UNUTRASNJI ALPI

To su:regija Mon Blana, Francusko-italijanski visoki Alpi, Peninski Alpi, Grison ili
Graubinden i kristalisti masivi sa Tirolom u Istocnim Alpima.
Regija Mon Blana- Sa turistickog stanovista osobito je znacajna cinjenica da je ova regija
relativno pristupacna.Jer do nje se iz sve tri susedne zemlje moze dospeti dubokim dolinama:
Arva, Bon Nantoma, Triana, Lo-Noara, Drans-de-Ferea, Dore Balteja i Toran-de-Glasijea.Ta
je pristupacnost nekako u suprotnosti sa visinom masiva,velikim nagibom strane i velicinom
zaglecerene povrsine (oko 110 km2).
Reputacija Mon Blana kao turisticke regije sve se vise siri i privlaci turiste.Jer Mon Blan nije
samo rekorder u visini nego i narociti skup glacijalnih i stenovitih pejzaa jedinstven u Evropi
i on se otvara lako u svom svome sjaju dolinama umerene visine.Lednici se spustaju skoro
do dna dubokih dolina,tako reci do stalnih ljudskih naselja i obradivih povrsina kao sto je
slucaj sa Bosonosom,cije celo dopire do 1.198 m, a to znaci nize od ulaza u tunel Mon Blana.
Tri znacajne atrakcije privlace ljeti hiljade posetilaca:grandiozni masiv Mon Blana (4.807 m)
koji se posmatra sa divljanjem,poeticni lednik Mer-de-Glas (oko 500.000 ljudi dolazilo je
doskoro zupcastom eljeznicom godisnje da bu drhtalo na ledniku cija povrsina iznosi oko
45 km2);Egij-di-Midi, tj. Hinobske kamene piravide visoke skoro 4.000 m,veoma strmih
strana i ostrih vrhova, koje prestavlja veliku metu alpinista.
Ljeti turisticka sezona najpre je trijumfovala u amoniju i Kurmajeru.Tamo se odlazilo radi
divljanja Mon Blanu,penjanje na ovaj Dzinovski vrh i setnja do lednika.Poznata je cinjenica
da je Napoleon III posetivsi dolinu amonija prilikom obilaska novopripojene oblasti
Severnoj Francuskoj.Znamo da su mnogobrojni poznati umjetnici,politicari i drzavnici
dolazili u posjetu Mon Blana da bi uzivali u njenoj prirodi.
Zimska sezona otpocela je sa razvitkom zimskih sportova,a ovi su u Francuskoj poznati i
popularni jos od 1878.g.amoni je pomalo bio u senci kao zisko-sportski centar,iako je bio
jedan od prvih domacina belikih sportskih priredbi.Zahvaljujuci brzo sagradjenim
uspinjacama kojim se moze prevesti 20.000 lica za jedan cas,otpocelo je skijanje i na visokim
lokalnostima:na prevoju Balm, na Flezeru (2-425m), iznad sela Lez-U.Gdje se nalazi Zelena
staza-najljepsa staza na svijetu za skijanje sampiona,oko Brevana (2.625 m)
Francuska strana masiva Mon Blana je jace disecirana pa je stoga pristupacnija od Italijanske
i vajcarske.Ona je znatno prostranija i ljepsa,time objasnjavamo cinjenicu sto su na njoj
meta i lokalnosti postale zvezde kao sto su:Meev,Kombli,San erbe,le Kontamin,Lez-U,a
narocito amoni.Francuski geograf an Ginije s pravom tvrdi da regija Mon Blan predstavlja
turisticko-ekonomsku,ali ne i fizicko-geografsku cjelinu.
Grupa Mezev ima izvrsne prirodne pogodnosti za zmsk i ljetnji turizam (dugotrajni snezni
pokrivac, zelene pejzae, dosta vode). Samo mjesto Meev, kao najveca stanica ove grupe
ima 90 hotela i sa preko 6.000 postelja.
Mesto Komblu severno od Meeva predstavlja malu turisticku stanicu na jednoj zaravni
eksponiranoj prema jugoistoku tacno nasprem Mon Blana.Zahvaljujuci insolaciji od 14 sati
dnevno,spomenutom pogledu i obilju pastrmki u rekama Arv i Aeli, preko ljeta na sve strane
ozive kampovi i ostali smjestajni objekti.Komblu je danas pravi raj za ljetnji boravak.
Val d Arli poslednja veca stanica mezevske grupe,sastoji se od cetri manje stanice poredjene
tako da predstavljaju stations-balcons odakle se otvara pogled na venac Aravis.Ima postojan
i dug snezni pokrivac i vrlo raznolike skijaske terene.
Grupa San erve-le Kontamin odlikuje se veoma kompleksnim turizmom:termalizmom
klimatizmom i ljetnjim boravkom uopste,alpinizmom,zimskim sportovima i objektima
moderne umjetnosti koji dopunjuju postojece prirodne privlacnosti.Tako u San-erve-le-Benu
postoje dva termalna centra: Fajet i San erve.Prvo mjesto se nalazi u basenu Salans, gdje su
locirani zeljeznicka stanica i aerdrom;njegove tople sedativne vode koriste se za lecenje

dermatoze i bolesti uva,nosa i grla kod mladih osoba.Drugo mjesto tj.sam San erve lociran je
na vecoj nadmorskoj visini od Fajeta,nalazi se na jednoj tarasi iznad Arva, na 810m.
