Moja Skripta Iz Mikroba

MIKROBIOLOGIJA SA
KLINICKOM IMUNOLOGIJOM
SKRIPTA BR. I
(Gradivo za I parcijalu)
Todorovic Svjetlana,
Medicinski fakultet Tuzla, 2014
I OBLAST-Opsti dio mikrobiologije

1.Gradja bakterijske celije
2.Gradja celijskog zida gram+ i gram- bakterija, i njegova funkcija
Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta
Todorovic Svjetlana
3.Gradja i funkcija citoplazmatske membrane

4.Razlike u gradji prokariota i eukariota
5.Razmnozavanje i rast bakterija
6.Enzimski sastav bakterija i njegova funkcija
7.Ishrana bakterija
8.Metabiolizam bakterijske celije
9.Patogenost i virulencija
10.Agresivne osobine mikroorganizama,faktori virulencije
11.Infekcija,vrste infekcija
12.Kliconose, vrste kliconosa
13.Sterilizacija, i metode sterilizacije
14.Dezinfekcija i dezinfekciona sredstva
15.Antibiotici i hemioterapeutici,opste osobine,mehanizam djelovanja
16.Beta laktamski antibiotici, vrste i mehanizam djelovanja
17.Aminoglikozidi, vrste i mehanizam djelovanja
18.Tetraciklini vrste, i mehanizam djelovanja
19.Rezistencija na antibiotike, vrste rezistencije
20.Genetski sastav bakterija,genotip i fenotip
21.Gradja bakterijskog hromosoma, mutacije i vrste mutacija
22.Ekstrahromosomski geneticki materijal(plazmidi,transposomi)
23.Izmjena genetickog materijala medju bakterijama
24.Izmjena genetickog materijala konjugacijom
25.Izmjena genetickog materijala transformacijom
26.Izmjena genetickog materijala transdukcijom
27.Prenos plazmida,vrste i porijeklo plazmida
1.GRADJA BAKTERIJSKE CELIJE

Bakterijska celija ima slozenu strukturu koja joj omogucava da obavlja sve reakcije
metabolizma. Bakterije, kao i ostali prokarioti nemaju definisano celijsko jedro. Umjesto
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
jedra one posjeduju genetski materijal koji se sastoji od niti dvolancane DNA(bakterijski
genom ili nukleoid)-i to je ekvivalent jedra.Nukleoid nema ovojnice. Smjesten je u
citoplazmi zajedno sa ribosomima i celijskim inkluzijama.
Bakterijska celija je uopsteno gradjena od:
1.Kapsule
2.elijskog zida
3.Citoplazmatske membrane
4.Citoplazme
Ali mi kad posmatramo bakterijsku celiju, na njenoj vanjskoj povrsini pored kapsule mi
uocavamo sledece strukture:
1.Flagele(biceve)
2.Fimbrije(Pili)
3.Aksijalni filament
BAKTERIJSKA KAPSULA:
Bakterijska kapsula je zelatinozna ili sluzava ovojnica bakterijske celije koja se jasno vidi
pod svjetlosnim mikroskopom. Ona okruzuje pojedinacno bakterije, ili grupu bakterija.
Mnoge bakterije imaju tanak sloj kapsularne supstance koja se ne uocava pod
mikroskopom,za te bakterije kazemo da su bez kapsule, dok one cija se kapsula vidi pod
svjetlosnim mikroskopom, nazivamo inkapsulirane.
Neke od inkapsuliranih bakterija su:Streptoccocus pneumoniae, Klebsiella
pneumoniae,Bacillus antracis, Haemophylus influenze,Clostridium porfirgens.
To je zelatinozni polimer koji se sastoji od polisaharida visoke molekulske
mase(levan,dextran,celuloza),sa izuzetkom bacillus anthracis koja je gradjena od poli
gama-D glutaminske kiseline., a moze se sastojati i od polipeptida, ili i polisaharida i
polipeptida.Hemijski sastav je razlicit, nosilac je kapsularnog K antigena. Patogenim
bakterijama kapsula sluzi za zastitu od fagocitoze, a njeno prisustvo je indikator
virulencije bakterija.
Glikokalix je naziv za materije koje okruzuju bakterijsku celiju(ekstracelularna polimerna
supstanca), po sastavu zelatinozni polimer polisaharida, polipeptida ili i jednog i drugog.
Viskozan je i ljepljiv, stvara se u unutrasnjostu celije a izlucuje se na njenu povrsinu. Ako
je cvrsto vezana za celijski zid naziva se glikokalix cahura, ili kapsula.
Uloga kapsule:
-titi celiju od dehidratacije,
-titi patogene bakterije od fagocitoze
-moe prebivati na razliitim povrsinama(stijrnr, zubi,tkivo,korijen biljaka)
-njeno prisustvo sprecava izlazak hranljivih materija iz celije
-njeno prisustvo je indikator virulencije bakterija
-nosilac je kapsularnog K antigena
**Biofilm-stvaraju bakterije kada dodju na inertnu podlogu. To je polisaharidni
matrix,kojeg luce bakterije, stiti bakterijsku celiju od antibiotika, dezinfekcionih
sredstava. Raste sve dok ne pukne i oslobodi bakteriju. Razvija se na implantatima,
kamenac je jedna vrsta biofilma. Streptoccocus mutans, hronicna rana-biofilm je pakuje i
stiti bakteriju. Drzi je kao u vakuumu. Kad je dobra vaskularizacija tada se stvara
fimbrinski ugrusak.
FLAGELE(BIEVI)
Imaju samo tapicaste i spiralne bakterije. To je protoplazmatska struktura sacinjena od
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
elasticnih proteina u citoplazmi. To su koncaste, duge, elasticne i pokretne formacije koje

izrastaju iz celija nekih bakterija.Omogucava kretanje-hemotaksiju pokretnih bakterija.
Hemotaksija moze biti pozitivna i negativna. Pozitivna je kad se bakt.celija krece prema
povoljnom hemijskom podrazaju, a negativna je kad se krece suprotno tj.daleko od
stetnog spoja.
Bakterije koje imaju flagele nazivaju se flagelarne bakterije. Obicno se debljine od 12-15
nm, a duzina im moze biti od 25 nm, pa i vise. U tecnoj sredini, i na povrsini mekih
podloga flagele se dobro razvijaju, dok vrste podloge, soli hroma, fenoli i drugi agensi
inhibiraju razvoj flagela.
Flagele su polucvrsti spiralni rotori pomocu kojih se bakterija krece svrdlastim pokretima
zahvaljujuci protoku protona u celiju niz gradijent koji je proizvod primarne protonske
pumpe. Sastoji se od nekoliko hiljada molekula proteinske jedinice nazvane flagelin.
Flagela je vezana za tijelo bakterijske celije slozenom strukturom koja se sastoji od
koljena, kuke i bazalnog tijela. Broj i razmjestaj flagela je razlicit.Bakterijska celija moze
da posjeduje:
Samo jednu flagelu-monotrihijalna,
Vise flagela-politrihijalna
Ako je flagela samo jedna, a nalazi se na jednom polu bakterija se naziva monopolarna
monotriha, ako ima vise flagela na jednom polu onda je monopolarna politriha. Ako ima
vise flagela na oba pola onda je bipolarna politriha, a ako bakterija ima obrasle flagele po
cijeloj povrsini onda je to peritriha(politriha). Kretanje flagela je veoma brzo one se krecu
kao propeleri na brodu,tako da se flagelama baklterije mogu kretati 25-50 mm u sekundi.
FIMBRIJE(PILI)
To su tanke,koncaste izrasline na povrsini nekih flagelarnih bakterija ali i nekih bakteruja
bez flagela. Gradjene su od proteina pilina. Mogu biti po citavoj povrsini ili samo
odredjenim dijelovima. Bakterije koje imaju pile cesto ih gube ali je taj proces
reverzibiln. Bakterije koje imaju genetsku osobinu da produkuju pile mogu da ih
produkuju u tecnim podlogama, ali ako se kultivisu na cvrstim podlogama izgube
sposobnost produkcije pila.
2 vrste pila:
A)Obicni pili-funkcija im je u adherenciji bakterija za osjetljive povrsine
B)Seksualni pili(specijalizovani pili)-spajanje bakterijskih celija pri prelasku DNA iz
jedne celije u drugu. Oni izrastaju iz citoplazmatske membrane, probiju se kroz celijski
zid i izlaze na povrsinu. Precnik im je 3-10 nm, a duzina 0,5-1mikrometar. Brojniji su od
flagela, do 100 ih ima na jednoj celiji.
AKSIJALNI FILAMENT:
Snop filamenata koji spiralno obavijaju spirohete. Smjesteni su izmedju celijkog zida i
citoplazmatske membrane. Ucvrsceni su na jednom kraju a struktura je slicna bicu.
Uzrokuju da se bakterijska celija rotira u suprotnom smijeru.
CITOPLAZMA:
Citoplazma je sve ono sto obavija citoplazmatska membrana. To je gusta,mutna
zelatinozna i granulirana tecnost koja sadrzi razlicite strukture a nalazi se unutar
citoplazmatske membrane. Oko 80% nje cini voda, zatim proteini, ugljeni hidrati,lipidi,
anorganski joni. Nema endoplazmatskog retikuluma. Sa njene povrsine(sa povrsine
citopplazmatske membrane) odlaze/vide se brojni nabori koji su duboki i nepravilni a
nazivaju se mezozomi.
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
Citoplazma, kao takva sastoji se od: nukelinskih kiselina, nukleoproteina,

polisaharida,lipiproteina,. Svi sastojci cine suspenziju(inkluzija).
Citoplazmatske inkluzije su razlicite velicine, koje se mogu vidjeti pod mikroskopom. U
njih spadaju:metahromatska zrnca(granule polifosfata),zrnca beta hidroksi maslacne
kiseline, zrnca glikogena i skroba. Medju njih spadaju jos i robosomi i nukleusni
materijal(genom bakterija).
*Ribosomi su vazni u sintezi proteina, sadrze protein i ribosomalnu DNA.
*Genom bakterija
Sve genetske indormacije potrebne za strukturu i funkciju bakterija pohranjene su u
jednom hromosomu. To je dvolancana DNA koja ne obuhvata histone i nije obavijena
jedrovom membranom. Osim hromosomalnog,bakterije mogu imati i
ekstrahromosomalni genetski materijal smjesten u plazmidima. Plazmidi su kruznog
oblika, gradjeni od dvolancane cirkulatorne molekule DNA. Repliciraju se neovisno od
bakterijskog hromosoma. Sacinjava ih 15 do 100 gena koji nisu neophodni za
prezivljavanje bakterija ali joj mogu donijeti vazne osobine. Plazmidi mogu nositi gene
za otpornost na antibiotike, za sintezu toksina i enzima. Plazmidi se mogu prenositi iz
jedne u drugu bakteriju i dovesti do brzog sirenja rezistencije na antibiotike medju
mikroorganizmima.
CELIJSKI ZID-opisani u naredna 2 pitanja, ali ulaze i u sastav ovog.
CITOPLAZMATSKA MEMBRANA =II= =I=
2.GRADJA CELIJSKOG ZIDA GRAM POZITIVNIH I GRAM NEGATIVNIH
BAKTERIJA I NJEGOVA FUNKCIJA
Celijski zid je tanka, elasticna ali vrlo cvrsta membrana. Obavija bakterijsku celiju, nalazi
se iznad citoplazmatkse membrane, a ispod bakterijske kapsule inkapsuliranih bakterija, i
imaju ga sve bakterije sem one iz roda mikoplazmi i neki L oblika. Debljina mu iznosi
kod gram + od 15-50 nm, a kod gram - do 10 nm. Celijski zid svih bakterija ima jednu
zajednocku strukturu. Gradjen je od peptidoglikana-mureina, koji mu daje veliku
cvrstocu, obezbjedjuje rigidnost celijskog zida koja je neophodna za odrzavanje
integriteta bakterijske celije. Peptidoglikan je velika makromolekuila koja se sastoji od
brojnih lanaca. Te lance cine N acetil glukozamin(NAG),i N acetil muraminska
kiselina(NAM),koji su medjusobno povezani 1,4 glikozidnom vezom. To su ravni lanci,
cine osnovu mureina. Lanci su medjusobno povezani tetrapeptidima, i to tako sto se na
svaku molekulu N acetil muraminske kiseline veze po jedan tetrapepdid koji se sastoji od:
1.L-alanina
2.D-lizina
3.Mono-diaminopimetinske kiseline
4.D-lizina, ili D-alanina.
Ove dvije poslednje se svojim aminogrupama vezu za drugi polipeptidni lanac te cine
mureinski sakulus.(mreza koja pokriva cijelu bakterijsku celiju).Mureinski sakulus se
jedino razlikuje po kolicini peptidoglikana kod pojedinih bakterija.
I.Celijski zid gram pozitivnih bakterija:

Gradjen je od debelog sloja peptidoglikana, 60-70%. Pored njega, vezani su jos i proteini,
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
teihoicna kiselina, i polisaharidi. Neki od ovih osobina imaju i osobine antigena.

Teihoicna kiselina je jednakomjerno raspordjena u celijkskom zidu, vazna je jer ima jako
antigensko djelovanje-nije slobodna nego vezana za polisaharide. Cini povrsinske
antigene mnogih vrsta gram + bakterija.
Pored pomenutih struktura, u izgradni jos mogu ucestvovati i proteini M,T,R(kod
streptokoka). Uopsteno, jednostavnija mu je gradja od gradje cel.zida gram - bakterija.
II.Celijski zid gram negativnih bakterija:
Znatno je tanji od celijskog zida gram pozitivnih bakterija. Njegova debljina od 10-14
nm. Sastoji se od 2 membrane:spoljasnje i unutrasnje.
A)Spoljasnja membrana-veliki medicinski znacaj u njoj se nalaze enotoksin i
somatski(O) antigen.Ona je gradjena od 2 listica. Gornjeg i donjeg.
Gornji listic se sastoji od:lipopolisaharida,a on ima svoje 2 komponente. To su lipid
A(LIPOID), i druge komponente koja je gradjena od dugackih lanaca
secera(polisaharida) i glukofosfata. Lipid A je endotoksin, vezan je za bakterijsku celiju i
ne izlucuje se u okolinu. Druga komponenta ima antigenska svojsta.
Donji listic je gradjen od fosfolipida.
B)Unutrasnja membrana je veoma tanka debljine 2-4 nm,i gradjena je iskljucivo od
peptidoglikana.
Jos se pored navedenog u celijskom zidu gram neg.bakterija nalaze :porini, tj.proteini koji
tvoje pore u spoljasnjoj membrani, proteini vezani za membranu(omog.vezivanje
receptora) i Omp transportni proteini.
Funkcije celijskog zida:
-titi bakterijsku celiju od mehanickih ostecenja kao i od osmotskih promjena iz vanjske
sredine,
-obezbjedjuje i cuva oblik bakterijske celije
-hidrofobna je membrana ali propusta u bakterijsku celiju soli malih molekula,
3.GRADJA CITOPLAZMATSKE MEMBRANE I NJENA FUNKCIJA
Citoplazmatska membrana je ovojnica koja obavija citoplazmu celije. Nalazi se odmah
ispod celijskog zida bakterija koje imaju celijski zid. Vrlo je tanka semipermeabilna
membrana koja u potpunosti pokriva citoplazmu. Gradjena je kao dvoslojna lipidna
ovojnica sa razlicitim postotkom proteina. Svojom gornjom povrsinom granici sa
peptidoglikanskim slojem celijskog zida. Izmedju gornje povrsine citoplazmatske
membrane i peptidoglikanskog sloja celijskog zida nalazi se jedan prostor ispunjen
razlicitim enzimima koji se naziva PERIPLAZMATSKI PROSTOR. Veoma je tanka
ovojnica debljine oko 6-8nm. Ona je elasticna i savitljiva. Sastoji se od 2 listica, gradjena
od fosfolipida, strukturnih proteina i proteina sa enzimskom funkcijom.
Fosfolipidi:30-40% mase membrane
Proteini:60-70% udjela
Proteini sa enzumskom funkcijom cine permeaza sistem, koji omogucava transport
aminokiselina i secera iz okoline u bakterijsku celiju. Na pojedinim mjestima salje sa
unutrasnje strane invaginacije u citoplazmu. To su vrecaste strukture-mezosomi, koji
ucestvuju u pravljenju septuma prilikom djeljenja celije cerke od celije majke. Oni jos i
luce enzime u citoplazmu bakterije.
Funkcija citoplazmatske membrane:
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
-prenos molekula u celiju i izvan nje(enzimska)funkcija,

-disanje
-razmnozavanje
-u njoj se nalaze enzimi za sintezu celijskog zida,
-osmotska barijera za celiju
-dioba(DNA)
-izlucivanje egzoenzima(hidroliticki enzimi) van celije-u periplazmatski prostor ili izvan
njega,
-vrsi transport elekrina kroz citohromski sistem(metabolicka funkcija)
-polupropusna,semipermeabila membrana.
4.RAZLIKE U GRADJI IZMEDJU PROKARIOTA I EUKARIOTA:
Svi mikroorganizmi se mogu podjeliti u prokariote,eukariote i subcelularne bezcelijske
mikroorganizme.
Subcelularni, bezcelijski m.o. Su gradjeni od veceg ili manjeg broja mikro i
makromolekula. Neke imaju i omotac. Sadrze samo DNA i RNA. Metabolicki su inertni
van zive celije. Obligatni(striktni) su paraziti. U ovu grupu spadaju VIRUSI, VIROIDI.
Prioni su jedinstveni infektivni agensi, jer nemaju DNA i RNA.
Prokarioti:
Mikroorganizmi sa vrlo jednostavnom celijskom strukturom. To su najsicusnije celije.
Prosjecna im je velicina 1-4 mikrometra,nemaju jasno oformljeno jedro. Nemaju ni
jedrovu membranu. Jedro se ne djeli mitoticki.
U ovu grupu spadaju:
1.Bakterije
2.Rickettsiae
3.Chlamydiae
4.Mycoplasmae
Genetski materijal se sastoji od dvolancane DNA u citoplazmi. Dna nije povezana sa
histonima(specificni hromosomski protein u enkarota). Celija sadrzi jednostavan
enzimski sistem bez mitohondrija. Celijski zid sadrzi polisaharidni komplex
peptidoglikana-murein. Razmnozavaju se jednostavnom diobom, cjepanjem u 2 celije
cerke.
Eukarioti:
Mikroorganizmi sa kompleksnom celijskom strukturom. To su celije sa pravim jedrom,
vece su od prokariotskih celija. Velicina im je oko 5 mikrometara. Raspolazu jasno
oformljenim jedrom, koje je obavijeno jedrovom membranom. Jedro im se dijeli
mitoticki.
U ovu grupu spadaju:
1.Protozoe
2.Gljive
Genetski materijal je diferenciran u hromosome, koji su nuklearnom membranom
odjeljeni od citoplazme. Celija je sposobna da proizvodi vlastitu energiju jer posjeduje
kompleksne enzimske sisteme, mitohondrije i druge organele. Eukariotiu se djele
procesom mitoze.
5.RAST I RAZMNOZAVANJE BAKTERIJA:
Rastenje je jednakomjerno, izbalansirano povecanje svih sastavnih dijelova jednog zivog
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
bica. Kod visecelijskih organizama rast dovodi do povecanja velicine i tezine organizma
a kod jednocelijskih do povecanja broja celija. Rastenje dovodi do razmnozavanja, a
razmnozavanje do nastanka novih populacija. Prvi znak uginuca bakterijske celije je
prestanak sposobnosti rasta, razmnozavanja i gubitak svih ostalih vitalnih funkcija.
Rast bakterija zavisi od snabdjevanja energijom-ATP. Generacijsko vrijeme-period rasta
celije od njenog nastanka do diobe. Duzina generacijskog vremena zavisi od :vrste
bakterije i od uslova sredine u kojoj se bakterije nalaze(hranljive
podloge,temperatura,pH,pritisak,CO2 i H2O).
Broj celija u ukupnoj populaciji bakterija povecava se geometrijskom progresijom. Kako
je najcesci nacin razmnozavanja bakterije binarna fisija, od jedne celije ce nastati po 2
celije cerke, od njih 4 i tako dalje.
Ako se u neku hranljivu podlogu inokulise bakterijska kultura, te se periodicno odredjuje
broj zivih celija i nanosi na dijagram, dobija se TIPICNA KRIVULJA RASTA,koja se
sastoji od 4 faze:
1.Faze pritajenog rasta
2.Faze eksponencijalnog rasta(logaritamska faza)
3.Stacionarna faza
4.Faza odumiranja ili smrti
*Faza pritajenog rasta
Period adaptiranja bakterija na novu sredinu. Celija se povecava 2-3x ali dioba izostaje.
*Faza eksponencijalnog rasta
Faza u kojoj se bakterije intenzivno razmnozavaju u granicama svog generacijskog
vremena, i prilagodile su se na novu sredinu.
*Stacionarna faza
Je faza u kojoj se potpuno zaustavlja rast bakterija, broj uginulih bakterija jednak je broju
novonastalih. Nastaje kad dodje do iscrpljivanja hranljivih materija, nakupe se toxicni
proizvodi u podlozi,i dovode do zaustavljanja rasta.
*Faza odumiranja ili smrti
Nakupljanjem odpadnih produkata i promjenom pH podloge dolazi do uginuca veceg
broja bakterija.
RAZMNOZAVANJE BAKTERIJA
Rezultat njihovog rastenja, kada bakterijska celija sazri u njoj pocinje proces dijeljenja.
Njena biomasa se udvostrucuje. Razmnozavaju se cijepanjem ili dijeljenjem u 2 celije
cerke.
Najvazniji nacin razmnozavanja je njeno dijeljenje, cijepanje u 2 celije cerke. To se jos
zove i binarna fisija. To je aseksualni, reproduktivni proces. Celijsku diobu pokrece
kompletna replikacija DNA.
Postoje i sledeci nacini:
Razmnozavanje preko L oblika:Pocinje tako sto se bakterijska celija prvo poveca,
poprimajuci oblik kugle, formirajuci tako veliko tijelo. Onda se posle nekog vremena
dezintegrise u sitne djelice. Oni prolaze kroz bakterijske filtere. Od svakog djelica se
razvije nova celija.
Razmnozavanje grananjem,fragmentacijom filamenata:Izduze se, poprime duge
filamentske oblike, svaki novonastali filament se fragmentise u manji ili veci broj
stapicastih ili loptastih bakterija od kojih nastaju nove vrste.
Paraseksualno razmnozavanje:Postoje muske F+ i zenske F- celije, na njima se nalaze
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
seksualne fimbrije ili pile. Posredstvom tih pila dolazi do konjugacije F+ i F- celije ne
samo istih nego razlicitih rodova. Priblize se 2 celije jedna prema drugoj, i konjigusu se.
Dijeljenjem bakterijske celije broj istih se povecava geometrijskom progresijom.
Faktori koji uticu na rast i razmnozavanje bakterija:
1.Voda-apsolutno potrebna, 80% bakterijske celije
2.Kiseonik, na osnovu potreba za kiseonikom podjela bakterija izvrsena
3.CO2,
4.Temperatura
5.Hrana
6.Osmotski pritisak
7.Koncentracija H+ jona(optimalan pH je 7)
U zavisnosti od potreba za kiseonikom bakterije se dijele na:
A)OBLIGATNO(STRIKTNO)AEROBNE-Rastu u atmosferi koja sadrzi slobodan
kiseonik u procentu od 21%
B)FAKULTATIVNO AEROBNE ILI FAKULTATIVNO ANAEROBNE-Rastu u
atmosferi koja sadrzi slobodan kiseonik, ali nije neophodan mogu bez njega.
C)STRIKTNO ANAEROBNE-rastu u atmosferi bez O2
D)MIKROAEROFILNE-Rastu u atmosferi sa minimalnom kolicinom kiseonika. Veoma
osjetljive na superoksidove radikale i H2O2, koji nastaju u toku inkubacije. Svi striktni
anaerobi nemaju ni superoksid dismutazu ni katalazu, ova superoksid dismutaza je
neophodna za prezivljavanje u prisustvu 02.
Temperatura:
1.Psihrofilne bakterije-To su one bakterije cija optimalna temperatura iznosi 10-20'C,a
maksimalna do 30'C,a minimalna 0 i ispod.
2.Termofilne bakterije-u ovu grupu spadaju one bakterije cija se optimalna temperatura
krece od 60-65'C,min.je 40-50'C.,a maksimalna 80'C.
3.Mezofilne bakterije-optimalna iznosi 35-37'C,minimalna 5-25'C, a maksimalna 4050'C.
6.ENZIMSKI SASTAV BAKTERIJA I NJEGOVA FUNKCIJA

Bakterijski enzimi su biokatalizatori raznih hemijskih reakcija u celiji i oko nje. Ne trose
Tuzla 2014
Todorovic Svjetlana
se u reakcijama u kojim ucestvuju.djeluju u malim kolicinama na veliku kolicinu

supstrata. Bakterijske enzime sintetise ziva celija. u povoljnim uslovima enzimi mogu
ostati neosteceni ako ugine bakterijska celija. Enzimi su gradjeni od apoenzima i
koenzima. Apoenzim je po svom sastavu protein, omogucava specificnu apsorpciju
molekula na enzim.
Koenzim je razlicito gradjen,on vrsi biokataliticke enzimske reakcije i daje enzimu
specificnost dejstva. Oni su termostabilna jedinjenja,male molekulske tezine, slicni su
vitaminima kao sto su nijacin,pantotenska kiselina, iloi riboflavin. Apoenzim i koenzim
zajedno sacinjavaju holoenzim.
Neki enzimi nisu kompletni ili su inaktivni. Za njihovo kompletiranje i aktivaciju
potrebni su neki faktori koji se nazivaju konaze, aktivatori ili kofaktori. To su najcesce
Fe,Mg,Cu,vitamini ili neki drugi koenzimi. Enzimi su strogo specificna jedinjenja.
Jedinjena za koje enzim pokazuje svoju specificnost nazivaju se supstratima tog enzima.
Mehanizam djelovanja enzima:
Apoenzim se pricvrsti na tacno odredjena mjesta na supstratu. Nakon vezivanja dolazi do
slabljenja veze, supstrat pri tome gubi svoju fizicko hemijsku homogenost. To aktivise
koenzim, koji se kombinuje sa odredjenim dijelom supstrata,kao sto su hidroksilne,
amino ili kiselinske grupe. Tako mobilisane grupe vezu se labavo na koenzim, a enzim se
od njih oslobodi. Koenzim onda prenese mobilisane grupe ili jone na molekule nekog
drugog jedinjenja ili na neki drugi koenzim. Te grupe ili joni se mogu i osloboditi
aktivisanog koenzima i kao otpadci dospjeti u okolnu tecnost. Takvim prenososm ili
oslobadjanjem enzim se oslobodi onog sto je koenzim vezao na sebe, a oslobodi se i
koenzimk.l tako su opet i enzim i koenzim sposobni da primaju i predaju i nadalje iste
henijske grupe ili jone istog supstrata. Taj isti proces se tako dugo ponavlja dok sac
supstrat ne bude razgradjen ili novo jedinjenje izgradjeno do odredjenog nivoa
karakteristicnog za dati enzim ili dok nesto ne sprijeci ili ne onemoguci djelovanje
enzima.
Enzimi bakteruja se djele na egzoenzime i endoenzime
Egzoenzimi su oni koje bakterijska celija izlucuje u svoju okolinu. Najcesce se nalaze u
periplazmatskom prostoru bakterija, to su oni enzimi koji kataliziraju hidroliticku
razgradnju razlicitih jedinjenja u okolini bakterijske celije, kao sto su hidrolaze, preteaze,
esteraze...itd..
Endoenzimi su enzimi koji se zadrzavaju u bakterijskoj celiji a djele se na enzime koji
katalisu razgradnju dospjele hrane i enzime koji katalisu izgradnju sastavnih djelova
celije. Nalaze se na ribosomima, u citoplazmatskoj membrani i mezosomima.
Enzimski sastav bakterija:
Svaka ziva celija mora radi svog odrzavanja sadrzavati ili produkovati veliki broj enzima.
Ali nijedna ziva celija ne sadrzi i ne produkuje sve vrste enzima. Bakterije imaju odredjen
enzimski sastav koji je karakteristican za odredjene vrste. Na osnovu toga su one i
podjeljene u tipove, vrste, podvrste i vidajete.
Funkcija enzima:
Biokatalizatori, omogucavaju normalnu funkciju bakterijske celije, ucestvuju u
metabolizmu, potpomazu sinteze odredjenih struktura, djeluju u zavisnosti od potreba
bakterijske celije
7.ISHRANA BAKTERIJA
Ishrana bakterija podrazumjeva sve fizicke i hemijske procese koji omogucavaju
Tuzla 2014
10
Todorovic Svjetlana
bakterijskoj celiji primanje svih onim jedinjenja i elemenata koji su joj potrebni za zivot.
Ona mora primiti one supstance koje su joj potrebne kao:izvor hrane, i materijal za
obnovu i reprodukciju svoje celije. Za bakterijsku celiju najpotrebniji su
elementi:C,H,O,N,S i P. Ovi elementi rijetko se nalaze u prirodi kao pojedini elementi.
Oni se tu nalaze kao razna jedinjenja sastavljena od tih i drugih elemenata za koje su
vezani. Bakterijska hrana se dijeli na hranu iz koje bakterija dobiva energiju i hranu iz
koje dobiva materijal za svoju obnovu.
Mali broj bakterija koristi svjetlo kao izvor energije. To su fototrofi ili fotosintetske
bakterije. Sve ostale bakterije su hemiotrofi ili fotosintetske bakterije koje koriste
hemijsku energiju razgradnjom neorganskih jedinjenja kao sto su elementi vodonik, CO2,
sumpor. Bakterije koje dobijaju energiju razgradnjom organskih jedinjenja kao sto su
monosaharidi, oligosaqharidi, alkoholi i ketokiseline nazivaju se hemoorganotrofi.
Mikroorganizmi koji koriste hranu iz drugih zivih bica nazivaju se paratrofima. Tu
spadaju rikecije,klamidije,virusi i prioni.
Saprofiti su organotrofne bakterije koje koriste za svoju ishranu razne inertne organske
materije ili nezive organske materije koji su otpadni i razgradni produkti visih i nizih
zivih bica.
Paraziti su mikrooganizmi koji ne mogu zivjeti od zivih organskih materija. Oni moraju
sve sto im je potrebno za zivot dobijati iz zivih celija i tkiva-to su striktni ili obligatni
paraziti. Drugi mogu zivjeti bez zivih organizama tj.od nezivih materija ali im kao izvor
energije sluze zive organske materije. To su patogeni ili uslovni paraziti.
Izvori materija za ishranu:
-Izvori ugljenika, izvori azota,izvori sumpora i fosfora, izvori neorganskih jona i izvori
faktora rasta,
Bakterije mogu primiti samo rastvorenu hranu. Velike molekule moraju biti
dezintegrisane u male molekule koje mogu proci kroz citoplazmatsku memnranu.
Dezintegraciju vrse bakterijske egzoenzimi putem difuzije, osmoze i aktivnim
transportom.
U ishrani bakterija razlikuju se 2 faze koje slijede jedna za drugom. Prva faza je digestija
hrane, a druga transport ili penetracija hrane kroz citoplazmatsku membranu bakterijske
celije. Digestija se moze definisati kao jedna enzimska hidroloza velikog molekula u
pojedine fragmente koji su toliko mali da mogu penetrisati u celiju kroz njenu
citoplazmatsku membranu.
Transportovanje materija kroz citoplazmatsku membranu-postoje pasivan i aktivan
transport. Pri pasivnom transportu dolazi samo do nespecificne distribucije materije tako
da je njena koncentraciji u celiji jednaka koncentraciji van nje. A za bakterijsku celiju
zbog njene velicine, velike aktivnosti i potrebe za veoma velikim metabolizmom
potrebno je da u njoj postoji znazno veca koncentracija rastvora datih materija nego van
nje.Aktivni transport za bakterijsku celiju ima presudan znacaj. Omogucuje joj da u njoj
bude koncentracija raznih za nju vaznih jedinjenja mnogo puta veci nego sto je izvan nje.
Pri aktivnom transportu celija primi u sebe toliko koncentracije datih materija koliko joj
je potrebno, nez obzira na tu koncentraciju u njenoj okolini. Kada dostigne potrebnu
koncentraciju ona ne prima nista spolja. Aktivan transport katalise jedan specifican
protein citoplazmatske membrane. On ima karakter enzima, naziva se permeaza-sistem
8.METABOLIZAM BAKTERIJSKE CELIJE
Metabolizam je sveukupnost hemijskih procesa koji se zbivaju u zivoj celiji, a koji
Tuzla 2014
11
Todorovic Svjetlana
rezultiraju transformisanjem raznih jedinjenja u energiju iz kojih bakterijska celija

