmucib Parer tarafndan balanan ney, babas Yenikap
Mevlevihanesi muhiblerinden Raid Efendiye aittir. ekil 2.154-2.155te neyin genel
yaps ve bapare detay grlmektedir.

Neyin st boum d ap 2,19 cm, alt boum d ap 1,84 cmdir. Perde ap ise
ortalama 0,8 cmdir. Boum sarg yuvalar olan 1432 numaral neyin perde yerleri ekil
2.156da grlmektedir.
125

sistemle mukayesesi Tablo 2.45te grlmektedir.
Tablo 2.45
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
43,49
43,49
21,75
20,80
26,76
26,40
28,44
28,20
30,11
30,10
33,45
33,80
35,13
35,60
36,80
37,40
FARK
cm
0,95
0,36
0,24
0,01
-0,35
-0,47
-0,60
mm
9,5
3,6
2,4
0,1
-3,5
-4,7
-6,0
Tablodan neyin argh perdesi dnda hibir perdesinin 26l sistemle

perdesi ise 2,4 mm tiz blgeye; segh perdesi 3,5 mm, krdi perdesi 4,7 mm, dgh
perdesi ise 6 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin
programndaki analiz sonucu ekil 2.157de grlmektedir.
126

referansnda) rast perdesinin 1 koma, hseyni perdesinin 0,3 koma pest; argh ve
gerdaniye perdelerinin1,3 koma, neva perdesinin 0,7 koma ve evi perdesinin 0,3 koma
tiz olduu anlalmaktadr. Segh perdesi ise yerindedir.
argh perdesi 26l sistemle alan fakat dier perdeler dikkate alnnca
mstakil bir akyla ald anlalan neyin dgh perdesi referansnda AEU sistemine
gre sadece segh perdesinin yerinde olmad grlmektedir.
2.3.26. Mevlana Mzesi 1513 Numaral Ney
Ney Mzeye Emel Eza Hanm tarafndan 15.12.1966 tarihinde balanmtr. Sultan
Abdlazizin (1830-1876) Mabeyincisi ve Masahibi Abdurrahman akir Beye aittir.
Hayat hakknda bilgi bulamadmz Abdurrahman akir Beyin 1513 numarada kaytl
neyini Sultan Abdlazizin saltanat yllarna tarihlendirebiliriz: (1861-1876). ekil
2.158-2.159da neyin genel yaps ve bapare detay grlmektedir.
127

Neyin kararm yaps 100-150 yllk neylerle benzerlik gstermektedir. st
boum d ap 2,71 cm, alt boum d ap ise 2,18 cmdir. Perde ap 0,8 cm olan
1513 numaral neyin perde yerleri ekil 2.160ta grlmektedir.

Tablo 2.46
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
83,61
83,61
41,81
40,60
51,45
50,10
54,67
53,50
57,88
56,90
64,32
63,60
67,53
67,00
70,75
70,40
128
FARK
cm
1,21
1,35
1,17
0,98
0,72
0,53
0,35
mm
12,1
13,5
11,7
9,8
7,2
5,3
3,5

Airan perdesi 12,1 mm, neva perdesi 13,5 mm, nim hicaz perdesi ise 11,7 mm, argh
tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir

referansnda) rast perdesinin 1 koma, segh perdesinin 0,7 koma pest; argh perdesinin
1,7 koma, neva perdesinin 1 koma, hseyni perdesinin 1,3 koma, evi perdesinin 0,3
koma ve gerdaniye perdesinin 2,3 koma tiz olduu anlalmaktadr.
129
Mstakil bir akyla ald anlalan mansur neyin dgh perdesi referansnda
AEU sistemine gre hibir perdesi yerinde deildir. zellikle 9,8 mm tiz blgeye
kaydrlan argh perdesinin yerinde 1,7 koma ve belisi gerdaniye perdesinde 2,3 koma
tiz kald grlmektedir.
Mevlana Mzesi 1539 numarada kaytl ney ah ahengindedir. Ney mzeye,
2.7.1972 tarihinde Neyzen Selami Bertu eliyle balanmtr. Bertuun hocas olan
Neyzen evki Sevginin koleksiyonuna aittir. ekil 2.162-2.163te neyin genel yaps ve
bapare detay grlmektedir.

Boum sarg yuvalar olan 1539 numaral ah neyin perde ap ortalama 0,9
cmdir. apl bir kamtan almtr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.164te
grlmektedir.

st boum d ap 2,7 cm, alt boum d ap 2,36 cmdir. Tm boyu ise
2.47de grlmektedir.
130
Tablo 2.47
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
87,64
87,64
43,82
44,00
53,93
54,00
57,30
57,30
60,67
60,70
67,42
67,30
70,79
70,80
74,16
74,10
FARK
cm
-0,18
-0,07
0,00
-0,03
0,12
-0,01
0,06
mm
-1,8
-0,7
0,0
-0,3
1,2
-0,1
0,6
Tablodan neyin airan ve segh perdesi dnda tm perdelerinin 26l sistemde

ald anlalmaktadr. Airan perdesi 1,8 mm pest blgeye; segh perdesi ise 1,2 mm
tiz blgeye kaydrlarak almtr.
131
referansnda) rast ve segh perdelerinin 1,3 koma, evi perdesinin 0,7 koma pest; argh
ve gerdaniye perdelerinin 0,7 koma, neva perdesinin 0,3 koma ve hseyni perdesinin 1
Airan ve segh perdeleri dnda 26l sistemde alan anlalan mansur neyin
dgh perdesi referansnda AEU sistemine gre hibir perdesi yerinde deildir.
Mevlana Mzesi 1850 numarada kaytl ney ah-davut mabeyni ahengindedir.
Neyin nim hicaz ve argh perdelerinin olduu blmde bir ek vardr. Hatta perdeler
ekin zerinden almtr. ekil 2.166-2.167de neyin genel yaps ve zerindeki ekin
detay grlmektedir.

Neyin nim hicaz ve argh perdeleri arasndan krld, sonrasnda buraya ek
yapld anlalmaktadr. Boumlar sargl olan 1850 numaral neyin perde yerleri
ekil 2.168de grlmektedir.
132

almtr. Baparesi olmayan neyin tm boyunu forml Iden 88,9-43,3=45,6x2= 91,2
Tablo 2.48
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
91,2
91,2
45,60
45,60
56,12
56,00
59,63
59,50
63,14
62,90
70,15
70,00
73,66
73,40
77,17
76,90
FARK
cm
0,00
0,12
0,13
0,24
0,15
0,26
0,27
mm
0,0
1,2
1,3
2,4
1,5
2,6
2,7
Tablodan airan perdesi referansnda neyin hibir perdesinin 26l sistemde

alma anlalmaktadr. Neva perdesi 1,2 mm, nim hicaz perdesi 1,3 mm, argh
perdesi 2,4 mm, segh perdesi 1,5 mm, krdi perdesi 2,6 mm ve dgh perdesi 2,7 mm
tiz blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir
133

Mevlana Mzesi 1864 numaral ney kz ahengindedir. 1973te Selahattin
Serencan tarafndan Mzeye balanan ney, Bursa Mevlevihanesi Neyzenba Muhtar
Dedeye aittir. ekil 2.169da neyin genel yaps grlmektedir.

Neyin stten drdnc boumunda ezilmeden kaynaklanan bir atlak vardr. Bu
atlan detay ekil 2.170te grlmektedir.
ekil 2.170: 1864 Numaral Neyin zerindeki atlan Detay

st boum d ap 2,57 cm, alt boum d ap 2,18 cmdir. Perde ap 0,8 cm
olan neyin perde yerleri ekil 2.171de grlmektedir.

Boum sargl neyin baparesi yoktur. Tm boyu forml Iden 68,632,5=36,1x2=72,2 cm olarak hesaplarz. 72,2 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l
134
Tablo 2.49
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
72,2
72,2
36,10
36,10
44,43
44,70
47,21
47,60
49,98
50,50
55,54
56,10
58,32
59,00
61,09
62,00
FARK
cm
0,00
-0,27
-0,39
-0,52
-0,56
-0,68
-0,91
mm
0,0
-2,7
-3,9
-5,2
-5,6
-6,8
-9,1
Tablodan airan referansnda neyin hibir perdesinin 26l sistemle almad

mm, segh perdesi 5,6 mm, krdi perdesi 6,8 mm, dgh perdesi ise 9,1 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir aknn
olduu anlalmaktadr.
135
2.4. Niyazi Sayn Koleksiyonu

Niyazi Sayn koleksiyonunda iki adet tarihi ney vardr. Bunlar mansur ahenginde
olup Aziz Dedeye ve Kazasker Mustafa zzet Efendiye ait neylerdir.
2.4.1. Niyazi Sayn Koleksiyonu 1 Numaral Ney (N-I)
Niyazi Sayn koleksiyonundaki 1 numaral ney mansur ahengindedir. Ney Aziz
Dedeye aittir. Aziz Dedenin neyi nce rencisi Emin Dedeye intikal etmitir. Emin
Dede ise neyi rencisi Avukat Hicabi Fratlya emanet etmitir. Uzun yllar Hicabi
Fratlda kalan ney, Niyazi Sayna verilmek zere bir sre Ayhan Songara emanet
edilmitir. Ney bu nedenle Ayhan Bey eliyle Niyazi Sayna intikal etmitir. ekil
2.172-2.173te neyin genel yaps ve detay grlmektedir.
ekil 2.172: N-I Numaral Neyin Genel Yaps
ekil 2.173: N-I Numaral Neyin Boaz Boumu Detay

Ney boum sargldr. Yllanarak i suyunu kaybetmenin neticesinde olduka
koyulamtr. Neyzen Niyazi Sayn tarafndan airan, neva, nim hicaz ve segh
perdelerinde eitli kaydrmalar yaplmtr. Perde yerleri ekil 2.174te grlmektedir.
ekil 2.174: N-I Numaral Neyin Perde Yerleri
136
Neyin st boum d ap 2,71 cm, alt boum d ap ise 2,29 cmdir. apl bir
kamtan imal edilmitir. Boumlar sargldr. 78,09 cm olan tm boy ile perde
yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.50de grlmektedir.
Tablo 2.50
N-I Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
78,09
78,09
39,05
38,40
48,06
47,90
51,06
50,90
54,06
54,30
60,07
59,90
63,07
62,90
66,08
66,00
FARK
cm
0,65
0,16
0,16
-0,24
0,17
0,17
0,08
mm
6,5
1,6
1,6
-2,4
1,7
1,7
0,8
Tablodan mansur neyin dgh perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme
uymad anlalmaktadr. zerine sonradan yaplan kaydrmalar bir yana ald
gnk yerlerinde olan krdi ve segh perdeleri de 26l sisteme uymamaktadr. Ney
zerindeki kaydrmalar yledir: Airan perdesi 6,5mm, neva ve nim hicaz perdeleri 1,6
mm, segh ve krdi perdeleri 1,7 mm tiz blgeye; argh perdesi ise 2,4 mm pest
olduu anlalmaktadr.
Aziz Dedenin mansur neyi ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
137
ekil 2.175: N-I Numaral Neyin Analiz Sonucu

llmtr. Ayrca Aziz Dedenin mansur neyinde nazariyemize gre (dgh perdesi
referansnda) rast perdesinin 0,7 koma pest; argh ve gerdaniye perdelerinin 0,3 koma,
hseyni perdesinin 0,7 koma tiz olduu anlalmaktadr. Segh, neva ve evi perdeleri
ise yerindedir.
2.4.2. Niyazi Sayn Koleksiyonu 2 Numaral Ney (N-II)
Niyazi Sayn koleksiyonu 2 numaral ney mansur ahenginde olup Kazasker
Mustafa zzet Efendiye (lm. 1876) aittir.65.
Ney, Niyazi Sayna Udi Hsn Coar tarafndan hediye edilmitir. Neyin
zerinde Drbn-i neyi destine al seyret ne imi/ Niin halk etti deme Hazreti Mevl
ny yazldr. ekil 2.176-2.177de neyin genel yaps ve zerindeki yaznn detay
grlmektedir.
65
Ayn zamanda iyi bir hattat olan zzet Efendi, Rumeli Kazaskeridir. nal, s. 225-228.; zalp, Cilt I,
s.572-579.
138
ekil 2.176: N-II Numaral Neyin Genel Yaps
ekil 2.177: N-II Numaral Neyin zerindeki Yaznn Detay

