ORGANIZACIJA SAOBRAAJNIH PREDUZEA (K1)

III Organizacioni modeli preduzea

Modeli organizovanja preduzea mogu se podijeliti u sljedee grupe: inokosna preduzea, drutva lica,
drutva kapitala, zadruge.
INOKOSNO PREDUZEE je preduzee u kome privrednu djelatnost obavlja jedno lice, to je preduzee
koje osniva i vodi pojedinac, koji ulae svoj kapital u njega radi sticanja dobiti. Osnivanje se vri putem
osnivakog akta o obavljanju djelatnosti preduzetnika, odnosno ugovora ako ima vie preduzetnika zajedno.
Osnovne karakteristike inokosnog preduzea:

Osniva ga i vodi jedno lice vlasnik,

Ovo lice pribavlja sav potreban kapital,
Inokosni vlasnik je nosilac potpunog rizika poslovanja, on odgovara za njegove obaveze
povjeriocima svojom poslovnom i privatnom imovinom,
Preduzee ima svoju firmu koja sadri porodini i jedno krteno ime,
Osnivanje inokosnog preduzea ne podlijee oporezivanju mada tokom poslovanja plaa razne vrste
poreza.

Ovo je najei model organizacije u razvijenim zemljama. Ovakva preduzea propadaju, ostaju mala po
obimu ili se razvijaju i prerastaju u vee sisteme.
DRUTVA LICA su modeli organizovanja preduzea u koje se udruuju 2 ili vie lica radi ostvarivanja
odreenih ciljeva i saglasno uloenom kapitalu uestvuju u njegovoj raspodjeli. Kod drutva lica prednost se
daje licima, a ne kapitalu kao to je sluaj kod drutva kapitala. Razlikuju se 2 vrste drutva lica i to:
ortako drutvo i komanditno drutvo.
Ortako drutvo. U razvijenim zemljama pojavljuju se 2 modela ortakih drutava: javno ortako drutvo i
tajno ortako drutvo. Oba drutva ine ortaci, s tim da su kod javnog ortakog drutva svi ortaci poznati
to nije sluaj kod tajnog ortakog drutva gdje su jedan ili vie njih poznati samo lanovima drutva.
Javno ortako drutvo osnivaju 2 ili vie lica za obavljanje odreene djelatnosti pod zajednikom firmom,
uz neogranienu solidarnu odgovornost svih ortaka za obaveze prema povjeriocima. Pored osnivanja
ugovorom se reguliu i organi drutva, poetak rada, odnosi izmeu lanova drutva, visina uloga u
drutvu... Ortaci mogu da budu fizika i pravna lica.
Komanditno drutvo je privredno drutvo koje se osniva ugovorom vie lica za obavljanje odreene
djelatnosti pod zajednikom firmom. Razlika izmeu ortakog i komanditnog drutva je u tome to
komanditno drutvo ima 2 vrste lanova sa aspekta odgovornosti prema treim licima a to su
komplementari i komanditori. Komplementari vode poslovanje drutva i odgovaraju prema treim licima
neogranieno solidarno imaju istu ulogu kao i lanovi ortakog drutva. Komanditori ne uestvuju u
upravljanju drutva i snose rizik za poslovanje drutva do visine uloenih sredstava. Komplementari mogu
da budu samo fizika lica, dok komanditori mogu biti fizika i pravna lica. Osnivanje komanditnog drutva
vri se ugovorom koji mora da ima sljedee elemente:

Ukupnu vrijednost uloga svih ortaka,

Iznos uloga svakog pojedinog ortaka komplementara i komanditora,
Udio svakog ortaka u raspodjeli dobiti i gubitka, kao i u likvidacionom ostatku,
Reim prenosa udjela izmeu ortaka i na trea lica.

Ovaj model pogodan je onda kada jedno ili vie lica ele da se bave odreenom djelatnou, da upravljaju
drutvom i da neogranieno odgovaraju za njegovo poslovanje ali nemaju dovoljno sredstava. Tada
prikupljaju sredstva od drugih lica koja nee uestvovati u upravljanju drutva, a uestvovae u raspodjeli
dobiti srazmjerno svom ulogu.