izgradjuje podjedinice makromolekula. Metabolizam se sastoji od anabolizma i
katabolizma. Sve biohemijske reakcije koje se zbivaju u celiji i koje dovode do
produkcije energije predstavljaju procese razgradnje ili disimilacije-katabolizam. Sve
reakcije u celiji pri kojima se trosi energija za sintezu novih jedinjenja neophodnih za
zivot su procesi asimilacije ili biosinteze-anabolizam. Procesi asimilacije i disimilacije se
ne mogui odvojiti jedan od drugog, medjusobno su povezani. Jedna te ista materija
redovno sluzi bakterijskoj celiji kako za produkciju energije tako i za biosintezu
sopstvenih dijelova. Metabolizam bakterija je uslovljen prisutnoscu razlicitih enzima.
Gotovo svi procesi metabolizma su enzimski procesi. Oni obezbjedjuju bakterijskoj celiji
razgradnju i izgradnju. U metabolizmu se energija i stvara i trosi. Kolicina stvorene i
potrosene energije u jednoj biohemijskoj reakciji naziva se izmjena slobodne energije
date energije. Reakcije kojima se energija proizvodi nazivaju se egzergonicke, a one u
kojima se trosi endergonicke.
Za vezu izmedju endergonicnih i egzergonickih reakcija potreban je zajednicki reaktivni
faktor a to su najcesce fosfati velike energije bogati fosfoanhidricnim vezama. Medju
jedinjenjima fosfof+ra koja transportuju energiju najvazniji je ATP. ATP je enzim koji
funkcionise kao nosilac energije i protona. Pored ATP, izvori energije su jos NAD, i
Acetil Coa.
Vrste metabolizma energije:
1.Fermentacija
2.Respiracija
3.Put fosfata pentoze
Fermentacija kod bakterija:
Fermentacija je metabolizam koji proizvodi energiju u kome organska jedinjenja sluze i
kao davaoci i primaoci elektrona. Davaoci elektrona su seceri, najkcesce glukoza.
Primaoci elektrona su alkoholi. Medjuprodukte kao i krajnje produkte fermentacije celija
koristi za svoj gradivni materijal. Oslobodjena energija se koristi za stvaranje ATP-a. Taj
nacin sinteze ATP-a naziva se fosforilizacija supstrata. Fermentacija se odvija u
anaerobnim uslovims, u uslovima bez kiseonika,i najveci broj m.o.koji koristi
fermentaciju za snabdjevanje energijom su anaerobne bakterije.
Put fermentacije se moze odvijati na razlicite nacine:
1.Put fermentacije glikolizom
2.Put fermentacije putem fosfata pentoze
3.Enter-Duodarfijev put
4.Fermentacija pirogrozdjane kiseline
Bakterije kao i mnoga druga ziva bica za svoj metabolizam energije najcesce uzimaju
glukozu.
Glikoliza-takva razgradnja glukoze koja preko niza medjuprodukata dovodi do stvaranja
piruvata ili pirogrozdjane kiseline. Glavnu ulogu ima NAD. To je jedan od koenzima koji
je funkcionalno vezan za dehidrogenaze. Kljucni je faktor u raznim metabolickim
reakcijama koje dovode do generisanja energije. Dehidrogenaze su enzimi koji pokrecu
vodonik sa supstrata,primaju ga na sebe pa se tako redukuju, taj vodonik onda predaju
NAD-u koji se time redukuje, a dehidrogenaza reoksidise. Prva etapa u glikolizi jeste
formiranje fruktoza 1,6 difosfata preko glikoza 6 fosfata i fruktoza 6 fosfata uz ztrosak
molekule ATP-a. Fructoza 1,6 difosfat se djelovanjem aldolaze rascjepi u
Tuzla 2014
12
Todorovic Svjetlana
dihidroksiaceton fosfat, i gliceraldehid 3-fosftat. Oksidacijom ovog jedinjenja uz

aktivnost NAD i primanjem fosfata nastaje 1,3 difosfoglicerolska kiselina. To je jedno
visoko energetsko jedinjenje. Od njega se sintetisu dvije molekule ATP-a, i obrazuje se 3fosfoglicerolska kiselina a zatim fosfoenolpirogrozdjana kiselina, od te kiseline ADP
primi 2 fosfata i tako se opet generisu jod dvije molekule ATP-a, a produkt koji se posle
toga formira je pirogrozdjana kiselina.
Enterduodarfijev put je putr koji se nastavlja na put fosfata pentoze. On se odvija kada se
formira 6 -fosfoglukonska kiselina, ta kiselina se preko ovog puta rascjepi u 2-keto3deoksi-6fosfoglukonsku kiselinu koja se enzimski razgradi u gliceraldehid 3 fosfat i
pirogrozdjanu kiselinu.
9.PATOGENOST I VIRULENCIJA
Patogenost se moze definisati kao potencijalna sposobnost razlicitih fizickih,hemijskih i
bioloskih agenasa da izazovu bolest. To je sposobnost prodiranja u organizam
domacina,odrzavanje,razmnozavanje, sirenje, lucenje ili oslobadjanje otrovnih supstanci
u organizmu, i izazivanje patoloskij promjena u njemu. Patogemi mikroorganizmi mogu
na razlicite nacine da izazovu oboljenja ljudi i zivotinja:
1.Produkovanjem otrovnih supstanci koje ostecuju celije i tkiva
2.Izazivaju mehanicka ostecenja
3.Razmnozavaju se u celijama pa ih ostecuju ili razaraju
4.Svojim produktima ometaju metabolizam domacina
Bolest ljudi i zivotinja mogu da izazovu razliciti fizicki, hemijski i bioloski agensi.
Fizicki i hemijski agensi izazivaju nezarazna oboljenja. Bolesti koje izazivaju bioloski
agensi nazivaju se zaraznim bolestima. Bioloski agensi su:bakterije, gljive, rikecije i
virusi.Takvi mikroorganizmi nazivaju se patogenim mikroorganizmi. Patogenost je
geneticka, fizioloska osobina mikroorganizama,. Patogeni mikroorganizmi produkuju
otrovne supstance koje ostecuju celije i tkiva,izazivaju mehanicka ostecenja,
razmnozavaju se u celijama pa ih ostecuju ili razaraju zatim ometaju normalan
metabolizam domacina.
Stepen patogenosti naziva se virulencija. Jedan patogeni mikroorganizam moze biti
veoma virulentan, ssrednje virulentan i avirulentan. Virulencija potice od latinske rijeci
koja znaci otrovnost. Patogenost oznacava kvalitete jedne vrste mikroorganizama, a
virulencija kvantitet tij kvaliteta u pojedinoj vrsti mikroorganizama.
Patogenost je stalna i nepromjenjiva osobina odredjenih vrsta mikroorganizama.
Virulencija je promjenjljiva osobina, jedne loze ili vise loza m.o. Patogenost i virulencija
se mogu ispoljiti samo na zivom organizmu.
Faktori patogenosti se mogu podijeliti u nekoliko grupa:
1. One koji omogucavaju mikroorganizmu adherenciju na tkivo domacina, njihovo
prodiranje u njegova tkiva, razmnozavanje u tim tkivima i sirenje po organizmu
2. One koji izazivaju u domacinu trovanja i druga ostecenja njegovih tkiva, celija i
enzima. Prva grupa faktora se naziva invazivnost, a druga toksicnost.
3. faktori koji inhibisu mikrobicidne supstance domacina(lizozimi, beta-lizini,
komplement).
4. Faktori koji sprecavaju fagocitozu
Tuzla 2014
13
Todorovic Svjetlana
10.AGRESIVNE OSOBINE MIKROORGANIZAMA, FAKTORI VIRULENCIJE.

Svaki parazit koji je u stanju da izazove infekciju odnosno bolest naziva se patogeni ili
infektivni agens. Patogenost je sposobnost mikroorganizma da izazove bolest. Stepen
patogenosti parazita naziva se virulencija. Patogenost je kvalitativna osobina, a
virulencija je njegova kvantitativna osobina.
Virulencija je promjenjljiva i moze se i smanjiti i povecati u zavisnosti od uslova u
kojima se mikroorganizam nalazi:
A)U labaratorijskim uslovima se smanjuje toplotom, hemijskim agensima ili drzanjem na
nepodesnim podlogama
B)U prirodnim uslovima se povecava prenosenjem sa osjetljive osobe na osjetljivu osobu
a smanjuje se prenosenjem na neosjetljivu osobu.
Virulencija se ocjenjuje kao visoka ako:
-mali broj uzrocnika izazove bolest,
-ako je kratka inkubacija bolesti,
-teska klinicka slika
-ako su povecani morbiditet i mortalitet
Virulencija je niska ako je:
-potreban veliki broj mikroorganizama da izazove infekciju,
-klinicka slika bolesti blaga
Trajan gubitak virulencije-primjer kod vakcina naziva se atenuacija.
Osnovne karakteristike patogenih bakterija su:
1.Prenosivost,
2.Invazivnost,
3.Sposobnost da izbjegnu odbrambene mehanizme domacina
4.Toksikogenost
11.INFEKCIJA I ZARAZNA BOLEST
Infekcija podrazumjeva ulazenje patogenih mikroorganizama ili parazita u tkivo
domacina, njihovo odrzavanje sirenje, razmnomozavanje i produkovanje ili oslobadjanje
stetnih supstancija za domacina-i reakcija domacina na sve to. Infekcija je dakle,
interakcija izmedju 2 ziva bica, izmedju urocnika zaraze i domacina od kojih oba nastoje
da se odrze i zive na racun drugoga.
Infekcija moze nastati samo ako je dovoljan broj virulentnih patogenih ili uslovima
patogenih mikroorganizama dospio do osjetljicih ili prijemcivih tkiva,odnosno do ulaznih
mjesta osjetljivog domacina i ako se tu pocne razmnozavati.
Lanac infekcije je proces prenosa infektivnog agensa koji rezultira kolonizacijom ili
infekcijom osjetljivog domacina. Infektivni agensi su mikroorganizmi(bakterije,
virusi,paraziti,gljive),sposobni da uzrokuju bolest osjetljivog domacina. Infektivni agensi
pokazuju selektivnost, tj.neki izazivaju samo bolest ljudi, neki samo bolest zivotinja a
neki i jedno i drugo tj.bolest zivotinja koje se moze prenijeti na ljude.
Izvor infekcije je mjesto na kojem se m.o.razmnozavaju ili su se razmnozavali.
Do nastanka infekcije moze doci u sledecim slucajevima:
1.Ako u domacina udje patogeni mikroorganizam iz spoljne sredine, direktno ili
poseredno iz nekog drugog domacina, covjeka ili zivotinje. One se nazivaju i egzogene
infekcije.
Tuzla 2014
14
Todorovic Svjetlana
2.Zbog povecanja broja m.o.normalne flore ili faune domacina ili zbog povecanja
virulencije patogenih mikroorganizama koji se nalaze u domacimu kao rezultat
kliconostva. One se zovu i endogene infekcije.
3.Zbog smanjenja otpornosti ili povecanja osjetljivosti domacina. One se nazivaju i
endogene infekcije.
U zdravstvenim ustanovama rezervoari infekcije su:
-inficirani ili kolonizirani bolesnici, posjetioci, osoblje, instrumenti i drugi pribor za rad,
hrana voda i zrak.
Izlazna vrata infekcije su put kojim infektivni agens napusta svog domacina.
Kod covjeka je to najcesce respiratorni, gastrointestinalni,urogenitalni trakt i posteljica.
Put prenosa infekcije se odvija:kontaktom,zrakom,vodom i hranom, preko vektora, preko
zemlje i sa majke na plod preko posteljice.
*Kontakt je najcesci nacin prenosa infekcije(rukovanje,poljubac,spolni odnos, ugriz
masaza.)
*Zrakom se prenose svi uzrocnici bolesti respiratornog
trakta(tuberkuloza,angine,prehlade),djecije zarazne bolesti, crijevne zarazne bolesti.
*Hranom se najcesce prenose crijevne zarazne bolesti.
*Vodom se sire leptospiroze,virusni konjuktivitisi,steptokokoze...
*Prenos preko vektora-muhe, mehanicki prenosioci tifusa,dezinterije... Bube-kuga sa
stakora na covjeka.,usi su bioloski prenosioci pjegavaca.
Ulazna vrata infekcije kojim se infektivni agens unosi u organizam domacina su:
Respiratorni sistem(inhalacijom),probavni sistem(ingestijom);kod ozlede koze i
sluznice,ubodom,ugrizom(inokulacijom),spolnim kontaktom i transplacentarni.
Zavrsna karika u lancu infekcije je osjetljiv domacin na relaticno mali broj m.o. Stepen
osjetljivosti zavisi od sl.faktora:starost,spol,rasa,uhranjenost,imunost osobe...itd.
Infekcije mogu biti:
I. Inaparentne(latentne)-to su bolesti koje ne pokazuju nikakvih klinickih vvidljivih
znakova bolesti)
II. Abortivne-to su infekcije ciji se proces pocne odvijati pa se prekine vec u samom
pocetku.
III. Sekundarne infekcije.nastaju ako je domacin vec zarazen nekom vrstiom patogenog
mikroorganizma pa se poslije toga prije nego sto ozdravi zarazi i nekom drugom
vrstom uzrocnika zaraze.
IV. Mjesane infekcije-takve infekcije gdje se domacin zarazi sa 2,3 vrste patogenih
mikroorganizama.
12.KLICONOSTVO, VRSTE KLICONOSA
Kliconosa je osoba koja u odsustbu vidljive klinicke slike bolesti nosi specificni agens i
predstavlja moguci izvor infekcije.
Kliconosa je osoba koja je kolonizovana sa specificnim patogeno, i ne pokazuje
simptome i znake infekcije. To je prisustvo mikroorganizama na razlicitim mjestima tijela
bez prisustva simptoma i znakova bolesti ili infekcije.
Kliconosa je naizgled zdrava osoba koja u sebi nosi patogene i izlucuje ih u okolinu.
Infektivni agens kliconosa moze ispustati u okolimu tjelesnim izlucevinama:sline, krv,
stolica,mokraca. Po trajanju postoji akutno i hronicno kliconostvo.
Tuzla 2014
15
Todorovic Svjetlana
Pored njih ima jos i asimptomatko i inkubaciono.

1.Akutno ili rekovalescentno kliconostvo:
-ako lucenje traje do 3 mjeseca posle prelezane bolesti
-ako je izostalo adekvatnim lijecenjem, cesce se javlja.
2.Hronino kliconostvo:
-ako lucenje traje vise od 3 mjeseca,godina, decenija ili dozivotno
-permamentno,stalno lucenje
-intermitentno lucenje-povremena
3.Inkubaciono:traje od perioda infekcije pa do pojave prvih znakova bolesti.
4.Asimptomatsko se javlja kod nekih osoba koje povremeno nose neki patogen.
Hronicno se javlja kod trbusnog tifusa, malarije, HBV...a ne javlja se kod
morbila,varicele, gripe, rubele..
13.STERILIZACIJA I METODE STERILIZACIJE
Sterilizacija predstavlja postupak unistavanja svih zivih oblika m.o.ukljucujuci i
bakterijske endospore iz neke sredine pri cemu se postizu asepticni uslovi. To je proces
kojim se ubijaju zivi mikroorganizmi i to svi, bez obzira na njihovu patogenost.
STERILNOST-odsustvo svih zivih oblika mikroorganizama, na nekoj povrsini ili u nekoj
supstanci.
ASEPSA-stanje bez prisustva mikroorganizama. Ona ukljucuje niz postupaka koji
sprecavaju m.o.da dodje u zasticeno podrucje.
ANTISEPSA-postupak kojim se unistavaju m.o.na zivom tkivu , kako bi se sprijecio
njihov razvoj ili lijecila infekcija.
DEZINFEKCIJA-postupak kojim se unistava odredjena nepozeljna grupa m.o. Ovim
postupkom se eliminisu svi patogeni m.o. I virusi, a veoma rijetko bakterijske endospore
na povrsini nezivih predmeta.
Dekontaminacija obuhvata:
1.Sterilizaciju
2.Dezinfekciju
3.ienje
PASTERIZACIJA-postupak unistavanja vegetativnih oblika m.o.povisenom
temperaturom u cilju produzavanja roka trajanja namirnica:
-20 min. Na 72'
-5min na 62' i onda naglo hladjenje na 5-10'C
Metode sterilizacije su podijeljene na:
A)FIZICKE
B)HEMIJSKE
HEMIJSKE METODE:
Podrazumjevaju upotrebu razlicitih hemijskih sredstava za unistavanje m.o.
Na osnovu dejstva, imamo 2 grupe:
1.Mirkobicidne spojeve-ubijaju mikroorganizme
-virucidna, baktericidna, alergicidna i fungicidna sredstva.
2.Mikrobiostaticke spojeve(usporavaju, onesposobljavljuju rast i razvoj
mikroorganizama).
Dezinficijensi:kiseline, baze, alkoholi, soli teskih metala, sapuni, deterdzenti,
Tuzla 2014
16
Todorovic Svjetlana
oksidacijska sredstva.
FIZICKE METODE
1.Toplota/temperatura(povisena i snizena)
2.Zracenje:UV zraci, jonizirajuce zracenje.
3.Filtracija
4.Gasovi(supersonicne vibracije)
5.Osmotski pritisak
I-Sterilizacija toplotom
Latentna temperatura je temperatura na kojoj odredjena grupa m.o.ugine za 10 min. Na
odredjenim i definisanim uslovima.
Sterilizacija povisenom temperaturom dovodi do koagulacije proteina sto uzrokuje teska
ostecenja i smrt mikroorganizama. Do koagulacije proteina dolazi i na nizim
temperaturama u prosustvu vode. Povisena temperatura se koristi kao suha i vlazna.
SUHA TOPLOTA
Primjenjuje se kod sterilizacije plamenom i sterilizacijom vrucim vazduhom.
A)Sterilizacija plamenom:
-spaljivanje-postizu se visoke temperatura koje ubijaju sve vegetativne i sporogene oblike
mikroorganizama.
-arenje-na temperaturi od 500' ubijaju se svi oblici bakterija.
-opaljivanje-kratkotrajno izlaganje predmeta plamenu. Nije siguran nacin.
B)Sterilizacija vrucim vazduhom:
Koristi se kad vlazna toplota skodi materijalu koji se sterilizira. Nedostatak ovog vida
sterilizacije je da se vrlo sporo prodire u ono sto on sterilizira. Na ovaj nacin se sterilisu
razni praskovi, ulja,labaratorijksko posudje. Koriste se suhi sterilizatori koji se
zagrijavaju pomocu elektricne energije.
VLAZNA TOPLOTA:
Ubija sve vrste mikroorganizama brze nego suha. Ona lakse i brze prodire u materijal koji
se sterilizira. Koristi se za sterilizaciju kao:
a. Pasterizacija-vlazna toplota iznad 100'C koja se koristi za sterilizaciju mlijeka.
b. Tindilizacija-vlazna toplota ispod 100'C koriosti se za sterilizaciju
krvi,seruma,bakterijskih podloga.
c. Kuhanje-zagrijana voda na temp.od 100'C za 10-15 min.ubija sve vegetativne oblike
bakterija i spore bakterija(metalni i gumeni elementi,rublje)
d. Strujeca vodena para-na temp.od 100'C se vrsi u Kohovom loncu u toku 60-90
min.za sterilisanje labaratorijskog posudja,odjece,instrumenata...
e. Zasicena vodena para pod pritiskom-na temperaturi od 112-134'C je najsigurniji
nacin sterilizacije. Koristi se autoklav u kome se sterilisu rastvori,posudje neke
hranljive podloge.
II.Sterilizacija zracenjem:
A)Uv zraci talasne duzine od 0,265 nm imaju snazno baktericidno dejstvo. Dovode do
pogresnog vezivanja baza,formiranja timinskih dimera u DNA pri cemu se remeti
normalan redosled parova baza DNA, sto uzrokuje smrt m.o. Ovako se sterilizira vazduh
i radne povrsine,operacione sale...
B)Jonizujuci zraci/radijacija -to je zracenje kratkih valnih duljina ispod 10nm koja
posjeduje veliku energiju i prolaskom kroz materije dovodi do jonizacije. Postoje lambda
i x zraci. Ima dubinsko mikrobicidno dejstvo.
Tuzla 2014
17
Todorovic Svjetlana
III.Sterilizacija filtracijom
Mehanicka sterilizacija. Najcesce za rastvore sa termolabilnim spojevima neotpornim na
toplotu. Pomocu vakum pumpe i specificnih mikrobioloskih filtera. Filteri su najcesce od
azbesta i negledjosanog porcelana.
14.DEZINFEKCIJA I DEZINFEKCIONA SREDSTVA
Dezinfekcija je proces pri kome se na vjestacki nacin i cjelishodno ubijaju urocnici raznih
bolesti. Dezinfekciona sredstva ili dezinficijensi su hemijska antimikrobna sredstva koja
se koriste za ubijanje mikroorganizama na raznim predmetima i uopste u sredini covjeka
ili na povrsini koze i sluzokoze covjeka.
Dezinfekciona sredstva se razlikuju po hemijskom sastavu, nacinu i efikasnosti
djelovanja i ponekad po nacinu upotrebe. Na osnovu hemijske gradje djele se na:kiseline,
alkalije, deterdzente, fenole, halogene elementem teske metakle, aldehide i dezinficijense.
Mehanizmi kojim dezinficijens ubija m.o.su:
1.denaturacija proteina
2.Izmjena funkcija i integriteta ovojnice m.o.
3.Reagiranje sa funkcionalnim grupama proteina.
Alkalije-veoma vazno mikrobicidno sredstvo koje denaturise proteine, njihovo
djelovanje zavisi od jacine baze. Za dezinfekciju se koriste kausticna soda, zivi i
gaseni krec.
Kiseline-vrse denaturaciju proteina. Jake neorganske kiseline kao HCl,
H2SO4,HNO3 rijetko se koriste kao dezinficijensi, jer nagrizaju metal i ziva tkiva sa
kojima dolaze u kontakt. Za dezinfekciju se koriste organske kiseline:salicilna,
benzojeva i sircetna.
Alkoholi-djeluju samo na vegetativne oblike bakterija. Denaturisu proteine u
prisustvu vode. Koriste se etilni i izopropilni alkohol.
Deterdzenti-po hemijskim osobinama se dijele na anjonske,katjonske i nejhonske.
Katjonski su kvarterna amonijeva jedinjenja koja ostecuju celijsku ovojnicu
inaktiviraju bakterijske enzime i denaturisu proteine. Najcesce asepsol i cetavion.
Anjonski su sapuni, a nejonski nemaju antimikrobnu aktivnost.
Fenoli-ostecuju celijsku ovojnicu i mjenjaju njenju propustljivost,povecavaju je.
Djeluju brzo na gljivice i vegetativne oblike svih bakterija,a ne djeluju na viruse i
spore bakterija.
15.ANTIBIOTICI I HEMIOTERAPEUTICI(Opste osobine,mehanizam djelovanja)

Antibiotici su supstance koje ubijaju mikroorganizme ili sprecavaju njihovo
Tuzla 2014
18
Todorovic Svjetlana
razmnozavanje u zivom organizmu.

Drugim imenom se nazivaju hemioterapeutici, a i jedni i drugi se jednim imenom zovu
antimikrobna sredstva/lijekovi. Najvaznije osobine koje treba imati antimikrobni lijek su
sledece:
1.Selektivna toksicnost-da djeluje efikasno na uzrocnika infekcije a da nema toksican
efekat na celije domacina.
2.Da brzo postigne potrebnu koncentraciju lijeka za antibakterijski efekat na mjestu
djelovanja, kao i to da lijek dugo ostane u aktivnom obliku.
3.Spektar djelovanja sirok-odnosno treba da obuhvati veci broj mikroorganizama, zbog
mogucnosti mjesanih infekcija.
Antibiotike produkuju zivi m.o. A hemioterapeutici se dobijaju sintetski. Antibakterijski
agensi mogu djelovati na 2 nacina:
1.Baktericidno-ubijaju ciljnu bakteriju
2.Bakteriostatski-inhibiraju dalji rast i razvoj bakterijske celije.
Svaki A.B. Bi trebao da bude sto vise toksican za bakterije a sto manje stetan za
domacina.
Mikroorganizmi mogu imati rezistenciju na antibiotike. Ona moze biti prirodna i stecena.
Prirodna podrazumjeva prirodnu karakteristiku m.o. Koje nemaju druge bakterijske celije
i zbog toga odredjeni antibiotik ne moze normalno djelovati.
Stecena se prenosi sa bakterije na bakzteriju i obicno neki antibiotik gubi vaznost kakvu
je imao. Primjena antibiotika oralno i parenteralno. Oralni antibiotici su najcesce
najpozeljniji dok se parenteralna primjena koristi jer su antibiotici nestabilni u
probavnom traktu ili zbog slabe resorpcije.
MEHANIZAM DJELOVANJA ANTIBIOTIKA:
1.Inhibicija sinteze celijskog zida
2.Inhibicija funkcija celijske membrane
3.Inhibicija sinteze proteina
4.Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina
1.INHIBICIJA SINTEZE CELIJSKOG ZIDA:
Ova skupina antibiotika inhibira stvaranje veza peptidoglikana u celijskom zidu patogena.
Inhibicija se ostvaruje aktiviranjem enzima koji kida veze peptidoglikana i na taj nacin
dolazi do degradacije zida.(penicilin,cefalosporini, bacitracin,vankomicin)
Beta laktami(penicilini,cefalosporini)
Glikopeptidi
Fosfopeptidi
2.INHIBICIJA FUNKCIJA CELIJSKE MEMBRANE:
Ovi antibiotici dovode do izlaska makromolekula i jona iz celije, usled cega nastaju teska
ostecenja i smrt.
Gramicini
polimiksini
3.INHIBICIJA SINTEZE PROTEINA:
Dovode do inhibicije sinteze proteina zbog prekida normalne aktivnosti ribosom.
Tuzla 2014
19
Todorovic Svjetlana
Aminoglikozidi
Tetraciklini
Makrolidi
Linkozamini
Ketolidi
4.INHIBICIJA SINTEZE NUKLEINSKIH KISELINA:
Kinoloni
Sulfonamidi
Trimetoprim
Rifampicin
I PODJELA NA OSNOVU SPEKTRA DEJSTVA
1.Antibakterijski
2.Antivirusni
3.Antigljivicni
4.Antiprotozoalni
5.Antihelmintici
II PODJELA NA OSNOVU MEH.DEJSTVA:
1.Inhibitori sinteze cel.zida
2.Inhibitori sinteze proteina
3.Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina
4.Inhibicija fuknckija celijske membrane
III PODJELA NA OSNOVU HEM.STRUKTURE:
1.Beta laktami-penicilini,cefalosporini
2.Tetraciklini-doksitetraciklin,oksitetraciklin
3.Aminoglikozidi-streptomicin,gentamicin,rifampicin
4.Makrolidi-eritromicin,azitromicin,klaritromicin
5.Linkozamidi-linkomicin i klindamicin
6.Sulfonamidi
7.Glikopeptidi-vankomicin
8.Fluorokinoloni-ciprofloksacin
9.Mjesoviti-hloramfenikol,izonijazin
16.BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI,VRSTE I MEHANIZAM DJELOVANJA

Osnova beta laktama je beta laktamski prsten i to ih upravo cini efikasnim antimikrobnim
Tuzla 2014
20
Todorovic Svjetlana
agensima. Djelovanje im se zasniva na inhibiciji sinteze celijskog zida, odnosno

blokiranju specificnog enzima koji je odgovoran za sintezu peptidoglikanskog zida
bakterija. Neki sadrze enzim beta laktamazu,koja moze otvoriti beta laktamski prsten sto
dovodi do inaktivacije beta laktama. Najcesci oblik rezistencije na ove lijekoce je
transver plazmida koji nose genetski kod za beta laktamazu.
Mehanizam djelovanja:
Inhibicija sinteze celijskog zida.I to na sledeci nacin:
Poslednji korak u sintezi celijskog zida je medjusobno ukrstanje susjednih
peptidoglikanskih lanaca procesim koji se zove transpeptidacija. Penicilini i cefalosporini
su strukturno slicni terminalnom djelu peptidoglikanskih lanaca i mogu se takmiciti sa
njima i vezati za enzime koji kataliziraju transpeptidaciju i ukrsteno povezivanje. Ovi
enzimi se zovu penicilin vezujuci proteini.
Djelimo ih na:
PENICILINE, CEFALOSPORINE, MONOBAKTAME I KARBAPENEME, a u
poslednje vrijeme jos i KARBACEFEMI.
PENICILINI-antibiotici koji se dobijaju iz filtrata kulture plijesni penicilinum notatum i
chysogenum. Hemijska osnova im je 6 aminopenicilinska kiselina. Jako su nestabilni u
vodenoj sredini jer hidrolizuju. Primnjena oralna i parenteralna. Osnovu im cine
tiazolidinski i beta lakstamski prsten. Osnovna supstanca je 6aminopenicilinska kiselina.
Podjela:
1.Penicilini sa klasicnim uzim spektrom dejstva-penicilin V i G
2.Penicilini sa prosirenim spektrom dejstva:ampicilin,amoksicilin
3.Penicilini sa djelovanjem na pseudomonas-piperacilin,tikacilin,karbacilin
4.Penicilini otporni na penicilinazu-kloksaciklin,oksaciklin
Svi penicilini u slabijim koncentracijama djeluju bakteriostatski a u jacim baktericidno.
CEFALOSPORINI-grupa antibiotika dobijena iz raznih vrsta roda Cefulosporium.
Djeluju svi baktericidno. Oni su slicni penicilinu, osnova im je 7 aminocefalosporamska
kiselina koja se sastoji iz betalaktamskog i dehidrotiazinskog prstena. Nestabilni su u
bazama, najmanje su toksicni antibiotici. Prvi otkriveni cefalosporin je cefalosporin C,a
svi ostali se dobijaju sintetski, ili polusintetski od cefalosporina C.
I,II generacija-djeluju na enterobakterije i stafilokoke,
III-slabo djeluje na streotokoke i stafilokoke, ali ima sposobnos prolaska do cns-a.
Podjeljeni su u generacije:
I GENERACIJA
IIGENERACIJA
Tuzla 2014
III GENERACIJA
21
IV GENERACIJA
Todorovic Svjetlana
PARENTERALNI
1.Cefazolin
2.Cefalotin
3.Cefapirin
PARENTERALNI
1.Cefamandol
2.Cefmetazol
3.Cefonicid
4.Ceforanid
5.Ceforanid
6.Cefotetan
7.Cefoksitin
8.Cefuroksim
PARENTERALNI
1.Cefoperazon
2.Cefotaksim
3.Ceftazidim
4.Ceftriakson
5.Ceftizoksim
PARENTERALNI
1.Cefepim
ORALNI
1.Cefradin
2.Cefaleksin
3.Cefadroksil
ORALNI
1.Cefaklor
2.Cefpodoksim proksetil
3.Cefprozil
4.Cefuroksim aksetil
ORALNI
1.Cefiksim
ORALNI
_____________
17.AMINOGLIKOZIDI(opste osobine, vrste i mehanizam djelovanja)