Neyin perdelerinde Niyazi Sayn tarafndan eitli kaydrmalar yaplmtr. Bu
kaydrmalar neva, nim hicaz, argh, segh perdelerindedir. Neyin perde yerleri ekil
2.178de grlmektedir.
ekil 2.178: N-II Numaral Neyin Perde Yerleri

Kazasker zzet Efendinin mansur neyi boum sargldr. Neyin st boum d
ap 2,56 cm, alt boum d ap ise 2,03 cmdir. 77,72 cm olan tm boy ile perde
yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.51de grlmektedir.
Tablo 2.51
N-II Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
77,72
77,72
38,86
39,70
47,83
48,90
50,82
52,00
53,81
55,20
59,78
61,30
62,77
64,30
65,76
67,30
139
FARK
cm
-0,84
-1,07
-1,18
-1,39
-1,52
-1,53
-1,54
mm
-8,4
-10,7
-11,8
-13,9
-15,2
-15,3
-15,4
Kazaskere ait mansur kaydrmal perdeleri bir yana, hibir kaydrma yaplmam
krdi ve dgh perdeleri de 26l sisteme uymamaktadr. Airan perdesi 8,4 mm, neva
perdesi 10,7 mm, nim hicaz perdesi 11,8 mm, argh perdesi 13,9 mm, segh perdesi
15,2 mm, krdi perdesi 15,3 mm, dgh perdesi ise 15,4 mm pest blgeye kaydrlarak
almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr.
140
2.5. Nuri Uygun Koleksiyonu

Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi retim yelerinden Nuri Uygunun
koleksiyonunda Neyzen Emin Dedeye ait bir mansur ney vardr.
2.5.1. Neyzen Emin Dedenin Mansur Neyi (NU)
Nuri Uygun koleksiyonunda bulanan ney mansur ahengindedir. Neyzen Emin
Dedeye aittir. Ney, Nuri Uyguna, smail Karaamdan intikal etmitir. ekil 2.1792.180de neyin genel yaps ve parazvane detay grlmektedir.
ekil 2.179: NU Numaral Neyin Genel Yaps
ekil 2.180: NU Numaral Neyin Bapare Detay

Neyin zerindeki parazvanede yer alan sikke motifi olduka iiliklidir. Ney
apl bir kamtan almtr. Neyzen Emin Dedenin mansur neyinde perde yerleri ekil
ekil 2.181: NU Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin st boum d ap 2,39 cm, alt boum d ap ise 2,16 cmdir. Neyin st
boumunda bir ek vardr. st boumu yenileme ilemi Neyzen Fuat Trkelman
tarafndan yaplmtr. Neyin bu yenileme ilemiyle birlikte tm boyu 81,28 cmdir.
141
81,28 cm olan tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.52de
grlmektedir.
Tablo 2.52
NU Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
81,28
81,28
40,64
41,40
50,02
50,80
53,14
53,80
56,27
56,90
62,52
63,00
65,65
66,10
68,78
69,10
FARK
cm
-0,76
-0,78
-0,66
-0,63
-0,48
-0,45
-0,32
mm
-7,6
-7,8
-6,6
-6,3
-4,8
-4,5
-3,2
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sistemde almad anlalmaktadr.

6,3 mm, segh perdesi 4,8 mm, krdi perdesi 4,5 mm ve dgh perdesi 3,2 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla ald
anlalmaktadr.
Emin Dedenin mansur neyi ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac
142
ekil 2.182: NU Numaral Neyin Analiz Sonucu

llmtr. Ayrca mansur neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) rast
perdesinin 1 koma, segh perdesinin 0,7 koma, neva ve hseyni perdelerinin 0,3 koma,
evi perdesinin 1,3 koma, gerdaniye perdesinin 1 koma pest; argh perdesinin 0,3
143
2.6. Aziz enol Filiz Koleksiyonu

Kltr Bakanl stanbul Devlet Klasik Trk Mzii Korosu Ney Sanats
Aziz enol Filizin koleksiyonunda 4 adet tarihi ney vardr. Koleksiyonda Hseyin
Fahreddin Dedeye, Celal Dedeye ve Hasan Dedeye ait neylerle birlikte
tarihlendirilememi fakat yaps itibariyle 100-150 yllk neylere benzeyen bir mansur
ney yer almaktadr.
2.6.1. Aziz enol Filiz Koleksiyonu 1 Numaral Ney (A-I)
Aziz enol Filiz koleksiyonu 1 numaral ney mansur ahengindedir. Neyin,
Ktahya Mevlevihanesinde Mehmet Saib elebinin (lm.1812) postniinlii srasnda
neyzenba olan Hasan Dedeye ait olduu bilinmektedir. Hayat hakknda bilgi
bulamadmz Hasan Dedenin eyhi olan Saib Dedenin 1812 ylnda vefat ettii
bilinmektedir66. Bu nedenle neyin 1750-1820 yllar arasnda tarihlendirilmesi doru
olacaktr.
Hasan Dedeye ait mansur ney, Neyzen evki Sevginden, Neyzen Sencer
Deryaya; Sencer Bey eliyle de Aziz enol Filize intikal etmitir. ekil 2.183te neyin
ekil 2.183: A-I Numaral Neyin Genel Yaps

Boum sargl mansur neyin perde ap ortalama 0,9 cmdir. zerinde pirin
parazvaneler bulunmaktadr. Neyin perde yerleri ekil 2.184te grlmektedir.
66
Abdurrahman Doan, Ktahya Erguniyye Medresesi,Bursa: Sr Yay., 2006, s. 74 ve 135.
144
ekil 2.184: A-I Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin st boum d ap 2,54 cm, alt boum d ap ise 2,22 cmdir. 78,2 cm
olan tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.53te
grlmektedir.
Tablo 2.53
A-I Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
78,2
78,2
39,10
39,10
48,12
48,20
51,13
51,10
54,14
54,20
60,15
60,00
63,16
63,10
66,17
66,10
FARK
cm
0,00
-0,08
0,03
-0,06
0,15
0,06
0,07
mm
0,0
-0,8
0,3
-0,6
1,5
0,6
0,7
Tablodan neyin 1,5 mm tiz blgeye kaydrlarak alan segh perdesi dndaki
tm perdelerinin 26l sistemde ald anlalmaktadr. Hasan Dedenin mansur neyi
ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.185e
grlmektedir.
145
ekil 2.185: A-I Numaral Neyin Analiz Sonucu

perdesinin 0,3 koma pest; segh ve argh perdelerinin 0,3 koma, hseyni ve gerdaniye
perdelerinin 0,7 koma tiz olduu anlalmaktadr. Neva ve evi perdeleri ise yerindedir.
2.6.2. Aziz enol Filiz Koleksiyonu 2 Numaral Ney
Aziz enol Filiz koleksiyonu 2 numaral ney mansur ahengindedir. Aka
Gndz Kutbay koleksiyonundan intikal eden mansur neyin d yaps, Aziz Dedenin
Konya Mevlevihanesindeki mansur neyi ile benzerlik gstermektedir. Ney, Aka
Gndzn olu Hakan Kutbay tarafndan Aziz enol Filize verilmitir. ekil 2.1862.187de neyin genel yaps ve detay grlmektedir.
ekil 2.186: A-II Numaral Neyin Genel Yaps
146
ekil 2.187: A-II Numaral Neyin Perde Detay

Boum sarg yuvalar olan mansur neyin perde yerleri ekil 2.188de
grlmektedir.
ekil 2.188: A-II Numaral Neyin Perde Yerleri

st boum d ap 2,84 cm, alt boum d ap ise 2,31 cmdir. zerinde
orijinal baparesi yoktur. Bu nedenle airan perdesi referansyla (forml I) yaklak
bapare yksekliini (76,2-37)x2=78,4-76,2=2,2 olarak hesaplarz. Bu durumda tm
boy 78,4 cm olur. 78,4 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo
2.54te grlmektedir.
Tablo 2.54
A-II Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
78,4
78,4
39,20
39,20
48,25
48,50
51,26
51,50
54,28
54,70
60,31
61,00
63,32
64,10
66,34
67,10
FARK
cm
0,00
-0,25
-0,24
-0,42
-0,69
-0,78
-0,76
mm
0,0
-2,5
-2,4
-4,2
-6,9
-7,8
-7,6
Tablodan neyin airan perdesi referansyla hibir perdesinin 26l sisteme

uymad grlmektedir. Neva perdesi 2,5 mm, nim hicaz perdesi 2,4 mm, argh
147
perdesi 4,2 mm, segh perdesi 6,9 mm, krdi perdesi 7,8 mm; dgh perdesi 7,6 mm
pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla
ald anlalmaktadr.
Aziz enol Filiz koleksiyonu 2 numaral mansur ney ile seslendirilmi rast
dizisinin, makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.189da grlmektedir.
ekil 2.189: A-II Numaral Neyin Analiz Sonucu

perdesinin 0,3 koma, segh perdesinin 0,7 koma, evi perdesinin 0,3 koma pest; argh
ve gerdaniye perdelerinin 0,7 koma, neva ve hseyni perdelerinin 0,3 koma tiz olduu
anlalmaktadr. Mstakil bir akyla alan mansur neyin dgh perdesi referansnda
AEU sistemine gre hibir perdesinin yerinde olmad grlmektedir.
Aziz enol Filiz koleksiyonu 3 numaral ney mansur ahengindedir. zmirli
Celal Dedeye ait olan neyin genel yaps ve detay ekil 2.190-2.191de grlmektedir.
148
ekil 2.190: A-III Numaral Neyin Genel Yaps
ekil 2.191: A-III Numaral Neyin Alt Parazvane Detay

Ney dokuz boumludur. Boumlarnda ise boum sarglar vardr. Neyin perde
yerleri ekil 2.192de grlmektedir.
ekil 2.192: A-III Numaral Neyin Perde Yerleri
Neyin st boum d ap 2,55 cm, alt boum d ap ise 2,04 cmdir. zerinde
orijinal baparesi yoktur. Bu nedenle airan perdesi referansyla yaklak bapare
yksekliini forml IIden 4,1 cm olarak hesaplarz. Bu durumda tm boyu 81,9 cm
olarak tespit ederiz. 81,9 cm olan tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
149
Tablo 2.55
A-III Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
81,9
81,9
40,95
42,40
50,40
51,70
53,55
54,70
56,70
57,90
63,00
64,20
66,15
67,30
69,30
70,50
FARK
cm
-1,45
-1,30
-1,15
-1,20
-1,20
-1,15
-1,20
mm
-14,5
-13,0
-11,5
-12,0
-12,0
-11,5
-12,0
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sisteme uymad grlmektedir. Airan

perdesi 14,5 mm, neva perdesi 13 mm, nim hicaz perdesi 11,5 mm, argh, segh ve
dgh perdeleri 12 mm, krdi perdesi 11,5 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu
kaydrmalardan neyin mstakil bir akyla ald anlalmaktadr.
zmirli Celal Dedenin mansur neyi ile seslendirilmi rast dizisinin, makam
arac programndaki analiz sonucu ekil 2.193te grlmektedir.
ekil 2.193: A-III Numaral Neyin Analiz Sonucu
150
ve segh perdelerinin 0,7 koma pest; neva perdesinin 0,7 koma, hseyni perdesinin 2
koma, evi perdesinin 1,3 koma ve gerdaniye perdesinin 1 koma tiz olduu
anlalmaktadr. argh perdesi ise yerindedir.
Aziz enol Filiz koleksiyonu 4 numaral ney yldz ahengindedir. Ney, Hseyin
Fahreddin Dedeye aittir 67. Fahreddin Dedenin yldz ahengindeki neyi kz Destina
Hanm tarafndan Kenan Rfainin torunu Ayegl Kaytaza; Ayegl Hanm eliyle de
Aziz enol Filize intikal etmitir. ekil 2.194te, Fahreddin Dedeye ait yldz neyin
ekil 2.194: A-IV Numaral Neyin Genel Yaps