DRUTVA KAPITALA. Osnovne razlike drutva kapitala i drutva lica su:

Kod drutva kapitala dominantnu ulogu ima kapital, a ne lica koja ulau;
Ulozi u drutvima kapitala su lako prenosivi, odnosno mijenjaju vlasnika prodajom na tritu
kapitala bez saglasnosti ostalih ulagaa.

Drutva kapitala se javljaju u sljedeim oblicima:akcionarska drutva, drutva sa ogranienom

odgovornou, komanditna drutva na akcije.
Akcionarsko drutvo je najznaajnije drutvo kapitala. Definie se kao privredno drutvo koje osniva jedno
ili vie pravnih ili fizikih lica, pod zajednikom firmom, radi obavljanja odreene djelatnosti, a ija je
osnovna glavnica unaprijed definisana i podijeljena na akcije odreene nominalne vrijednosti. Akcionarsko
drutvo osniva vie osnivaa, ali ga moe osnovati i jedno pravno ili fiziko lice (jednopersonalno
akcionarsko drutvo). Osnivanje akcionarskog (dioniarskog) drutva vri se ugovorom o osnivanju,
odnosno odlukom o osnivanju, ako je osniva jedno lice. Osnivanje se vri na 2 naina i to: sukcesivno ili
postepeno osnivanje (kada osnivai upuuju javni poziv treim licima za upis i otkup emitovanih akcija
drutava) i simultano ili istovremeno osnivanje (kada osnivai otkupe sve emitovane akcije prilikom
osnivanja, bez upuivanja javnog poziva za upis i otkup akcija). Osnovne karakteristike akcionarskog
drutva:

Ima svojstvo privrednog drutva bez obzira ime se bavi (pridrava se svih zakonskih propisa
relevantnih za ovo drutvo),
Ima status pravnog lica (posjeduje sopstvenu imovinu, samostalno stupa i pravni i poslovni promet,
ima svoju firmu, vri promet HOV),
Ima osnovni kapital podijeljen na jednake dijelove akcije (prilikom osnivanja akcionarsko drutvo
pribavlja potreban kapital osnovnu glavnicu koja ne moe biti manja od zakonom propisane u EU
25000 ekija).
Ima sopstvenu obavezu i odgovornost prema treim licima (akcionarsko drutvo je odgovorno prema
treim licima sopstvenom imovinom).

Prednosti akcionarskog drutva su sljedee:

o
o
o
o
o

Mogunost pribavljanja kapitala od niza sitnih investitora,

Pravo da se organizuje biznis a da partneri ne uestvuju u njemu,
Ogranienje odgovornosti, odnosno rizika partnera na visinu uloga,
Pravo upravljanja po osnovu vlasnitva uloga drutva,
Mogunost prenosa vlasnitva, odnosno prodaje akcija.

Nedostaci akcionarskog drutva:

o
o
o
o

Visoki trokovi osnivanja,

Nemogunost uestvovanja svih vlasnika imaoca akcija u upravljanju drutvom,
Nesigurnost lanova uprave, posebno kada ne raspolau kontrolnim paketom akcija drutva,
Poveani formalizam u sazivanju i radu generalne skuptine drutva.

Organi upravljanja akcionarskog drutva su:

Skuptina odbora ili skuptina akcionara,

Upravni odbor drutva,
Nadzorni odbor drutva,
Direktor drutva.

Drutvo sa ogranienom odgovornou je privredno drutvo koje osnivaju jedno ili vie pravnih ili fizikih
lica za obavljanje odreene djelatnosti sa unaprijed odreenom osnovnom glavnicom. Osnivai ne
odgovaraju za obaveze drutva, a snose rizik poslovanja do visine svog uloga. Drutvo ima status pravnog

lica. Razlika izmeu akcionarskog i ovog drutva je u tome to u ovom drutvu ne postoje akcije, ve ulozi
koji nisu izraeni u vidu prenosivih HOV kao akcije i ne mogu se koristiti u berzanskim operacijama to ima
za posljedicu da su lanovi drutva sa ogranienom odgovornou vre vezani za drutvo nego akcionari.
U ovom drutvu vodi se rauna o linim odnosima izmeu lanova. Osnivaki akt je ugovor o osnivanju ako
je vie lica, odnosno odluka osnivaa ako je jedno lice. Ugovor o osnivanju uglavnom sadri:

Firmu i sjedite drutva,

Predmet poslovanja djelatnost drutva,
Nain i vrijeme uplate novanih uloga,
Broj lanova i postupak u sluaju jednake podjele glasova,
Imenovanje direktora i zastupnika direktora,
Uslove i nain utvrivanja i rasporeivanja dobiti i snoenja rizika,
Nenovane uloge i njihovu vrijednost.

