SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ VITEZ

FAKULTET ZDRAVSTVENE NJEGE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIRANJA: I CIKLUS; I GODINA
SMJER: SANITARNI ININJERING

ANAEROBNI KOKI
SEMINARSKI RAD

Travnik, Januar 2016

SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ VITEZ

FAKULTET ZDRAVSTVENE NJEGE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIRANJA: I CIKLUS; I GODINA
SMJER: SANITARNI ININJERING

ANAEROBNI KOKI
SEMINARSKI RAD
IZJAVA: Ja Muhamed Hodi student Sveuilita/Univerziteta Vitez u Vitezu,indeks broj:043815/vz odgovorno i uz moralnu i akademsku odgovornost izjavljujem da sam ovaj rad izradila
potpuno samostalno uz koritenje citirane literature i pomo mentora.

Potpis studenta: MUHAMED HODZI

STUDENT: MUHAMED HODI
Predmet:Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu
Profesor:prof.dr.Ajnija Omani
Asistent:mr.sc.Marijan Marjanovi

Travnik, Januar 2016.

SADRAJ
PREDGOVOR
1.

2.

UVOD............................................................................................................................................2
1.1.

PROBLEM ISTRAIVANJA............................................................................. 3

1.2.

RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE...................................................4

1.3.

SVRHA I CILJEVI RADA................................................................................ 4

1.4.

STRUNE METODE..................................................................................... 4

1.5.

STRUKTURA RADA...................................................................................... 5

ANAEROBNI KOKI....................................................................................................................6
2.1.
2.2

3.

GRAM-POZITIVNI ANAEROBNI KOKI............................................................6

GRAM-NEGATIVNI ANAEROBNI KOKI.......................................................7

RODOVI I VRSTE ANAEROBNI KOKA.................................................................................8

3.1. ROD PEPTOSTREPTOCOCCUS..................................................................8
3.2.

4.

ROD VEILLONELLA..................................................................................... 9

ZAKLJUAK.............................................................................................................................10

PREDGOVOR
Bakteriologija je dio mikrobiologije, nauke koja se bavi ispitivanjem mikroorganizama. Svi
mikroorganizmi se mogu podijeliti u dvije velike skupine: prokariote i eurokariote. Prokariotsku
grupu sainjavaju mikroorganizmi sa vrlo jednostavnom elijskom strukturom. U ovu grupu
spadaju Bacteriae, Rickettsiae, Chlamydiae i Mycoplasmae. Eukariotsku grupu sainjavaju
mikroorganizmi sa kompleksnom elijskom strukturom. Ovu grupu sainjavaju protozoe i gljive.
Oblik pojedinanih bakterijskih elija je esto karakteristian za rod. Morfoloki bakterije
mogu biti okrugle (coccus), tapiaste (bacillus), spiralne (vibrio, spirilla, spirochetes) i pljosnate
pravougaone (auricula). Bakterijske elije se meusobno, osim po morfologiji, razlikuju i po
fiziolokim osobinama; biohemijskoj aktivnosti, odnosu prema kiseoniku i ugljendioksidu,
temperaturi i koncentraciji vodikovih jona u podlogama na kojima rastu.
U zavisnosti od potrebe za kiseonikom bakterije se dijele na: a) striktno aerobne bakterijerastu u atmosferi koja sadri slobodan kiseonik; b) mikroaerofilne bakterije- rastu u atmosferi
minimalne koliine slobodnog kiseonika; c) fakultativno anaerobne bakterije- rastu u atmosferi koja
sadri slobodnog kiseonika, ili u atmosferi bez prisustva slobodnog kiseonika; d) striktno anaerobne
bakterije- rastu samo u atmosferi bez prisustva kiseonika.

Stotine vrsta anaerobnih bakterija ive normalno i bezopasno na koi i sluznicama, kao to
su sluznica usta, crijeva i vagine, nekoliko stotina milijardi bakterija moe postojati u kubnom cm
stolice. Ako je normalno okruenje nekih vrsta anaerobnih bakterija prekinut hirurkim zahvatom,
slabom opskrbom krvlju ili drugim tkivnim oteenjem, one mogu napasti tkivo domaina
uzrokujui ozbiljne, ak smrtne infekcije.