Ney dokuz boumludur. zerinde krk ya da atlak bulunmamaktadr. Neyin
perde yerleri ekil 2.195te grlmektedir.
ekil 2.195: A-IV Numaral Neyin Perde Yerleri

67
Hseyin Fahreddin Dede 1853 ylnda domutur. Neyzen Salih Dede, Neyzen Yusuf Paa ve
Kozyata Rufai Dergah eyhi Abdlhalim efendiden ney mek eden Fahreddin Dede 1911de
stanbulda vefat etmitir. (zalp, Cilt II, s.43-46; nal, s.192)
151
Neyin st boum d ap 2,63 cm, alt boum d ap ise 1,95 cmdir. zerinde
orijinal baparesi yoktur. Bu nedenle airan perdesi referansyla yaklak bapare
yksekliini forml Iden (59,9-29,7)x2=60,4-59,9=0,5 olarak hesaplarz. Bu olduka
dk bir bapare olacaktr. Ayrca zerinde 0,5 cm bapare olduunu farz edersek
neyin mstahsen ahenk olmas gerekirdi68. Eer foml IIyi kullanrsak yaklak bapare
yksekliini 4,32 cm olarak hesaplarz. Bu durumda tm boy 64,22 cm olacaktr. 64,22
cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.56da grlmektedir.
Tablo 2.56
A-IV Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
64,22
64,22
32,11
34,02
39,52
40,82
41,99
43,12
44,46
45,62
49,40
50,22
51,87
53,02
54,34
54,92
FARK
cm
-1,91
-1,30
-1,13
-1,16
-0,82
-1,15
-0,58
mm
-19,1
-13,0
-11,3
-11,6
-8,2
-11,5
-5,8
Tablodan neyin hibir perdesinin 26l sisteme uymad grlmektedir. Airan

perdesi 19,1 mm, neva perdesi 13 mm, nim hicaz perdesi 11,3 mm, argh perdesi 11,6
mm, segh perdesi 8,2 mm, krdi perdesi 11,5 mm ve dgh perdesi 5,8 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr. Tablodan neyin zerinde mstakil bir ak olduu
anlalmaktadr.
Hseyin Fahreddin Dedenin yldz neyi ile seslendirilmi rast dizisinin,
makam arac programndaki analiz sonucu ekil 2.196da grlmektedir.
68
Ney, Aziz enol Filize Hseyin Fahreddin Dedenin yldz neyi olarak teslim edilmitir.
152
ekil 2.196: A-IV Numaral Neyin Analiz Sonucu

llmtr. Ayrca yldz neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda) rast
perdesinin 0,3 koma pest; argh ve neva perdelerinin 0,3 koma, hseyni perdesinin 1,7
koma, evi perdesinin 1,3 koma ve gerdaniye perdesinin 2 koma tiz olduu
anlalmaktadr. Segh perdesi ise yerindedir.
153
2.7. Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf

Koleksiyonu
Fatih Karagmrkteki Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve
Yaatma Vakf koleksiyonunda, 7 adet tarihi ney bulunmaktadr. Gemite Cerrahi
Derghnda kullanld bilinen neyler yaklak olarak 20.yzyln balarnda almtr.
2.7.1. Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma
Vakf Koleksiyonu 1 Numaral Ney (T-I)
T-I numaral ney bolahenk-sprde mabeyni ahengindedir. ekil 2.197de
ekil 2.197: T-I Numaral Neyin Genel Yaps

Ney sekiz boumludur. Gemite Cerrahi Derghnda kullanld bilinen neyin
zerindeki boynuz bapare krktr. Perdelerinin yaklarak ald anlalmaktadr.
Neyin perde yerleri ise ekil 2.198de grlmektedir.
ekil 2.198: T-I Numaral Neyin Perde Yerleri

st boum d ap 2,24 cm, alt boum d ap ise 2 cmdir. Airan perdesi ise
ortal almtr. 54,7 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo
2.57de grlmektedir.
154
Tablo 2.57
T-I Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
54,7
54,7
27,35
26,20
33,66
33,10
35,77
35,20
37,87
37,60
42,08
41,90
44,18
44,10
46,28
46,40
FARK
cm
1,15
0,56
0,57
0,27
0,18
0,08
-0,12
mm
11,5
5,6
5,7
2,7
1,8
0,8
-1,2
Tablodan neyin krdi perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme uymad
mm, argh perdesi 2,7 mm, segh perdesi 1,8 mm tiz blgeye; dgh perdesi ise 1,2
mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde mstakil bir
T-I numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki
analiz sonucu ekil 2.199da grlmektedir.
ekil 2.199: T-I Numaral Neyin Analiz Sonucu
155
llmtr. Ayrca 1 numaral neyde nazariyemize gre (dgh perdesi referansnda)
rast ve neva perdelerinin 1,3 koma, argh perdesinin 2,3 koma, gerdaniye perdesinin
2,7 koma tiz; segh perdesinin 2 koma ve evi perdesinin 1,7 koma pest olduu
anlalmaktadr. Hseyni perdesi ise yerindedir.
Vakf Koleksiyonu 2 Numaral Ney (T-II)
T- II numaral ney yldz ahengindedir. ekil 2.200de neyin genel yaps
grlmektedir.
ekil 2.200: T-II Numaral Neyin Analiz Sonucu

Ney dokuz boumludur. Gemite Cerrahi Derghnda kullanld bilinen neyin
zerinde aa bapare takldr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.201de grlmektedir.
ekil 2.201: T-II Numaral Neyin Perde Yerleri
st boum d ap 2,1 cm, alt boum d ap ise 1,88 cmdir. Arka perdesi
sal almtr. 67,5 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo
2.58de grlmektedir.
156
Tablo 2.58
T-II Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
67,5
67,5
33,75
34,90
41,54
43,00
44,13
45,70
46,73
48,40
51,92
53,60
54,52
56,30
57,12
59,00
FARK
cm
-1,15
-1,46
-1,57
-1,67
-1,68
-1,78
-1,88
mm
-11,5
-14,6
-15,7
-16,7
-16,8
-17,8
-18,8

Airan perdesi 11,5 mm, neva perdesi 14,6 mm, nim hicaz perdesi 15,7 mm, argh
perdesi 16,7 mm, segh perdesi 16,8 mm, krdi perdesi 17,8 mm, dgh perdesi 18,8
mm aaya kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan, neyin zerinde mstakil bir
T-II numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki
157
ekil 2.202: T-II Numaral Neyin Analiz Sonucu

rast ve hseyni perdelerinin 0,7 koma, argh ve neva perdelerinin 0,3 koma, gerdaniye
perdesinin 1,3 koma tiz; segh perdesinin 0,3 koma pest olduu anlalmaktadr. Evi
perdesi ise yerindedir.
Vakf Koleksiyonu 3 Numaral Ney (T-III)
T-III numaral ney kz ahengindedir. ekil 2.203te neyin genel yaps
grlmektedir.
ekil 2.203: T-III Numaral Neyin Genel Yaps
158
Ney dokuz boumludur. zerindeki atlaklar nedeniyle neyden salkl ses elde
edilememitir. Gemite Cerrahi Derghnda kullanld bilinen neyin zerinde aa
bapare takldr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.204te grlmektedir.
ekil 2.204: T-III Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin st boum d ap 2,36 cm, alt boum d ap ise 2,01 cmdir. Arka
perdesi sal almtr. 72,1 cm tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi
Tablo 2.59
T-III Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
72,1
72,1
36,05
35,09
44,37
44,29
47,14
47,29
49,92
50,29
55,46
55,69
58,23
58,49
61,01
61,59
FARK
cm
0,96
0,08
-0,15
-0,37
-0,23
-0,26
-0,58
mm
9,6
0,8
-1,5
-3,7
-2,3
-2,6
-5,8
Tablodan neyin neva perdesi dnda hibir perdesinin 26l sisteme uymad
anlalmaktadr. Airan perdesi 9,6 mm tiz blgeye; nim hicaz perdesi 1,5 mm, argh
159

Vakf Koleksiyonu 4 Numaral Ney (T-IV)
T-IV numaral ney mansur ahengindedir. ekil 2.205te neyin genel yaps
grlmektedir.
ekil 2.205: T-IV Numaral Neyin Genel Yaps

zerinde aa bapare takldr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.206da grlmektedir.
ekil 2.206: T-IV Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin st boum d ap 2,41 cm, alt boum d ap ise 1,97 cmdir. 79 cm
tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.60ta grlmektedir.
160
Tablo 2.60
T-IV Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
Klasik Ak
cm
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Mevcut l
cm
79
39,50
48,62
51,65
54,69
60,77
63,81
66,85
79
40,35
49,45
52,85
55,95
61,85
64,85
68,25
FARK
cm
-0,85
-0,83
-1,20
-1,26
-1,08
-1,04
-1,40
mm
-8,5
-8,3
-12,0
-12,6
-10,8
-10,4
-14,0

12,6 mm, segh perdesi 10,8 mm; krdi perdesi 10,4 mm; dgh perdesi 14 mm pest
blgeye kaydrlarak almtr. Farkn bu kadar fazla olmas, neyin tm boyunun farkl
olduunu dndrebilir. Fakat neyin zerinde kendi baparesinin olmas neyin
gemite bu bapareyle flendiini gstermektedir. Dolaysyla da objektif bir sonu
iin bapareli boyu tm boy olarak kabul etmek gerekir.
zerindeki kaydrmalar itibariyle mstakil bir ak ile alan T-IV numaral
ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki analiz sonucu ekil
161
ekil 2.207: T-IV Numaral Neyin Analiz Sonucu

rast perdesinin 0,7 koma, argh perdesinin 1,3 koma, neva perdesinin 1,7 koma,
hseyni perdesinin 2 koma, evi perdesinin 1 koma, gerdaniye perdesinin 2,7 koma tiz
olduu anlalmaktadr. Segh perdesi ise yerindedir.
Vakf Koleksiyonu 5 Numaral Ney (T-V)
T-V numaral ney mansur-ah mabeyni ahengindedir. Yukardan nc
boumun bitiminde bir ek yaplmtr. Neyin buradan krld, bu nedenle ek yapld
anlalmaktadr. ekil 2.208de neyin genel yaps grlmektedir.
ekil 2.208: T-V Numaral Neyin Genel Yaps

zerinde aa bapare takldr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.209da grlmektedir.
162
ekil 2.209: T-V Numaral Neyin Perde Yerleri

