UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA TEHNIKESTUDIJE
ININJERSKA INFORMATIKA

MATEMATIKA LOGIKA
SEMINARSKI RAD IZ MATEMATIKE

Kandidat:

Mentor:

Ismet Goti

prof. dr. Hamid Drljevi

ass. Maid Omerovi

Travnik, Februar, 2016

SADRA

UVOD......................................................................................................................................2
1.

POJMOVI I OZNAKE MATEMATIKE LOGIKE.........................................................4

2.

KONJUKCIJA..................................................................................................................5

3.

DISJUKCIJA....................................................................................................................6

4.

NEGACIJA.......................................................................................................................7
5.

IMPLIKACIJA.............................................................................................................8

6.

EKVIVALENCIJA...........................................................................................................9

7.

DE MORGANOVI ZAKONI.........................................................................................10

8.

KVALIFIKATORI...........................................................................................................11

9.

OSOBINE LOGIKIH SIMBOLA................................................................................12

ZAKLJUAK.........................................................................................................................14
LITERATURA........................................................................................................................15

UVOD
Osnovno sredstvo sporazumjevanja meu ljudima je jezik. Razlikujemo vie vrsta
jezika sporazumjevanja, kao to su npr. slikarski, muziki, obini govorni i knjievni
jezik. Matematiki jezik je najvii oblik naunog jezika.
Za razliku od npr. slikarskog jezika, metematici je potreban jezik pomou koga se
izraavamo i sporazumjevamo bez dvosmislenosti i nedoreenosti. Zadatak
matematike logike je prouavanje, istraivanje i stalna dogradnja takvog
matematikog jezika, tj. jezika simbola kao sredstva za razvijanje miljenja,
rasuivanja, zakljuivanja i komuniciranja u matematici.
Najsliniji matematikom jeziku su govorni i knjievni jezik. Osnovu ovih jezika ine
glas, slovo, rije i reenica. Neto slino vai i za matematiki jezik u kome osnovu
ine matematiki izrazi ili termini. Najprostiji matematiki izrazi su konstante i
promjenjive.
Konstante su potpuno odreeni matematiki objekti, tj. veliine kojima se vrijednost
ne mjenja, npr. 8, 0, 2, 2/3, 5..........
Promjenjive su simboli koji mogu predstavljati bilo koji elemenat iz nekog datog
skupa. Dati skup se naziva oblast definisanosti promjenjive. Konstante kojima se
zamjenjuju promjenjive nazivaju se vrijednosti promjenjivih.
Matematike formule koje sadre promjenjive kojima vrijednost nije definisana i za
koje se zbog toga nemoe jednoznano utvrditi vrijednost istinitosti, su neodreeni
iskazi i nazivaju se iskazne forme, iskazne funkcije, ili predikati. Predikati postaju
iskazi kada se u njima na mjesto promjenjivih uvrste konstante, tj. vrijednosti
promjenjivih. Za predikate sa jednom, dvije, tri, itd. Promjenjivih se kae da su duine
jedan, dva, tri, itd.

1. POJMOVI I OZNAKE MATEMATIKE LOGIKE

Zbog preciznosti i kratkoe u izlaganju, u matematici se koriste neki pojmovi i oznake
matematike logike.
Definicija 1. Pod sudom se podrazumjeva iskaz koji ima smisla i za koji vae sljedea
dva principa:

1. (Princip iskljuenja treeg). Svaki sud ima bar jednu od osobina istinitosti ili
neistinitosti, tj. ne postoji sud koji bi bio i istinit i neistinit.
2. (Princip kontradikcije). Svaki sud ima najvie jednu od osobina istinitosti ili
neistinosti, tj. nema suda koji bi bio istinit ili neistinit.
Ovo je opisna, intuitivna, definicija suda.
Prema ovoj definiciji, dakle, svaki sud ima samo jednu vrijednost istinitosti: sud je ili
istinit ili neistinit.

Definicija 2: U matematici se istinit sud zove teorema ili stav.