1. UVOD
Anaerobne bakterije jesu bakterije koje ne rastu na povrini krutih podloga u prisutnosti
kisika. Za neke je anaerobne bakterije izlaganje kisiku toksino, a neke mogu preivjeti, ali ne i
razmnoavati se, uz prisutnost niskih koncentracija kisika. Naime, anaerobne bakterije ili nemaju
katalazu i superoksid dismutazu ili ih imaju u vrlo maloj koncentraciji, tako da kisikovi radikali u
aerobnoj atmosferi inaktiviraju druge enzime u anaerobnoj bakterijskoj stanici i uzrokuju njihovu
smrt.
U prirodi su anaerobne bakterije vrlo rairene u okoliu bez kisika. Vrlo mnogo anaerobnih
bakterija ivi u tlu, vodi rijeka, jezera, osobito dna okeana, na bilju, u otpadnim vodama. Osim
gram-pozitivnih i gram negativnih tapia i koka, anaerobne su i mnoge spirohete.
Anaerobi ine normalnu floru sluznica i koe ovjeka i ivotinja u podrujima s niskom
koncentracijom kisika; tu je mogue nai nekoliko stotina vrsta anaerobnih bakterija. Na kisikom
siromanim podrujima anaerobne bakterije ine veliki, negdje i najvei dio normalne flore,
adherirane neposredno na sluznini epitel. Tako adherirane anaerobne bakterije donose domainu
nekoliko prednosti: najprije, prostornim zauzimanjem povrine epitela onemoguuju drugim
bakterijama adherenciju i kolonizaciju, te mogue patogeno djelovanje - to nazivamo
rezistencijom na kolonizaciju.
Nadalje, budui da je uz epitel najnii udio kisika, a s druge strane epitela u sluznici
pritisak kisika jednak je onomu u zraku, u sluaju propadanja pojedinanih epitelnih stanica i
ulaska pojedinanih anaerobnih bakterija u subepitelno podruje sluznice - takva bakterija nee
se moi razmnoavati te nee doi do kolonizacije i mogue infekcije, to bi bilo mogue u sluaju
prodora pojedinanih fakultativno anaerobnih bakterija. Anaerobne bakterije, takoer imaju

odreenu korisnu ulogu produkcijom vitamina K. Bitna je uloga anaerobnih bakterija u crijevu u
razvoju sluznice crijeva i u razvoju limfnoga tkiva u crijevnoj sluznici.
Anaerobne bakterije koje uzrokuju infekcije kod ovjeka, nalaze se ili kao dijelovi normalne
anaerobne flore na sluznicama i koi ovjeka (endogeni uzronici: asporogeni anaerobi i sporogeni
anaerobi) ili pak kao egzogeni uzronici (sporogeni anaerobi). Dok su mehanizmi patogeneze
infekcija, odnosno intoksikacija koje uzrokuju egzogene, sporogene anaerobne bakterije dobro
proueni, patogenetski mehanizmi infekcija koje uzrokuju endogene anaerobne bakterije nisu za sad
uvijek jasni.
Endogeni su anaerobi oportunistiki patogeni: oni ne uzrokuju bolesti na sluznicama i na
koi gdje se normalno nalaze, nego ako zbog razliitih razloga dospiju u unutranjost organizma, i
to u velikoj koliini, uz nekrotino tkivo. To se dogaa najee kod operacija, trauma, zloudnih
tumora ili ishemija u podruju sluznica nastanjenih anaerobima, ili infekcijama koje se ire per
continuitatem sa zahvaenih sluznica.
Endogene anaerobne bakterije uzrokuju niz infekcija. To su intraabdominalne infekcije,
povezane s traumom, tumorima ili operacijom u gastrointestinalnom sistemu, intrapelvicne
infekcije, infekcije u podruju glave i vrata (ukljuujui oralne i dentalne infekcije),
aspiracijske infekcije i plune i modane apscese, infekcije koe i mekih tkiva.

1.1. PROBLEM ISTRAIVANJA

Rad na temu Anaerobni koki problemski je usmjeren na anaerobne bakterije, odnosno
morfoloku skupinu okruglog oblika- koke. U daljem tekstu, predoeni su rodovi i vrste koji se
nalaze u ovoj skupini, kao i njihov medicinski znaaj.
1.2. RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE
Za potrebe istraivanja u okviru ovog rada formulrane su sljedee hipoteze:
1. Radna hipoteza
Anaerobni koki su sastavni dio normalne flore sluznice i koe ovjeka.
2. Pomone hipoteze
5

 Anaerobni koki su uzronici razliitih infekcija kod ljudi.