Neyin st boum d ap 2,56 cm, alt boum d ap ise 1,97 cmdir. 83 cm
Tablo 2.61
T-V Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
Klasik Ak
cm
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
83
41,50
51,08
54,27
57,46
63,85
67,04
70,23
Mevcut l
cm
83
41,60
51,10
54,30
57,70
63,90
67,20
70,50
FARK
cm
-0,10
-0,02
-0,03
-0,24
-0,05
-0,16
-0,27
mm
-1,0
-0,2
-0,3
-2,4
-0,5
-1,6
-2,7
Tablodan neyin neva, nim hicaz ve segh perdelerinin 26l sistemde ald
grlmektir. Airan perdesi 1 mm, argh perdesi 2,4 mm, krdi perdesi 1,6 mm, dgh
perdesi 2,7 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde
T-V numaral ney ile seslendirilmi rast dizisinin, makam arac programndaki
analiz sonucu ekil 2.210da grlmektedir.
163
ekil 2.210: T-V Numaral Neyin Analiz Sonucu

argh ve neva perdelerinin 0,3 koma, hseyni ve evi perdelerinin 1,7 koma, gerdaniye
perdesinin 4,3 koma tiz; segh perdesinin 0,7 koma pest olduu anlalmaktadr. Rast
perdesi ise yerindedir.
Vakf Koleksiyonu 6 Numaral Ney (T-VI)
T-VI numaral ney ah-davut mabeyni ahengindedir. Boaz boumunda bir ek
yaplmtr. ekil 2.211de neyin genel yaps grlmektedir.
ekil 2.211: T-VI Numaral Neyin Genel Yaps
164
Ney dokuz boumludur. Boum sarg yuvalar vardr. Gemite Cerrahi

Derghnda kullanld bilinen neyin zerinde aa bapare takldr. Neyin perde
yerleri ise ekil 2.212de grlmektedir.
ekil 2.212: T-VI Numaral Neyin Perde Yerleri

Tablo 2.62
T-VI Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
FARK
91,65
91,65
cm
45,83
45,80
0,03
56,40
57,10
-0,70
59,93
60,60
-0,67
63,45
64,10
-0,65
70,50
71,10
-0,60
74,03
74,60
-0,57
77,55
78,10
-0,55
mm
0,3
-7,0
-6,7
-6,5
-6,0
-5,7
-5,5
Tabloda airan perdesi dndaki tm perdelerin 26l sitem referansnda pest

ald grlmektedir. Neva perdesi 7, mm, nim hicaz perdesi 6,7 mm, argh perdesi
6,5 mm, segh perdesi 6,0 mm, krdi perdesi 5,7 mm ve dgh perdesi 5,5 mm pest
olduu anlalmaktadr.
165

Vakf Koleksiyonu 7 Numaral Ney (T-VII)
T-VII numaral ney davut ahengindedir. Neyin krdi ve nim hicaz perdelerini
bouma ok yakn almtr. ekil 2.213te neyin genel yaps grlmektedir.
ekil 2.213: T-VII Numaral Neyin Genel Yaps

Ney dokuz boumludur. apl bir kamtan almtr. zerindeki atlaklar
nedeniyle neyden ses elde edilememitir. Gemite Cerrahi Derghnda kullanld
bilinen neyin zerinde aa bapare takldr. Neyin perde yerleri ise ekil 2.214te
grlmektedir.
ekil 2.214: T-VII Numaral Neyin Perde Yerleri

tm boy ile perde yerlerinin 26l sistemle mukayesesi Tablo 2.63te grlmektedir.
Tablo 2.63
T-VII Numaral Neyin 26l Sistem Tablosunda Perde Farklar
NEY UZUNLUU
Airan Perdesi
Neva Perdesi
Nim Hicaz Perdesi
argh Perdesi
Segh Perdesi
Krdi Perdesi
Dgh Perdesi
Klasik Ak
Mevcut l
cm
cm
94,57
94,57
47,29
47,67
58,20
58,57
61,83
62,17
65,47
65,67
72,75
72,97
76,38
76,57
80,02
80,17
166
FARK
cm
-0,39
-0,37
-0,34
-0,20
-0,22
-0,19
-0,15
mm
-3,9
-3,7
-3,4
-2,0
-2,2
-1,9
-1,5
Tablodan
neyin
tm
perdelerinin
26l
sisteme
gre
pest
ald
anlalmaktadr. Airan perdesi 3,9 mm, neva perdesi 3,7 mm, nim hicaz perdesi 3,4 cm,
argh perdesi 2 mm, segh perdesi 2,2 mm, krdi perdesi 1,9 mm, dgh perdesi ise
1,5 mm pest blgeye kaydrlarak almtr. Bu kaydrmalardan neyin zerinde
167
3. DEERLENDRMELER
nceki blmde, 62 adet tarihi neyin perde yerleri incelenerek, 26l sistemle
kyasland. Ayrca, bu neylerden elde edilen rast dizileri, makam arac programnda
analiz edildi. Bylece holder komas cinsinden perde aralklar hesaplanarak, perdelerin
dgh perdesine ve birbirlerine olan mesafeleri tespit edildi. Bu veriler, gelenein ak
ekillerini ve perde algsn anlamada nemlidir. Bilgilerin doru yorumlanabilmesi
iin, kronolojik bir srada incelenmeleri gerekir.
Tarihi neyler kronolojik olarak sralandnda Topkap Saray 913 numaral ney
ile balayp, Mevlana Mzesi 1390 numaral ney ile biten bir sra elde edilir. Bu tarihsel
skala, 239 yllk bir dnemde perde yerlerinin ve 218 yllk bir dnemde perde
aralklarnn nasl deitiini gstermektedir. Ayrca bu skaladan elde edilecek veriler,
akda gelenek-yenilik tartmalarna yeni bir boyut kazandracaktr.
3.1. Tarihi Neyler zerinde Klasik Ak
Ney boyunu 26ya blerek yukardan aaya 13. noktada airan, 16. noktada
neva, 17. noktada nim hicaz, 18. noktada argh, 20. noktada segh, 21. noktada krdi,
22. noktada dgh ve 26. noktada rast perdelerinin elde edilmesi esasna dayanan klasik
aknn (26l sistemin), klasik bir hale gelebilmesi iin tarihi neylerin zerinde yaygn
olarak tatbik edilmi olmas gerekir. Bunu tespit etmek maksadyla almadaki
neylerden hangilerinde klasik aknn kullanldn inceleyelim 69.
almada incelenen neylerden Topkap Saray 878 numaral ney, dorudan 26l
sistemle alan tek neydir. Topkap Saray 886 numaral neyin ise sadece dgh
perdesinde 3,8 mmlik bir kaydrma vardr. Saray envanterinin dier neyleri ise mstakil
akya sahiptir.
Galata Mevlevihanesi Mzesi koleksiyonunda 329 numarada kaytl neyin 4,8
mm pest blgeye kaydrlan krdi perdesi ile 2,2 mm tiz blgeye kaydrlm dgh
perdesi dnda 26l sistemde ald grlmektedir. Arivdeki dier 8 ney ise mstakil
akya sahiptir.
69
almada incelediimiz neylerdeki kaydrma miktarlar 1 mmin altnda kald durumlarda perde,
26l sistemdeki yerinde kabul edilmitir.
168
Konya Mevlana Mzesinde incelenen 29 adet neyden sadece iki tanesidorudan olmasa da dolayl olarak- 26l sistemde almtr. Bunlar 1166 ve 1539
numaral neylerdir. Neyzen Tevfike ait 1166 numaral neyin airan perdesinde 1 mm ve
nim hicaz perdesinde 1,4 mmlik (tiz blgeye) kaydrmalar yaplmtr. 1539 numaral
neyin ise airan perdesi 1,8 mm pest blgeye, segh perdesi ise 1,2 mm tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Arivdeki dier 27 ney ise mstakil aklara sahiptir.
Aziz enol Filiz koleksiyonunda incelenen 4 adet neyden 1 tanesi klasik akya
sahiptir. Yani koleksiyonun sadece 1 numaral neyi (1,5 mm tiz blgeye kaydrlan
segh perdesi dnda) 26l sistemle almtr. Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu
Aratrma ve Yaatma Vakf koleksiyonunda ise klasik akl ney bulunmamaktadr.
zetlenecek olursa almada incelenen 62 adet tarihi neyden 6 tanesi dorudan
ya da dolayl olarak klasik akya sahiptir.
3.2.Tarihi Neyler zerindeki Mstakil Ak
almadaki neylerin 56 tanesi, kaydrma metodu olarak bilinen, 26l sisteme
ilave kaydrmalar ihtiva eden, mstakil bir yapda almtr. Bu neylerde kaydrma
oranlar mstakildir. Yani her neyde baka bir lde kaydrma yaplabilir. Kaydrmalar
st uca yani tiz blgeye ya da alt uca yani pest blgeye doru yaplr. Geleneksel
neylerin zerinde tespit edilen bu ak mstakil ak olarak tanmlanmtr. Neyden neye
ve neyzenden neyzene farkllk gsteren bu ak ierisindeki kaydrma nisbetleri farkl
olsa da, kaydrma ynlerinde benzerlikler vardr. Bu benzerliklerden nce, mstakil
aky tarihi neyler zerinden inceleyelim.
almada mstakil akyla sahip en eski ney 1718 tarihli Dervi Karaba
Mehmed yapm mansur neydir. Dolaysyla 18. yzyln ilk eyreinde 26l sistem yer
almamaktadr. Bu ney, 26l sistem referansnda yeni ve eski perde yerleriyle Tabloda
3.1de grlmektedir.
169
Tablo 3.1
KOD
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
8/913-I8/913-II
79,60 79,60
39,80 39,80
49,20 47,70
52,30 51,30
55,30 55,30
61,50 61,50
65,10 65,10
68,00 68,00
78
39,00
48,21
51,25
54,19
60,26
63,79
66,63
78
39,00
46,74
50,27
54,19
60,26
63,79
66,63
26'l Sistem
8/913 Numaral Neyin Perde Yerleri
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
Tabloda, soldan birinci stun yeni, ikinci stun eski lleri gstermektedir.
Neva ve nim hicaz perdeleri yeniden alan neyin genel yapsnn 26l sisteme
uymad grlmektedir 70.
zerinde mstakil ak olan tarihi neylerden biri de, Mustafa Kevseriye ait
olduunu dndmz Galata Mevlevihanesi Mzesi 330 numarada kaytl neydir.
Neyin zerindeki sistem incelendiinde 26l sistemle byk farklar olduu anlalr.
82,7 cm tm boyda, airan perdesinin 15,5 mm tiz blgeye kaydrlmas ve dier
perdelerdeki farklarn da 2,8-11,9 mm aralnda olmas, 330 numaral neyin 26l
sistemde almadn gstermektedir. Neyin 78 cm tm boyda perde yerleri Tablo
3.2de grlmektedir.
70
Tm boy hesaplamada forml Ikullanldndan airan perdesi orta nokta kabul edilmi, dolaysyla
26l sisteme eitlenmitir.
170
Tablo 3.2
KOD
G-330
Tm Boy 82,70
Airan
39,80
Neva
49,70
N. Hicaz 53,00
argah
56,40
Segah
62,90
Krdi
66,30
Dgah
69,70
26'l Sistem
G-330 Numaral Neyin Perde Yerleri
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
78
37,54
46,88
49,99
53,19
59,33
62,53
65,74
zerinde mstakil ak olan tarihi neylerden biri de Kazasker Mustafa zzet