Aminoglikozidi su vrsta antibiotika ciji je mehanizam djelovanja inhibicija sinteze
proteina. Imaju trisaharidnu ili tetrasaharidnu strukturu i sastoje se od streptomina ili
nekog streptominskog derivata na koji je vezano 3 ili 4 aminosecerna ostatka. Svi
aminoglikozidi su baktericidni. Djeluju na gram - bakterije, stafilokoke i pseudomonas.
Streptokoke i anaerobne baktzerije su uglavnom otporne na njih. Za sistemske infekcije
primjenjuju se iskljucivo parenteralno(i.v. Ili i.m.) jer se ne mogu resorbovati iz
probavnog trakta. Sistemska upotreba je ogranicena jer imaju vrlo jaku aktivnosttoksicnost. Mogu da dovedu do ototoksicnosti i nefrotoksicnosti(ostecenje uha i bubrega).
Lokalno se mogu neograniceno koristiti. Poznati aminoglikozidi su:streptomicin,
neomicin, gentamicin, amikacin.
Nakupljajuci se u bakteriji ireverzibilno se vezu za 30S podjedinicu ribosoma-uzrokujuci
inhibiciju sinteze proteina, vezanje uzrokuje povecano produiciranje gresaka prevodjenja
DNA koda u proteine, poa nastaju abnormalni enzimi i strukturni proteini koji uzrokuju
nepovratno ostecenje bakterija.
Rezistencija:
Vrlo brzo tokom terapiji a bazira se na formiranju enzima (adenilacionih,fosforilacionih i
acetilacionih) koji inaktiviraju AB,nepostojanju specificnog proteinskog receptora na 30S
podjedinici ribosoma, i defektu permeabilnosti cel.zida i cel.membrane.
18.TETRACIKLINI(Opste osobine i mehanizam djelovanja)

Tetraciklini su inhibitori sinteze proteina,tj.ribosomskih podjedinica 30S.
Tuzla 2014
22
Todorovic Svjetlana
Ova grupa antibiotika spada u antibiotike sirokog sperktra djelovanja. Oni djeluju
mikrobiostatski na gram + i gram- bakterije.
Svi se lako i brzo resorbuju u crijevima. Na bilo koji nacin da se daju brzo se prosire u
tkiva i tjelesne tecnosti. U malim kolicinama stizu i do CNS-a. Daju se intravensi,
intramuskularno i peroralno.
Dobijaju se ili biosintetski-izolacijom, ili polusintetski katalitickim reduktivnm
dekloniranjem iz klortetraciklina,
Djelimo ih na:
-stariju generaciju:tetraciklin, klortetraciklin, oksitetraciklin.
-noviju generaciju-doksiciklin,minociklin,metaciklin.
U terapijskim dozama djeluju bakteriostatski.
Vezani za 30 S podjedinicu ribosoma, te sprecavaju vezanje T RNA na ribosome.7
Mehanizam rezistencije:
Zasniva se na mjenjaju propustljivosti membrane ili lucenju nekih enzima koji
inaktivoraju tetracikline.
19.REZISTENCIJA NA ANTIBIOTIKE, VRSTE REZISTENCIJE
Otpornost mikroorganizama, narocito patogenih m.o.na hemioterapijska sredstva je cesta
pojava. Ona je posebno ucestala posle masovne i nekontrolisane potrosnje raznih
hemioterapeutika i antibiotika. Pojedine vrste bakterija su rezistentne na neke od
antibiotika ili citave grupe antibiotika.
Bakterijska rezistencija na antibiotike moze biti:
1.Prirodna
2.Stecena
Prirodna rezistencija moze zahvatiti sve sojeve neke vrste ili roda bez obzira odakle su
izolovani. Prirodna rezistencija je vezana za hromosom i prenosi se vertikalno na
potomstvo. Determinise se kao divlji fenotip bakterijskih vrsta.
Stecena rezistencija varira od soja do soja unutar razlicite vrste. Cesto je vezana za
pokretnu DNA u formi plazmida ili transposoma. Horizontalno se prenosi izmedju jedinki
iste vrste a ponekad i izmedju razlicitih vrsta.
Postoji vise mehanizama rezistencije mikroorganizama na antibiotike i hemioterapeutike.
Medju najvaznijim su:
1.Izmjena mjesta na koje antibiotici i hemioterapeutici djeluju
2.Obezbjedjivanje alternativnig sistema metabolizma kojim mikroorganizam zamjenjuje
ili dopunjuje onaj dio sistema na koji su djelovali antibiotici i hemioterapeutici
3.Izmjena propustljhivosti celijskih ovojnica mikroorganizama kojim se onemogucava
prodor antibiotika i hemioterapeutika do mjesta njihovog djelovanja.
4.Redukcija potrebe mikroorganizama za produktima ciju je produkciju inhibisao
antibiotik i hemioterapeutik
5.Destrukcija antibiotika i hemioterapeutika prije nego sto stignu do mjesta svoje
aktivnosti.
Porijeklo rezistencije je dvojako:
1.Genetsko:
Tuzla 2014
23
Todorovic Svjetlana
a) Hromosomsko-Razvija se kao rezultat spontane mutacije na bakterijskom

hromosomu, od koga zavisi osjetljivost prema lijeku. Lijek suzbija osjetljive
bakterije ali pomaze rastenje rezistentnih mutanata. Hromosomski mutanti su
rezistentni prema lijeku najcesce u promjeni u strukturi receptora za lijek.
b) Ekstrahromosomsko-prenosi se preko plazmida. Plazmidi su cirkularne molekule
DNA.R plazmid klasa plazmida koji nose gene za rezistenciju prema jednom ili vise
antibiotika(transdukcijom,konjugacijom,konformacijom,transpozicijom).
2.Ne genetsko-aktivna replikacija je bitan uslov za djelovanje vecine AB lijekova.
a) ukrstena rezistencija-ako je bakterija rezistentna prema odredjenom lijeku, obicno je
rezistentna i prema srodnim lijekovima.
b) multipla rezistencija-neke bakterijske vrste postaju rezistentne prema lijekovima u
savremenoj farmakoterapiji infekcija.
Sprecavanje rezistencije se postize:
Izbjegavanjem nepotrebne upotrebe antimikrobnih lijekova, posebno u profilakticne
svrhe
Pravilnim doziranjem lijeka i ogranicenim trajanjem terapije
Izbjegavanje kombinovane primjene lijekova bez posebnih idikacija za to.
20.GENETSKI SASTAV BAKTERIJA,genotip i fenotip
Genotip bakterija kao i svakog drugog zivog bica je skup svih determinantni koje
odredjuju nasledne osobine(velicinu,oblik,vrstu,tip i intenzitet njihovog
metabolizma,njihovu sposobnost bojenja po gramu i sve druge aktivnosti).
Fenotip je skup morfoloskih,fizioloskih i drugih uocljivih osobina zivih bica koje su
odredjene njegovim genotipom. Fenotip se stalno mjenja u toku zivota.
Vecina gena prokariotske celije nalazi se na bakterijskom hromosomu, koji ima oblik
prstena a sastavljen je od 4000 kilobaza parova. Dnk prstenovi koji imaju genetske
informacije za sopstvenu replikaciju,nazivaju se replikoni, kod bakterija ne postoji
membrana koja gene odvaja od citoplazme. Osim nekoliko izuzetaka bakterijski geni su
haploidni. Geni neophodni za rast i razmnozavanje smjesteni su na hromosomi,dok
plazmidi nose gene koji kodiraju neke specificne karakteristike. Mnohi plazmidi nose
gene koji kodiraju neke specificne karakteristike. Postoje 2 funkcionalno razkicite vrste
fena:
1.Strukturni geni-odredjuju strukturu i sintezu nekog specificnog proteina.
2.Regulacijski geni-odredjuju pocetak i kraj sinteze nekog specificnog proteina.
Aktivnost svakog strukturnog gena u celiji veoma precizno regulise njegov specificni
operator gen koji se nalazi uz njega u lancu inf.RNA. Operator gen je funkcionalno
povezan sa proteinskom citoplazmatskom suostancom koja se naziva represor. Za svaki
operator gen postoji specifican represor. Kada se operator gen veze sa svojim represorom
strukturni gen koji se nalazi uz taj operator gen bice sprijecen za sintezu specificnog
proteina. Produkcijom represora upravljaju regulacijski geni koji time odredjuje pocetak i
kraj sinteze proteina enzima i svakog drugog dijela bakterijske celije. Strukturni i
regulacijski geni se mogu mjesnjati i mutirati sto moze dovesti do nekih fenotipskih
promjena.
Genetski materijal:
Dezoksiribonukleinska kiselina je nosilac genetske informacije.
Tuzla 2014
24
Todorovic Svjetlana
Hemijski je polimer 4 razlicita nukleotida. Svaki nukleotid se sastoji od fosforiliranog

secera i jedne od 4 azotne baze vezane za secerni ostatak N glikozidnom vezom.
Redosled od 4 baze kodiira sve informacije koje odredjuju sve karakteristike nekog
organizma.
Dna se sastoji od 2 lanca koji su spojeni jedan za drugi hidrogenskim vezama izmedju
razlicitih baza. Sparivanje baza je specificno i nastaje samo izmedju A-T i G i C. Baze u
DNA nose genetsku informaciju, dok seceri i fosfatne grupe imaju samo strukturnu
ulogu.
Ribonukleinska kiselina se najcesvce nalazi u jednolancanom obliku. Baza uracil u RNA
lancu mjenja timin u DNA. Sve Rna molekule izuzev RNA genoma odredjenih virusa
nastaju na osnovu informacije pohranjene u DNA. Tokom transkripcije odnosno sinteze
RNA pomocu sistema enzima prenosi se genetska informacija sa dvolancane DNA na
lanac RNA.
Postoje 3 glavne vrste RNA:
1.Informaciona-kodira redosled aminokiselina u sklopu jednog ili vise polipeptida koja je
odredjena jedniom genom ili skupinom gena.
2.Transportna-cita informacije sa inf.rna i prenosi odgovarajucu AK na rastuci
polipeptidni lanac tokom sinteze proteina
3.Ribosomalna.-saqstavni dio ribosoma.
21.GRADJA BAKTERIJSKOG HROMOSOMA.MUTACIJE I VRSTE
MUTACIJA
Hromosom bakterija i drugih prokariota sastavljen je od kontinuisane strukture
dvolancane DNA. To je struktura koja je duga prosjecno 1mm i ima formu prstena. U
strukturi DNA nalazi se veoma velik broj segmenata koji imaju geneticke funkcije. Svaki
takav segment naziva se gen. Svaki gen odredjuje redosled aminokiselina u
polipeptidnom lancu a time i strukturu svakog od proteina u celiji.
Bakterijski hromosomi su relativno dinamicne strukture koje odrazavaju neophodnost
lakog pristupa njihovim genetskim informacijama. Osnovna varijacija bakterija su
promjene u fenotipu ili genotipu.
Modifikacije,fenotipska varijacija ili fizioloska adaptacija
Promjene u fenotipu koje se desavaju kao rezultat djelovanja vanjskih faktora a u okviru
odredjenog genotipa. Sve fenotipske osobine bakterija su podlozne modifikacijama sto
podrazumjeva promjene u morfologijii bakterijske celije(formiranju
kapsule,flagela,spora),njenoj antigenskoj gradji, izgledu kolonija bakzterija, enzimskom
sastavu,fizioloskim osobinama, itd. Promjene zahvataju odjednom sve celije jedne
populacije,a prestankom djelovanja faktora na celiju one se gube.
Genetske varijacije nazivaju se mutacije. Promjene se desavaju u genotipu. Mutacije
nastaju kao rezultat promjena nukleotida u DNA, u jednom genu ili vise gena. Nastaju iz
vise razkloga od kojih su najvazniji:
1.Pogresno vezivanje baza
2.Insercije(dodatak)novog para baza dvolancanoj DNA
3.Delecije(gubitka)para baza iz dvolancane DNA
4.Prekidanje veza deoksiriboza-fosfat.
Mutacije izazivaju smrt bakterija. Zahvataju mali broj bakzterija stabilne su i prenose se
Tuzla 2014
25
Todorovic Svjetlana
sa generacije na generaciju. Mutacije mogu biti:

Spontane-uzrok nastajanja je nepoznat. Desavaju se vrlo rijetko, i veoma rijetko dovedu
do promjena koje su uocljive na fenotipu.
Indukovane-uzrok im je poznat i izazivaju ih razliciti fizicki i hemijski agensi koji se
nazivaju mutageni. Ovi agensi samo povecavaju ucestalost spontanih mutacija.
Fenotipski izrazi mutacija mogu biti razliciti:
a. Mutanti se povecanom ili potpunom otpornoscu prema raznim inhibitornim
agensima(hemioterapijska sredstva)
b. Mutanti kod kojih se promjenila njihova antigenska struktura
c. Mutanti koji su stekli sposobnost produkcije toksina
d. Mutanti sa povecanom ili smanjenom sposobnostiu izazivanja infekcije ili zarazne
bolesti
e. Mutanti koji se izrazavaju morfoloskim promjenama kao sto su gubitak
kapsule,flagela, formiranja spora...
22.EKSTRAHROMOSOMALNI GENETSKI MATERIJAL(Plazmidi,transposomi)
Ekstrahromosomski elementi nazivaju se plazmidi. Plazmidi sadrze genetske informacije
i podlijezu procesu replikacije uz nastajanje plazmida kcerki. Nisu posebno korisni za
domacina. Neki plazmidi sadrze gen koji bakterijsku celiju cini rezistentnom na
antibakterijske agense.
Npr.plazmidi koji nose gen za beta laktamazu daju rezistentnost na beta laktamske
antibiotike kao sto su penicilin i amoksicilin. Plazmidi se lako izoliraju iz bakterija.
Danas su plazmidi centralna komponentna modernih tehnologija za izolaciju,kloniranje i
vjestacku modifikaciju gena.
Transver kratkih dna sekvenci(trasposoma,transposibilnih sekvenci)odvija se izmedju 2
plazmida ili izmedju plazmida i dijela bakterijskog hromosoma u bakterijskoj celiji.
Plazmid obicno ima oblik prstena kao i hromosom samo je on znatno manji od
hromosoma. Sastoji se od dvolancane DNA i ima mnoge osobine hromosoma,. Sadrzi
razne gene koji odredjuju njegovu sopstvenu replikaciju i razne osobine.
Medju mnogobrojnim plazmidima najznacajniji su:
F faktor-je jedan od prenosivih ili transver faktora jer je sposoban da prenese dio
genoma celije donatora u celiju recipijenta. Sadrzi gene koji odredjuju njegovu
autonomnu replikaciju, sintezu proteina za seksualne fimbrije i za sopstvenu
prenosljivost.
Col faktor-baktericidna supstanca. Ove supstance se nazivaju bakteriocini.to su
proteinske supstance koje imaju osobinu da se vezu na odredjenim mjestima povrsine
bakterijske celije. Kada se tako veze bakteriocin lizira celiju ili je na neki drugi nacin
ubije.
Faktor rezistencije na antibiotike ili R faktor-to su plazmidi koji rezistenciju prema
raznim antibioticima i hemioterapweuticima mogu prenijeti s rezistentnih bakterija
na iste ili druge vrste bakterija koje su prema njima osjetljive.
Penicilinaza plazmid-sojevi stafilokoka i drugih gram + i gram- bakterija koji su
rezistentni na peniciline posjeduju plazmid koji odredjuje produkciju penicilinaze ili
beta laktamaua. Taj enzim destruise penicilin i tako ga inaktivise.
Transposomi:genetski elementi koji sadrze nekoliko kilobaza parova, ukljucujuci i
Tuzla 2014
26
Todorovic Svjetlana
informaciju za njihovo premjestanje sa 1 na 2 genski lokus. Mogu biti:

A)Prosti-insercione sekvence, posjeduju samo tu genetsku informaciju.
B)Slozeni-imaju i funkcionalne gene rezistentne na AB.
Ne mogu se samostalno replikovati. Cesto izazivaju mutacije.
23.IZMJENA GENETICKOG MATERIJALA:
Prenos gena iz bakterije u bakteriju omogucava brze i velike promjene njihovih osobina.
Prenosenje gena je siroko rasprostranjeno kod prokariota i predstavlja glavni razlog
promjenjljivosti bakterijskog genoma. Genetska razmjena kod bakterija predstavljena je
prenosom relativno malih fragmenata davaoca-donora, u celiju primaoca-recipienta. Za
uspjesnu genetsku replikaciju neophodno je da se donorska DNA replikuje u celiju
primaoca. Bakterijska celija ima razvijene mehanizme kojim se stiti od ulaska strane
DNA. Medju njima su restritvni enzimi(restriktivne endonukleaze) koje razgradjuju DNA
koja nije obradjena u celiji na odgovarajuci nacin.
Razmjena gena, se vrsi na jedan od sledecih nacina:
1.TRANSFORMACIJA
2.KONJUGACIJA
3.TRANSDUKCIJA
4.TRANSPOZICIJA
24.IZMJENA GENETSKOG MATERIJALA KONJUGACIJOM
Bakterijska konjugacija je proces geneticke rekombinacije pri kome dolazi do
privremenog spajanja dvije bakterijske celije. Plazmidi su genetski elementi koji se
najcesce prenose konjugacijom.
Samoprenosivi konjugovani plazmidi prenose genetske informacije neophodne za prenos.
Neki od njih mogu da mobilisu i druge plazmide ili djelove hromosoma bakterije i tako
omogucava njihov transver. Ovi plazmidi se nazivaju i F plazmidi a celije koje ih
posjeduju F+ celije.
F plazmidi bakterijskoj celiji koja ih posjeduje daje karakteristiku donora. Ove celije
mogu da se spajaju sa f(-) celijama i u njih unesu F plazmide. F plazmidi se sastoje od
cirkularne dvolancane DNA. U njima se nalazi 20 ili vise gena. Medju ovim genima
nalaze se oni koji regulise sintezu seksualnih ili F pila i koji determinisu prenos plazmida.
Nakon konjugacije obadvije celije posjeduju F plazmid on mozte ostati u citoplazmi
celije kao ekstrahromosomski genetski materijal, ili se moze integrirati u hromosom.
Transpozicija je transver kratkih DNA sekvenci(transpozoma). Odvija se izmedju 2
plazmida, ili izmedju plazmida i djela bakterijskog hromosoma u bakterijskoj celiji.
25.PRENOS GENETICKOG MATERIJALA TRANSFORMACIJOM:

Tuzla 2014
27
Todorovic Svjetlana
Transformacija je proces pri kome celija recipijent primi mali rastvorljivi dio DNA celije
donatora. Sposobnost celije recipijenta da primi stranu DNA zavisi od njene
kompententnosti da se transformise.
Kompetencija za transformaciju javlja se samo u odredjenom stadijumu ciklusa
razmnozavanja bakterija. Odbaceni dio DNA donatora da bi stigao u celiju recipijenta
hidroliticki razgradi dio njene celijske ovojnice. U celiji jedan lanac DNA donora se
hidroliticki razgradi a drugi se integrise sa odgovarajucim komplementarnim segmentom
DNA recipijenta.
Tako nastaje rekombinovani hromosom merozigot. Merozigot se sastoji od dvostrukog
lanca DNA recipijenta i jednog lanca DNA donatora. Zatim biva razgradjen jedan lanac
DNA recipijenta, preostali lanac donatora se ugradi na mjesto gdje su bili nukleotidi
recipijenta. Kad se celija sa rekombinovanim hromosomom podijeli, celije cerke ce imati
po rekombinovani hromosom.
26.PRENOS GENETICKOG MATERIJALA TRANSDUKCIJOM
Transdukcija je bakterijskim virusima-bakteriofagima posredovana genetska
rekombinacija kod bakterija. Bakteriofagi prenose manji ili veci dio hromosomske DNA
iz celije donatora u dati fag na osjetljivu celiju. Fagi se vezuju na posebna mjesta na
celijama-receptore, i ubrizgavaju nukleinsku kiselinu u unutrasnjost celije. Fagi se dijele
na 2 grupe po nacinu razmnozavanja u celiji:
1.Litiki fagi-proizvode veliki broj svojih kopija, i dovode do lize i smrti celija u kojoj su
parazitirali.
2.Umjereni-neliticki fagi-uspostavljaju pro-fag status, ne liziraju celiju niti se iz nje
oslobadjaju, bakterijska celija koja je inficirana profagom naziva se lizogenicka zbog
toga sto odredjeni signal moze aktivirati liticki ciklus faga i dovesti do njene smrti.
Trannsdukcija moze biti:
A)Opsta ili nespecificna-javlja se kada se u celiji inficiranom fagom raspadne njena
DNA.
B)Ogranicena ili specificna-nastaje kada umjereni fag iz bilo kog razloga predje u liticki.
On se odvoji od hromosoma celije i pri tom otkine mali segment DNA hromosoma.
Takav fag ce biti direktan.
27.PLAZMIDI, VRSTE PLAZMIDA I NJIHOVO PORIJEKLO

Tuzla 2014
28
Todorovic Svjetlana
Plazmidi su identifikovani kao mali genetski elementi u celijama bakterija i gljiva koji se
replikuju nezavisno od hromosomske DNA. Mnogi plazmidi posjeduju gene koji
omogucavaju njihov transver iz jedne u drugu celiju,kao i gene koji rukovode procesom
rekombinacije.
PlazmidI obicno ima oblik prstena kao i hromosom samo je on znatno manji od
hromosoma. Sastoji se od dvolancane DNA i ima mnoge osobine hromosoma,. Sadrzi
razne gene koji odredjuju njegovu sopstvenu replikaciju i razne osobine.
To su male cirkularne molekule koje se nalaze slobodne u citoplazmi. Velicina im iznosi
samo nekoliko hiljada baznij parova. Repliciraju se autonomno neovisno od bakterije ali
se i dijele bakterijom tako da celija cerma ima plazmide. Jedini geni cije je prisustvo na
plazmidu neophodno su geni zaduzeni za njihovu sopstvenu replikaciju. Tu se
podrazumjeva prisustvo origin sekvencije, sekvence koja kontrolise vezivanje plazmida
za membranu i prisustvo sekvence DNA koja kontrolise stepen plazmidske replikacije.
Medju mnogobrojnim plazmidima najznacajniji su:
F faktor-je jedan od prenosivih ili transver faktora jer je sposoban da prenese dio
genoma celije donatora u celiju recipijenta. Sadrzi gene koji odredjuju njegovu
autonomnu replikaciju, sintezu proteina za seksualne fimbrije i za sopstvenu
prenosljivost.
Col faktor-baktericidna supstanca. Ove supstance se nazivaju bakteriocini.to su
proteinske supstance koje imaju osobinu da se vezu na odredjenim mjestima povrsine
bakterijske celije. Kada se tako veze bakteriocin lizira celiju ili je na neki drugi nacin
ubije.
Faktor rezistencije na antibiotike ili R faktor-to su plazmidi koji rezistenciju prema
raznim antibioticima i hemioterapweuticima mogu prenijeti s rezistentnih bakterija
na iste ili druge vrste bakterija koje su prema njima osjetljive.
Penicilinaza plazmid-sojevi stafilokoka i drugih gram + i gram- bakterija koji su
rezistentni na peniciline posjeduju plazmid koji odredjuje produkciju penicilinaze ili
beta laktamaua. Taj enzim destruise penicilin i tako ga inaktivise.
Transpozomi:genetski elementi koji sadrze nekoliko kilobaza parova, ukljucujuci i
informaciju za njihovo premjestanje sa 1 na 2 genski lokus. Mogu biti:
C)Prosti-insercione sekvence, posjeduju samo tu genetsku informaciju.
D)Slozeni-imaju i funkcionalne gene rezistentne na AB.
Ne mogu se samostalno replikovati, za razliku od plazmida, a to znaci da njihova
propagacija zabisi od integracije u bakterijski replikon. Cesto izazivaju mutacije.
II DIO:Imunologija
Tuzla 2014
29
Todorovic Svjetlana
1.Organizacija i funkcija imunog sistema

2.Prirodni imunitet, faktori prirodne odbrane organizma
3.Endocitoza i fagocitoza, vrste makrofaga i njihova uloga u odbrani organizma
4.Steceni imunitet-opste osobine
5.B limfociti, vrste, sazrijevanje i njihova diferencijacija
6.Imunoloski mehanizmi upalne reakcije
7.Citokini,grada i funkcija
8.Imunoloska preosjetljivost,tipovi
9.Tip 1 imuloloske preosjetljivosti
10.Tip II =II=
11.Tip III =II=
12.Tip IV =II=
13.IgG antitijela.opste osobine uloga i funkcija
14.IgM =II=
15.IgE =II=
16.Antitijela,vrste.mjesta stvaranja i funkcija
17.Celijski imunitet
18.Antigeni,opste osobine,imunogenost,antigenost,aleregogenost
19.Porepoznavanje antigena kooperacija T i B limfocita,specificnost prepoznavanja
20.Sistem komplemenata,sastav,mehanizmi aktivacije i uloga
21.Glavni komplex histokompatibiolnosti, gradja i funkcija
22.T limfociti,vrste,sazrijevanje,funkcija
23.Uloga timusa u diferencijaciji i sazrijevanju T limfocita
+
24.Imunoloska tolerancija
25.Autoimunost,autoimune bolesti
26.Imunodisuficijencije
27.Humoralni imuni odgovor
1.ORGANIZACIJA I FUNKCIJA IMUNOG SISTEMA.

Tuzla 2014
30
Todorovic Svjetlana
Rijec imunitet potice od latinskog naziva Immunitas sto u uzem smislu oznacava
otpornost prema infektivnim agensima, odnosno zastitu organizma od infektivnih i
neinfektivnih stranih agenasa-antigena.
Imunoloski sistem obuhvata skup organa, tkiva, celija i njihovih produkata koji ucestvuju
u odbrani od patogenih virusa, bakterija i parazita pomocu fizioloske reakcije nazvane
imuni odgovor. Imunoloski odgovor se zasniva na sposobnostima imunog sistema da
prvo prepozna strane tvari na mikroorganizmima, a zatim da pokrene odgovarajuce
fizioloske mehanizme koji ce mikroorganizme unistiti i eliminisati. Uloga imunoloskog
sistema je i u prepoznavanju i odgovoru na presadjena tkiva, te u odbrani od tumora.
Tabela, organizacija imunoloskog sistema:
LIMFNI ORGANI I TKIVA
Primarni(sredisnji)
Timus
Fetalna jetra, kostana srz
Sekundarni:
Slezena
Limfni cvorovi
Limfna tkiva
Limfno tkivo probavnog sistema
Limfno tkivo respiratornog sistema
Limfno tkivo urogenitalnog sistema
Limfno tkivo kostane srzi
Limfno tkivo seroznih supljina
Limfno tkivo jetre
ELIJE
Limfaticke:
T limfociti
B limfociti
Prirodnoubilacke(NK)celije:
Mijeloicke:
Fagociti
Granulociti
Neutrofili
Eozinofili
Monociti
Celije za predocavanje antigena
Posrednicke celije
Bazofilni granulociti
Mastociti
trombociti
TOPLJIVI POSREDNICI
Antitijela:Imunoglobulini:
IMUNOSTI
G,A,M,D,E
Citokini:interferoni,interleukini,
faktori rasta.
Ostali:komplement, proteini akutne
faze
Organizam na strane cestice reaguje tako da ih na bilo koji nacin odbrani od stetnih
Tuzla 2014
31
Todorovic Svjetlana
agenasa. A kako se imuni sistem sastoji od organa i od celija, on je tako napravljen da se

odupre dolasku bilo kojeg patogena, bez obzira na nacin njegovog dolaska. Na svakom
tom mjestu postoje odredjeni organi koje opsluzuju odredjene celije koje omogucavaju da
se covjek odupre ulasku tih stetnih materija.
Glavni tipovi i nacini odbrane od patogena kod beskicmenjaka podrazumjevaju
fagocitozu,tj.prozdiranje stranog materijala od strane fagocita, citotoksicnost,
tj.usmrcivanje celija od strane citotoksicnih ubilackih celija, i stvaranje molekula koje
djeluju direktno baktericidno ili potsticu fagocitozu i zapaljensku reakciju.
Organi ukljuceni u imuni sistem dijele se na primarne(sredisnje) i sekundarne(periferne).
Primarni limfni organi:timus i Fabricijeva bursa u ptica, odnosno fetalna jetra i kostana
srz kod covjeka)osiguravaju mikrookolinu u kojoj sazrijevaju maticne celije koje u
fetalnom razdoblju doputuju iz zumancane vrece ili jetre, a nakon rodjenja iz kostane srzi.
U timusu sazrijevaju T limfociti, au bursi odnosno kostanoj srzi B limfociti koji nakon
toga naseljavaju periferne/sekundarne limfne organe, i limfna tkiva pridruzena raznim
organskim sistemima. Tu imunociti medjusobno saradjuju i djeluju, a razgranata krvna i
limfna mreza omogucava njihovu nazocnost u bilo kojem dijelu tijela.Sekundarni
limfoidni organi predstavljaju mjesta gdje imunokompatibilne celije mogu da reaguju sa
antigenima. To su limfni cvorovi, cija je funkcija prikupljanje antigena iz tkivne tecnostilimfe. Slezena prikuplja antigene iz krvi. Respiratorni i gastrointestinalni sistemi
posjeduju limfoidno tkivo na svojoj mukozi(Payerove ploce crijeva,tonzile...)-u njima se
sakupljaju antigeni sa susjednih mukoznih membrana.
Primarni limfoidi organi:
Timus je limfoepitelni organ sastavljen od 2 reznja smjesten u grudnom kosu,iznad srca i
iza sternuma. Pri rodjenju tezi 15-20 grqama, naglo raste u prve 2 godine,potom sporije
da bi u pubertetu dostigao tezinu 40g, nakon cega involuise polako. Svaki je rezanj
fibroznim traccima podjeljen na manje reznjeve gradjene oo kore i medule. Kora je
izrazenija i zauzima 85-90% timusa, a cine je nezreli timusni limfociti(timociti),epitelne
celije i nesto makrofaga. Srz zauzima 10-15 % timusa i sadrzi zrele limfocite koji
napustaju timus i odlaze u krvni i limfni optok. Timus je dakle mjesto u kome prastanice,
kretajuci se od kore prema srzi sazrijevaju do zrelih limfocita T, sposobnih za specificno
prepoznavanje antigena.
Progenitori T celija formirani tokom hematopoeze, ulaze u timus kao nezreli timociti i tu
sazrijevaju u imunokompetentne celije.. Timus je dakle mjesto u kojem prastanice krecuci
se od kore do srzi sazrijevaju do zrelih T limfocita sposobnih za specificno prepoznavanje
antigena.
Fetalna jetra-Kostana srz:mjesta sazrijevanja B limfocita. Buduci da kostana srz sadrzi
kod covjeka i T limfocite, ona predstavlja funkcionalno vazan i sekundarni limfni
organ(donekle).
Jetra je kod ptica primarni limfoidni organ u kojem sazrijevaju B limfociti Fabricijusova
bursa. Sisari, pa ni covjek nemaju pravi ekvivalent ovoj bursi. U fetalnom dobu kod ljudi
se nalaze ostrva hematopoeze u jetri i fetalnoj kostanoj srzi, a kasnije samo u kostanoj
srzi.
Sekundarni limfni organi:

