Aratrmalar / Original Papers

DOI: 10.5455/bcp.20110706024203

UPPS Drtsel Davran lei ile Psikiyatri Hastalarnda

Drtselliin lm
lhan Yarg1, Elif Ersoy2, Serap Batmaz Oflaz3

ZET:

ABSTRACT:

UPPS drtsel davran lei ile psikiyatri hastalarnda drtselliin lm

Measuring impulsivity of psychiatric patients

using UPPS impulsive behavior scale

Ama: Drtsellik normal ve patolojik kiilik yaplaryla, eitli psikiyatrik bozukluklarda anahtar role sahip bir
zelliktir. Drtsellik, pek ok psikopatolojik etmenle ilikilidir. Drtsellik kavram aklamak iin eitli teoriler
ne srlmtr. Bunlardan biri de Whiteside ve Lynamn
4 faktrl modelidir (UPPS). Bu almann amac UPPS
Drtsel Davran leinin Trke formunun psikometrik
zelliklerini analiz etmek ve d geerliliini test etmek iin
UPPSin alt leklerinin (tasarlamama, skklk, heyecan
aray ve sebatszlk) kavramsal olarak balantl zelliklerle
ilikisini aratrmaktr.
Yntem: Psikiyatri servisinde yatarak tedavi grmekte
olan 91 hastaya bilgi alma formu, UPPS Drtsel Davran
leinin Trke Formu ve Srekli fke ve fkeyi fade Tarz
leinin Trke Formu verildi.
Bulgular: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun i tutarllk Cronbach Alfa katsays 0.845, tekrar
uygulanan testin Cronbach alfa katsays 0.805 bulundu.
Test ve tekrar testin toplam ve alt lekleri arasndaki
korelasyonu srasyla r=0.79 ve r=0.74-0.85 (p<0.01) bulundu. Drt alt lein birbirleri arasndaki ilikileri anlaml
bulundu. ntihar giriimi, kendine zarar verme davran,
alkol kullanm bozukluu tans, madde kullanm yks,
kiilik bozukluu tans ile alt lekler ve toplam lek puan
arasndaki anlaml ilikiler bulundu. Srekli fke ve fkeyi
fade Tarz leinin Trke Formu (STAS) alt lekleri ile
UPPSnin alt lekleri arasnda anlaml korelasyon (r=0.240.49) saptand.
Sonular: Bulgularmz, UPPS Drtsel Davran leinin
Trke formunun iyi bir geerlii olduunu ve drtsellikle
ilgili zellikleri taramada baarl olduunu desteklemektedir. Bu almada UPSSin alt lekleri, farkl psikopatolojilerde orijinal lekle elde edilen dalmlara benzer
sonular salamtr. Bu bulgular drtsellikle ilgili bu drt
zelliin yapsal geerliini desteklemektedir.

Objective: Impulsivity has a key role in normal and

pathological personality structures and various
psychiatric disorders. Impulsivity is related with several
psychopathological factors. Many theories have been
proposed to explain impulsivity. One of them is four
factor model of Whiteside and Lynam. The purpose of
this study is to analyze the psychometric properties of
the Turkish version of the UPPS Impulsive Behavior Scale,
and to investigate the correlation of its subscales (lack of
premeditation, urgency, sensation-seeking, and lack of
perseverance) with phenomenologicaly related features.
Method: The Turkish versions of UPPS Impulsive Behavior
Scale and State-Trait Anger Expression Inventory and an
intake form were administered to 91 psychiatric inpatients.
Results: Cronbach Alpha reliability of the Turkish version
of the UPPS Impulsive Behavior Scale was 0.845, Cronbach
Alpha reliability of the retest was 0.805. The correlation
of test and re-test total and subscale scores were r=0.79
and r=0.74-0.85 (p<0.01) respectively. The subscales were
found to be correlated with each other. Histories of suicide
attempt, self mutilating behavior, substance use, and
diagnosis of alcohol use disorder, and personality disorder
demonstrated significant correlations with subscales of
UPPS. There were significant correlations between the
subscales of UPPS Impulsive Behavior Scale and State-Trait
Anger Expression Inventory (r=0.24-0.49).
Conclusions: Our findings suggest that the Turkish
version of the UPPS Impulsive Behavior Scale has a good
validity and successfully screens the features associated
with impulsivity. In this study, the subscales of the UPPS
Impulsive Behavior Scale have demonstrated similar
distribution with those of the original scale in various
psychopathologies. These findings support the structural
validity of the four factors suggested to be related with
impulsivity.

