TAJUK 8

(E-Dagang: Persekitaran Teknologi, ekonomi, organisasi

dan Pengguna)

SINOPSIS
Kursus ini mendedahkan kepada pelajar tentang perniagaan dan
keusahawanan iaitu pemasaran, kewangan, perniagaan elektronik
( E- dagang ) , undang-undang perniagaan,keusahawanan dan
perniagaan kecil serta kemahiran pedagogi.
HASIL PEMBELAJARAN
1. Memahami ciri-ciri yang membezakan internet daripada jenisjenis WAN yang lain.
2. Boleh menerangkan faedah dan kelemahan jenis-jenis rangkaian
yang berbeza-beza.
3. Memahami istilah kualiti perkhidmatan (quality of services), misi
kritikal, masa henti (downtime), penilaian risiko dan analisis
kesan perniagaan.
4. Memahami hubungan antara kualiti perkhidmatan dan jenis
rangkaian yang dipilih.
5. Memahami proses rancangan luar jangkaan dan matlamatnya.
6. Memahami hubung kait antara transaksi dan juga aliran kerja.

KERANGKA TAJUK-TAJUK

PERSEKITARAN TEKNOLOGI, EKONOMI,

ORGANISASI DAN PENGGUNA

TEKNOLOGI

EKONOMI DAN ORGANISASI

PENGGUNA

Persekitaran Teknologi

Pada masa lalu, kemajuan dalam telekomunikasi dan pengkomputeran melalui

pelbagai

evolusi.

Evolusi

ini

tertumpu

kepada

rangkaian

komputeryang

melibatkan pelaburan teknologi maklumat. Pelaburan ini menjadi sebahagian

daripada

sistem-sistem

komunikasi

yang

bersambungan,

menghubungkan

perniagaan, individu dan jabatan-jabatan kerajaan.

Hari ini, kebanyakan bentuk maklumat boleh disimpan dan diproses
secara elektronik. Kuantiti maklumat yang banyak, dengan perbezaan ekonomi
dan implikasi sulit, boleh dilihat melalui rangkaian-rangkaian komputer. Terdapat
juga satu variasi yang luas dalam kepanjangan masa kemungkinan maklumat
hendak dilindungi. Pertimbangkan pandangan ini:

Dana elektronik memindahkan berjuta-juta atau malahan berbilion dolar,

di mana sekuriti jangka pendek adalah penting tetapi pendedahan adalah

singkat.
Pelan strategik korporat sebuah syarikat, yang mana mesti dikekalkan

secara rahsia untuk beberapa tahun tertentu.

Kunci kepada tandatangan digital yang menjadi pengikatan obligasi dari
segi undang-undang, yang mesti dilindungi daripada penyalahgunaan

kedua-dua dalaman dan luaran selagi mereka masih sahih.

Satu resipi atau formula produk yang proprietari, yang perlu untuk

dilindungi sepanjang penggunaannya.

Maklumat sulit untuk seorang individu (keadaan perubatan, penilaian
pekerjaan) yang mungkin perlu perlindungan bagi sepanjang hayat
individu tersebut.
Kesan kumulatif perdagangan elektronik adalah suatu keperluan untuk

pengurusan maklumat dan pilihan rangkaian teknologi yang mesti dibuat.

Pilihan-pilihan ini melibatkan pertukaran antara kelajuan, kebolehpercayaan dan
kos. Satu

pemahaman

tentang perkara yang

asas adalah

perlu untuk

pemahaman beberapa peranan-peranan perdagangan elektronik.

Dalam telekomunikasi, CCITT mendefinisikan kualiti perkhidmatan (quality
of

service QoS) sebagai

kesan

kolektif

prestasi perkhidmatan yang

menentukan tahap kepuasan seorang pengguna bagi sesuatu perkhidmatan".

Takrif ini dengan jelas boleh digunakan di sebalik persekitaran telekomunikasi.
Telekomunikasi menyediakan banyak contoh situasi di mana firma-firma
dan individu-individu sanggup membayar satu premium untuk QoS: daya
pemprosesan yang lebih tinggi, jaminan bagi kerahsiaan dan keutuhan data dan
jaminan-jaminan ketersediaan rangkaian adalah contoh-contoh bagi rangkaian
parameter QoS yang boleh, sebagai contoh, mempengaruhi pilihan satu
2

rangkaian nilai tambah swasta (private value-added network - VAN) mengatasi

satu alternatif yang kurang mahal.
Network Infrastructure and Performance (Infrastruktur Rangkaian Dan
Prestasi)
Jika anda hanya ada telefon di dunia, siapakah yang anda akan hubungi?
Rangkaian berkembang lebih bernilai kepada mana-mana seorang pengguna
berkadaran dengan jumlah pengguna lain. Rangkaian telefon juga menerangkan
beberapa perkara penting lain tentang rangkaian komunikasi:
1. Setiap

orang

yang

bersambungan

kepada

rangkaian

tersebut

mesti

dikenalpasti secara unik (uniquely indentified). Dalam kes bagi rangkaian

telefon, setiap talian mempunyai satu nombor telefon yang unik.
2. Terdapat satu sistem berkumpulan untuk mengatur tugasan nombor-nombor:
kod negara dan kod kawasan atau bandar, diikuti oleh nombor sebenar. Kodkod negara datang daripada satu perjanjian antarabangsa dalam sesebuah
negara, setiap syarikat telefon bertanggungjawab untuk kod-kod kawasan
dan nombor-nombor.
3. Sesetengah direktori mestilah wujud, yang merekod tugasan nombor kepada
menusia. Syarikat-syarikat telefon menawarkan satu nombor khas untuk
perkhidmatan direktori di kawasan yang mereka bertanggungjawab.
4. Telefon-telefon individu disambungkan kepada satu sistem pensuisan
perantara

(intermediate

switching

system).

Sistem

pensuisan

itu

membenarkan mana-mana pengguna untuk berhubung dengan mana-mana

pengguna lain di rangkaian itu, atau malahan merentasi rangkaian tersebut.
Oleh itu, satu telefon rumah yang bersambungan kepada satu rangkaian
dengan satu wayar fizikal boleh menghubungi satu telefon selular di satu
rangkaian yang dikendalikan oleh syarikat lain.
5. Beberapa sambungan boleh menjadi sementara, selainnya adalah kekal. Jika
anda

menggunakan

sebuah

telefon

berbayar

(payphone),

anda

disambungkan buat sementara waktu kepada satu rangkaian daripada satu

nombor yang digunakan oleh orang lain. Jika anda menelefon daripada rumah
anda, anda sentiasa disambungkan daripada nombor yang sama.
Rangkaian kawasan yang luas (Wide-area networks WANs) secara
umumnya adalah rangkaian client/server: ini bermakna sebuah komputer
mengambil peranan sebagai client" dan peranan lain sebagai server". Ia
mungkin kelihatan jelas untuk menyatakan bahawa

server menawarkan

perkhidmatan" kepada client; perkhidmatan yang ditawarkan mungkin adalah

3

penyimpanan data, pemprosesan atau akses untuk alat peranti lain seperti
pencetak. Aspek yang amnya merupakan yang paling menarik kepada pengguna
adalah perkhidmatan antara muka yang menjelaskan apa yang rangkaian boleh
sediakan, dan bagaimana kecepatan rangkaian beroperasi.
Clients dan servers berkomunikasi antara satu sama lain dengan
memindahkan mesej di sepanjang beberapa sambungan fizikal. Internet, sebagai
contoh, menggunakan sistem telefon untuk menyediakan sambungan ini.
Jaringan lain (terutamanya VANs) boleh menggunakan satu set lengkap dawaidawai yang sulit, komunikasi satelit ataupun gabungan kedua-duanya. Jalur lebar
(bandwidth) merujuk kepada keupayaan saluran komunikasi, dan amnya diukur
oleh jumlah data yang boleh dipindahkan dalam satu jangka masa yang
diberikan (bit per saat, sebagai contoh). Sambungan yang lebih cepat
mempunyai jalur lebar yang lebih tinggi dan umumnya lebih mahal kerana
mereka memerlukan lebih banyak teknologi canggih.
Mesej-mesej bertukar-tukar oleh clients dan servers yang mungkin besar
atau kecil. Cara mereka di bawa dari satu sumber kepada satu destinasi
bergantung

kepada

infrastruktur

rangkaian

(network

infrastructure):

Titik

pengantara (intermediate points) bergantung kepada perkhidmatan direktori

(directory

services)

untuk

mencari

laluan

terbaik

supaya

mesej

dapat

meneruskan perjalanannya dari sumber tersebut ke destinasinya. Direktori

berfungsi kerana setiap titik akhir (atau nod) di rangkaian itu telah diberikan
satu pengecam unik. Seperti yang telah diterangkan dalam sistem telefon,
menamakan (naming) adalah satu fungsi pengurusan yang memerlukan
kerjasama antara penyedia perkhidmatan di satu skala global.
Pembangunan Internet merupakan contoh pemisahan perkhidmatan
daripada kemudahan. Seperti satu keterbukaan (open), rangkaian awam,
internet menyediakan satu saluran komunikasi yang mudah antara rangkaianrangkaian, dengan sedikit jaminan-jaminan QoS. Tiga ciri-ciri utama yang
membezakan Internet daripada jenis-jenis WAN yang lain. Internet adalah:

Connectionless: tiada sambungan yang selanjar (continuous) antara

client dan server. Satu mesej dipecahkan kepada bahagian-bahagian yang
lebih kecil, dipanggil paket (packets), dan setiap paket yang membentuk
mesej mengandungi alamat penghalaan (routing address), seperti satu
sampul surat dalam sistem pos. Rangkaian lain adalah sambungan
berorientasi (connection-oriented) yang bermaksud bahawa rangkaian itu

menyediakan satu sambungan selanjar daripada satu poin kepada yang

lain, yang kekal 'hidup' sehingga anda menggantungnya.