Zakonom se po pravilu propisuje:

Minimalna visina ukupnog osnovnog kapitala i pojedinanog uloga,

Maksimalno uee uloga u stvarima i minimalna gotovinska uplata prije upisivanja drutva u sudski
registar.

Veliina uea lanova odreuje se prema njihovim ulozima, s tim da jedan lan moe imati samo jedan
udio. Ako neki lan pribavi drugi udio njegov udio u drutvu srazmjerno raste. Jedan udio moe imati vie
vlasnika koji se u odnosu na drutvo smatra jednim lanom. Ulozi se mogu slobodno prenositi meu
lanovima u skladu sa ugovorom o osnivanju. Ostvarena dobit po pravilu se dijeli srazmjerno udjelima
lanova. Drutvo sa ogranienom odgovornou ima sljedee organe:

Skuptinu,
Upravni odbor,
Nadzorni odbor,
Direktora.

Komanditno drutvo na akcije je trei model drutva kapitala. Predstavlja kombinaciju komanditnog
drutva i akcionarskog drutva.
ZADRUGE su uobiajeni modeli organizovanja privrednih subjekata. To su specifini modeli privreivanja
i ispomaganja lanstva.

JAVNO PREDUZEE je preduzee koje obavlja djelatnost od javnog (opteg) znaaja kao to su
eljeznica, pota i telekomunikacije, vazduni saobraaj, gradski i prigradski saobraaj, rijene i morske luke
itd. Drava ima odreene interese u ovim preduzeima sa aspekta potrebe obezbjeenja javnog interesa, to
znai da ova preduzea pored sticanja dobiti kao osnovnog cilja moraju da zadovolje potrebe korisnika u
transportnim i PTT uslugama. Funkcionisanje i organizovanje javnih preduzea pored Zakona o
preduzeima definie se i Zakonima o javnim preduzeima kao i posebnim zakonima za pojedine djelatnosti
(eljeznica, pota i telekomunikacije itd.).

IV Organizovanje velikih poslovnih sistema

Modeli organizovanja velikih poslovnih sistema
KORPORACIJA se uglavnom koristi kao organizacioni model velikih preduzea, ali se kao korporacije
organizuju i mala i srednja preduzea. Prednosti korporacije:

Vlasnici akcija korporacije odgovorni su za njeno poslovanje sano u visini vrijednosti akcija, tj.
korporacija kao pravni subjekt odgovara za cijelo poslovanje.
Laka prenosivost vlasnitva u korporaciji vlasnici akcija mogu u cjelini ili u odreenom dijelu da
prodaju akcije u visini cijene koju mogu da ostvare.
Korporacija omoguava prikupljanje velikih finansijskih sredstava od raznih posrednika za velike
finansijske poduhvate kao to su gradnja eljeznica, auto-puteva... to se obezbjeuje emitovanjem i
putanjem u prodaju akcija po cijeni koja je pristupana i onima koji raspolau manjim kapitalom.

Osnovne karakteristike korporacije kao modela organizovanja u razvijenim zemljama su:

Korporacija je akcionarsko drutvo

Korporacija predstavlja jedinstvenu cjelinu u poslovnom i vlasnikom pogledu
Korporacija je obraunska jedinica sa drutvom.