Anahtar szckler: Drtsel davran, gvenilirlik ve

geerlik, fke

Key words: Impulsive behavior, reliability and validity,

anger

Klinik Psikofarmakoloji Blteni 2011;21(2):139-46

Bulletin of Clinical Psychopharmacology 2011;21(2):139-46

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

1
Prof. Dr., 3Uzm. Dr., stanbul niversitesi,
stanbul Tp Fakltesi, Psikiyatri Anabilim Dal,
stanbul -Trkiye
2
Psikolog, Aralk Dernei, stanbul -Trkiye

Yazma Adresi / Address reprint requests to:

Prof. Dr. lhan Yarg, stanbul niversitesi,
stanbul Tp Fakltesi, Psikiyatri Anabilim Dal,
stanbul-Trkiye
Telefon / Phone: +90-212-523-6525
Elektronik posta adresi / E-mail address:
iyargic@hotmail.com
Kabul tarihi / Date of acceptance:
7 Mart 2011 / March 7, 2011
Bant beyan:
.Y, E.E, S.B.O.: Yazarlar bu makale ile
ilgili olarak herhangi bir kar atmas
bildirmemilerdir.
Declaration of interest:
.Y, E.E, S.B.O.: The authors reported no
conflict of interest related to this article.

139

UPPS drtsel davran lei ile psikiyatri hastalarnda drtselliin lm

GR
Bir kiilik zellii olarak drtsellik, birok davrann
iinde grlebilen adaptasyon salayc bir unsurdur. Ayrca drtsellik, birok psikiyatrik hastalk ve psikopatolojik
kiilik modelinin iine girmitir. Eysenck ve Eysenckin (1)
NEP modeli, Buss and Plominin (2) drt faktrl miza
modeli, Zuckerman ve arknn be faktrl modeli (3),
Cloningerin (4) drt miza lei (yenilik aray iinde),
Tellegenin (5) yksek dereceli faktr modeli drtsellii ierirler. Ayrca drt kontrol bozukluklar, DSM-IV ve
ICD-10da da yer alr. Aslnda DSM-IVde yer alan en az
18 ayr bozukluk drtsellikle ilgili ltler ierir (6).
Drtsellii aklayan balca teoriler iinde Barratt ve
arknn (7) 3 faktrl (dikkatle ilgili drtsellik, motor
drtsellik ve planlamama) yaklam, Newman ve arknn
(8) Grayin nropsikolojik modeli ile Eysenckin kiilik
sistemini birletiren drtselliin yola modeli (normal drtsellik, anksiyz drtsellik ve psikopatik drtsellik), Dickmann drtselliin iki boyutlu teorisi saylabilir.
Whiteside ve Lynam (9) drtsellikle ilgili kendilerinden nce var olan ve yukarda bazlar saylan eitli teorileri ve zbildirim leklerini analiz ederek 4 faktrl bir
model (UPPS) oluturdular. Bu modelde drtselliin 4
yzn yle belirlediler: 1) skklk: stres ve negatif
duygulanm karsnda skntdan kurtulmak iin drtsel
davrana eilim; 2) tasarlama eksiklii: olas uzun vadeli
sonular uygun ekilde hesap etmeden dncesizce davranma; 3) sebatszlk: skc ya da zor grevlere odaklanmay srdrmede zorluk; 4) heyecan aray: riskli, heyecan verici ve tehlikeli deneyimlerden holanma ve bunlar
arama. Whiteside ve Lynam (9) drtsellik kavramnn bu
4 yz kapsayan bir emsiye terim olduunu ne srdler.
Skkln snr kiilik bozukluu ve bulimia nevrozayla;
tasarlama eksikliinin antisosyal kiilik bozukluu, psikopati ve demansla; sebatszln dikkat eksiklii hiperaktivite bozukluuyla; heyecan araynn madde kullanm
bozukluklaryla ilikili olabilecei ne srld (9). Bir
almada (10) skklk ve heyecan araynn antisosyal
kiilik zellikleri olan ve olmayan alkol ktye kullanclarn ve kontrolleri birbirinden ayrd gsterildi. Baka
bir almada (6) skklk, tasarlama olmamas ve heyecan araynn snr kiilik bozukluu, patolojik kumar ve
antisosyal zellikleri olan alkol ktye kullanm hastalarn; antisosyal kiilik zellikleri olmayan alkol ktye kul140

lanclar ve normal kontrollerden ayrt ettii gsterildi.