Tuzla 2014
32
Todorovic Svjetlana
Slezena je smjestena u gornjem lijevom kvadrantu trbusne supljine. Sadrzi 2 vrste

tkiva:crvenu i bijelu pulpu. Crvena pulpa se sastoji od sinusa i celijskih tracaka sa
makrofagima, eritrocitima, trombocitima, granulocitima, limfocitima i brojnim plazma
celijama. Pored imunoloske ona obavlja i brojne druge funkcije-sluizi kao rezervoar za
trombocite, eritrocite i granulocite. Tu sazrijevaju trombociti, i razaraju se eritrociti.
Bijela pulpa se sastoji od limfnog tkiva organiziranog u podrucja koja sadrze T i B
limfocite. T limfociti su smjesteni uglavnom oko sredisnje arteriole, a B limfociti su
organizovani u primarne nestimulirane folikule sa nestimuliranim B limfocitima, te
sekundarne stimulirane folikule koje sadrze pamtece i dendritske celije te makrofage.
Ove dvije vrste celija predocavaju antigene B limfocitima.
Limfni cvorovi-sastavni dio limfnoga sistema i u njima se filtriraju antigeni pri prolasku
intersticijske tekucine i limfe sa periferije u ductus thoracicus. Stoga su limfni cvorovi
strateski grupisani na vise mjesta u organizmu(vratu,aksili, medijastinumu,trbusnim
supljinama, preponama...) limfni cvorovi koji stite kozu smjesten su povrsinski i nazivaju
se somatskima,oni dublje smjesteni stite sluznicu disajnoh,probavnog i urogenitalnog
sistema i nazivaju se visceralnima.
Limfni cvor se sastoji od kortexa koji uglavnom sadrzi B limfocite, parakortexa koji
sadrzi T limfocite i antigen prezentujuce celije i medule koja sadrzi T i B limfocite,
plazma celije i makrofage. Buduci da sadrzi skoro sve vrste zrelih imunokompetentnih
stanica,limfni cvor je opremljen za gotovo svaku vrstu imunoloskog prepoznavanja i
pokretanja imunoloskog odgovora.
Limfoidno tkivo mukoza:
Mukozne membrane prestavljaju pokrivac urogenitalnog i respiratornog sistema., one su
mjesto ulaska najveceg broja patogena. Odbranu od ovih patogena cini organizovana
struktura limfoidnih celija koja se naziva limfoidno tkivo udruzeno sa mukozom-MALT.
Po svojoj strukturi ovo tkivo je organizovano bilo u formi malih ostrva limfoidnih celija
smjestenih u lamini proprii crijevnih resica ili kao organizovane strukture koje cine
tonsille, apendix i Payerove ploce. Funkcionalni znacaj malta je u velikom broju plazma
celija, ciji broj nadmasuje broj istih u slezeni,limfnim cvorovima i kostanoj srzi zajedno.
Celije imunog sistema:
Sve celije imunog sistema poticu od pluripotentnihj maticnih celija kostane srzi, gdje
nastaju procesom hematopoeze. Pod uticajem citokina, pluripotentne maticne celije mogu
postati limfoidne stem celije ili mijeloidne stem celije.
=Limfoidne stem celije-se dalje razvijaju u B limfocite, T limfocite ili prirodne celije
ubice(NK celije). B sazrijevaju u kostanoj srzi, dok T se inicijalno sazrijevaju u kostanoj
srzi, napustaju je kao nezrele celije i dovrsavaju svoje sazrijevanje u timusu. NK celije su
limfociti koji se ponasaju na slican nacin kao citotoksicni T limfociti.
=Mijeloidne stem celije-se dalje razvijaju u trombocite, eritrocite ili granulocitnomonocitnu liniju celija. Monocitne celije podrazumjevaju monocite i makrofage.
Granulociti obuhvataju neutrofile,eozinofile, mast celije i bazofile. Monociti cirkuliraju u
krvi ali kada dospiju u tkiva nazivaju se makrofagi. Razvoj ovih celija iz stem celija,
uslovljen je dejstvom protzeina sekretovanih iz lokalnih celija faktorima rasta. Ovi faktori
pripadaju familiji citokina. Faktori rasta uzrokuju razvoj progenitorskih celija u svakoj
celijskoj liniji iz maticne stem celije.
Razvoj monocita:MONOBLASTI-PROMONOCIT-CIRKULIRAJUCI MONOCIT
Razvoj granulocita:MIJELOBLAST-PROMIJELOCIT I MIJELOCITTuzla 2014
33
Todorovic Svjetlana
NEUTROFILI,BAZOFILI,EOZINOFILI
Imunogenicka molekula je ona koja moze potaknuti specificnu imunoreakciju, dok
antigenicna je ona molekula koja ne pomice, ali moze reagirati sa anbtitijelima ili
senzibilnim limfocitima ako postoje.
Sve sto se desava u imunom sistemu sastoji se od antigena. Antigen je taj koji ce usloviti
kakva ce reakcija da bude jer svaki m.o,ima svoj smjestaj u celijama ili je intra ili
ekstracelularni. U zavisnosti od toga dolazi do poticanja 2 vrste imunog
odgovora:humoralni i celularni. Bez obzira kakav je imuni sistem vazan je nespecificni
imunitet tj.imunitet sa kojim se mi rajdama, koji nema primjere za tacno odredjene
uzrocnike. On se javlja na uzrocnike s kojim se nikad prije nismo sreli, i djeluje tako da
dovodi do nespecificne otporniosti. Nespecificni imunitet odredjuje antigen i to tako sto
odredi mjesto na koje uilazi uzrocnik. Svaka infekcija ima mjesto svog prodora,-mjesta
prepoznavanja uzrocnika, jedino krv to nema, kad udje u krv bilo gdje nastaje infekcija.
Kada se radi o imunom sistemu njegova uloga nije samo u odbrani od razlicitih vrsta
uzrocnika vec je i uloga da on drzi sve celije naseg organizma u jednoj ravnotezi,
odnosno da ih drzi pod kontrolom, sto znaci da ne dozvoljava da se druga celija ponasa
asocijalno sama za sebe, nego sve djeluju kao jedan orkestar-da se zna kad ko radi, i sta
ko radi. Dakle nije samo uloga zastita od razlicitih patogenih uzrocnika vec je i da drzi
sve celije nadeg organizma u toj nekoj ravniotezi, da ne dopusti da se svaka celija ponasa
sama za sebe, jer da to dopusti onda bi moglo da dodje do zlocudnosti.
Tuzla 2014
34
Todorovic Svjetlana
STANICE IMUNOLOKOG SUSTAVA

Stanice imunolokog sustava nastaju iz pluripotentnih prastanica koje sazrijevaju dvama
glavnim putovima: iz limfoidnih prekursora nastaju limfociti (limfociti T, limfociti B i
prirodnoubilake ili stanice NK), a iz mijeloikih prekursora fagociti
(monociti/makrofagi, neutrofilni i eozinofilni granulociti, stanice za predoavanje
antigena) i posrednike stanice (bazofilni granulociti, mastociti i trombociti)
Limfociti T
Premda su se u prolosti limfociti T prepoznavali po nazonosti povrinskog receptora za
ovje eritrocite (pokazalo se da je to biljeg CD2), danas se definitivnim biljegom
svojstvenim limfocitu T uzima njegov receptor za antigen (engl. T cell antigen
receptor, TCR) Dvije su vrste TCR: TCR2 je heterodimer sastavljen od dva polipeptidna
lanca ( i ), a nalazi se na povrini 90-95 % limfocita T; TCR1 je sline grae ali
Tuzla 2014
35
Todorovic Svjetlana
sastavljen od lanaca i i nalazi se na povrini preostalih 5-10 % limfocita T. Oba su

receptora povezana s kompleksom sastavljenim od pet polipeptida, koji ine biljeg CD3.
S obzirom na povrinske biljege razlikuju se dvije subpopulacije limfocita T u perifernoj
krvi njih otprilike dvije treine nosi biljeg CD4 (induktorsko/pomagaki ili T H), a
otprilike jedna treina biljeg CD8 (citotoksini ili TC). CD4+-limfociti T mogu se dalje
podijeliti prema funkciji, t.j. luenju citokina (TH1 i TH2). I CD8+-stanice se mogu dalje
dijeliti s obzirom na prisutnost povrinskih biljega kao i s obzirom na svoje funkcije.
Limfociti B
U perifernom ih krvnom optoku ovjeka ima 5-15 %, a prepoznaju se prvenstveno po
nazonosti povrinskih imunoglobulina. Limfociti B sami proizvode spomenute
imunoglobuline, koji se potom ugrauju u staninu membranu, gdje djeluju kao specifini
receptori za antigen (engl. B-cell antigen receptor, BCR). Veina ljudskih limfocita B
nosi membranski IgM i IgD, a samo manjina imunoglobuline preostalih razreda IgG, IgA
i IgE, premda na odreenim mjestima u tijelu i takve stanice postoje u veem broju; npr.
u sluznici crijeva preteu limfociti B s povrinskim IgA. Na povrini limfocita B postoje i
brojni drugi biljezi, pa veina zrelih stanica posjeduje: a) antigene MHC-II vane za
suradnju s limfocitima T; b) receptore za komponente komplementa C3b i C3d (CR1 i
CR2); c) receptore za Fc-fragment imunoglobulina G (FcgRII); d) povrinske biljege
CD19, CD20 i CD22
Prirodnoubilake (NK od engl. natural killer) stanice
U perifernom krvnom optoku ovjeka ine oko 15 % limfocita, a od stanica T i B se,
izmeu ostaloga, razlikuju i po tome to ne posjeduju receptore za antigene tih stanica,
TCR ni BCR. Od povrinskih biljega obiljeava ih prvenstveno prisutnost biljega CD16
(receptor za Fc-fragment IgG, FcgRIII) i CD56 (adhezijska molekula) Vei dio stanica
NK i morfoloki se razlikuje od glavnine limfocita T i B po sljedeim obiljejima: vei
su, imaju razmjerno vie citoplazme, jezgra nije okrugla ve je na jednom dijelu
splotena, a u citoplazmi postoje azurofilna granula; po tim su svojstvima ove stanice
nazivaju i velikim granuliranim limfocitima . Neki misle da to i nisu limfociti, ve
posebna populacija stanica koja se s obzirom na svoj razvoj nalazi izmeu limfocita i
monocita. Glavna im je fizioloka funkcija djelovanje protiv virusom zaraenih i
tumorskih stanica.
Monociti/makrofagi
Danas se svrstavaju u sustav mononuklearnih fagocita koji ima dvije temeljne zadae: (i)
fagocitozu i (ii) predoavanje antigena i imunoregulaciju. Nastavi iz mijeloidnog
progenitora u kotanoj sri, monociti odlaze u krvotok, a otuda u organe i tkiva, gdje
prelaze u makrofage. Monocit obiljeavaju bubreasta jezgra i citoplazmatska azurofilna
granula, meu kojima su i lizosomi s peroksidazom i hidrolazama, vanima za
unutarstanino ubijanje fagocitiranih mikroba.Posjeduju brojne povrinske biljege,
izmeu ostaloga receptore za Fc-fragment IgG (FcRI ili CD64, FcRII ili CD32, i
FcRIII ili CD16), receptor za komponentu komplementa C3b (CR1 ili CD35),
adhezijske molekule LFA-1 (CD11a), MAC-1 (CD11b), molekule MHC-II nune za
predoavanje antigena limfocitima T, receptore za citokine (IL-2R) itd.Odlazei u tkiva,
monociti doivljavaju pretvorbu u tkivne makrofage raznolikog izgleda koji, kao i njihov
Tuzla 2014
36
Todorovic Svjetlana
naziv, ovisi o tkivu u kojem se nalaze. Tako se razlikuju: histiociti - u kotanoj sri;
stanice mikroglije - u sredinjem ivanom sustavu; Kuppferove stanice - u jetri;
alveolarni makrofagi - u pluima; peritonejski makrofagi - u trbunoj upljini; slobodni i
uvreni makrofagi - u slezeni, limfnim vorovima i timusu.
Funkcije monocita/makrofaga
Izvrne funkcije - Premda svrstani u red profesionalnih fagocita, s fagocitozom kao
temeljnom obrambenom funkcijom, dio makrofaga slui se fagocitozom i za prihvat,
obradu i predoavanje antigena, pa se taj dio makrofaga ubraja i meu stanice za
predoavanje antigena.
Regulacijske funkcije - Makrofag sudjeluje u kontroli imunolokog odgovora
izravnim kontaktom s ostalim imunocitima ili luenjem topljivih posrednika. Poznato
je vie od 100 razliitih tvari to ih lue makrofagi, koje utjeu na razmnoavanje,
sazrijevanje i izvrne funkcije ostalih imunocita. Meu njima su hidrolitiki enzimi,
komponente komplementa, metaboliti kisika, duikov oksid, bioaktivni lipidi
(prostaglandini, leukotrieni), citokini (IL-1, Il-6, TNF-), imbenici rasta (G-CSF,
GM-CSF) itd.
Stanice za predoavanje antigena (antigen presenting cell, APC)
To je raznolika skupina stanica koje predoavaju antigene limfocitima T i B. Najvie ih
ima u koi, sluznici, limfnim vorovima, slezeni i timusu. One u koi i sluznici nazivaju
se Langerhansovim stanicama i iz koe i sluznice limfnim sustavom dospijevaju u limfne
vorove, gdje u parakorteksu stupaju u dodir s limfocitima T, predoavajui im antigene.
Sadre i antigene MHC-II nune za predoavanje antigena limfocitima TH. Drugu vrstu
APC ine dendritine stanice u limfnim vorovima i slezeni koje prezentiraju antigene
limfocitima B . Stanice APC osobito su brojne u timusu i bogate su vlastitim antigenima,
napose onima MHC-II, te vjerojatno sudjeluju u uklanjanju autoreaktivnih limfocita T
tijekom njihova sazrijevanja u timusu (negativna selekcija). Kao APC slue i limfociti B
i makrofagi, no ne ubrajamo ih meu profesionalne APC.
Bazofili
U perifernoj ih krvi ima manje od 0,2 %, a obiljeavaju ih tamnoljubiasta citoplazmatska
granula. esto ih se ne moe razluiti od mastocita.
Mastociti
Izgledaju poput netom opisanih bazofilnih granulocita . Kao i bazofile, obiljeava ih
povrinski receptor za Fc fragment imunoglobulina E (FcRI) putem kojeg se IgE vee na
stanicu, izaziva njenu degranulaciju i oslobaanje histamina odgovornog za simptome
alergije.
Trombociti
Potjeu od megakariocita i osim uloge u koagulaciji krvi posreduju i u imunolokim
reakcijama, napose u upali. Posjeduju receptore za Fc-fragment IgG (FcRII), antigene
MHC-I i receptore za Fc-fragment IgE (FcRII) te adhezijske molekule. Pri oteenju
endotela prijanjaju uz oteeno tkivo oslobaajui tvari koje poveavaju propusnost
krvnih kapilara i koje aktiviraju komplement te privlae leukocite.
Tuzla 2014
37
Todorovic Svjetlana
2.PRIRODNI(URODJENI)IMUNITET.FAKTORI PRIRODNE ODBRANE

ORGANIZMA
Imunitet je sposobnost ljudskog organizma da se odupre gotovo svim mikroorganizmima
i toksinima koji mogu ostetiti tkiva i organe. Moze biti prirodna(urodjena,nespecificna) i
stecena(adaptivna-specificna).
Hoce li imuni odgovor biti efikasan ili ne, zavisi od lokalizacije mjesta infekcije i tipa
uzrocnika.
Prirodni imunitet je otpornost organizma na strane agense sa kojima nikada ranije nije bio
u kontaktu. Tj.otpornost organizma koja nije stecena nakon kontakta sa antigenom.
To dakle nije imunost specificno usmjerena protic odredjenog antigena vec je
konstitucijsko svojstvo organizma. Ovakva imunost nespecificna je i zasniva se na
postojanju prepreka koje sprecavaju ulazak infektivnih agenasa u
organizam(npr.otpornost koze i sluznice, celije prirodnih ubica, fagociti,zapaljenja...)
Nespecificna imunost predstavlja glavnu odbranu organizma od bakterija, gljivica, virusa,
parazita i drugih stetnih ili nepozeljnih agenasa.
Naziv urodjeni imunitet podrazumjeva da se radi o mehanizmima koji su prisutni od
rodjenja i preztezno predstavljaju automatske ,nespecificne i stereotipne reakcije koje se
ne mjenjaju pri ponovnom ugrozavanju organizma od strane istog napadaca. Vazna mu je
karakteristika da predstavlja brz, ali nedovoljno precizan i istancan sistem odbrane.
Prepoznavanje napadaca urodjenim imunitetom omogucuju membranski celijski receptori
koji prepoznaju zajednicke sastojke zavisno od m.o. Prepoznavanje je nespecificno.
Najpoznatiji membranski receptorski sistem urodjenog imuniteta je receptorski kompleks
za prepoznavanje lipopolisaharida u ciji sastav ulaze molekuli iz TLR-porodice
proteinskih molekula.
Sem sto neposredno prepoznaje patogen, sistem urodjenog imuniteta takodje prepoznaje i
endogene promjene kao sto su sama ostecenja celija,. U tome centrlnu ulogu igraju
dendritske celije koje spadaju u najefikasnije antigen prezentujuce celije. One se
aktiviraju ne samo sastojcima i produktima mikroorganizama koje prepoznaju vec i
endogenim signalima domacina koji su u stresu ili su inficirane virusima ili su ubijene ali
iskljucivo procesima nekroze, ne i apoptoze! Celije koje obavljaju glavnu ulogu u
eliminaciji napadaca prirodne imunosti su polimorfonuklearni leukociti, mononuklearni
fagociti u koje spadaju monociti krvi, tkivni makrofagi i celije prirodne ubice. Sve ove
celije su obdarene dvojakom sposobnoscu:
1.Da prepoznaju napadaca i da reaguju na njega tako sto ga neposredno hvataju i
unistavaju,
2.Unistavaju ga posredno, ubijajuci zarazenu celiju u kojoj jedino ako je ziva virus moze
da se razmnozava.
Ulazak mikroorganizma u osjetljivog domacina moze biti dvojako pracen:
-zaobilazenjem imunog odgovora.
-ostecenjem tkiva
Mehanizmi kojima m.o.zaobidje odbrambene mehanizme domacina, karakteriziraju
Tuzla 2014
38
Todorovic Svjetlana
patogenost i prezivljavanje mikroorganizama u domacinu.

Mehanizmi koji ometaju ulazak uzrocnika u organizam:
Kolonizacija koze i sluzokoza:
Normalno se kolonizacija moze naci na kozi sluznicama... Mikroorganizmi koji
koloniziraju navedena podrucja mogu inhibirati naseljavanje patogenih mikroorganizama
na sledece nacine:
-kompeticija za receptore celija
-produkcija bakteriocina koji ometaju rast patogenih m.o.
-kompeticija za prehrambene materije ili produkcija toksicnih proizvoda
-stimulacuija prirodnihj antitijela da ukrsteno reagiraju sa razlicitim patogenim m.o.
Odbrana od stetnih tvari zbiva se na lokalnoj i sistemskoj razini. Lokalna se obicno
ostvaruje na mjestu ulaska agenasa u tijelo(koza,sluznica) pri cemu nije rijec samo o
mehanickoj prepreci za antigen vec i o fizickom i hemijskom protumikrobnom
djelovanju.
Sistemska odbrana se ostvaruje fagocitozom te razlicitim nespecificnim tvarima u
izvancelijskoj tekucini.
Nespecificna imunost(prirodna, urodjena) je najvaznija u ocuvanju genskoh i antigenskog
integriteta i izvanredno je djelotvorna jer se temelji na razmjerno jednostavnim
mehanizmima koji redje zakazuju.
LOKALNA NESPECIFICNA ODBRANA:
Prvu anatomsku prepreku cine koza i sluznica, a u usnoj supljini i slina. Otpornost se
temelji na:
Na fizickom kontinuitetu organa
Na fizickom uklanjanju tvari sa povrsine-one otpadaju ljustenjem sluzi i povrsinskih
celika, ispiru se, odnose strujom zraka...itd
Postojanju hemijskih protuinfekcijskih tvari-kiselosti izlucevina na povrsini koze,
kiselosti zelucanog soka..itf
Normalnoj bakterijskoj flori koja sprecava razvoj drugih mikroba-lucenjem
protutuberkuloskih tvari, masnih kiselina..
SISTEMSKA NESPECIFICNA ODBRANA

Razlikujemo celijsku i humoralnu nespecificnu imunost.
Celijska nespecificna imunost
Najveci dio imunocita,odnosno T i B limfocita svrstavaju se medju celije koje djeluju
nespecificno jer nemaju receptora za specificno prepoznavanje antigena. Glavni nosioci
nespecificne celijske imunosti su profesionalni fagociti:granulociti i mononuklearni
fagociti koji djeluju takon sto bude probijena lokalna odbrana. Prepoznaju, gutaju i
razgradjuju strane tvari. Uglavnom djeluju putem receptora za Fc fragment antitijela i
komponente komplemenata C3b cime mogu fagocitirati svaku cesticu koja nosi
pomenute beljege. Granulociti su djelotvorni protiv agenasa koji nakon fagocitoze sami
propadaju u fagocitu jer im ne pogoduje takva okolina, dok se monociti/makrofazi
djelotvorniji protiv pravih unutarcelijskih nametnika koji se mnoze u celiji a protiv kojih
su granulociti manje djelotvorni.
Tuzla 2014
39
Todorovic Svjetlana
GRANULOCITI
Granulociti stiu vrlo brzo na mjesto upale i odmah djeluju, dok makrofagi djeluju u
kasnijim fazama upale. Djeluju ponajprije fagocitozom, zbog ega ih se, uz
monocite/makrofage, svrstava u red profesionalnih fagocita. Unato sve veoj
sloenosti humoralnih i celularnih imunolokih mehanizama u viih organizama, koja je u
sisavaca oito doivjela svoj vrhunac, fagocitoza i dalje ostaje glavnim izvrnim
mehanizmom za uklanjanje napadakih, stranih, mrtvih, promijenjenih ili na bilo koji
drugi nain nepoeljnih stanica i estica. Funkcijski se odnos fagocita i ciljne estice
moe podijeliti u etiri dijela: (1) privlaenje (kemotaksija), (2) vezanje estice na
povrinu fagocita (adherencija), (3) ulaenje estice u fagocit (ingestija), i (4) ubijanje
estice, tj, njena razgradnja (mikrobicidnost, digestija). Fagocitoza zapravo zapoinje
vezanjem estice na povrinu fagocita, najee hidrofobnim privlaenjem ili fizikokemijskim mehanizmom van der Vaalsova tipa privlaenja, te, znatno rijee,
elektrostatskim privlaenjem, te napokon vezivanjem na receptor. Fagociti posjeduju
receptore za Fc-fragment IgG i komponentu komplemeta C3, pa se na njih mogu vezati i
neopsonizirane estice iz plazme, koje na sebe nespecifino adsorbiraju IgG i, dakako,
estice koje su opsonizirane imunoglobulinima ili komponentama komplementa (Slika
24). Nakon adherencije slijedi endocitoza koja zapoinje uvlaenjem membrane fagocita i
okruivanjem estice, ime nastaje fagocitna vakuola ili fagosom. Fagosom se po
potpunom ulasku u stanicu spaja s jednom ili vie fagocitnih granula -lizosoma to sadre
hidrolitike enzime, pa nastaje fagolizosom, a fagocitna granula se gube i to nazivamo
degranulacijom. Tako se ingestirana estica, npr. bakterija, izlae djelovanju razliitih
hidrolaza koje brzo ubijaju i razgrauju veinu bakterija. Dva su glavna puta kojima
fagociti ubijaju mikroorganizme: (a) ovisan o kisiku i (b) neovisan o kisiku. Mehanizmi
neovisni o kisiku temelje se na djelovanju protumikrobnih peptida - defensina koji ine
30-50 % proteinskog sadraja granula, a ubijaju poveavajui propusnost stijenki
bakterija i gljivica. Neovisno o kisiku djeluju i baktericidni enzimi lizozim, proteaze i
laktoferin - protein koji koi bakterijski rast vezanjem eljeza. Mehanizam ovisan o
kisiku temelji se poglavito na aktivnosti oksidaza ovisnih o NADPH. One molekulski
kisik pretvaraju u aktivni ionski, iz kojeg potom nastaje vodikov peroksid. U nazonosti
mijeloperoksidaze, koja ini ak 5 % suhe tvari neutrofila, vodikov peroksid reagira s
kloridnim ionima stvarajui hipoklornu kiselinu (HOCl), snano oksidirajue sredstvo
koje gotovo trenutno oksidira amine, tiole, nukleinske kiseline, proteine i druge bioloki
aktivne molekule ciljnih estica. Stvaraju se i organski kloramini (R-NCl), koji su slabiji
oksidirajui agensi ali dugotrajnijeg djelovanja. Kako pritom znatno poraste potronja
kisika u fagocitu, ta se pojava naziva "oksidacijski, respiracijski ili metaboliki prasak".
Ovi oksidacijski mehanizmi odgovorni su za velik dio protumikrobnih uinaka fagocita.
Makrofagi
Sudjeluju u svim fazama imunolokog odgovora. Sudjeluju u prvoj liniji obrane od
stranih estica, prije negoli se aktiviraju mehanizmi posredovani limfocitima T. Zatim
preradom i predoavanjem antigena sudjeluju u pokretanju specifinog imunolokog
odgovora posredovanog limfocitima T, i napokon sudjeluju i u izvrnim fazama
Tuzla 2014
40
Todorovic Svjetlana
imunolokog odgovora kao upalne, tumoricidne i mikrobicidne stanice. Taj iroki raspon
funkcija mogu obavljati tek nakon izlaganja djelovanju odreenih citokina, katkada tono
odreenim slijedom, to se naziva aktiviranjem makrofaga. Na primjer, za aktiviranje
mehanizma luenja duikova oksida nuan je IFN-, a mehanizam se dalje pojaava
djelovanjem TNF-. Kako svaka imunoloka reakcija, da bi bila djelotvorna, mora imati
svoj poetak ali i kraj, postoje i tvari koje deaktiviraju makrofage, poput prostaglandina
E.
Stanice NK
To su prirodno ubilake stanice, koje bez prethodnog susreta s antigenom mogu u
neposrednom kontaktu usmrtiti drugu stanicu. Morfoloki su to uglavnom veliki
granulirani limfociti, a temeljno im je svojstvo da nemaju specifinih receptora za
antigen, te da u svom djelovanju nisu spregnuti glavnim sustavom tkivne podudarnosti
(MHC). Ciljnu stanicu prepoznaju putem nekih ugljikohidratnih dijelova membranskih
molekula ciljne stanice, posjeduju inhibicijske receptore za molekule HLA-I, koji tite
stanice vlastititog organizma od djelovanja NK stanica, a djeluju oslobaanjem topljivih
molekula (perforin) koje dezintegriraju membranu ciljne stanice. Budui stanice NK
raspolau i receptorom za Fc-fragment IgG (FcRIII ili CD16), mogu protiv ciljnih
stanica obloenih antitijelima djelovati i mehanizmom citotoksinosti posredovane
antitijelima (engl. "antibody-dependent cellular cytotoxicity", ADCC). Na aktivnost
stanica NK utjeu razni podraaji i citokini, posebice IFN- i IL-2, te se tako aktivirana
stanica NK naziva stanicom LAK (lymphokine-activated killer). ini se da najvaniju
ulogu igraju u obrani od infekcije unutarstaninim agensima poglavito virusima, te u
obrani od zloudnih tumora.
Humoralna nespecificna imunost
U izvancelijskoj tekucini posebno u plazmi psotoje brojne tvari koje sudjeluju u
nespecificnoj odbrani. Uglavnom opsonizacijom(oblaganjem) i hemotaksijom poticu
funkcije fagocita no neki mehanizmi djeluju samostalno.
Sistem komplemenata je skup proteina(komponente komplemenata C1-C9)koji
odredjenim slijedom, aktiviraju jedan drugog proteolitickom razgradnjom sto se naziva
aktivacijom. Rezultat aktivacije komplemanata moze biti:
1.Opsonizacija-pri kojoj komponente komplemenata oblazu ciljnu cesticu i time je cine
dostupnom djelovanju fagocita sa receptorom za komponente komplemenata.
2.Aktivacija leukocita-koje imaju receptore za komponente komplemenata.
3.Liza ciljne celije koja se zbiva ostecenjem membrane ciljne celije npr.bakterije
Tuzla 2014
41
FAKTOR
Lizozim
Todorovic Svjetlana
FUNKCIJA
IZVOR
Katalizira hidrolizu
Suze,saliva,nosni sekret
celijskog zida bakterija
Laktoferin
Vezu zeljezo i djeluju
Specificne granule
Transferin
kompetetivno za
polimorfonukleara
mikroorganizme.
Beta lizin
Efikasno djeluje na gram+
Trombociti,normalni serum
m.o.
Hemotakticni faktori
Uticu na orjentaciju i
Bakterijski sastojci ili
direktnu migraciju
produkti celijskog ili
polimorfonukleara,monocita tkivnog ostecenja
i drugih celija
Properdin
Aktivise komplement u
Normalna plazma
odsustvu Ag/At reakcije
Interferoni
Djeluje kao imunoLeukociti,fibroblasti,prirodn
modulator na povecanje
e celije ubice,T celije
aktivnosti makrofaga
Defenzini
Blokiraju aktivnosti
Polimorfonukelarne granule
celijskog transporta
Beta lizin je protein koji uglavnom ubija gram + bakterije djelujuci na celijsku
membranuz kao katjonski deterdzent.
Lizozim je enzim kojeg luce fagociti, monociti i makrofagi,. Ostecuje zid celije.
Interferoni-su citokini koji uz najprije otkriveno protivvirusno djelovanje djeluju i
antiproliferativno i imunoregulacijski. Antivirusno i antiprofilativno djeluju pod uticajem
sinteze enzima koji sudjeluju u razgradnji RNA cime sprecavaju ili usporavaju
razmnozavanje ciljnih celija. U protivvirusnom djelovanju nisu specificni za odredjeni
virus vec iskazuju svojstvo interferencije sto znaci da tokom infekcije jednim virusom
organizam istodobno moze postati otporan na infekciju drugim virusom. Interferoni su
specificni za vrstu.
Proteini akutne faze pojavljuju se u serumu pri upali u visestruko vecoj koncentraciji ods
normalne.
Prirodna antitijela prisutna sz z cirkulaciji vecine pripadnika odredjene vrste i nisu
posledica vidljiva dodira organizma sa antigenom. To su npr antitijela na antigene krvnih
grupa, ali i nekih virusa i bakterija.
Tuzla 2014
42
Todorovic Svjetlana
3.ENDOCITOZA I FAGOCITOZA,vrste makrofaga i njihova uloga u odbrani

organizma
Veoma znacajni mehanizmi urodjene imunosti su mehanizmi ingestije vancelijskih
makromolekula i mikroorganizama putem endocitoze i fagocitoze.
Endocitoza je proces unosenja makromolekula koje su prisutne u ekstracelularnoj tkivnoj
tecnosti. Taj proces se moze odvijati putem pinocitoze(unosenje rastvorljivih
makromolekula) ili receptorima posredovane endocitoze. Unosenje makromolekula
zapocinje invaginacijom malog dijela plazmatske membrane celije i formiranjem male,
jedva 0,1 mikrometara velike endociticne vezikule.
Fagocitoza je proces unosenja djelova ili citavih mikroorganizama u specijalizirane celije.
Medju fagocitarne celije spadaju cirkulirajuci krvni monociti,neutrofili,eozinofili i tkivni
makrofagi. U specijalnim uslovima i fibroblasti mogu pokazivati fagocitnu ulogu pa se
nazivaju fakultativni fagociti.
Fagociti su najvaznija grupa dugo-zivecih celija iz grupe mononuklearnih leukocita. Ove
celijke su porijeklom iz kostane srzi, od maticne celije. Njihova funkcija je da fagocitiraju
infektivne agense. Drugu grupu veoma znacajnih fagocita predstavljaju
polimorfonuklearni neutrofili(PMN).Oni cine vecinu leukocita krvi. Slicno monocitima
oni migriraju u tkiva kada su stimulirani razlicitim podrazajima. Neutrofili su kratkozivece celije koje prozdiru strani materijal,denaturisu ga i pri tome ubiju. Neutrodili su
prve celije koje dolaze na mjesto upale.
Cirkulisuci monociti i makrofagi(mononuklearni fagociti) posjeduju povrsinske receptore
i oni mogu fagocitirati mikroorganizme.
Proces fagocitoze se sastoji od nekoliko faza:
1.Privlacenje fagocita na mjesto upale-omoguceno je oslobadjanjem razlicitih supstanci
na mjestu upale. Razlicite supstance mogu podsticati pokretljivost fagocita. Pokretljivost
fagocita moze biti usmjerena i neusmjerena prema fagocitu. One supstance koje stimulisu
poklretljivost nazivaju se citotoksigeni, a one koje stimuliraju usmjerenu pokretljivost
hemotakticne supstance ili citotoksini
2.Pricvrscivanje stranih cestica ili bakterija na membranu fagocita moze biti nespecificno
ili specificno. Fagociti mogu nespecificno fagocitirati mnoge cestice kao sto su cestice
uglja, medjutim kod specificne fagocitoze mnoge bakterije se mohu vezati preko
razlicitih receptora na membrani fagocita kao sto su receptori za Fc fragmenrt IgG I za
C3 b komplementa. Unosenje pojedinih dijelovba ili citavih mikroorganizama unutar
celije naziva se ingestija i specijalan je celijski proces. Ovdje se plazmatska membrana
izduzi oko stranog materijala,zaokruzi i formira vezikulu nazvanu fagozom.
3.Digestija ili razgradnja fagocitiranog materijala ili mikroorganizma odvija se u
fagolizozomu koji nastaje nakon fuzije fagozoma i lizozoma. Zivi mikroorganizmi se
ubijaju na 2 osnovna nacina: od kiseonika zavisnim mehanizmima, i od kiseonika
nezavisnim mehanizmima.
MAKROFAGI:
Sudjeluju u svim fazama imunoloskog odgovora. Sudjeluju u prvoj liniji odbrane od
stranih cestica,prije nego se aktiviraju mehanizmi posredovani T limfocitima.
Zatim preradom i predocavanjem antigena sudjeluju u pokretanju specificnog
imunoloskog odgovora posredovanog limfocitima, zatim sudjeluju i u izvrsnim
Tuzla 2014
43
Todorovic Svjetlana
funkcijama imunoloskog odgovora kao upalne, tumoricidna i mikrobicidne celije.