Dolina amonija sa Mon Blanom je jedinstven uristicki komleks,kakav se ne srece nigdje
drugdje nego u Alpima pa ni izvan njih.Du reke Aroa koja otice dzinovskim valovom
lednika,poredjalo se dvadesetak sela.U dolini amonija bilo je 23.000 turistickih postelja,u
ovom mjestu odavno postoji Nacionalna skola skijanja i alpinizma,vojna skola visokih
planina osposobljuje za izvrsavanje specijalnih zadataka.
Francusko-italijanski visoki Alpi U podrucje masiva Pelvua i Gran Parediza planine su
nesto vise od 4.000 m.To je jedna vrlo kompleksna cjelina kristalastih masiva,unutrasnjih i
spoljasnjih,koji okruzuju krecnjacku i kristalastu interaalpsku zonu.Uprkos izuzetim
klimatsko-morfoloskim osobenostima,u ovoj regiji postoje znacajne mogucnosti za planinski
turizam.Planinski mesiv Pelvu,a narocito Me ,odavno su poznati kao omiljeno alpinistiko
uporiste.Citav niz mesta stekao je renome cuvenih letovalista (egej, La Grav, ijestr itd),dok
je Brijanson jedno od najpoznatih klimatskih lecilista Evrope.U ovu kategoriju spadaju cuveni
planinsko-turisticki centri, kao sto su:Val-dIzer, Kurseval, Alp-dIjez i Sestijer.Francuski dio
ove regije prosecen je sa tri visoke unutrasnje doline,koje predstavljaju okosnicu po jedne
manje geogrefske cjeline: najsjevernija je je dolina gornjeg Izera koje cini spomenute
mezoregije Tarantez;u sredini je dolina Arka,leve pritoke Izera,koja protice kroz mezoregiju la
Morien;najjuznije je dolina Romans sa mezoregijom Oazan. Mezoregija Tarantez danas je
jedna od najposecenijih francuskih zimsko-sportskih regija.Neki strucnaci predvidjeju da ce
ostvarivanje dva velika graditeljska projekta dovesti ovu regiju u vodjstvo kroz desetak
godina.Predvidja se izgradnja ogromnih smestajnih kapaciteta u podrucju Belvija
tj.utvrdjivanje jos 50.000 novih turistickih postelja.Dolina Izera u podrucju Taranteza a
nizvodno od Donflana naglo se siri;citavih 90 km nizvodno ona je ne samo siroka nego i
veoma zelena.Iz nje se prilazi novom Park Nacional de la Vanoaz koji predstavlja produzetak
italijanskog nacionalnog parka Grand Paradis. Nacionalni park Venoaz je osnovan 1963.g na
prosecnoj nadmorskoj visini 2.000 m i na povrsini od nekih 60.000 ha.Mjesto Pralonjan se
nalazi u sredistu Vanoaza zasticeno je od vjetrova, okruzeno cetinarima,livadama i pasnjacima
u kojima raste 10.000 razlicitih biljnih vrsta.Sjevernoistocno od Pralonjana je zimsko-sportski
centar Val d Iser.Njegovi objekti rastu izmedju 1.800 i 3.300 m nadmorske visine.Oko nizih
objekata rastu raskosne sume i cvetni rododendrom.Iz doline gornjeg Izera relativno je lak
prilaz prevoju Peti-Sen-Bernar (2.188 m).Na tom pravcu je i Mumijer,staro episkopsko
srediste Teranteza i idealna prirodna raskrsnica puteva koji vode na jednoj strani ka Troa
Vale,a na drugoj ka malim planinskim bajama kao sti su:la Leser, Salen-le-Term, i Brid.
Valoar vrelo suncano i intimno turisticko mjesto pored mnogih drugih,na putu od Galibijera
za Brijanson,a juzno od San Misel-de-Morijena,smatra se za geografsku granicu izmedju
Sjevernih i Juznih Alpa.
Alp d Ijez se nalazi na 1.860 m nadmorske visine.U stvari ona je izgradjena na stranama
jednog basena cije je dno na 1.000 m visine,pa predstavlja izvaredan belveder sa kojeg se
otvara vidik ne samo ka basenu nego i na okolne planinske masive.Alp d Ijez je vrlo osuncana
turisticka stanica.Jedan donamican skup turistickih stanica nalazi se jugoistocno od Alp d Ijez
to je Dez-Alp koji predstavlja vrlo dinamicnu turisticku skupinu u kojoj se okuplja pre svega
mlada klijentela.U blizini amrusa nalaze se prevoji Galibijer (2.645 m)i Lotere (2.058 m)koji
su istovremeno pogodni prelazi preko planina, ali i slikoviti vidikovci okrenuti masivu Pelvu.
Peninski Alpi. Prostorne cinjenice turistickog prometa Peninski Alpi odlikuju se najvecom
kolekcijom vrhova od 4.000 m- van podrucje Mon Blana.Neki od njih spadaju u najljepse
vrhove Alpa (Servin);neki lednisi su medju najprivlacnijim i najposecenijim (Vajshorn).
Usamljeni punkt slican Junggraujohu predstavlja Kornergram na 3.100 m nadmorske visine,
do kojeg je sagradjena zupcasta zeljeznica.To mjesto je izabrano za skromnu turisticku
izgradnju jer predstavlja jedan od najljepsih belvedera koji se mogu zamisliti izvan vrhova.

