T.C.

ULUDA NVERSTES
FEN-EDEBYAT FAKLTES
ARKEOLOJ BLM

ZEUGMA MOZAKLER

HAZIRLAYANLAR

MEHMET OUZ AVCI

OUZHAN AIKEL

DANIMAN
Do. Dr. Derya AHN

BURSA-2015

ZEUGMA MOZAKLER

Zeugma Antik Kenti, Gaziantep ili, Nizip ilesi, Belks Ky, Birecik Baraj
Gl kysnda yer almaktadr.
Mozaikler, yaklak 1800 yl nce Zeugmann teknolojisi, sanat akmlar,
inanlar ve gelenekleri, beeri ve ekonomik durumu hakknda gnmze
belge niteliinde bilgiler aktarmaktadr.
Zeugma, Grekede geit yeri, kpr geidi, kavak yeri gibi
anlamlar

tar.

Hellenistik

krallklar

dneminde

Byk

skenderin

generallerinden biri olan Kral Seleukos I. Nikator zamannda Seleukeia ad

Euphrates (Frat Seleukeias) olarak anlan ehir daha sonralar tamamen
Roma hakimiyetine girdii M.. 31 ylndan sonra, Roma karakteri ve
devlet dzeninin hakim klnmas gibi otorite kayglarndan dolay,
Hellenistik bir e olan Seleukos ad Euphrates ismi kullanlmamaya
balanmtr.

Bunun

yerine

Zeugma

ismi

tekrar

kullanlmaya

balanmtr.

ARKEOLOJK KAZILAR VE BLMSEL

ARATIRMALAR
1987 ylnda ilk kez resmi olarak Gaziantep ve Malatya Mze
Mdrlkleri birlikte kaz almas yaplm.
1992 ylnda bir mozaiin beki tarafndan fark edilmesi ile mozaik
kazlar balatlm.

1994 ylnda yaplan Uluslararas Kaz Sonular Sempozyumunda blgeye

baraj yapm sz konusu olduundan su altnda kalabilecek olan arkeolojik
yerlerde alma yapmalar iin tm bilim adamlarna ar yaplm.
lk olarak 1995 ylnda Fransa Nantes niversitesi cevap vererek birlikte
almak istediini bildirmi.
1996 ylnda Nantes niversitesi ile birlikte almaya balanm.1996
ylnda balayan baraj inaatnn hafriyatnda mozaik paralar grlm ve
alanda almalar balatlm.

Kazy gnmzde Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesi,

Arkeoloji blm srdrmektedir.

ZEUGMA MOZAK VE VLLALARI

Roma kltrne gre, zenginlerin gsterili villalarda oturmalar bir
gelenekti. Zeugmann Frat Nehrine bakan yamalar zenginlerin
villalarna mesken olmutur.

DONYSOS (ERGE) VLLASI

Bu villa Zeugmada ilk bilimsel kaznn balad yapdr. Yamata
konumlanan villa
kattan olumaktadr. Buradaki 1992 ylnda ele
geen mozaikler bata in-situ olarak sergilenmi daha sonra 1998 ylnda
kaaklar tarafndan bir ksmnn tahrip edilerek yerinden sklmesinden
dolay mozain geri kalan ksm mzeye tanmtr.
Dionysosun Dn
Dionysos Villasnda salon haline getirilmi olan galerinin taban
mozaiidir. En dta kesien, daire temas oluturan geometrik desenli bir
bant, i ksmda ters yne bakan dalga motifleri arasnda l sa rgs
ile erevelenmitir. Mozaiin ortasnda Dionysos ve Ariadne bir divanda
otururken betimlenmitir. Soldan gelen bir kadn figr, yukar kaldrd
elleri tahrip olmutur. Sada ocuk Eros gelin ile damata ynelmi,
muhtemelen iinde ak iksiri olan bir kaseyi sunmaktadr. Sol grupta bir
kaseden arap ien satyr ve yannda Dionysos alayndan menad elinde
meale tutmaktadr. Sa grupta arkada kalan figr silen, elinde flt tutan
gen bir erkek ve hediyeler sunan gen bir kadn figr yer almaktadr. Eser
. S. 2. yzyln sonlar 3. yzyln balarna tarihlendirilmektedir.
Yatak Odas
Dionysos Villasnn yatak odas olarak bilinen odasnda yer alan
taban mozaiinin en dnda sral teet tam ve yarm kareler, tam
karelerin iinde 12 adet tessera, yarm karelerin iinde 7 adet tessera
kullanlarak oluturulan kk kareler ile kaln bir bant ve bunun iinde
testere dii arasnda ikili sa rgs motifinin oluturduu bant ile
erevelendirilmitir. Kare ereve iine oturtulmu yuvarlak bir alan iinde
birbirine ikili sa rgs ve farbala eridinin sard dairesel motifler, bu
dairesel motiflerin iinde sar renkte ilenen dilimli daireler bulunmaktadr.

Mozaiin merkezinde ise bitiik olmayan paralardan oluan bir rozet

ilenmitir. Eser, . S. 2. yzyln sonlar 3. yzyln balarna verilmektedir.

ROMA HAMAMI VE GYMNASON KOMPLEKS

Hamam yaps gymnasion ile bir kompleks oluturur. 1995 ylnda
Birecik Barajnn gvde inaatnn balad yerde bulunmutur. Kazs
tamamlandktan sonra ele geen mozaikler mzeye aktarlmtr. Burada
bulunan dier kalntlarn tamam daha sonra barajn altnda kalmtr.
Tepidarium (Ilklk)
Yapnn lklk ksmnda yer alan taban mozaii; kelerde kare iinde
daireler ve bu daireler iinde drt kollu yldz, kenarlarda ise dikdrtgen
iinde baklava dilimi, bu dilimlerin iine merkezi diskli i ie daireler yer
ald geometrik desenlerden olumu geni bir bantla evrelenmitir.
eride testere dii dizileri arasnda l sa rgs motifi bulunur.
Mozaiin merkezinde siyah ve krmz drt kollu yldzlardan oluan
geometrik bir pano yer alr. Beyaz zeminde, kahverengi ve siyah ekenar
drtgen rozetler bulunur. Yldzlarn arasnda sar ve beyaz ekenar
drtgenler vardr. Bu mozaik . S. 3. yzyla tarihlenmektedir.
Komplekste Yer Alan Oda
Kompleksin bir odasnda geometrik desenli taban mozaii yer
almaktadr. Ters yne bakan testere dii dizileri arasnda l sa rgs
bandndan oluan ereve iinde kare pano, birbirine kelerinden teet
biimde perspektifi yakalam kpler ile bezelidir.
. S. 3. yzyla
tarihlenmektedir.
Apsisli Oda
Kompleksin apsisli odasnn tabannda yer alan geometrik desenli bir
mozaik
bulunmaktadr. Dz siyah izgiyle evrelenen apsisin beyaz
zemininde, merkezi noktal yarm ve tam kare biiminde rozetler bulunur.
Apsisin dousunda, birbirine antetik ekilde yerletirilen testere dili
eritlerin arasnda l sa rgs motifli ereve yer almaktadr.
Merkezdeki panolardan bir tanesinde; ileri kavisli siyah beyaz kareli
kesien daireler bulunur. Dairelerin merkezinde ekenar drtgen rozetler
yer alr. Kesien yerler beyaz ve sar renklidir. Bitiiindeki dier pano ise

siyah noktal ekenar drtgenlerin oluturduu kafes deseniyle

sslenmitir. nc panoda; swastike-pelta ve
merkezde Slayman
Dm yer almaktadr. Mozaik . S. 3. yzyla tarihlenir.
Caldarium
Yapnn scaklk ksmnda yer alan geometrik desenli zemin
mozaiinde; kaln gri-siyah izgi ile snrlandrlm olan iinde, sar zemin
zerine tek ta srasndan oluan paralel tam ve yarm kareler ilenmitir.
ine stilize rozetler yerletirilmitir. Merkezde siyah, krmz, gri, sar ve
beyaz zigzag dizileri yerletirilmitir. Bu mozaikler . S. 3. yzyla
tarihlenmektedir.

