14.

Neprekidno vrijeme:
diferencijalne jednaine I reda
REKAPITULACIJA :
Razdvojene promj. :
f ( y )dy + g (t )dt = 0
f ( y )dy = g (t )dt

f ( y)dy = g (t )dt
Homogene j ne :
y , = f ( y / x)
smjenom y / x = u svode se na razd . pr.
1

14.1 Diferencijalne jednaine (linearne)

prvog reda sa konstantnim koeficijentom i
konstantnim lanom

dy
+ u (t ) y = w(t )
dt
Homogeni sluaj
Nehomogeni sluaj
Provjera reenja
2

Nehomogeni sluaj
dy
+ ay = b
dt

yc (t ) = Ae

(*)

at

b
y p (t ) =
a
b
y (t ) = yc + y p = Ae +
a
b at b
y (t ) = ( y (0) )e +
a
a
at

Opte reenje
Partikularno reenje
3

Homogeni sluaj
dy
+ ay = 0
dt
y (t ) = Ae

at

y (t ) = y (0)e at

dy
= adt
y
Opte reenje
Partikularno reenje

Provjera reenja
dy
b at

Kako je
= a y (0) e ,
dt
a

to uvrtavanjem u (*) sa slajda 9

b at
b at b

a y (0) e + a y (0) ) e + = b
a
a
a

tj. b = b

14.2 Dinamika trine cijene

Okvir modela
Vremenska putanja
Dinamika stabilnost ravnotee

Okvir modela
Qd = P

( , > 0)

Qs = + P

( , > 0)

+
P=
+

ravnotezna cijena

Vremenska putanja
dP
= j (Qd Qs )
( j > 0)
dt
dP
= j ( P + P) = j ( + ) j ( + ) P, tj.
dt
dP
+ j ( + ) P = j ( + )
dt

+ j ( + ) t +
P(t ) = P(0)
e
+

+
+

= [P(0) P ]e

kt

+P
8

Dinamika stabilnost ravnotee

P(t)
P(0)
_
P

_
P(t): sluaj P(0)>P

_
P(t): sluaj P(0)<P

P(0)
O
9

14.3 Promjenljivi koeficijent i

promjenljivi lan
dy
+ u (t ) y = w(t )
dt
Homogeni sluaj
Nehomogeni sluaj

10

Homogeni sluaj
dy
+ u (t ) y = 0
dt

y(t ) = e

ln y

=e e

dy
= u (t )dt
y

c u ( t ) dt

= Ae

u ( t ) dt

Metodom var ijacije konst. A u f ju A(t ),

uvrtavanjem u (**) dobija se difer. jedn. sa razdv.
promjenljivim, ijim se rjeavanjem dobija
rjeenje ne hom ogene jedna . (**) :

11

Nehomogeni sluaj
u ( t ) dt

y (t ) = e
dt
A + we

udt

12

15. DIFERENCIJALNE
JEDNAINE VIEG REDA

Razmatraemo samo linearne diferencij.

jednaine drugog reda (LDJ II reda) sa
konstantnim koeficijentima

13

Linearne diferencijalne jednaine

drugog reda sa konstantnim
koeficijentima

Linearna diferencijalna jednaina drugog

reda
y" + P(x)y' + Q(x)y = f(x)
Ako su P(x) i Q(x) konstante (tj. P(x) = a i
Q(x) = b) , tada je
y" + ay' + by = f(x)
Linearna diferencijalna jednaina drugog
reda sa konstantnim koeficijentima

14

Reenje diferencijalne jednaine

drugog reda sa konstantnim
koeficijentima
Zamjenom funkcije y = ekx, kR, u
homogenoj jednaini dobija se
ekx(k2 + ak + b) = 0
koja ima rjeenje ako i samo ako je
k2 + ak + b = 0
-karakteristina jednaina
15

Reenje homogene diferencijalne jednaine

drugog reda sa konstantnim koeficijentima

Zavisno od diskriminante d = a2 - 4b imamo tri sluaja:

d > 0. Jednaina ima dva realna i razliita korijena k1 i
k2, pa su funkcije y = e k1x i y2 = e k x
1
i rjeenja jednaine.
Otuda je opte rjeenje jednaine funkcija
2

y = c1e

k1 x

Primjer: y-5y+6y=0

+ c2 e

k2 x

(k1=2,k2=3)
16

 d = 0. U ovom sluaju je k1=k2=-1/2a i

jedino rjeenje jednaine je funkcija
y1 = e

1
ax
2

1
ax
2

Zamjenom funkcije y 2 = xe
i njenih izvoda u jednaini zakljuujemo
da je i ta funkcija jedno rjeenje, pa je
opte reenje homogene jednaine
y = c 1e
Pr. y-4y+4y=0

1
ax
2

+ c 2 xe

1
ax
2

(k1=k2=2)
17

 d < 0. Korijeni karakteristine jednaine u

ovom sluaju su konjugovano kompleksni brojevi
1
1
k 1 = i , k 2 = + i , = a , =
4b a 2
2
2

Provjerom se utvruje da su
i y 2 = e x sin x reenja, pa je opte
reenje

y 1 = e x cos x

y=e
Pr.