Jedan hotel sagradjen je za klijantelu koja odseda samo da bi se divila dvema apoteozama
kao sto su izlazak i zalazak sinca u najprivlacnijem planinskom prostoru.
-U citavoj regiji Planinskih Alpa jedna turisticka stanica se izuzetno istice ne samo po vrsti
klijentele nego i po intezitetu razvitka prometa,pa i po koncepciji izgradnje objekata.To je
Verbije koji se procuo po dugoj sezoni skijanja.
Cermat ispod Servina jednog od najimpoznatnijih vrhova u citavoj Evropi ,odavno se procuo
kao turisticki centar.On cak ima postojanu turisticku klijentelu,mahom britansku.Do njega se
tesko probija automobilski saobracaj jer je naglasena negostoljubivost prirode.
Regija Grison (Graubiden)- Sa planinskim masivom Berninom predstavlja najistocniji dio
unutranjih planinskih regija sa 4.000 m nadmorske visine.Istocno od Grisona Alpi se nigdje
ne izdizu do te visine.Sem Bernine i impresivnih litica Pik Badile (3.308 m),nijedna planina
nije izrazitije privlacna za turizam.Ove dvije planine su znacajne Klmatske barijere-zasticuju
Grison od provale jakih vjetrova.Dugotrajna insolacija ne ukljucuje snegovitost;naprotiv,
snezni pokrivac se dugo odrzava (mjestimicno i vise od 5 mjeseci),sto uz izvrsne topograske
pogodnosti cini da je ovo mjesto medju najcuvenijim zimsko-sportskim sredistima na svijetu.
Tirol i susjedni kristalasti masivi Istocnih Alpa. Za ovaj alpski prostor zajednicke su pored
ostalih,sledece dve prirodno-geografske osobenosti:prevladavanje kristalastih kriljaca u
geolosko-petrografskom sastavu terena i nadmorske visine masiva ispod 4.000 m.Kako ce se
kasnije vidjeti,te dvije osobenosti su od znacaja za turizam.To su:Visoki Tauern sa vrhom
Gros-Gloknerom (3.798 m),najvisom tackom Austrije;Tirol sa svojim masivima Ectalom i
tubaitalom;italijanski masivi Silvreta,Ortlas-evedale i Presanela-Adamelo.
Ovakve topografsko-geomorfoloske osobenosti toliko su imale prednosti kao prostorni cinilac
turisticke izgradnje da su svi krupniji zimsko-sportski objekti koncetrisani na kristalastim
terenima.
Poznata je teska pristupacnost Gros-Gloknera, kao najviseg djela Visokog Tauerena:put se
penje uz strane ovog ogromnog masiva u velikim okukama,od 2.505 m,saavladjujuci vrlo
velike uspone.Turisticke stanice narocito one koje stare i velike,nalaze se u dolinama kojima
su disecirani ovi masivi:Bagatajn u dolini Aha; Zeldeni Obergurgl u Ectalu; Bormio u
gornjem dijelu doline Ade, Ponte-di-enje u dolini Aha; Olija i dr...
Ako se vec govori o klimi kao indirektnom pa i direktnom ciniocu turisticke sezone,onda
valja dodati jos jedan podatak:skoro u svim ovim keistalastim masivima,a posebno u Tirolu,
zima je najvedrije godisnje doba; vrlo su suncani i jesenji mjeseci.Ne treba mnogo dokazivati
da su za zimske sportove-i uopste za zimski turizam-najidealniji takvi odnosi meteoroloskih
elemenata pri kojima je vreme vedro a zemljina povrsina prekrivena snegom,znaci najvedrije
je nebo u zimskim i jesenjim mjesecima a tad ima najvise snijega.
Dva su podrucja jace zaglecerena:Visoki Tauer sa cuvenim lednikom Pasterce,koji se krece
podnozjem Gros-Gloknera,i Ectal u zapadnom Tirolu,sa nizom lednickih jezika u prostoru
oko Obergurgla.
Svuda gdje se javljaju kristalasti kriljci kao preovladjajuce stene razvila se normalna recna
mreza.Na kriljcima se uvijek javlja kohtinuelan glinoviti pokrivac;uz inace znatno kolicine
padavina,on je presudan cinilac opstanka kontinuelne vegetacije bar do visine od 2.000 m-u
donjim katovimaumske,u najvisim travne.Tako pejzai ovih masiva ni izbliza nisu onako
ogljeni kao Severnim ili Juznim krecnjackum Alpima.
Kulturno-istoriske, umjetnicke i folklorne privlacnosti Tirola.-Za turiste Tirol nije privlacan
samo zbog svojih divnih pejzaa protkanih vecno zelenim cetinarskim sumama,livadskim
cistinama pogodnim za skijanje,jezerima,lednicima,pecinama,banjama,brzim planinskim
rekama pogodnim za kajakarenje i splavarenje.On primamljuje i mnogobrojnim ostacima iz
proslosti,tj.kulturno-istoriskim nasledjem velike vrednosti i bogatim folklorom.Za procvat
privrede,kulture i umjetnosti u proslosti Tirola bila su od znacaja jos dva momenta: ekspanzija

rudnog blaga (srebra,bakra i soli) i brodarenje Inom.Ekspanzija saobracaja je gotovo sasvim

obustavljana negdje sredinom XVII v,a prouzrokovana je ratovima,kugom i pojavom gladi.