Stateless: setiap mesej berdiri sendiri. Kedua-dua client dan server
hanya

membuang"

mesej-mesej

mereka

kepada

rangkaian

dan

menunggu satu respon. Tiada cara untuk mereka mengetahui jika mesej
itu tiba. Dengan kata lain, internet hanya cuba untuk menjejaki siri paketpaket yang membentuk satu mesej tunggal dan mengumpulkan mereka

apabila semua bahagian itu telah tiba.

Best-effort: sistem tidak menawarkan jaminan-jaminan mesej akan
dihantar ia akan melakukan yang terbaik tetapi jika client atau server
tidak dapat dicapai (terputus daripada rangkaian, sebagai contoh, atau
tiada laluan tersedia) paket-paket itu akan dibuang. Selain daripada
membina mekanisme-mekanisme yang kompleks untuk memastikan
bahawa

sebarang

kesilapan

dalam

rangkaian

dapat

dikesan

dan

diperbetulkan, penghujung nod boleh mengulangi permintaan servis

(service requests) mereka secara berkala. Jika mana-mana poin dalam
rangkaian kehilangan arah kerana satu kegagalan sementara, permintaan
ini diminta semula supaya servis akan mengembalikan semula maklumat
yang diperlukan.

Istilah global untuk satu rangkaian ialah connectionless, stateless dan

best-effort adalah (seperti yang anda mungkin agak) tidak boleh dipercayai
(unreliable). Lain-lain WANs adalah lebih dipercayai daripada Internet, kerana
mereka menawarkan ciri-ciri yang memperbetulkan kelemahan-kelemahan ini.
Satu rangkaian sulit maya (virtual private network VPN) sebagai contoh,
menggunakan teknologi penghalaan yang lebih kompleks untuk menyediakan
satu sambungan berorientasikan infrastruktur. Pembekal-pembekal (providers)
bagi VANs yang dikawal ketat mempunyai keyakinan dan pengalaman maklumat
penting itu akan tiba pada destinasinya, seperti dijadualkan, dalam keadaan
yang baik. Pihak syarikat menjangkakan tahap perkhidmatan akan bimbang
internet tidak menawarkan jaminan-jaminan seumpamanya.
Mission-Critical Networks (Rangkaian Misi-Kritikal)
Rangkaian-rangkaian hari ini adalah semakin misi kritikal. Mereka telah menjadi
lebuh raya elektronik untuk memindahkan maklumat (lalu lalang) antara sebuah
organisasi pemegang saham: pembeli-pembeli, penjual-penjual, pembekal5

pembekal dan rakan kongsi. Pertukaran maklumat termasuklah pesananpesanan,

pertanyaan-pertanyaan,

sokongan,

rekaan-rekaan,

bayaran-bayaran,

rancangan

dan

apa-apa

perkhidmatan
jenis

maklumat

dan
lagi.

Perkhidmatan rangkaian kritikal juga merangkumi, sebagai contoh, menyediakan

akses untuk data gudang bagi sokongan pemasaran masa nyata (real-time);
menyokong

wakil-wakil

perkhidmatan

pelanggan;

mempersembahkan

maklumat video kepada pelabur kewangan untuk mempengaruhi keputusan

pelaburan; dan berkongsi imej-imej perubatan untuk bekerjasama tentang
diagnos-diagnos yang kompleks.
Dalam kes-kes tersebut, kejayaan perniagaan adalah membahayakan jika
prestasi yang cukup tidak meyakinkan. Tidak mengira sama ada pertukaran
melibatkan

teks

mudah,

atau

campuran

dokumen-dokumen

yang

menggabungkan imej-imej, audio dan video, hubungan antara pemegang saham

boleh ditingkatkan melalui hubungan-hubungan yang menyediakan prestasi
yang mencukupi atau dijejaskan oleh prestasi yang tidak mencukupi.
Tidak dapat dielakkan, sesetengah lalu lintas akan menjadi lebih penting
dari yang lain, dan dunia sebenar mengenakan had-had kepada jalur lebar,
keupayaan rangkaian dan bajet. Dalam satu dunia yang ideal, keupayaan
rangkaian mungkin boleh ditambah dengan cepat dan dengan murah seperti
yang diperlukan. Tetapi sementara itu mungkin suatu hari nanti piawaian
telekomunikasi boleh dilaksanakan, biasanya terdapat satu kelewatan besar
(considerable delay) antara keupayaan masa rangkaian

tambahan yang

diarahkan dan masa ia menjadi boleh tersedia.

Apabila kita semakin bergantung kepada rangkaian-rangkaian ini untuk
menguruskan perniagaan, kita perlu memastikan keutamaan-keutamaan yang
munasabah yang boleh dikenakan ke atas aliran trafik rangkaian (flow of
network traffic). Ini memerlukan kebolehan untuk mengenalpasti kelas-kelas lalu
lintas dan pengguna, serta teknologi untuk mengenakan keutamaan-keutamaan
dan peraturan-peraturan pada lalu lintas. Ia menganggap bahawa semua lalu
lintas perlu untuk sampai ke destinasinya; bagaimanapun, bagi masa untuk
beban berat, trafik yang kritikal perlu diberikan keutamaan melebihi trafik lain.
Satu

rangkaian

yang

boleh

memberikan

jaminan-jaminan

kualiti

perkhidmatan (quality of service - QoS) mempunyai mekanisme-mekanisme

untuk membuat undang-undang berasaskan keputusan tentang bagaimana lalu
lintas yang melalui merentasi rangkaian. Ini membenarkan satu takrif jenis lalu
lintas yang bersesuaian untuk satu kelas perkhidmatan tertentu (sebagai contoh,
6

lalu lintas daripada rakan perniagaan") dan dasar-dasar yang berkaitan dengan
kelas

perkhidmatan

(lalu

lintas

daripada

rakan

perniagaan

mendapat

keutamaan tertinggi melalui rangkaian"). Ia menunjukkan satu anjakan daripada

satu rangkaian pasif yang melayan semua lalu lintas secara sama kepada satu
rangkaian pintar (intelligent network) yang mengenakan peraturan-peraturan
pengurusan kepada lalu lintas yang dibawa. Keperluan-keperluan ini bukan
ditentukan oleh protokol-protokol egalitarian Internet tradisional.
Network Management and Network Choice (Pengurusan Rangkaian Dan
Rangkaian Pilihan)
Pihak syarikat juga memerlukan jaminan agar data mereka kekal selamat.
Beberapa kategori-kategori umum data boleh diidentifikasi:

Data Awam (Public Data). Data jenis ini tidak mempunyai sekatan
keselamatan dan mungkin digunakan oleh sesiapa sahaj. Bagaimanapun,
data seumpama ini harus dilindungi daripada diusik tanpa kebenaran atau

pengubahsuaian.
Data Hak Cipta (Copyright Data). Jenis ini adalah berhakcipta tetapi
bukan rahsia. Pemilik sanggup untuk menyediakannya, tetapi mahukan
bayaran bagi penggunaannya. Untuk meningkatkan hasil pendapatan,

keselamatan perlulah diperketatkan.

Data Sulit (Confidential Data). Data jenis ini mengandungi isi yang
sulit, tetapi kewujudan data adalah bukan suatu rahsia. Data seumpama

ini termasuklah nombor akaun bank dan fail-fail kakitangan.

Data Rahsia (Secret Data). Kewujudan sebenar bagi data jenis ini
adalah rahsia dan mesti disimpan rahsia pada setiap masa. Ia adalah
perlu untuk memantau dan log semua akses dan percubaan akses kepada
data rahsia.
Kebanyakan rangkaian yang dapat memberikan kualiti jaminan-jaminan

perkhidmatan mempunyai mekanisme-mekanisme untuk membuat undangundang berasaskan keputusan tentang bagaimana lalu lintas yang melalui
merentasi rangkaian, satu rangkaian yang terjamin mempunyai mekanismemekanisme untuk mengawal akses kepada data. Produk penyulitan yang
canggih (sophisticated encryption products) dan firewalls digunakan oleh
sesetengah syarikat untuk melindungi kerahsiaan dan memastikan keselamatan
transaksi-transaksi internet.

Terdapat syarikat lain yang bergabung dengan kuasa-kuasa lain untuk

mendapatkan perlindungan VANs. Industri automotif ANX, sebagai contoh, akan
menyediakan rakan dagangannya dengan satu rangkaian terjamin untuk
perdagangan elektronik dan pemindahan data. Pemimpin-pemimpin industri
telah bersetuju tentang satu struktur pengurusan dan peraturan perniagaan
untuk

memastikan

rangkaian

mendapat

keperluan-keperluan

prestasi,

kebolehpercayaan dan keselamatan. Penerimaan satu set umum amalan

perniagaan, termasuklah boleh menerima penggunaan dasar-dasar dan tahap
keselamatan rangkaian, adalah satu syarat bagi penyertaan dalam ANX.
Bagaimanapun, isu-isu pengurusan dan kawalan juga turut penting
apabila rangkaian semakin berkembang, Terdapat sejumlah besar pertukaran
penamaan, penyelenggaraan, dan butiran pampasan penyedia perkhidmatan
yang terlibat dalam menyokong rangkaian berasaskan perkhidmatan. Sebagai
contoh, kawalan mesti memastikan mesej-mesej tidak dihantar kepada pihak
yang salah dan mesej-mesej yang tidak dapat disampaikan dikembalikan kepada
pengirimnya. Potensi untuk kegagalan seperti ini semakin besar apabila jumlah
rangkaian dan manusia terlibat semakin meningkat.
Internet semakin berkembang dengan satu model kawalan yang sangat
terpencar (decentralized). Tidak ada titik tengah bagi pengawasan atau
pentadbiran.