Korporacija je preduzee koje svoj kapital (poetni, osnivaki ili onaj koji se stie u toku poslovanja)
ostvaruje emitovanjem i prodajom akcija.
Korporacija je preduzee koje ini jedinstven poslovno-organizacioni sistem; ima status pravnog lica i sva
prava po tom osnovu, svoju imovinu, djelatnost, organe upravljanja. Dijelovi korporacije (bez obzira na
veliinu i znaaj za poslovanje korporacije) to nemaju, ali korporacije mogu svojim dijelovima koji mogu
biti organizovani kao profitni centri, centri trokova, centri prihoda... da daju ovlaenja da stupaju u
poslovni ili platni promet ali samo u ime korporacije.
Korporacija (bez obzira na svoju veliinu i broj poslovnih jedinica i njihov model organizovanja) je
obraunska jedinica sa drutvom. Zvanini obraun se utvruje na nivou korporacije (a ne na nivou njenih
dijelova) i sve obaveze prema dravi plaaju se na nivou korporacije.
Preduzea organizovana kao korporacije uglavnom su decentralizovana, a u svom sastavu mogu da imaju
brojne poslovne jedinice razliitog organizacionog modela (divizioni, departmani, profitni centri, centri
prihoda...) koje se formiraju po segmentima poslovanja korporacije, ali se poslovne jedinice mogu
organizovati i u uim dijelovima korporacije. Ovlaenja poslovnih jednica zavise od njihovog
organizacionog modela, npr. profitni centri samostalno vode svoje poslovanje, obavljaju svoje poslove,
marketing... Status profitnih centara i drugih poslovnih jedinica obino imaju integrisana ili pripojena
preduzea.
Korporacija je vlasnik kapitala koji je podijeljen na akcije koje glase na korporaciju, a posjeduju ih
individualni vlasnici. Upravljaki vrh korporacije emituje akcije i prodaje ih pravnim i fizikim licima zbog
efikasnog poslovanja i razvoja korporacije. Na nivou korporacije vodi se politika dividendi, utvruje krajem
godine njena visina i isplauje vlasnicima akcija.
Organi korporacije su skuptina akcionara, upravni odbor te nadzorni odbor; formiraju se samo na nivou
korporacije i donose sve upravljake odluke o korporaciji koje se odnose i na korporaciju i na njene dijelove.

HOLDING je sloeni model organizovanja velikih sistema PTT), koji u svom sastavu ima vie preduzea
gdje je jedno preduzee matino (ili upravljako preduzee mati), a ostala su zavisna ili kontrolisana
preduzea (keri, unuci, praunuci).
Holding nije jedinstvena poslovna cjelina, ve su sva preduzea autonomna te samostalno vode svoju
poslovnu politiku i imaju status pravnog lica. Holding je jedinstven u vlasnikom smislu matino
preduzee ima svoj kapital (u osnovnoj glavnici) u svim zavisnim preduzeima koji se kree od 51-100%
ukupne vrijednosti glavnice zavisnih preduzea. Na ovaj nain matino preduzee ima upravljaku
dominaciju nad zavisnim preduzeima i nad sistemom. Holding se kao model organizovanja zasniva na
vlasnikoj povezanosti matinog i zavisnih preduzea, odnosno vlasnikoj i upravljakoj prevlasti matinog
nad zavisnim preduzeima.

Holding moe nastati na 3 naina: 1. Ukljuivanje u holding samostalnih preduzea integrisanjem ili
pripajanjem (kada preduzea dou u teku finansijsku situaciju pa ih jaa preduzea progutaju); 2. Putem
osnivanja novih preduzea i 3. Diobom imovine preduzea na dva ili vie preduzea.
Preduzea koja se ukljue u holding gube upravljaku samostalnost i postaju zavisna, ali u poslovnom
smislu su samostalna i imaju status pravnog lica (stupaju u pravni i poslovni promet).
Holding djeluje:

Kao preduzee djeluje u formi matinog preduzea koje je registrovano kao upravljako preduzee, a
koje ima sva obiljeja kao i ostala preduzea. Razlika od ostalih preduzea je u tome to matino
preduzee ima uee u kapitalu drugih preduzea po kom osnovu uestvuje u upravljanju drugim
preduzeima i raspodjeli dobiti. Holding se razlikuje od poslovnog udruenja iako ono ima status
pravnog lica; poslovno udruenje nije upravljako preduzee niti upravlja svojim lanicama a nije
formirano ni za sticanje dobiti.
Kao grupa preduzea pored matinog preduzea obuhvata i zavisna preduzea koja su sa njim
povezana kapitalom. Holding kao grupa preduzea nema status pravnog lica, svoju djelatnost, svoju
firmu... Ne vri obraun sa zajednicama, jer nije posebna obraunska jedinica u odnosu na dravu.