Drugi veliki rudarski centar,pun prekrasnih spomenika iz proslosti,jeste Solbad Hal,takodje na
desnoj obali Ina i u blizini Insbruka.Njegov prospiritet bio je zasnovan na eksplataciji naslaga
soli.I mnoga naselja obiluju spomenicima iz proslosti,narocito Insbruk.To je slucaj npr.sa
Ratenbergom koji lezi jugozapadno od Kufstajna, najbolje sacuvanim srednjovekovnim
gradom u dolini Ina.Poslednji veci grad u dolini Ina pred austrisko-vajcarskom granicom
koji je sacuvao znacajnije kulurno-istoriske spomenike je Lendek.Landek je postao znacajno
naselje jos u rimsko doba,od vaznih spomenika istice se utvrdjeni dvorac iz XIII v.
Razvitak turizma.U Tirolu najznacajnijoj turistickoj regiji Istocnih Alpa,turizam se poceo
razvijat upravo oko termo-mineralnih izvora,i to intezivnije u XVIII i XIX v. tome banjskom
turizmu predhodilo je vekovna kopacisko-ugostiteljska uloga niza naselja na Brenerskom
putu, kojim se odvijao karavansko-trgovacki saobracaj izmedju Venecije i Minhena.
Turisticki promet kretao se u Tirolu zavisno od prikazane aktivnosti brojnih saveza i drustava,
zatim pod uticajem omasovljenja zimskih sportova,uvodjrnja automobila u saobracaj,
izgradnje uspinjaca,ali i u zavisnosti od politicko-istoriskih zbivanja u svijetu.Prvi i Drugi
svetski rat, krajnje negativo su uticali na turisticki promet;on je tokom ratova u stvari prestao.
Razmjere izgradnje uspinjaca,kao najznacajnijeg saobracajnog sredstva za turisticko
prodiranje u visoke planinske regione,vidi se iz podataka da je 1945.Citava Austrija
raspolagala sa 12 uspinjaca,8 planinskih zeljeznica i 6 ski-liftova.U maju 1965 austriski Tirol
raspolagao je sa 28 najmodernijih uspinjaca sa 318 ski-liftova u dugih icara u ukupnoj duzini
od 186.971 m.
Brzo povecanje broja postelja,izgradnja uspinjaca,asfaltnih puteva,polet automobilskog
saobracaja koji efikasno konkurise eljeznickom,stalna briga oko strucnog usavrsavanja radne
snage zaposlene u turizmu kao delatnost veoma osetljivoj na kvalifikovanost osobla,
omogucili su skoro postojan porast turistickog prometa.
Manje regionalne cjeline.Prirodno je da postoje manje ili vece geografske razlike izmedju
pojedinih kristalastih masiva u Istocnim Alpima kao vrlo prostranoj geografskoj cjelini.
Samim tim nekako su se izdeferencirale i izvesne turisticke osobenosti u pojedinim
podrucjima, koja mozemo stoga oznaciti kao posebna i manje turisticko-geografske regije.
Polazeci od indikatora izdvojicemo sl.mezoregije koje se radjaju od zapada na istoku:
Arlberg, Ectan, Insbruk, Cilertal, Kicbil, Visoki Tauern....
TURIZAM OSTRVA INDIJSKOG OKEANA
Indijski okean ima vise skupina ostrva.Medjutim,osim nekoliko pojedinacnih ostrva u kojima
se zadnjih nekoliko decenija tur.privreda snazno budi,ostala ostrva jos uvijek nisu ukljucena u
svjetska tur.kretanja.Najvise se isticu ostrva:Madagaskar,Mauricijus,Reunion, Komorska,
Sejelska,Maldivi i Cejlon.To su sa nase tacke gledista daleki turisticki lokaliteti.Sejseli,
Maldivi,Mauricijus,Reunion,Komorska ostrva su vulkanskog porijekla oivicena koralnim
grebenima sa plazama od bijelog pijeska koje su oivcene palmama.Iznad njih je plavo nebo sa
dugim tropskim danom i insolacijom,a temp.razlike izmedju dana i noci skoro da nema.Na
ostrvima zive razne izmjesane rase sa izrazenim Francuskim i Engleskim navikama zivota.
MADAGASKAR- (15 000 000 stanovnika) udaljen je 350 km od Afrike-najuzi dio
Mozambickog kanala.Pripadaju mu i ostrva u Mozambicok kanalu:Bas Indija, Evropa, Dzuli
de Dzoba, Barei, estrfild, Nosi Bi, Nosi Lava, Nosi Mitso, Glories i Nosi Borahl.
Prirodni uslovi- Madagaskar je stara kristalasta masa odvojena od Africkog kopna.Na ostrvu
se izdvaja centralna visoravan,dok su planinski lanci prema istocnoj obali,i dnu kojih su i
obalsko primorske nizije.Najvisi vrhovi su Taratanama 2.876 m,i Ankaratra 2.642 m.Klima je
na sjeveru tropska na jugu suptropska,a ima dosta razlike izmedju istocne i zapadne strane
ostrva.Vlazni jugoistocni pasat donosi vlagu pa je vise padavina na istocnoj obali.Cikloni se
javljaju u periodu od 1 do 4 mjeseca.Rijeke su duze prema zapadu- Besiboka i Tiribihina.Na

istoku su rijeke kratke ali strme sa mnogo brzaka i vodopada.Interesantna su jezera Alaotra,
Itasi,Tritriva.Na vlaznoj istocnoj strani raste tropska vlazna suma,iznad koje je kserofitna
suma pa pasnjaci i travna stepa.Na zapadu je savana i kserofitna suma.Floru i faunu
karakterise vise endemskih vrsta,a nema zivotinja koje zive u Africi.Obala je slabo razudjena,
istocno se proteze skoro u pravoj liniji.Juzna ekvatorijalna struje stvara pjescane sprudove i
formiraju se lagune povezane kanalima.Najduzi kanal je Pangalanes dug 640 km a paraleran
sa istocnom obalom.Sjeverozapadna obala ima vise zaliva i uvala dok je zapadna niska,a
juzna otvorena ali zbog jakih struja i pjescanih sprudova neprestupacna i opasna za plovidbu.
