Kỹ Thuật Xét Nghiệm Lai Tại Chỗ Nhiễm Sắc Thể Gắn Huỳnh Quang

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 9

K thut xt nghim lai ti ch nhim sc th gn hunh quang (fish) pht hin

yu t HER-2/NEU trong ung th biu m


(10:36 | 19/10/2011)
1. M U
Mc d c nhiu tin b trong chn on v iu tr, song cho n nay ung
th vn l vn ln ca Y hc v t l gy t vong vn rt cao. C th iu tr ung th
bng nhiu cch nh phu thut, x tr, ha cht, tng cng min dch v nhiu khi
phi kt hp cc phng php trn vi nhau (phng php iu tr a m thc), song
nhn chung, kt qu vn cn nhiu hn ch, nht l i vi nhng trng hp ung th
giai on mun, c di cn, khng cn kh nng phu thut. Gn y, ngi ta
tm ra mt s loi thuc mi, vi bn cht l cc khng th n dng, iu tr trng ch
(target therapy) vi hiu qu rt tt nh: Gefitinib, erlotinib, lapatinib, cetuximab Mt
trong nhng loi thuc v ang c s dng kh ph bin cho nhiu loi ung th
biu m hin nay l trastuzumab (Herceptin), mt khng th n dng tc ng trc
tip trn th th Her-2/neu b mt t bo u [5], [13], [16], [29].
Tuy nhin, cc thuc iu tr trng ch, sn phm quen thuc nht v ang c
nhiu nc trn th gii s dng l trastuzumab, l loi thuc rt t tin. S l ht sc
lng ph nu Her-2/neu m tnh m vn iu tr bng trastuzumab. V th, trc ht cn
nh gi chnh xc tnh trng biu l ca yu t Her-2/neu cc t bo ung th, v l
iu tin quyt cho s thnh cng ca liu php trastuzumab m khng s lng ph tin
mt cch khng cn thit [24].
2. GII THIU V HER-2/NEU, EGF V EGFR
2.1. Yu t Her-2/neu, EGF v EGFR
Her-2/neu, cn gi l c-erbB-2; CD340 hay p185, l 1 trong 4 thnh vin ca gia
nh th th biu b ngi (Human epidermal receptor - HER). Nhm ny gm 4 loi l:
HER-1 (Th th ca yu t tng trng biu b - Epidermal growth factor receptor EGFR), HER-2, HER-3 v HER-4. Cc th th HER-3 v HER-4 t gp cc ung th
ca ngi, ngc li, HER-2 v EGFR c bit n v c nghin cu rt nhiu.
Yu t tng trng biu b (Epidermal growth factor - EGF) l nhm yu t tng
trng c bit n sm nht. Chng c Stanley Cohen v cng s (CS) pht hin
ln u tin vo nm 1962. l mt nhm gm nhiu yu t nh: Yu t tng trng
chuyn dng alpha (TGF-), amohiregulin, yu t tng trng biu b gn heparin
(heparin-binding HbEGF), -cellulin, cripto-1...
Th th ca EGF (EGFR) nm trn b mt ca mng t bo. y l
mt glycoprotein xuyn mng, phn nm bn trong mng t bo ca th th ny gn
vi men tyrosine kinaze. Men ny c hot ha khi EGF gn vi th th EGFR. Th
th EGFR do mt gene nm trong t bo quy nh, l mt tin gene sinh ung th.
Gene quy nh EGF v th th EGFR c tm thy m tuyn vbnh thng v
nhiu loi m khc.
2.2. S biu l ca HER-2/neu v gi tr tin on p ng vi iu tr