Da bi se formirao holding potrebno je uspostaviti holding odnose, tj. ostvariti odreeno uee u zavisnim
preduzeima. Matino preduzee uspostavlja dominaciju nad zavisnim preduzeima na osnovu uea od
51-100% kapitala u zavisnim preduzeima, ali postoje i izuzeci kada matino preduzee moe imenovati ili
smijeniti veinu lanova upravnog odbora zavisnog preduzea iako ne posjeduje 51% akcija (obezbjeuje se
kontrolni paket akcija, kljuan za holding odnose). Sticanjem kontrolnih akcija u jednom ili vie preduzea
matino preduzee djeluje kao holding kompanija.
Razlikuju se 2 vrste holdinga:
1. ist holding holding koji se iskljuivo bavi upravljakom djelatnou, tj. osnivanjem,
finansiranjem i upravljanjem preduzeima; ali nema drugih djelatnosti odnosno ne vri proizvodnju,
prodaju proizvoda i usluga, ne obavlja ni druge operativne poslove ukljuujui i zajednike poslove
za vie preduzea, ve to obavlja svako preduzee za sebe.
2. Mjeoviti holding pored upravljakih poslova obavlja proizvodne, trgovinske ili uslune djelatnosti
kao i zajednike poslove za vie zavisnih preduzea u svom sastavu (marketing poslove, kadrovske
poslove).

KONCERN je najrasprostranjeniji oblik monopola; to je organizacioni model u koji se organizuju preduzea

koja posluju u razliitim granama proizvodnje i djelatnosti, a koji zadravaju pravnu samostalnost. Koncern
osniva tzv. filijale preduzea ueem u njima ili indirektno, ime se stvaraju zavisna i kontrolisana
preduzea. Finansiranje predstavlja osnovno sredstvo kontrole, dok je formiranje poslovne politike i
ostvarivanje kontrole koncentrisano u holding preduzeima.

Profitna decentralizacija velikih poslovnih sistema

PRINCIPI PROFITNE DECENTRALIZACIJE
Profitna ili poslovna decentralizacija je oblik decentralizacije preduzea koji se mnogo primjenjuje u trinoj
privredi razvijenih zemalja; u sutini predstavlja dio poslovne strategije i preduslov uspjenog poslovanja i
ubrzanog razvoja savremenog preduzea a karakteristina je za velike multinacionalne kompanije.
Decentralizacije se sve vie koristi u srednjim i manjim preduzeima sa ciljem da se prvenstveno ostvari
sniavanje trokova, a time i poveanje profita.

Sutina decentralizacije je poveanje efikasnosti poslovanja, a sastoji se u dekomponovanju preduzea na

odgovarajui broj poslovno-zaokruenih cjelina usmjerenih na efikasnost sopstvenog poslovanja, a time i
profita itavog preduzea.
Dekomponovanje preduzea vri se po proizvodnim djelatnostima, familijama proizvoda ili usluga itd.
Najveu samostalnost u poslovanju dobijaju one poslovne jedinice koje obuhvataju proizvodne djelatnosti ili
grupe proizvoda i koje su organizovane kao divizioni, a nii status imaju poslovne jedinice organizovane po
uim poslovno-organizacionim cjelinama.
Profitna decentralizacije vri se i sljedeih razloga:

Radi omoguavanja i podsticanja preduzetnitva i preduzetnike inicijative na svim nivoima i

segmentima preduzea gdje za to postoje uslovi
Radi prenoenja odgovornosti za ostvareni profit na sve dijelove korporacije u kojima se rezultat
poslovanja moe posebno pratiti, planirati i utvrivati.
Bezbjednost preduzea
Urednost i tanost i dr.

Nova poslovna i razvojna filozofija treba da omogui:

Poveanje obima rada preduzea sa odgovarajuim strukturama

Uvoenjem novih i savremenih transportnih i PTT usluga, transportne tehnologije i transportnih
sredstava
Smanjenje transportnih usluga
Pripremu kadrova za prihvatanje i sprovoenje trnih zakonitosti poslovanja
Definisanje sistema kontrole realizacije donesenih marketing odluka.

