YARDIMCI EKPMANLARDA VE GENLEME ELEMANLARINDA

ARIZALAR
SOUTUCU MADDE SZGEC (DRAYER) TIKANMASI
Soutma tesisatnda szge veya drier sk sk tkanabilir. Bunun sebepleri; tesitatn
kurulmasnda kaynak yaplrken kalan bakr oksit paralar, soutkan maddede
bulabilecek tortular, kurutucu desiskant madde zerreleri, bakr borulara hava
alrken kalan bakr talalar ve alma yerinin tozlu olmasndan dolay veya
borularn temiz bir yerde muhafaza edilmesinden tr pislik kalmasdr. Byle bir
tkanma mevcut ise, tkanm olan elemann klarndaki scaklk decek ve tkanma
ar ise k ksmnda terleme ve hatta karlanma grlecektir. Ayn zamanda emi
basnc ar derecede der ve kompresr alak basn otomatii etkisiyle gurup
alr. Keza, grme camnda da bu tkanklk kpklenme eklinde grlecektir
(Grme cam Filtre-Kurutucudan daha sonra kurulmusa).
TERMOSTATK GENLEME VALF ARIZALARI
Bir genleme valfin arzal olup olmad hususunda karar vermeden nce mutlaka esas
arza sebebini tespit edip giderin. nce sistemdeki rutubet, asit, pislik ve tortular
giderin. Bu Maddeler kurutucu, filtre, genleme valf, solenoid valf gidi Yerlerde
tkanklk yapar. Soutkan disribtr kullanlmsa bu hemen valf kna konmal ve
valf ile evaporatr arasna ak engelleyecek baka herhangi bir eleman
konulmamaldr.
Termostatik Genleme Valfi Karmas
Genleme valfleri nadiren sk bir kapatma temin edebilirler ve ekseriya kompresr
durduu halde bu valften bir soutkan ak devam eder. Sistem durduu taktirde bu
geen soutkan, evaporatrden s alamad veya ok az s alabildii iin sv halde
kalacak ve kompresrn emi valfine kadar sv gelebilecektir.Bu taktirde ise
kompresr tekrar almaya balaynca kompresre sv soutkan girmesine sebep
olur ki bu da kompresr iin zararldr (Bilhassa valf klapelerine). Termostatik valfin
soutkan karmasnn mahzurlarn nlemek iin alnacak tedbir; termostatik
genleme valfinden nce ve yakna bir solenoid valf koymaktr. Bu valfe soutma
termostatndan kumanda edilerek kompresr durur durmaz solenoid vana otomatik
olarak kapatlr. Bu halde dahi solenoid valf ile kompresr emii arasnda sv
soutkan kalmas mmkndr. Bunu nlemek iin otomatik soutkan toplama (pumpdown) tertibat uygulanr. Soutma termostat solenoid valfini kapattktan sonra dahi
sistem almaya devam ederek emiteki basnc, alak basn presostatnn ayar
seviyesine dnnceye kadar gaz emerek depolar. Genleme valfin gaz karmasnn
dier bir sebebi de kuyruun emi boru gvdesine iyi temas etmemesinden olabilir.