MANAD VILLASI (NGENE KIZI VILLASI)

1998 ylnda Gaziantep mzesi tarafndan kazs yaplmtr.Yapnn

bir ok kez kaak kazlar yaplarak tahrip edildii ortaya kmtr.
Villa dere yatanda bulunduu iin youn bir dolgu tabakasnn
altnda kalmtr.8 metrelik bu dolgu tabakas 1 yl sren almayla
kaldrlmtr. Villaya demelerden birinde bulunan Menad tasvirinden
dolay Menad Villas ismi verilmitir. Halk arasnda ingene Kz Villas
denmektedir.

Akratos Mozaii
Mainad Villasnn dinlenme odas olarak kullanlan blmnde
bulunan bu mozaik, 4 x 3.5m llerindedir.
Kaln bir kenar izgisiyle snrlanan mozaiin stnn yars figrl,
altnn yars siyah-beyaz geometrik desenlerden oluur. Panonun en
dnda ise boyutlu meander motifi grlmektedir.
Figrl panoda Euphrosine ve Akratos klineye uzanm ekilde
betimlenmitir. Akratosun elinde bulunan riton ile Euphrosinenin uzatt
kadehe arap dkt grlmektedir. Akratosun yannda arap
kartrmakta kullanlan bir krater bulunmaktadr.
Figrlerin yannda isimleri verilmitir.

Eserde gzel Kharitten biri olan Euphrosine gzellii, sakinlii ve

erdemi simgelerken Akratos ise zayf erkek karakterini yanstmaktadr.
Mutluluk ve neenin hakim olduu bir sahne ilenmitir.
Mozaik ,M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Ketos Mozaii
Mainad Villasnn peristyl blmnde bulunan mozaiktir.
Sol tarafndan ve orta ksmndan byk hasar gren eserde Ketosun
ba blm bulunamamtr. eitli hayvanlarn zelliklerini tayan
mitolojik bir yaratk olan Ketos mozaiin ortasnda ilenmitir. Mozaik M.S
2.yy sonlarna tarihlenir.

Menad Mozaii ingene Kz Mozaii

Villann yemek odasnn taban kaplamas mozaiidir. Byk tahribata
urayan eserden geriye yalnzca figrn kadn ba kalmtr. Mozaik, 0.78
x 0.52 metre llerindedir.
Sa tarafna doru bakan kadnn salar alnndan ortadan ikiye
ayrlm ve bann arkasndan earpla balanmtr.
Dar alnl ve belirgin elmack kemikleriyle dolgun bir yz vardr.
Kulaklarnda byk kpelerin bulunmasndan dolay figr ingene Kz
olarak adlandrlmtr.
Eserde, genellikle Dionysos enliklerinde yer alan bir Menadn
tasvir edildii, bann yannda bulunan asma filizlerinden anlalmaktadr.
Eser, baklar ile insanlar etkilemi ve bu mozaik Zeugmann simgesi
haline gelmitir. Mozaik, M.S 2.yy sonlarna tarihlenir.

OKEANOS VILLASI
Villa, 1999 ylnda Gaziantep
kazlarnda ortaya kartlmtr.

Mzesinin

yrtt

kurtarma

Frat nehrine paralel antik bir yolun zerinde bulunmaktadr. Villa

zerinde 10 metrelik bir dolgu bulunmaktayd.
Villa nehre yaknlndan dolay, sahibinin su ile ilgili bir meslek
sahibi olduu dnlmektedir. Mozaikler de ilenen konularda bu gr
desteklemektedir.

Okeanos ve Tethys Mozaii

Villann peristylinde bulunan s havuzda ele gemitir. 1.50 x 3.30
metre llerindedir.
Orta panoyu, st ste yerletirilmi gen dizileri, l sa rgs
motifi ve tek sra gen dizisinden oluan ereve evrelemektedir.
Mozaiin kesinde yunuslara binmi Eroslar betimlenmitir.
Sol st kede ise bir kaya zerine oturmu sivri klahl balk tutar
halde Pan betimlenmitir.
Asl figrler ise okyanuslarn tanrs Okeanos ve ei Tethysdr.
Okeanos sakall, gr sal ve kafasnda kskalarla ilenmitir. Sa
omzunda dmen bulunmaktadr.
Sanda yer alan ei Tethys ise uzun salaryla sola dnk ekilde
betimlenmitir. Banda kanatlar bulunmaktadr. kisinin ortasnda her
zaman birlikte resmedildikleri Ketos bulunmaktadr. evrelerinde eitli
deniz canllar yer almaktadr.
Euphrates yani Frat nehri Okeanos ve Tethysn ok sayda
ocuundan biridir. Frat nehri kysnda bu villada bulunan eser
Euphratese adanm olmaldr. Eser, M.S 2.yy sonlarna tarihlenir.

Dionysos Madalyonu Mozaii

Villann peristylinin bat sundurmasnda ele gemitir.
ki kenarnda sar dikdrtgen panolar iinde mavi ekenar drtgenler
ve bunlarn iinde gen sra dizisi eklinde kareler yer almaktadr.
Ortada siyah ereveli byk sar kare iine sdrlan dairesel
basamakl gen dizisi, sa rgs ve ember motifleriyle evrelenen pano
ierisinde Dionysos bst eklinde yer almaktadr.
Bir hale iinde sarmak yapraklar ile talandrlm ba hafife saa
dnktr. Sa bukleleri her iki omuza dmekte, sa omzunu sar elbisesi
rtmektedir. Eser, M.S 2.yy sonuna tarihlenir.

Geometrik Desenli mplivium Taban Mozaii

Villann implivium ksmndaki s havuzun tabannda bulunmutur.
Ortadaki sekizgen panoya bal olarak kelere uzanan ekenar
drtgenlerden olumaktadr. Ekenar genlerde sar, krmz ve pembe
renkli tesseralar kullanlmtr.
Kelere uzanan bu ekenar drtgenlerin arasnda, gkkua motifli
ok renkli kk panolar bulunmaktadr.
Eserdeki perspektif, dnemin geometrik bezeme dzeyini gzler
nne sermektedir. Eser, M.S 2.yy sonuna tarihlenir.

Geometrik Desenli Oda Taban Mozaii

Villann impliviumuna alan bir odann taban mozaiidir.
En dta basamakl gen dizisi, ortada sa rgs motifi ve i
ksmda yeniden basamakl gen dizisinden oluan bir ereveyle
evrelenmitir.
Panoda farkl renklerden oluan ekenar drtgenlerin boyutlu
biimde ilenmesiyle gz aldatc bir etki ortaya konmutur. Ancak orta
panonun byk blm tahrip edilmitir. Eser M.S 2.yy sonuna tarihlenir.

POSEIDON VILLASI
1999 ylndaki kurtarma almalar srasnda, kamulatrlan bir fstk
bahesinde, aalarn kklenmesi srasnda tesadfen bulunmutur.
Fransz ekibin kazy yarda brakmasndan sonra Gaziantep Mzesi
tarafndan ele alnan villadaki kazda, yksek kaliteli ve nemli konularn
ilendii bir ok mozaie rastlannca, kaz dnyada byk bir yank
uyandrmtr.
Bu byk yapnn, yksek bir memur ya da st rtbeli bir komutana
ait olduu dnlmektedir.
Toplam 9 para eserin karld villada kazlar 2000 ylnn sonlarna
kadar devam etmitir.