Disebabkan

ia

adalah

terbuka,

rangkaian

awam

yang

menyambungkan banyak rangkaian yang saling berkaitan dan lebih kecil dan
penyedia-penyedia

perkhidmatan,

tiada

satu

entiti

tunggal

yang

bertanggungjawab untuk memastikan satu mesej yang meninggalkan satu poin

dan akan tiba tanpa terjejas di poin yang lain. Model ini merupakan sebahagian
daripada kejayaan awal bagi Internet, apabila ia membenarkan rangkaian untuk
berkembang di dalam satu cara yang sangat berautonomi.
Bagaimanapun, apabila internet semakin berkembang, pada masa yang
sama, jangkaan-jangkaan bagi kualiti dan kestabilan perkhidmatan meningkat,
terdapat mereka yang percaya bahawa perubahan-perubahan diperlukan dalam
pendekatan untuk pengurusan internet dan kawalan. Satu persoalan yang
penting untuk masa hadapan adalah meningkatkan pengurusan dan operasi
Internet, tanpa kehilangan fleksibiliti asas yang telah menjadikan ia berjaya.

Teleperubatan adalah sebuah perniagaan yang sangat memerlukan keselamatan dan

integriti. Jika anda benar-benar sakit, anda akan pergi menemui seorang doktor, tetapi
jika anda hanya rasa tidak sihat, anda mungkin hanya menelefon dan berjumpa
dengan doktor pada satu sistem video interaktif. Teleperubatan akhirnya boleh
membawa semula cara lama panggilan dari rumah, pada dasarnya. Para doktor boleh
memeriksa pesakit-pesakit merentasi negeri atau merentasi dunia dengan televisyen
dua hala, stetoskop elektronik dan pemancaran Sinar X jarak jauh. Jenis
teleperubatan tersebut masih dalam peringkat percubaan. Aplikasi-aplikasi
teleperubatan yang lain sudah pun digunakan, dan menekankan beberapa isu yang
perlu dihadapi.
Sekumpulan ahli perniagaan menawarkan aplikasi-aplikasi bagi keperluan pesakit dan
doktor, seperti membekalkan interaksi data ubat di Internet. Terdapat orang lain bagi
membantu penyelidikan perubatan, dengan penulisan yang banyak atau megabait
artikel perubatan yang sangat teknikal bertujuan untuk pengguna-pengguna serta ahli
perubatan profesional bagi memenuhi kedua-dua kandungan dan kaedah mencari.
Trend tersebut adalah satu pertumbuhan meningkat aktivisme dan kepenggunaan
pesakit. Pembangunan garis panduan internet-ready, senarai semak dan templat
lengkap dengan pelbagai maklumat, latihan-latihan diagnostik, kajian kes dan
perbincangan dan perbahasan, boleh membawa idea mengurus penjagaan kesihatan
kepada satu tahap baru, sementara itu juga menangkatkan beberapa persoalan rumit
privasi pesakit dan psikologi.
Walaupun preskripsi pesanan mel pernah mendapat peratusan yang signifikan bagi
perbelanjaan wang pada preskripsi ubat pada setiap tahun, perlaksanaan preskripsi
secara dalam talian masih belum berkembang. Walaupun sesetengah syarikat telah
membawa langkah-langkah untuk membina apothecaries maya, hanya sedikit jika
mana-mana berkemampuan memberi kuasa pesanan baru dan isi dan menjejaki
preskripsi menggunakan maklumat yang disiarkan di internet. Data yang dikongsi
adalah sensitig apabila maklumat diagih-agihkan dari satu tapak perkhidmatan
kewangan, dan isu-isu liabiliti adalah sama berat. Membina satu tapak farmasi
memerlukan komitmen kepada keselamatan dan infrastruktur keselamatan dan
infrastruktur perkhidmatan pelanggan yang serupa kepada reka bentuk yang
Pada tahun 1992, ITU mentakrifkan apa yang kini dipertimbangkan, set
tradisional

pengurusan

perkhidmatan

rangkaian:

pengurusan

kerosakan/kesalahan, pengurusan tatarajah (konfigurasi), perakaunan, prestasi

dan keselamatan. Kemajuan dalam bahagian ini adalah perlu bagi Internet untuk
berevolusi daripada sesuatu yang kelam-kabut, bebas, koleksi entiti-entiti yang

longgar kepada satu rangkaian kualiti sistem telefon yang terurus. Satu isu yang
menerima perhatian yang banyak adalah harga dan kos penemuan. Satu
perbahasan tentang penggunaan yang sesuai bagi penggunaan berasaskan
penentuan harga lawan pembayaran ke atas satu langganan atau bayaran tetap
asas. Apa yang merumitkan lagi perbahasan adalah penyedia perkhidmatan
yang menawarkan laluan percuma kepada individu sebagai balasan kepada
pendedahan untuk tajaan pengiklanan.
Secara

keseluruhannya,

syarikat-syarikat

mencari

alternatif-alternatif

paling sesuai untuk keperluan-keperluan perniagaan mereka yang segera. Bagi

sesetengah syarikat, penyelesaian-penyelesaian standard di luar rak ke atas
internet awam adalah sesuatu yang memuaskan. Bagi lain-lain, penyelesaianpenyelesaian

khusus

bersama

dengan

peraturan-peraturan

eksplisit

dan

prosedur-prosedur operasi mungkin jawapannya. Beberapa syarikat lain akan

bergantung kepada extranets, atau rangkaian swasta maya, yang menghadkan
akses kepada sesetengah set perniagaan pra-layak

dan rakan mereka.

Sesetengah lain pula menggunakan internet untuk membeli bahan-bahan nilai

lebih rendah sementara menyimpan pembelian nilai tinggi di VAN. Dengan VANs,
jika sebarang permasalahan timbul, satu penyedia perkhidmatan rangkaian
tunggal bertanggungjawab untuk menyelesaikannya.
Contingency Planning (Rancangan Luar Jangkaan)
Oleh sebab rangkaian berasaskan aplikasi menjadi semakin misi kritikal, satu
kriteria keputusan utama menjadi kualiti tahap perkhidmatan yang diperlukan.
Business

Impact

Analysis

dijalankan

untuk

mengenalpasti

fungsi-fungsi

perniagaan kritikal. Ia mengandungi beberapa langkah:

Pertama, kenal pasti aktiviti-aktiviti perniagaan yang kritikal dan

pemilik aktiviti. Aktiviti-aktiviti perniagaan adalah proses-proses dan
fungsi-fungsi
ditawarkan

pengeluaran
kepada

yang

menerangkan

pelanggan-pelanggan.

perkhidmatan
Pemilik

yang
aktiviti

bertanggungjawab kepada operasi harian yang sedang dijalankan.

Kedua, pemilik setiap aktiviti perniagaan perlu mengenal pasti sistemsistem yang kritikal dan maklumat. Sistem-sistem kritikal adalah
aplikasi-aplikasi yang dikomputerkan atau proses-proses manual yang
perlu ditempatkan untuk menyokong aktiviti perniagaan yang kritikal.
Pada ketika ini, ia juga adalah penting untuk mengenal pasti mana-mana
sistem-sistem yang mengandungi maklumat yang sensitif atau sulit.

10

Langkah ketiga adalah untuk menganggarkan satu tempoh masa

henti (downtime period) yang boleh diterima (jam, hari, minggu, dan
sebagainya.) untuk setiap sistem yang bergantung kepada suatu aktiviti
perniagaan, dan setiap sistem yang berurusan dengan maklumat yang
sensitif. Ini bertindak seperti satu pemberat untuk aktiviti; satu penunjuk
nilai relatif keutamaan unsur itu kepada perniagaan. Oleh sebab
kebanyakan aktiviti adalah berkitaran, satu tempoh masa henti yang
boleh diterima mungkin berbeza bergantung kepada masa dalam setahun
apabila satu outage mungkin berlaku. Para penganalisis umumnya
menganggap satu kes senario terburuk semasa mempertimbangkan

persoalan ini.
Akhirnya, pemilik aktiviti dan pengurus sistem dapat mengenal pasti
risiko-risiko, menentukan magnitud mereka dan mengenal pasti
perlindungan. Bahagian-bahagian yang seharusnya diliputi termasuklah
servers, pengurusan data, rangkaian operasi-operasi dan pentadbiran,
aplikasi-aplikasi, pengecaman pengguna dan kakitangan.
Mereka yang tidak suka kepada malapetaka ini memanggil proses ini

rancangan luar jangkaan, tetapi maknanya adalah sama: mesti ada satu pelan
untuk

mengembalikan

perkhidmatan

dalam

keadaan

malapetaka

utama.

Malapetaka-malapetaka ini tidak terhad kepada mereka yang memberi kesan

secara langsung kepada kemudahan organisasi; kesan kerosakan kepada pusat
telefon menukarkan kelengkapan atau kemudahan pengumpulan data kritikal
juga perlu dipertimbangkan
Untuk mengira kehilangan produktiviti dan hasil pendapatan yang
berpunca daripada

masa henti (downtime), pengurus-pengurus seharusnya

bermula dengan suatu senario yang mencirikan tarikh dan masa bagi outage,
jenisnya dan tempoh dan bilangan pengguna yang terjejas. Mengira kos
produktiviti yang hilang adalah satu perkara mendarabkan tempoh dan bilangan
pengguna yang terjejas dengan purata gaji pengguna. Ia juga adalah bernilai
sama ada pengguna boleh melakukan sebarang kerja semasa outage.
Sebagai contoh, katakan bahawa satu server untuk 100 orang pengguna
rosak di satu agensi pelancongan yang besar. Ia mengambil masa empat jam
bagi

memulihkan

rangkaian,

dan

sepanjang

masa

tersebut

kebanyakan

pengguna tidak produktif sepenuhnya. Dengan setiap pengguna menghasilkan

$20 sejam, kerosakan ini akan menelan belanja $8,000 kepada agensi
pelancongan tersebut dalam perbelanjaan sahaja. Lebih buruk lagi, bagi
11

kebanyakan

organisasi,

ia adalah

kehilangan

pendapatan

langsung.