Kuyruk daima, iyi s iletkeni olan bakr, alminyum gibi bir metal ember ile iyice
boruya sklmal ve boru scaklnn kuyrua sratle temin edilmelidir.
Genleme Valfin Ak Kalmas
Genleme valfin herhangi bir sebeple devaml ak kalmas, kompresre sv halde
soutkan gitmesine sebep olur ki bu da Kompresr iin tahrip edicidir. Byle bir
durumun mevcudiyeti, emi hattnda ve kompresrn emi tarafnda ar terleme
veya karlanma ile belli olur.
Genleme Valfin Gaz arjnn Kam Olmas
Genleme valfin gaz arj valf kafasnda ve buradan kuyrua uzanan kapiller boru
ve kuyruun iinde bulunur. Bu gazn herhangi bir sebeple kam olmas halinde valf
ya tam ak kalr veya tam kapal kalr(Valfin konstrksiyonuna gre deiir).Bu
ekilde bir gaz arji kamas olup olmadn anlamak anlamak iin yle hareket
edilir: (Sistemin soutkan ile normal seviyede dolu olmasna dikkat edin)
1-Kompresr durdurup kuyruu borudan skn ve buzlu suya daldrn.Bir mddet
bekleyerek valfin kapal duruma gelmesini temin edin.
2-Kompresr altrp biraz sonra valf kuyruunu sudan kartn ve elinizde stn
(bu ekilde kuyruu el ile ok uzun mddet tutarak kompresre sv akna sebep
olmayn).Bu esnada kompresr emiindeki gaz manometresinde emi basncnn aniden
ykselmesi gerekir.Bu oluyorsa gaz arj normal demektir.Hareket olmuyorsa veya
ok yava oluyorsa genleme valfin arj kamtr.
Genleme Valfin Gaz arj Tipi Yanl Seilmitir
Genleme valfleri soutkan cinsine gre ve kullanlaca evaporasyon scaklklar
snrna gre ayr ayr gaz arj ile techiz edilirler.Bu sebeple genleme valfi hangi
soutkan iin yaplmsa sadece o soutkan iin kullanlabilir.Dier yandan, ou
zaman genleme valfleri, kullanlacaklar sistemin evaporasyon scaklna gre de
farkl gaz arj ile techiz edilirler. rnein, normal bir kademelendirme; yksek
scaklk (klima),orta scaklk (souk oda),alak scaklk (Deep freeze) ve ok alak
scaklk (Kreyojonik uygulamalar) olabilir. Kafa arj, katalogtan uygulama ekline
gre doru seilmelidir.ok dk scaklkta kullanlan yksek scaklk arjl bir
genleme valf devaml kapal kalacak, yksek scaklkta kullanlan bir alak scaklk
arjl valf ise devaml ak kalacaktr (emi scakl valf alma snrlar iine
dnceye kadar). Baz genleme valflerinde arj tipi sebebiyle kuyruk scaklnn
kafa scaklndan dk olmas gerekebilir.Bu temin edilmezse arj meydana getiren
madde kafada toplanabilir ve valfin kslmasna sebep olur.Byle bir durumun mevcut
olup olmadn anlamak iin valf kuyruunu el ile veya lk suya daldrarak stn,eer
valf aar veya emi borusuna daha ok sv souktun giderse ve kzgnlk deeri
normale gelirse valf arj kafaya toplanyor ve evaporatre normal durumda

soutkan gitmemesine neden oluyor demektir.Kafa scaklnn bu ekilde derek

arjn kafada toplanmas sebepleri ise unlar olabilir:
a-Genleme valf k ile kuyruk (bulb) yeri arasndaki basn dnn yetersiz
olmas (distribtrn byk seilmesi veya hi konulmamas gibi nedenlerle).
b-Valf inesi iticisinin salmastrasnn karmas nedeniyle dengeleme borusundan
gelen gazn valf kafasn soutmas (ok az rastlanan bir olaydr).
c-Termostatik genleme valfinin souk bir yerde bulunmas veya zerine souk su
damlamas.
Termostatik Genleme Valfi Superheat (Kzgnlk) Ayar Normal Deildir
Bu ayar daima termometre ve emi manometresi kullanarak yapn.
a-Superheat (kzgnlk) ok fazla: Bu taktirde valften evaporatre ok az soutkan
geecek ve dolaysyla kompresr emii anormal derecede lklaacaktr.
b-Superheat (kzgnlk) ok az: Bu halde ise evaporatre ok fazla sv soutkan
geecek ve dolaysyla kompresr emi borusu anormal derecede souyacak ve
kompresre sv girerek ses yapacaktr.
Superheati (Kzgnlk) bulmak iin:
b/I-TEV bulbnn olduu yerdeki scakl ln
b/II-Evaporatrde soutkan basncn ln (valfin d dengeleyicisi varsa buradan,
yok ise kompresr emiinden lp, boru basn dmesi ilave edilerek bulunabilir).
b/III- len basncn kart olan younlama scakl bulunur.
b/IV- llen scaklktan bulunan scakl karn. Bulunan deer superheat
verecektir. Normal kabul edilen deer 38 C arasndadr.
Termostatik Genleme Valfinin Kapasitesi Uygun Deildir
Termostatik genleme valf kapasitesini daima fiili alma artlarnda ve
scaklklarnda sein. Hibir zaman nominal valf kapasitesine gre semeyin. Valf
kapasite tablolar muhakkak elde bulunmaldr.
a- Kapasite ok yksek seilmitir; Bu taktirde valfin emi basncnn muntazam
bir deerde muhafaza edilebilmesi mmkn olmayabilir. Zira valfin kuyruu,
scakln artmas ile valfi aacak ve bir anda byk miktarda sv geerek emi
scakln dmesine sebep olacak ve valf de buna uyarak kapanacaktr.Bu
ekilde ap kapanma devam edecek ve hunting (devaml ani ap kapanma )
olacaktr.Normal bir valf ile sistemin emiindeki bu deime 0,5-1,0 at
civarnda olmaldr.
b- Kapasite kk seilmitir.Bu halde ise valften kafi miktarda sv
gemeyecektir.Ar yklerin mevcut olduu zamanlarda kzgnlk ok yksek
olacak ve kapasite yetimeyecektir. Kompresr emi basncnn ar derecede
dmesi ile bu durum grlr. Alak yklerde ise sistem normal almayabilir.