Vrijednost istinitog suda oznaava se sa ili sa 1, a neistinitog ili 0. Meu
elementima i , odnosno 1 I 0, definiu se operacije od kojih su osnovne:
konjukcija, disjunkcija, negacija, implikacija I ekvivalencija.

Definicija 3: Svaki sloeni sud dobijen primjenom logikih operacija konjukcije,

disjunkcije, negacije, implikacije I ekvivalencije na neke polazne sudove naziva se
formula.

Definicija 4: Formula koja za sve vrijednosti istinitosti sudova koji ulaze u tu

formulu dobiva vrijednost naziva se tautologija.

Definicja 5: Formula koja za sve vrijednosti istinitosti sudova koji ulaze u tu formulu
dobiva vrijednost naziva se kontradikcija.

2. KONJUKCIJA
Ako su P i Q dva suda, sud P i Q zovemo konjukcija (logiki proizvod) sudova P i Q
i piemo PQ. Ovaj sloeni sud je istinit jedino ako su oba suda P I Q istinita, inae je
neistinit.
Sa p emo oznaavati istinitosnu vrijednost (vrijednost istinitosti) suda P, sa q
istinitosnu vrijednost suda Q I sa pq istinitosnu vrijednost suda PQ. Sa ovim
oznakama navedena injenica pregledno je predstavljena istinitosnom tablicom

3. DISJUKCIJA
Ako su P i Q dva suda, pod sudom P ili Q podrazumijeva se tvrenje da vrijedi bilo
sud P ili sud Q, uz mogunost da istovremeno vrijede oba.
Ovaj sloeni sud zove se disjunkcija (inkluzivna) ili logiki zbir sudova P i Q i
oznaava se PVQ. Disjunkcija PVQ je istinita ako je istinit bar jedan od sudova P i Q.
Za ovaj sluaj data je istinitosna tablica

Sud P ili Q ali ne oba zove se ekskluzivna disjunkcija. Ovaj se sud izraava sa
formulom (PQQQ') V (QP') i obiljeava PVQ. Ova definicija predstavljena je
istinitosnom tablicom

4. NEGACIJA
Negacija suda P oznaava se sa P'. Sud P' je istinit ako je sud P neistinit I neistinit ako
je sud P istinit. Odgovarajua istinitosna tablica glasi

5. IMPLIKACIJA

Neka su P i Q dva suda. Sud Ako P tada Q zovemo implikacija suda Q sa sudom P,
ili implikacija od suda P na sud Q, i to oznaavamo P=>Q.
Sud Ako P tada Q ima isto znaenje kao:
- P je dovoljan uslov za Q
- Q je potreban uslov za P
- iz P slijeduje Q
- sud Q je posljedica suda P
Implikacija P=>Q je neistinita ako i samo ako je P istinito, a Q neistinito, tj. ( =>)
=. Inae je

( => ) = ( => ) = ( => ) =

Istinitosna tablica za operaciju implikacija data je shemom. Relacija Q> znai da iz

Q ne proistie P.

PRIMJER: a=-1=>a2 =1

a2 =1 a= -1

6. EKVIVALENCIJA

Neka su P i Q dva suda. Sud Ako P tada Q i ako Q tada P zove se ekvivalencija suda
P sa sudom Q i oznaava se P Q

Sud P Q isto znai kao i

- P je ako i samo ako je Q
- P je potreban i dovoljan uslov za Q
Prema tome, ekvivalencija je sloen sud ( P =>Q) ^ (Q =>P).
Istinitosna tablica za ekvivalenciju glasi:

PRIMJER: a>o =>1/a>0; 1/a>0 => a>0; a>0 1/a>0.

7. DE MORGANOVI ZAKONI
(P V Q) P Q; (P Q) P V Q

Pokaimo:
P

PVQ

(P V Q)

P Q

(P V Q) = P Q
__
PVQ

__
P Q

( P Q) P V Q

PQ

(P Q)

P V Q

Dokazali smo da P Q vrijedi.