Efendiye aittir. Niyazi Sayn tarafndan baz perdeleri yeniden alan neyin,
deitirilmemi olan dgh ve krdi perdeleri de yaklak 15 mm pest blgeye
almtr. Bu nedenle neyin bu iki perdesi de 26l sisteme uymamaktadr. Kazaskerin
neyinde perde lleri Tablo 3.3te grlmektedir.
171
Tablo 3.3
KOD
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
N-II
77,72
39,70
48,90
52,00
55,20
61,30
64,30
67,30
78
39,84
49,08
52,19
55,40
61,52
64,53
67,54
26'l Sistem
N-II Numaral Neyin Perde Yerleri
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
Mstakil akyla alan neylerden ikisi de Aziz Dedeye aittir. Neylerden ilki
Mevlana Mzesi 1174 numarada kaytldr. Bu neyin hibir perdesi 26l sistemde
almamtr. kinci ney ise Niyazi Sayn koleksiyonunda olup, mansur neyin airan,
neva, nim hicaz ve argh perdeleri Niyazi Sayn tarafndan yeniden almtr. Buna
ramen zerinde hibir ilem yaplmam olan segh, krdi ve dgh perdeleri de 26l
sisteme uymamaktadr. Neyler arasnda da farklar grlmektedir. rnein, krdi perdesi
1174 numaral neyde 63,73 cmdeyken, N-I kodlu neyde 62,83 cmde almtr. Bu
nemli bir farktr. Ayrca, 1174 numaral neyde 5,8 mm pest blgede alan segh
perdesi, N-I kodlu neyde 1,7 mm tiz blgeye kaydrlmtr. Tablo 3.4te bu detaylar
grlmektedir.
172
Tablo 3.4
KOD
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
1174
79,07
40,00
48,80
51,90
55,10
61,40
64,60
67,70
78
39,46
48,14
51,20
54,35
60,57
63,73
66,78
N-I
78,09
38,40
47,90
50,90
54,30
59,90
62,90
66,00
78
38,36
47,84
50,84
54,24
59,83
62,83
65,92
26'l Sistem
1174 ve N-I Numaral Neylerin Perde Yerleri
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
almada incelenen Emin Dedenin Mevlana Mzesi 1258 numarada kaytl ah

neyi ve Nuri Uygun koleksiyonunda bulunan mansur neyi zerinde de mstakil aklar
yer almaktadr. ller Tablo 3.5te grlmektedir.
173
Tablo 3.5
KOD
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
1258
87,80
43,90
54,20
57,80
61,20
68,10
71,60
74,90
78
39,00
48,15
51,35
54,37
60,50
63,61
66,54
NU
81,28
41,40
50,80
53,80
56,90
63,00
66,10
69,10
78
39,73
48,75
51,63
54,60
60,46
63,43
66,31
26'l Sistem
1258 ve NU Numaral Neylerin Perde Yerleri
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
Tablodan 1258 numaral neyin airan perdesi dnda hibir perdesinin 26l
sisteme uymad anlalmaktadr. Airan perdesi ise tm boya ulamada referans kabul
edildiinden orta nokta olarak alnmtr. Nuri Uygun koleksiyonundaki Emin Dede
neyinin ise hibir perdesi 26l sisteme uymamaktadr. Her iki neyde de perdelerin 26l
sistemdeki yerlerinden pest blgeye doru kaydrld anlalmaktadr. Neylerin
aralarnda da perde yerleri bakmndan farklar grlmektedir. rnein neva perdesi
1258 numaral neyde 48,15 cmde iken, Nuri Uygun koleksiyonundaki neyde 48,75
cmdir. Yani Emin Dedenin ah neyindeki neva perdesi mansur neyine gre 6 mm tiz
blgeye kaydrlarak almtr. ki neyde de, segh perdelerinin ayn yerde ald
grlmektedir. Dier perdelerde ise farklar olduu tablodan anlalmaktadr. Bu farklar
neylerin kam aplaryla ve boum uzunluklaryla dorudan alakaldr. Aknn ney
iin mstakil olup olmad hususunun daha iyi anlalmas iin, Emin Dedenin ve
Aziz Dedenin Tablo 3.6daki ney lleri incelenebilir.
174
Tablo 3.6
KOD
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
1174
79,07
40,00
48,80
51,90
55,10
61,40
64,60
67,70
78
39,46
48,14
51,20
54,35
60,57
63,73
66,78
N-I
78,09
38,40
47,90
50,90
54,30
59,90
62,90
66,00
78
38,36
47,84
50,84
54,24
59,83
62,83
65,92
1258
87,80
43,90
54,20
57,80
61,20
68,10
71,60
74,90
78
39,00
48,15
51,35
54,37
60,50
63,61
66,54
NU
81,28
41,40
50,80
53,80
56,90
63,00
66,10
69,10
78
39,73
48,75
51,63
54,60
60,46
63,43
66,31
26'l Sistem
1174, N-I,1258 ve NU Numaral Neylerin Perde Yerleri
78
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
Tabloda N-I kodlu ney haricinde segh perdelerinin birbirine yakn ald
grlmektedir. 1174 numaral neyde 48,14 cmde bulunan neva perdesi, 1258 numaral
neyde 48,15 cme almtr. NU kodlu neyde ise neva perdesi 48,75 cmde olup 7,6 mm
pest blgeye kaydrlarak almtr. Dier perdelerin birbirleriyle olan durumlar
tabloda grlmektedir. N-I kodlu ney dnda dier neylerin tm perdeleri, 26l sisteme
gre pest blgeye kaydrlarak almtr.
Aziz Dede ve Emin Dedenin neylerinde incelenen aklarn neyden neye
farkllk gstermesi, yani ayn neyzene ait iki neyin perdelerinin ayn oranlarda
almam olmas, neylerin zerinde mstakil bir aknn olduunu gstermektedir. Bu
akda kamn yaps, ap ve boum dengesi nem arz etmektedir.
Galata Mevlevihanesi Mzesin envanterine 329 numara ile kaytl neyin dolayl
olarak 26l sistemde aldna deinmitik. 329 numaral neyin yapmcs tarafndan
aldn dndmz 331 ve 332 numaral neyler ise mstakil akya sahiptir. Tablo
3.7de bu neylerin 78 cm tm boyda perde yerleri grlmektedir.
175
Tablo 3.7
KOD
G-329 G-331 G-332
Tm Boy 70,10 64,24 99,30
Airan
35,10 32,24 49,80
Neva
43,10 39,64 61,30
N. Hicaz 45,80 42,04 65,10
argah
48,60 44,44 68,90
Segah
53,90 49,44 76,50
Krdi
57,10 51,74 80,30
Dgah
59,10 54,34 84,00
26'l Sistem
G-329, G-331 ve G332 Numaral Neylerin Perde Yerleri
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
78,00
39,00
48,00
51,00
54,00
60,00
63,00
66,00
78
39,06
47,96
50,96
54,08
59,97
63,53
65,76
78
39,15
48,13
51,04
53,96
60,03
62,82
65,98
78
39,12
48,15
51,14
54,12
60,09
63,08
65,98
zetlenecek olursa, incelediimiz 62 adet tarihi neyin 56s mstakil akyla

almtr. Bylece gelenein standart bir ak sisteminin olmad anlalmaktadr. 26l
sistem temelinde neyden neye ve neyzenden neyzene farkllk gsterebilen kaydrmalar
ise; kam ap, boum dengesi ve tm boy ile dorudan ilgidir.
3.3. Tarihi Neyler zerindeki Mstakil Aknn Kronolojik ncelemesi
almaya konu olan tarihi neylerden ancak bir ksm tarihlendirilmitir.
Tarihlendirme aadaki esaslar erevesinde yaplmtr.
Neyin ald tarih Topkap Saray 913, Mevlana Mzesi 1183 numaral
neylerdeki gibi zerinde yazmyor ise ait olduu kiinin hangi yllarda yaad tespit
edilerek, ney bu dnemin tam ortasna tarihlendirilmitir. Doum ve lm tarihlerinin
tespit edilemedii durumlarda, neyin sahibi hakkndaki bilgilerden hareketle ney
tarihlendirilmitir. rnein Mevlana Mzesi 1513 numaral neyin sahibi Abdurrahman
akir Beyin doum ve lm tarihi tespit edilememitir. Bu nedenle Sultan
Abdlazizin Ba Mabeyincisi olduunu bilinen Abdurrahman Beyin neyi Sultan
176
Abdlazizin
saltanat
yllar
arasna
tarihlendirilmitir.
(1876-
1861=15/2=7,5+1861=1868,5-1869)
Yukardaki esaslarla oluturulan sralamada 1718-1936 tarihleri arasnda 17 ney
yer almaktadr. 1951 tarihli Mevlana Mzesi 1390 numaral ney, yeni olduu iin bu
sralamaya eklenmemitir.
Tablo
3.8de kronolojik sralamada perde
yerleri
71
grlmektedir .
Tablo 3.8
1718-1936 Yllar Arasnda Perde Aks
KOD
8/913-II 8/913-I
Tarihlendirme
1718
1718
Tm Boy
79,60 79,60
Airan
39,80 39,80
Neva
47,70 49,20
N. Hicaz
51,30 52,30
argah
55,30 55,30
Segah
61,50 61,50
Krdi
65,10 65,10
Dgah
68,00 68,00
Tm Boy
Airan
Neva
N. Hicaz
argah
Segah
Krdi
Dgah
78
39,00
46,74
50,27
54,19
60,26
63,79
66,63
78
39,00
48,21
51,25
54,19
60,26
63,79
66,63
G-330
1735
82,70
39,80
49,70
53,00
56,40
62,90
66,30
69,70
78
37,54
46,88
49,99
53,19
59,33
62,53
65,74
A-I
1785
78,20
39,10
48,20
51,10
54,20
60,00
63,10
66,10
N-II 1331 1513

1838 1862 1869
77,72 79,20 83,61
39,40 40,60
48,70 50,10
51,70 53,50
55,00 56,90
61,10 63,60
64,30 64,30 67,00
67,30 67,40 70,40
78
78
78
39,00
38,80
48,08
47,96
50,97
50,92
54,06
54,17
59,85
60,17
62,94 64,53 63,33
65,93 67,54 66,38
78
37,88
46,74
49,91
53,08
59,33
62,50
65,68
1183
1870
82,36
41,10
50,60
53,60
56,90
62,10
66,10
69,40
N-I 1174 A-IV 1332

1870 1870 1881 1910
78,09 79,07 64,22 48,07
40,00 34,02 23,50
48,80 40,82 29,50
51,90 43,12 31,40
55,10 45,62 33,20
59,90 61,40 50,22 36,80
62,90 64,60 53,02 38,50
66,00 67,70 54,92 40,50
78
78
78
78
38,92 0,00 39,46 41,32
47,92 0,00 48,14 49,58
50,76 0,00 51,20 52,37
53,89 0,00 54,35 55,41
58,81 59,83 60,57 61,00
62,60 62,83 63,73 64,40
65,73 65,92 66,78 66,70
78
38,13
47,87
50,95
53,87
59,71
62,47
65,72
1148
1914
78,80
39,40
49,00
52,00
54,80
61,60
64,80
67,90
1258
1915
87,80
43,90
54,20
57,80
61,20
68,10
71,60
74,90
NU
1915
81,28
41,40
50,80
53,80
56,90
63,00
66,10
69,10
1166
1916
54,20
27,00
33,30
35,30
37,50
41,60
43,70
45,80
1257
1916
82,76
41,40
50,60
53,70
56,90
62,30
66,20
69,20
G-329
1936
70,10
35,10
43,10
45,80
48,60
53,90
57,10
59,10
78
39,00
48,50
51,47
54,24
60,97
64,14
67,21
78
39,00
48,15
51,35
54,37
60,50
63,61
66,54
78
39,73
48,75
51,63
54,60
60,46
63,43
66,31
78
38,86
47,92
50,80
53,97
59,87
62,89
65,91
78
39,02
47,69
50,61
53,63
58,72
62,39
65,22
78
39,06
47,96
50,96
54,08
59,97
63,53
65,76
Tabloda, 78 cm tm boya oranlanm perde llerinin, 1718-1936 tarihleri

arasnda nasl bir deiime urad grlmektedir. Bu deiimleri perde perde
inceleyelim.
46,74-49,58 cm aralnda seyreden neva perdesinin nasl bir seyir izledii ekil
3.1de grlmektedir.
71
Sonradan yaplm kaydrmalar nedeniyle Kazaskerin neyinde airan, neva, nim hicaz, argh ve segh;
Aziz Dedenin neyinde ise airan, neva, nim hicaz, argh perdeleri grafikte kullanlmamtr.
177
ekil 3.1: Neva Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