Termostatik Valfin Tkanm Olmas

Termostatik genleme valfi tkanabilir. Eer pislik az ve tkanma hafif ise neticesi
yukarda izah edilen kapasite dkl eklinde ortaya kacaktr. Fakat tkanma
byk ise o zaman ok az sv geebilecek ve bu,kompresrn sk aralklarla durup
almasna neden olacaktr. Pislik bazen de valfin tkanmas yerine ak vaziyette
kalmasna neden olur ki bu taktirde kompresr durursa dahi sv soutkan geecek
ve kompresrn ilk almasnda emie sv hcum etmesine, kompresrn
valflerinin grltl almasna neden olacaktr.
Valf de Ve D Tahribat Olmas
ou zaman valf vazife gremeyince tkand veya bir yerin tutukluk yapt
zannedilerek ekile vurulur ki bu ok hataldr. Bugnk genleme valfleri
tutukluk yapmayacak kadar iyi ve hassas yaplmaktadr ve byle bir darbe aksine
valfin i ve d ksmlarnda tahribat yapar.
Valf Kuyruk Yerinin Hatal Seilmesi
Valf kuyruu yerinin seimi ok nemlidir. Genleme valf kuyruu evaporatr k
borusuna ve evaporatre en yakn bir yere, temiz ve dzgn bir boru parasna, iki
metal ember ile skca ve iyi bir s geirgenlii salayacak ekilde balanmaldr.
Kuyruk tercihen yatay durumdaki bir boruya balanmaldr. Kuyruk tercihen yatay
durumdaki bir boruya balanmal, fakat dey boruya balanma mecburiyetinden
kanlmad takdirde kuyruun klcal boru balants st tarafa braklmaldr.
Kk apl borularda tercihen borunun tam st tarafna ve kuyrukla ak yn
ayn istikamette olmak zere konulmaldr.7/8 ve daha byk d apa haiz
borularda ise boru evresinde scaklk fark meydana gelebilir ve bu sebeple
kuyruk, borunun en alt noktasndan 4560 derece a ile yan yana konulmal ve
yapn toplanabilecei ceplerden, harici scaklk tesirlerinden mutlak suretle uzak
tutulmaldr.Eer evaporatr k borusunda bir dey ykselme yaplacaksa dz
borudan sonra P eklinde yan toplanabilecei bir deve boynu cep yaplmaldr.
D Dengeleyici
D dengeleyici balant yeri olan genleme valflerde bu balant mutlak surette
yaplmal ve valf kuyruunun baland yere mmkn mertebe yakn ve valf
kuyruundan sonra emi borusuna balanmaldr. Bu balant valf kuyruundan
nce yaplrsa, itici ubuk salmastrasndan kaabilecek soutkan kuyruk scakln
etkileyebilecei iin sakncal olabilir. Bilhassa evaporatrdeki basn d klima
uygulamalarnda 0,2 at ,derin soutma uygulamalarnda 0,1 at deerini geiyorsa
d dengeleyici kullanlmas gerekir. D dengeleyicinin emi borusuna balanaca
nokta, genleme valf kuyruunun bulunduu noktadaki basn leek ekilde