Taj siroki raspon funkcija mogu obavljati tek nakon izlaganja djelovanju odredjenih
citokina ponekad tacno odredjenim redom, sto se naziva aktiviranje makrofaga. Postoje i
supstance koje deaktiviraju makrofage, poput prostaglandina E.
Monociti/Makrofagi se danas svrstavaju u sistem mononuklearnih fagocita koje ima
dvoje funkcije:
=fagocitozu i predocavanje antigena
=imunoregulaciju
Monociti nastaju iz mijeloidnog progenitora u kostanoj srzi,zatim odlaze u krvotok pa u
organe i tkiva gdje prelaze u makrofage.
Monocit obiljezava bubrezasta jezgra i citoplazmatska azurofilna granula medju kojima
su i lizozomi sa peroksidazom i hidrolazama, vazni za unutarcelijsko ubijanje
fagocitiranih mikroba, podjeduju brojne povrsinske biljegem,izmedjuz ostalog receptora
za Fc fragment IgG receptor za komponentu komplementa C3b,adhezijske molekule,
MHC II molekule neophodne za predocavanje antigena T limfocitima,receptore za
citokine...itd.
Odlazeci u tkiva, monociti dozivljavaju pretvorbu u tkivne makrofage razlicitog izgleda
koji kao i njihov naziv zavisi od tkiva u kome se nalaze. Pa razlikujemo:
1.Histiociti-u kostanoj srzi,
2.Celije mikroglije-u CNS-u,
3.Kupferove celije-u jetri,
4.Alveolarni makrofagi-pluca,
5.Peritonealni makrofagi-u trbusnoj supljini,
6.Slobodni i ucvrsceni makrofagi-slezeni, limfnim cvorovima i timusu.
Funkcije makrofaga:
1.Izvrsne funkcije-iako su svrstani u red "profesionalnih" fagocita, s fagocitozom kao
temeljnom odbranbenom funkcijom dio makrofaga sluzi se fagocitozom i za prihvatanje,
obradu i predocavanje antigena,pa se raj dio makrofaga ubraja i medju celije za
predocavanje antigena.
2.Regulacijske funkcije-makrofagi sudjeluju u kontroli imunoloskog odgovora direktnim
kontaktom sa ostalim imunocitima ili lucenjem topivih posrednika. Poznato je vise od
100 razlicitih supstanci koje luce makrofagi koje uticu na razmnozavanje,rastm
sazrijevanje i izvrsne funkcije imunocita. Medju njima su:hidroliticki enzimi,
komponente komplemenata,metaboliti kiseonika,bioaktivni lipidi,citokini,faktori rast..itd.
Tuzla 2014
44
Todorovic Svjetlana
4.STECENI(ADAPTIVNI) IMUNITET,OPSTE OSOBINE:

Za razliku od urodjenog steceni imunitet je nestereotipan, izuzetno je specifican za dati
antigen, i stalno se poboljsava ponovljenim izlaganjima istom antigenu.
Steceni imunitet protiv m.o.se moze podijeliti na pasivni i aktivni. Pasivni imunitet se
prenosi unosenjem antitijela ili limfocita aktivno imunizovane jedinke te traje dok traju i
prenijeta antitijela ili celije.
Aktivni imunitet je indukovan infekcijom ili vakcinacijom pri cemu imunoloski odgovor
na neki mikroorganizam pruza otpornost na kasniju infekciju istim mikroorganizmom.
Sustinska odlika adaptivnog imunog odgovora je da on i prije nego sto se sa patogenim
mikroorganizmima prvi put sretne, ima unaprijed potencijal prepoznavanja beskrajno
velikog broja razlicitih molekulskih konfiguracija, epitopa ili antigena unutar m.o. Ova
sposobnost se zasnivba na postojanju u imunom sistemu svake jedinke bezbroj razlicitih
imunoloskih receptora na limfocitima, nastalih nasumicnim procesom stvaranja prilikom
njihovog ontogenetskog razvica.
Adaptivni imunoloski sistem ne samo da je u stanju da predvidi ono za cim treba da traga
i sto mora da prepozna, kako bi uspjesno obavljao svoju funkciju, vec takodje
osposobljava jedinku da bude spremna da prepozna i promjene u molekulskom sastavu
m.o. Koje ce se usled mutacija mozda javiti u buducnosti.
Tri osnovna svojstva adaptivnog imunog odgovora su:
1.Specificnost
2.Sposobnost uspostavljanja imunoloske memorije
3.Sposobnost razlikovanja sopstvenog i stranog
Svi se oni zasnivaju na najvaznijoj karakteristici imunog sistema, da su u njemu
imunoloski receptori na limfocitima klonski rasporedjeni. To podrazumjeva da limfociti
pripadaju jednom celijskom klonu,tj.relativno maloj grupi celija koju cine potomci iste
celije majke, imaju jedinstvene imunoloske receptore koji se u pogledu specificnosti
razlikuju od receptora na limfocitima ostalih klonova. Klonska rasporedjenost
monospecificnih imunoloskih receptora je od kljucnog znacaja i ona omogucuje:klonsku
selekciju, imunolosku memoriju i imunolosku autotoleranciju.
Za prepoznavanje antigena u stecenom imunitetu odgovorne su 2 razlicite vrste molekula:
1.Receptori za antigen na B limfocitima
2.Receptori za antigen na T limfocitima
Osnovno svojstvo tih molekula je njiohova velika raznolikost. Iako BCR i TCR imaju
mnogo zajednickih svojstava,poput konstantnih i varijabilnih podrucja molekule nacini
na koje prepoznaju antigene se znatno razlikuju.
BCR moze prepoznati i otopljeni antigen i onaj na povrsini celije, ali uvjek ga prepoznaje
u njegovom nativnom obliku-za razliku TCR prepoznaje samo antigene vezane za celiju i
to u kompleksu s molekulama MHC. Ti antigeni su najcesce poredjani tj,razgradjeni pa je
determinanta sto je prepoznaje TCR obicno samo malen dio izvornog antigena,i ne mora
zadrzavati njegovu prostornu konformaciju.
Postoji jos jedna razlika izmejdju BCR i TCR. TCR je uvjek vazan za celijsku membranu
i ne moze se naci u topljivom obliku, a BCR koji je po svojoj gradji imunoglobulin
proizvodi se i u obliku topljivih antitijela.
PASIVNA IMUNOST-prenosi se antitijelima ili limfnim celijama stvorenim u drugom
Tuzla 2014
45
Todorovic Svjetlana
organizmu. Pasivan prenos antitijela(antiseruma)protiv bakterijskih toksina, cini da se u

organizmu trenutno nadje dovoljna kolicina antitoksina da bi se toksin neutralizovao.
Antitijela stvorena protiv odredjenih virusa, mogu biti primjenjena za vrijeme perioda
inkubacije da bu se ogranicilo umnozavanje virusa. Osnovna prednost pasivne
imunizacije je mogucnost primjene velikihj kolicina gotovih specificnih antitijela,
nedostatci su kratak poluzivot ovakvih antitijela i moguce reakcije preosjetljivosti.
AKTIVNA IMUNOST-Indukuje se posle kontakta sa stranim antigenima. Do ovakvog
kontakta dolazi prilikom klinicki manifestiranih ili subklinickih infekcija, imunizacije
zivim ili ubijenim mikroorganizmima i njihovim antigenima ili toksinima i
transplatacijom stranih celija.
U svim ovim slucajevima organizam aktivno proizvodi antitijela i limfne celije sposobne
da odgovore na antigene. Prednost aktivnog imuniteta je dugotrajna otpornost a
nedostatci su sporo uspostavljanje imunosti i potreba za produzenim ili ponovljenim
kontaktom sa antigenom.
5.B LIMFOCITI,vrste,sazrijevanje i njihova diferencijacija
Celije imunoloskog sistema nastaju iz pluripotentnih pracelija. Iz limfoidnih prekursora
nastaju limfociti(T i B i NK celije),a iz mijeloidnih prekursora
fagociti(monociti/makrofagi, neutrofilni i eozinofilni granulociti, celije za predocavanje
antigena). B limfociti su nosioci humoralne imunosti, dok su T limfociti nosioci celijama
posrednoh imuniteta.
B limfocita u perifernom krvotoku covjeka ima 5-15%. Oni proizvode imunoglobuline
koji se ugradjuju u celijsku membranu i djeluju kao receptori za antigen. Vecina ljudskih
B limfocita nosi membranski IgM i IgD a samo manjina i jos IgA,IgG i IgE.U sluznici
crijeva pretezu B limfociti s povrsinskim IgA. Na povrsini B limfocita postoje i brojni
drugi biljezi, pa vecina zrelih celija posjeduje:
A)Antigene MHC II vazne za saradnju sa T limfocitima
B)Receptore za komponente komplemenata C3b i C3d(CR1,CR2)
C)Receptore za fragment imunoglobulina G
D)Povrsinske biljege CD19,CD20,CD22.
B limfociti su sposobni svojim povrsinskim imunoglobulinskim receptorom(BCR)
prepoznati antigene ili epitope raznih kategorija makromolekula, kao sto su
proteini,glikoproteini, kompleksni polisaharidi, egzotoksini... Svi ovi molekuli su
dostupni prepoznavanju od strane B limfocita, bilo da se nalaze slobodni u rastvoru, ili da
su u sastavu zida ekstracelularnih bakterija, lipoproteinske membrane celije.
Bitna je karakteristika B limfocita da oni na svojoj membrani iskazuju istovremeno
imunoglobulinske B receptore, tako i MHC molekule klase II. To im omogucava s jedne
strane da kad proliferisu i difunduju u plazma celije sintetisu antitijela iste specificnosti,
koju su imali i imunoglobulinski receptori kojima su antigen prepoznali. S druge strane B
limfociti mogu funkcionisati kao i antigen prezentujuce celije, tj,mogu putem MHC
molekula da prikazuju T limfocitima antigen na svojoj membrani.
Vrste B limfocita:
1.Glavna populacija B limfocita, oznacena kao B-2 ima na svojoj povrsini puno
imunoglobulinskih receptora klase IgD, a nema iskazan molekul CD5.
2.Manja populacija oznacena kao B-1 pretezno iskazuje molekul CD5 i obicno ima vise
Tuzla 2014
46
Todorovic Svjetlana
imunoglobulinskih recweptora klase IgM nego klase IgD. Sintetise polireaktivna IgM
antitijela malog afiniteta i ne stvara memorijske celije
B celijski razvoj odvija se direktno iz limfoidne maticne celije u hematopoeticnom tkivu
fetalne jetre. Kasnije se mjesto sazrijevanja B limfocita seli u kostanu srz, gdje se
nastavlja kontinuirano tokom zivota. Razvoj B limfocita rezultira na kraju stvaranjem
plazma celija, i memorijskih B limfocita. Ovaj razvoj se moze podijeliti u:
=antigen nezavisnu fazu koja se odvija u kostanoj srzi,
=antigen zavisnu fazu koja se odvija na periferiji
Limfoidna maticna celija se razvije u liniju progenitorskih B celija koje na svojoj povrsini
stvbaraju celijski marker nazvan B220. Progenitorske celije proliferisu u kostanoj
srzi,ispunjavajuci ekstravaskularne prostore izmedju sinusoida kostane srzi. Proliferacija i
deferencijacija zahtijeva mikrosredinu ispunjenu sa stromalnim celijama. Stromalne celije
intereaguju sa progenitorima B celija luceci citokine(IL-7) koji pomazu razvoj B celija.
Ova interakcija omogucena je CD44 molekulama na progenitorskim B celijama. Sve one
celije koje ne stvore CD44 molekule bice unistene, a one koje stvore ulaze u fazu pre Bcelija koje stvara receptor za IL-7. U ovom stadijumu se vrsi preuredjene gena za lucenje
imunoglobulina.
Razvoj B limfocita u kostanoj srzi:
S obzirom da sisari nemaju specifican organ za limfopoezu B celijski razvoj se odvija
direktmno od limfoidne maticne celije u hematopoeticnom tkivu fetalne jetra, a kasnije se
seli u kostanu srz kao sto smo vec naglasili.
Progenitori B celija se nalaze u endosteumu kostane lamele. Svaki progenitor B celija u
stadijumu od preuredjena gena za imunoglobuline moze stvoriti najmanje 64 potomaka.
Oni migriraju u centar supljine kostane spongioze i dolaze u lumen venoznih sinusoida.
U kostanoj srzi, B celije sazrijevaju u tijesnoj asocijaciji sa stromalnim retikularnim
celijama. Kasnije se mogu naci u susjedstvu endostijuma blizu centralnog sinusa, koji
posjeduje adventicijske retikularne celije. Adventicijumske retikularne celije su mjesanog
fenotipa, svojim osobinama lice na fibroblaste, endotelijane celije, i glatko misicne celije.
One produkuju kolagen tipa IV,laminin i glatko misicnu formu aktina.
Retikularne celije podupiru diferencijaciju B celija. Adventicijalne retuikularne celije su
od znacaja za oslobadjanje zrelih B celija u centralni sinus.
Vecina B limfocita sazrelih u kostanoj srzi, ne dospije do periferne cirkulacije nego kao i
u timusu biva ubivena procesom apoptoze i fagocitovana od makrofaga kostane srzi.
B stromalna interakcija moze biti posredovana u vidu POZITIVNE SELEKCIJE, gdje je
sacuvan samo jedan mali broj B celija od programirang preuredjena gena za celijsku
smrt.
NEGATIVNA SELEKCIJA autoreaktivnih B limfocita se nalazi u kostanoj srzi i u
slezeni, mjestima u kojima se isporucuje najveci broj stvorenih B limfocita.
Karakteristicni markeri B celijske linije su imunoglobulini, koji reaguju kao povrsinski
receptori na antigene.
Limfoidne maticne celije proliferisu se i diferenciraju pod uticajem preuredjenja gena.
Kao posledica toga, pre B celije vrse ekspresiju teskih lanaca u citoplazmi. Vecina pre
B celija stvara i male kolicine teskih lanaca na svojoj povrsini,udruzenih sa lakim
laznim lancima. U ovom periodu se nadje alelsko iskljucenje majcinih i ocevih gena za
imunoglobuline.
Tuzla 2014
47
Todorovic Svjetlana
6.IMUNOLOSKI MEHANIZMI UPALNE REAKCIJE

Upalna reakcija je serija kompleksnih dogadjaja koja se razvija nakon ostecenja tkiva
poslije povreda ili infekcije. To je rani mehanizam odbrane koji sprecava sirenje
patogenih m.o. sa mjesta upalne reakcje. Glavni znaci upalne reakcije
su:RUBOR(crvenilo),TUMOR(otok),COLOR(povecana temperatura),DOLOR(bol) i
funkcija laesa(poremecaj funkcije).
Upala ima 3 komponente:
Povecanje protoka krvi kroz napadnuto podrucje, cime se povecava dotok leukocita i
raznih topljivih molekula u to podrucje(najpre se dilatiraju kapilari, pa arteriole,
karakteristican znak je crvenilo i povisena temperatura)
Povecana kapilarna propustljivost pracena je povecanim ulaskom tecnosti i celija iz
krvotoka u tkivo. Tecnost koja se nakuplja na mjestu upalne reakcije je mnogo
bogatija proteinima od one koja izlazi iz kapilara u normalnim uslovima. Nakupljanje
tecnosti dovodi do otoka-aedema. Povecanje propustljivosti kapilara povecava
migraciju leukocita iz kapilara na mjesto upalne reakcije, medju pridoslim
leukocitima najveci broj su fagocitne celije.
Povecana migracija leukocita u to podrucje
Na mjesto upale obicno u akutnoj fazi prvi stizu granulociti i trombociti. Ako uspiju
neutralizirati uzrok upale ona izavrsava tom akutnom fazom, a ako ne, upala prelazi u
hronicnu fazu tokom koje se na mjestu upale nakupljaju mononuklearni fagociti i
limfociti.
Akutna upala:
Celije akutne upale su mastociti(bazofili),trombociti,neutrofili i eozinofili. Mastociti
sadrze brojne citoplazmatske granule sa bioloski aktivnim supstancama cije je
oslobadjanje odgovorno za vecinu vaskularnih manifestacija akutne upale.
Oslobadjanjem posrednika akutne upale javljaju se vazodilatacija i povecana kapilarna
propustljivost(histamin,serotonin,bradikinin,prostaglandin E2). A neki djeluju i
hemotaksijski(leukotrien B4)privlaceci na mjesto upale neutrofile i eozinofile.
Trombociti oslobadjaju heparin i serotonin i time sudjeluju u akutnoj fazi upale, ali
primarna im je uloga blokiranje ostecenog zida krvne zile i sprecavanje krvarenja.
Neutrofili su najbrojnija celijska komponenta u akutnoj upali, a na mjesto upale stizu
privuceni brojnim hemotaksijskim supstancijama poput komponente komplementa C5 ili
C8. Djeluju fagocitozom ali i izvancelijskim oslobadjanjem granula. Eozinofile pretezno
nalazimo sl.vrstama upale;alergijskim reakcijama, i parazitarnim infekcijama. Na njih
hemotaksijski djeluju komponenta komplementa C5 i histamin, eozinofili djeluju
fagocitozom i oslobadjanjem granula litickim enzimima, bas kao i neutrofili
degranulacijom mogu ostetiti i vlastita zdrava tkiva.
POSREDNICI AKUTNE UPALE:
Su sistem komplemenata, koagulacijski sistem, kininski sistem i proteini akutne faze.
Aktivirane komponente komplementa mogu pospjesiti imunu reakciju:hemotaksijskim
djelovanjem, opsonizacijom ciljnih cestica cime se pospjesuje njihova fagocitoza, te
lizom ciljnih cestica. Pri svakoj znatnijoj upali se aktivira sistem komplemenata, sto
Tuzla 2014
48
Todorovic Svjetlana
rezultira stvaranjem ugruska i zaustavljanjem krvarenja. Ugrusak se medjutim, ubrzo

otkloni fibrinolizom, kako bi se ponovo uspostavio protok krvi kroz osteceno podrucje.
Kininski sistem obuhvata kininogene, molekule velike molekulske mase koje se
djelovanjem enzima kalikreina cijepaju u manje vazoaktivne peptide poput bradikinina
koji pospjesuju vazodilataciju i povecavaju vaskularnu propustljivost.
Proteini akutne faze obuhvataju heterogenu skupinu proteina cija se koncentracija u
akutnoj upali povecava. Celije i topive komponente medjusobno reagiraju, poticu svoja
djelovanja i moderiraju upalnu reakciju. Sistemi komplemenata kinina i koagulacije
zajedno sa mastocitima produkuju vazodilataciju, povecanu vaskularnu propustljivost i
hemotaksiju, privlaceci najbrojnije celijske posrednike akutne upale-neutrofile.
Oni fagocitiraku mikroorganizme i razgradjuju ih svojim lizozimskim enzimima. U
osnovi odbrambeni mehanizmi mogu ostetiti i vlastita tkiva. To npr.mogu uciniti
lizozomski enzimi neutrofila, produkti komplementom razorenih celija mogu aktivirati
koagulacijske faktore ovi kininski sistem,itd.
Hronicna upala:
Slijedi nakon akutne ako ova nije bila dovoljna za uklanjanje uzroka upale i pokretanje
procesa zacijeljivanja. Svrha hronicne upale je ocistiti tkivo od nekroticnih ostataka
akutne upale, pokrenuti dodatne odbrambene mehanizme protiv perzistentne infekcije i
okoncati proces zacjeljivanja nastalog ostecenja. Ako zdravo tkivo nije ni bilo osteceno ili
je ostecenje malo, ono se mehanizmima hronicne upale moze posve sanirati,a ako je
ostecenje opseznije ostecena se tkiva nadomjestuju vezivom(oziljak).
Celije hronicne upale su limfociti, makrofagi i plazma celije. Nasuprot
polimorfonuklearnim granulocitima koji su glavno obiljezje akutne upale, hronicnu dakle
obiljezava nakupljanje mononuklearnih celija.
Limfociti u upali djeluju kao citotoksicne CD8+ celije koje mogu direktno unistiti ciljane
celije, i kao pomagacke CD4+ koje lucenjem razlicitih citokina sudjeluju u privlacenju i
aktiviranju makrofaga, kontroli proliferacije limfocita,i regulaciji lucenja antitijela.
Privuceni hemotaksijskim supsztancama izlaze iz krvnih kapilara tkiva na nacin slican
granulocitima(proces posredovan adhezijskim molekulama) i stizu na mjesto djelovanja,
gdje mogu djelovati direktnom citotoksicnosti protiv ciljnih celija(citotoksicni T-limfociti
i NK celije)ili sti je vaznije, nakon aktiviranja proizvode i luce brojne citokine(pomagacki
T limfociti)koji privlace i aktiviraju makrofage i reguliraju pretvorbu B limfocita u
plazma celije koje luce antitijela.
Makrofagi su vodece celije hronicne upale i na mjestu djelovanja obicno se pojavljuju
nekoliko sati nakon limfocita. Glavna im je zadaca fagocitoza i probava ostecenih
dijelova tijela, celija i mikroorganizama, za sto raspolazu snaznim lizozomskim
enzimima, i tako pripremaju tkivo za okoncanje upalnog procesa.
Plazma celije nastaju iz aktiviranih B limfocita, a glavna im je funkcija proizvodnja
antitijela. Pod uticajem IL-2,IL-4 i IL-5 be limfociti proliferisu a djelovanjem
IL4,IL5,IL6,IL10 oni se diferenciraju u plazma celije.
Uz celije u hronicnoj upali posrduju brojni citokini koji mogu djelovati autokrino(uticu
na funkcije iste vrste celija koje ih luce) ili parakrino(uticu na funkcije drugih vrsta
celija). Glavni citokini hronicnog upalnog odgovora su:interleukin 1(IL1),interferon
gama, faktor tumorske nekroze beta,transformirajuci faktor rasta i interleukin 2.
IL-1(interleukin 1)-luce makrofagi, dendritske celije, T i B limfociti i endotelne
Tuzla 2014
49
Todorovic Svjetlana
celije. Ima citav niz ucinaka:potice lucenje drugih citokina, stvaranje citotoksicnih
izvrsnih celija i proivodnju upalnih celija u kostanoj srzi. Buduci da moze izazvati i
temperaturu i sok, vazno je da se njegovo djelovanje moze obuzdati. Njegovo
djelovanje koce glukokortikoidi, IL-4,IL-10.
IL-2:luce uglavnom aktivirani T limfociti. Autoktrino potice proliferaciju T limfocita,
a parakrino utice na B limfocite. Inducira diferencijaciju B limfocita u plazma celije,
aktivira NK celije, pojacava citotoksicnost makrofaga. U upali je glavno djelovanje
lucenje IL-1 i interferona gama(IFN-)
IFN- luce aktivirani T limfociti i aktivirane NK celije. Aktivira makrofage, potice
ekspresiju HLA-I u vecine celija a HLA-II u imunocita, potice ekspresiju adhezijskih
molekula u endotelnim celijama, potice citotoksicno djelovanje T limfocita i NK
celija, TE POTICE LUCENJE DRUGIH CITOKINA POPUT transformirajuceg
faktora rasta(TNF).
TGF-(Faktor tumorske nekroze beta)-luce trombociti, aktivirani makrofagi, T i B
limfociti. Djeluje kao Hemokin(hemotaksijski),potice odlaganje izvancelijske
supstance te je jedan od kljucnih citokina koji sudjeluju u cijepljenju tkiva.
TNF(transformirajuci faktor rasta)-luce aktivirani makrofazi, T limfociti, i NK celije,
a on aktivira endotelne celije, makrofage, granulocite, pospjesuje adherenciju
leukocita, lucenje proteina akutne faze, ekspresiju molekula MHC-I,kostimulira
proliferaciju T i B limfocita, te pospjesuje lucenje drugih citokina. Uz to uzrokuje
temperaturu, hipotenziju i gubitak tjelesne tezine(kaheksija).
IL-II pospjesuje proliferaciju T i B limfocita, aktivira NK celije posreedujuci u
njihovoj pretvorbi u LAK-celijke te aktivira makrofage, pospjesujuci njihovo
mikrobiocidno dejstvo, citotoksicno dejstvo.
Tuzla 2014
50
Todorovic Svjetlana
7.CITOKINI,GRADJA I FUNKCIJA:
Citokini su proteini(obicno glikoproteini) relativno niske molekulske mase, od 8 do 25
kDa i cesto se sastoje samo od jednog jedinog lanca. Oni regulisu vazne bioloske
procese:rast celije, celijsku aktivaciju, inflamaciju, imunitet, obnovu tkiva, fibrozu tkiva i
morfogenezu. Neki citokini su takodjer hemotakticni za specificne celijske tipove. Luce
se u vrlo niskim koncentracijama i uglavnom djeluju lokalno i kratkotrajno, uglavnom
paraktino(na druge celije) ili autokrino(na same celije koje ih luce). Sastavni su dio
dlozenog sistema komuniciranja medju imunokompetentnim celijama. Nijedan citokin in
vivo ne djeluje pojedinacno ni samostalno vec u saradnji sa ostalima. Citokini su svrstani
u jednu familiju mada nisu hemijski srodni.
Znacajna je njihova paralelna uloga sa drugim signalima, koji dolaze iz kontakta celije sa
celijom, dovodeci do stvaranja mreze citokina, ukljucenih u funkciju imunog odgovora.
Osnovne karakteristike ovih molekula su:
1. isti citokini mogu biti produkti razliitih elija (IL-15 monocit i elije koste sri, IL-18
keratinociti i makrofagi)
2. PLEJOTROPIZAM je sposobnost da jedan citokin moe da deluje na vie vrsta elija
(IFN-
na CD8+ T limfocite i B limfocite)
3. REDUNDANTNOST moe da se prevede i kao nepotrebnost, tj. vie citokina
ispoljava jednu
istu funkciju
4. jedan citokin moe da povea sopstvenu i da indukuje produkciju citokina od strane
drugih elija
AUTOKRINO, PARAKRINO, ENDOKRINO
5. citokini deluju sinergistiki ili antagonistiki sa drugim citokinima
www.belimantil.info
6. vezuju se za specijalne elijske receptore na membranama elija
Podela na osnovu biolokih funkcija:
I. MEDIJATORI I REGULATORI NESPECIFINE IMUNOSTI (IFN tip I, TNF-, IL-1,
II. MEDIJATORI I REGULATORI SPECIFINE IMUNOSTI (IL-2, IL-4, TGF-, IL-5,
III. STIMULATORI HEMATOPOEZE
Interleukini(IL).
pretstavljaju veliku skupinu citokina koje luce limfociti a djelom i mononuklearni fagociti
i neke tkivne celije. Glavna im je funkcija regulisanje rasta i sazrijevanja celija. Svaki
citokin djeluje na odredjenu sjkupinu ciljnih celija koje imaju receptor za dotuicni
citokin. S obzirom na celuije koje ih luce razlikujemo:monokine-koje luce monociti ili
makrofagi, i limfokine koje luce limfociti.
Interferoni:
Ovi proteini prvo su bili opisani kao antiviralna sredstva ali oni imaju sposobnost kao
imuni regulatori i faktori rasta. Dijele se u 3 grupe:
IFN-alfa(20 varijanti,prouzrokovan od strane leukocita,kao odgovor na viruse ili
Tuzla 2014
51
Todorovic Svjetlana
nukleinske kiseline). Produkuju ga aktivirane T celije i celije prirodne ubice.