C khong 25-30% cc ung thu v c biu l qu mc ca th th Her-2/neu trn b


mt mng t bo. Ngoi ra, c th gp s khuch i gene HER-2/neu trong nhiu loi
ung th khc nh: ung th phi khng phi t bo nh (UTP KTBN), cc ung th biu
m (UTBM) tuyn ca i trc trng, d dy, tuyn nc bt, bng quang, tin lit
tuyn, bung trng, ni mc t cung[5], [11], [14], [15], [17], [18]
2.3. Tnh hnh nghin cu v Her-2/neu trong mt s bnh ung th
2.3.1. Trong UTBM tuyn v
Mc d s tng biu l v khuch i gene HER-2/neu c nhiu loi ung th khc
nhau nhng vn ny c nghin cu nhiu nht l trong UTBM tuyn v [4], [6],
[8], [19], [21], [27]... Cc s liu nghin cu thng cho thy khong 25-30% cc
trng hp UTBM tuyn v c tng biu lHER-2/neu (khong 7% i vi ung th ti
ch v 41,5% khi ung th di cn) [4]. Tuy nhin, cc s liu cng b cn cha thng
nht. C nghin cu nu t l Her-2/neu dng tnh ch l 14%, trong khi mt nghin
cu khc li a ra con s rt cao, ti 90% [4], [28]
2.3.2. Trong ung th phi loi khng phi t bo nh (UTP KTBN)
Theo Andre v CS (2004) [5], t l cc trng hp UTP KTBN c tng biu l HER2/neu khng nhiu lm v dao ng kh ln gia cc nghin cu [4], [5], [10], [12]. S
liu t cc nghin cu thng cho thy t l cc trng hp UTP KTBN c tng biu
l HER-2/neu qua xt nghim HMMD khong t 19% - 30%; Tuy nhin, cng c nghin
cu cng b t l cao hn nhiu: ti 40-80% [5].
2.3.3. Trong ung th tin lit tuyn
Nghin cu ca cc tc gi thng cho thy khong 25-30% s bnh nhn ung th tin
lit tuyn c tng biu l gene HER-2/neu [5], [20], [23].
2.3.4. Trong ung th i trc trng:
ngha ca s khuch i gene v gia tng biu l protein Her-2/neu trong UTBM i
trc trng cn t c nghin cu v cc s liu rt khc nhau gia cc tc gi (21% 59,4%)
2.3.5. Trong ung th d dy
Gn y, c kh nhiu nghin cu v s biu l ca HER-2/neu trong ung th d
dy v cc th nghim iu tr bng trastuzumab. Tuy nhin, cc s liu thu c t
nhng nghin cu khc nhau cha thc s thng nht
Ti Vit Nam, cng c mt vi cng trnh nghin cu da trn xt nghim
HMMD v tnh trng biu hin ca yu t Her-2/neu nhng ch yu l trong UTBM
tuyn v v mt vi nghin cu trong UTBM ca i trc trng, vi s lng bnh nhn
t, cc kt qu nghin cu cng cn khc nhau nhiu:

- Nghin cu ca Nguyn Vn Thnh v CS (2009) ti Bnh vin Ung bu TP.


H Ch Minh [2], trong UTBM tuyn v cho thy t l Her-2/neu dng tnh l 29,74%;
trong khi nghin cu ca T Vn T (2009) ti Bnh vin K, trn cc bnh nhn UTBM
tuyn v c tui i 35 li cho thy t l ny kh cao, ti 42,3% [3].
- Hong Kim Ngn v CS, nghin cu trong bnh UTBM i trc trng thy Her2/neu (+) 27,27% s bnh nhn; t l ny nhng khi UTBM vi c tnh cao
(high-grade) cao hn rt nhiu so vi cc trng hp c c tnh thp (low-grade)
(63,64% so vi 18,18%) [1].
Hu nh cha thy c cng trnh nghin cu no v vn ny i vi UTBM
ca phi, tuyn tin lit v cc loi ung th khc
3. CC PHNG PHP NH GI YU T HER-2/NEU
C th chia cc phng php nh gi yu t Her-2/neu thnh 3 nhm chnh
sau [24]:
- nh gi mc khuych i ca gene HER-2/neu (bng cc k thut lai ti
ch NST: FISH, CISH, SISH).
- Xc nh s biu l qu mc ca th th Her-2/neu trn b mt t bo thng
qua vic pht hin cc protein c hiu (bng xt nghim HMMD).
- nh lng protein Her-2/neu trong huyt thanh (phng php ELISA).
Trong cc phng php ni trn, hin nay c 2 phng php thng c s
dng rng ri nht l HMMD v FISH.
3.1. K thut xt nghim HMMD
HMMD l k thut c s dng ph bin nht hin nay trong vic nh gi th th
Her-2/neu. Nguyn l ca xt nghim ny l s dng cc KT c hiu bit, bn sn
trn th trng pht hin cc khng nguyn (KN) tng ng l protein Her-2/neu sn phm ca gene HER-2/neu - trn b mt t bo.
u im ca HMMD l tin li, r tin, tiu bn xt nghim d bo qun sau khi
phn tch, v ch cn s dng knh hin vi quang hc thng thng quan st. Tuy
nhin, phng php ny c nhc im l kt qu khng tht khch quan, do c th
b nh hng ca mt s yu t nh: iu kin bo qun mu trc , thi gian v k
thut c nh bnh phm, loi KT s dng (n dng hay a dng), v quan trng hn
c l kh khn khi p dng bng tnh im c kt lun chnh xc.
C mt t l kh ln trng hp kt qu biu hin l 2+ khi dng phng php HMMD
li khng thy c s khuych i gene tng ng khi dng phng php FISH. Trong
nhng trng hp ny th FISH cho nhiu thng tin v tin lng, v p ng vi iu
tr trastuzumab hn l phng php HMMD. V th, Hoa K v cc nc pht trin
quy nh khi kt qu xt nghim HMMD khng tht r rng (2+) th phi xt nghim li
bng k thut FISH.
3.2. K thut xt nghim FISH
y l phng php nh gi mc khuych i ca gene HER-2/neu trn
NST 17 ca t bo.