Pasiphane Daidalos Mozaii

Villann ziyafet odasnda (triglinium) bulunan, klineli blmn
karsndaki giri ksmna bakan panoya verilen isimdir. Mozaik T eklinde
srt srta ilenmi iki panodan olumaktadr. Dier taraftaki eser
Dionysosun Hindistandan Dn Mozaii olarak geer ve ayr olarak ele
alnmaktadr, ancak her rnekte bulunmasa da bu panolarda anlamsal bir
btnlkte bulunmaktadr.
Bu iki panoyu birbirine balayan boluklarda
evrelerinde 3 boyutlu geometrik desenler bulunmaktadr.

ve

panolarn

Bala konu olan panoyu srasyla; krmz bant zerine sar ekenar
drtgen dizisi, dalga motifi dizisi ve ortada siyah fon zerine yaplm
gelimi meander motifi ile oluturulan svarstika ve boluklarda solomon
dmleri, diskler ve kular gibi ok eitli boyutlu geometrik desenler
evrelemektedir. Son bir dalga motifi dizisinden sonra giri yaplan pano
1,50 x 3 metre llerindedir.
Panoda yan yana alt figr ilenmitir. Beinin ismi panoda verilmitir.
Bunlar srasyla Minosun ei Pasiphae, yal dad Trophos, Daidalos ve
onun olu karosdur. smi verilmese de ayakta duran gen kadnn Ariadne
olduu anlalmaktadr.
Panoda Minos Boas mitosunun ilendii ok aktr. Sylenceye
gre; kardeleriyle taht kavgasna tutuan Minos tanrlarn kendinden yana
olduunu iddia etmitir. Bunu kantlamak iinde tanrlardan bir iaret
gndermelerini istemitir. Poseidona bir adakta bulunmu ve denizden

beyaz bir boa gndererek iaret vermesini istemi karlnda da

gnderdii boay kendisine kurban edeceine dair sz vermitir. Poseidon
istee cevap verip boay gnderince tahta geen Minos, boay
Poseidona kurban etmekte pekte hevesli olmamtr. Minos ak boay
damzlk olarak ayrarak kendi boalarndan birini kurban edince Poseidon
buna ok fkelenmi ve Erosu yollayp Minosun kars Pasiphaenin
gnderdii ak boaya ak olmasn salamtr. Neticede boaya kar
engellenemez arzular besleyen Pasiphae Daidalostan kendisine yardmc
olmasn istemitir. Daidalosda Minos Boasn bile cezbedecek bir Dve
maketi ina etmi ve bu maketin iine giren Pasiphae Minos Boas ile
birlikte olmutur. Bu birliktelik sonras doan, boa bal insan vcutlu
yaratk Minotauros, insanlarla beslenip ortal birbirine katnca annesi
Pasiphae tekrar Daidalosa giderek Minotaurosun hapsedilecei bir
labirent yapmasn istemitir. Daidalosta Minos saraynn karsna
Labyrinthos ad verilen yapy ina etmitir. Theseus gelip Ariadneyi
kendisine ak edene ve Minotaurusu ldrene kadar Minotaurus burada
hapsedilmitir.

Panoda bu mitolojik olayn hangi ksmnn resmedildiine dair

tartmalar mevcuttur. Sahne hakknda en net makalelerden birini U.
Arkeoloji Blm Bakan Prof.Dr.Mustafa ahin kaleme almtr.
Yaklama gre; oturan Pasiphae sar renkte bir manto giymitir, sar
renk antik ada gelinliklerde kullanlmtr. Bu da henz birlemenin
gereklemediine iaret etmektedir. Pasiphaenin hemen altnda yer alan
boa bann, Herakles tarafndan ldrlen Minos Boasnn yada
Theseus tarafndan ldrlen Minotaurosun ba olduu sylense de bu
ba gerekte Daidalosun ina ettii dve maketinin parasdr. Ban
yannda duran ve baa ok saplayan Eros ise yasak ak iaret etmektedir.
Pasiphaenin sa tarafnda duran ve ismi verilmemi olan gen kzn ise
Pasiphaenin kz Ariadne olduu dnlmektedir. Minotaurosu ldrmeye
gelen Theseusa ak olan onunla kaarken yolda Theseus onu braknca,
bu srada Hindistandan dnmekte olan Dionysos ile karlaacak Ariadne
onunla evlenecektir. Srt srta vermi panolarn birbiriyle ilikili olduu ve
gen kzn Ariadne olmas gerektii tezi buna dayandrlmaktadr. Ariadne
olduu anlalan, yeil tonlarnda khiton giyen gen kz annesine bir eyler
iaret edercesine bakar halde resmedilmitir.
Yal dad Trophos ise kambur bir ekilde durarak adlocutio
formunda Daidalosa hitap eder ekilde tasvir edilmitir. Tragedya

oyunlarnda sk karlalan bir karakter olan Trophos, kahramanlar

bilgeliiyle doruya ynlendiren yal bir kadndr.
Daidalos ise sol omzundan inen ve sa omzunu ak brakan ksa bir
tunik giymi olgun bir erkek olarak tasfir edilmitir, sa elinde bir testere,
sol elinde bir kalas tutmaktadr, ayann altnda ise ilenmemi bir ktk
yer almaktadr.
Sahnenin en sanda tabureye oturmu bir kt iler halde karos,
belinde bir petamal ile betimlenmitir.
karosun hemen zerinde iki adet, katl semerdam atl bina
gzkmektedir. Bu binalarn Labyrinthos olduu iddia edilmektedir.
Arka blmde yer alan plasterli mimari yap ve yapnn st
blmnde ilenen pskll perdeler, mozaikte Minos Boas mitini konu
alan tiyatro gsterisinden bir sahnenin resmedildiini gstermektedir,
sahnede Trophosunda yer almas bunu destekler niteliktedir. Buradan
hareketle Labyrinthos olduu dnlen yaplarn, ann ak havada
yaandn vurgulamak iin yaplm yaplar olduu ve d ortamn
betimlendii anlalmaktadr.
Sonu olarak mozaikte Daidalosun dve maketini yapn konu alan
bir tragedya oyunundan sahnesinin tasvir edildii anlalmaktadr. Eser M.S
2yy sonuna tarihlenir.

Dionysosun Hindistandan Dn Mozaii

Poseidon Villasnn triglinium ksmnda bulunan klinelerin ortasnda
yer almakadr. Daidalos panosu ile srt srtadr.
Figrl pano ayn Daidalos panosunda olduu gibi geni bir kenar
band iinde yer almaktadr. Tek fark ana panelden nce cam
tesseralardan yaplm son bir sarmak dizisi iermesidir. Pano 1,50
metrelik bir kare eklindedir.
Panoda figr tasvir edilmitir ve isimleri verilmitir.
En solda Dioynsos ilenmitir; iki panter ile ekilen arabann zerinde
ayakta durmaktadr. Banda halesi ve elengi bulunan Dionysos, sol elinde
yapraklarla ssl ucu mzrak eklinde bir tyrsos tutmaktadr.

Vcudunu tamamen rten bir elbise giyen Dionysos, zaferden

dnd iin sol omzundan ve srtndan aaya uzanan krmz bir pelerin
tamaktadr.
Dionysosun sanda duran ve arabay srer ekilde resmedilen
kanatl figr zafer tanras Nikedir. Arabann nnde ise bir bakha ald
zillerin ritmiyle dans ederken betimlenmitir. Khitonu vcudunun
hareketlerine uyum salamaktadr. Ayaklarna uzun deri izmeler giymitir.
Mitolojide Dionysos, Yunanistan ve Anadoluda gezmekten sklnca
yeni maceralar iin Hindistana gitmeye karar verir. Ordusu ve alayyla yola
kan Dionysos trl elencelerle yolculuunu srdrerek Frat Nehrine
kadar gelmi, Frat zerinde uzun bir kpr kurarak Asyaya gei
yapmtr.
Hindistana gidene kadar pek ok lkeye boyun ediren Dionysos,
Hydaspese kadar gittikten sonra, yapt yolculuk ve kazand zaferleri
alayyla kutlaya kutlaya, gidiinden ok daha muhteem bir dn
yapmtr. Ve Asyaya zg baz eyleri de beraberinde getirmitir.
Bala konu panoda da Dionysosun bu yolculuundan geri dn
resmedilmitir. Dionysos daha sonra, yolculuunun sonunda Ariadne ile
karlaacaktr.
Daidalos panosunda da
Ariadne henz evinden ayrlmamtr.
Anlalan o ki; bu iki panoda farkl mekanlar da ayn anda yaanan
sahneler betimlenmitir.
Eser M.S 2.yy sonuna tarihlenir.

Poseidon Mozaii
Poseidon Villasna adn veren, villann peristylinde bulunan s
havuzun taban mozaiidir. 5.35 x 2.80 metre llerindedir.
Ortadaki figrl pano havuzun tamamn kaplamamaktadr.
Dikdrtgen eklindeki havuzun iki ksa kenarnda braklan blmler apraz
paralel izgilerden oluturulan panolarla doldurulmutur.