Jika

bahagian agensi pelancongan yang sama biasanya menempah $100,000 bernilai

sejam tempahan, outage mungkin menelan belanja sebanyak $400,000.
Kos-kos amat berbeza dengan persekitaran pengkomputeran, aplikasiaplikasi perniagaan dan pengguna. Sebagai contoh, penyelidikan pasaran
menunjukkan bahawa masa henti rangkaian pada satu firma pembrokeran boleh
engakibatkan kos $107,500 seminit, seperti berlawanan dengan $1,150 seminit
untuk satu rangkaian jualan tiket telefon.
Lebihan (terutama sekali dalam hubungan komunikasi dan bekalan
tenaga) umumnya dilihat seperti jawapan. Satu alternatif memproses tapak
untuk sistem-sistem misi kritikal seharusnya wujud, dan bukan dalam bangunan
yang sama. Sesetengah organisasi menggerakkan sistem-sistem fungsian legasi
kepada satu alternatif memproses tapak; orang lain membuat perjanjianperjanjian timbal balas sandar (backup agreements) dengan pengguna yang
dipadankan. Kesan kepada keupayaan perancangan adalah jelas. Storan data
sandar (backup) di luar tapak turut dianggap bijak, kedua-duanya untuk
perancangan kecemasan dan tujuan keselamatan.

Perbincangan
1. Huraikan ciri-ciri yang membezakan internet daripada jenis-jenis WAN yang
lain.
2. Huraikan dalam ayat anda sendiri bagaimana maklumat dipindahkan melalui
Internet, WAN dan VAN. Apakah perkara-perkara yang harus dipertimbangkan
oleh syarikat-syarikat ketika membuat keputusan terhadap jenis rangkaian
yang paling sesuai untuk keperluan mereka?
3. Mengapa rancangan luar jangkaan adalah penting? Huraikan dengan
terperinci konsep dan langkah-langkah yang terlibat.

Persekitaran ekonomi dan organisasi

Kitaran

pengeluaran

melibatkan

pemerolehan

bahan-bahan

mentah

atau

komponen-komponen, dan menghasilkannya kepada satu produk yang boleh

diterima

kepada

seseorang

pengeluaran

akan

menambah

Menjelaskan

tentang

sesuatu

pelanggan.

Setiap

langkah

dalam

kitaran

nilai

sesuatu

bahan

mentah

yang

asal.

firma

memilih

untuk

membeli

komponen-

komponen atau perkhidmatan-perkhidmatan dalam pasaran terbuka, atau untuk

12

mengeluarkan mereka in-house, merupakan satu soalan tradisional bagi

sosiologi ekonomi dan organisasi.
Satu senarai unsur-unsur yang perlu dipertimbangkan untuk membuat
dan menjual satu majalah berita, sebagai contoh, termasuklah: laporan;
penulisan;

penyuntingan;

gambar-gambar;

tipografi;

reka

letak;

kertas;

percetakan; perkhidmatan langganan; label bungkusan; dan pengagihan fizikal.

Sesebuah firma mestilah memutuskan untuk mengeluarkan setiap barangan
atau

perkhidmatannya

sendiri,

atau

membelinya

daripada

pembekal.

Kebanyakan majalah-majalah berita tidak memiliki kilang kertas atau percetakan

akhbar, tetapi mereka mengupah editor-editor sebagai kakitangan bergaji.
Mereka boleh mengarahkan kumpulan pemberita mereka untuk menulis sebuah
cerita, mencetak semula sebuah cerita daripada satu wire-service, atau mereka
mungkin mentauliahkan seseorang daripada seorang pekerja bebas. Gambargambar pula mungkin didapati daripada jurufoto mereka sendiri, atau mereka
mungkin membelinya daripada stock house.
Tinggalkan
nepotisme,

sebentar

fahaman

faktor-faktor

perlindungan

dan

sosial
tindakan

yang

berpotensi

pengakuan,

dua

seperti
faktor

terpenting dalam menerangkan keputusan make-or-buy" adalah (a) pengaruh

sikap oportunis (opportunistic behaviour) firma lain dan (b) kos urus niaga
(transaksi).
Penjual mungkin akan mengambil kesempatan (cth. menaikkan harga
lebih tinggi daripada sepatutnya) apabila mereka menyedari bahawa pengguna
bergantung kepada sesuatu barang tersebut dan tidak mudah mendapatkannya
di tempat lain.
Sebuah syarikat boleh dipengaruhi (vulnerable) untuk bersikap oportunis
disebabkan beberapa keadaan:

Ketentuan tapak (Site specificity): produk (cth. bahan-bahan mentah)

hanya boleh didapati di suatu tapak tertentu.

Ketentuan aset fizikal (Physical asset specificity): produk tersebut tidak
boleh digunakan untuk perkara lain, dan sebab itu adalah ia hanya

berguna kepada seseorang pelanggan.

Ketentuan aset manusia (Human asset specificity): kemahiran tertentu

diperlukan untuk mengeluarkan atau menggunakan sesuatu produk.

Ketentuan masa (Time specificity): produk hanya berguna bagi suatu

tempoh masa tertentu (cth. ia akan rosak).

Kerumitan produk (Product complexity): maklumat tentang produk
adalah kompleks. Pelanggan menghadapi kesukaran memperincikan apa
13

yang mereka mahu dan mencari melalui alternatif-alternatif bagi mencari

pembekal terbaik.

Bagi pembeli, masa dan sumber yang terlibat dalam menetapkan

pembekal-pembekal yang berpotensi dan menilai penawaran produk mereka
melibatkan satu kos ketara. Begitu juga dengan penjual, mereka mesti
mengiklankan produk-produk mereka, dan menyediakan maklumat tentang koskos penghantaran dan ketersediaan (boleh didapati apabila diperlukan).
Mendapatkan dan menilai maklumat adalah lebih sukar (oleh itu, lebih belanja)
apabila

terdapat

banyak

pembekal-pembekal

yang

berpotensi;

apabila

pembekal-pembekal terpisah secara geografi; apabila terdapat banyak produk

yang setanding dalam industri itu; dan apabila harga atau produk berubah
dengan cepat.
Di sebalik kos mencari produk dan pembekal-pembekal yang bersesuaian,
firma-firma mempunyai tambahan kos urus niaga (transaction costs) apabila
mereka menentukan kontrak-kontrak, menguatkuasakan kontrak-kontrak dan
mengendalikan
dipersetujui,

penyelesaian

pelanggan

itu

kewangan.
perlu

untuk

Apabila

satu

memastikan

urus

niaga

telah

pembekal-pembekal

memahami syarat-syarat bagi kontrak (sebagai contoh, jadual penghantaran dan

kawalan kualiti). Apabila barang-barang tersebut telah dihantar, pelanggan perlu
menerima satu invois dan pembekal perlu dibayar. Pemantauan, urusan bil dan
pembayaran untuk sejumlah besar pelanggan dan pembekal boleh menjadi
mahal.
Market and Hierarchies (Pasaran Dan Hierarki-hierarki)
Pasaran (Markets) adalah bermaksud memudahkan urus niaga antara pembelipembeli dan pembekal-pembekal. Hierarki-hierarki (Hierarchies) merupakan
perhubungan pembekal-pelanggan yang bertahan lama, diselaraskan oleh
pengurusan lebih dari kuasa pasaran (market forces).
Semasa satu mekanisme pasaran bekerja, pembeli membeli daripada
mana-mana pembekal yang menawarkan kombinasi sifat terbaik seperti harga,
kuantiti yang boleh didapati, piawaian kualiti, jadual penghantaran, dan
sebagainya. Perhubungan antara pembeli dan penjual adalah singkat, pembelian
ditamatkan dengan satu urus niaga oleh transaksi asas.
Di bawah satu mekanisme berhierarki, seorang pembeli tidak memilih
daripada antara banyak penjual yang berpotensi, tetapi sebaliknya memperoleh
14

barangan dan perkhidmatan daripada sebuah pembekal yang ditentukan. Pada

dasarnya, firma tersebut memilih sebuah pembekal bagi sejumlah urus niaga,
dan hubungan mereka ditentukan dalam satu perjanjian.
Dalam suatu persekitaran pasaran, pelanggan boleh meninjau untuk
mendapatkan gabungan harga yang terbaik, kualiti atau lain-lain sifat yang
diinginkan. Oleh sebab persaingan antara pembekal-pembekal mewujudkan
pelbagai pilihan, pembeli tidak perlu mengadakan tebusan untuk sikap oportunis
pembekal. Kebanyakan ahli ekonomi percaya bahawa pasaran secara umumnya
merupakan mekanisme-mekanisme yang lebih efisien untuk pembelian daripada
hierarki-hierarki.
Hierarki-hierarki terbentuk apabila kos urus niaga adalah tinggi, bekalanbekalan mestilah dijamin, dan/atau pembekal-pembekal tidak cukup kompetitif
untuk menghadkan oportunisme. Mengekalkan kestabilan, hubungan jangka
panjang antara pembeli dan penjual dapat mengurangkan kos urus niaga.
Perundingan suatu kontrak yang meliputi pelbagai urus niaga mengimbangi kos
carian (search costs).
Ciri-ciri Utama
Sifat
Skop
Komunikasi
Darjah fleksibiliti

Pasaran
Bebas
Urus niaga tunggal
Rundingan
Tinggi

Hierarki
Bergantungan
Satu siri urus niaga
Rutin
Rendah

Kekuatan hubungan

Rendah

Sederhana kepada
tinggi

Electronic Markets (Pasaran-pasaran Elektronik)

Dalam tempat di mana pasaran dijalankan, pembeli-pembeli mencari penjualpenjual. Menggunakan rangkaian elektronik untuk mengurangkan kos mencari
barangan

dan

perkhidmatan

yang

bersesuaian

disebut

sebagai

kesan

pembrokeran elektronik" (the electronic brokerage effect). Dalam pasaran

elektronik, beberapa perkhidmatan wujud yang menghubungkan pembeli dan
penjual yang berbeza melalui perkongsian sumber maklumat (seperti satu
pangkalan data berpusat yang diselenggara atau Jaringan Sejagat terpencar)
dan menyediakan alat-alat untuk mencari data. Mereka membantu pembelipembeli untuk menilai tawaran-tawaran pelbagai pembekal dengan cepat,
mudah dan murah.
Kemudahan rangkaian seperti perkhidmatan direktori memudahkan untuk
mengesan

sejumlah

besar

pembekal
15

yang

berpotensi.