Cng nh cc phng php xt nghim da trn DNA khc, FISH c li im l cc


nuclieotid c kh nng bin tnh v ti t hp li. Mt c tnh rt quan trng l, dng
chui n DNA, mi axt nucleic s bt cp vi 1 axt nucleic khc theo nguyn tc b
sung ti cu trc li chui xon kp DNA. Trong k thut FISH thng quy, on
DNA ch c c nh trn b mt tiu bn s c lai vi on DNA c nh
du hunh quang (u d DNA), to thnh 1 chui xon kp DNA lai.
3.2.1. Nguyn l ca xt nghim FISH (xem s di)

Hnh 2. S v nguyn l ca k thut FISH


Ch thch: on DNA ch (mu xm nht) c c nh trn b mt tiu bn v lm
bin tnh. u d DNA (mu en) c nh du bng 1 cht nhum hunh quang
(fluorochrome) v / hoc 1 hapten khng nhum hunnh quang (nonfluorescent

hapten), bin tnh v lai trc vi DNA lp li khng nh du (mu xm sm). Sau ,
u d DNA c lai vi DNA ch. Sau khi ra loi b chui n DNA khng gn
cng nh nhng on NDA gn mt cch khng c hiu. Sau khi ra b hapten
khng gn hunh quang v cho dung dch chng phai mu vi DAPI (4,6-diamidino-2phenylindol.2HCl l), quan st tiu bn di knh hin vi hunh quang.
3.2.2. Thit b, dng c v ha cht
3.2.2.1. Thit b, dng c
Ngoi cc my mc, thit b lm tiu bn m bnh hc thng quy nh: my
x l m, my c block paraffin, my ct tiu bn vi th cn cn thm cc my mc,
thit b sau:
-

Knh hin vi hunh quang (vi cc lc hunh quang cn thit).

My lai bin tnh DNA (ThermoBrite).

My trn mu (Vortexer).

Hot plate (iu chnh c nhit ).

B n nhit (Waterbath).

My khuy t gia nhit.

My o pH.

Cn in t.

Pippet t ng.

Bung to m.

T lnh.

Coplin jar.

Tiu bn, l knh

3.2.2.2. Du d DNA gn hunh quang v ha cht


Cc u d DNA gn hunh quang cho FISH (c nhiu loi u d DNA gn hunh
quang cho FISH bn sn trn th trng bi cc hng nh Vysis, Abbott, Kreatech,
MetaSystems, ASI v Cytocell...).
Vectashield antifade.
Biotinylated antiavidin.
Biotin nick translation kit.
Bovine serum albumin (BSA).