IFN-beta-prosti protein produkovan od strane fibroblasta, kao odgovor na viruse ili
nukleinske kiseline.
IFN-gama, prosti protein produkovan od strane limfocita kao odgovor na imune
stimulatore. Djeluje kao signal pozitivne povratne sprege, aktivira makrofage, i
vjerovatno uvjetuje njihov povecan kapacitet djelovanja kao antigen prezentujuca
celija. Ekspresivna produkcija njegova moze imati ulogu u indukciji autoimuniteta.
TABLICA 2.
Citokin
IL-1
IL-1
Citokini, stanice koje ih lue i stanice na koje djeluju i glavni uinci

Izvor
Ciljna stanica
Glavne funkcije
makrofagi
limfociti B, stanice
NK
limfociti B, limfociti
T, makrofagi, tkivne
stanice
IL-2
limfociti T
limfociti T
IL-3
IL-4
limfociti T
limfociti T
IL-5
limfociti T
prastanice
limfociti T, limfociti
B
limfociti B
IL-6
IL-15
limfociti T,
limfociti B,
makrofagi
Stromalne stanice
timusa, slezene i
kotane sri
monociti
Limfociti T
Limfociti T
monociti
aktivirani limfociti T
monociti
IL-16
Limfociti T
IL-17
Limfociti T
limfociti T, aktivirani
limfociti B
Limfocit T, eozinofil,
monocit
Limfocit T, neutrofil
IL-18
Makrofagi,
keratinociti
Limfociti T, stanice
NK
IL-7
IL-8
IL-9
IL-10
IL-12
IL-13
Tuzla 2014
limfociti B,
hepatociti
prekursori limfocita
B,
limfociti T
neutrofili, bazofili
limfocit TH1
limfocit T
monociti, limfociti B
52
aktiviranje limfocita i
makrofaga, adhezija leukocita uz
endotel, pireksija, luenje
proteina akutne faze
proliferacija i difrencijacija
limfocita T, aktivacija
citotoksinih limfocita i
makrofaga
imbenik rasta
rast i sazrijevanje limfocita B,
odabir izotipa antitijela
rast i sazrijevanje limfocita B,
sinteza i luenje IgA
diferencijacija limfocita B,
luenje proteina akutne faze
proliferacija limfocita T i B
kemotaksija
Koenje sinteze citokina
inhibicija sinteze citokina
indukcija limfocita TH1
koenje luenja IL-12
proliferacija
Kemotaksija limfocita T,
eozinofila i monocita
Proliferacija limfocita T,
sazrijevanja neutrofila
Koaktivacija TH1, sazrijevanje
stanica NK
TNF
TNF
makrofagi
limfociti, mastociti
makrofagi,
granulociti, tkivne
stanice
IFN
makrofagi,
neutrofili
fibroblasti
tkivne stanice
limfociti T
stanice NK,
makrofagi
leukociti, tkivne
stanice,
limfociti TH2
M-CSF
monociti
prekursori makrofaga
G-CSF
makrofagi
prastanice
GM-CSF
limfociti T
makrofagi
prekursori makrofaga
i
granulocita
IFN
IFN
tkivne stanice
Todorovic Svjetlana
aktivacija makrofaga, granulocita

i citotoksinih limfocita, adhezija
leukocita uz endotel, kaheksija,
pireksija, luenje proteina akutne
faze, poticanje ekspresije MHC-I
Protuvirusno djelovanje,
poticanje ekspresije MHC-I,
poticanje NK aktivnosti
Poticanje ekspresije MHC-I i
MHC-II, aktiviranje makrofaga,
adhezija limfocita uz endotel,
koenje sinteze citokina
Proliferacija makrofagnog
prekursora
Poticanje razmnoavanja i
diferencijacije
Poticanje proliferacije
granulocitnih i makrofagnih
prekursora i aktiviranje
Funkcije citokina:
I. Citokini ne mogu biti operativni individualno in vivo.
II. Mjesavina citokina moze dovesti do efekata koji se ne moze postici samo 1
citokinom. Pri tome se mogu dobiti i sinergisticni i antagonisticki efekti.
III. Hemoliticki su specificni za celijske tipove
IV. Regulisu bioloske procese
V. Svrstani su u jednu familiju, mada nisu hemijski srodni. Postoje parovi citokina koji
pokazuju homologiju u oko 30% svoje sekvence, kao sto je IL-I alfa i IL-I beta, TNF
alfa i TNF beta, a postoje i subfamilije koje su visoko homologne.
Tuzla 2014
53
Todorovic Svjetlana
8.IMUNOLOSKA PREOSJETLJIVOST,TIPOVI IMUNOLOSKE

PREOSJETLJIVOSTI
Imunoloska preosjetljivost podrazumjeva stanje stecenog imunog odgovora, u njegovoj
pojacanoj i neprikladnoj formi sto uzrokuje ostecenje tkiva organizma. To stanje je
karakteristicno za pojedine individue, i ima individualni karakter. Ne moze se
manifestirati pri prvom kontaktu sa antigenima, redovno se nalaz pri ponovnom kontaktu
sa antigenima. Coombs I Gell su opisali 4 tipa hipersenziviteta, medjutim u praksi se ne
nalaze u izolovanim formama. Prva 3 tipa su posredovana antitijelima, a 4 je posredovan
T celijama i makrofazima.
1.Tip I preosjetljivosti-RANA PREOSJETLJIVOST
2.Tip II preosjetljivosti-ANTIGENIMA POSREDOVANA CITOTOKSICNA
PREOSJETLJIVOST
3.Tip III preosjetljivost-PREOSJETLJIVOST IZAZVANA IMUNIM KOMPLEKSIMA
4.Tip IV preosjetljivost-KASNA PREOSJETLJIVOST(CELIJSKA
PREOSJETLJIVOST)
TIP I PREOSJETLJIVOSTI:
Tip I ili neposredna preosjetljivost pojavljuje se nakon 2-30 minuta posle kontakta sa
antigenom/alergenom. Imunoglobulin E, je ukljucen u direktan odgovor protiv antigena
okoline, kao sto su polen, kucna prasina, zivotinjski produkti.
Mast celije vezu IgE preko svojih Fc receptora i ako je svojim Fab fragmentima IgE
vezao alergen onda on inducira degranulaciju mast celija sto dovodi do oslobadjanja
medijatora. To rezultira akutnom upalniom reakcijom sa simptomima kao sto su akutni
rinitis ili astma.
TIP II PREOSJETLJIVOSTI
Ili od antitijela zavisna citotoksicna preosjetljivots. Javlja se 5-15 sati nakon kontakta.
Antitijela su uperena protiv sopstvenih antigena ili pak protiv stranih antigena kao sto su
npr.eritrociti uneseni u organizam transfuzijom. To moze da dovede do citotoksicne akcije
sa K celijama ili do lize posredovane komplementom.
TIP III PREOSJETLJIVOSTI:
Uzrokovan je imunim kompleksima koji su stvoreni u velikom kolicinama ili kada isti ne
mogu biti odstranjeni adekvatno sa celijama retikuloendotelijalnog sistema.
Razvija se nakon 2-8 sati. Imuni kompleksi se deponuju u tkiva. Tada se aktivira tkivni
komplement i privlace polimorfonukleari na mjesto depozicije imunih komplexa sto
izaziva lokalno ostecenje.
TIP IV PREOSJETLJIVOSTI:
Odgodjena ili kasna preosjetljivoszt je uzrokovana kada se antigeni nalaze u makrofazima
koji ih ne mogu odstraniti. Redovno manifestuje 24-72 sata. Antigenom senzibilisane T
celije oslobadjaju limfokine tokom sekundarnog kontakta sa istim amtigenom. Limfokini
induciraju upalnu reakiju aktiviraju i privlace makrofage sa oslobadjanjem medijatora.
Ostali aspekti DTH reakcija se vide kod odbacivanja transplatata i alergijskog kontaktnog
dermatitisa.
Valja istaknuti da se veina klinikih znakova alergije pojavljuje i bez alergije (npr.
Tuzla 2014
54
Todorovic Svjetlana
astma, rinitis, dermatitis, dodirni dermatitis, anafilaksija, urtikarija-angioedem). Stoga je

prepoznavanje neimunolokih uzroka takvih simptoma kljuno za diferencijalnu
dijegnozu. Katkada nespecifini imbenici iz okoline aktiviraju posrednike upale na
neimunoloki nain, a katkada to uine specifini imbenici. Na primjer, opijati mogu
izazvati izravno oslobaanje histamina iz mastocita, a aspirin moe izazvati astmu
(vjerojatno putem metabolizma arahidonske kiseline). Valja, dakle, ponoviti da je alergija
imunoloka pojava pri kojoj ponovno izlaganje alergenu izaziva senzibilizaciju ija je
posljedica stvaranje specifinih antialergenskih antitijela ili aktiviranje limfocita T koji
izazivaju upalnu reakciju to se oituje znacima alergijske reakcije. U tablici nie
prikazane su alergijske bolesti razvrstane prema opisanim mehanizmima njihova
nastanka.
Imunoloki
mehanizam
nastanka
I. oblik
II. oblik
III. oblik
IV. oblik
Bolest
Alergijski rinitis
Alergijska astma
Atopijski dermatitis
Alergijska gastroenteropatija
Sustavna anafilaksija
Utrikarija - angioedem
Transfuzijska reakcija
Fetalna eritroblastoza
Autoimuna hemolitika anemija
Farmerska plua (lokalna preosjetljivost)
Bolest uzgajivaa golubova (lokalna preosjetljivost)
Serumska bolest (sustavna preosjetljivost)
Alergijski dodirni dermatitis
Popratna pojava lepre, tuberkuloze, shistosomijaze, sarkoidoze, Crohnove
bolesti
Dijagnostika alergija
Kad se posumnja na alergiju, dijagnostiki postupci se usmjeravaju na provjeru je li
doista rije o alergiji i ako jest, nastoji se identificirati odgovorni alergen. Katkada je, pri
sezonskim alergijama, razmjerno lako odrediti odgovorni alergen (npr. polen), no esto je
rije o vrlo sloenim sluajevima gdje je teko otkriti pravi alergen ili vie njih, te
dijagnostika, kao i pri svakom drugom medicinskom stanju, obuhvaa uzimanje
anamneze, fiziki pregled i odgovarajue laboratorijske pretrage, ukljuivi pronalaenje
odgovornog alergena konim testiranjem i odreivanjem titra IgE.
Lijeenje alergija
Lijeenje obuhvaa simptomatsko lijeenje, izbjegavanje dodira s alergenom i
desenzibilizaciju, kad je mogue. Desenzibilizacija se obavlja injiciranjem malih doza
alergena, kojima se potie stvaranje antitijela IgG. Ona se ve u krvnom optoku veu na
alergen i tako ometaju vezanje alergena s IgE i aktiviranje bazofila/mastocita. Sredstvima
koja stabiliziraju lizosomsku membranu oteava se degranulacija i oslobaanje
Tuzla 2014
55
Todorovic Svjetlana
posrednika alergijske reakcije. Inhibitorima histidin-dekarboksilaze koi se pretvorba

histidina u histamin. Kortikosteroidi iskazuju oba gore navedena uinka.
Antihistaminicima se blokiraju receptori za histamin na stanicama i tako prijei njegovo
djelovanje. Adrenalin djeluje na glatke miie suprotno histaminu te tako ponitava
njegovo djelovanje.
Posebno valja istaknuti postupke pri anafilaksiji. Anafilaksija je akutna, generalizirana
alergijska reakcija koja istodobno zahvaa nekoliko organskih sustava (obino
kardiovaskularni, dini, gastrointestinalni i kou). Anafilaktini ok je anafilaksija
praena hipotenzijom sa ili bez gubitka svijesti. Alergeni koji izazivaju anafilaksiju mogu
biti: bilo koji alergen iz hrane, bilo koji lijek te otrovi kukaca. Lijeenje valja poeti to
prije i obino se daje vodena otopina adrenalina intravenski, intramuskularno ili
subkutano, koja se, ako zatreba, ponovi nakon 15-30 min, uz infuziju fizioloke otopine u
sluaju oka i osiguranje prohodnosti dinih putova.
9.TIP I IMUNOLOSKE PREOSJETLJIVOSTI(RANA PREOSJETLJIVOST)
Tip I preosjetljivosti se karakterizira alergijskim reakcijama koje se javljaju neposredno
nakon kontakta sa alergenom(antigenom). Naziv alergija podrazumjeva promjenjenu
reaktivnost domacina kada se on susretne ponovo sa alergenom. Ovaj tip preosjetljivosti
se razlikuje os normalnog imunog procesa u tome sto stvorene plazma celije produciraju
IgE klase, koja se vezu sa visokim afinitetom svojim Fc fragmentom na mast celije.
Mast celije oslobadjaju farmakoloske medijatiore, koji dovode do upalna reakcije, tipicne
za tip 1 preosjetljivosti. Dolazi do, po zivot teskih stanja, kao sto su: sistemska
anafilaksija, astma, i laksa oboljenja:Polenska groznica i ekcem.
Klinicka slika tipa I preosjetljivosti:
1.Sistemska anafilaksija
2.Lokalna anafilaksija-atopija
3.Astma, ekcem, groznica na sijeno i urtikarija
Sklonost lokalnoj anafilaksiji nasledna.
Komponente tipa I preosjetljivosti:
Alergeni-antigeni koji stimuliraju produkciju IgE antitijela. Veliki broj ljudi pokazuje
znacajan IgE odgovor samo kod parazitskih infekcija. Nakon ekspozicije parazitu
serumski nivo IgE poraste vrllo visoko i zadrzava se na tom nivou sve dok se parazit
ne odstrani iz orgnizma.
Atopicne osobe imaju geneticki defekt u regulaciji IgE odgovora. Kod njih i
neparazitski antigeni stimuliraju IgE produkciju,sto dovodi do preosjetljivosti tipa
1.ime antigen oznacava bas te neparazitske antigene koji su sposobni da stimuliraju
IgE produkciju kod alergicnih lica.
Vrste alergena:
Medju najcesce alergene spadaju:strani serum, rezlicite vakcine, polen,
bjelancevine,jaja,orasi,grasak,ribe,otrovi razlicitih insekata,spore gljivica, veliki
bro.lijekova kao sto su penicilin, sulfonamidi,lokalni anestetici, salicilati.
Tuzla 2014
56
Todorovic Svjetlana
10.TIP II PREOSJETLJIVOSTI:
Antitijelima posredovana citotoksicna preosjetljivost, to je imunoloska reakcija kod koje
dolazi do ostecenja specificnih celija i tkiva antitijelima IgG i IgM.
Tip II je uslovljen antitijelima protiv antigena na specificnim celijama ili tkivima dok je
tip III uslovljen antitijelima protiv solubilnih antigena, difuzno rasporedjenog po citavom
tijelu.
Zbog toga su ostecenja uslovljena tipom II preosjetljivosti lokalizovbana na posebna
tkiva i celije, a tipom III zahvataju organe u kojima se deponuju kompexi antigen
antitijelo.
Posrednici u ovom tipu preosetljivosti su IgG i IgM At, koji se nalaze na povrini elijske
membrane ili
u elijskom matriksu, pri emu membranski Ig mogu biti integralni deo tih elija.
Efektorski mehanizmi se ne iskljuuju medjusobno i aktiviraju se po reakciji Ag-At (npr.
Ag mogu da budu neki lekovi):
1) aktivacija sistema komplementa i to klasinim putem (IgG i IgM), a kao krajnju
posledicu ima
stvaranje MAC (membrane attack complex) koji lizira eliju
2) delovanje inflamatornih elija kao posledica je aktiviranje komplementa, luenje
citokina
- nastaju C3a i C5a koji utiu na bazofile i mastocite i aktiviraju ih, zatim deluju kao
hemotaktiki faktori na neutrofile, kao aktivatori makrofaga koji potom lue citokine
(hemokine) koji su opet hemotaktiki faktori za neutrofile
- neutrofili lue enzime koji liziraju eliju
3) opsonizacija i fagocitoza C3b (C4b) i IgG se vezuju na FcR fagocita i receptore za
C3b i tako
olakavaju aktivaciju ovih elija
4) ADCC (antibody dependant cell cytotoxity) tj. citotoksinost zavisna od At,
predstavlja aktivaciju NK elija preko FcR (Fc3R) na njihovoj membrani za IgG At; ove
NK (natural killer) elije se razlikuju od Tct limfocita zbog toga to ne moraju da
prepoznaju specifian Ag da bi dejstvovale.
Klinicka manifestacija:
Reakcije protiv eritrocita i trombocita
Transfuzione reakcije
ABO sistem
Rhesus sistem
Hemoliticka bolest novorodjencadi
Autoimuna hemoliticka anemija
Tuzla 2014
57
Todorovic Svjetlana
11.TIP III PREOSJETLJIVOSTI

Preosjetljivost koja nastaje ako se stvori prevelika koliina imunokompleksa ili se oni
nedostatno uklanjaju s pomou fagocitnog sustava. Imunokompleksi se mogu taloiti u
stijenkama krvnih ila i glomerularnim membranama, aktiviraju komplemet i izazivaju
upalnu reakciju. Taj oblik preosjetljivosti moe se oitovati kao lokalna i kao sustavna
reakcija. Na primjer, udisanjem praine sa sijena, koja sadri odreene vrste gljivica na
ije antigene je osoba preosjetljiva, u plunim alveolama nastaju imunokompleksi koji
izazovu lokalnu upalu (bolest nazvana farmerskim pluima), a slina se pojava moe
uoiti i u osoba koje se bave uzgojem golubova (bolest uzgajivaa golubova). Sustavna
preosjetljivost III. oblika mogua je npr. nakon davanja antiseruma protiv infektivnih
bolesti (npr. tetanusa, bjesnoe). Kako je rije o ivotinjskim proteinima, stvaraju se na
njih antitijela i nastaju imunokompleksi koji su razmjerno maleni i stoga skloniji
taloenju u stijenkama krvnih ila, ime nastaje upala koja se oituje porastom tjelesne
temperature, osipom, boli u zglobovima i otjecanjem limfnih vorova (serumska bolest).
Serumsku bolest mogu izazvati i lijekovi (npr. penicilin) nakon vezanja na proteinski
nosa. Za razliku od ostalih oblika alergijske reakcije, serumska se bolest, zbog dugog
zadravanja imunokompleksa u organizmu, moe razviti i pri prvom davanju lijeka.
Tipovi bolesti izazvanih imunim kompleksima:
Imuni kompleksi se uvjek formiraju kada se antitijela susretnu sa antigenom. Omi
redovno budu odstranjeni putem retikuloendotelijalnog sistema,medjutim u nekim
uslovima njihovo formiranje moze da dovede do preosjetljivosti tipa 3.
Sve bolesti nastale kao rezultat formiranja kompleksa mogu se podijeliti u 3
grupe:antigen iniciran intradermalno kombinuje se sa specificnim antitijelima iz krvi
u formiranju imunih komplexa. Komplexi aktiviraju kompolement i djeluju na
trombocite, koji oslobadjaju vazoaktivne amine. Imuni kompleksi takodjer induciraju
makrofage da oslobadjaju TNF ili IL-I. Produkti mastocita ujljucujuci histamin i
leukotriene povecavaju krvni protok i permeabilnost kapilara. Upalna reakcija se
pojacava lizozomalnim enzimima iz polimorfonukleara.
12.TIP IV PREOSJETLJIVOSTI
To je tzv. odgoena preosjetljivost jer se razvija tijekom nekoliko sati do 72 sata, a
rezultat je aktiviranja limfocita T, koji luenjem citokina potom pokreu druge stanine
mehanizme, osobito one posredovane makrofagima. To je inae tipina celularna
imunoloka reakcija, vana u imunolokom odgovoru na brojne unutarstanine infektivne
agense (npr. mikobakteriju), te je vaan sastavni dio reakcije odbacivanja transplantata
kao i protutumorske imunosti, a nazivamo je preosjetljivou kad je reakcija toliko jaka
da izazove oteenje vlastitog tkiva. Ovaj oblik preosjetljivosti esto je posljedica
virusnih, bakterijskih, gljivinih i parazitnih infekcija (javljaju se pri tuberkulozi, lepri,
shistosomijazi). Mogu je potaknuti razliiti alergeni, no najee su to proteini.
Preosjetljivost IV. oblika javlja se i kao tzv. dodirni (kontaktni) dermatitis, koji nastaje
nakon dodira koe s tvarima uglavnom male molekulske mase (biljni sastojci, kozmetiki
pripravci, neki lijekovi) koje se ponaaju kao hapteni, t.j. nisu same po sebi imunogenine
Tuzla 2014
58
Todorovic Svjetlana
ve to postaju nakon ulaska u kou i vezanja s njenim proteinima. Oituje se crvenilom i

otjecanjem koe te stvaranjem mjehura.
Razvije se kada antigen aktivira senzibilisane Th celije. Imunoloska reakcija posredovana
celijama imunog sistema koja za posledicu cesto ima ostecena tkiva.
Tipovi kasne preosjetljivosti:
Kontaktna-cije je malsimalno vrijeme razvijanja reakcije 48-72h. Klinicki se odlikuje
ekcematoznom reakcijom na mjestu kontakta sa alergenom. Ona j eprimarni
epidermalni fenomen.
Tuberkulinska-maksimalnim vremenom razvijanja reakcije od 48-72 sata-kozne
infekcije u kojim solubilni antigeni dobiveni od strane m.o. Induciraju slicne reakcije
kod osjetljivih osoba.
Granulomatozna-sa potrebnim vremenom za razcoj od 21-28 dana.najcesca obicno je
rezultat perzistencije unutar makrofaga m.o.ili drugih partikula.
Bolesti kod kojih se manifestira kasna preosjetljivost:
1.Tuberkuloza,
2.Lepra
3.Listerioza
ove bolesti su uzrokovane patogenima koji predstavljaju perzistentni antigeni stimulans.
Ti antigeni su nesposobni da proizvedu protektivni imunitet. Protektivni imunitet i kasna
preosjetljivost nisu uvjek u koincidenciji, pacijenti koji pokazuju kasnu preosjetljivosat
nisu autoimuni na bolest.
13.IgG ANTITIJELA,OPSTE OSOBINE I FUNKCIJA
To je najzastupljeniji Ig u ljudskome serumu, ini 70-75 % ukupnih imunoglobulina,
glavni imunoglobulin u serumu. molekulska mu je masa 146 kDa, sadri 2-3 %
ugljikohidrata , dijeli se u vie podrazreda (IgG1 do IgG4), glavno je antitjelo
sekundarnog imunolokog odgovora i jedino koje reagira s bakterijskim toksinima.
IgG1,I IgG3 mogu se vezati za makrofage.
Sastoji se od jedne jedine imunoglobulinske molekule i sa koeficijentom sedimentacije od
7S. IgG klasa imunoglobulina je jednako rasporedjena izmedju intravaskularnog i
ekstravaskularnog puta, cini glavna antitijela sekundarnoh imunog odgovora i pripada
ekskluzivnoj klasi antitoksina. Ima sposobnost prolaska kroz placentu.
14.IgM ANTITIJELA,OPSTE OSOBINE I FUNKCIJA
IgM To je pentamer osnovne molekule graene od etiriju polipeptidnih lanaca,
molekulske mase 970 kDa, ini oko 10% svih Ig, sadri 12 % ugljikohidrata (Slika 28) i
glavni je sastojak primarnog humoralnog odgovora, uglavnom na antigenski sloene
infektivne mikroorganizme. Stvara se u primarnom imunom odgovoru, djelotvoran je,
izaziva aglutinaciju i stiti intravaskularni prostor od bakteriemije. Smjesten je
intravaskularno on je "rano"antitijelo.
15.IgE ANTITIJELA,OPSTE OSOBINE I FUNKCIJA
U krvi ga je vrlo malo (Slika 27), no obilno je zastupljen na povrini bazofila i mastocita.
Igra ulogu u protuparazitnoj imunosti te u nastanku alergijskih poremeaja poput astme.
Najmanje se nalazi u serumima, trermostabilan je, u atopicnim alergijskim reakcijama.
Na membrani bazofila i mastocita kod svih individua, i na senzibilisanim celijama
Tuzla 2014
59
Todorovic Svjetlana
povrsina mukoza. Ima glavnu ulogu u imunitetu na helminte, cesto je udruzena sa

alergijskim bolestima, i gorznicama kao sto su astma i groznica na sijeno.
16.ANTITIJELA, VRSTE ANTITIJELA, MJESTA STVARANJA ANTITIJELA I
NJIHOVA FUNKCIJA
Antitijela su glikoproteini koje stvaraju diferencijacijski oblici B limfocita tj.plazma
celije. Oni imaju sposobnost specificnog selektivnog vezanja sa Ag koji su izazvali
njihovu sintezu. U antitijela su svrstane vrlo heterogene molekule koje zajedno cine
serumsku frakciju gama globuloina,ili imunoglobulina. Imunoglobulini se mogu naci u
plazmi, u medjucelijskoj tecnosti, sekretima egzokrinih zlijezuda, te vezani za povrsinu B
limfocita kao receptori za Ag.
Sva antitijela imaju jednaku osnovnu gradju, ali se razlikuju u dijelu molekule koja se
veze sa antigenom. Opcenito, svako antitijelo moze vezati samo jednu vrstu antigena,
tj.svako je sntitijelo specificno samo za jedan antigen. Dio molekule kojim se antitijelo
veze za antigen naziva se Fab fragmentom, a drugi dio putem kojeg stupa u dodir s
ostalim
elementima
imunoloskog
sistema(komponentama
komplemenata,fagocitima...)naziva se Fc fragmentom. Takvom interakcijom antitijela
sudjeluju u neutralizaciji ili unistavanju antigena odnosno celija koje nose antigen.
Razlikuje se 5 razreda imunoglobulina:IgG, IgD, IgM, IgE, IgA.-medjusobno razlicitih sa
obzirom na velicinu molekule, elektricni naboj, sastav aminokiselina i sastav
ugljikohidrata. Osnovno svojstvo imunoglobulina je bifunkcionalnost. Dio molekule
namjenjen je vezanju sa antigenom, drugi dio pak obavljanju tzv.izvrsnih funkcija
tj.interakciji sa drugim celijama i imunocitima,te topljivim komponentama, poput
komplemenata. Pripadnost odredjenom razredu ovisi o gradji, tj.sastavnim djelovima
imunoglobulima. Imunoglobulini su grupa glikoproteina, prisutna u serumu i tkivnim
tecnostima svih sisara. Vecina ih se nalazi na celijskim povrsinama, u tom slucaju su oni
receptori na B limfocitima. Drugi dio imunoglobulina su u krvi ili limfi. Oni se proizvode
u velikom kolicinama od strane plazma celija, koje se razvijaju od B celija. Plazma celije
su izvorno histolosko ime za celije koje proizvode antitijela. Za indukciju stvaranja
antitijela potreban je kontakt izmedju B celija i stranog antigena.
Gradja imunoglobulina:
Osnovnu gradju imunoglobulina cini 4 polipeptidna lanca:dva istovjetna laka L i dva
istovjetna teska H lanca medjusobno povezana disulfidnim vezama. Dvije su vrste lakih
lanaca kapa i lambda molekulske mase 25 000, te 5 vrsta teskih(alfa,gama,delta,mi i
epsilon) lanaca molekulske mase 50 000-77 000. Pripadnost odredjenom razredu ovisi o
vrsti teskih lanaca u molekuli imunoglobulina, pa IgG sadrzi 2 teska lanca gama, IgA
sadrzi 2 teska lanca alfa, IgM 2 teska lanxa mi, IgD 2 teska lanca delta, i IgE 2 teska
lanca epsilon. Svako pojedinacno antitijelo uvjek se sastoji od 2 identicka laka i 2
identicka teska lanca. Laki i teski lanci su dalje podjeljeni na konstantne i varijabilne
regione, a regioni se sastoje od trodimenzionalnij presavijenih ponovljenih dijelova koji
se nazivaju domeni
Jedan L lanac se sastoji od jednog varijabilnog domena(VL) i jednog konstantnog
domena(CL).
Vecina H lanaca se sastoji od jednog varijabilnog domena i 3 ili vise konstantnih regiona.
Varijabilni regioni su odgovorni za vezivanje antigena. Tipicna gradja imunoglobulina
Tuzla 2014
60
Todorovic Svjetlana
moze se razmotriti na primjeru IgG. Molekula ima oblik slova Y. N terminalni krajevi su
mjesta namjenjena vezanju antigena, a C terminalni kraj je namjenjen interakciji sa
drugim komponentama imunoloskog sistema pri obavljanju izvrsnih funkcija
imunoglobulina. Proteoliticki enzim pepsin cijepa molekulu na 2 dijela, od kojih se C
terminalni konstantni dio naziva Fc fragmentom, a preostali dio (Fab2) fragmentom,
enzim papain cijepa molekulu imunoglobulina nesto vise dijelece je na 3 fragmenta:Fc
fragment i 2 fragmenta Fab,koji iskazuju razlicit stepen varijabilnosti i ciji se vrsni
nepromjenjeni dijelovi nazivaju hipervarijabilnim podrucijima imunoglobulina, i to su
mjesta vezivanja sa antigenom
Vezanje antigena na antitijelo:
Antigen se veze visestrukim, nekovalentnim vezama, vodonikovim vezama,
elektrostatskim i hidrofobnim. Iako su one slabije od kovalentnih velik broj takvih veza
omogucava dovoljnu konacnu cvrstinu veze antigen-antitijelo. Razlikuju se 3 svojstva
antitijela:
-afinitet
-avidnost
-specificnost
Afinitet je zbroj privlacnih i odbojnih sila jednog veznog mjesta, dakle odrzava cvrstocu
vezanja na jednom veznom mjestu. Buduci da antitijelo ima barem 2 vezana mjesta za
antigen te antigen moze biti monovalentan(hapten) ili multivalentan(mikrobi) veza
antigen antitijelo moze biti visestruka pa avidnost odrazava ukupnu snagu veze antigenantitijelo. Antigen prepoznaje cjelokupnu konfiguiraciju antigenskog epitopa, a ne samo
njegovu hemijsku gradju, te je sposobno razlikovati i male razlike u primarnoj gradji
peptidnog antigena, elektricnom naboju, optickoj konfiguraciji i sterickoj konformaciji
antigenskog epitopa, i to nazivamo specificnoscu antitijela.
Funkcije antitijela:
Primarna funkcija antitijala je vezivanje antigena. U nekim slucajevima takvo vezivanje
odmah rezultira neutralizacijom antigena,npr.bakterijskog toksina ali u vecini slucajeva
samo vezanje antitijela na antigen nije dovoljno za neutralizaciju ili unistavanje antigena.
Za to su potrebne sekundarne tzv.izvrsne funkcije antitijela:vezanje za komplement ili na
druge tjelesne ili imunokompetentne celije koje raspolazu povrsinskim receptorima za
imunoglobuline.
Najcesce je rijec o receptorima za Fc fragment imunoglobulina, pa postoje:
Tri vrste receptora za Fc fragment imunoglobulina G,na monocitima, na B
limfocitima i makrofagima i granulocitima i na monocitima i NK celijama
Receptori za Fc fragment IgA
Dvije vrste receptora za Fc fragment IgE:na bazofilima i mastocitima i na
aktivisanim B limfocitima i monocitima.
Svojestva pojedinih razreda Imunoglobulina:
-U prethodnim pitanjima su opisani ostali, ovdje cemo opisati IgA
Imunoglobulin A:
Cini 15-20% svih imunoglobulina, sadrzi 7-11% ugljenih hidrata. Djeli se u 2 podrazreda
IgA1 i IgA2. Glavni je imunoglobulin serumskih sekreta poput sline,
mlijeka,traheobronhijalnih i mokracnospolnih sekreta. Stiti sluzokoze od napada bakterija
i virusa. U serumu se javlja kao monomer. Neke bakterije mogu da ga razgrade na IgA 1
te tako prevazidju otpornost sluzokoze posredovanu antitijelima.
Tuzla 2014
61
Todorovic Svjetlana
IgG sastoji se od podrazreda (IgG1 do IgG4), glavno je antitjelo sekundarnog