V Biznis plan
Pojam i namjena biznis plana
Biznis plan je elaborat koji ima za cilj da prui osnovne informacija o namjeravanom poslovnom poduhvatu
i da da osnovne elemente za odluivanje o njegovoj realizaciji. On predstvalja poetni element za
preduzetnika i potencijalne investitore za realizaciju, te treba da im prui sve relevantne informacije za
finansiranje poslovnog poduhvata.
Biznis plan se odnosi na odreeni poslovni poduhvat, a po svojoj namjeni i sadraju slian je studiji
opravdanosti (stepen detaljnosti je mnogo manji nego u studiji opravdanosti; a razlika je i u vremenskom
periodu na koji se odnosi studija opravdanosti se odnosi na itav period eksploatacije a biznis plan se radi
za period od godinu dana ili 1-5 godina, s tim to ima operativni karakter).
Biznis plan najee se radi:

Kada preduzetnik otvara novo preduzee poinje sa biznisom,

Kod ulaganja u novi pogon, rekonstrukcije postojeeg, proirenje proizvodnje...
Kada preduzee trai spoljne partnere (investitore),
Kod ulaganja u ponovni poetak proizvodnje kod postojeeg preduzea koje je u tekoama,
Kada preduzee iz raznih razloga pristupa reorganizaciji,
Kod realizacije odreenih poslovnih poduhvata koje preduzee ne moe samo da realizira,
Kada treba prodati preduzee ili dio preduzea.

Biznis plan slui da prui informacije o namjeravanom poslovnom poduhvatu, za sagledavanje i ocjenjivanje
valjanosti razmatranog poduhvata i donoenje odluka odreenog subjekta da li da ue u realizaciju tog
poduhvata.

Preduzetniku biznis plan slui kao elaborat za donoenje odluke da se bavi odreenim biznisom, da za
njegovu realizaciju trai finansijska sredstva od raznih finansijskih institucija ili da pridobije akcionare i
partnere.
Preduzeima biznis plan slui za sagledavanje buduih pravaca razvoja, donoenje odluka o novim
poslovnim poduhvatima i kao elaborat za traenje finansijskih sredstava za njihovu realizaciju.
Bankama i drugim finansijskim organizacijama biznis plan slui za sagledavanje i ocjenjivanje valjanosti
odreenog poduhvata i donoenje odluke o njegovom finansiranju.
Dravnim organima biznis plan omoguava sagledavanje drutvenog interesa u predloenom poslovnom
poduhvatu, njegovu drutveno ekonomsku opravdanost i donoenje odluka za podsticanje i finansiranje
njegove realizacije.

Sadraj biznis plana

Sadraj uglavnom zavisi od njegove namjene odnosno od konkretnog poslovnog poduhvata. Biznis plan
treba da odgovori na sljedea pitanja:

Koje je preduzee u pitanju, iz koje je saobraajne grane, koje su njegove osnovne karakteristike i sl.,
Koje su transportne ili PTT usluge koje e se proizvoditi u postojeem ili novom preduzeu, koje su
njihove osnovne karakteristike, rast kvaliteta usluga i porast konkurentnosti,
Mogunost prodaje transportne ili PTT usluge kolika je tranja, koja su ciljna trita, ko su
konkurenti, koje su prodajne cijene, kako organizovati prodaju i sl.
Proizvodne mogunosti preduzea za proizvodnju transportnih ili PTT usluga da li je potrebna
nova tehnologija i koliko kota, nova transportna sredstva, saobraajna infrastruktura i oprema,
ekoloka zatita, zatita na radu i sl.
Potrebna finansijska sredstva za realizaciju poslovnog poduhvata, ko su potencijalni investitori i
kreditori, oekivani prihodi, oekivani trokovi, oekivana dobit...

Uobiajeni sadraj biznis plana:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Rezime biznis plana

Stanje preduzea
Opis usluga
Plan marketinga
Plan proizvodnje
Plan menadmenta i organizacije
Finansijski plan
Zakljuak i prijedlog.

Rezime biznis plana

Rezime treba da probudi zainteresovanost kod potencijalnih investitora. Rezime treba da obuhvati osnovne
podatke o preduzeu, ciljevima preduzea, transportnim ili PTT uslugama, ciljnom tritu, skraen prikaz
istraivanja trita, konkurentske prednosti preduzea, menadmentu i organizaciji preduzea... Rezime
treba da bude koncizan maksimum 2-3 strane i uglavnom se pie po zavretku izrade biznis plana.