1.3. SVRHA I CILJEVI RADA

U skladu sa problemskom orijentacijom, svrha rada je pruiti informacije o anaerobnim
bakterijama. Cilj rada je obuhvatiti rodove i vrste anaerobnih koka.

1.4. STRUNE METODE

Prilikom izrade ovog diplomskog rada koritene su sljedee znanstvene metode: induktivnodeduktivna metoda, metoda analize i sinteze, metoda uzoraka, metoda kompilacije, metoda
deskripcije, metoda apstrakcije, metoda konkretizacije, metoda dokazivanja, komparativna metoda
1.5. STRUKTURA RADA
Ovaj rad se sastoji od sljedeih struktura. U prvom dijelu uvodu elaborirane su sljedee
tematske jedinice: postavljen je problem istraivanja, postavljena je radna hipoteza i pomona
(parcijalne) hipoteza, formulirana je svrha i ciljevi istraivanja, znanstvene metode, te je prikazana
struktura seminarskog rada.
Drugi dio objanjava zadanu temu, u kojoj su obuhvaena dosadanja znanja i informacije o
anaerobnim Gram-pozitivnim i Gram-negativnim kokama.
Trei dio obuhvata rodove i vrste anaerobnih koka, dok je etvrti dio zakljuak i na kraju popis
koritene literature.

2. ANAEROBNI KOKI

2.1. GRAM-POZITIVNI ANAEROBNI KOKI

Gram-pozitivni anaerobni koki podijeljeni su u desetak rodova, od kojih su najznaajniji
Peptostreptococcus i Finegoldia. Gram-pozitivni anaerobni koki su sastavni dijelovi fizioloke flore
koe i sluznica u ovjeka i ivotinja. Oni su nekad svrstani u jedan rod - Peptostreptococcus, danas
su podijeljeni u nekoliko rodova (tabela 1).
Tabela 1. Anaerobni-gram pozitivni koki (Kaleni i sar.,2013).
Gram-pozitivni anaerobni koki

Bolest kod ovjeka

Peptostreptococcus spp.

Normalna flora usne upljine, gastrointestinalnog,

Finegoldia spp.

urogenitainog i gornjega respiratornog trakta te

Anaerococcus spp.

koe.
Uzrokuju najee polimikrobne infekcije glave i

Peptoniphilus spp.

vrata (osobito sinusa), pleuropulmonalne infekcije,

Gallicola spp.

intraabdominalne i intrapelvine infekcije,

Murdochiella asacharolytica
Peptococcus niger

infekcije mekih tkiva, modani apsces.

Mogu uzrokovati postoperativni meningitis i sepsu.

Parvimonas micra

Gram-pozitivni anaerobni koki mogu sudjelovati u polimikrobnim infekcijama na svim dijelovima

tijela i ine oko 25% svih izoliranih bakterija u anaerobnim infekcijama. Katkad je teko utvrditi
njihovu ulogu u infekciji, a osobito je teko u laboratoriju identificirati pojedine rodove i vrste.
Najee se izolira F. magna, koja ima i posebne faktore virulencije (kapsulu, enzime kolagenazu,
elatinazu i proteinaze te povrinski protein L koji je superantigen za limfocite B). Navedeni faktori
virulencije najvjerojatniji su razlog zato se F. magna esto izolira u monokulturi u sluaju
endokarditisa, meningitisa i pneumonije. Peptostreptococcus anaerobius nae se takoer vrlo esto
7

u polimikrobnim infekcijama na bilo kojem dijelu tijela, a takoer u parodontalnim infekcijama, u

kojima se osobito istie P.micros.
U mikrobiolokoj dijagnostici treba izbjei kontaminaciju normalnom florom pri uzimanju uzorka,
vaan je brzi transport (obino u anaerobnom transportnom mediju) do laboratorija, nasaivanje na
obogaene podloge, inkubacija podloga u anaerobnoj atmosferi. Za lijeenje infekcija koje uzrokuju
gram-pozitivni anaerobni koki dobra je okolnost da su svi oni za sada dobro osjetljivi na penicilin,
amoksicilin + klavulanat i karbapeneme. Budui da rijetko uzrokuju monomikrobnu infekciju,
obino treba kombinirati lijeenje aerobnih i anaerobnih uzronika.