(c1 cos x + c 2 sin x)

y+2y+2y=0

(=-1, =1)
18

Nehomogena jednaina
Ako je yh reenje homogene, a yp jedno
partikularno reenje nehomogene
diferencijalne jednaine, tada je opte
reenje yo=yh+yp
Partikularno reenje se moe traiti npr.
metodom varijacije konstanti ili metodom
pogaanja (za odreene tipove f(x))
Pr. y=2,

y=c1+c2x+x2
19

Diskretno vrijeme: diferencne

jednaine
f(x) = f(x + 1) - f(x). Prva razlika
2f(x) = ( f(x)) = [f(x+1) - f(x)] =
f(x+2) - f(x+1) - [f(x+1) - f(x)]=
=f(x+2) - 2f(x+1) + f(x). Druga razlika.
Slino n-ta razlika
Uvedemo li oznaku f(x) = yx, bie
f(x+ i) = yx+i, i = 1,2,...,n i yx = yx+1 - yx,
odakle je
yx+1 = yx + yx

20

 Svaka vrijednost yx+i, i = 1,2,...,n se takoe

moe izraziti preko vrijednosti funkcije i
njenih razlika u taki:
yx+1 = yx+2 - yx+1 yx+2 = yx+1 + yx+1 =
=yx + yx + yx+1
Druga razlika funkcije yx u taki x je
2yx = (yx) = (yx+1 - yx) =
yx+2 - yx+1 - yx+1 + yx = yx+1 - yx, tj.
yx+1 = 2yx + yx. Otuda
yx+2 = yx + 2yx + 2yx
21

 Prema tome svaku jednainu oblika

g(x, yx, yx+1, ..., yx+n) = 0
moemo zamijeniti jednainom oblika
g(x, yx, yx, ..., nyx) = 0.
Gornju jednainu zovemo diferencnom
jednainom
Rijeiti diferencnu jednainu znai nai
funkciju f(x) = yx koja zadovoljava tu jednainu,
tj. ijom zamjenom i zamjenom njenih razlika
data jednaina prelazi u identitet. I ova
jednaina ima opta i partikularna rjeenja
zavisno od toga da li sadri proizvoljne
konstante ili ih ne sadri.
22

diferencne jednaine prvog reda

Diferencnu jednainu oblika
yx+1 - ayx = f(x) gdje je a konstanta zovemo
linearnom diferencnom jednainom I
reda (sa konstantnim koeficijentima)
Tvrenje: Ako je yx = y(x) partikularno
rjeenje linearne jednaine i y(x,c) opte
rjeenje odgovarajue homogene jednaine,
onda je y(x) + y(x,c) opte rjeenje linearne
jednaine.
23

Jednaina
yx+1 - ayx = 0 ima reenje yx = ax, pa nehomogena
jednaina yx+1 - ayx = b ima reenje

b
x
yx =
+ ca
1 a
Pr. yx+1+yx=1,

(a=-1, b=1)

24

Diferencne jednaine drugog reda

Diferencnu jednainu oblika
ayx+2 + byx+1 + cyx = 0
zovemo homogenom linearnom diferencnom
jednainom II reda (sa konstantnim
koeficijentima)
Smjenom yx = x dobija se karakteristina
jednaina a2 + b + c = 0.
25

Neka su 1, 2 rjeenja ove kvadratne

jednaine. Tada diferencna jednaina ima
rjeenje:
x
x
2
y
=
C

+
C

za D = b - 4ac > 0,
x
1 1
2 2
za D = 0, y x = C 1 x1 + C 2 xx1 (ovdje je 1= 2 ).
x
y
=

(C1 cos x + C 2 sin x)

za D < 0, x
gdje je 1/2 = (cosxi sin x)
2
2

=
a
+
b
(za kompleksan broj z = a + bi,
i tg = b/a).

Pr. Koji je opti lan niza kod kojeg je svaki naredni lan poluzbir prethodna dva?

yn=(yn-1+yn-2)/2,

1=1, 2=-1/2

26