DAPI (4,6-diamidino-2-phenylindol.2HCl) stock solution.


dNTP: dung dch stock dATP, dCTP, dGTP, dTTP.
Cc nucleotis gn hunh quang 1 mM (FITC-12-dUTP).
Cc chui mi Oligonucleotide 50 pmol ml/1 (c hiu cho chui ch).
Dung dch PBS (phosphate buffered saline).
Xi mng cao su (rubber cement): Fixogum.
Taq DNA polymerase vi m 10 Taq.
3.2.3. Quy trnh xt nghim FISH
1. Mnh m c ct t chnh cc bnh phm s dng ct nhum, chn on
m bnh hc thng quy v xt nghim HMMD trc , vi dy lt ct 3-4m, tri
phng trn lam knh chuyn dng, kh paraffin.
2. Gi 100l dung dch m bin tnh ln tiu bn v y l knh 2450mm.
3. tiu bn trn 1 hot plate nhit 75C x 2-4 pht.
4. B l knh, cho tiu bn vo coplin jar cha cn 70% (4C) gi DNA ch dng
chui n.
5. Loi nc trn tiu bn bng cn ethylic (70%, 90%, 100%, 4C, mi chng 3 pht)
v kh trong khng kh.
6. Thm 20l dung dch u d (probe solution) ln mi tiu bn bin tnh, y 1 l knh
24 50mm ri gn cht xi mng cao su xung quanh l knh.
7. tiu bn 1-3 m 37C trong hp to m.
8. Ly tiu bn ra bung 37C v b xi mng cao su bng kp v tho l knh
bng cch ngm tiu bn trong dung dch Tween 4 SSC/0.2% ( nhit phng trong
b coplin jar 100ml).
9. Ra tiu bn 3 5 pht trong dung dch formamide (45C), sau trong dung dch
2 SSC (37C) 3 5 pht trong 1 b coplin jar 100ml.
10. Chuyn tiu bn vo dung dch Tween 4 SSC/0.2% (100ml nhit phng)
trong vi giy.
11. Thm 50l dung dch I vo mi tiu bn, y l knh 24 50mm v 37C trong
30 pht trong bung m.

12. B l knh v ra 3 ln 3 pht trong dung dch Tween 4 SSC/0.2% ( nhit


phng v lc nh nhng).
13. Thm 50l dung dch II vo mi tiu bn, y l knh 24 50mm v 37C x 45
pht trong hp to m.
14. Lm li bc 12.
15. Nhum tiu bn vi dung dch DAPI (trong b coplin jar 100ml, nhit phng) x
8 pht.
16. Ra tiu bn 3 ln trong nc vi giy v kh t nhin trong khng kh.
17. Thm 15l dung dch chng phai mu, y l knh
18. Quan st v phn tch kt qu di knh hin vi hunh quang.
3.2.4. nh gi kt qu
- c kt qu di knh hin vi hunh quang phng i 400 ln.
- Trc ht, cn xem li tiu bn m bnh hc nhum HE thng quy xc nh v tr
vng ung th xm ln.
- Sau , quan st, tm v xc nh chnh xc vng u tng ng trn tiu bn FISH.
- Tm v m trn 20 t bo u cc tn hiu mu (tn hiu ca Her-2/neu) v cc tn
hiu mu xanh lc (tn hiu tm ng ca NST 17).
- Ly trung bnh cng ca cc tn hiu mu , chia cho trung bnh cng ca cc tn
hiu mu xanh.
+ Nu kt qu > 22 l FISH (+).
+ Nu kt qu < 18 l FISH (-).
+ Nu kt qu t 18-22 th phi m li trn 60 t bo v tnh ton tng t nh
trn.
FISH l mt phng php xt nghim cho kt qu khch quan hn. N c coi l mt
xt nghim tiu chun vi nhy v c hiu cao pht hin s khuych i ca
gene HER-2/neu. Tuy nhin, nhc im ca phng php ny l gi thnh kh cao,
mt nhiu thi gian hn, phi quan st di knh hin vi hunh quang, vic c kt qu
kh khn hn do kh ghi nhn nhng du hiu hnh thi hc km theo, i khi rt kh
xc nh vng ung th xm ln trn tiu bn FISH, tiu bn khng th lu gi lu c
th xem li v tn hiu hunh quang bay mu dn theo thi gian
3.3. Mt s phng php khc nh gi yu t Her-2/neu