Ana panonun etrafndaki kaln ereve, iki dalga motifi dizisi arasnda
bulunan yeil, sar ve kahverengi tesseralardan oluan l sa rgs
(halat) motifinden olumaktadr.
Panonun ortasnda, iki Hipokamposun ektii altn arabas ierisinde,
salar dalgalanm, elbisesi srtnda toplanm halde yar plak bir erkek
olarak denizlerin tanrs Poseidon resmedilmitir.
Arabann n tarafnda, omzuna da Ketos dolanm halde okyanuslarn
tanrs Okeanos ve onun sanda yine iki omzuna Ketos dolanm halde
duran ei Tethysn bstleri yer almaktadr. Sahnede Olymposlu Poseidon
hiyerarik olarak Titan olan Okeanos ve ei Tethysden yukarda ilenmitir.
Tanrlarn gs hizasnda siyah beyaz tesseralarla verilen dalgalanmaden
dolay aslnda tanrlarn denizden ykselir halde ilendii anlalmaktadr.
Bu figrlerin etrafnda yunus, istakoz, ahtapot, karides, deniz ylan
ve eitli balklardan oluan tam bir deniz canll resmedilmitir. Eser M.S
2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Aphroditenin Douu Mozaii

Villann peristyline alan dinlenme odasnn taban mozaiidir. 4.40 x
5.50 metre llerindedir.
Pano en dta kaln siyah bir izgi ile snrlandrlmtr, bunun iinde
iki basamakl gen dizisi arasnda kalan, iinde aprazlarn ve dairelerin
ilendii kaln bir bant bulunmaktadr. Daha sonra srasyla ikili sa rgs
ve iki dz izgi arasnda eroslarn geyik, aslan, kaplan, domuz ve yaban
keisi gibi hayvanlarla yaptklar mcadelenin konu alnd, kaln bir kuak
yer almaktadr. Farbala dizisiyle pano snrlandrlmaktadr.
Panonun st ksmnda bulunan yaztta, Eski Yunanca olarak Samsatl
Zosimos Denizin Derinliklerinden Gelen Ak Kpk in Yapt yazar.
Ak kpk Aphros ak ve gzellik tanrcas Aphroditenin ismi
olduundan, her ne kadar panodaki figr tahribata uram olsa da eserde
Aphroditein ilendii anlalr. Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Mitolojide Aphrodite, Khronosun babas Uranusu tahtan devirmesi

srasnda, kestii babasnn hayalarnn denize dmesiyle, denizde
oluturduu kpklerden dnyaya gelmitir. Kbrsta karaya kan
Aphrodite bir istiridyenin iine bindirilip gezdirilmi ve dier tanrlarla

tantrlmtr. Doumunda peine taklan eroslar bir daha ondan hi

ayrlmamlardr.
Panoda da ak ve gzellik tanras Aphroditenin istiridye zerinde
gezdirilmesi resmedilmitir. Aphrodite at, insan ve balk zellikleri olan, iki
deniz kentaurosu tarafndan tanmaktadr. Dank sal deniz
kentauroslarnn balarnda bir iftte kska bulunmaktadr. Tadklar
istiridye iinde beyaz teniyle plak Aphrodite sola dnk ekilde
oturmaktadr. Sol koluna pazubent, bilezik ve ayaklarna da halhal
takmtr. zerinde ba aa duran iki eros kaldrdklar elenk ile
Aphroditenin doumunu kutlamaktadr. Deniz koyu ve ak renkte
kuaklarla betimlenmi ve iinde bir yunus yzer ekilde resmedilmitir.

Akhilleus Mozaii
Poseidon
kaplamasdr.

Villasnn

impliviumunda

yer

alan

havuzun

taban

1,70 x 1,70 metre boyutlarnda kare forma sahiptir.

En dta apraz paralel izgilerden oluan kaln bir ereve yer
almaktadr.
Pano orta kalnlkta bir farbala dizisi ile snrlandrlmtr.
Sahnede Odysseusun Skyros Adasnn Kral Lykomedesin saraynda
Akhilleusu bulmas ilenmitir.
Panonun merkezinde sa elinde mzrak, sol elinde kalkan tutan, kzl
sal kadn elbisesi giymi halde Akhilleus yer almaktadr. Sandaki
Odysseusa doru ilerlerken arkasnda kalan sevgilisi Deidemeiaya doru
bakmaktadr. Akhilleusun arkasnda yani sahnenin solunda Deidemeia,
onun solunda Kral Lykomedes, en solda ise bir muhafz resmedilmitir.
Deidemeia Akhilleusun peinden koarken, Lykomedes elini griffon bal
klcna gtrmtr. Akhilleusun nnde sahnenin sanda ise Odysseus
yer almaktadr. Krmz izgili beyaz bir tunik giymi, klcn sa omzuna
asmtr. Arka planda ise yaananlara tanklk eden halk ya da sarayllar
betimlenmitir.
Mitolojide Thetis ve kocas Peleus oullar Akhilleusu Troya savana
katlmamas iin kadn klna sokup, salarn kzla boyayarak
Lykomedesin yanna, Skyros Adasna gndermitir.

Akhilleus sarayn rahatlna alm ve kraln kzlarnn arasnda

gnn gn etmitir. Akhal kahinler Akhilleus olmadan Troya savann
kazanlamayacan bildirince, Odysseus ve beraberindeki bir grup asker
Akhilleusu aramak iin yola kmtr. Nihayetinde Akhilleusun kadn
klnda Lykomedesin saraynda saklandn renen Odysseus, kurnaz
bir plan yaparak Lykomedesin sarayna girmitir. Lykomedesin kzlarna
elmas ve yakut gibi deerli talardan hediyeler sunan Odysseus,
hediyelerin arasna gz alc silahlar yerletirmitir. Btn kzlar taklar
taktrrken, Akhilleus silahlar kuannca kendini belli etmitir. Olay
sonucunda Troya savana katlan Akhilleus bu savata ail tendonundan
vurularak ldrlecektir. Mozaikte Zeugmal sanat tiyatronun oyununun
bu etkileyici sahnesini resmetmitir. Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana
tarihlenir.

Perseus ve Andromeda Mozaii

Poseidon Villasnn yemek odasnda bulunan taban kaplamasnn
orta blmdr. Figrl blm 1.85 x 1.80 metre llerindedir.
Pano en dta iki taraf basamakl gen dizisinden oluan kalnca bir
l sa rgs dizisiyle evrelenmitir. Panonun alt ve st, apraz
paralel izgilerin oluturduu ekenar drtgenler ile birbirini kesen
dairelerden
oluan
geometrik
desenlerden
oluan
panolarla
doldurulmutur. Merkezi panoyu ise ikili sa rgs ve farbala dizilerinin
arasndaki dairesel motiflerden oluan kalnca bir kuak evrelemektedir.
Dairelerin merkezinde, sleyman
dm, ekenar drtgen ve n
bezemeleri yer almaktadr. Son olarak krmz bant zerinde sar ekenar
gen dizisi panoyu ereveler.
Figrl sahnede solda bir kadn, ortada bir erkek ve en sada bir
yaratk olmak zere figr yer almaktadr. Figrlerin zerinde Eski
Yunanca olarak isimleri verilmitir. simlere gre figrler Andromeda,
Perseus ve Ketostur.
Perseus, Andromedann elini tutarak onu kayalktan indirmektedir.
Banda bir Frig bal bulunmaktadr. Omuzundan fibula ile tutturduu bir
pelerin giymektedir, sol elinde kesik Medusa ba ve bir kl tutmaktadr.
Ayanda Hermesin ona umas iin verdii kanatl sandaletler
bulunmaktadr.
Andromeda ise elini Perseusa uzatm saa dnk haldedir. Salar
tepede bir bant ile tutturulmu ve arkaya doru taranmtr. Gri-mavi
khitonunun zerine, kalalarna kadar dklen, sol omzundan dolanp
aaya sarkan sar renkli bir manto giymitir. Arka tarafnda kayalara bal

