ARTIKULL PER

INTELIGJENCEN
ARTIFICIALE

INTELIGJENCA ARTIFICIALE BIG BANG

GJATE LUFTES SE DYTE BOTERORE.
Zhvillimi ne vitet 1940-45

Cfare duhet te bejme pas luftes se

dyte boterore?

Modernizim I teknologjise.

Me programimin e
kompjuterave ata u bene
te afte qe te
zevendesojne ne mase te
madhe punen e njerezve.

MATEMATIKE: TEOREMA E TREKENDESHIT.

Dy brinjet e trekendeshit jane te
barabarta. Nqs AT = BT atehere
<(A) = <(B).
Arsyetojme ne gjeometri:
Nqs (xyz) = (uvw)
atehere <(y) = <(v)
Arsyetojme mbi rregullat e
kongruences: (BBB)
Nqs xy=uv, yz=vw, zx=wu
atehere (xyz) = (uvw).

20-30 aksioma, teorema dhe hapa.

VERTETIMI I TEOREMES SE
EUKLIDIT
Jepet AT = BT,

Provo qe <(A) = <(B).

Sipas (Euklid):
1.

Marim piken M ne mesin e AB.

2.

AT = BT

(jepet)

3.

TM = TM

(e perbashket)

4.

MA = MB

(Nga 1)

5.

(MAT) = (MBT)

(BBB)

6.

<(A) = <(B)

(Kongruenca)

Gjendet ne gjithe tekset per 2500 qe nga koha

e Euklidit.

B
M
A

Marifet i zgjuar: Duke perdorur menyren e

kongruences se trekendeshave.

Jepet AT = BT,
Provo qe <(A) = <(B).

1.

AT = BT

(Jepet)

2.

TB = TA

(Jepet)

3.

BA = AB

(e perbashket)

4.

(BAT) = (ABT)

(BBB)

5.

<(A) = <(B)

(Kongruenca)

KU QENDRON DIFERENCA E NJEREZVE NGA KOMPJUTERAT

Pse njerezit nuk mund te gjejne
nje zgjidhje te shpejte?

Tendenca per ti pare gjerat te

thjeshta.

Pse kompjuterit gjen gjithmone

rrugen me te shkurter?

Eshte e komplikuar!
Kombinimiet e mundshme:
5 hapa: 402,234 pika
9 hapa: 11,488,207,654
Te perdoresh numra
eksponenciale eshte e
veshtire!
Por njerezit nuk i kuptojne
keto. Ata duan matematike.

CFARE DO TE THOTE KUPTOSH?

Jackson: Periudha e arte e inteligjences artificiale

Te kuptosh eshte e veshtire:

Kompjuteret dhe njerezit punojne ne te njejten menyre.
Argument: Bejne te njejtet gabime, etj.
Te kuptosh eshte aftesi:
Kompjuteret dhe njerezit
prodhojne te njejtin rezultat
gjate testimeve.

Pse eshte e veshtire te

pershtatesh sjelljen
e njerezve ne kompjuter?

TE KUPTOSH NE SISTEMET INTELIGJENTE!

Te kuptosh, duhet:

Permiresimi dhe
manipulimi i dijeve
lidhur me Domain!
Te mesosh!

Duhet patur kujdes:

Inteligjenca
nderkombetare nuk
kerkohet.
Programet do te
punojne me mire, nqs
me shume domeine jane
shkruar ne menyren me
te mire.

Kuptimi i Sistemit Inteligjent:

Nje sistem inteligjent eshte
program kompjuteri qe
prezanton dijet dhe arsyet
me njohurite e disa lendeve
speciale me synimin per te
zgjidhur probleme ose per
te dhene keshilla.
Sistemet inteligjente jane
nje nenkategori e
Inteligjences Artificiale.

TABELAT OPERATORE
Robotet levizin nje objet nga koordinata X tek Y tek Z: Ne tabelen
operatore, shtypim: (X, Y, Z)

Pre:

at(robot, Y), at(X, Y)

Post:

at(X, Z)

Add list:

at(robot, Z), at(X, Z)

Delete list:

at(robot, Y), at(X, Y)

Duke e planifikuar ate per nivele me te

larta nga sa eshte e afte te beje njeriu

SHPJEGIMI I NJOHURIVE SHKENCORE

Problemi 1: Cfare do te thote?
Topi gjuajti vazon dhe ajo u thye.
Vazoja goditi murin dhe u thye.
Problemi 2: Duke perdorur nje cekic, dhe nje godites, si
mund te clirojme tubin nga dyshemeja?
(Zgjidhja nuk mund te gjendet dot kurre nga kompjuteri!!)
Aplikimi i XS krkon:
Kuptimi i nje domeini te caktuar.
Dikush qe mund te kryeje detyren.
E di se si eshte kryer ajo!
Eshte i gatshem te bashkepunoje.
10

KARAKTERET NE SISTEMET INTELIGJENTE:

Sistemet inteligjente. Njohurite baze:

Ndarja e fakteve dhe njohurive jo te fshehura ne

algoritem.
Simulojne arsyet njerezore

Perdor kerkim orientues.

Perdorimi: Legal, mjekesor, shkencor,

suport per teknologjine, gjuhesor,
11

Njerezit ekspert:
Mund te zgjidhin probleme.
Ne deshirojme qe zgjidhin problemet pa ata.
Programuesit:
Ndertojne dhe mirembajne gjithe programet e
nevojshme te kompjuterit.
Perdoruesi:
Deshiron te perdore ekspertizen per te zgjidhur
problemet.
(me thjeshte, me lire)

SHPJEGIMI I OBJEKTEVE:
Sistemi ben shpjegime per konkluzionet e arritura:
Per perdoruesit:
rrit konfidencen
rrit transparencen
Per ekspertet/Inxhinieret:
Shikon se si jane shpjeguar te rejat.
Per programuesit:
Testimi, permiresimi.

13

SFIDAT KRYESORE NE SISTEMET INTELIGJENTE

Permiresimi i njohurive
Eksperti eshte i pavetedijshem, i mbyllur ne vetvet, jo
i gatshem.
Prezantimi i njohurive
Faktet, lidhjet, perfundimet.
Te kontrollosh arsyet.
Te zgjedhesh ndermjet alternativave eshte e udhezuar
sipas nivelit te njohurive.
Shpjegimet:

Hapat e shpjegimeve te arsyeve?

Interpretimi ne nje nivel me te larte.
Perse nuk u zgjodhen arsye te tjera?

Vleresimi i cilesire; pranimi

14