Prikaz postojeeg stanja preduzea (preduzetnika)

Ovdje se daje analiza postojeeg stanja preduzea/preduzetnika. Kod preduzea prikaz stanja obuhvata
prikaz postojee tehnologije, transportnih ili PTT usluga, transportnih sredstava, saobraajne infrastrukture i

opreme, kadrovskog potencijala. Potrebno je prikazati ekonomsko-finansijsko stanje kroz pokazatelje:

ukupan prihod, ukupni trokovi, dobit, plate, zaduenost, kreditne obaveze.
Ako se radi o preduzetniku potrebno je dati podatke o preduzetniku, rezultatima dosadanjeg rada,
mogunostima i sl.

Opis transportnih ili PTT usluga

Potrebno je naglasiti da li se radi o novim ili poboljanim uslugama. Opis usluga posebno treba da obuhvati:
osnovne karakteristike usluge (kvalitet, upotrebnu vrijednost), spremnost za trite, ko su potencijalni
korisnici usluga, prednosti u odnosu na konkurenciju...

Plan marketinga
Plan marketinga je dio biznis plana kojim se eli pokazati investitoru da predlaga dobro poznaje trite; on
obuhvata analizu i procjenu trita, konkurencije i strategiju prodaje. Istraivanje trita treba vriti na
domaem i meunarodnom transportnom i PTT tritu s ciljem sagledavanja potencijalnih korisnika.
U marketing planu potrebno je detaljno analizirati postojeu i procijeniti buduu konkurenciju; ova analiza
obuhvata osnovne podatke o konkurentima (usluge koje proizvode, cijena, kvalitet, metode prodaje, kreditni
uslovi, nain promocije...).
Znaajan dio plana marketinga je utvrivanje cijene usluga. Cijena se utvruje zavisno od ostalih faktora:
procijenjenog udjela na ciljnom tritu, potencijalnih korisnika, strategija prodaje, karakteristika usluga,
ostvarivanje profita, konkurencije.
Potrebno je izvriti procjenu mogunosti prodaje transportnih ili PTT usluga, koja je kljuna za realizaciju
biznis plana jer definie trinu a time i finansijsko-ekonomsku opravdanost poslovnog poduhvata.
Zavrni dio plana marketinga je strategija prodaje kojom se definiu kanali prodaje, odnosi sa javnou,
propaganda i promocija.

Plan proizvodnje i operativni plan

Plan proizvodnje i operativni plan treba da odgovori na 2 pitanja: proizvodne mogunosti i program
njihovog porasta kao i potrebe za realizacijom planiranog poduhvata.
Prvi dio plana proizvodnje je izbor lokacije (mikro i makro lokacija). Ako se radi o postojeem preduzeu
onda se daje prikaz postojee lokacije, a ako se radi o osnivanju novog preduzea potrebno je dati varijantna
rjeenja lokacije, nain vrednovanja predloenih rjeenja i izbor najboljeg rjeenja.
Poslije izbora lokacije slijedi izbor tehnologije, koja obuhvata: izradu tehnolokog plana(reda vonje,
prenosa pote), tehnolokih postupaka, izbor transportnih sredstava i saobraajne opreme. Kod saobraajne
infrastrukture treba sagledati da li je potrebna nova infrastruktura ili modernizacije postojee, a u
saobraajnu infrastrukturu spadaju i poslovni objekti pa je potrebno utvrditi da li su potrebno novi ili
rekonstrukcija postojeih poslovnih objekata.
Nakon izrade tehnolokog plana i obima proizvodnje potrebno je izraditi operativni i terminski plan kojim se
planiraju svi elementi i dinamika za njihovo izvrenje (planiranje aktivnosti, potrebnih kadrova, transportnih
sredstava, opreme, rezervnih dijelova...).
U okviru plana proizvodnje neophodno je definisati ostvareni kvalitet transportnih ili PTT usluga na
domaem i meunarodnom tritu, uvaavajui domae zahtjeve ali i zahtjeve Evropske unije. U

proizvodnom planu treba obraditi i ekoloki dio, jer se danas velika panja poklanja zatiti ovjekove
okoline i predviaju se stroge norme zatite okoline.