tertip edilmelidir. D dengeleyicinin montaj ve alma esnasnda tkanmamasna

dikkat edilmelidir.
Genleme Valf nesi yi Oturmuyor
Eer valf inesi yuvasna iyi oturmuyor ise sv soutkan karr ve kompresr
durduunda, Selonoid valf konmam ise evaporatr sv soutkanla doldurur. Bu
sv, kompresre kadar gelip valf pleytlerine ve dier aksama zarar verebilir. Eer
valf inesi karyorsa kompresr durduktan sonra valfte bir fslt veya slak sesi
duyulur. Keza grme camnda da kompresr durduktan sonra uzunca bir mddet
soutkan ak grlr. Kaan ineden olduu kesin olarak tespit edildikten sonra
inesi veya yuvas anm veya hasar grm ise deitirilmelidir. Bylece bir
ileme girimeden nce bilhassa pislik veya nemden dolay veya kuyruun iyi temas
etmemesi, harici dengeleyici balants yanll, tkanmas gibi nedenlerden dolay
bir szma olup olmad kesinlikle tespit edilmelidir.
Avlanma (Hunting) Olay
Evaporatrn genleme valf tarafndan deiik nedenlerle, yetersiz ile ok ar
miktarlar arasnda kararsz ve dengesiz ekilde deierek beslenmesi olay
avlanma ad ile anlr. Bu olay, emi basncnn ve kzgnlnn seri/abuk
deiimlerine neden olur ki bunun sonucu olarak bunun sonucu olarak sistemin
toplam kapasitesinde dme grlebilir. iddetli derecedeki bir avlanma olay
kompresrn sv soutkan tamasna uramasna neden olur ki sonucu sv darbesi
olacaktr.Avlanma olaynn meydana gelmesine neden olan hususlarn banda
;Evaporatr dizayn, soutkan boru donamnn durumu ve genleme valfinin hatal
uygulanmas konular gelir. Evaporatr borularnn ap ve boyu, her bir soutkan
devresine den soutma yk miktar soutkann ak hz evaporatrden geen
hava debisi ve hz soutma ykndeki deimeler Avlanma olaynn meydana geli
nedenlerinden bazlar olarak saylabilir.
SOLENOD VALF ARIZALARI
Solenoid Valf Szdrmas
Bu halde, valf kapal iken solenoid valf giri ve klarnda scaklk farklar grlr ve
valfte fsldama duyulur. Hatta kta terleme ve karlama grlebilir. Gaz toplama
tertibatl sistemlerde,Non-recycling pump down yerine sadece Pump down
yaplm ise, alak tazyik otomatii sk sk kompresr altrr.Sznt fazla ise
kompresr devaml alr ve non-recycling rleli tesisatlarda da devaml alma
grlr.

Solenoid Valf Tkanmas

Solenoid valfi tkanmas ile genleme valf tkanmasnn sonular ayndr ve valf
knda scaklk dmesi hatta terleme ve karlanma grlr. Bunlarn aksine solenoid
valfin ak vaziyette pislik ile tutuk kalmas da mmkndr. Bu halde ise sv
soutkann kompresre kadar gelmesi grlr.
Selonoid Valf Amyor
a- Valfin paralar dzgn ve iyi monte edilmemi ise ve rnein bobin veya
bobinin muhafazas yerine iyi oturmamsa, valfin almas engellenebilir.
Paralar tekrar kontrol edilip hepsinin tamam olarak ve yerli yerine konulmas
salanmaldr.
b- Valf pistonu veya bobinin ekirdeinin hareketi engellenmi olabilir.
c- Bobin yanmas mevcuttur
d- Bobin ular balantsnda veya sistemin dier elemanlarnn balantsnda hata
vardr veya gevek balant mevcuttur.
e- Rle veya termostatlarn arzas sebebiyle solenoid amamaktadr.
f- Solenoid bobinin voltaj veya frekans deerleri ebeke ile uyumamaktadr.
g- Uygulamadaki gerek basn fark, valfin dayanabilecei dizayn farkndan
fazladr.
h- Valf ar derecede byk seilmi olabilir
Solenoid Valf Kapatmyor
a- Solenoidin elle ama tiji ileri srlm vaziyette kalmtr ve valf mili aa inip
kapatmamaktadr.
b- Elektrik devresinin bobine gelii kesilmemekte ve bobin devaml ekili
vaziyette kalmaktadr.
c- Valf kndaki basn, giriindeki basntan daha yksek duruma gelmitir.
d- Valf k boazna pislik skm ve kapanmay engellenmektedir.
e- Kapanma Yuvasndaki szdrmazlk malzemesi yrtlm, deforme olmu,
paralanm olabilir.
f- Akkann cinsine gre selonoid yanl seilmitir.