2.2 GRAM-NEGATIVNI ANAEROBNI KOKI

Gram-negativni anaerobni koki malokad se izoliraju iz klinikih uzoraka, osim kao
kontaminante. To su pripadnici roda Veillonella (V.parvula) koji se nalaze u orofarinksu i ine manje
od 1% svih anaerobnih izolata u klinikim uzorcima. Veillonella species s jo nekim rodovima
gram-negativnih anaerobnih koka ini normalnu floru ovjekovih sluznica i iznimno se rijetko
izolira u sluaju infekcija. Ove bakterije su asporogene.
Uzorci se uzimaju prema klinikoj indikaciji i transportiraju u podlogama za anaerobni transport. U
uzgoju se koriste obogaene podloge i anaerobna atmosfera. Za lijeenje infekcija uzrokovanih
anaerobnim gram-negativnim bakterijama upotrebljavaju se kombinacije (S-laktama i inhibitora (ilaktamaza, metronidazol i klindamicin). Takoer su osjetljivi na karbapeneme.

3. RODOVI I VRSTE ANAEROBNI KOKA

3.1. ROD PEPTOSTREPTOCOCCUS
Peptostreptokokki (lat. Peptostreptococcus) predstavljaju rod anaerobnih, grammpozitivnih bakterija koje ne formiraju spore. elije ovih bakterija su male, loptastog oblika i mogu
se javiti u kratkim lancima, u parovima ili individualno. Peptostreptokoke su spororastue. U rodu
imamo nekoliko vrsta i pripadaju normalnoj flori probavnog sistema i enskog spolnog sistema.
Peptostreptococcus moe uzrokovati apsces mozga, jetre, dojke i plua, kao i nekrotizirajue

infekcije mekih tkiva. Oni sudjeluju u mjeovitim anaerobnim infekcijama. Peptostreptococcus

vrste su osjetljive na beta-laktamske antibiotike.
Najee Peptostreptococcus vrste pronaena u infekcijama su P. magnus (18% svih
anaerobnih gram-pozitivnih), P. asaccharolyticus (17%), P. anaerobius (16%), P. prevotii (13%),
P.micros (4%), Peptostreptococcus saccharolyticus (3%),i Peptostreptococcus intermedius (2%).
P. anaerobius (slika 1) se pojavljuje u oralnim infekcijama; P. micros u infekcijama dinog
sistema, P. magnus (slika 2), P. micros, P. asaccharolyticus, Peptostreptococcus vaginalis i
P.anaerobius u infekcijama koe i mekih tkiva; P. magnus, P. micros i P. anaerobius u infekciji
probavnog trakta; P. magnus, P. micros, P. asaccharolyticus, P.vaginalis, P. tetradius i P. anaerobius
u infekciji enskih genitalija; a P. magnus, P. asaccharolyticus, P. vaginalis, i P. anaerobius u kosti i
zajednikim infekcijama i nogu i irevima stopala.

Slika 1. i 2.
P. anaerobius i P. magnus pod scanning elektronskim mikroskopom1
Iako anaerobni koki mogu biti izolirani s infektivnog mjesta na svim dijelovima tijela,
primjeena je predispozicija za odreene dijelove. Openito, Peptostreptococcus vrsta, osobito P.
magnus, su ee izolirani iz apsceca potkonih i mekih tkiva. Peptostreptococcus infekcije su
najee hronine.

3.2. ROD VEILLONELLA

Veillonella parvula je gram negativna, strogo anaerobna, nesporogena coccus bakterija. Nalazi se u
crijevima ljudi i zubnom plaku. Iako je

smatrana nepatogenom, ipak je dovode u vezu sa rijetkim

sluajevima meningitisa, osteomijelitisa i bolestiperiodonta . Veillonella parvula (slika 3) ne moe

metabolizirati ugljikohidrate, ali umjesto toga koristi organske kiseline kao to je laktat.

1 Slike preuzete sa: http://www.unsof.org/media/bacterio/html/cours-N109F8-4.html

9

Moda najznaajnija uloga V. parvula je njegova ukljuenost u formiranje biofilma. Ona je u

mogunosti formirati koagregate s drugim organizmima, odnosno bakterijom Streptococcus mutans,
u formiranu zubnog plaka. Dva organizma imaju uzajamne odnose jedan s drugim; V. parvula ne
moe se pridravati za povrinu zuba, te se vee na S. mutans. Moe koristiti laktat produkt
formiran od strane S. mutans za svoj metabolizam, u procesu koji stvara manje korozivnu kiselinu.
U ovom konkretnom sluaju, utvreno je da je biofilm vie otporan na antimikrobna sredstva nego
bilo koji pojedinana vrsta. V. parvula je osjetljiva na penicilin.