Prirodna bogatstva:grafit,hrom,ugalj,boksit,so,kvarc,riba,ukrasno kamenje.Oranjica 5%,
pasnjaka i livada 58%, suma 26%, neobradjeno i neplodno 10%.
Drustvena osnova -Madagaskarci cine 99% populacije sa oko 20 plemena,ima i Komoraca,
Indijaca,Pakistanaca,Francuza. Sto se tice religije ima katolika,protestanata,muslimana,a
najvise tradicionalne religije.1885.g. Francuska ga proglasava svojim protektoratom a 1896.
kolonijom.1958.g. ostrvo je proglaseno Autonomnom Republikom u okviru Francuske
zajednice naroda,1960.dobija nezavisnost zatim se javlja kriza,neredi,siromastvo,tu je i
problem izolovanosti-saobracaj.Sve do 1970.ostrvo je sa kontinentom povezano malim
brodovima i imalo je samo jedni zeljeznicku pruga a danas ima dvije.Izgradnja aerdoma u
Tananarivu je veoma znacajna za razvoj turizma.Turisticki se afermise i vulkansko ostrvo
Nosi Be sa popularnim centrom zabave za turiste.Duga obala, planinska unutrasnjost, prijatna
tropska i sptropska klima, prelijepi pejzasi su ogromni prirodni tur.potencijali.Tananarivo je
najznacajniji grad u kome se isticu Kraljicin trg i Novi muzej,a izuzetno su privlacni i
rezervati u okolini kao i krecnjacki predjeli i pecine na sjeveru.
SEJELSKA OSTRVA- Republika Seeli obuhvata nekoliko ostrvskih skupina.Glavna
ostrvska skupina Seneli ima oko 40 ostrva,u njoj su i najveca ostrva Mahe (dugo 30km,
siroko 12 km, sa glavnim gradom Viktoria.),Praslin i Siluet.Ova skupina je oko 1.300 km od
Madagaskara.Jugozapadnije od glavne skupine je ostrvski arhipelag Amirante u kome su
najznacajnija ostrva Desro i Poivr,a istocnije su grupe Plat i Kotiv.Jos jugozapadije je
skupina od koje su najznacajnija ostrva Alfons,Bizuter i Sv.Francis.Najjugozapadnije i
najblize Madagaskaru i Africi je nekoliko ostrvskih skupina.U prvoj su Providens,Kerf i
Sv.Pjer,u drugoj Farkuhar,u trecoj Kosmoledo,u cetvrtoj Aldabra,a tu su jos ostrva Asimpsion
i Astov.Na Sejelskim ostrvima ( ukupno 115) zivi oko 80.000 stanovnika.
Prirodna osnova- Ostrva su vulkanskog porijekla,okruzena koralnim grebenima,najvecim
dijelom niskoplaninska,sa najvisim vrhom na ostrvu Mahe 912 m.Klima je tropska a
prosjecna godisnja temp.vazduha na obali je 27 0C.Ostrva su u zoni duvanja monsuna.
Temp.vode tokom cijele godine je od 26 do 280C.Morska voda je bistra sa salinitetom oko 35
%o pa uz izuzetno bogastvo korala i drugog podvodnog svijeta idealna za kupanje i ronjenje.
Kratki vodotoci su formirali veoma lijepe doline koje ispunjava bujna tropska vegetacija.
Skoro 1/5 biljnog svijeta su endemi.Prema ukupnoj povrsini Sejeli imaju najveci procenat
zasticene prirode 94%.Pored kopnenih povrsina stite se i djelovi mora.Nacionalni parkovi su:
Morne Sejels na ostrvu Mahe,Vale d Me (rajski vrt) na ostrvu Prasli,morski nacionalni
parkovi Sveta Ana i Kuriuz.Stite se brojne tropske biljke,ptice,gusteri,dzinovske kornjace,
razne ribe,rakovi,skoljke.Kretanje i druge aktivnosti po ostrvu su dobro kontrolisane.
Drustvena osnova Sanovnicu su Sejelci 90 %, Indijci i ostali.Katolika ima 90 %,
anglikanaca 2 % i ostale vjere.Glavni grad je Viktoria sa oko 30.000 stanovnika,a sluzbeni
jezici su kreolski,francuski i engleski.Osnovni tur.problem Sejela dugo je bio saobracajne
prirode.Do njh se moglo stici manjim brodovima od Mombase,a putovalo se i do 3 dana.
1971.g.je na ostrvu Mahe je otvoren savremeni aerodrom sto je tako reci preko noci spasilo
ostrvo od duge izolacije,a masovni dolazak tur.samopotvrdjuje da je turisticki interes za
arhipelag veliki.Pocelo se sa paket-arazmanima i cijeni od oko 200 funti za krace boravke.