Neva perdesi, 913 numaral mansur neyin eski perde aksnda 46,74 cmdedir.
Fakat ayn neyde sonradan 48,21 cmye getirilen bu perdenin, Kevseride 46,88 cmde
olduu grlmektedir. Bu lm, 913 numaral neyde eski neva perdesine olduka
yakndr. 913 numaral neyin eski neva perdesinin 1735 tarihinden sonraki bir tarihte
48,21 cmye alnd dnlebilir. nk 1735 tarihli Kevseri neyinden sonra neva
perdesinin (Abdurrahman akir Beyin neyi dnda) 47,69 cmnin altna dmedii
grlmektedir. lgin bir ekilde Abdurrahman akir Beyin neyinde neva perdesi 913
numaral neyin eski neva perdesiyle tam olarak ayn yerde almtr. Pest blgedeki
tepe noktasnda Hseyin Fahreddin Dedenin, tiz blgedeki tepe noktalarnda ise,
Bevvab Mehmedin, Kevserinin ve Abdurrahman akir Beyin neyleri yer almaktadr.
Nim hicaz perdesi 49,91-52,37 cm aralnda bir seyir izlemitir. Bu seyir ekil
3.2de grlmektedir.
178
ekil 3.2: Nim Hicaz Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

Perdenin 50,27 cm seviyesinden balayan seyri incelendiinde, pest blgedeki
tepe noktasnda 52,37 cm ile Hseyin Fahreddin Dedenin yldz neyi olduu grlr.
Tiz blgedeki tepe noktalarnda ise Kevseri ve Abdurrahman akir Beyin neyleri yer
almaktadr. Perdenin 1718-1936 tarihleri arasndaki seyri Fahreddin Dede neylerinde en
pest noktaya ulatktan sonra 50,96 cmde son bulmutur.
argh perdesi 53,08-55,41 cm aralnda bir seyir izlemitir. Bu seyir ekil
3.3te grlmektedir.
ekil 3.3: argh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

argh perdesinin 54,19 cmden balayan seyri Hseyin Fahreddin Dedenin
neyinde pest blgede tepe noktasna ulamtr. Tiz blgedeki tepe noktalarnda ise
Kevserinin ve Abdurrahman akir Beyin neyleri yer almaktadr. Seyrin sonunda
179
argh perdesi, 1718 tarihli neydeki yerine yakn bir noktaya, (1,1 mm tizleerek) 54,08
cmye almtr.
Segh perdesi 58,72-61 cm aralnda bir seyir izlemitir. Bu seyir ekil 3.4te
grlmektedir.
ekil 3.4: Segh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

913 numaral neyde 60,26 cmye alan segh perdesinin seyri incelendiinde,
pest blgedeki tepe noktalarnda Hseyin Fahreddin Dedenin ve Feyzi Dedenin
neyleri grlr. Salim Beyin ve Mehmed Dedenin neylerinde ise srasyla 58,81 ve
58,72 cmye alan segh perdesi, tabloda tiz blgedeki tepe noktalarn oluturur.
Krdi perdesi 62,39-64,53 cm aralnda bir seyir izlemitir. Bu seyir ekil
3.5te grlmektedir.
ekil 3.5: Krdi Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

180
Krdi perdesinin seyri incelendiinde, 63,79 cm ile balayan seyrin pest

blgedeki tepe noktalarnda Kazaskerin, Hseyin Fahreddin Dedenin ve Feyzi
Dedenin neyleri grlr. Kevseriye, Abdurrahman akir Beye, hsan Aziz Beye ve
Mehmed Dedeye ait neyler ise tiz blgedeki tepe noktalarn oluturur.
Dgh perdesi 65,22-67,54 cm aralnda bir seyir izlemitir. Bu seyir ekil
3.6da grlmektedir.
ekil 3.6: Dgh Perdesinin 1718-1936 Yllar Arasndaki Ak Seyri

Dgh perdesinin 66,63 cmden balayan seyrinde, pest blgede tepe noktasnda
Kazaskerin neyi grlmektedir. Tiz blgedeki tepe noktasnda ise Mehmed Dedenin
neyi yer almaktadr. Perdenin, Bevvab Mehmedin neyinde 66,33 cmde olduu,
1900lerin banda ise 65,2-65,7 cm aralnda ald anlalmaktadr. zetle, dgh
perdesi seyrin sonunda tizlemitir.
Yukardaki tablolar geleneksel ney aksnn klasik aknn standart yapsndan
ne kadar uzak olduunu gstermektedir. Ak-icra ekseninde nasl bir tabloyla
karlaacamz grmek iin, rast dizisinde perde aralklarn kronolojik olarak
inceleyelim.
3.4. Tarihi Neylerde Rast Dizisinde Perde Aralklar
Tarihi neyler zerinden geleneksel perde aralklarn incelemek iin kullanlan
yntem, giri blmnde genie belirtilmitir. Baparesi olmayan neyler iin zel bir
durum sz konusudur. Bu neylerde standart 1,9 cm ykseklikli bapareler kullanlmtr.
Bu nedenle baparesiz neyleri, tm boy dnldnde, ideal bapare yksekliinden
181
farkl ykseklikte baparelerle icra etmek mecburiyeti domutur. Bunun sebebi, mze
ortamnda snrl bir zaman aralnda gerekletirilen ilemler srasnda, her neye o an
iin ideal boyda bir bapare imal etmenin imkansz olmasdr. Kronolojik bir srayla
incelenen neylerden, baparesi olmayanlar unlardr: 8/913 (Topkap Saray), A1 (Aziz
enol Filiz Koleksiyonu), A4 (Aziz enol Filiz Koleksiyonu). Dier neylerin ise
bapareleri vardr. Fakat bu baparelerin, neyler kadar eski olup olmad kesin deildir.
nk boynuzdan retilen baparelerin, neyler kadar uzun mrl olmas beklenemez.
Fakat neylerin, mze envanterlerine girmi bu baparelerle gemite bir dnem icra
edilmi olabilecei muhtemeldir.
Yukarda belirtilen hususiyetler erevesinde incelenen 8 adet (5 tanesi bapareli
ve 3 tanesi baparesiz) neyin analiz sonular kronolojik olarak Tablo 3.9da olarak
grlmektedir.
Tablo 3.9
1718-1936 Yllar Arasnda Perde Aralklar
KOD
8/913 G-330
Rast
-9,7 -11,0
Dgah
0,0
0,0
Segah
7,7
7,3
argah
15,0 14,3
Neva
23,3 23,7
Hseyni
31,7 32,3
Evi
40,7 40,3
Gerdaniye
47,0 47,3
Tarihlendirme 1718 1735
A-I 1174 A-IV 1513

-9,3 -9,0 -9,3 -10,0
0,0
0,0
0,0
0,0
8,3
7,0
8,0
7,3
13,3 14,0 13,3 14,7
22,0 22,3 22,3 23,0
31,7 32,3 32,7 32,3
39,0 38,7 40,3 39,3
44,7 45,7 46,0 46,3
1785 1870 1881 1869
1332
NU G-329
-8,3 -10,0 -9,0
0,0
0,0
0,0
8,3
7,3
7,7
13,0 13,3 14,0
21,7 21,7 22,7
30,0 30,7 32,7
37,3 37,7 40,0
43,0 43,0 46,0
1910 1915 1936
Tablodan rast-dgh aralnn 8,3 ile 11 koma arasnda deitii grlmektedir.

Rast perdesi, hsan Aziz Beyin neyinde 8,3 koma mesafeyle dgh perdesine en yakn
yerde llmtr. AEU sisteminde 9 koma olan bu aralk, Mustafa Kevserinin neyinde
11 komayla dgh perdesine en uzak mesafededir. Rast perdesinin 1718-1936 yllar
arasndaki seyri ekil 3.7de grlmektedir.
182
ekil 3.7: Ses Analizi Sonucunda Rast-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

Segh-dgh aral 7 ile 8,3 koma arasnda deimektedir. Tabloda en pest
segh perdesi 7 koma ile Neyzen Aziz Dedenin Mevlana Mzesi 1174 numarada
kaytl mansur neyinde tespit edilmitir. Yine hsan Aziz Beyin ve Hasan Dedenin
neylerinde ise segh perdesi 8,3 komayla dgh perdesine en uzak yerde llmtr.
Segh perdesinin 1718-1936 yllar arasndaki seyri ekil 3.8de grlmektedir.
ekil 3.8: Ses Analizi Sonucunda Segh-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

AEU sistemine gre dgh perdesine 13 koma mesafede olmas gereken argh
perdesinin,
analize
gre,
dgh
perdesine
uzakl 13-15
koma
aralnda
deimektedir. lmde en tiz argh perdesi 15 koma ile 8/913 numaral Bevvab
Mehmede ait olan neyde llmtr. hsan Aziz Beyin neyinde ise argh perdesi 13
koma ile AEU sisteminin iaret ettii yerdedir. argh perdesinin 1718-1936 yllar
arasndaki seyri ekil 3.9da grlmektedir.
183
ekil 3.9: Ses Analizi Sonucunda argh-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

AEU sistemine gre dgh perdesine 22 koma mesafede olmas gereken neva
perdesinin, yaplan analize gre, dgh perdesine uzakl 21,7-23,7 koma aralnda
deimektedir. En tiz neva perdesi 23,7 koma ile Mustafa Kevseri Efendiye ait neyde
llmtr. Neva perdesi hsan Aziz Beyin ve Emin Dedenin neylerinde ise, dgh
perdesine 21,7 koma mesafede llmtr. Bu sonu lmdeki en dar dgh-neva
araln ifade etmektedir. Neva perdesinin 1718-1936 yllar arasndaki seyri ekil
3.10da grlmektedir.
ekil 3.10: Ses Analizi Sonucunda Neva-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

AEU sistemine gre dgh perdesine 31 koma mesafede olmas gereken hseyni
perdesinin, yaplan analize gre, dgh perdesine uzakl 30-32,7 koma aralnda
deimektedir. En tiz hseyni perdesi 32,7 koma ile Hseyin Fahreddin Dedenin ve
Gavsi Dedenin neylerinde llmtr. Hseyni perdesi hsan Aziz Beyin neyinde ise
dgh perdesine 30 koma mesafede llmtr. Bu mesafe, lmdeki en dar dgh184
hseyni araln ifade etmektedir. Hseyni perdesinin 1718-1936 yllar arasndaki

seyri ekil 3.11de grlmektedir.
ekil 3.11: Ses Analizi Sonucunda Hseyni-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

AEU sistemine gre dgh perdesine 39 koma mesafede olmas gereken evi
perdesinin, yaplan analize gre, dgh perdesine uzakl 37,3-40,7 koma aralnda
deimektedir. En tiz evi perdesi 40,7 koma ile Bevvab Mehmedin Topkap Saray
8/913 numarada kaytl neyinde llmtr. Evi perdesi hsan Aziz Beyin neyinde
ise, dgh perdesine 37,3 koma mesafede llmtr. Bu sonu lmdeki en dar
dgh-evi araln ifade etmektedir. Evi perdesinin 1718-1936 yllar arasndaki seyri
ekil 3.12de grlmektedir.
ekil 3.12: Ses Analizi Sonucunda Evi-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

AEU sistemine gre dgh perdesine 44 koma mesafede olmas gereken
gerdaniye perdesinin, yaplan analize gre, dgh perdesine uzakl 43-47,3 koma
185
aralnda deimektedir. En tiz gerdaniye perdesi 47,3 koma ile Mustafa Kevserinin
neyinde llmtr. Gerdaniye perdesi hsan Aziz Beyin ve Emin Dedenin (NU)
neylerinde ise, dgh perdesine 43 koma uzaklktadr. Bu sonu lmdeki en dar
dgh-gerdaniye araln ifade etmektedir. Gerdaniye perdesinin 1718-1936 yllar
arasndaki seyri ekil 3.13te grlmektedir.
ekil 3.13: Ses Analizi Sonucunda Gerdaniye-Dgh Aralnn Kronolojik Seyri