10

8. KVALIFIKATORI
Iskaz za svako a vai a=a simbolizuje se

( V a), a=a ili V a, a=a

Iskaz za svako a i b iz skupa C kompleksnih brojeva vai

(a+b) (a-b)=a2-b2
simbolizuje se
(V a), (V b) (a, b sC ) => (a+b) (a-b)=a2-b2
Iskaz postoji bar jedno x iz skupa C kompleksnih brojeva tako da je
a0 xn + a1 xn-1 + ..an-1 x + an = 0

(a0, a1, .., an C)

simbolizuje se
(V a0, a1, .., an C) ( x C)

a0 xn + a1 xn-1 + ..an-1 x + an = 0.

Iskaz za svako x postoji bar jedno y takvo da je x<y simbolizuje se

(V x) ( y)

x<y.

Oznake V (svaki, svi) i (postoji bar jedno) zovu se kvantifikatori (kvantori).

11

9. OSOBINE LOGIKIH SIMBOLA

Stav 1. Konjukcija, disjunkcija i ekvivalencija su komutativne:
( P Q) (Q P); (PVQ) (QVP); (PQ) (QP)

Stav 2. Konjukcija, disjunkcija I ekvivalencija su asocijativne:

(( P Q R) ( P (Q R)); ((PVQ) V R)) (PV(QVR))
((P Q) R) (P (Q R ))

Stav 3. Konjukcija I disjunkcija su idempotentne:

(P P) P; (P V P) P

Stav 4. Konjukcija I disjunkcija su distributivne:

( P (Q R)) (( P Q) (P R)) ; (PV(QV R)) ((PVQ) V PVR))

Stav 5. Konjukcija je distributivna prema disjunkciji I obratno:

( P (Q V R)) (( P Q) V (P R)); (PV(Q R)) ((PVQ) PVR))

Stav 6. Konjukcija je apsorptivna prema disjunkciji I obratno:

( P (P V Q)) P; (PV(P Q)) P

Stav 7. Negacija je involutivna:

(P')' P

Stav 8. je neutralani element za konjukciju i ekvivalenciju, a za

disjunkciju:
( P ) (p) p; (p ) ( p) p; (pV) (Vp) p.
12

Stav 9. je nula-element za disjunkciju, a za konjukciju:

(pV) ( Vp) ; ( P ) (p) .

Navedene osobine mogu se dokazati, na primjer, pomou tablica istinitosti, koje smo
ve prikazali.

PRIMJER:
Pokazati da li je taan iskaz PVQ, ako je

P {5-[2-2(5-3)]+7} =14
{5-[2-22]+7}=14
[5-(-2)+7]=14
[5+2+7]=14
14=14

P=>

13

ZAKLJUAK
Logika je osnova racionalnosti i osnova za matematiku, nauku i tehnologiju.
Posebno za informacione tehnologije. (Roger Bishop Jones)
Matematika logika, kao jedan akademski subjekt, dio je matematike koji je
povezan sa logikom. Tradicionalno, ima etri dijela: (a) Teoriju dokaza; (b)
Teoriju modela; (c) Teoriju skupova; i (d) Teoriju izraunljivosti. Neki od
savremenih aspekata matematike logike su: (1) Logika kategorija; (2) Teorija
domena; (3) Logika izraunljivosti; i (4) Osnove matematike.
Principi matematike logike se do danas koriste direktno u binarnim sistemima.
Elektrina kola su bazirana na matematikoj logici, pa imamo tako kola, V kola.

Moemo rei da je sva dananja digitalna elektronika bazirana na matematikoj logici.

Binarni sistemi su osnova u svim informatikim naukama, primjenjuju se u Bullovoj
algebri.

14

LITERATURA
LINEARNA ALGEBRA, POLINOMI, ANALITIKA GEOMETRIJA, dvanaesto
izdanje, Beograd 1988, dr Dragoslav S. Mitrinovi

Kompendium izvora za predmet Poslovna matematika, Banja Luka

Internet:

https://sites.google.com/site/mathnastava/home/matematicka-logika
https://www.scribd.com

15