krk zincirler grlmektedir. ki figrn arasnda Athena tarafndan

Perseusa verilen ayna bulunurken, Andromedann sanda bir testi ve
solunda ise bir istiridye yer almaktadr.
En sada Perseusun ayaklarnn dibinde, kpek bal, ejderha
benzeri deniz canavar Ketos bulunmaktadr.
Mitolojide Poseidonun Ketos musallat ederek cezalandrd lkesini
kurtarmak iin, deniz kenarnda Ketosa kurban edilmek zere bir kayaya
zincirlenen Andromeda, Medusay ldrmekten dnen ve onu grp ak
olan Perseus tarafndan kurtarlmtr.
Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.
Satyros ve Antiope Mozaii
Poseidon Villasnn kayaya oyulmu konuk odasnn taban
kaplamasdr. Sa st kesinde tahribat gze arpmaktadr. 5.60 x 7.10
metre boyutlarndadr.
Mozaik tabann pano dnda kalan ksmlar, apraz paralel izgilerin
oluturduu ekenar genler ile doldurulmutur. Orta ksmda olduka
geni bir bantta oklu sa rgs motiflerinden meydana gelen bir kuak
panoyu evrelemektedir.
Daha ite farballa dizisinden sonra, iinde keklik, bldrcn, sln,
tavus kuu, krlang, tavan ve horoz gibi hayvanlarn betimlendii
birbirinden sa rg dizileriyle ayrlm kk panolar bulunmaktadr.
Son bir krmz basamakl gen dizisi ile evrilmi olan merkezi
panoda, iki figr bulunmaktadr. Figrlerin isimleri Satyros ve Antiope
olarak verilmitir. Solda Satyros grnmndeki Zeus, yar plak
Antiopeye saldrrken resmedilmitir. Siyah noktal panther postu ve ksa
bir tunik giymi olan Satyros Antiopeyi belinden yakalamtr. Antiopenin
giysisini syrmtr, Antiope aresizce kar koymaya almaktadr.
Mitolojide, Thebai Kral Nyktevsin kz olan gzeller gzeli
Antiopenin ekicilii, Zeusun akln banda almtr. Yeni bir apknlk
peine den Zeus, Satyros klna girip Antiopeye yaklaarak zorla ona
sahip olmutur. Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Dionysos, Telete ve Skyrtos Mozaii

Poseidon Villasnn dinlenme odasnda bulunan taban kaplamasdr.
Mozaiin resim panosu 1.25 x 1.25 metre boyutlarndadr.

Dalga kenarlklar arasnda, ikili rg kua resim panosunu

evrelemektedir. Dta, karlkl gen sralar arasnda, sa rg dizisi yer
almaktadr.
Panoda figr bulunmaktadr ve hepsinin isimleri srasyla Telete,
Dionysos ve Skyrtos olarak yazmaktadr.

Bu panoda arap ve elence tanrs Dionyssos, solunda Telete ve

sanda Skyrtosa yaslanarak ayakta durmaya alrken resmedilmitir.
Giysisi zerinden kaymaktadr, bir yandan mavi haleli bana takt
diademini tutmaya alan Dionysosun gvdesinin st ve bacaklar
plaktr. Dionysosun solunda Telete durmakta ve varlyla Dionysosun
gizemini ifade etmektedir. Mavi bir khiton giyen Telete ayn zamanda
Dionysosun Tyrsosunu tamaktadr. Skyrtos ise elenkli ba Dionysosa
dnk halde onun izleyiciye gre sa tarafnda yer alr, yar plak halde
leopar postundan bir petamal giymekte olan Skyrtos sol koluyla da
Dionysosun postunu tamaktadr.
Dionysosun kadns bir halde resmedilmesi dikkat ekicidir, Telete ile
beraber ilenmesi onun srlarna varldna iaret etmektedir.
Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Eros ve Psykhe Mozaii

Poseidon Villasnn impliviuma alan dinlenme odasnn taban
kaplamasdr. Mozaiin tamam 4.55 x 5 metre boyutlarndadr.
Odann mozaik taban en dta kesien dairelerin oluturduu
geometrik motiflerle bezenmi geni kenarlkla evrelenmitir. Dairelerin
merkezinde beyaz, siyah ve krmz renkte motifler vardr.
Merkezi panonun evresi, boyutlu di sralar arasnda, bitki
desenli geni bir kenar band ile evrilmitir. Bandn iinde kenger
yapraklar ve zambaklarn oluturduu madalyonlar arasnda zm, elma,
armut, nar, incir, erik ve am kozala gibi yerel bitkisel motiflerden oluan
bir dzenleme grlmektedir. Alt ve st srann ortasnda birbirlerine ters
ekilde bakan bykl ve sakall Bereket Masklar yer almaktadr.
Sakallarnda mavi cam tesseralar kullanlmtr.
Ana sahnede, gzeller gzeli Psykhe ile sevgilisi Erosun birbirlerine
kavutuklar an resmedilmitir.

Yan yana divan zerine oturmular ve Eros sol kolunu sevgilisinin

omzuna atmtr. Ayaklarnn altnda bir sehpa, solda ise arap dolu bir an
krater vardr. Eros ak, Pysykhede ruhu temsil eder. Ak ve ruh yan
yanadr. Kanatl erosun cam tesseralardan yaplan mavi giysisi vcudunun
yalnzca alt ksmn rtmektedir. Erosun banda yaprakl bir ta, sa
elinde krmz ieklerden bir demet bulunmaktadr. Psykhenin ba
elenkli ve ak mavi rtldr. Kenarlar mavi eritli sar giysisi vcudunun
tamamn rtmekte ancak transparan kuma vcudu belli etmektedir.
Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

Satyros, Antiope ve Galatia Mozaii

Poseidon Villasnn dinlenme odasnn taban mozaiidir.
Mozaik tabann en dndaki siyah kaln izgi kompozisyon alann
snrlandrmaktadr. Bunun i ksmnda, basamakl genlerin arasnda
ortas rozetli diskler dizi halinde yer almakta ve etraflarn glgeli farbala
dizisi sarmalamaktadr.
Merkezdeki asl pano d ksmnda basamakl gen dizilerinin
oluturduu bir kenarlktan sonra ikili sa rgs eridinin evreledii st
ste dikdrtgen biiminde iki pano yer almaktadr. Panolarda bulunan
figrn isimleri Eski Yunanca st panoda Satyros, Antiope ve alt panoda
Galatia olarak verilmitir.

Eserde nemli olan nokta Galatiann ilendii ksm olarak

grlmektedir. Alttaki panoda Galateia, Leto tapnana gitmek iin
benekli, balk kuyruklu bir nehir panterinin srtnda rma geerken
resmedilmitir. Bann hizasna kadar kaldrd sa eliyle rzgarda
dalgalanan aln tutmaktadr. Sar khiton ve kahverengi himation giymitir.
Nehir panteri peneleri ne am ekilde yzmektedir. Nehir kaln izgi
halinde belirtilmitir.
Mitolojide, Galatiann hamile olduunu renen ei ondan bir erkek
ocuk istemi, eer kz dourursa yavrusundan ayrlacan sylemitir.
Gn gelip doum yaptnda, kz ocuk sahibi olan Galatia bu olay
kocasndan gizlemitir. Leukippos adn verdii ve yllarca erkek gibi
bytt kznn olgunlamas ile belirginleen kadn hatlar artk

gizlenemez bir hal almtr. Galatia korku ierisinde tanra Letonun

tapnana gitmi ve ona Leukipposun gerek bir erkek olmas iin dua
etmitir. Leto da bunu kabul ederek Leukipposu bir erkee
dntrmtr.
Eser M.S 2.yy sonu 3.yy bana tarihlenir.

EUPHRATES VLLASI
Euphratres villas, 1999 yl sonunda balyan 2000 yl ilk yarsnda
yaplan kurtama kazlarnda, Gaziantep Mzesi bakanlnda Fransz
Nantes niversitesi'nden bir ekibin de katlm ile yrtlen almalar
esnasnda bulunmu ve hemen batsndaki Poseidon Villas ile beraber
kazlmtr. Poseidon Villas'nn sadece iki panosu Nantes niversitesi
tarafndan allm, dier mozaikler Gaziantep Mzesi ekibince
kartlmtr. Euphrates villasnda odalar peristil ve i avlu etrafnda
dizilmitir. Yemek odas, i avlunun s havuzu, peristilin s havuzu ve
dinlenme odasnn taban mozaikle delidir.
Zeugmada, Blge 2 de bulunan Euphrates evi, Poseidon evinin dou
bitiiinde yer alr. Her iki evi 2metre geniliinde 17metre uzunluunda
bir sokak birbirinden ayrr. Bu evin zemini, Poseidon evinin zemininden
1metre daha aadadr. Her iki villa da birbirine bitiik denecek kadar
yakn olduklarndan ''ikiz villalar olarak da tanmlanm olup, Zeugma'da
nemli grevler yrtt tahmin edilen yksek memurlar veya st dzey
subaylar gibi kltr ve ekonomik dzeyi yksek kimselere ait olduu
tahmin edilmektedir. Buradaki almalar 2000 yl sonlarna, baraj sular
gelene kadar srdrlmtr.
Mousalar Mozaii
Villann Triclinium blmnde bulunur. Mousalar mozaii, konulacak
divanlara gre, misafirlere dnk olmak zere yerletirilmitir. Dikdrtgen
pano kaln bir kenar band ile evrilmi olup, bandn iinde krmz dalga