UPPSnin psikopatolojik davranlarla balantl olduu
da bildirildi (11,12).
UPPS lei, belli bal kiilik kuramlaryla rtme
gsterir. Thurstoneun (13) Be Byk Faktr kuramndaki nrotisizm skklkla, da dnklk heyecan arayyla, sorumluluk ise sebatszlk ve tasarlama eksikliiyle
rtr. NEO PI-R kiilik kuramndaki (14) sorumluluk
tasarlama eksiklii ve sebatszlkla, dadnklk heyecan
arayyla, nrotisizm skklkla rtr.
Bu almann amac (a) UPPS leinin Trke formunun psikometrik zelliklerini analiz etmek ve (b) d
geerliliini test etmek iin UPPSin alt leklerinin kavramsal olarak balantl zelliklerle ilikisini aratrmaktr.

YNTEM
rneklem
stanbul Tp Fakltesi Psikiyatri Klinii servisinde
yatarak tedavi grmekte olan, 18 yandan byk, almaya katlmay kabul eden, sylenenleri ya da okuduklarn
anlayamayacak derecede ileri bir rahatszla sahip olmayan, okuma-yazma bilen, belirtilen tarihler arasnda ulalabilen toplam 91 hasta almaya alnd. alma iin etik
kurul onay alnd. Aratrmaya katlan tm hastalar alma hakknda bilgilendirilerek katlmlarna dair yazl
onaylar alnd. lekler hastanedeki bir grme odasnda
uyguland.

Gereler

1.Bilgi alma formu

Hastalarn sosyodemografik bilgilerini (ya, cinsiyet

vb) ve drtsellikle ilgili olabilecek davran (intihar giriimi, kendine zarar verme davran, madde kullanm ve
alkol ktye kullanm) yklerini sorguluyordu.
2.UPPS Drtsel Davran leinin Trke
Formu
Lynam ve Whiteside (9) tarafndan gelitirilen UPPS
Drtsel Davran leinin (UPPS Impulsive Behavior
Scale) toplam 45 sorudan oluur (Tablo 1). Drt alt lei
vardr. Bunlar skklk, tasarlama eksiklii, sebat-

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

. Yarg, E. Ersoy, S. B. Oflaz

Tablo 1: UPPS Drtsel Davran lei maddelerinin alt leklere dalm

Tasarlama Eksiklii
1. htiyatl ve tedbirli biriyimdir.
2. Dncelerim ll ve bir amaca yneliktir.
3. Dnmeden konuan biri deilim.
4. Harekete gemeden nce biraz durup yapacam ey zerine dnrm.
5. Nasl yrteceimi tam olarak bilmediim bir projeye balamak istemem.
6. Karlatm sorunlar mantkl bir biimde deerlendirerek makul bir yaklamda bulunma eilimindeyim.
7. Kararlarm genellikle dikkatlice enine boyuna dnerek veririm.
8. htiyatl biriyimdir.
9. Yeni bir durumun iine girmeden nce, o durumun bana neler kazandrabileceini bilmek isterim.
10. Herhangi bir ey yapmadan nce genellikle iyice dnrm.
11. Bir konuyla ilgili karar vermeden nce tm avantaj ve dezavantajlar hesaba katarm.
Skklk
12. Drtlerimi kontrol etmede sorun yaarm.
13. iddetli isteklerime diren gstermede sorun yaarm. (rnein, yemek, sigara imek vb.)
14. Kendimi ou kez, sonradan piman olup da kurtulmak istediim ilerin iine sokarm.
15. Kendimi kt hissettiimde, ou kez o anda iyi hissettiren fakat sonradan yaptma piman olduum eyler yaparm.
16. Kendimi kt hissettiim baz zamanlarda, kendimi kt hissettirse bile yapmakta olduum eyi durduramam.
17. zgn olduum zamanlarda ou kez dnmeden hareket ederim.
18. Reddedildiimi hissettiim zamanlarda, ou kez sonradan piman olduum eyler sylerim.
19. Duygularma gre hareket etmemin nne geemiyorum.
20. Sorunlarla karlatmda onlar ou kez iinden klmaz bir hale getiririm nk zgn olduum zamanlarda dnmeden hareket
ederim
21. Bir tartmann en ateli annda, ou kez sonradan piman olduum szler sylerim.
22. Duygularm her zaman kontrol altnda tutmay baarabilirim.
Heyecan Aray
23. Bazen aklma eseni yapar ve sonra piman olurum.
24. Genellikle yeni ve heyecan verici deneyimler ve duygular ararm.
25. Bu hayatta her eyi bir kere deneyeceim.
26. Bir sonraki hamlenin abuk yapld spor ve oyunlardan holanrm.
27. Su kaya yapmaktan keyif alabilirim.
28. Risk almaktan holanrm.
29. Paratle atlamak houma gidebilir.
30. Biraz korkutucu ya da gelenekd dahi olsalar, yeni deneyimler ve duygular yaamaya amdr.
31. Uak kullanmay renmek houma gidebilir.
32. Ara sra biraz korkutucu iler yapmaktan keyif alrm.
33. Yksek bir dan tepesinden aaya hzla kayarken hissedilen duygular bana keyif verebilir.
34. Hava tp olmadan dal yapmak houma gidebilir.
Sebatszlk
35. Arabay hzl srmek houma gidebilir.
36. Genellikle olaylar sonuna kadar takip etmeyi severim.
37. Kolayca pes etme eiliminde olan biriyim.
38. Bitmemi, yarm kalan iler canm skar.
39. Bir ey yapmaya baladmda, durmaktan nefret ederim.
40. Kolaylkla konsantre olabilirim.
41. Baladm ii bitiririm.
42. leri zamannda bitirebilmek iin belirli bir dzen iinde alma konusunda olduka iyiyimdir.
43. Ben her zaman yapacak bir ii olan retken biriyim.
44. Baladm hemen hemen her iin sonunu getiririm.
45. Yaplmas gereken kk ileri bazen hi umursamam.