Program-program

perbandingan yang pintar boleh meningkatkan bilangan bagi alternatif-alternatif

serta kualiti alternatif terakhir yang dipilih, di samping mengurangkan kos proses
pemilihan. Teknologi maklumat boleh juga digunakan bagi mengurangkan
kerumitan produk. Sebagai contoh, bagi beberapa tujuan, sepuluh digit ISBN
boleh menerangkan sesuatu buku disebabkan teknologi maklumat yang
diaplikasikan. Sebaliknya, pemerihal piawai produk piawai dan teknik-teknik
seumpama untuk fotograf, muzik, dan video telah terbukti amat sukar untuk
dibangunkan.
Firma-firma mungkin cenderung untuk membina hubungan pasaran
dengan rakan dagangan mereka apabila mereka menggunakan rangkaianrangkaian untuk mengurangkan kos-kos pencarian. Oleh sebab teknologi
menjadikan firma-firma mudah untuk mencari melalui banyak kemungkinan,
mereka boleh menggunakan rangkaian-rangkaian ini bagi membangunkan
sejumlah besar kumpulan pembekal, dan menunjukkan sedikit kesetiaan kepada
pembekal-pembekal tertentu melalui satu siri urus niaga.
Electronics Hierarchies (Hierarki-hierarki Elektronik)
Firma-firma yang menggunakan rangkaian-rangkaian untuk mengurangkan kos
integrasi membangunkan perhubungan berhierarki jangka masa panjang dengan
rakan dagangan mereka.
Satu contoh adalah seperti sistem pertukaran data elektronik (electronic
data interchange EDI) yang menyambungkan satu poin terminal jualan
peruncit

kepada

sistem

penghantaran

pembekal

mereka,

mengurangkan

kemungkinan peruncit kehabisan stok bagi barangan yang selalu dibeli. EDI
adalah satu standard untuk menyusun dan menghantar maklumat antara
komputer-komputer, selalunya melebihi rangkaian komunikasi swasta (disebut
value-added networks atau VANs). Perolehan rutin automatik juga bermaksud
kakitangan perolehan mempunyai lebih masa untuk memfokuskan kepada
perundingan meletakkan harga yang lebih baik dan membina hubungan dengan
pembekal.
Bekalan bersepadu yang berangkaian membantu untuk meminimakan
inventori dan mengurangkan modal kerja dengan menambah darjah penglihatan
peringkat

stok.

Mewujudkan

perhubungan

elektronik

dengan

pembekal-

pembekal besar dan pelanggan-pelanggan membolehkan syarikat-syarikat untuk

menghantar

dan

menerima

pesanan

belian,

pemberitahuan

invois

dan

pengiriman dengan lebih cepat. Keadah operasi ini juga disebut pengurusan
inventori just-in-time (just-in-time inventory management JIT), mengenakan
16

konstren yang ketat kepada penyelarasan

organisasi. Rakan sepasangan

(partners) disepadukan kepada satu takat yang ketara (significant) melalui

penggunaan sistem maklumat dan rangkaian telekomunikasi.

17

Lllll

18

Dalam tahun 1980an, bilangan kali pusingan yang lebih rendah yang direalisasi oleh
syarikat-syarikat Jepun menunjukkan syarikat-syarikat Amerika berhadapan dengan
satu cabaran kompetitif yang serius. Mereka memberikan respon terlebih dahulu
dengan memisahkan halangan-halangan organisasi dalaman yang semakin
berkembang antara bahagian-bahagian reka bentuk, pembuatan dan jualan. Langkah
kedua mereka adalah meningkatkan komunikasi dengan pembekal-pembekal utama.
Di bawah suatu sistem lama di Ford, apabila jabatan pembelian (purchasing
department) menulis satu pesanan belian, ia menghantar satu salinan penerimaan
dokumen kepada akaun perlu dibayar jabatan dan kepada dok yang menerima. Kerani
yang menerima akan menghantar salinan tersebut ke akaun perlu dibayar apabila
barang-barang itu telah diterima, dan vendor itu akan menghantar satu invois. Jabatan
perakaunan mengakhirinya dengan memadankan 14 data item antara pesanan belian,
rekod-rekod penerimaan, dan invois sebelum vendor boleh dibayar, dan menggunakan
kebanyakan daripada masanya untuk menyelesaikan yang tidak sepadan.
Kini, jabatan pembelian memulakan satu pesanan dengan memasukkan ia ke dalam
sebuah pangkalan data on-line. Apabila barangan sampai di dok penerima, seorang
kerani akan memeriksa pangkalan data bagi melihat sama ada ianya bersesuaian
dengan pesanan belian yang belum dibayar. Jika barang-barang itu diterima, kerani itu
akan memasukkannya ke dalam pangkalan data (jika tidak, ia akan ditolak).
Pendekatan ini memerlukan padanan tiga item nombor bahagian, unit bagi ukuran,
dan kod pembekal antara pesanan belian dan rekod penerimaan. Padanan dibuat
secara automatik, dan komputer menyediakan semakan, yang akan menerangkan
akaun perlu dibayar dihantar kepada vendor. Tiada invois diperlukan, kerana Ford telah
bertanyakan kepada pembekal-pembekalnya untuk tidak menghantarnya.

19

Perubahan-perubahan dalam proses pembelian bermakna satu pengagihan semula

tanggungjawab yang radikal. Kerani-kerani di dok penerima perlu belajar untuk
menggunakan terminal komputer bagi memeriksa penghantaran, dan mereka terpaksa
membuat keputusan sama ada perlu atau tidak untuk menerima barangan. Ejen-ejen
pembelian perlu memikul tanggungjawab untuk memastikan data pembekal (seperti di
mana untuk menghantar cek) adalah betul. Vendor-vendor perlu menyesuaikan diri;
dalam banyak kes, invois membentuk asas bagi sistem-sistem perakaunan mereka
(sekurang-kurangnya satu pembekal Ford menyesuaikan diri dengan meneruskan
mencetak invois, tetapi sebaliknya menghantarnya kepada Ford, dan mereka
dibuangkan).
Di Chrysler, pelaksanaan serentak JIT dan EDI merupakan suatu sebab kritikal bagi
faedah yang menarik. Pada 1988, Chrysler mengeluarkan 2.2 juta kenderaan dan
mempunyai 17 juta transaksi-transaksi EDI dengan pelanggan-pelanggannya.
Simpanan daripada persediaan dokumen elektronik dan penghantaran telah
dianggarkan $38.63 setiap kenderaan. Simpanan dalam proses kos-kos (storan, susut
nilai, kitaran masa pengeluaran) telah dianggarkan pada $62.26 setiap kenderaan.
Tambahan pula, bagi simpanan melebihi $100 seunit, faedah tidak nyata seperti kualiti
produk juga adalah jelas.
Satu lagi contoh adalah integrasi sistem-sistem CAD/CAM antara satu reka
bentuk cip komputer firma dan satu faundri silikon yang membenarkan perekapereka

cip

untuk

memantau

proses

pembuatan

dan

mempunyai

lebih

kelonggaran dalam mengubah ciptaan mereka.

The Commercial Transaction (Urus Niaga Komersil)
Generalisasi pandangan ahli ekonomi tentang pasaran-pasaran dan hierarkihierarki membawa kepada suatu kesimpulan pandangan bagi urus niaga dan
dari situ, tercetus idea bahawa terdapat satu aspek dapat dilihat (visible)" dan
satu aspek tidak kelihatan (unvisible)" untuk perdagangan elektronik. Aspek
dapat dilihat adalah bermatlamatkan pasaran pengguna yang luas, manakala
aspek tidak kelihatan pula meneruskan secara tertutup antara syarikat-syarikat
dan tertumpu kepada pemprosesan urus niaga antara rakan perniagaan.
Sama ada dapat dilihat atau tidak kelihatan, model ini bermula pada
persepsi ahli ekonomi tentang sesebuah pasaran. Bagi ahli ekonomi, definisi
kepada satu pasaran sempurna" apabila setiap pembeli yang berpotensi
mendapat maklumat yang sempurna" : tiada seorang yang mendapat

20

maklumat yang orang lain tidak ada. Tambahan lagi, tidak wujud halangan
kepada

pergerakan

ini

bermakna

untuk

memudahkan

model

dengan

membuang batasan realiti.

Dalam dunia sebenar, infrastruktur menjadi masalah. Aliran maklumat
memerlukan beberapa infrastruktur untuk menggumpul, menganalisis dan
menyebarkan maklumat. Kos mengangkut barang-barang, termasuk maklumat,
bergantung pada sifat rangkaian pengangkutan. Membina infrastruktur ini
memerlukan pelaburan dan pelaburan tidak dibuat tanpa prospek ganjaran
sebagai balasan. Jurang antara pasaran sempurna ahli ekonomi dan dunia
sebenar sudah jelas: akses kepada infrastruktur dan pulangan kepada pelaburan
tidak akan diagih sama rata dan seterusnya akan memberi kesan kepada kos
urus niaga.
Model

empat

fasa

boleh

menerangkan

tentang

kos

urus

niaga,

oportunisme dan gangguan di mana hierarki-hierarki menyebabkan keunggulan

pasaran-pasaran sempurna ahli ekonomi:
1. Penemuan Prepurchase (Prepurchase Discovery): takrif bagi keperluankeperluan dan mencari ruang maklumat yang lebih besar bagi satu set
produk yang berkemampuan yang bersesuaian dengan keperluan.
2. Pemilihan Dan Komitmen (Selection and Commitment): pemilihan
sesuatu produk dan pembekal daripada penemuan set, berdasarkan
kepada perbandingan sifat. Termasuk rundingan dengan pedagangpedagang untuk syarat-syarat yang sesuai seperti harga, ketersediaan,
dan tarikh penghantaran.
3. Penyempurnaan Pembelian (Purchase Consummation): penghantaran
produk, mekanisme pembayaran dan aliran maklumat dan dokumen yang
berkaitan dengan pembelian.
4. Interaksi Postpurchase (Postpurchase
pelanggan

dan

sokongan

untuk

Interaction):

memberi

perhatian

perkhidmatan
aduan-aduan

pelanggan, pulangan produk dan kecacatan produk.