motifleri arasnda kvrk dall ve srgn filizleri sralanmaktadr. Panonun

merkezinde, sanat ve bilimle insan yaamn renklendirip, ycelten Tanr
Zeus'un Tanra Mnemosyne 'den doan dokuz kz olan ilham perileri
resmedilmitir. Panoda soldan saa Tarih Perisi Kleio, Flt Perisi Euterpe ve
Gkbilimi Perisi Urania gsterilmitir. Sada Heraklesin sopas
grlmektedir. Bu sopay da Melpomene (Tregadya) tutuyor olmalyd.
Fakat, Melpomenenin gvdesi dier ilham perilerinde olduu gibi
tamamen tahrip olmutur. Sadece, panonun en sonunda Kalliopenin ba
ksmen korunmutur.
Dikdrtgen panoda Kleio ve Euterpe'nin olduu blm
tamamyla onarm grmtr. Uraniada ve etrafnda kullanlan tesseralar,
Kleio ve Euterpe ve etrafnda kullanlan tesseralardan farkldr. Uraniadaki
tesseralar dierlerinden daha kk olup, olduka anm haldedir. Ayn
panoda, youn yangn sebebiyle yer yer korunmu dier figrlerde de
benzer tesseralar grlmektedir.

Paideia, Arete, Sophia Mozaii

Yemek odasnda T eklinde yerletirilen figrl panolardan dierinde
ise eitimi simgeleyen Paideia, bilgelii simgeleyen Sophia ve aralarnda
erdemi simgeleyen Arete resmedilmitir.
Panoyu krmz ift dalga dizisi arasnda defne yapra kua
evrelemektedir. Tesseralarn ounun cam olmas sebebiyle kare
panodaki figrlerin gvdelerinin byk ksm yangndan tahrip olmutur.
Tahrip olan elenk ksmen bellidir. Mozaikler M.S 2. yy sonu ile 3. yy
balarna tarihlenmektedir.
mpluvium
Etrafndaki odalara k ve temiz hava salayan i avlu, yemek
odasnn gney bitiiinde ift s havuzlu dikdrtgen planl olup, 8.90 x
3.00 metre boyutundadr. avluda, dikdrtgen ve kare olmak zere,
taban mozaik deli 0.10-0.15m. derinliinde iki s havuz yer alr.
Bunlarn etraf 0.60 metre geniliinde kesme talarla delidir. Havuzlar
birbirine su kanalyla baldr. Bu mekann, kuzey, dou ve gney duvarlar
1.80 metre ykseklie kadar korunmu olup, kesme blok talarn derz
derze dizilmesiyle rlmtr. avlunun dikdrtgen s havuzunda

Euphrates, kare s havuzunda Gaia figrl mozaikler yer almaktadr.

Euphrates Mozaii
Euphrates Villas'nn impliviumundaki s havuzunun taban mozaiidir.
nce uzun sekizgen panonun iki ucunda, ekenar drtgenlerin iinde
eitli geometrik motifler ve stilize bitki motifleri vardr. Ana pano
blme ayrlmtr. Daha kk olan kenardakiler da doru bakmakta,
ortadaki ise daha byk olup dz konumludur. Kenar siyah izgili bu
panolar, krmz renkte basamakl gen motifleri arasnda, drtl sa
rgs band ile evrelenmekte ve birbirinden ayrlmaktadr. Ortadaki
dikdrtgen pano iinde, Frat nehirinin tanrs Euphrates ksa bir podyumda
oturarak arkasna yaslanm vaziyettedir. Kuma tomarnn sard dirsei
ile yasland altn renkli bir testiden akan su, mavi renkte cam tesseralarla
yaplmtr. Testiden akan bu su, Frat Nehri'ni simgelemektedir. Su ile
buluan topraktan eitli bitkiler fkrmaktadr. Sol elinde irice bir kam
tutmaktadr.

Euphrates panosunun sanda ve solunda dikey yerletirilmi iki

panodan sadakinde bana ince dallar takl Su Perisi Naias imlerin
zerinde yan yatmakta ve su bitkileri ile birlikte gsterilmektedir. Sa
elinde kam tutar. Bu pano douya dnktr. Soldaki panoda ise bana
ince dallar takl gen bir nehir tanras dirseiyle dikdrtgen bir kaideye
yaslanm yan uzanmaktadr. Sol st kede yan vaziyette stunlu avlulu,
semerdam atl bir yap resmedilmitir. Bu dikey yerletirilmi panolar
Frat nehrinin su tayan kollarn temsil etmektedir. Mozaik, M.S. 2. yy
sonlar ile 3. yy balarna tarihlenmektedir.
Gaia Mozaii
Euphrates Villas'nn impliviumunun s kare havuzunun taban
mozaiidir.
Mozaik deme ksmdan meydana gelmektedir ve iki yan tarafta,
iinde konkav deseni bulunan ince uzun birer pano ile ortada kare biimli
bir ana panodan olumaktadr.
Kare alan iine yerletirilen daireden dolay kelerde oluan
boluklarda stilize bitki desenleri ilenmitir. Dairenin iine, ereveleri ikili
sa rgs ve farbala eritleriyle ssl apraz ekilde birbirinin iine
gemi iki kare yerletirilmitir. Bu gemeli dzenlemeden dolay ortaya
kan
sekizgen
ekil,
dalga
motiflerinden
oluan
bir
bantla
erevelenmitir. Ortadaki bolukta ise toprak ana Gaia'nn bst eklinde
tasviri yer almaktadr. Gaia, bana iek ve baaklardan yaplm bir ta

takmaktadr. Koyu yeil khitonu her iki omuzun da birer toka ile
tutturulmutur. Sol omuzunu, iinde meyveler olan ''bereket boynuzu''na
yaslamaktadr. Frat Nehir Tanrs mozaiinin bitiiindeki s havuz
tabanna resmedilen bu mozaik, Frat Nehri'nin evresine sunduu bolluk
ve bereketi temsil etmektedir. Eserin yz ve boyun ksm antik dnemde
onarm grmtr. Mozaik taban M.S. 2. yy sonlar ile 3. yy balarna
tarihlenmektedir.
Dionysos ve Ariadne'nin Balayi Mozaii
Zemin mozaiinin tamam, kaln izgilerle belirtilmi iie iki pano
halindedir. ki pano arasndaki boluk serpme gen motifleriyle
doldurulmutur. teki pano apraz paralel izgilerin oluturduu ekenar
drtgenlerle bezelidir. Bu ekenar drtgenlerin aras pskll halarla
doldurulmutur. Bu alann gney (sol st) kesinde, resimli panolarn hep
ortada bulunduu dier odalarn aksine, krmz basamakl gen (piramit)
dizilerinin arasnda boyutlu zikzakl kurdela bordrnn evreledii
figrl bir pano yer almaktadr.
Bu panoda, kvrk dallarla bezeli yeil gen alnlkl, iki stunlu bir
yap iinde Tanr Dionysos ve ei Ariadne yan yana tasvir edilmilerdir.
Dionysos hafife sola dnk, sol dirseini yaslad yksek bir yerde
oturmaktadr. Sol baca ve gvdesinin stn akta brakan kahverengi
pelerini sol omuzunu ve sol kolunu rterek bileinden aa dklmektedir.
Altna ve ucuna iekler takl elindeki thyrsosunu sol omuzuna
yaslanmtr. iek ve yapraklardan bir elenk ban sslemektedir.
Ayaklarnda Roma tarz yksek konlu sandaletler vardr. Dionysos'un
sanda Ariadne oturmakta olup, vcudunun belden yukars tahribattan
dolay eksiktir. Sar himationu vcudunu ayakkablarna kadar rtmektedir.
gen alnlkta yeil, Dionysos'un giysisinde turuncu tesseralar
kullanlmtr. Yangndan dolay mozaik yer yer tahrip olmutur.
Mozaik M.S. 2. yzyl sonlar ile 3. yzyl balarna tarihlenmektedir.