Buraya kadar dgh perdesine olan uzaklklar incelenen perdelerin rast dizisi
ierisinde birbirlerine olan mesafeleri ise Tablo 3.10da grlmektedir.
Tablo 3.10
1718-1936 Yllar Arasnda Perdelerin Holder Komas Cinsinden Birbirlerine
Mesafeleri
KOD
Ra-D
D-Se
Se-a
a-Ne
Ne-H
H-Ev
Ev-Ge
Tarihlendirme
8/913 G-330
A-I 1174 A-IV 1513 1332
NU G-329
9,7 11,0
9,3
9,0
9,3 10,0
8,3 10,0
9,0
7,7
7,3
8,3
7,0
8,0
7,3
8,3
7,3
7,7
7,3
7,0
5,0
7,0
5,3
7,4
4,7
6,0
6,3
8,3
9,4
8,7
8,3
9,0
8,3
8,7
8,4
8,7
8,4
8,6
9,7 10,0 10,4
9,3
8,3
9,0 10,0
9,0
8,0
7,3
6,4
7,6
7,0
7,3
7,0
7,3
6,3
7,0
5,7
7,0
5,7
7,0
5,7
5,3
6,0
1718 1735 1785 1870 1881 1869 1910 1915 1936
Yukarda neylerle birlikte, az ksm baparesiz flemeye uygun olarak alan

iki adet ney de analiz edilmitir. Bunlar 8/889 (Topkap Saray) ve 1166 (Mevlana
Mzesi) numaral neylerdir. Ald tarihteki perde oranlarn ve tm boyunu olduu
gibi muhafaza eden bu iki neyden 889 numarada kaytl olan tarihlendirilememitir.
186
Envanter kaydndan detayl bilgi edinemediimiz bu ney, saray neylerindendir. Neyin

analiz sonucu Tablo 3.11de grlmektedir.
Tablo 3.11
889 Numaral Neyde Perde Aralklar
KOD
Rast
Dgah
Segah
argah
Neva
Hseyni
Evi
Gerdaniye
Ra-D
D-Se
Se-a
a-Ne
Ne-H
H-Ev
Ev-Ge
8/889
-10,7
0
8,3
15
23,3
31,7
39,3
44,7
10,7
8,3
6,7
8,3
8,4
7,6
5,4
AEU
9,0
0
8,0
13,0
22,0
31,0
39,0
44,0
9
8
5
9
9
8
5
Tabloya gre 889 numarada kaytl neyin hibir perdesi AEU sisteminin
ngrd deerleri salamamaktadr. zellikle 1,7 koma pest olan rast perdesine
karlk 2 koma tiz olan argh perdesi ve 1,3 koma tiz olan neva perdesi dikkat
ekicidir. Tablonun alt ksmnda ise perdelerin birbirlerine olan mesafeleri
grlmektedir.
Baparesiz alan ikinci ney Neyzen Tevfikin Mevlana Mzesi 1166 numarada
kaytl neyidir. Ney ile seslendirilmi rast dizisinin analiz sonucu Tablo 3.12de
grlmektedir.
187
Tablo 3.12
1166 Numaral Neyde Perde Aralklar
KOD
Rast
Dgah
Segah
argah
Neva
Hseyni
Evi
Gerdaniye
Ra-D
D-Se
Se-a
a-Ne
Ne-H
H-Ev
Ev-Ge
1166
AEU
-9,7
9,0
0
8,7
14
24
33
41,3
47
9,7
8,7
5,3
10
9
8,3
5,7
8,0
13,0
22,0
31,0
39,0
44,0
9
8
5
9
9
8
5
Tabloya gre 1166 numarada kaytl neyin hibir perdesi AEU sisteminin iaret
ettii deerleri salamamaktadr. Perdelerin 0,7-3 koma aralnda farklar gsterdii
rast dizisinde, 3 koma tiz olan gerdaniye perdesi ile 2,3 koma tiz olan evi; 2 koma tiz
olan neva ve hseyni perdeleri dikkat ekmektedir.
Tarihi neylerin analizi neticesinde rast dizisinde perdelerin dgh perdesine
hangi mesafede olduklar yukarda incelenmitir. Ak-perde ilikisinin bir paras olan
bu veriler, gemiten gnmze perdelerin geirdii evreleri anlamada yardmc
olacaktr.
188
SONU
Buraya kadar ney aksnn 1718-1951 yllar arasndaki geliimi; perde oranlar
ve perde analizleri zerinden incelendi. Toplamda 62 adet tarihi neyin deerlendirildii
inceleme sonucunda elde edilen somut veriler nda, tarihi srete ney aksnn ve
perdelerin nasl ekillendii grld.
Analizler neticesinde, gnmzde klasik metotla ve kaydrma metoduyla alan
neylerin, geleneksel ak ekillerinin mstakil bir yap arz ettii anlalmtr. nk 62
adet tarihi neyden sadece 1 tanesinin dorudan, 5 tanesinin ise dolayl olarak (bir ya da
iki perdesi dnda tm perdelerinin) klasik akyla ald tespit edilmitir. statistiksel
olarak
incelendiinde
klasik
ak,
almadaki
neylerin
sadece
%10unu
oluturmaktadr. Geriye kalan %90lk ksmdaki 56 adet tarihi neyde ise mstakil
aklar vardr.
Mstakil Ak Metodu olarak adlandrdmz bu ak eidi, 26l sisteme
ilave olan mstakil perde kaydrmalar iermektedir. Kamn yapsna bal olarak
deiebilen perde kaydrmalar, ayn neyzenin iki farkl neyinde farkl perde yerleri
ortaya kmasna sebep olmutur. Emin Dedenin ve Aziz Dedenin neyleri bunu ispat
etmektedir. Geleneksel aklarda perdelerin hangi blgelere kaydrld ise bir sistem
tekil etmemekle birlikte, gelenein perde temayln gstermektedir. Bu nedenle
perde ynlerini istatistiksel olarak incelemek gerekir.
Airan perdesi % 41,1 orannda pest blgeye ve %25 orannda tiz blgeye
kaydrlarak almtr. Bununla birlikte % 33,9 orannda da yerinde almtr. Airan
perdesinin, baparesi olmayan neylerde (forml I kullanldnda) orta nokta kabul
edilerek yerinde saylmas bu oranda etkili olmutur.
Pest blgeye kaydrma oranlar dier perdelerde yle ekillenmitir: Neva
perdesi % 64,3, nim hicaz perdesi % 66,1, argh perdesi % 69,6, segh perdesi % 64,3,
krdi perdesi % 69,6 ve dgh perdesi % 71,4 orannda pest blgeye kaydrlmtr. Tiz
blgeye kaydrma oranlar ise yledir: Neva perdesi % 23,2, nim hicaz perdesi % 21,4,
argh perdesi % 17,9, segh perdesi % 25, krdi perdesi % 23,2 ve dgh perdesi %
19,6 orannda tiz blgeye kaydrlmtr.
189
almada incelediimiz mstakil akl 56 neyde, 26l sistemdeki yerinde

alan perdelerin oran ise yledir: Neva perdesi % 12,5; nim hicaz perdesi % 12,5;
argh perdesi % 12,5; segh perdesi % 10,7; krdi perdesi % 7,1 ve dgh perdesi %
8,9 orannda yerinde almtr 72.
Netice itibariyle, mstakil akya sahip neylerdeki kaydrma oranlarnda pest
blgeye yaplan kaydrmalar arlkldr. kinci srada tiz blge kaydrmalar
gelmektedir. nc sray ise yerinde alan perdeler almaktadr. Yukarda
bahsedildii zere oranlar, gelenein akda youn olarak kulland perde
temayllerini gstermektedir.
Tarihi neylerin zerindeki perdeler, perdelerin almasn salayan aletler
hakknda da bilgiler verir. Perdelerin, i blmlerindeki yank izlerinden zaman zaman
kzdrlm ubukla aldklar anlalmaktadr. ster yaklarak, isterse eitli ak
aletleriyle alm olsun, perde aplar 7-9 mm aralnda deimektedir. Bu bilgi,
Villoteunun 1798-1800 yllar arasndaki notlarnda belirttii 7 mmlik perde aplarn
dorulamaktadr73. Zaten 10 mm ve zeri perde aplar, ney icrasn zorlatracaktr.
Ayrca, gelenekte tpk gnmzde olduu gibi byk neylerde geni apl perdeler,
kk neylerde ise ufak apl perdeler almtr.
Gelenein neylerinde perde aplaryla birlikte kam yaplar da nem arz
etmektedir. Gemite neyzenler genellikle apl kamlar tercih etmitir. Bu tercih,
onlarn neyde dem seslere nem verdiklerini gsterir. nk apl kamlar dem sesleri
ince kamlara gre daha rahat verebilmektedir. nce kaml neyler ise tiz sesleri daha
rahat verebilir. Gnmzde de apl neylere rabet edildii dnlrse, gelenekten
gnmze bu beeninin devam ettii anlalmaktadr.
alma, geleneksel temayllerin yan sra, geleneksel ney eitleri hakknda da
bilgiler salamtr. 1718 tarihli ney incelendiinde, zerinde Bu neyi davut lsnde
atm ibaresi dikkat ekmektedir. Bu ibareden, 79,6 cm tm boya sahip neyin ald
tarihte davut olarak snflandrld anlalmaktadr. Esasen gnmzde davut neyler,
tm boy dnldnde 94-96 cm uzunluunda almaktadr. Kamn ok kaln
olmas durumunda daha ksa davut neylere de rastlamak mmkndr. Fakat 15-16 cm
72
73
1 mmin altndaki sapmalar yerinde saylmtr.

Aksoy, s. 226.
190
daha ksa bir davut neyden gnmzde sz edilemez. Bu nedenle 1718 tarihli neyin 79,6
cm tm boyuyla gnmzde mansur olarak snflandrlmasna ramen, gelenekte davut
snfnda anlmas, organoloji alan iin yeni bir bilgidir. Snflandrmada hata yapld
da dnlebilir. Fakat 18. yzyl davut snflandrmasnn daha iyi anlalabilmesi iin
yeni bulgulara ihtiya vardr.
Ney snflandrmasnda dikkat eken bir dier ney ise Mevlana Mzesi 1184
numarada kaytldr. Bu neyin zerinde Dik Davut yazmasna ramen ney,
gnmzde 95,6 cmlik lsyle davut ahenginde kabul edilir. Fakat neyin zerindeki
yazdan davut neyin gelenekte 95,6 cmden daha uzun olduu, bu yzden ad geen
neyin davut neyden daha dik bir ney olarak dik davut ahengine tekabl ettii
anlalmaktadr. zetle, neyin gelenekte ah-davut mabeyni ahenginde olduu
grlmektedir.
Mevlana Mzesi 1186-1187 numarada kaytl neyler de snflandrma hakknda
nemli bilgiler vermektedir. 1186 numaral neyin zerindeki yazdan neyin, 60,09 cm
tm boyla bolahenk olarak snflandrld anlalmaktadr. Gnmzde bu l
mstahsen ahenge tekabl eder. Neyin bolahenk akordunda olmas iinse, 50-52 cm tm
boya sahip olmas gerekir. Burada mstahsenle-bolahenk akord arasndaki sprde
ahenginin atlanarak neyin bolahenk olarak snflandrlmasnda bir hata yapld
aikardr. Ayrca ad geen neyden yaklak 1 cm uzun olan 1187 numaral neyin
mstahsen olarak snflandrlmas, gelenekte mstahsen neyin tm boyunu anlamada
nemlidir. 1187 numaral neyin 61,2 cmlik tm boyu ile bugn de mstahsen olarak
snflandrlmas mmkndr. Snflandrma hakkndaki bilgilerden sonra almann
tarihsel mzikolojiye katklar zerinde duralm.
Topkap Saray Mzesi envanterine 913 numarayla kaytl mansur ney,
zerindeki detayl yazyla, adeta tarihi bir belgedir. zerindeki yazdan neyin, Dervi
Karaba Mehmed tarafndan Sultan III. Ahmedin Bevvab Mehmed iin ald
anlalmaktadr. Bylece 18. yzyln ilk eyreinde iki neyzen ve bir ney yapmcs
literatre eklenmitir. almadaki bu bilgiler, iki neyzen hakknda yaplacak akademik
almalarn balangc olacaktr. Bunlarn dnda, almada neyleri incelenen ve
neyzenler tarihinde haklarnda yeterli bilgi bulunamayan dier neyzenler unlardr: Abdurrahman akir Bey (Sultan Abdlazizin Ba Mabeyincisi), Hasan Dede (Ktahya
191
Mevlevihanesi Neyzenba), zmirli Celal Dede, Muhtar Dede (Bursa Mevlevihanesi