Najveci magnet su bile prirodne ljepote,izvaredna klima,egzoticna tisina i bijeg od

svakodnevnice u ostrvski raj.Prvi tur.problem je bio nedostatak hotelskih kapaciteta,sada

Sejeli imaju ukupno 72 smjestajna objekta(30 hotela, 42 bungalova).Poslednjih nekoliko
godina broj turista se krece oko 130.000 godisnje,prosecni boravak je oko 10 dana.U turizmu
je zaposleno 4.000 ljudi sto je izuzetno vazno za ostrvo.Zbog dugog i skupog putovanja cak i
u danasnjim savremenim uslovima turizam na ostrvima bice veoma zavisan od turista te vise
klase koji su glavni posetioci.Sa probranom i plateznom klijentelom koja je malobrojna a
donosi velike profite,smatra se da su vece sanse da se ocuva egzoticna priroda ostrva.Takodje
je interesantan glavni grad Viktoria cija arhitektura je proizvod uticaja Francuza i Engleza.
Simbol grada je Sat kula,Trgovacka ulica,Nacionalna kuca-sjedista vlade,Nacionalni i
Istoriski muzej,crkva Svetog Franciska.
MAURICIJUS- Kraljevina koja obuhvata ostrvo Mauricijus u skupini Maskarena na
jugozapadu Indijskog okeana.Ovoj drzavi pripada interesantno osrvo Rodrigez(18 km dugo 8
km siroko),zatim dvije ostrvske skupine arihipelag Agalega i arhipelag Kargados Karhosa.
Sva ostrva ove drzave obuhvataju povrsini 2,045 km2 a na njima zivi oko 1.150.000 stanon.
Prirodna osnova Ostrva su vulkanskog porijekla a oko njih koralni grebeni koji formiraju
lagune i mala ostrvca. Glavno ostrvo Mauricijus sastoji se od planinskog dijela na jugu zatim
unutrasnje ravnice i uska obalska nizija duz cijele obale.Klima je tropska,ljeti vlazna i blaga,
zimi suva i topla.Godisnja kolicina padavina je oko 3.000 mm.U februaru i martu cesti su
cikloni.Rijeke su kratkog toka,a najveca je Grande Riviere.Vegetacija je tropska,suma je
dobrim dijelom iskrcena a najvise se ocuvala na planinskim stranama.Ostrvo Rodrigo (30.000
st) je isto vulkansko ali nize,sa razudjenijom sjeverozapadnom i juznijom obalom i sa
zanimljivom lagunom i koralnim grebenom koji ga okruzuje.Na ostrvu postoji rudnik dje se
kopaju korali od kojih se prave razni suveniri i ukrasi,a proizvode se predmeti od bambusa.
Ostrvo je veoma pogodno za turiste koje traze mir i tistnu,a mogu uzivati u bogatoj ponudi
ribljih specijaliteta.Znacajno naselje je Port Maturin na sjeveru kao i aerodrom na jugu.
Drustvena osnova- Stanovnici su Kreoli 55 %,Indijci 40%,Evropljani,Kinezi i ostali narodi.
Prema vjeroispovjesti 52% hindusi,26% katolici,muslimani,protestanti,budisti i ostali.Glavni
grad je Port Louis,a ostali veci gradovi su:Rose Hil,Kvatre Borns,Montanj Blans,Grand Bale,
Maheburg,amoni,i Benares.Sluzbeni jezik je Engleski a govori se i kreolsko-francuski.
Ostrvo Mauricijus je bilo poznato arapskim i malajskim pomorcima,a od evropljanja prvi su
ga posjetili Portugalci.Nezavisnost je dobilo 1968.g.Kao tur.resurs Mauricijus je prvo poceo
koristiti svoju tropsku i egzoticnu prirodu.Od vulkanskih stijena i erozija nastale su litice koje
daju raznolikost u kojoj se posebno isticu vulkanska grotla,manji vodopadi i pecine.Obala je
sitno razudjena sa pjeskovitim plazama a u bistrom i toplom moru veoma se upraznjava
podvodni ribolov,ronjenje i jedrenje kao i voznja bicikla,jahanje i pjesacenje.U glavnom
gradu Port Luisu postoji hipodrom i bogat muzej kao i svetski poznata tropska botanicka
basta.Na ostrvu je najprije bilo izgradjeno 10-tak hotela koji nisu zadovoljavali medjunarodne
standarde.Tokom poslednji 15-tak godina neki hoteli su renovirani a izgradjeni su i novi.Novi
luksuzni hoteli izgradjeni su u Kurepipi,Tamarinu,Balmaru,Gran Sablu,a podignuto je i
nekoliko manjih bungalova.Pomorske veze su najbilje sa Madagaskara a izgradnja aerdroma
je znacajno doprijenila razvoju turizma.Strani kapital je ohrabren raznim benificijama. Tur.
klijantela su Englezi,Francuzi,Amerikanci sto znaci da je tu turizam visoke klase i visokih
ekonomskih efekata.
REUNION- Reunin je Francuski prekomorski departnan.Obuhvata 2510 km2(sa ostrvom
Tremalin 650 km sjevernije i sa nekoliko manjih ostrva u Mozambickom kanalu),a ima oko
685.000 stanovnika.