EUROPA VLLASI
Bu villaya Europann Karl mozaiinden dolay bu isim verilmitir.
Villann tamam kazlmadndan dolay yapya ait bir plan elde etmek
mmkn olmamtr.
Europann Karl Mozaii

Gaziantep Mzesi tarafndan yaplan 2000 yl kurtarma kazlarnda

bulunmu olup, Europa Villas'nn taban mozaiidir. Panoyu, kare ve
dikdrtgenler iindeki ok eitli geometrik bezemelerden oluan bir kuak
evrelemektedir. Kompozisyon alann ise karlkl basamakl genler
dizisi snrlamaktadr. Bu mozaikte Fenike Kral Agenor'un kz olan
Europann boa klna girmi tanr Zeus tarafndan karl mitolojisi
betimlendii dnlmektedir. Mozaik M.S. 2. yzyl sonlar ile 3. yzyl
balarna tarihlenmektedir.

ZOSMOS VLLASI
Gaziantep Mzesi bakanlnda Nantes niversitesinden bir ekibin
katlmyla, 2000 ylnda yaplan kurtarma kazlarnda bulunmu bir villadr.
Bu villada ele geen mozaikte ve Poseidon Villasndaki Aphroditenin
Douu mozaiinde ayn sanatnn adna rastlanmtr.
Kahvaltdaki Kadinlar Mozaii
Eser, 2000 ylnda yaplan kurtarma kazlarnda bulunmu olan
Zosimos Villasnda ele gemi bir taban mozaiidir.
Mozaik tabandaki desen ve figrler odann bir kenarna yaslanmtr.
En dta serpitirilmi benekler, sonra kaln siyah bir izginin belirledii
alan gelmektedir. Bu alann iki ksa ve bir uzun tarafn sar-beyaz ekenar
drtgenler oluturan trtrl apraz paralel hatlarn oluturduu, ileri
bezemeli mavi-krmz ekenar drtgenlerden meydana gelen kaln bir
ereve sarmaktadr. Bunun i ksmnda basamakl gen (piramit)
dizisinin snrlad resimli ikinci bir ereve yer alr. Figrler, kvrk kenger
yapraklar ve zambaklar arasnda resmedilmitir. Eros mzrak kullanarak,
panter, aslan, ay ve domuz avlamaktadr. erevenin keleri bykl erkek
masklar, ortalar kadn masklar ile doldurulmutur.
Odann bir kenarna yaslanm olan asl panonun etrafn ikili sa
rgs eriti evrelemektedir. Panoda, nili ve akroterli bir sahne binas
nnde, kadn maskesi takan ve oturmu vaziyette figr yer almaktadr.
Balarnn zerinde Eski Yunanca byk harflerle
Siynaristosas
(Kahvaltdakiler) yazs yer almaktadr. Maske takan figrn arkasnda
iki hizmeti kz ayakta durmaktadr. Balar rtl olan kadnlar zerlerine
khiton ve himation, ayaklarna terlik giymilerdir. Gen iki kadn gri-yeil
rtl divanda oturmaktadr.
nlerinde, stnde kylix denilen iki kab bulunan, kei ayakl kk
bir sehpa yer almaktadr. nc figr yal bir kadndr. Hizmetilerden
biri yal kadna kase sunarken dieri kap giriinde hizmete hazr

beklemektedir. Kahvaltdakiler, Meander'in (M.. 342-290) gnmze

kadar ulaamayan bir oyununun addr. Panoda bu tiyatro oyununun bir
sahnesine yer verilmitir. Ayrca panonun zemininde Eski Yunanca harflerle
Zosimos Epoyey (Zosimos yapt) yazmaktadr. Zeugma'da Poseidon
Villasnda Aphrodithe'nin Douu mozaiinde de Zosimos ustann imzas
vardr. Allmn dnda mozaie isim yazlmas bir armaan veya sunu ile
ilgili olsa gerektir. Mozaik, M.S. 2. yzyl sonlar ile 3. yzyl balarna
tarihlenmektedir.

GYOLU VLLA
Bu villa kurtarma kazlar srasnda bulunamam olup, baraj gl
olutuktan sonra 2001 ylnda, dalgalarn yamalar oymas sonucunda ele
geen bir mozaik dolaysyla ortaya kmtr.
Geometrik Desenli Oda Taban
Birecik Baraj gl sularnn meydana kard taban mozaii, 2001
ylnda kaldrlarak Gaziantep Mzesi'ne tanmtr. Giyolu Villann kuzey
odasnn taban mozaiidir. Dou kesi byk lde tahribata uramtr.
Kompozisyon, kare biimli asl panonun kenarndaki, iinde rozet
ve ekenar drtgenlerin yer ald dikdrtgen ve kare biimli kk
blmlerden meydana gelmektedir. Merkezdeki asl pano, bir karenin iine
yerletirilmi daireden olumaktadr. Meydana gelen ke boluklar stilize
bitkiler ve filizleri ile doldurulmutur. Basamakl genlerden oluan bir
kuakla evrelenen dairesel alann iine alt adet disk motifi
yerletirilmitir. Bu diskleri, ikili sa rgs ve farbalal eritler almak
olarak epeevre sarmaktadr. Alann gbeinde ise dairesel bir rozet yer
almaktadr. Dionysos Villasnn yatak odasndaki mozaiin ok yakn
benzeridir. Mozaik, M.S. 2. yzyln sonlar ile 3. yzyln balarna
tarihlenmektedir.

PARA HALNDEK MOZAKLER

Bu blmdeki mozaikler, ya tesadfen bulunmu ya da kaak kaz
sonucu yarm braklm bir alanda ele gemi paralardr.
Eros-Telete Mozaii
Telete mozaii bir kaak kaz ihbarna istinaden, Gaziantep Mzesi
tarafndan 1994 ylnda yaplan kurtarma kazsnda bulunmutur. Zeugma
tepelerinin batya bakan yamalarndaki bir villa terasnn taban
mozaiidir.
Kare eklindeki kompozisyon alan ikili sa rgs kuayla dokuz
blme ayrlm olup, ortadaki daha byk kare blm asl panoyu
oluturmaktadr. Bu blnmeden dolay kelerde kareler ve yanlarda
dikdrtgen panolar meydana gelmitir. Her panonun kenarlar basamakl
gen dizileriyle evrilmitir. Merkez panoda, ba elenkli Eros ve Telete
yan yana bir divanda oturmaktadr ve yannda Eski Yunanca harflerle ad
yazldr. Banda ieklerden bir ta bulunan Eros'un st ksm plak olup,
kanatl olarak tasvir edilmitir. Alt ksmda ise, Eros'un altn renkli
elbisesinin syrlan eteklerinin altndan plak ayaklar grnmektedir.
Kelerdeki kare panolarda mevsim tanralarnn bstleri vardr. Sol alt
kedeki Bahar Tanras Ear'n elenkli ba hafife saa dnktr.
Boynuna iekli bir gerdanlk takmtr. Sa omuzu plak olup, sol
omuzunda pelerininin kvrmlar grlmektedir. Bann yannda Eski
Yunanca ismi yazldr. Telete panosunun sa st kesinde ise nehir
tanrsnn bst bulunmaktadr. Ba hafife saa dnk olup, Ear gibi
iekler ve dallardan bir elenk takmtr. stte Eski Yunanca harflerle ad
yazlmtr. Telete panosunun alt ksmndaki dikdrtgen panoda imlerin
stne yatm bir olak ve bir kova resmedilmitir. Bat kenarndaki
dikdrtgen pano da ise bir av sepetine girip kan drt adet balk figr
ilenmitir.
Mozaik taban,
tarihlenmektedir.

M.S.

2.

yzyln

sonlar

ile

3.

yzyln

balarna

Metiokhos ve Partenope Mozaii

Gaziantep Mzesi bakanlnda Bat Avusturalya niversitesinin
katlmyla 1993 ylnda yaplan kurtarma kazsnda bulunmutur.