Penemuan Prepurchase adalah penting dalam kedua-dua pasaran dan
hierarki. Keperluan pelanggan didefinisikan dalam konteks produk, masa dan
keinginan; pembekal-pembekal yang dapat menepati keperluan-keperluan itu
adalah dicari. Maklumat tentang produk dan syarat-syarat transaksi adalah perlu
pada ketika ini, tetapi tiada komitmen diperlukan atau diberi. Pada peringkat ini,
pengumpulan maklumat dan penilaian adalah penting. Pelanggan tidak akan
bergantung kepada vendor sahaja, tetapi akan juga mencari pendapat orang
yang telah membeli produk yang sama atau produk yang serupa, dan pendapat21

pendapat tersebut akan dinilai. Proses membuat keputusan mungkin panjang

bagi kes produk yang kompleks, atau apabila maklumat tentang produk tersebut
sukar untuk ditafsirkan.
Pemilihan seorang pembekal dan komitmen untuk membeli memerlukan
rundingan syarat-syarat berbeza daripada yang lain bagi satu siri urus niaga,
atau menghabiskan inventori yang berlebihan pada satu harga yang tidak
melebihi daripada ofset kos yang dibawa. Pembeli boleh mengutamakan kepada
syarat-syarat penghantaran atau kualiti, yang mungkin mendorong mereka
untuk membayar satu premium luar yang dikeluarkan oleh seorang penjual yang
terikat dengan oportunisme. Dalam kedua-dua kes ini, disinilah ahli ekonomi
menemui pasaran yang dipisahkan oleh hierarki: satu urus niaga tunggal boleh
disusun, dengan tiada komitmen (hubungan pasaran); atau satu siri urus niaga
boleh

dirunding,

yang akan

disempurnakan

melalui satu tempoh

masa

(hubungan berhierarki).
Walaupun penyempurnaan urusan pembelian kelihatan seperti satu
perkara mudah, pada hakikatnya ia melibatkan beberapa pihak yang berlainan
selain daripada pembeli dan penjual. Produk (barangan atau perkhidmatan)
mesti dihantar daripada penjual kepada pembeli, yang sering melibatkan pihak
ketiga khusus dalam pengangkutan. Pembeli juga perlu membayar produk
tersebut. Walaupun membayar dalam bentuk wang tunai, terdapat satu
rangkaian pihak ketiga yang akan terlibat dalam menguruskan pembayaran dan
mengesahkan ketulenan kesahan instrumen pembayaran.
Akhirnya, pembeli dan penjual mesti bersetuju dengan syarat-syarat urus
niaga yang telah ditetapkan.

Kuantiti, kualiti dan masa penghantaran perlu

ditepati, atau pampasan mungkin akan diminta. Sebagai tambahan, penjual

mungkin mahu mendorong pembeli membeli produk itu sekali lagi, yang mana ia
memerlukan

komunikasi

pemasaran

selanjutnya

untuk

mengembangkan

kesetiaan pada jenama. Oleh sebab itu, interaksi Postpurchase adalah bahagian
yang penting bagi urus niaga.

Workflow (aliran kerja)

Menggunakan teknologi untuk perdagangan memerlukan beberapa struktur
yang ditentukan bagi pelaksanaan dalam persekitaran yang abstrak seperti yang
telah dihuraikan di atas. Komputer-komputer dan rangkaian-rangkaian mestilah
22

dirancang, dan tugas-tugas dibahagikan antara pembeli, penjual dan sokongan

pembekal. Perspektif ekonomi dan pemasaran boleh menjadi agak abstrak
manakala pengurusan dan perspektif khususnya teknologi mestilah konkrit.
Di tahap paling endah, teori sistem pengurusan pangkalan data (database
management system DBMS) menyediakan satu takrif eksplisit tentang urus
niaga (transaksi). Takrif ini merupakan takrif yang menjadikan mesin wang
automatik (automatic teller machines - ATMs) boleh dipercayai, dan dibenarkan
untuk bekerja dengan sistem-sistem yang lain dalam sesuatu bank-bank. Takrif
ini menyatakan bahawa transaksi:

Mempunyai satu permulaan yang jelas dan satu hujung yang jelas.
Mengikut satu proses yang jelas (satu siri langkah-langkah

perantaraan keadaan).
Pada akhirnya berjaya atau gagal (keadaan akhir).
Boleh gagal dalam beberapa cara, tetapi berjaya hanya dengan satu cara.
Meninggalkan pertukaran data dalam pangkalan data jika transaksi

atau

berjaya atau tidak berubah jika ia gagal.

Satu cara mudah untuk mengingati sifat-sifat transaksi adalah akronim
ACID: Atomic, Consistent, Isolated and Durable. (Atom, Konsisten, Terpencil Dan
Tahan)

Suatu transaksi adalah satu set aktiviti yang dianggap sebagai satu

aktiviti tunggal atau atom (atomic) yang dilakukan oleh sistem.

Satu transaksi bagi jenis yang ditentukan akan sentiasa membuat
perubahan-perubahan yang sama untuk pangkalan data, ini bermakna

transaksi-transaksi itu adalah konsisten (consistent).

Setiap transaksi adalah satu set perubahan yang lengkap dan mereka
diasingkan (isolated) daripada mana-mana transaksi lain yang dilakukan

pada masa yang sama.

Sekali satu transaksi telah sempurna, perubahan-perubahan itu menjadi
tetap; perubahan tersebut adalah tahan lama (durable).
Di sebalik transaksi, banyak interaksi kompleks dapat ditakrifkan. Aliran

kerja (workflow) adalah satu laluan item yang jelas melalui satu atau banyak
proses di mana setiap aktiviti mempunyai kesan terhadap item itu, dan akibat
bagi aktiviti tersebut, ditakrifkan sepenuhnya. Suatu proses adalah satu set
aktiviti-aktiviti yang saling berkaitan yang menghasilkan satu produk atau
perkhidmatan. Suatu aktiviti adalah satu set tindakan-tindakan yang terbatas
yang mempunyai satu permulaan boleh ditakrifkan dan kesimpulan, dan ia
biasanya boleh ditentukan masanya.
23

Suatu tugas adalah beberapa aktiviti yang boleh dikenal pasti, selalunya
sebahagiannya dibantu secara manual dan sebahagiannya secara berkomputer
yang dijalankan bagi mencapai beberapa hasil tertentu (spesifik). Tugas ini
lazimnya digerakkan oleh satu aktiviti perniagaan (business event) dan mungkin
terdiri daripada beberapa tugas-tugas kecil, setiap satu mungkin melibatkan
interaksi dengan pengguna atau proses yang berbeza. Satu ciri utama bagi
spesifikasi tugas adalah pengguna itu boleh memberitahu bila tugas tersebut
telah siap. Begitulah setiap tugas mempunyai satu permulaan yang jelas dan
satu penghujung yang jelas. Bagaimanapun, ia mungkin tertakluk kepada
gangguan atau kelewatan.
Transaksi-transaksi adalah pada dasarnya menyerupai kepada aktivitiaktiviti yang dijelaskan dalam aliran kerja. Bagaimanapun, transaksi biasanya
adalah mekanikal senyap, manakala aliran kerja meliputi lebih banyak interaksi
kompleks. Transaksi-transaksi adalah sama ada berjaya atau gagal, manakala
aliran kerja boleh berlelar (berulang-ulang); jika satu transaksi gagal, satu
transaksi baru mesti dimulakan untuk menyiapkannya, manakala aliran kerja
pula menjangkakan bahawa aktiviti-aktiviti akan menjadi terganggu atau
tertangguh.
Gabungan perspektif aliran kerja dengan empat fasa proses pembelian
membawa satu takrif kepada satu set peranan-peranan khusus untuk
perdagangan elektronik. Satu urus niaga komersil, dalam konsep aliran kerja,
adalah di mana proses seorang pelanggan berinteraksi dengan process seorang
pembekal. Bagi setiap empat fasa yang diterangkan di atas menunjukkan
komunikasi dan interaksi antara dua perbezaan aliran" aktiviti, setiap satunya
dengan tujuan atau motif mereka sendiri di sebalik proses tersebut. Pihak lain
terlibat bagi membantu menjayakan tujuan tersebut; bank menyediakan
perkhidmatan untuk pengurusan tunai, syarikat penerbangan menyediakan
pengangkutan, hotel menyediakan penginapan untuk dua ahli perniagaan yang
akan berunding untuk suatu kontrak syarikat mereka.
Pada dasarnya, peranan-peranan yang ditentukan bagi perdagangan
elektronik adalah lebih terhad kepada persekitaran perniagaan tradisional
kerana pergantungan kepada teknologi. Terdapat satu had nilai teknologi boleh
ditambah. Perdagangan akan sentiasa berorientasikan manusia, diperlukan
untuk

keperluan

dan

keinginan

manusia.