Prirodnia osnova- Najveci dio ostrva Reunion obuhvataju visoki platoi s najvisim vrhom
Piton des Naiges (3.069 m) i aktivnim vulkanom Piton de la Furnais (2528 m).Ovako velike
visine na relativno malom prostoru samo po sebi prestavljaju atrakciju,a veliki broj turista
rado posjecuje najvise djelove ostrva.Reke su kratke i imaju veliki pad ali sa veoma

zanimljivim dolinama.Klima je tropska,okeanska.Zbog jugoistocnih pasata jugoistocna strana

ostrva dobija godisnje vise i od 3.00mm padavina.Vrlo su cesti tropski cikloni.Na visokim
planinskim vrhovima svake godine pada snijeg.Prvobitna vlazna suma gotovo je isecena.
Drustvena osnova- Stanovnici su mesanci 63,1%,Indijci 27,5%,Francuzi 3,1 % i ostali narodi
6,3% a to su Arapi,Kinezi i Komorci..Prema vjeroispovjesti na katolike 96 %,muslimani 2,5
%,protestanti 0,5%,a na ostale vjere 1%.Glavni grad je Saint-Denis,a veci gradovi su: Sv.Pjer,
Sv.Pavle,Sv.Luis,Le Port,Sv.Andre i Sv.Jozef. Ostrvo je 1513.otkrio Portugalac Pedro
Maskarenos,prvobitno pod nazivom Bourbon a od Francuske revolucije Reunion.Obala je
ljunkovita,a najljepse plaze su oko Sv.ila dje je izgradjeno i ljetovaliste mediteranski
klub.Turisticki resursi pruzaju niz pogodnosti ali su kapaciteti ograniceni a cijene visoke.
Reunion se usmerava ka eksluzivnom turizmu imajuci u vidu prednosti njegove prirodne
sredine kao rijetke tropske egzotike.
KOMORI- Republika Komori se nalazi u sjevernom dijelu Mozambickog kanala,obuhvataju
1.862 km2 i ima oko 660.000 stanovnika.
Prirodna osnova-Ova drzava obuhvata istoimeni arhipelag osim ostrva Mejot a cine je
ostrva:Grand Komor,Anjojan,i Moheli sa tri manja koralna ostrva Glories,od kojih je jedno
naseljeno i mnogo ostrvaca,hridi i grebena.Ostrva su vulkanskog porijekla a na ostrvu Grand
Komor nalaze se aktivni vulkan Kartea.Klima je tropska pod uticajem vlaznog
severozapadnog monsuna sa tem.u julu oko 240C.Godisnja kolicina padavina na istocnoj
strani ostrva je oko 1.100 mm a na zapadnoj oko 3.000 mm.U biljnom pokrivacu preovladava
gusta tropska suma(mahagoni,palisandar,ebanovina) i savana s kserofitnim sumama.
Drustvena osnova- Ostrvo su naseljavali Arapi,Bantu i stanovnici Madagaskara.Bio je
Francuski protektorat pa kolonija,pa zatim prekomorska teritorija.Nezavisnost je proglasena
1975.g.i nova drzava je obuhvatila ostrva naseljena muslimanskim stanovnistvom,dok je
ostrvo Mejot, na kome zive hriscani ostalo pod Francuskom vlascu.Zelja odredjenih grupa je
da se prikljuce Frencuskoj teritoriji tj.ostrvo Mejot.Problem nije rijesen sto je velika smetnja
razvoju turizma.Stanovnici su mjesavina Arapa,Madagaskaraca i Bantu crnaca (Komorci
97%),Makua,Francuzi i ostali.Ovo eticko sarenilo je izuzetna vrijednost.Prema vjeroispovjesti
imamo 99% muslimana,hriscana,bahaija.Glavni grad je Moronis sa 30.000 stanovnika,a ostali
gradovi su:Musamudu,Domani,Kvani i Tsembeho.Turisticka privreda-Ostrva imaju veliki
potencijal,tim pre sto se nalaze izmedju zapadne Afrike i njenog safari turizma i tropskih
ostrvskih arhipelaga zapadnog dijela Indiskog okeana.Ekonomsko siromastvo ostrva je glavna
prepreka tur.razvoju sto se vidi i po smjestajnim kapacitetima koji su vecinom kampovi.
Tur.buducnost Komora bice povezana sa razvojem turizma na Madagaskaru i okolnim
ostrvima.
Mejot- Francuski prekomorski departman u ostrvskoj skupini Komori.Obuhvata 374 km2 a na
njemu zivi oko 145.000 stanovnika.Ostrvo je u posjedu Francuske nakon proglasenja
nezavisnosti Komora.Stanovnici su Komorci 97 %,Francuzi i ostali narodi.Prema
vjeroispovjesti na muslimane otpada 96,9%,katolike 3% i ostale vjere 0,1%.Glavni grad je
Dzaudzi,a najveci grad je Mamoudzou sa 35.000 stanovnika. Zemljom upravlja prefekt
postavljan od francuske Vlade 17 izabranih vecnika-Generalno vijece.A razvoj turizma veliki
znacaj ima medjunarodni aerdrom u blizini glavnog grada.
USLOVI ZA RAZVOJ TURIZMA U AFRICI
Polozaj- Afrika ima oblik velikog trougla,slicno kao i drugi veliju kontinent Juzna Amerika,
prostori se gotovo simetricno s obe strane ekvatora.Od azijskog i austalijskog kontinentalnog
dijela na istoku dijeli ih Indijski okean a od Amerike Atlantski okean.Sredozemno more
uvijek je vise spajalo nego razdvajalo evropske i africke obale.Povrsina Afike iznosi oko 30
miliona km2 dakle Afrika je triput veca od Evrope a u njoj zivi oko 770 miliona stanovnika.