szlk ve heyecan aray alt lekleridir. lein puanlamas 1-4 arasnda likert tipi yaplmaktadr. Bana hi
uymuyor seenei 1 ve Bana ok uyuyor seenei 4
puan alr. Amerikan toplumunda ortalama deerler, skklk iin 29.15; tasarlama eksiklii iin 24.44; sebatszlk
iin 20.28 ve heyecan aray iin 34.74tr.
lek bamsz 2 kii tarafndan ngilizceden Trkeye evrildi. eviriler karlatrlp farkl olan yerler zerinde tartlarak son ekli verildi.

3. Srekli fke ve fkeyi fade Tarz leinin

Trke Formu

Srekli fke ve fkeyi fade Tarz lei (15) (The

State Trait Anger Scale - STAS), 1983 ylnda Spielberg
tarafndan gelitirilmi, lkemizdeki geerlilik ve gvenilirlik almas ise zer ve arkadalar tarafndan yaplmtr (16). 44 maddeden oluan, kendini deerlendirme
tr bir lektir. Bu lekle amalanan, ergen/yetikinin

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

141

UPPS drtsel davran lei ile psikiyatri hastalarnda drtselliin lm

sahip olduu srekli fke duygusunu ve bu fkeyi ifade

tarzn tespit etmektir. lekteki ilk 10 madde Srekli
fke alt leinin maddeleridir. Dier 34 madde ise fke
fade Tarz alt leine ait maddelerdir. fke fade Tarz
alt leinin de, kendi iinde, ie dndrlen fkeyi
len fke te alt lei, da yanstlan fkeyi len
fke Dta Alt lei ve kontrol edilen fkeyi len
fke Kontrol adlarnda alt lei vardr. Her madde 1-4 aras puanlanr. Srekli fke alt leinden alnan
yksek puanlar, fke dzeyinin yksek olduunu; Kontrol fke leindeki yksek puanlar fkenin kontrol edilebildiini; fke Da leindeki yksek puanlar fkenin kolayca ifade ediliyor olduunu ve fke te leindeki yksek puanlar ise fkenin bastrlm olduunu
gsterir (17).
Orijinal formun i tutarllk Cronbach alfa deerleri
0.73 ile 0.84 arasnda bulunmutur. Spielberger ve arkadalarnn Srekli fke alt leinde bulduklar alfa deerleri 0.82 ile 0.90 arasnda deimektedir. renci rneklemlerinde fke Kontrol, fke-Da ve fke-e alt leklerinin alfa deerleri srasyla 0.85, 0.76, 0.74 olarak belirlenmitir (16).
Trkeye uyarlanan formunda ise i tutarllk Cronbach alfa deerleri Srekli fke boyutu iin 0.79; kontrol altna alnm fke iin 0.84; da vurulan fke iin
0.78 ve bastrlm fke boyutu iin de 0.62 olarak bulunmutur (17). Trkiyede, Srekli fke alt leinin eitli
rneklem gruplarndan elde edilen alfa deerleri 0.67 ile
0.92 arasnda bulunmutur. eitli gruplardan elde edilen,
fke Kontrol, fke-Da ve fke-e alt leklerinin alfa
deerleri srasyla, 0.80 -0.90, 0.69-0.91 ve 0.58-0.76 arasnda bulunmutur (16).