imunolokog odgovora i jedino koje reagira s bakterijskim toksinima.
IgM To je pentamer osnovne molekule graene od etiriju polipeptidnih lanaca,
molekulske mase 970 kDa, ini oko 10% svih Ig, sadri 12 % ugljikohidrata i glavni je
sastojak primarnog humoralnog odgovora, uglavnom na antigenski sloene infektivne
mikroorganizme.
IgA Molekulske mase 160 kDa, ini 15-20 % svih imunoglobulina, sadri 7-11%
ugljikohidrata dijeli se u dva podrazreda (IgA1 i IgA2) i glavni je imunoglobulin
seromukoznih sekreta poput sline, mlijeka, traheobronhalnih i mokranospolnih sekreta.
U serumu se javlja kao monomer, a u seromukoznom sekretima kao dimer molekulske
mase 385 kDa.
IgD ini manje od 1% ukupnih imunoglobulina u serumu no najzastupljeniji je
imunoglobulin na povrini limfocita B. Funkcije mu nisu dobro upoznate no mogao bi
igrati ulogu u diferencijaciji limfocita.
IgE U krvi ga je vrlo malo , no obilno je zastupljen na povrini bazofila i mastocita. Igra
ulogu u protuparazitnoj imunosti te u nastanku alergijskih poremeaja poput astme.
17.OSNOVNE OSOBINE CELIJAMA POSREDOVANOG IMUNITETA(elijski
imunitet)
Celijama posredovan imunitet obuhvata lokalizirane reakcije organizma posredovane
limfocitima i fagocitima, obicno na intracelularne patogene. Ovaj nacin imunog odgovora
organizam koristi protiv tumora, gdje antitijela imaju samo subordinirajucu ulogu.
Nije moguce potpuno odvojiti celijski i humoralni imunitet. Celije imunog sistema
zapocinju imuni odgovor antitijelima i ona su cesto esencijalna veza u vecini celijama
posredovanih reakcija. Funkcija antigen antitijelo tokom imunog odgovora aktivira
komplement,pri cemu se oslobadjaju hemotakticki fragmenti komplementa koji
olaksavaju nakupljanje celija na mjestu upale. Antitijela takodje mogu biti ukljucena u
vezivanje antigena na celije preko celijskog Fc receptora, sto modulira celijski odgovor.
U slucaju fagocitnih celija i celija ubica antitijela ih mogu vezati za ciljne celije. Sve
funkcije celijskog imunog odg.ne zavise samo od funkcije T limfocita,jer mnoge pocetne
odbrambene reakcije organizma zavise od prepoznavanja opestih mikrobioloskih
komponenti receptorima koji nisu u vezi sa antigen specificnim receptorima T i B celija,
Ovi mehanizmi koji ne zavise od T limfocita, mogu rezultirati neocekivano efikasnim
imunitetom protiv vecine patogena,i spadaju u nespecificnu celularnu imunost:
*Fagocitoza i hemotaksija:
-mnoge komponente m.o. Mogu biti uzrok hemotaksihje fagocita na mjesto infekcije,
neke kao bakterijski endotoksin izazivaju hemotaksiju aktivirajucu alternativni put
komlementa pri cemu sre oslobadjaju C5 a I c3A
-Druge komponente m.o.kao sto su formil peptidi posjeduju sposobnost hemotaksije jer
direktno stimulisu fagocite koji imaju receptore za taj zajednicki bakterijski proizvod
Tuzla 2014
62
Todorovic Svjetlana
-prvi stadij u fagocitozi je vezivanje m.o. Na povrsinu celije. Vezivanje je olaksano ako je
aktivisan komplement. Tada dolazi do odlaganja C3b na m.o.i interakcije izmedju njega i
C3 receptora. Taj put je najjaci put nadrazaja fagocita
-ako su antitijela vezana na m.o.Fc receptori na fagocitima mogu uhvatiti antitijela koja
nosi m.o.
*Oslobadjanje citokina:
Drugi mehanizam koji ne zavisi od T celija niti od odgovora antitijelima a ima vitalnu
funkciju u pocetnom stadiju infekcije je podrazaj za oslobadjanje citokina iz makrofaga.
specifina celularna imunost, dakle ona posredovanu limfocitima T. Sredinja uloga u
regulaciji celularnog imunolokog odgovora pripada limfocitima CD4+, dakle
induktorsko-pomagakim ili limfocitima TH. Njihove razliite subpopulacije odreuju
vrste interakcije meu imunokompetentnim stanicama luei razliite vrste citokina,
odreujui tako i specifinost i mehanizam celularne imunoloke reakcije:
odreuju specifinost odgovora, t.j. odreuju koji antigen ili koji epitop e se
prepoznati;
ukljuuju se u odabir izvrnog mehanizma koji e se pokrenuti protiv odabranog
antigena;
pomau proliferaciju odabranih izvrnih stanica;
potiu funkcije fagocita i ostalih nespecifinih stanica;
mogu i zakoiti imunoloki odgovor (supresijske stanice, TS).
Limfociti TH odabiru vrstu izvrnog mehanizma
Nakon to odrede koji antigenski epitop e biti predmetom imunolokog prepoznavanja i
cilj imunolokog odgovora, limfociti TH odluuju i o tome koji e izvrni mehanizam
biti najprikladniji za reakciju protiv odabranog antigena. Takvih je mehanizma mnogo, a
tri najpoznatija i najvanija su: (i) citotoksinost posredovana limfocitima CD8+ (T C); (ii)
produkcija antitijela, aktivacija mastocita i eozinofila; (iii) aktivacija makrofaga i
pokretanje mehanizma odgoene preosjetljivosti. Odabir najprikladnijeg mehanizma je
vrlo vaan jer aktivacija neprikladnog mehanizma moe umjesto zatite izazvati
poveanu osjetljivost na antigen (patogen). Funkcijski se, kao to je ve ranije navedeno,
razlikuju dvije glavne skupine TH-limfocita: TH1 (koje lue IL-2 i IFN-) i TH2 (koje lue
IL-4, Il-5, IL-6 i IL-10), pa o luenju citokina ovisi kojim e se izvrnim mehanizmom
realizirati imunoloki odgovor. TH1 vie potiu celularnu imunost, a TH2 luenje antitijela.
Citotoksinost posredovana CD8+-limfocitima
Limfociti CD8+ mogu prepoznati antigen vezan na molekule MHC-I na ciljnim
stanicama i tada protiv njih djelovati. Taj je izvrni mehanizam vjerojatno najvaniji u
unitavanju stanica zaraenih virusom, pri emu Tc prepoznaje novosintetizirane i u
staninu membranu ugraene virusne antigene u kombinaciji s vlastitim molekulama
MHC-I na ciljnoj stanici. Stoga je taj mehanizam vrlo uinkovit jer gotovo sve tjelesne
stanice s jezgrom posjeduju antigene MHC-I.
Mehanizam citotoksinosti
Premda se naini kojima pojedine vrste limfatinih stanica prepoznaju antigene i veu se
na njih meusobno razlikuju, sve se slue vrlo slinim mehanizmima unitavanja ciljne
stanice, to nazivamo citotoksinou i ona ima tri jasno prepoznatljive faze: (1) vezanje
izvrne stanice za ciljnu; (2) o kalcijevim ionima ovisno pranjenje sadraja granula
Tuzla 2014
63
Todorovic Svjetlana
izvrne stanice; (3) programirana smrt ciljne stanice. Granule izvrnih stanica (VGL, NK,
CD8+) sadre tvar perforin koja se u prisutnosti kalcijevih iona vee na membranu ciljne
stanice i polimerizira stvarajui u njenoj membrani kanale to dovodi do apoptoze programirane smrti stanice. DNA se fragmentira, a stanica raspada u apoptotika tjeleca
koja fagocitiraju i probave fagociti. ini se, meutim, da perforin nije jedina tvar
sposobna izazvati smrt ciljne stanice jer neki limfociti T mogu djelovati citotoksino
premda ne sadre perforin.
18.ANTIGENI,opste osobine, imunogenost, alergenost,antigenost.
Antigeni su supstance koje mogu inducirati specificni imuni odgovor. Molekulrne
osobine antigena i put kojim on aktivira imuni sistem su od velikog znacaja za
razumjevanje mehanizama dejstva imunog sistema. Samo neke molekularne strukture
antigena bivaju prepoznate od strane T i B limfocita.
Od velikog znacaja je i doprinos bioloskog sistema organizma u prepoznavanju antigena
jer bioloski sistem odredjuje koje ce molekule biti prepoznate od B a koje od T limfocita.
Imunoloske osobine antigena:
Antigene determinisu 4 osnovne, najvaznije imunoloske osobine:
1.Imunogenost
2.Antigenost
3.Alergogenost
4.Tolerogenost
Imunogenost je sposobnost antigena da izazove humoralni ili celijama posredovan
imuni odgovor. Da bi se zastitio organizam od infektivnih bolesti imuni sistem mora
biti sposoban prepoznavati bakterije i njihove produkte,parazite,viruse kao
imunogene. Proteini su u vecini slucajeva mocni imunogeni,a polisaharidi nesto
slabiji. Imunogenost je odredjena sa najmanje 4 osobine imunogena:
A)njegovim stranim porijeklom
B)Molekularnom tezinom
C)Hemijskim sastavom
D)Sposobnosti degradacije od strane enzima makrofaga
Da bi neka molekula mogla izazvati imuni odgovor ona prvo mora biti prepoznata kao
strana organizmu. Najbolji imunogeni imaju mol.masu 100000 daltona. Oni sa
mol.masom manjom od 5000 do 10 000 su slabi imunogeni.
Antigenost je sposobnost antigena da se kombinuje sa krajnim produktima
antitijelima ili povrsinskim celijskim receptorima. Sve molekule posjeduju osobinu
imunogenosti ali ne i antigenosti. Neke male mol.kao sto su hapteni posjeduju
osobinu antigenosti ali ne mogu same izazvati imuni odgovor, u ovom slucaju ove
mol.nemaju osobinu imunogenosti.
Alergogenost-sposobnost nekih molekula da izazivaju razlicite vidove alergijskog
odgovoral. Alergeni su imunogeni kada aktiviraju specificni tip humoralnog(B) ili
celularnog(T) imunog odgovora koji ima alergijske manifestacije.
Tolerogenost je sposeobnost izazivanja specificne imunoloske tolerancije u jednom
od vidova imunog odgovora bilo celularnog ili humoralnog.
Antigen oznacava svaku molekulu koju mogu prepoznati mehanizmi stecene imunosti
bez obzira jesu li posredovani T ili B limfocitima. Molekula antitijela obicno se ne veza
na vcijelu mol.antigena vec samo na dio antigenske molekule koja se naziva epitop.
Tuzla 2014
64
Todorovic Svjetlana
Epitopi su direktna mjesta na makromolekuli koju prepoznaju limfociti. To su imunoloski

aktivna mjesta na koja se vezu specificni receptori limfocita za antigen.
19.PREPOZNAVANJE ANTIGENA,kooperacija T i B limfocita, specificnost
prepoznavanja.
Prepoznavanje antigena svojstvo je specificne, stecene imunosti i za taj proces su
odgovorne 2 razlicite vrste molekula:receptori za antigen na B limfocitima, i receptori za
antigen na T limfocitima. Osnovno svojstvo ovih molekula je njihova velika raznolikost.
Iako BCR i TCR imaju mnogo zajednickih svojstava,poput konstantnih i varijabilnih
podrucja molekula, nacini na koje prepoznaju antigene se razlikuju. BCR moze
prepoznati i otopljeni antigen i onaj na povrsini celije, ali uvjek ga prepoznaje u nativnom
obliku za razliku TCR prepoznaje samo antigene vezane za povrsinu celije i to samo one
u kompleksu MHC molekula. Ti su antigeni najcesce preradjeni, tj razgradjeni pa je
determinantna sto je prepoznaje TCR obicno samo malen dio izvornoga antigena i ne
mora zadrzati njegovu prostornu konformaciju.
Postoji jos jedna razlika izmedju TCR i BCR. TCR je uvjek vezan uz celijsku
memnbranu, i ne moze se naci u topljivom obliku, a BCR koji je po svojoj gradji
imunoglobulin, proizvodi se u obliku topljivih antitijela.
Imunoglobulini su grupa glikoproteina, prisutna u serumu i tkivnim tecnostima svih
sisara. Vecina ih se nalazi na celijskim povrsinama u tom slucaju oni su receptori. Drugi
dio imunoglobulina cine antitijela, i slobodni su u krvi ili limfi. Oni se proizvode u
velikim kolicinama od strane plazma celija, koje se razvijaju iz B celija. Plazma celije su
izvorno, histolosko ime za celije koje se nalaze u krvi i tkivima.
Prekursorske B celije nose imunoglobuline vezane na membrani od cega ovisi koji ce
imunoglobulin produkovati stvorena plazma celija. Za indukciju stvaranja antitijela
potreban je kontakt izmedju B celija i stranog antigena.
Svaka molekula imunoglobulina je bifunkcionalna. Jedan dio molekule je gradjen za
vezivanje antigenom, a drugi dio samo posreduje u tzv efektorskim funkcijama. To
podrazumjeva vezanje imunoglobulina na razlicite celije imunog sistema, vecinu
fagocitnih celija i prvu komponentu komplementa.
T celijski receptori se stvaraju samo na membrani T celija, oni se ne produkuju kao
solubilne molekule, analogno odg.antitijelima koji jesu solubilne molekule. T celijsko
prepoznavanje antigena preko T celijskog receptora je baza imunoloskog fenomena koji
ukljucuje pomocnicke TH celije, supresorne TS celije, i TC-citotoksicne celije i posebno
prirodne celije ubice-NK celije.
Prepoznavanje antigena od strane T celija najvazniji je element pokretanja i realizacije
ucinkovitog imunoloskog odgovora. Receptor za antigen na T limfocitu je heterodimerna
molekula sastavljena od alfa i beta lanca i gama i delta lanca. TCR je uvjek vezan sa
skupinom od 5 polipeptida koji se zajednicki nazivaju CD3. Prepoznavanje antigena
receptorima na T limfocitu moguce je samo u kombinaciji sa vklastitim molekulama
glavnog sistema tkivne podudarnosti(MHC).
Tuzla 2014
65
Todorovic Svjetlana
Glavni sustav tkivne podudarnosti

ine ga molekule dvaju razreda: MHC-I i MHC-II. Molekule razreda I sastoje se od
jednog tekog polipeptidnog lanca (45 kDa) povezanog s molekulom 2-mikroglobulina
(12 kDa). U ovjeka se razlikuju tri podskupine razreda I: HLA-A, HLA-B i HLA-C.
Molekule razreda II sastoje se od jednog lakog (26-29 kDa) i jednog tekog (30-34 kDa)
glikoproteinskog lanca. Dijele se u tri podskupine: HLA-DR, HLA-DP i HLA-DQ.
Temeljno svojstvo im je veliki polimorfizam, t.j. strukturna raznolikost, za koju su
odgovorni teki lanci i koja ini temelj specifinog imunolokog prepoznavanja
limfocitima T. TCR prepoznaje preraeni antigen vezan na molekule MHC-I ili MHC-II.
Prerada i predoavanje antigena
Antigen se limfocitu T ne predoava u nativnom obliku ve preraen, tj. razgraen u
manje fragmente i u kompleksu s molekulama MHC. Ta se prerada zbiva u stanicama za
predoavanje antigena (engl. "antigen presenting cell", APC), poput dendritinih stanica i
makrofaga (Slika 29). Stoga veinu epitopa, to ih prepoznaju limfociti T, ine dijelovi
peptidnih lanaca koji su esto nedostupni imunolokom prepoznavanju u intaktnoj
molekuli antigena. Nadalje, razliite molekule MHC veu na sebe razliite peptidne
fragmente, to pak ovisi o vrsti molekule MHC, dakle o njenom haplotipu. U pravilu,
molekule MHC-I (prisutne na stanicama TC ali i na svim ostalim tjelesnim stanicama)
veu na sebe endogene antigene, sintetizirane u samoj ciljnoj stanici, dok molekule
MHC-II (prisutne na stanicama TH) veu na sebe egzogene antigene. Na primjer, ako se
osmotskim okom u citoplazmu ciljne stanice unese ovalbumin, on e pobuditi reakciju
TC stanica, a ako se doda egzogeni albumin, on e pobuditi samo reakciju T H stanica.
Dakle, hoe li se antigen predoiti s molekulom MHC-I ili MHC-II ne ovisi o grai
antigena ve o njegovoj lokaciji.
Uloga akcesornih molekula
Premda specifinost vezanja limfocita T na ciljnu stanicu ovisi iskljuivo o interakciji
TCR s antigenom vezanim na molekulu MHC-I ili MHC-II, za dovoljno vrsto vezanje i
dalje imunoloko djelovanje nuna je suradnja drugih, tzv. akcesornih molekula na
limfocitu T, koje se veu na svoje ligande na stanici s kojom limfocit T stupa u interakciju
(npr. stanica za predoavanje antigena); tri najvanije su:
CD2 koja se vee na LFA-3 druge stanice,
LFA-1 koja se vee na ICAM-1 i ICAM-2 druge stanice i
CD28 koja se vee na B7-1 (CD80) i B7-2 (CD86) druge stanice.
SURADNJA STANICA U IMUNOLOKOJ REAKCIJI
U svim limfnim tkivima i organima rasporeene su razliite vrste imunocita u tijesnom
meusobnom dodiru, to pokazuje da ne funkcioniraju odvojeno ve meusobno surauju
na vrlo organizirani nain (Slika 30).
Limfociti T aktiviraju se prilikom prepoznavanja antigena koje im predoavaju APC;
Limfociti TH stupaju u dodir s limfocitima B koji im predoavaju antigene vezane na
svojoj povrini na BCR;
Tuzla 2014
66
Todorovic Svjetlana
Time se limfociti B aktiviraju, proliferiraju i pretvaraju u stanice to lue antitijela

(plazma stanice);
Proizvedena antitijela pokreu razliite oblike imunolokog odgovora.
Iz navedenog se vidi da stanice u mirovanju nisu sposobne za pokretanje imunoloke
reakcije, ve se u interakciji s antigenom ili s drugim stanicama moraju aktivirati, t.j.
dovesti u stanje koje im omoguava pokretanje imunolokog odgovora na antigen s kojim
se susretnu.
Aktiviranje limfocita T
Ono se zbiva tako da stanica za predoavanje antigena (APC) preradi (razgradi) antigen,
iji se dijelovi potom veu na molekule MHC-I ili MHC-II i takav kompleks APC
predoava limfocitima T. Kao APC mogu posluiti razliite stanice - dendritine,
Langerhansove, makrofagi, limfociti B - a ini se da su najvanije meu njima
dendritine. Sadre brojne molekule MHC-II koje reagiraju s TCR i CD4 na povrini
limfocita TH i najuinkovitije su u pokretanju primarnog imunolokog odgovora. U
pokretanju sekundarnog to esto mogu biti limfociti B jer svojim receptorima velikog
afiniteta (IgM i IgD) mogu vezati i predoiti antigen i u onim sluajevima kad je njegova
koncentracija suvie mala da bi to uspjeno mogle uiniti dendritine stanice ili
makrofagi.
Kompleks TCR prepoznaje antigenski fragment (polipeptid) vezan na molekulu MHC i to
odreuje specifinost prepoznavanja, jer kompleks polipeptid-MHC ima jedinstvenu
grau koju prepoznaje, tj. na koju se vee tono odreeni TCR. U tu su interakciju,
meutim, ukljuene i druge molekule i na APC i na limfocitu T, koje nazivamo
akcesornima i koje uvruju vezu izmeu dviju stanica, pomau prijenosu signala s
membrane u jezgru i potiu ih na luenje razliitih citokina vanih za dalji tijek
imunoloke reakcije. Najvanije akcesorne molekule na limfocitu T, koje stupaju u
interakciju s odgovarajuim akcesornim molekulama na APC su:
molekula na limfocitu T ligand na APC
CD2
LFA-3
LFA-1
ICAM-1
CD28
CD80/CD86
Time se limfocit TH aktivira i postaje sposoban za razne oblike pomagakih djelovanja,
t.j. luenje razliitih citokina. Aktiviranje CD8+-stanica slabije je istraeno no ini se da
se zbiva na slian nain, ali uz predoavanje antigenskog fragmenta vezanog na molekule
MHC-I i vjerojatno uz pomo CD4+-stanica.
Aktiviranje limfocita B
Limfocit B aktivira se interakcijom s limfocitom T. To je takoer dvosmjeran proces,
tijekom kojega limfocit B predoava antigen limfocitu T, nakon ega od njega prima
signal za diobu, proliferaciju i diferencijaciju u stanicu koja lui antitijela (Slika 30).
Antigen se limfocitu T predoava vezan na molekulu MHC-II i taj se kompleks vee na
TCR kao i pri aktiviranju limfocita T. U interakciji takoer sudjeluju akcesorne molekule:
molekula na limfocitu B ligand na limfocitu T
LFA-3
CD2
CD80/CD86
CD28
Tuzla 2014
67
Todorovic Svjetlana
ICAM-1
LFA-1
pri emu limfocit TH lui brojne citokine (: IL-2, IL-4, IL-5, IL-6) to potiu proliferaciju,
diferencijaciju i luenje antitijela. Valja istaknuti da rezultat opisane interakcije ne mora
uvijek biti aktivacija limfocita B; interakcija moe rezultirati i posve suprotnim uinkom
- inaktivacijom limfocita B (klonska anergija), to se dri vanim mehanizmom
obuzdavanja djelovanja autorekativnih limfocita B. Iz opisanog se vidi da veinu
antigena moraju prepoznati i limfociti T i limfociti B da bi se pokrenula imunoloka
reakcija na njih. Takve antigene nazivamo T-ovisnim antigenima. Postoji, meutim, manji
broj antigena koji mogu izravno aktivirati limfocite B bez suradnje s limfocitima T. Oni
se nazivaju T-neovisnima. Veinom je rije o velikim molekulama, koje obino pri viim
koncentracijama aktiviraju limfocite B inae specifine za druge antigene, pa tu pojavu
nazivamo poliklonskom aktivacijom. Mnogi od takvih antigena su bakterijski, poput
lipopolisaharida (LPS) itd
20.SISTEM KOMPLEMENATA, MEHANIZAM AKTIVACIJE I FUNKCIJA
Sustav komplementa ini skupina od oko 20 serumskih proteina (komponenata) ija je
glavna funkcija kontrola upale. Osim to surauju meusobno, komponente komplementa
reagiraju i s drugim elementima imunolokog sustava, sudjelujui tako u imunolokom
odgovoru. Aktiviranje komplementa zbiva se klasinim putem (imunokompleksima) ili
alternativnim putem (sastojcima bakterijske stijenke) i stupnjevito, tako da jedna
komponenta djeluje na drugu, a uinci te aktivacije su sljedei (Slike 24 i 25):
liza stanica, bakterija i virusa
opsonizacija mikroorganizama i pospjeivanje njihove fagocitoze,
privlaenje fagocita na mjesto djelovanja (kemotaksija),
poveanje kapilarne propusnosti za razliite sastojke plazme,
oteenje stijenke bakterija i drugih mikroorganizama koji su izazvali aktiviranje
komplementa,
oslobaanje topljivih posrednika upale iz mastocita.
Proteini akutne faze
Tijekom infekcije naglo poraste koncentracija brojnih proteina plazme, te ih se stoga
naziva proteinima akutne faze. U tu se skupinu ubraja npr. C-reaktivni protein (CRP)
koji, veui se na C-protein pneumokoka pospjeuje njihovu fagocitozu.
Komplement je sistem proteina sa enzimskom aktivnoscu.
Obuhvata vise od 30 serumskih i membranskih proteina svrstanih u devet komponenti.
Glavna funkcija je kontrola upale.
Osim sto suradjuju medjusobno putem kaskadnih proteolitickih reakcija, komponente
komplementa reagiraju i sa drugim elementima imunoloskog sistema, sudjelujuci tako u
imunoloskom odgovoru.
Aktiviranje komplementa odvija se klasicnim putem ( imunokompleksima) ili
alternativnim putem (sastojcima bakterijskog zida).
U oba puta se stvaraju makromolekule koje vrse liziranje ciljne celije koja moze biti
bakterija, virus ili razlicite druge celije.
Osnovni pokretac klasicnog puta je antigen-antitijelo reakcija, dok alternativni put mogu
pokrenuti razliciti toksicni produkti bakterija ili virusa.
Tuzla 2014
68
Todorovic Svjetlana
Proteini klasicnog puta i sistema komplementa su obiljezeni brojem i reagiraju sljedecim

redom: Clq, Clr, Cls, C4, C2, C3, C5, C6, C7, C8 i C9.
Neke od ovih komponenti su proenzimi i zahtijevaju proteoliticku razgradnju da bi se
aktivirali.
Proteini alternativnog puta su obiljezeni sa simbolima B ili D.
Proteini komplementa se uglavnom sintetisu u jetri, kao i od strane fagocita.
Komplement koji je termolabilan, inaktivise se na temperaturi od 56 stepeni poslije 30
minuta, dok se antitijela na toj temperaturi ne inaktivisu.
Posljedice aktivacije komplementa su :
1. Opsonizacija- pri kojoj komponente komplementa oblazu ciljnu cesticu i time je cine
dostupnom djelovanju fagocita sa receptorom za komponente komplementa.
2. Aktivacija leukocita - je posljedica interakcije komplementa sa specificnim celijskim
povrsinskim receptorom. Rezultat je razgradnje proteina komplementa koji se razgradjuju
u manje fragmente i mogu difundirati u okolinu.
3. Liza ciljne celija- koja se desava ostecenjem membrane ciljne celije.
Klasicni put aktivacije komplementa zapocinje vezivanjem antitijela na dvije ili vise
globuralnih domena Clq. (Cl komponenta komplementa je makromolekularni kompleks
sastavljen od Clq, Clr i Cls jedinica. Clq jedinica sastoji se od tri podjedinice. Svaka Clq
podjedinica je u vidu slova Y koja se sastoji od dvije globuralne petlje na kojima su
mjesta recepora za imunoglobuline. Clr i Cls jedinice su makromolekule u vidu slova S
umetnute izmedju dijelova Clq jedinice).
Clq se veze na CH2 domenu (dio Fc regije IgG molekule), a moze se vezati i na CH3
domenu na samo jednoj molekuli IgM. U okviru IgG klase, samo subklase IgG1, IgG2 i
IgG3 vezuju komponent dok IgG4 to ne cini. U procesu zavisnom od antigena, Clq je
sposoban da se direktno veze na mikroorganizme kao sto su mikoplazme i vecina
retrovirusa(medjutim ne HIV).
Klasicna aktivacije komplementa ima dvije funkcije: prva je amplifikacije odgovora a
druga koncentracija mjesta aktivacije komplementa na partkulama koje zapocinju
aktivaciju.
Alternativni put aktivacije komplementa
Mnoge razlicite supstance pocev od slozenih hemijskih jedinjenja(kao sto je endotoksin)
do infektivnih agenasa(npr paraziti) aktiviraju komplement alternativnim putem. C3 se
razlaze i C3 konvertaza je rezultat interakcija faktora B, D i properdina. Na taj nacin C3
konvertaza alternativnog puta (C3bBb) stvara sve vise C3b. Novi C3b vezuje se na C3
konvertazu i sa njom stvara strukturu C3bBb3b, koja predstavlja C5 konvertazu
alternativnog puta koja generise C5b, te dalji tok dogadjaja vodi stvaranju kompleksa koji
napada membranu (Membrane attack complex- MAC) i uzrokuje citolizu.
Glavni put vezivanja komplementa
1. Opsonizacija: celija, antigen-antitijelo kompleksi i druge partikule fagocituju se
efikasnije u prisustvu C3b jer je receptor za C3b prisutan na povrsini mnogih
fagocita.
2. Hemotaksija: C5b stimulise kretanje neutrofila.
3. Oslobadjanje anafilatoksina: C3a, C4a i C5a mogu da izazovu degranulacije
Tuzla 2014
69
Todorovic Svjetlana
mastocita sa oslobadjanjem medijatora, sto dovodi po pojacane vaskularne

propustljivosti i kontrakcije glatkih misica.
4. Citoliza: insercija C5b6789 kompleksa u celijsku membranu dovodi do ubijanja
mnogih tipova celija, ukljucujuci eritrocite, bakterije i tumorske celije.
Uloge:
1.Povecanje permeabiliteta krvnih sudova
2.Kontrakcija glatkih misicnih krvnih sudova
3.Degranulacija mast celija
4.Opsonizacija bakterija i olaksana fagocitoza
5.Aktivacija neutrofila i povecanje hemotakse
6.Liziranje bakterija
7.Liziranje stranih celija
21.GLAVNI KOMPLEX HISTOKOPATIBILNOSTI,gradja i funkcija
Glavni kompleks histokompatibilnosti (MHC) otkriven je kao genetski lokus koji kodira
transplantacione antigene odgovorne za brzo odbacivanje tkivnih kalema transplantitranih
za genetskih neindenticnih jedinki. Poznato je da MHC molekule vezuju antigene i
prezentuju ih T celijama. Prema tome, transplantacioni antigeni su odgovorni za
prepoznavanje antigene od strane T-celijskog receptora. U pogledu prepoznavanja
antigena, T-celijski receptor se razlikuje od antitijela. Molekul antitijela reaguje sa
antigenom direktno.
T-celijski receptor
T-celijski receptor prepoznaje antigen koji je prezentovao MHC molekul vezan za
povrsinu antigen prezentirajuce celije. T-celijski receptor je specifican za antigen, ali
antigen mora biti prezentovan u sklopu spostvenog MHC molekula, pa je prema tome
specifican i za MHC molekul.
Kod ljudi, MHC je skup dobro proucenih gena lociran na sestom hromozomu. Najvazniji
geni ljudskog MHC-a poznatog i pod nazivom HLA su oni koji kodiraju I i II klasu MHC
proteina. Proteine MHC klase I kodiraju HLA-a, HLA-B i HLA-c geni. Ovi geni su
sastavljeni od dva lanca. Molekuli prve klase nalaze se u svim celijama s jedrom.
Proteini druge klase su kodirani od strane HLA-D regiona. Postoje tri glavna skupa:
Proteini kodirani od strane DP, DQ i DR regiona. Proteini druge klase sastavljeni su od
dva nekovaletno vezana transmembranska glikoproteina. Za razliku od proteina prve
klase, imaju ogranicenu tkivnu distribuciju i nalaze se uglavnom na makrofagima, Bcelijama i drugim antigen prezentirajucim celijama.
Utvreno je da produkti HLA gena imaju ulogu u intracelularnom prepoznavanju,
posebno u prepoznavanju sopstvenih od stranih antigena. HLA regija sastavljena je od
mnogih lokusa, koji igraju jednu od glavnih uloga u determinisanju koje ce se tkivo
prihvatiti kao sopstveno (histokompatibilnost) ili odbaciti kao strano (histoinkopatibilno).
MHC kompleks
MHC kompleks igra centralnu ulogu u razvoju humoralnog i celularnog imunog
odgovora. Kako je poznato T-celije mogu prepoznati antigen samo ako je on udruzen sa
molekulama HLA. HLA kompleks zauzima segment od oko 4 centimograna(4000
kilobaza) na kracem kraku sestog hromozoma.
Tuzla 2014
70
Todorovic Svjetlana
Glavni kompleks histokompatibilnosti predstavlja grupu gena ciji su produkti udruzeni sa

celijskom prepoznavanjem i razlikovanjem sopstvenog od stranog. Naziva se i HLA
kompleks (humani leukocitarni antigen) kod covjeka, a H-2 kompleks kod misa.
Otkriven je tokom 1950-tih od strane R.A.Gorera i G.D.Snella, koji suj os 1930. otkrili
cetiri grupe antigena na povrsini krvnih celija. Za to otkrice Snell je 1980. dobio
Nobelovu nagradu.
Funkcije:
Glavni kompleks histokompatibilnosti ima glavnu ulogu u odredjivanju da li ce se
transplantirano tkivo prihvatiti ako svoje, sopstveno ili ce biti odbaceno kao strano.
Takodjer, ima znacajnu ulogu u razvoju humoralnog i celularnog imunog odgovora.
T-celije prepoznaju antigen samo ako je udruzen sa molekulama ovog kompleksa.
Molekule MHC kompleksa funkcioniraju kao antigen-prezentirajuce strukture te na taj

naci odredjuju:
- individualni odgovor organizama na antigene patogenih mikroorganizama
- odredjuju individualnu osjetljivost na pojedine bolesti i
- pojavu autoimuhin oboljenja.
HLA sistem je polimorfan i sadrzi mnogobrojne razlicite alele na svakom od poznatih
lokusa, Kombinacija odredjenih alela na pojedinim lokusima jednog hromozoma obicno
se nasljedjuje u bloku kao jedinica. Ova jedinica naziva se haplotip.
Upotreba HLA tipizacije
HLA tipizacije se prvenstveno koristi za:
1. za odredjivanje HLA kompatibilnosti prije transplantacije
2. za utvrdjivanje ocinstva
3. za antropoloska istrazivanja
4. za utvrdjivanje sprege HLA kompleks-bolest
HLA tipizacije je najprije vrsena u cilju indentifikacije HLA kompatibilnih ili djelomicno
kompatibilnih davalaca i primalaca radi transplantacije organa.
Tuzla 2014
71
Todorovic Svjetlana
22.T LIMFOCITI,VRSTE,NJIHOVO SAZRIJEVANJE I FUNKCIJA