Frata manzaras olan bir villann terasndaki taban mozaii olup, teras
3.70 x 3.70 metre resimli mozaik pano ise 1.80 x 1.70 metre ebadndadr.
Mozaiin ortasndaki figrler kesilerek alnm olduu halde ele
gemitir. Bu mozaik, ortasndaki alnm figrlerin olduu bo alana bir
soru iareti konularak kimbilir nerede, hangi lkede?slogan ile
sergilenmeye balanmtr.
Kanadal bir arkeologun phelenerek gnderdii fotoraflarn
deerlendirilmesi sonucunda; 1964 ylnda kaaklar tarafndan yerinden
sklerek
alnm
figrlerin,
ABD
Houston
kentinde,
Rice
niversitesindeki mzeye balanm olan Menil Koleksiyonunda olduu
saptanmtr. Kltr Bakanlnn giriimleri neticesinde Amerikadan
getirilmi,
2000 ylnda paralar birletirilip restore edilerek yeniden
sergilenmeye balanmtr.
Siyah dz izgi, basamakl gen dizisi ve ikili sa rgsnden oluan
kenarlkla evrelenen panonun merkezinde, Metiokhos sada, Partenope
solda divanda yan yana oturmaktadr. Partenope sol omuzunu akta
brakan ayaklarna kadar inen yeil bir khiton giymitir. Dizlerinin stnde
toplanan beyaz kyhimationu bacaklarn sarmaktadr. Elleri tahribata
uramtr. Bann stnde toplad salar kaln diademlidir. Solda Eski
Yunanca harflerle ad yazldr.
Sada oturan Metiokhos dikey kahverengi bantl beyaz tunik zerine
pelerin atmtr. zerinde boynunu ve sol kolunu saran krmz kahverengi
bir himation vardr. Ayana apraz bal ayakkablarn giymitir. Sada
Eski Yunanca harflerle ad yazmaktadr. simlerde baz harfler karlma
srasnda yok olmutur.
Mozaik M.S. 2. yzyl sonu ile 3. yzyln balarna tarihlenmektedir.

Theonoe
Korsanlar tarafndan karlarak Karia Kralna satlan kz kardei
Theonoe'yi arayan Leukippe, erkek klna girerek Karia'ya gelir ve ayn
saraya rahip olur. Theonoe kz kardeini tanyamaz ve bu yakkl rahibe
ak olur. Bu mozaikte Theonoe ve rahip klndaki kz kardein
karlamas resmedilmitir. Theonoe, silindir gvdeli bir sunan yannda
ayakta durmaktadr. Sol eli kalbinin stndedir. Pembe renkte bol bir elbise
ve bir kyhimation giymitir. sis (Msr kkenli tanra) seramonilerinde
kullanlan tren atks gvdesini sararak sol omuzundan dizine kadar
sarkmaktadr. stte Eski Yunanca harflerle ad yazldr. Karsnda ak
olduu beyaz giysili rahip ayakta durmaktadr. Rahip sa eliyle sunan

stne kk bir nesne koymakta olup, sol elinde ise defne dal
tutmaktadr. Rahibin ba eski eser kaaklar tarafndan kesilerek
alnmtr. Sunan kaidesinde Yunanca harflerle bu mozaii yapan ustann
ad yazmaktadr. Theonoe ile rahip arasnda siyah bartl sar giysili bir
figr ayakta durmakta, stte eski Yunanca harflerle ad (Trofos)
yazmaktadr. Theonoe'nin sanda balar elenkli yer alan iki rahibe ile
onlarn arasnda ba sola dnk dier bir kadn figr sahneyi
tamamlamaktadr. Mozaik, M.S. 2. yzyl sonu ile 3. yzyln balarna
tarihlenmektedir.

Akhilleus Skyros Adasnda

Theonoe konulu mozaiin batsnda 2.18 x3.92 metre ebadnda
dikdrtgen bir pano vardr. Bu mozaikte antik dnemde yaygn biimde
mozaiklerde grlen Troia Savann Akhal kahramanlarnn betimledii
Akhilleusun Skyros Adasndaki macerasn konu alan bir sahne ilenmitir.
Byk ksm tahrip olan panonun merkezinde Akhilleusun plak sol
baca, yandan yrtmal etei, sol elle tuttuu kalkan ve yznn kk
bir ksm salam kalmtr. Mzra Odysseusun sa ayana doru
uzanmtr. Sanda ise Odysseus, sa ayan geriye uzatm sol ayan
dizden krm yrme halinde gsterilmitir. Sol eliyle, sa omuzuna
kayla ast klcnn kabzasn tutmakta ve sa elini ileriye doru
uzatmaktadr. Ba eksiktir. Sol omuzundan tutturulan beyaz bir tunik ve
pelerin giymitir. Sar sandaleti apraz balarla balanmtr. Bann
stnde Eski Yunanca harflerle ad yazldr. Sa arkasnda kahverengi
pelerinli, tunikli ve sandaletli Diomedes yer almakta ve elinde sar renkte
bir trampet tutmaktadr. Bann stnde Eski Yunanca harflerle ad
yazldr. Akhilleus ile Odysseus arasnda adet figr vardr. lki
Akhilleusun tuttuu kalkann arkasnda olup, yeil giysili ve dierlerinden
kk ebatldr. Yz tahrip olmutur. Bu, Akhilleusa savaa gitmemesi iin
yalvaran kraln kzlarndan birisi olmaldr. Bunun sanda ba diademli bir
kadn ayakta durmaktadr. Yz ve sol omuzu tahrip olmu, sa omuzu
plaktr. Sar himationunun kuma tomarlarn sa eliyle gs altnda
tutmaktadr. Yeil khiton giymitir. Mavi-Yeil giysili dier figrn yznn
sol ksm ve sa omuzu tahrip olmutur. Akhilleusun sandaki blm ise
daha fazla tahrip olmutur. Mozaik M.S. 2. yzyl sonu ile 3. yzyln
balarna tarihlenmektedir.

Dionysos Bst
Gaziantep Mzesi tarafndan 2003 yl knda yaplan kurtarma
kazlarnda bulunmutur. S bir havuzun taban mozaii olup, sol ksm

ksmen tahribata uramtr. Ters ynlerde yaplm sar-siyah ve krmzbeyaz dalga motifi dizileri arasnda l sa rgs kuann evreledii
sar fonda, siyah renkte basamakl gen (piramit) eridiyle evrelenmi
kare pano iinde, Dionysos bst yer almaktadr. Hafife sola dnk olarak
resmedilmitir. Sa omuzunu akta brakan bir kyafet giymitir. Ba
sarmak elenklidir. elenkle mavi ve yeil cam tesseralar da
kullanlmtr. iekler ve dallarla ssl thyrsosunu sa gsne
yaslamtr. Mozaik, M.S. 2. yzyl ile 3. yzyl arasna tarihlenmektedir.

SONU

Zeugma antik kenti ksmen gz nnde olmasna karn 2000 ylnda

Birecik Baraj dolaysyla tm dnya tarafndan merak edilen bir kltr
miras halini ald.
Zeugmadan kurtarlan mozaikler bata Gaziantep Mzesinde
sergilenmitir. Eserler 2011 ylndan itibaren Zeugma Mozaik Mzesinde
sergilenmeye balamtr.
Zeugma mozaikleri Zeugmallarn bize hediye ettii bir mirastr.
Bu blgenin beeri faaliyetleri ve sosyal yaam hakknda bize derin
bilgiler aktarrken ayn zamanda da sanatn ne denli n planda olduunu
gzler nne sermektedir.

KAYNAKA

BALMELLE C., Le Decor Geometrique De La Mosaique Romaine

I,
(Paris 1985).

BALMELLE C., Le Decor Geometrique De La Mosaique Romaine

II, (Paris
2002).

ERGE R., Belks Zeugma ve Mozaikleri, (stanbul 2006).

GRKAY K., Konuan Zeugma Mozaikleri Convivium, Tragedya ve

Pantomim,
Aktel Arkeoloji Dergisi, Say 39, (stanbul
2014), 104-113.

NAL M., Danae Evinin Mozaikleri, Journal of Mosaic Research,

Volume 3, (stanbul 2010), 53-69.

NAL M., Euphrates Evinin Mozaikleri, IV. Uluslararas Trkiye

Mozaik
Korpusu Sempozyum Bildirileri, (stanbul 2010), 7991.

AHN D., Zeugma Mozaikleri zerinde Yer Alan Tethys

Betimlemeleri, IV.
Uluslararas Trkiye Mozaik Korpusu
Sempozyum Bildirileri, (stanbul
2010), 147-153.

AHN M., PASIPHAE Daidalos Mozaii zerine Yeni Dnceler,

Journal of Mosaic Research, Volume 6, (stanbul 2013), 3344.

http://www.zeugmaweb.com/ (13.11.2015)