statistiksel Yntemler
Verilerin istatistiksel analizinde SPSS paket program
kullanld. Katlmclarn sosyodemografik verileri tanmlayc istatistiklerle hesapland. Karlatrmal analizlerde
bamsz gruplarda iki ortalama aras nemlilik testi ve iki
oran aras farkn nemlilik testi uygulanmtr. lein
yap geerlilii iin faktr analizi yapld. Verilerin faktr
analizi iin uygunluu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsays ve Bartlett Kresellik Testi ile incelendi. Test-tekrar
test gvenilirlii iin Pearson korelasyon analizi hesaplanmtr.
UPPS Drtsel Davran leinin Srekli fke ve
142

fkeyi fade Tarz lei ile e zamanl geerlilii iin

Pearson korelasyon analizi ve lek i tutarll iin Cronbach alfa i tutarllk analizi uyguland. UPPS puanlaryla
fke leklerinin ilikisini irdelemek amacyla korelasyon
analizi yaplmtr.
UPPSnin alt lekleri arasndaki farkllklar Friedman
testi kullanlarak hesaplanm ve alt lekler arasnda
korelasyon testi yaplmtr.
Tm testlerde istatistiksel anlamllk deeri 0.05 ve alt
olarak belirlendi; sonular %95 gvenilirlik dzeyinde iki
ynl olarak deerlendirildi.

BULGULAR

1. Katlmclarn sosyodemografik ve psikiyatrik

zellikleri

91 kiiden veri topland. Katlmclarn 51i (%56.0)

kadnd, ya ortalamalar 32.4 (11.3) idi.
Katlmclarn yat srasnda aldklar psikiyatrik tanlar 29 kiide (%31.9) depresif bozukluk, 23 kiide (%25.3)
bipolar bozukluk, 19 kiide (%20.9) psikotik bozukluk, 15
kiide (%16.5) madde kullanm bozukluu, 11 kiide
(%12.1) anksiyete bozukluu, 7 kiide (%7.7) kiilik
bozuklukluu, 3 kiide (%3.3) disosiyatif bozukluklar, 2
kiide (%2.2) anoreksiya nevroza, 1 kiide (%1.1) konversiyon bozukluu, 1 kiide (%1.1) organik mental bozukluktu.

2. Test- tekrar test gvenilirlii ve i tutarllk

UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun

gvenilirlii hesaplanrken i tutarllk Cronbach Alfa
katsays 0.845 olarak bulundu. Buna gre, yksek seviyede (%84,5) gvenilirlie sahip deikenlerden herhangi
bir eksiltme yapmaya gerek duyulmad Alt leklere ait
Cronbach alfa katsaylar tasarlama eksiklii iin 0.856,
skklk iin 0.802, heyecan aray iin 0.858 ve sebatszlk iin 0.800 olarak hesapland. ki hafta sonra 40 hastaya tekrar uygulanan testin Cronbach alfa katsays 0.805
bulundu. Test-tekrar test tutarll iin iki testin toplam
ve alt lekleri arasndaki korelasyona bakld. p<0.01
anlamllk dzeyinde hem toplam puanlar iin (r=0.79),
hem de alt lekler iin yksek iliki bulundu (r=0.740.85). Test tekrar-test gvenilirlii iin iki testin toplam
ve alt lek puan ortalamalar baml rneklem t testi

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

. Yarg, E. Ersoy, S. B. Oflaz

ile karlatrld ve istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad.