T celije su limfociti kojima je potrebno sazrijevanje u timusu, nosioci su celijama
posredovanog imuniteta. Celijski imunitet cine razlitici tipovi elija i njihovih produkata.
Makrofagi prezentuju antigen T limfocitima preeko MHC molekula smjestenih u
membrani. T celije prepoznaju antigen i aktiviraju se specificni klonovi koji pocinju da
proliferisu.
Proliferacija T limfocita zavisi od niza razlicitih dogadjaja. Da bi se aktivirale mirujuce T
celije moraju da prime 2 signala. Jedan saignal obezbjedjuje T celijski receptor koji
reaguje sa peptidom vezanim za sopstveni MHC na povrsini druge celije. Prepoznavanje
antigena povlaci za sobom skup biohemijskih reakcija koje na kraju rezultiraju sintezom
DNA i mitozom. Drugi nezavisni signal potreban za aktivavciju T celija je rezultat
interakcije B7 molekula, koji eksprimiraju makrofagi, i B celija sa svojim partnerskim
receptorima.
Unutar timusa dolazi do diferencijacije progenitora T celija pod uticajem timusnih
hormona na pojedine subpopulacije T celija,. T celije u timusu diferenciraju u celije koje
ispoljavaju T celijski receptor i koje mogu biti CD4+ i CD8+. CD4+ i CD8+ su
povrsinski markeri karakteristicni za dvije glavne subpopulacije T celija:
POMAGACKE-CD4+(medula timusa, krajnici,krv)
CITOTOKSICNE-CD8+(kostana srz,limfno tkivo g.i.trakta)
Nakon diferencijacije u timusu, T celije podlijezu selekciji koju prezivljavaju samo one
celije koje nose najkorisnije receptore, tj.celije koje su specificne za strani antigen.
Funkcije T celija:
Imaju efektorske i regulatorne celije. Efektorske funkcije su prvenstveno usmjerene
protiv antigena intracelularnih parazita(virusi,gljive,protozoe,bakterije). U odgovoru na
tumore CD4+ celije prepoznaju molekule klase II MHC u kompleksu sa peptidom i
aktiviraju se. Zatim CD8+ citotoksicne celije prepoznaju molekule klase I MHC stranbih
celija, i pod uticajem IL-2 i drugih solubilnih faktora unistavaju te celije.
Migracija maticnih celija u timus je rezultat hemotakticnih signala periodicno emitovanih
iz timusa. U timusu se maticne celije pocinju diferencirati u timusne limdocite-timocite,
pod uticajem epitelijalnih celija timusa. Epitelijalne celije timusa luce 4 vrste hormona
potrebnih za sazrijevanje T limfocita:alfa 1 timosin, beta 4 timosin, timopoetin i timulin,
stromalne celije timusa luce IL7 koji stimulise rast timocita.
T limfociti sazrijevaju u timusu. Specijalizirane epitelijalne celije u perifernim dijelovima
kortexa, sadrze timocite u vezikulama koje su opkoljene citoplazmatskim produzecima
ovih celija i one vrse proces timusne edukacije. Subkapsularno podrucje timusa je
naseljeno sa pre-T limfocitima, iz kostane srzi i oni se razvijaju u pravcu velikih
proliferirajucih limfoblasta. Od limfocita koji se razvijaju u timusu 85-90% se nalazi u
kortexu dok se u meduli nalazi ostatak. Vecina zrelih t limfocita napusta timus preko
post-kapilarnih venulam lokaliziranih u kortikomedularnom spoju.
Fenotipske promjene tokom sazrijevanja T celija:
U timusu dolazi do preuredjenja gena koji kodiraju dva poznata T celijske receptor:TCR
1(gama,delta) i TCR2(alfa beta). Takodje dolazi do promjene u povrsinskim
membranskim antigenima.
Tuzla 2014
72
Todorovic Svjetlana
Ovo sugerira da postoje najmanje 2 puta razvoja T limfocita u timusu. U jednom putu
manje od 1% zrelih timusnih limfocita vrsi ekspresiju TCR1. Vecina limfocita se
diferencira u TCR2 limfocite, koji obuhvataju vecinu T limfocita u sekundarnom
limfoidnom tkivu i u cirkulaciju, TCR1 celije djelimicno prevaliraju u mukoznom epitelu.
Sve fenotipske varijacije se mogu pojednosztaviti u 3 stadijuma:
Stadijum I ili rani timociti
Oni vrse ekspresiju CD7 zajedno sa CD2 i CD5. U ovom stadijumu se stvaraju markeri
proliferacije kao sto je receptor za transferin CD71 i zajednocki marker za hemopoeticne
prekursore CD38. Ove celije se umnozavaju pod uticajem IL7 u timusu, medjutim
nijedan od ovih markera nije linijski specifican u ovom stadijumu, tada T limfociti u
ranom stadiju pokazuju preuredjenje gena za beta lanac TCR2 koji obavlja enzim V J
rekombinaza, ekspresija sa TCR udruzenim komplexom CD3 se odigrava samo u
citoplazmi,a ne na membrani.
Stadijum II ili intermedijerni-zajednicki timociti.
Obuhvata oko 85% limfocidnih celija u timusu, koje su jedno vrijeme u ovom stadiju
karakterizirane dodatnim markerom CD1 koje vrse koekspresiju CD4 I CD8(ove celije su
nazvane duplo pozitivne ili CD4+ i CD8+ celije, geni koji kodiraju alfa lanac TCR2 se
prvo preurede u intermedijernim timocitima, pocinju se stvarati oba lanca TCR2 nazvana
kao alfa-beta ikoja su u asocijaciji sa CD3 kompleksom na povrsini ovih celija.
Stadijum III ili zreli timociti
Pokazuju najvece fenotipske promjene gube CD1 i prisutan je CD3 zajedno sa CD2 i
jasno se uocava razlika izmedju dvije vrste T limfocita:CD4 i CD8. Prakticno se ne mogu
razlikovati od zrelih, cirkulirajucih T celija. Sve ove celije vrse ekspresiju CD44 koji je
ukljucen u funkciju naseljavanja i migracije u periferno limfoidno tkivo.
VRSTE T LIMFOCITA:
CD4 + celije
Mogu se podijeliti funkcionalno u 2 vrste;
1.celije koje pomazu celijsku funkciju i odgovor T i B limfocita.-pomagacki(Th1)
2.Celije koje induciraju citotoksicnu funkciju CD8 celija-superesorski(Th2)
CD8+ celije
Efektorni-to su sitotoksicni limfociti koji su posrednici celijske imunosti,kasne
preosjetljivosti, odbacivanja transplantata i tumora, te ubijanju vlastitih celija zarazenih
virusima.
Tuzla 2014
73
Todorovic Svjetlana
23.ULOGA TIMUSA U SAZRIJEVANJU I DIFERENCIJACIJI T LIMFOCITA

T celije mogu prepoznati veliki broj razlicitih antigena. Alfa i beta peptidni lanci TCR2 i
gama i delta lanci TCR 1 su sastavljeni od konstantnih i varijabilnih regiona. Varijabilni
region polipeptidnih lanaca je kodiran setom gena koji se nalazi u svim somatskim
celijama organizma.
Tokom razvoja T celija od pre-T celija ovi geni se preuredjuju unutar hromosoma beta i
delta lanci su kodirani sa V,D i I segmentima, dok su alfa i gama lanci kodirani samo sa V
i J segmentom. Prvo se preurede TCR geni koji kodiraju gama lance tokom sazrijevanja T
limfocita, a zatim dolazi do preuredjenja gena za beta i alfa lance. Na ovaj nacin dolazi
do velikog broja preuredjenih gena, to rezultira ekspresijom razlicitih varijavilnih
peptidnih sekvenci u oba lanca u TCR,. Pocetna povrsinska ekspresija TCR je slabog
intenziteta.
Pozitivna i negativna selekcija u timusu:
Pretimusni limfociti bivaju privuceni u timus. Oni proliferisu u subkapsularnoj regiji
timusa, u limfoblaste. Mnoge od ovih celija se udruze sa timusnim "nurse" celijama.
Limfociti prvo dobiju CD8 pa CD4. One u ovom podrucju preurede svoje TCR gene za
stvaranje razlicitih TCR na svojoj povrsini. Sazrijevajuci T limfociti putuju dublje u
kortex timusa i adherisu na kortiklne epitelne celije timusa. TCR na limfocitima biva
izlozen MHC molekulamna na epitelnim celijama sto dovodi do pozitivne selekcije.
Celije koje nemaju adekvatne TCR molekule, CD3,CD4 i CD8 bivaju podvrgnute
apoptozi i fagocitovane.
One celije koje su prosle pozitivnu selekciju idu dublje u kortex timusa i dolaze u kontakt
sa autoanigenima koji su prisutni na makrofazima i na interdigitating cells. Oni limfociti
koji reaguju sa autoantigenima bivaju podvrgnuti apoptozi kao autoreaktivne celijenegativna selekcija, dok ostale celije prolaze i negativnu selekciju i idu u periferni
krvotok. U periferiji mogu ici samo limfociti koji imaju CD4 ili CD8 molekule.
Tuzla 2014
74
Todorovic Svjetlana
************************************************************************
Pitanja kojih nema u nasim, a bilo je do prosle godine, pa za svaki slucaj, nek su tu :D
24.IMUNOLOKA TOLERANCIJA
Imunoloka tolerancija je specifina nereaktivnost na odreeni antigen, koja se stvara
prethodnim susretom s tim antigenom. U uem se smislu obino misli na nereaktivnost
protiv vlastitih antigena, na koje imunoloka reakcije nije poeljna, pae, tetna je. ini
se da nereaktivnost na vlastito nije genetski uvjetovana ve se razvija tijekom
embrionalnog razvoja, kad imunoloki sustav naui prepoznati kao vlastite sve
antigene, ija je sinteza zadana vlastitom DNA, dok sve ostale antigene uzima kao
strane. Uz grau antigena, o tome odluuju i brojni drugi imbenici: vrijeme kad se
limfocit susretne s antigenom, mjesto susreta s antigenom, narav stanice koja predoava
antigen, te djelovanje akcesornih molekula.
Tolerancija limfocita T na vlastite antigene
Timus je sredinje mjesto stjecanja imnoloke tolerancije jer u njemu sazrijevaju limfociti
T iz svojih prekursora i tijekom tog procesa obavlja se njihova pozitivna i negativna
selekcija (Slika 31). Pri pozitivnoj selekciji, limfociti stupaju u interakciju s molekulama
MHC kortikalnih epitelnih stanica, pri emu preivljavaju oni s receptorima za vlastite
molekule MHC. Time stjeu sposobnost da, nakon sazrijevanja, prepoznaju strane
antigene samo u sprezi s vlastitim molekulama MHC. Poto takva pozitivna selekcija ne
sprjeava sazrijevanje i limfocita koju uz vlastite molekule MHC prepoznaju i vlastite
antigene (autoreaktivni limfociti), takvi se limfociti uklanjaju negativnom selekcijom, u
kojoj kljunu ulogu igra stupanj avidnosti TCR za antigenski (vlastiti) epitop na to, pak,
utjeu akcesorne molekule CD4 i CD8. Vea avidnost - vei stupanj negativne selekcije,
t.j. vea ansa da stanica ne preivi. Pozitivnom selekcijom, dakle, preivljavaju limfociti
sposobni prepoznati vlastite molekule MHC i vlastite, ali i strane antigene, a negativnom
se selekcijom uklanjaju oni sposobni prepoznati vlastite molekule MHC i vlastite
antigene, te preostaju oni sposobi prepoznati vlastite molekule MHC u kombinaciji sa
stranim antigenom.
Tolerancija limfocita B na vlastite antigene
Budui je proizvodnja antitijela u najveem broju sluajeva ovisna i o limfocitima T, a
oni imaju nii prag tolerancije od limfocita B, autoreaktivnost limfocita B sprjeava se
odsutnou pomagakog djelovanja limfocita T, bez kojeg nema ni uinkovite
proizvodnje antitijela. Ima, meutim, prigoda kad je nuna i uspostava izravne tolerancije
limfocita B. Na primjer, neki mikroorganizmi posjeduju antigene koji izazivaju krinu
reakciju jer sadre epitope koji se jasno prepoznaju kao strani ali i epitope koji su
dovoljno slini vlastitima da potaknu limfocite B na stvaranje autoreaktivnih antitjela.
Takvi se limfociti ili uklanjaju, ili postaju nereaktivni (anergija), to ovisi o naravi
antigena. Limfociti B koji reagiraju na vlastite antigene vezane uz membranu stanica
obino se uklanjaju (apoptozom, klonska delecija) ve pri sazrijevanju u kotanoj sri, a
Tuzla 2014
75
Todorovic Svjetlana
oni to reagiraju s topljivim vlastitim antigenima neutraliziraju se onesposobljavanjem

imunoglobulinskih receptora za antigen na svojoj povrini. Premda, dakle, dospijevaju u
cirkulaciju i periferna tkiva, nisu reaktivni zbog nedostatka receptora. Ta je anergija,
meutim, reverzibilna i mogua je njihova poliklonska aktivacija, npr. lipopolisaharidom
.
Tuzla 2014
76
Todorovic Svjetlana
25.AUTOIMUNOST I AUTOIMUNE BOLESTI

Autoimunost je imunoloka reaktivnost na vlastite antigene, t.j. gubitak tolerancije.
Ranije su opisani mehanizmi uspostave tolerancije kojima se izbjegava imunoloka
reakcija na vlastite antigene, no ni ti mehanizmi nisu savreni i mogu zakazati, te se u
organizmu mogu pojaviti autoantitijela i autoreaktivni limfociti T. Premda ima dovoljno
dokaza da autoimune bolesti imaju brojne etioloke imbenike, veina ih u osnovi nastaje
zbog dva dogaaja: (1) zbog promjene vlastitog antigena (npr. pod utjecajem lijekova ili
mikroba vlastiti se antigeni mogu promijeniti i premda su te promjene male, mogu
izazvati imunoloku reakciju na vlastita tkiva ili stanice) i (2) zbog izlaganja
imunolokog sustava krino reaktivnim antigenima (pa reakcija na strani antigen slian
vlastitome izazove i reakciju na vlastiti antigen). Na primjer, antihipertenziv -metildopa
(Aldomet) moe se vezati na eritrocitni antigen Rh i izazvati stvaranje antieritrocitnih
antitijela. Antieritrocitna autoimunost uoena je i pri infekciji mikoplazmom (M.
pneumoniae), koja mijenja membranu eritrocita. Primjer krine reaktivnosti je autoimuni
encefalitis nakon cijepljenja protiv bjesnoe: u cjepivu ima antigena iji su neki epitopi
jednaki a neki razliiti od epitopa modanih antigena, to omogui pojavu
autoimunoloke reakcije. Danas ima dovoljno dokaza da sredinju ulogu u pokretanju
autoimunog procesa igraju limfociti TH. Kako oni prepoznaju antigen u kombinciji s
vlastitim molekulama MHC, oigledno je i pri reakciji na vlastiti antigen nuno da on
bude vezan na vlastite molekule MHC. Time se moe protumaiti povezanost brojnih
autoimunih bolesti s genskim imbenicima, t.j. injenica da je sklonost k brojnim
autoimunim bolestima povezana s prisutnou odreenih MHC-antigena (v. Tablicu 3).
AUTOIMUNE BOLESTI
Opisani mehanizmi nastanka autoimunosti obino se isprepliu, no njihovo aktiviranje
tek je prvi korak k pojavi klinikih znakova autoimune bolesti. Autoreaktivni klonovi
stvaraju nove autoreaktivne stanice i autoantitijela koja reagiraju s autoantigenima i o
njihovoj meureakciji ovisi teina i vrsta autoimune bolesti. Autoimunost se pojavljuje u
mnogih bolesti, te je katkada njenim glavnim uzrokom, a katkada samo uzgredni sudionik
bolesti. Kliniki se autoimune bolesti dijele na organospecifine (autoimunoloka reakcija
usmjerena na antigen u odreenom organu) i na organonespecifine ili sustavne (reakcija
usmjerena na jedan ili vie antigena rasprostranjenih u mnogim organima). Valja
napomenuti da je ta podjela samo gruba i da izmeu dviju navedenih krajnosti postoji
cijeli niz prijelaza koje je teko svrstati u jednu ili drugu skupinu. Stoga se, s obzirom na
organe pogoene autoimunolu ee govori o spektru autoimunih bolesti. Tablica nie
daje neke primjere autoimunih bolesti, zahvaenih organa i tkiva kao i ciljnih antigena.
Lijecenje autoimunih bolesti:
Dosadanje je lijeenje najveim dijelom bilo simptomatsko ili imunosupresijsko ali
nespecifino, te pogaa i normalne imunoloke mehanizme izazivajui teke nuspojave
(npr. anti-CD3 antitijela protiv TH stanica; antitijela na receptore za IL-2 protiv
aktiviranih limfocita T; steroidi u lijeenju vulgarnog pemfigusa). Novi pristupi ukljuuju
izazivanje tolerancije na autoantigen, fiziko uklanjanje ili inaktiviranje autoreaktivnih
limfocita T, blokiranje molekula MHC za predoavanje autoantigena te indukciju
regulacijskih limfocita T koji obuzdavaju autoreaktivne limfocite.
Tuzla 2014
77
Todorovic Svjetlana
26.IMUNODEFICIJENCIJE
To su patoloka stanja to nastaju zbog slabljenja ili potpunog izostanka imunoloke
reakcije. Imunodeficijencije mogu biti primarne - izazvane genskim i drugim
poremeajima tijekom embrionalnog razvoja pa ih drimo priroenima, i sekundarne to nastaju kao popratna pojava imunolokih i neimunolokih poremeaja (zloudni
tumori, radioaktivno zraenje, lijekovi), pa ih drimo steenima.
PRIMARNE IMUNODEFICIJENCIJE
To su priroeni poremeaji imunolokih funkcija uzrokovani genskim initeljima,
poremeajima u sazrijevanju stanica, poremeajima u funkcioniranju staninih enzima
itd. Klinike se slike pojedinih imunodeficijencija razlikuju, ve prema vrsti i stupnju
imunolokog oteenja, a razlikujemo: (i) nedostatnosti limfocita B, (ii) nedostatnosti
limfocita T, (iii) udruene nedostatnosti limfocita B i T, (iv) nedostatnosti fagocitnog
sustava i (v) nedostatnosti sustava komplementa, kao to je prikazano u tablici nie.
Pregled primarnih imunodeficijencija
Nedostatnosti
limfocita B
Nedostatnosti
limfocita T
Udruene
nedostatnosti
limfocita T i B
Nedostatnosti
fagocita
Nedostatnosti
komplementa
Tuzla 2014
Kongenitalna hipogamaglobulinemija povezna s kromosomom x

Prolazna hipogamaglobulinemija
Imunodeficijencija s hiper-IgM globulinemijom
Neutropenija s hipogamaglobulinemijom
Selektivna deficijencija IgA
Selektivna deficijencija IgM
Selektivna deficijencija podrazreda IgG
Kongenitalna aplazija timusa (DiGeorgeov sindrom)
Kronina mukokutana kandidijaza
Deficijencija limfocita T s nedostatkom antigena MHC-I ili MHC-II ili
oba razreda
Deficijencija limfocita T s nedostatkom receptora za antigen
Deficijencija limfocita T s nedostanim luenjem citokina
Priroena ataksija telangiektazija
Teka udruena imunodeficijencija
Nezelofljevov sindrom
Nedostatnosti grae membrane limfocita
Nedostatnosti u luenju citokina
Kronina granulomatoza
Nedostatnost mijeloperoksidaze
Chediak-Higashijev sindrom
Jobov sindrom
Hiper-IgE globulinemija
Nedostatnost C1q
Nedostatnost C2
Nedostatnost C3
78
Todorovic Svjetlana
Nedostatnosti limfocita B
Obuhvaaju niz stanja obiljeenih nedostatnim titrom antitijela, od potpunog nedostatka
svih razreda do selektivnog nedostatka jednog razreda ili podrazreda imunoglobulina. U
takvih je osoba u pravilu poveana sklonost piogenim infekcijama.
Hipogamaglobulinemija povezana s kromosomom X (Brutonova
hipogamaglobulinemija)
Tipian je primjer nedostatnosti limfocita B. Pogaa mukarce, u ijem krvnom optoku
uope nema limfocita B ili ih ima vrlo malo, serumska koncentracija IgG vrlo je niska, a
uope nema IgA, IgM, IgD i IgE. Prvih 6-12 mjeseci ivota bolesnici su zatieni
majinim imunoglobulinima, a kasnije se od infekcija tite velikim dozama
imunoglobulina.
Deficijencija IgA i IgG
Deficijencija IgA jedna je od najeih i pogaa jednog od 700 pripadnika bijele rase, no
ne pojavljuje se u ostalih rasa. Takve su osobe sklone preosjetljivosti tipa III (izazvanoj
imunokompleksima). U jednog dijela takvih osoba nedostaju i neki podrazredi IgG (IgG2
i IgG4) te su sklonije infekcijama.
Deficijencija s povienim IgM
Nazona je u osoba s nedostatnim IgG i IgA, te pojaano stvaraju IgM, pri emu izostaje
fizioloki prijelaz sa sinteze IgM na sintezu IgG (pod utjecajem limfocita TH i IL-4).
Nedostatnosti limfocita T
Obuhvaaju niz stanja obiljeenih smanjenim brojem ili potpunim nedostatkom limfocita
T. Ne treba posebno naglaavati da u takvim sluajevima zakazuju i mehanizmi
humoralne imunosti zbog izostanka nune pomoi stanica TH.
Priroena aplazija timusa (DiGeorgeov sindrom)
To je poremeaj u embrionalnom razvoju koji rezultira gotovo potpunim nedostatkom
limfocita T i svim manifestacijama koje iz toga proistjeu: infekcijama, izostankom
rakcije na mitogene, izostankom reakcije kasne preosjetljivosti i odbacivanja
transplantata itd, no poremeene su i funkcije limfocita B, zbog potrebne suradnje ovih
potonjih s limfocitima T. Kliniki se oituje visokom uestalou akutnih i kroninih
infekcija, nesposobnou odbacivanja transplantata itd. Lijei se transplantacijom
alogenskog timusa.
Kronina mukokutana kandidijaza
To je selektivni izostanak imunosti na kandidu, koji je posredovan limfocitima T, uz
ouvanu humoralnu imunost na kandidu (antitijela). Rezultat je kronina osjetljivost na
infekcije kandidom. Ako joj je u podlozi endokrinopatija, moe se razviti Addisonova
bolest, koja je glavni uzrok smrti u tih bolesnika.
Deficijencija MHC-II
Rije je o nedostatnoj ekspresiji MHC-II na stanicama koje predoavaju antigen. Kliniki
Tuzla 2014
79
Todorovic Svjetlana
se oituje estim infekcijama, napose probavnog sustava, a imunoloki nedostatkom

CD4+-limfocita T, za ije je sazrijevanje nuna pozitivna selekcija uz pomo molekula
MHC-II u timusu.
Priroena ataksija telangiektazija
Imunoloki se oituje nedostatkom receptora za antigen na limfocitima T (TCR), a
kliniki tekim infekcijama plua.
Udruene nedostatnosti limfocita T i B
Mogu biti razliite teine, od potpunog do djelominog izostanka humoralne i celularne
imunosti.
Teka udruena imunodeficijencija
Potpun izostanak imunosti posredovane limfocitima T i B, praen velikom osjetljivou
na infekcije zbog ega, bez lijeenja, bolesnici rijetko preive prvu godinu ivota.
Najbolji rezultati u lijeenju se postiu presaivanjem kotane sri, ako je mogue.
Nedostaci u grai membrane limfocita T
Iskazuju se poremeajima u grai i funkcioniranju TCR.
Nedostaci u luenju citokina
Oituju se u nesposobnosti limfocita T da nakon aktiviranja lue citokine; najea je
nedostatnost u luenju IL-2.
Nezelofljevov sindrom
Nedostatnost limfocita T praena razliitim stupnjevima nedostatnosti limfocita B.
Takoer postoji vrlo poveana sklonost svim vrstama infekcija (bakterijama, virusima,
gljivicama i nametnicima). Nastoji se lijeiti presaivanjem kotane sri i/ili timusa.
Nedostatnosti fagocitnog sustava
Razlikuju se tzv. vanjski i unutranji poremeaji fagocita. Vanjski obuhvaaju nedostatnu
opsonizaciju zbog nedostatka antitijela ili komplementa, te nedostatan broj fagocita.
Unutarnji obuhvaaju nedostatnosti u enzimima nunim za unutarstanino ubijanje
mikroba i nametnika.
Kronina granulomatoza
Oituje se nedostatnosu enzima nunih za unutarstanino ubijanje posredovano
kisikom, napose NADPH-oksidaze koja igra sredinju ulogu u unutarstaninoj
mikrobicidnosti posredovanoj oksidativnim mehanizmima. U bolesnika je vrlo poveana
sklonost infekcijama mikroorganizmima inae vrlo slabe virulentnosti, a kliniki se bolest
oituje razvojem limfadenitisa, hepatosplenomegalije, pneumonije, osteomijelitisa i
apscesa. Infekcije se moraju lijeiti agresivno, antibioticima i antimikoticima.
Chediak-Higashijev sindrom
To je takoer nedostatnost u unutarstaninom ubijanju mikroba zbog nedostatnosti
proteolitikih i lizosomskih enzima granulocita. Uestale infekcije lijee se antibioticima.
Tuzla 2014
80
Todorovic Svjetlana
Jobov sindrom
Takoer je rije o nedostatnosti u unutarstaninom ubijanju ali i o selektivnoj hiper-IgE
globulinemiji, s posebnom sklonou stafilokoknim infekcijama. Lijeenje je antibiotsko.
Hiper-IgE imunoglobulinemija
Poremeaj obiljeen nedostatkom kemotaksije i vrlo povienom koncentracijom IgE (>
5000 IU/mL). Kliniki se oituje poveanom sklonou infekcijama, napose apscesima
koe, plua, sinusa i oiju uzrokovanih stafilokokima, streptokokima i kandidom.
Lijeenje je antibiotsko.
Nedostatnosti komplementa
Postoje deficijencije gotovo svih komponenata komplementa. Razmjerno su rijetke,
najea je nedostatnost komponente C2; nedostatnost C1q vezana je uz
hipogamaglobulinemiju; nedostatak C3 izaziva teke infekcije, jer tada nema ni C3b koja
posreduje u fagocitozi. Jedan od ozbiljnih poremeaja te vrste je i hereditarni angioedem,
koji je posljedica priroenog nedostatka inhibitora C1 i kalikreina. Nedostatk inhibitora i
aktivacija C1 uzrokuje nastanak C2-kinina i bradikinina koji uzrokuju retrakciju endotela
postkapilarnih venula i time poveanu propusnost i eksudaciju, te nastanak edema, koji
moe imati i smrtni ishod zbog izraenog edema larinksa.
SEKUNDARNE IMUNODEFICIJENCIJE:
Nisu priroene ve se stjeu tijekom ivota. Uzroci mogu biti:
razne bolesti koje slabe imunokompetenciju - zloudni tumori, virusne bolesti
(posljednjih je godina pozornost javnosti osobito usmjerena na AIDS),
pothranjenost - vjerojatno je glavnim uzrokom imunodeficijencija u djece,
lijeenje - dobro je znano da kemoterapija, radioterapija i hormonska terapija mogu
izazvati razliite stupnjeve slabljenja imunosti - od blagog do vrlo izrazitog koje se
nastoje ublaiti paljivijim doziranjem terapije, antibioticima i imbenicima rasta,
koji ublaavaju mijelosupresivne uinke radioterapije i kemoterapije. Od lijekova
imunosupresijski mogu djelovati citotoksini lijekovi (azatioprin), analgetici
(fenacetin), protumikrobni lijekovi (kloramfenikol), tireostatici (vobenol), te
radioterapija. Pri lijeenju valja voditi rauna i o uklanjanju uzroka imunosupresije,
to najee nije nimalo jednostavno, napose u lijeenju tekih bolesti opasnih za
ivot. U posljednje se vrijeme s uspjehom primjenjuje i autotransplantacija zdrave
kotane sri i matinih stanica, to omoguava uporabu velikih i uinkovitih doza
kemoterapeutika, nakon kojih se oteena kotana sr obnavlja vraanjem vlastitih
stanica.
Tuzla 2014
81
Todorovic Svjetlana
27.HUMORALNI IMUNOLOKI ODGOVOR

Zapoinje opisanim aktiviranjem limfocita B uz pomo limfocita T. Rezultat je
proliferacija koja se zbiva djelovanjem vie citokina to ih lue stanice T H - IL-2, IL-4 i
IL-5 - i rezultat koje je ekspanzija odreenoga klona stanica (iz jedne stanice u roku pet
dana nastaje 5000 novih), koje e luiti antitijelo protiv antigena koji je izazvao
aktivaciju. Proizvodnja antitijela takoer se zbiva pod utjecajem citokina koji odreuju
razred antitijela koje se sintetizira. Na primjer, IgE i IgG1 se sintetiziraju pod utjecajem
IL-4, IgG2a pod utjecajem IFN-, a IgA pod utjecajem TGF- (ENGL. "transforming
growth factor", imbenik transformacije). Razlikujemo tzv. primarni odgovor, dakle
luenje antitijela nakon prvog susreta s antigenom i sekundarni odgovor, tj. luenje
antitijela nakon ponovnog susreta a antigenom. Odlike su sekundarnog odgovora, za
razliku od primarnog: (i) za odgovor je potrebna manja koliina antigena; (ii) antitijela se
lue bre i u veem titru; (iii) obino se lui IgG (za razliku od IgM u primarnom
odgovoru).
To znai da imunoloki sustav ima svojstvo pamenja.
Imunoloko pamenje
Nakon aktiviranja dio limfocita B ne transformira se u stanice to lue antitijela ve u
stanice koje pamte (Slika 30) i koje pri ponovnom susretu s antigenom pokreu
sekundarni imunoloki odgovor.
Uinci antitijela
Premda je primarna funkcija antitijela vezanje na antigen, samim vezanjem antitijela na
antigen samo se u rijetkim sluajevima ostvaruje uinkovita neutralizacija antigena, npr.
bakterijskih toksina. Za djelotvorno unitavanje antigena u veini sluajeva, meutim,
nuno je aktiviranje tzv. sekundarnih, izvrnih funkcija antitijela: (i) aktiviranje
komplementa koji potom izazove lizu ciljne stanice, npr. bakterijske; (ii) vezanje
antitijela putem F- fragmenta na druge imunokompetentne stanice s receptorima za Fcfragment, koje potom unitavaju antigen. Tako antitijelo poslui kao "most" izmeu ciljne
(npr bakterijske, tumorske, virusom zaraene) stanice i izvrne stanice, koja unitava
ciljnu bilo reakcijom citotoksinosti posredovane antitijelima (stanice NK i
monociti/makrofagi) bilo fagocitozom (granulociti, monociti/makrofagi).
Tuzla 2014
82

Moja Skripta Iz Mikroba

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Moja Skripta Iz Mikroba

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MIKROBIOLOGIJA SA

I OBLAST-Opsti dio mikrobiologije

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

3.Gradja i funkcija citoplazmatske membrane

1.GRADJA BAKTERIJSKE CELIJE

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

elasticnih proteina u citoplazmi. To su koncaste, duge, elasticne i pokretne formacije koje

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Citoplazma, kao takva sastoji se od: nukelinskih kiselina, nukleoproteina,

I.Celijski zid gram pozitivnih bakterija:

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

teihoicna kiselina, i polisaharidi. Neki od ovih osobina imaju i osobine antigena.

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

-prenos molekula u celiju i izvan nje(enzimska)funkcija,

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

6.ENZIMSKI SASTAV BAKTERIJA I NJEGOVA FUNKCIJA

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

se u reakcijama u kojim ucestvuju.djeluju u malim kolicinama na veliku kolicinu

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

rezultiraju transformisanjem raznih jedinjenja u energiju iz kojih bakterijska celija

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

dihidroksiaceton fosfat, i gliceraldehid 3-fosftat. Oksidacijom ovog jedinjenja uz

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

10.AGRESIVNE OSOBINE MIKROORGANIZAMA, FAKTORI VIRULENCIJE.

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Pored njih ima jos i asimptomatko i inkubaciono.

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

15.ANTIBIOTICI I HEMIOTERAPEUTICI(Opste osobine,mehanizam djelovanja)

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

razmnozavanje u zivom organizmu.

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

16.BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI,VRSTE I MEHANIZAM DJELOVANJA

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

agensima. Djelovanje im se zasniva na inhibiciji sinteze celijskog zida, odnosno

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

17.AMINOGLIKOZIDI(opste osobine, vrste i mehanizam djelovanja)

18.TETRACIKLINI(Opste osobine i mehanizam djelovanja)

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

a) Hromosomsko-Razvija se kao rezultat spontane mutacije na bakterijskom

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Hemijski je polimer 4 razlicita nukleotida. Svaki nukleotid se sastoji od fosforiliranog

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

sa generacije na generaciju. Mutacije mogu biti:

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

informaciju za njihovo premjestanje sa 1 na 2 genski lokus. Mogu biti:

25.PRENOS GENETICKOG MATERIJALA TRANSFORMACIJOM:

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

27.PLAZMIDI, VRSTE PLAZMIDA I NJIHOVO PORIJEKLO

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

1.Organizacija i funkcija imunog sistema

1.ORGANIZACIJA I FUNKCIJA IMUNOG SISTEMA.

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

agenasa. A kako se imuni sistem sastoji od organa i od celija, on je tako napravljen da se

Sekundarni limfni organi:

Medincinska mikrobiologija sa imunologijom skripta

Slezena je smjestena u gornjem lijevom kvadrantu trbusne supljine. Sadrzi 2 vrste