Perdagangan

elektronik

boleh

menjadikan aliran kerja lebih efisien, transaksi-transaksi boleh dipercayai dan

24

menyediakan peluang-peluang untuk perniagaan baru; tetapi ia hanya satu cara

untuk satu matlamat.
Semua atau mana-mana bahagian bagi proses urus niaga boleh dilakukan secara online melalui penggunaan teknologi dan rangkaian-rangkaian. Contoh penggunaan
transaksi elektronik kepada pembelian sebenar sangat banyak. Jika anda mahu
sekeping tiket kapal terbang dari London ke Singapura, anda mungkin:

Mencari penerbangan yang anda mahu melalui internet dan juga

mencari satu ejen pelancongan tempatan di mana ia boleh dibeli secara

tunai.
Meminta ejen pelancongan untuk memberi satu senarai penerbanganpenerbangan, memilih satu daripadanya dan pergi ke ATM untuk

mengeluarkan wang tunai dan kembali untuk membuat pembelian.

Menghubungi beberapa syarikat penerbangan untuk mendapatkan
jadual penerbangan dan membeli tiket di lapangan terbang dengan kad

kredit.
Diberi sekeping tiket oleh syarikat yang dibilkan secara bulanan untuk
perbelanjaan perjalanan dan membayar melalui EFT.

Contoh ini menjelaskan gabungan sistem-sistem dalam kehidupan sebenar.

Perkhidmatan yang dapat dilihat menghubungkan pembeli dan penjual melalui satu
perkongsian sumber maklumat dan menyediakan alat-alat untuk mencari dan
menganalisis data. Mereka membantu pembeli-pembeli menilai tawaran-tawaran
daripada pelbagai pembekal. Sistem yang tidak kelihatan" bekerja secara sulit antara
syarikat-syarikat dan ia tertumpu kepada pemprosesan urus niaga antara rakan
perniagaan.

25

Perbincangan
1. Mengaplikasikan teknologi dalam perdagangan memerlukan beberapa
struktur yang telah ditentukan (definite structure) untuk pelaksanaan".
Mengapa?
2. Syarikat-syarikat boleh memilih untuk membawa mana-mana atau semua
transaksi mereka proses secara dalam talian. Jelaskan empat cara yang
berbeza sesebuah syarikat kereta mungkin menjual produknya dengan
menggabungkan transaksi-transaksi elektronik dan pembelian realiti (realworld purchasing).
3. Apakah perbezaan-perbezaan antara sistem pasaran dan sistem hierarki?
Huraikan satu contoh dimana suatu syarikat akan lebih memilih untuk
berkerja dalam satu hierarki. Bolehkah anda mengatakan akaun bank anda
adalah satu hubungan berhierarki?
4. Huraikan bagaimana satu syarikat menggunakan rangkaian-rangkaian untuk
menjadi lebih bersepadu. Beri tiga contoh kelebihannya. Apakah risiko-risiko
yang syarikat harus berjaga-jaga?

PERSEKITARAN PENGGUNA
Bisnes

invest

dalam

teknologi

maklumat

dan

e-dagang

adalah

untuk

meningkatkan produktiviti, mengurangkan kos, dan meluaskan servis pengguna.

Pengguna suka berbelanja/ membeli belah secara atas talian kerana mereka
mendapati banyak barang yang terdapat melebihi daripada barang di kedai
biasa. Kualiti servis pengguna juga boleh di perkembangkan. Pengguna yang
sibuk moleh menjimatkan masa dan mendapati bahawa membeli belah lebih
mudah apabila peniaga melayan mereka secara individu. Secara atas talian,
mereka juga boleh mendapatkan lebih informasi untuk membuat keputusan
dalam membeli barangan.

Informasi yang baik dan pilihan yang banyak,

tambahan pula dengan kos yang rendah untuk perniagaan internet, boleh
menurunkan harga dan meningkatkan kualiti.
Semulajadi

manusia

tidak

akan

berubah

hanya

kerana

pengguna

berbelanja melalui komputer. Melakukan perniagaan melalui kedai, memerlukan

peniaga untuk menyediakan servis yang sama kepada pengguna seperti yang
mereka sering perolehi. Membeli-belh secara atas talian tiada hubungan secara
terus dgn empunya kedai dan kecepatan yang di peroleh dalam persekitaran
26

atas talian ini, sesetengah pengguna menganggap servis yang di jalankan lebih
bertanggungjawab.
Syarikat yang berkembang secara cepat untuk mengambil kesempatan
daripada perkembangan peluang yang di cipta oleh internet. Banyak syarikat
menerima akibat daripada keuntungan yang cepat dengan meletakkan pesanan
dan operasi servis pelanggan di internet. Pemasaran secara terus dan
pengiklanan

telah

berkembang

kumpulan-kumpulan
membuatkannya
pengiklanan

lain

lebih

dan

di

dalam

efisen

publisiti.

kerana

internet

untuk

Internet

perhubungan

rapat

mendatangkan

mencapai
dan

yang

sasaran

teknologi

baru

antara

keuntungan,

hanya
yang

dengan

lain

juga

menggalakkan perniagaan untuk menjelajah.

Jualan runcit barangan, di mana jualan di hasilkan dalam internet tetapi
produk itu diterima dari segi fizikal. Jualan software, muzik, video game,
perkhidmatan banking, insurans, perkhidmatan pembelajaran, dan berita boleh
di lakukan secara terus menerusi rangkaiaan. Penerimaan digital bagi barangan
atau perkhidmatan ini mempunyai potensi untuk menjadi kawasan yang paling
luas dalam pasaran elektronik.
Jumlah pengguna yang membuat belian melalui Internet merupakan bukti
di mana pengguna memperoleh kebaikan. Lebih banyak pengguna yang
melayari

secara onlone, Internet menjadi lebih mudah untuk di ekses dan

perdagangan internet bertambah. Pada zaman sekarang, kanak-kanak menjadi

lebih dewasa. Tetapi, kenapa pengguna lebih gemar membuat belian secara
elektronik?
Customer Service
Penjualan boleh menggalakkan banyak pelanggan yang boleh mereka temui
atau hubungi melalui telefon. Justeru itu, apabila bil akaun meningkat, saiz
penjualan juga akan meningkat. Syarikat penjualan terus perlu meningkatkan
pekerja kerana tempahan meningkat. Sebaliknya, perniagaan internet boleh
menambha pelanggan hanya dengan sedikit atau tanpa sebarang kos. Ini kerana
penjualan berfungsi hanya dalam komputer berbanding dengan kedai yang
menggunakan jurujual. Pencapaian perniagaan atas talian ini dibatasi hanya
dengan kapasiti komputer untuk melayani segala kemahuan atau tempahan
yang dibuat.

27

Internet juga boleh membuat organisasi jualan secara tradisional,

penjualan secara katalog dan pengiklanan yang lebih cekap. Tempahan secara
elektronik boleh memaparkan lebih informasi dan kegunaannya berbanding
dengan katalog kertas. Penjualan terus secara atas talian boleh merendahkan
pembelian

semula

dan

meningkatkan

kebolehan

untuk

menjual

barang

tambahan.
Contohnya setiap pembelian di kilang yang besar, hanya perlu duduk di
komputer, membuka laman web, dan mencari pembekal secara atas talian.
Pembekal yang kecil dengan penjualan yang terhad kini membolehkan pembeli
hanya melayari laman web dengan mudah sama seperti syarikat yang besar.
Sama juga seperti penjual menjual kepada berjuta-juta pengguna yang sedang
berkerja di rumah mahupun di pejabat dengan mudah secara atas talian.
Kepelbagaian (Variety)
Pembeli di laman web beruntung kerana tanpa meninggalkan rumah atau
pejabat,pengguna boleh mengakses ribuan laman web untuk mengetahui berita
terkini dan pelbagai acara lain, Maklumat tantang produk dan pembelian apa
sahaja. Pemilihan yang sangat banyak tidak terhad kepada produk dan servis
yang boleh di hantar secara di gital. Laman web yang menjual elektronik
pengguna, alatan perkebunan, alatan pejabat dan lain-lain juga menawarkan
pilihan yang lebih banyak di internet. Sebagai contoh, sebuah kedai buku yang
menawarkan pelbagai jenis buku memerlukan pengguna mencari sendiri tajuk
buku yang di kehendaki atau membuat pesanan melalui telefon. Sebaliknya, Jika
pengguna ingin mendapatkan secara atas talian, pengguna hanya perlu
memasukkan kata kunci untuk mengenalpasti jenis buku yang mereka mahu,
memilih laman web yang mengadakan promosi dengan mudah, dan maklumat
yang

diperlukan.

Pengguna

boleh

menyelesaikan

pemilihan

dan

proses

pembelian, seterusnya mendapatkan tempahan mereka dalam beberapa hari

kemudian.
Informed Choice
Harapan agar peluang yang lebih besar terhadap terbukanya pasaran elektronik,
sesuai dan untuk mendapatkan maklumat. Pembelian yang memerlukan banyak
bajet untuk pencrian latar belakang atau perbandingan yang besar terhadap
tawaran, menjadi lebih senang apabila masalah dapat dikurangkan dan mudah
di dapati.