3. lein yap geerlilii

Drt alt lek arasndaki ilikiler tek tek incelendiinde Tablo 2deki sonulara ulalmtr. UPPS Drtsel
Davran leinin Trke formunun alt leklerinin birbirleri arasnda yaplan korelasyon testi sonucunda tasarlama eksiklii ile skklk arasnda ters fakat dk bir iliki kmtr (r=0,229, p<0,05). Tasarlama eksiklii arttka skklk azalmaktadr. Ayrca, tasarlama eksiklii ile
sebatszlk arasnda da dorusal bir iliki vardr (r=0,399,
p<0,001). Buna gre tasarlama eksiklii arttka sebatszlk da artmaktadr. Ayrca, sebatszlk ile heyecan aray
arasnda da anlaml bir iliki mevcuttur (r=0,292, p<0,05).
Sebatszlk arttka heyecan araynda da art grlmektedir. Bunlar testin i tutarlln ve yap geerliliini gstermektedir.
rneklem bykln incelemek iin Kaiser-MeyerOlkin (KMO) rneklem yeterlilii deeri hesapland ve

yeterli (KMO=0.588) bulundu. lein Bartlett Kresellik

Testi yaklak Ki-kare deeri 2173,148, serbestlik derecesi
990 ve p<0.0001 bulundu.
UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun
alt leklerinden elde edilen deerlerin birbirleri arasndaki farkllamas incelendiinde, alt lekler arasnda
anlaml bir farkln olduu gze arpmaktadr (Friedman
testi ile 2=42,43, p<0,001). almaya katlanlar arasnda
en yksek puan tasarlama eksiklii alt leinde tespit
edilmitir. Bunu takip eden ikinci davran ekli ise sebatszlktr. Daha sonra srasyla skklk ve heyecan aray
gelmektedir.

4. Geerlilik

lein geerliliini belirlemek iin hastalarn sergiledii drtsellikle ilikili olabilecek zelliklerle lek arasndaki ilikiye bakld. ntihar giriimi, kendine zarar verme
davran, alkol kullanm bozukluu tans, madde kullanm
yks, kiilik bozukluu tans ile alt lekler ve toplam
lek puan arasndaki iliki Tablo 3-7de gsterildi.

Tablo 2: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun alt lekleri arasndaki ilikiler

Skklk
p

Heyecan Aray
r
p

Sebatszlk
r
p

Tasarlama Eksiklii
-0,229
<0,05
0,192
AD
Skklk
0,158 AD
Heyecan Aray

0,399
<0,001
-0,151 AD
0,292
<0,05

AD= Anlaml deil

Tablo 3: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun intihar giriimi yks ile ilikisi
intihar giriimi yks
UPPS tasarlama
var
yok
UPPS skklk
var
yok
UPPS heyecan
var
yok
UPPS sebat
var
yok
UPPS toplam
var
yok

Ortalama

Stand Sapma

35
42

32,74
34,88

6,06
-1.68
5,09

AD

35
42

30,26
27,10

5,60
2.47
5,60

<0.05

35
42

30,66
30,60

8,51
0.04
7,05

AD

35
42

31,11
32,33

6,14
-0.93
5,38

AD

35
42

124,77
124,90

14,63
-0.04
14,93

AD

AD= Anlaml deil

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

143

UPPS drtsel davran lei ile psikiyatri hastalarnda drtselliin lm

Tablo 4: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun kendine zara verme davran yks ile ilikisi
Kendine zarar verme
UPPS tasarlama
var
yok
UPPS skklk
var
yok
UPPS heyecan
var
yok
UPPS sebat
var
yok
UPPS toplam
var
yok

Ortalama

Stand Sapma

41
33

33.51
34.21

5.58
-5.22
5.92

AD

41
33

29.78
26.70

5.32
2.33
6.08

<0.05

41
33

32.51
28.12

8.23
2.49
6.58

<0.05

41
33

31.83
31.73

6.03
0.07
5.63

AD

41
33

127.63
120.76

14.26
2.02
15.00

<0.05

AD= Anlaml deil

Tablo 5: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun alkol kullanm bozukluu tansyla ilikisi
Alkol kullanm bozukluu
UPPS tasarlama
var
yok
UPPS skklk
var
yok
UPPS heyecan
var
yok
UPPS sebat
var
yok
UPPS toplam
var
yok

Ortalama

Stand Sapma

11
66

32.45
34.15

5.70
-0.93
5.61

AD

11
66

31.73
28.00

4.05
2.02
5.88

<0.05

11
66

35.73
29.77

7.20
2.45
7.49

<0.05

11
66

33.45
31.50

5.13
1.05
5.82

AD

11
66

133.36
123.42

14.31
2.12
14.38

<0.05

AD= Anlaml deil

Tablo 6: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun madde kullanm yks ile ilikisi
Madde kullanm yks
UPPS tasarlama
yok
var
UPPS skklk
yok
var
UPPS heyecan
yok
var
UPPS sebat
yok
var
UPPS toplam
yok
var