Slika 3. Veillonella parvula pod SEM2

4. ZAKLJUAK

Bakterije su jednoelijski, prokariotski organizmi, veliine koja se mjeri u mikrometrima

(0,2-2m). Morfoloki bakterije mogu biti okrugle (coccus), tapiaste (bacillus), spiralne (vibrio,
spirilla, spirochetes) i pljosnate pravougaone (auricula). U zavisnosti od potrebe za kiseonikom
bakterije se dijele na: a) striktno aerobne bakterije- rastu u atmosferi koja sadri slobodan kiseonik;
b) mikroaerofilne bakterije-

rastu u atmosferi minimalne koliine slobodnog kiseonika; c)

fakultativno anaerobne bakterije- rastu u atmosferi koja sadri slobodnog kiseonika, ili u atmosferi
bez prisustva slobodnog kiseonika; d) striktno anaerobne bakterije- rastu samo u atmosferi bez
prisustva kiseonika.
Anaerobne bakterije se razlikuju od drugih bakterija na nekoliko naina. One dobro
uspijevaju u podrujima tijela koja imaju nisku razinu kisika (kao to su crijeva) i u propadajuem
tkivu, naroito u dubokim i prljavim ranama, gdje druge bakterije ne mogu ivjeti i gdje ih tjelesni
2 Slika preuzeta sa: https://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Veillonella_parvula
10

obrambeni sistem ne moe lako dosei. Anaerobne bakterije za svoje postojanje ne trebaju kisik,
zapravo, neke u njegovoj prisutnosti ne mogu preivjeti. Obino uzrokuju infekcije koje dovode do
nakupljanja gnoja (apscesa).
Stotine vrsta anaerobnih bakterija ive normalno i bezopasno na koi i sluznicama, kao to
su sluznica usta, crijeva i vagine, nekoliko stotina milijardi bakterija moe postojati u kubnom cm
stolice. Ako je normalano okruenje nekih vrsta anaerobnih bakterija prekinut hirurkim zahvatom,
slabom opskrbom krvlju ili drugim tkivnim oteenjem, one mogu napasti tkivo domaina
uzrokujui ozbiljne, ak smrtne infekcije.
Simptomi anaerobnih zaraznih bolesti ovise o mjestu infekcije. Te infekcije izazivaju zubne
apscese, infekcije eljusti, periodontalnu bolest, hronini sinusitis i infekciju srednjega uha te
apscese u mozgu, kimenoj modini, pluima, trbunoj upljini, jetri, uterusu, spolnim organima,
koi i krvnim ilama. Za postavljanje dijagnoze anaerobne zarazne bolesti doktor obino uzme
uzorak gnoja ili tjelesne tekuine i poalje ga u laboratorij na kulturu. Sa uzorkom se mora paljivo
rukovati, jer izloenost zraku moe ubiti anaerobne bakterije i tako kulturu uiniti bezvrijednom.

LITERATURA
Knjige:
1. Ljubica Mugoa, Laboratorijska dijagnostika u klinikoj bakteriologiji Podgorica 2012
2. Mirsada Huki i sar. Bakteriologija Univerzitet Sarajevo 2005.
3. Smilja Kaleni i sar. Medicinska mikrobiologija Medicinska naklada, Zagreb 2013
Internet:
1. http://www.belimantil.info/Skripte/IIgodina/Mikrobiologija/Mikrobiologija%20%20skripta%20(HR).pdf

2. http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/infektologija/anaerobne-bakterije
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK8436/
4. http://www.vasdoktor.com/medicina-od-a-do-z/infektivne-i-parazitarne-bolesti/476anaerobne-bakterije-kao-uzronik-zaraznih-bolesti
5. http://www.belimantil.info/Skripte/NoviSad/IIgodina/Mikrobiologija/MIKROBIOLOGIJA
%20ns.pdf
6. http://www.unsof.org/media/bacterio/html/cours-N109F8-4.html
11

7. https://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Veillonella_parvula

12