Neyzenba).
Geleneksel ak ve perdeler temelinde incelenen tarihi neylerin analizlerinden
oluan doktora almamzn sonular yukarda belirtilmitir. Gelenein perde anlay
hakknda teorisyenlere bir modelleme imkan tanyarak Mzik Teorisini, ak
oranlaryla da Organolojiyi ilgilendiren almamz, yukarda belirttiimiz zere
tarihsel mzikoloji alanna da eitli katklar salamtr. almamzn daha geni bir
tarihsel skalaya sahip olmas, dnemsel analizleri daha da geniletecektir. Bunun iin
1718 ncesini ve 1951 sonrasn kapsayan ilave almalar yaplmas gereklidir. Bu
durumda ney aks zerinden ney tarihi tekrar ekillenecek, hatta dnemsel perde
anlaylar daha net modellenebilecektir. Sarayda mutrbn ierisinde referans alg olan
ney, bu modelleme iin zerindeki tarihsel zemini, bugn olduu gibi daha uzun yllar
muhafaza edecektir.
192
KAYNAKA
AKSOY, Blent, Avrupal Gezginlerin Gzyle Osmanllarda Musiki, Pan Yaynclk,

stanbul, 1994.
AREL, Hseyin Sadettin, Smerliler ve Smer Musikisi, Musiki Mecmuas, No.15,
stanbul,1949,
ARISOY, Mithat, Seydinin El Matla Adl Eseri zerine Bir alma, (Yaynlanmam
Yksek Lisans Tezi), Marmara niversitesi SBE, 1988.
Aydnl Dede mer Rueni, Neyname, (Haz: Mustafa Uzun), stanbul,1990.
I, Muazzez; KIZILYAY, Hatice, stanbul Arkeoloji Mzelerinde Bulunan Smer
Edebi Tablet ve Paralar I, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1969.
DOAN, Abdurrahman, Ktahya Erguniyye Medresesi, Sr Yaynlar, Bursa, 2006.
DORUSZ, Nilgn, Hariri Bin Muhammedin Krehr Edvar zerine Bir nceleme,
(Yaynlanmam Doktora Tezi), T SBE, 2007.
EFLAK, Ahmed, Ariflerin Menkbeleri, (ev: Tahsin Yazc), Kabalc Yaynlar,
stanbul, 2006.
ENGEL, Carl, The Music Of The Most Ancient Nations, Londra, 1864.
ERGUNER, Sleyman, Ney Metod, Erguner Mzik Yaynlar, stanbul, 2002.
Evliya elebi, Seyahatname, (Haz: Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Ycel Dal),
Cilt I, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 2006.
FARMER, George, Mizmar, slam Ansiklopedisi, Cilt VIII, Milli Eitim Bakanl
Yaynlar, stanbul, 1979.
GALPN, Francis, The Music Of The Sumerians And Their Immdeiate Successors The
Babylonians And Assyrians, Cambridge Press, London,1937, s. 13-25.
193
bn Haldun, Mukaddime, (Haz. Sleyman Uluda), C.I-II, Dergah Yaynlar, stanbul,

1983.
LGAR, Yusuf ve Dierleri, Sultan Divani ve Afyon Karahisarda Mevlevilik, Afyon
Kocatepe niversitesi Yaynlar, Afyon, 2002.
NAL, Mahmud Kemal, Ho Sada, bankas Yaynlar, stanbul, 1958, s.93-96.
JUDETZ, Popescu, XVIII. Yzyl Musiki Yazmalarndan Kevseri Mecmuas zerine
Karlatrmal Bir nceleme, Pan Yaynclk, stanbul, 1998.
KAMLOLU, Ramazan, Ahmedolu krullah ve Edvar- Musiki Adl Eseri,
(Yaynlanmam Doktora Tezi)Ankara niversitesi SBE, 2007.
KANIK, Nurullah, Emin Dedenin Trk Musikisindeki Yeri, (YaynlanmamYksek
Lisans Tezi), Hali niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul, 2000, s.317.
KAYA, Ahmet, Ney Metodu, alar Musiki Yaynlar, stanbul, 2003.
Mevlana Mzesi, http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-5043/mevlana-muzesi.html,
(10 Haziran 2011).
Molla Cami Hoca Neet, Neyin Feryad Nayname, (Haz: zeyir Aslan), Sufi Yaynlar,
stanbul, 2007.
ZALP, Nazmi zalp, Trk Musikisi Tarihi, Cilt II, MEB Yaynlar, stanbul, 2000,
s.113-115.
ZET, Aykut, ve Dierleri, Trkiye Mzeleri, Kltr Bakanl Antlar ve Mzeler
Mdrl Yaynlar, stanbul, 2002.
ZN, Mustafa Nihat, Osmanlca-Trke Szlk, nklab ve Aka Yaynlar, stanbul,
1979.
ZTUNA, Ylmaz, Mustafa Kevseri, Trk Musikisi Ansikplopedisi, , Cilt II, MEB
Yaynlar, stanbul, 1974.
194
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, Cilt I, Milli
Eitim Bakanl Yaynlar, stanbul, 1983.
PAKER, Mesut, Yaynlanmam Ney Aks Notlar, Nuri Uygun Arivi.
SARI, Ayhan, Geleneksel Trk Sanat Mzii alglar, anakkale, 1985.
SAYIN, Niyazi, stanbul Teknik niversitesi Trk Musikisi Devlet Konservatuar
retim Grevlisi, Ney Aks Konulu Grme, 19 Haziran 2011.
SENCER, Derya, Ney Aks Konusunda Deiik Grler, Musiki Mecmuas, No.
413, stanbul, 1986.
KUN, Ziya, Farsa-Trke Lgat Gencinei Gftar Ferhengi Ziya,C.I-III, MEB
Yaynlar, stanbul, 1984, s. 1870.
TAN, Ali, Niyazi Saynn Ney Tavrnda Perde Pozisyonlar, (Yaynlanmam Yksek
Lisans Tezi), stanbul Teknik niversitesi SBE, 2008, s.8-18.
Topkap Saray Tarihesi, http://www.topkapisarayi.gov.tr/ , (15 Austos 2011).
TURAB, Ahmet Hakk, El-Kndinin Musiki Risaleleri, (Yksek Lisans Tezi),
Marmara niversitesi SBE, 1996.
_______, bn Snnn Kitb -ifsnda Msik, (Doktora Tezi, Marmara
niversitesi SBE, 2002.
TR, hsan, Klasik Tarzda Alm Neyler Hakknda Bir Eletiri ve Yeni Bir Sistem,
Musiki Mecmuas, No. 410, stanbul, 1985.
TRKELMAN, Fuat, Trk Musikisi Sazlar Ney, Sanat ve Kltrde Kk, Cilt I,
Say: 3, stanbul,1981.
UYGUN, Nuri, Trk Din Musikisi Sazlarndan Ney ve Klasik Aks, Marmara
niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, Say 27, stanbul, 2004.
_______,
Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi retim yesi, Ney Aks

Konulu Grme, 6 Ekim 2010.
195
YILDIZ, Zeynep, Hasan Kaaninin Kenzt-Tuhaf Adl Eseri, (Yaynlanmam

Yksek Lisans Tezi), Marmara niversitesi SBE, 2011.
196
zgemi
Ali Tan, 1981 ylnda stanbulda dodu. Lise reniminin ardndan
TRT
stanbul Radyosu Ney Sanats Ahmed ahinden ney dersleri almaya balad.2000
ylnda stanbul Teknik niversitesi Trk Msiksi Devlet Konservatuar Temel
Bilimler Blmn kazand ve blmde drt yl sre ile Niyazi Sayndan ney mek
etti. Bu sre zarfnda Yrd. Do. Cengiz naldan nazariyat ve Rahmi Snmezocak tan
repertuar dersleri alan Ali Tan, 2004 ylnda derece ile mezun oldu. 2004 ylnda
stanbul Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde Trk Mzii alannda Tezli
yksek lisans programn kazand. 2008 ylnda Niyazi Saynn Ney Tavrnda Perde
Pozisyonlar balkl yksek lisans tezi ile yksek lisans derecesi alan sanat, 2006
ylndan beri T Trk Musikisi Devlet Konservatuarnda Aratrma Grevlisi olarak
almaktadr.
197

Ney Açkisinin Tarihi Ve Teknik Gelişimi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ney Açkisinin Tarihi Ve Teknik Gelişimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Name and Surname

2.2.9. Galata Mevlevihanesi Mzesi Envanteri 969 Numaral Ney ................................... 74

2.5. Nuri Uygun Koleksiyonu ............................................................................................ 141

Tablo 2.39 ............................................................................................................................ 114

ekil 2.40: 329 Numaral Neyin Analiz Sonucu ....................................................................... 59

ekil 2. 86: 1148 Numaral Neyin Genel Yaps ...................................................................... 87

ekil 2.132: 1257 Numaral Neyin Genel Yaps ................................................................... 113

ekil 2.178: N-II Numaral Neyin Perde Yerleri .................................................................... 139

Sosyal Bilimler Enstits

stanbul Teknik niversitesi

Milli Eitim Bakanl

Birinci blmde, Smerlerde flemeliler bal altnda, smer flemelileri

Kime/Nereye Ait Olduu

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Bevvab Hac Mehmed

Hibir kayda rastlanmad

Galata Mevlevihanesi Mzesi Ariv

Tarih Kime/Nereye Ait Olduu

Ahmet Bican Kasapolu

Mevlana Mzesi Koleksiyonu

zet, s.133.;Mevlana Mzesi, 2005, http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-5043/mevlana-muzesi.html,

No. Env.No. Ahengi

Kime/Nereye Ait Olduu

Konya Mevlevi Dergah

Afyon M ev. Neyzenba Feyzi Dede

Yenikap Mev. Muhibi Raid Efendi

Hibir kayda rastlanmad

Niyazi Sayn Koleksiyonu

Tarih Kime/Nereye Ait Olduu

Kazasker Mustafa zzet Efendi

Nuri Uygun Koleksiyonu

No. Env.No. Ahengi

Tarih Kime/Nereye Ait Olduu

Aziz enol Filiz Koleksiyonu

Tarih Kime/Nereye Ait Olduu

Ktahya Mev. Neyb. Hasan Dede

zmirli Celal Dede

Trk Tasavvuf Musikisini ve Folklorunu Aratrma ve Yaatma Vakf

Kime/Nereye Ait Olduu

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad

Hibir kayda rastlanmad