Ortalama

Stand Sapma

60
17

33.92
33.88

5.66
0.02
5.62

AD

60
17

28.18
29.76

6.14
-1.00
4.21

AD

60
17

28.72
37.35

7.21
-4.60
5.27

<0.01

60
17

31.42
33.06

5.92
-1.04
4.96

AD

60
17

122.23
134.06

14.52
-3.09
11.51

<0.01

AD= Anlaml deil

144

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

. Yarg, E. Ersoy, S. B. Oflaz

Tablo 7: UPPS Drtsel Davran leinin Trke formunun kiilik bozukluu tans ile ilikisi
Kiilik bozukluu

UPPS tasarlama
var
yok
UPPS skklk
var
yok
UPPS heyecan
var
yok
UPPS sebat
var
yok
UPPS toplam
var
yok

Ortalama

Stand Sapma

7
70

32.86
34.01

6.04
-0.52
5.61

AD

7
70

33.86
28.00

4.06
2.66
5.68

<0.05

7
70

34.00
30.29

8.72
1.22
7.57

AD

7
70

29.43
32.01

6.45
-1.14
5.65

AD

7
70

130.14
124.31

19.04
1.00
14.26

AD

AD= Anlaml deil

Tablo 8: UPPS Drtsel Davran lei ile STAS Srekli fke ve fkeyi fade Tarz leinin alt leklerinin Pearson korelasyon
katsaylar (r)

STAS srekli fke

STAS fke kontrol

STAS fke dta

STAS fke ite

-0,24(*)
0,39(**)
0,20
-0,01

0,40(**)
-0,31(**)
-0,04
0,13

-0,19
0,40(**)
0,30(**)
-0,07

-0,06
0,07
-0,12
-0,21

UPPS tasarlama eksiklii

UPPS skklk
UPPS heyecan aray
UPPS sebatszlk
*p< 0.05, **p< 0.01

5. E zamanl geerlilik

lein e zamanl geerliliini lmek iin drtsellikle paralellik gsteren bir zellik olan fke kontroln
len Srekli fke ve fkeyi fade Tarz leinin Trke Formu (STAS) alt lekleri ile UPPSnin alt lekleri
arasndaki korelasyona bakld (Tablo 8). UPPS tasarlama
eksiklii srekli fke ve fke kontrol ile; UPPS skklk
srekli fke, fke kontrol ile (ters) ve da yanstlan
fkeyle; UPPS heyecan aray da yanstlan fkeyle
korelasyon gsteriyordu. Sebatszlk ise STAS alt lekleriyle korelasyon gstermiyordu. UPPSin alt leklerinin
fkenin ite tutulmas ile iliki gstermemesi tutarl bir
bulguydu. Ancak UPPS tasarlama eksikliinin STAS fke
kontrol ile (+) korelasyon gstermesi tutarsz bir bulgu
olarak kabul edildi.

TARTIMA
Bu alma, bilgilerimize gre, UPPS Drtsel Davran leinin Trkede geerlik ve gvenilirlii zerine

yaplan ilk aratrmadr. Bulgularmz, UPPS Drtsel

Davran leinin Trke formunun iyi bir geerlii
olduunu ve drtsellikle ilgili zellikleri taramada baarl olduunu desteklemektedir. Genel bir drtsellik ls
yerine drtselliin drt faktre ayrld bir yaklam
daha tutarl gzkmektedir.
Drtsellie drt faktrl yaklam madde kullanm,
kendine zarar verme davran, kumar oynama ve antisosyal davranlar gibi drtsel bir doaya sahip olan davranlarn oluumunu daha iyi anlamamza yardmc olur
(6.12). Whiteside and Lynam (9) drtselliin ok ynl
deil tek bir kiilik zellii olarak grlmesinin sk yaplan
bir yanl olduunu ne srerler. Bu yanl anlama farkl
leklerin ayn drt kontrol bozukluu olanlarda farkl
etki byklkleri gstermesine neden olur. rnein bir
almada yenilik aray ve riskli davranlar sergileme
eklindeki kiilik zellii iin drtsellik deyimi kullanlabilir. Dier bir almada ise duygular kontrol etmek
amacyla dnmeden abucak yaplan davranlar (yeme
bozukluu, kendine zarar verme davran vb) iin drtsel
deyimi kullanlabilir. Aslnda drtsellikle ilikili bu ei-

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org

145

UPPS drtsel davran lei ile psikiyatri hastalarnda drtselliin lm

limler birbirinden ok farkl etiyolojilere sahip olabilir.