Ngoi 2 k thut xt nghim HMMD v FISH ni trn, cn c th nh gi yu t Her2/neu bng mt s phng php khc nh:
- K thut lai ti ch NST gn mu / hoc gn bc(Chromogenic / Silver in situ
hybridization - CISH / SISH).
- K thut khuych i gene RT-PCR (Reverse transcription - polymerase chain
reaction).
- Phng php ELISA (Enzyme-Link ImmunoSorbent Assay).
4. D KIN CCH THC TRIN KHAI XT NGHIM FISH
4.1. iu kin trin khai k thut FISH ti Khoa Gii phu bnh l
- V o to k thut: BS Trnh Tun Dng c hc v k thut ny ti Nht
Bn (nm 2007) v Singapore (nm 2009). Trong thi gian ti s mi chuyn gia
Singapore sang o to trc tip ti Bnh vin cho cc bc s v k thut vin ca
Khoa.
- V thit b, dng c, vt t v ha cht: hn ti, Khoa Gii phu bnh l c trang
b tng i y cc thit b, dng c cho k thut ny. Cc vt t tiu hao v ha
cht ban u s s dng t ngun kinh ph ca ti cp B Quc phng.
4.2. K hoch trin khai
D kin, trong khong 2 nm u s la chn khong 120 trng hp UTBM,
gm 4 nhm, mi nhm 30 BN:
+ Nhm 1: UTP KTBN.
+ Nhm 2: UTBM tuyn v.
+ Nhm 3: UTBM i trc trng.
+ Nhm 4: UTBM tin lit tuyn.
(y l nhng loi ung th hay gp cc bnh nhn cao tui ca Vit Nam v
cng l i tng hay gp ti Bnh vin TWQ 108 ni ring).
- Trc ht, cn xt nghim m bnh hc, chn on xc nh l UTBM:
+ Cc mnh bnh phm u s c c nh bng dung dch formol 10% trung
tnh, sau c x l bng my x l m t ng STP 120 (ca Hng Microm - c),
ri c trong khi paraffin bng my EC 350-2 (ca c).
+ Ct mnh vi dy 3-4m, nhum Hematoxylin - Eosin v PAS bng my
nhum tiu bn t ng HMS 70 (ca c).
+ c v phn tch kt qu di knh hin vi quang hc Axioscope 40 ca Hng
Calzeiss (c). Phn type MBH, phn c tnh v giai on ca khi u theo phn loi
ca T chc Y t th gii nm 2010.

- Sau , tin hnh xt nghim HMMD v FISH nh gi v s biu l ca


yu t Her-2/neu.
- So snh kt qu gia HMMD v FISH, rt kinh nghim v hon thin k thut,
sau s trin khai rng ri hn cho cc loi ung th khc.
5. KT LUN
Mc d c nhiu tin b trong chn on v iu tr, song cho n nay, ung
th vn l vn ln ca y hc v t l gy t vong vn rt cao.
Trn th gii, vic kho st yu t Her-2/neu bng xt nghim FISH tr thnh
thng quy. Tuy nhin, Vit Nam, cho n nay vn rt t c s Y t c th thc hin
c xt nghim ny.
Hin ti, Khoa Gii phu bnh l c trang b kh y cc thit b, my
mc cn thit, cn b c o to kh c bn, c th trin khai xt nghim FISH,
v nu lm tt tt th y s l mt trong nhng c s u tin ti Vit Nam ng dng
k thut ny tm hiu v s biu l ca yu t Her-2/neu trong ung th, gip cc Bc
s c thm hiu bit, kinh nghim v cn c khoa hc p dng liu php iu tr ch
bng trastuzumab cho cc bnh nhn ung th, ci thin cht lng v ko di thi gian
sng cho bnh nhn.
D kin, sau khi k thut ny c trin khai v hon thin, Khoa Gii phu
bnh l ca Bnh vin TWQ 108 s l ni tip nhn v xt nghim cho hu ht cc
trng hp ung th c nhu cu v loi xt nghim FISH, v hin ti cha c c s no
min Bc thc hin xt nghim ny cho cc bnh nhn UTBM. Mt khc, s c thm
iu kin tin hnh cc nghin cu khoa hc, o to v hun luyn ti Bnh vin
TWQ 108 ni ring v Vit Nam ni chung.
K thut c Thng trc Hi ng KHKT Bnh vin thng qua v nhn nh
y l k thut c nhiu li th v c tnh ng dng cao.

You might also like