28

Contohnya,

membeli

kereta

adalah

salah

satu

contoh

kepada

kebanyakkan kebiasaannya. Ini melibatkan pemilihan sesetengah keputusan dan

model untuk kereta, mencubanya dengan aksesori yang berbeza, penampilan,
memilih kewangan ( sama ada untuk mengurangkan atau membeli dan
bagaimana untuk mendapatkan harga yang berpatutan), pembelian atau polisi
insurans dan berunding dengan harga yang berpatutan. Mengumpulkan segala
informasi yang di perlukan untuk membuat keputusan boleh mengambil masa
yang panjang. Sebelum itu, kebanyakan pelanggan akan melawat ke bilik
pameran jika mereka kekurangan informasi.
Melalui internet, pembeli kini boleh melihat model kereta yang berbeza
dan membaca segala informasi kereta tersebut dan bagaimana persembahan
kereta itu. Bersama dengan gambar kereta dan gambaran, pelanggan boleh
mengakses kereta baru dan menggunakan harga kereta untuk di bandingkan
harganya nelalui penjual di internet.
Selepas membuat keputusan terhadap model kereta tersebut, pengguna
boleh menandakan kehendak mereka terhadap warna dalaman, dan luaran
kereta, memilih sama ada model kereta 4 atau 2 pintu. Sesetengah perkara
seperti sistem suara, power window dan kos juga bolehdi pilih. Akhir sekali,
pelanggan boleh memasukkan informasi diri mereka supaya senang untuk di
hubungi termasuk alamat. Permintaan pengguna akan diserahkan secara
automatik kepada penjual berhampiran dengan alamat pembeli. Penjual akan
penghubungi pelanggan untuk menetapkan harga.
Perbelanjaan insurans juga terdapat secara atas talian. Perniagaan
internet menjual insuran menyediakan peralatan software yang memabantu
pengguna untuk mengenalpasti jenis insurans yang mereka perlukan dan seiring
dengan informasi untuk membolehkan mereka membuat pilihan yang tepat
atara satu polisi insurans dan sebaliknya. Pelanggan boleh membeli polisi
dengan menjawab beberapa soalan mudah tentang warganegara, umur,
kesihatan dan gaji, keadaan keluarga dan kadar insurans yang di perlukan.
Selain itu, sistem ini juga memaparkan kuota agen punya contacts. Hanya
dengan beberapa klik pada tetikus, pelanggan boleh mendapatka informasi yang
lebih detail mengenai setiap karier dan setiap polisi untuk memastikan sama ada
harga berbeza.
Pelanggan boleh membandingkan polisi dan hagra terhadap karier yang
berlainan.

Sistem

itu

boleh

memilih

tempahan

secara

rawak

dengan

menyediakan kuota dan merujuk kepada pelawat hanya mengakses informasi

29

yang mereka perlukan. Secagai contoh, penjelasan tentang perkataan/istilah

yang mereka tidak faham, informasi berkaitan sesetengah karier atau banyak
mana dan jenis apa insurans yang sesuai untuk mereka, yang memberikan
keluarga mereka financial profil.
Sama ada pelanggan memilih untuk menyelesaikan secara atas talian
atau menjalankan pembelian secara personal selepas menggunakan laman web
untuk membantu meluaskan pencarian tentang sesetengah produk,laman web
ini memberikan pelanggan banyak pengetahuan tentang pemilihan harga yang
terdapat untuk mereka.
Walaupun kelebihan pembelian yang di tawarkan oleh atas talian, banyak
pelanggan hari ini masih risau tentang internet. Mereka amat prihatin tentang
memelihara hak peribadi dan keselamatan informasi creadit kepada mereka.
Ramai yang tidak mempunyai komputer, atau mendapati sangat susah untuk
menggunakannya. Ramai yang memilih pengalaman sendiri untuk membeli
belah dan memilih produk yang mereka boleh lihat, rasa dan cuba. Sesetengah
pelanggan bimbang syarikat menawarkan informasi yang sallah, kegagalan
penghantaran barangan, dan meneydiakan barangan yang tidak bagus seperti
barangan yang di jual di kedai. Oleh sebab itu, membeli-belah barangan di kedai
menjadi jalan utama pelanggan membeli barang untuk tahun-tahun yang akan
datang.
Penjualan dan juga persaingan di internet masih belum di terokai. Urusan
perniagaan yang baik di internet, jualan runcit, juga di bawa oleh kepercayan,
pencarian kepada permulaan yang lebih besar dan peluang untuk mencari item
yang belum berada di pasaran. Kebanyakan penjual runcit merasakan dalam
jangka masa yang pendek, menurunkan harga tidak akan membawa kepada
penjualan tambahan. Penjual runcit internet yang lain menawarkan diskaun
daripada penjual di kedai biasa. Apabila penjualan secara atas talian berterusan
untuk berkembang, persaingan dan keuntungan melalui medium ini adalah
seperti di tukarkan kepada harga yang rendah kepada pelanggan.
Rintangan kepada membeli belah di internet adalah seperti adalah di
kurangkan untuk pengguna yang muda. Kanak-kanak pada hari nini membesar
dengan internet dan mereka suka mencari shoping di internet dengan mudah
dan natural. Pada dekad yang akan datang, kanak-kanak pada hari ini menjadi
dewasa , e dagang harus membesar bersama mereka.

30

31

Transaction and Workflow

Kembali kepada idea perjalanan kerja dan analisa proses, kita boleh melihat
kepada pembukaan pasaran daripada perspektif perniagaan dan pengguna. 4
model fasa yang di perkenalkan boleh di gunakan sebagai panduan untuk
mencari contoh untuk pengguna dan contoh untuk perniagaan, bersama dengan
penyambung teknologi dan sokongan yang di perlukan.
Prepurchase Discovery
Ini merupakan satu proses untuk mencari satu set produk yang berupaya untuk
memenuhi permintaan pengguna. Kepada pengguna, ini bermakna mereka boleh
mengetahui apa yang mereka mahu dan mencari siapa penjualnya. Pada
pembekal, ini bermakna mereka perlu memberitahu pelanggan tentang produk
dan servis yang di tawarkan.
Dalam pembelian kereta contohnya, pembeli menggunakan informasi di
internet untuk membuat keputusan tentang produk dan keinginan mereka yang
ada di pasaran.Seseorang perlu memastikan maklumat ini berada di tahap
pertama iaitu pembekal, informasi tentang pembekal juga boleh di tambah
sebagai informasi tambahan seperti perbandingan produk yang di tawarkan,
penjual mesti mempamerkan informasi yang telah dicipta untuk mencapai target
mereka. Informasi ini boleh di ambil dan di sebarkan melalui saluran yang lain
oleh orang lain.
Selection and Commitment
Ketika fasa ini pembeli memilih pembekal dan produk berdasarkan perbandingan
yang telah di buat. Fasa ini termasuk perundingan dengan penjual untuk harga
yang sesuai, availability, dan tarikh penghantaran. Bagi pembekal, ini bermakna
strategi meletakkan harga termasuk diskaun, ciri khas dan servis istimewa. Ini
bermakna pembekal harus menyediakan informasi tentang kedapatan dan
informasi penghantaran.
Pada tahap ini, tempahan masuk turut masuk melalui gambar. Pada fasa
yang sebelumnya, mungkin tidak terdapat komunikasi yang baik dengan
pengguna, risalah dan katalog produk mungkin sudah memadai. Pada tahap ini,
komunikasi 2 hala antara pelanggan dengan pembekal amat di perlukan. Sistem
tempahan masuk perlu di sediakan untuk komunikasi tentang permintaan yang
lebih spesifik dan penghargaan. Kepada pereka sistem ini, ini adalah permulaan
permindahan atau enevt perniagaan.
32

Purchase Consumation
Ini merupakan fasa merangkumi perjalanan informasi dan dokumen yang
berkaitan

tentang

pembelian

dan

pembanyaran

secara

elektronik

yang

memudahkan pembayaran kepada proses pembelian.Bagi pengguna, ini sangat

mudah; menerima barang dan membayar kepada mereka. Invois dan resit
dokumen pembelian di integrasikan ke dalam sistem akaun pembeli.
Bagi pembekal, mereka lebih banyak aktiviti yang perlu di lakukan.
Rujukan harus di gerakkan untuk menghasilkan dan menrima barang atau sevris
yang di minta oleh pelanggan di dalam masa setuju.Barangan, kakitangn dan
proses penghasilan harus selaras dengan tujuan untuk dilaksanakan. Bergantung
kepada betapa susahnya penghasilkan barangan itu dan proses penghaslannya,
rangkaian pekerja memerlukan keselarasan juga.
Postpurchase Interction
Dalam fasa terakhir ini meliputi servis pelanggan dan galakan untuk menerima
aduan pelanggan, menerima kembali produk yang dihantar dan juga kerosakan
produk. Pengguna juga memerlukan pemasangan tambahan, penyelenggaraan
atau servis percubaan. Produk yang kompleks mungkin memerlukan penulisan
teknikal, selalunya di buat dalam beberapa bahasa.
Bagi pembekal, setiap pengurusan individu harus di kawal untuk
mendapatkan kesimpulan yang berjaya, termasuk tempoh pembayaran. Usaha
pemasaran tambahan membolehkan fokus kepada pembinaan kesetiaan brand,
atau penjualan. Pembekal mungkin mahu mengekalkan personal lines dalam
komunikasi.
Kesimpulan
1. Dalam industri yang kian bertambah bertukar kepada pengkomputeran
untuk menambahkan kualiti, perkhidmatan, inovasi, dan kecepatan.
Pesaing harus lakukan perkara yang sama atau mencari kelemahan untuk
di perbaiki.

2. Perlaburan perniagaan dalam teknologi informasi dan e dagang adalah

untuk meningkatkan produktiviti, mengurangkan kos, dan menambahkan
perkhidmatan pelanggan.

33

3. Informasi dan pemilihan yang lebih baik, bergabung dengan kos operasi
yang rendah dalam perniagaan Internet, kualiti lebih meningkat.

4. Penghantaran secara digital produk atau perkhidmatan ada potensi untuk

menjadi kawasan yang luas di dalam pasaran.

5. Bilangan individu yang menggunakan internet menunjukkan potensi untuk

menjadi kawasan yang luas dalam pasaran.

6. Pembaca hanya perlu memasukkan keywords untuk mengenalpasti jenis

buku yang di kehendaki, melawat laman web dan mencari, membuat
keputusan dan pembelian, seterusnya mendapatkan buku di tangan
mereka beberapa hari kemudian.

7. Bagi pengguna, prepurchase discovery bermakna mencari apa yang

mereka perlukan dan mencari siapa yang menjualnya.

8. Bagi pembekal, prepurchase discovery bermakna memberitahu pengguna

berkaitan dengan produk dan perkhidmatan yang mereka tawarkan.

34