Bu almada UPSSin alt lekleri, farkl psikopatolojilerde orijinal lekle elde edilen dalmlara benzer
sonular salamtr. Bu almada UPSS drtsellik yaklamnn geerlilii farkl psikopatolojik durumlarda gsterilmitir. Bu bulgular drtsellikle ilgili bu drt zelliin

yapsal geerliini desteklemektedir.

Bu almann kstll rneklem saysnn az olmasdr. Orijinal formun gelitirilmesinde olduu gibi salkl
katlmclar ieren daha geni bir rneklemde belirti dalm ve alt leklerin istatistiksel geerlilii aratrlmaldr.

Kaynaklar:
1. Eysenck, H., & Eysenck, S. Personality and individual differences:
A natural scienceapproach. 1st ed. New York; Plenum:1985.
2. Buss, A. H., & Plomin, R. A temperament theory of personality
development. New York; Wiley:1975

10. Whiteside SP, Lynam DR. Understanding the role of impulsivity

and externalizing psychopathology in alcohol abuse: application
of the UPPS impulsive behavior scale. Exp Clin Psychopharmacol.
2003;11(3):210-7.

3. Zuckerman M, Kuhlman DM. Personality and risk-taking: Common

biosocial factors. J Pers. 2000;68(6):999-1029.

11. Miller J, Flory K, Lynam D, & Leukefeld C. 2003. A test of the fourfactor model of impulsivity-related traits. Personality and Individual
Differences, 2003;34(6): 1403-18.

4. Cloninger CR, Przybeck TR, Svrakic DM (). The tridimensional

personality questionnaire: U. S. normative data. Psychological
Reports, 1991;69(1): 1047-57.

12. Miller JD, Lynam DR. Structural models of personality and their
relation to antisocial behavior: A meta-analysis. Criminology, 2001;
39(3):765-98.

5. Patrick CJ, Curtin JJ, Tellegen A. Development and validation of

a brief form of the Multidimensional Personality Questionnaire.
Psychological Assessment. 2002;14(2):150-63.

13. Thurstone LL. The vectors of the mind. Psychological Review,

1934;41: 1-32.

6. Whiteside SP, Lynam DR, Miller JD, Reynolds SK. Validation

of the UPPS impulsive behaviour scale: a four-factor model of
impulsivity. European Journal of Personality 2005;19(7):559-74.
7. Gle H, Tamam L, Gle MY, Turhan M, Karakufl G, Zengin M,
Stanford MS. Psychometric Properties of the Turkish Version of the
Barratt Impulsiveness Scale-11. Klinik Psikofarmakoloji Blteni
2008;18(4):251-8.
8. Newman JP, MacCoon DG, Vaughn LJ, Sadeh N. Validating a
distinction between primary and secondary psychopathy with
measures of Grays BIS and BAS constructs. Journal of Abnormal
Psychology, 2005;114 (2): 319-23

14. Costa PT Jr, McCrae RR. Stability and change in personality

assessment: the revised NEO Personality Inventory in the year 2000.
J Pers Assess. 1997;68(1):86-94.
15. Spielberger CD. Professional manual for the State-Trait Anger
Expression Inventory. Odessa FL: Psychological Assessment
resources; 1988.
16. zer AK. Srekli fke Ve fke fade Tarz lekleri n almas.
Trk Psikolojisi Dergisi, 1994; 9 (31): 26-35.
17. Savar I. ve ahin, N. H. (Ed.). Bilisel-Davran Terapilerde
Deerlendirme: Sk Kullanlan lekler. Ankara: Trk Psikologlar
Dernei Yaynlar; 1997.

9. Whiteside SP, Lynam DR. The Five Factor Model and impulsivity:
Using a structural model of personality to understand impulsivity.
Pers Indiv Differ 2001; 30(4): 669-89.

146

Klinik Psikofarmakoloji Blteni, Cilt: 21, Say: 2, 2011 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 21, N.: 2, 2011 - www.psikofarmakoloji.org