Plan menadmenta i organizacije

Ovo je jedan od najvanijih dijelova biznis plana sa aspekta potencijalnih investitora, jer kvalitet
menadmenta (znanje, vjetine, iskustvo) doprinose efikasnom poslovanju.
U ovom dijelu biznis plana treba prikazati organizacioni model sa organizacionom emom preduzea poslije
realizacije poslovnog poduhvata (za postojee preduzee to se radi prije i poslije poslovnog poduhvata). Za
definisanu organizaciju potrebno je utvrditi broj i kvalifikacionu strukturu u strukturu po zanimanjima
zaposlenih (proizvodnih i administrativnih radnika), odnos proizvodnih i neproizvodnih radnika, odnos
novog i postojeeg stanja.
Kod prikazivanja menadmenta preduzea treba prezentirati:
-

Vrhovni menadment
Bord direktora (upravni odbor)
Srednji menadment
Operativni menadment.

Za vrhovni menadment (generalni direktor, zamjenik, pomonici) treba navesti ko ga ini, da li su lanovi
borda direktora, da li su osnivai preduzea, njihove radne obaveze i odgovornosti... Treba prikazati i
njihove sposobnosti kao to su definisanje ciljeva, planiranje, odluivanje, komuniciranje i rjeavanje
problema.
Za bord direktora treba navesti ko su lanovi, koji su njihovi doprinosi preduzeu, ko su lanovi a nisu iz
preduzea. Treba opisati i njihove sposobnosti: procjena razvoja privrede, saobraaja u cjelini, kontakti sa
partnerima, dravom, bankama...
Pored vrhovnog menadmenta i borda direktora potrebno je prikazati sposobnosti menadera poslovnih
funkcija: finansijski menader, marketing menader, proizvodni menader, menader istraivanja i razvoja,
kadrovski menader.
Kod operativnih menadera treba prikazati sposobnosti kao to su: realizacija proizvodnje transportnih i
PTT usluga, kontrola kvalitete usluga i sl.
Preduzea ponekad angauju spoljne savjetnike za pojedine poslovne oblasti: menadment,
organizacija...koji im pomau u rjeavanju problema. Ako preduzee ima savjetnike treba navesti ko su i za
koje oblasti su zadueni, a ako ih nema a smatra se da bi mogli doprinijeti treba ih predloiti.

Finansijski plan
Pretposljednji dio biznis plana je finansijski plan koji treba da definie uslove poslovanja, okvire formiranja
cijena kod javnih preduzea, prezentira potrebna sredstva za realizaciju poslovnog poduhvata, nain na koji
e se ta sredstva obezbjediti, oekivani prohod od prodaje usluga, trokove za tu proizvodnju... Ovdje treba
posebno objasniti namjenu i vrstu potrebnih sredstava, vrijeme u kome su sredstva potrebna, ta se nudi
potencijalnim inestitorima.
Prvi dio finansijskog plana obuhvata projekciju ukupnih prihoda na bazi planiranog obima transportnih ili
PTT usluga, kao i sve ostale prihode a zatim se pravi projekcija ukupnih trokova. Na osnovu toga planira se
bilans stanja i bilans uspjeha, vri analiza kritine take rentabiliteta, analiza osjetljivosti, ocjena trine
efikasnosti. U finansijskom planu potrebno je ocijeniti tokove priliva i odliva gotovine. Posebno se
analiziraju i projektuju porast likvidnosti, porast samofinansiranja, smanjenje zaduenosti, smanjenje
potraivanja, porast finansijske snage...

Zakljuak i prijedlog
Zavrni dio biznis plana predstavljaju zakljuna razmatranja za prethodni dio biznis plana i prijedlog za
uee potencijalnog investitora u realizaciji poslovnog poduhvata.
U zakljuku se iskazuju ukupna finansijska sredstva za realizaciju, sopstvena sredstva sa kojim se raspolae
i sredstva koja nedostaju. Na osnovu toga formira se prijedlog za dobijanje potrebnih sredstava od
investitora kome se prezentira biznis plan.