Polozaj- tesko pristupacan kontinet,nijedan drugi nije tako slabo razudjen kao Afrika.Na
ostrva i poluostrva otpada samo 2 % ukuone povrsine Afrke a to su Kapverdska,Kanarska,

Madeira,Bisazos,Fernado Po,Sao Tome,Prinsipe,Anabon,Asension,Sv. Jelena i Tristan da

Kunja.Oko 80 % njene povrsine udaljeno je vise od 250 km od mora.Prilaz je Africi su na
svim stranama nepovoljni.Njena obala je slabo razudjena s pjescanim pustinjama i visokim
planonama.Obale Crvenog mora i Indiskog okeana su bogate koralnim grebenima s malo
zaliva i prirodnih luka,pruzaju jos manje mogucnosti dobrom pristajanju.Sahara je pruzila
svoje pjescane dine sve do samog okeana,na jugu izbija na more vrlo duga pustinja Namib.
Na citavoj obali Afrike ima samo nekoliko dobrih prirodnih dovoljno dubokih i zasticenih
luka.Druga prepreka su visoke ivice unutrasnjh visoravni koje se strmo dizu nedaleko od
obale.Zbog toga je vecina Afrike bila izolovana.
Stari planinski svodovi i velike plitke kotline-Planine Natala i Angole,terase Konga i
Kameruna,planinski djelovi Sahare sve su to sada 2.000-3.000 visoki ostaci nekada jos visih
planina.Izuzetan reljef ocuvan je samo na rasjedima dje su vulkanske erupcije nagomilale
eruptivne stijene i izgradile visoke planinske vrhove visoke do 6.000 m.Medju starim
svodovima prostiru se velike plitke kotline u kojima su nagomilani jezerski i rijecni
sedimenti.Takvi su prijedeli oko Bijelog Nila,adskog jezera,gornjeg Nigera,sednjeg
Konga,tu pripadaju Sahara i Kalahari ispunjene pijeskom.Izuzetak u reljefu cine mlade
Atlaske planine koje su po starosti i oblicima srodne Alpima.
Najtopli kontinet obiluje tropskim prasumama i bujnim savanama,ali i uzarenim pustinjama i
polupustinjama.-Kako pustinju dijeli ekvator na dva priblizno jednaka dijela pa su klime i
vegetacija u oba dijela slicne.Snijega ima samo na vrhovima Atlaskog gorija i vulkanskim
vrhovima istocne Afrike.Skoro cijeli kontinet je u tropskim i suptrposkim zonama.
Tropske prsume- U sredisnjem ekvatorijalnom pojasu vlada jednolicna tropska klima.
Karakterisu je visoke temp.,obilne kise,magla,vlaga i sparina cine je nezdravom.U velikoj
zavali Konga prostiru se prasume sa velikim drvecem isprepletenim lijanama.Tu se nalazi
brojna krupona fauna,a zivi vrlo malo ljudi (pigmejci).
Savane- Prasume prlaze u savane,tu se javljaju dva godisnja doba suvo i vlazno.Rijecne
tokove prate galerijske sume.Prostrana podrucja pokriva visoka trava isprkidana grupama
listopadnog drveca.Dalje od ekvatora klima postaje sve susnija,sumarci manji i krzljaviji,
savanska trava niza,pa ovu savanu nazivamo suvom savanom.Savana je pogodovala
naseljavanju ljudi i ona obuhvata veliko podrucje stanovnistva koje se bavi ratarstvom i
stocarstvom.Tu treba na kraju susnog doba samo zapaliti sasusenu travu,sumarke,ili grmlje da
se dobije plodna zemlja za obradu.Uzgaja se proso,sirak,domaca zita,kukuruz,manioka,
banane.Grade kolibe i zive po selima.Jezera,mocvare i rijeke bogate su ribom.Savana je
glavno podrucje velikih biljojeda:antilopa,gazela,divljih svinja,nosoroga,slonova;i
mesozdera:lavova,leoparda,pantera.Tlo i klima savane su pogodni za uzgajanje pamuka,
uljarica,i kaucukovca,uspijeva i pirinac i kafa.
Stepe- Savane prelaze u podrucja susne stepske klime u kojima se odrzava dugo suvo i vedro
vrijeme.Male kolicine kise i dugo suvo razdoblje(8-10 mjeseci),s visokim temp.,
onemogucavaju rast visokom drvecu.Mjesto njega javlja se niska zakrzljala ikara.Za vrijeme
kisnog perioda tlo prekrije niska trava koje u nekoliko nedelja izraste,cvjeta,donese sjeme a
ubrzo se sasusi od jarkog sunca.Stepa se javlja na visoravnima oko velikih jezera,oko
polupustinje Kalahari i na visoravnima Atlaskih planina.U stepi ratari ustupaju mjesto
nomadima koji zive pod satoria i tjeraju stada ovaca,koza i kamila od pojilista do pojilista i od
posnjaka do pasnjaka.
Pustinje- Tamo gdje prestaje kisa stepa ustupa mjesto pustinji.Tu duvaju pasati,vlada skoro
neprekidna susa i vedrina.Tu se pruza velika Sahara na sjeveru i manji Kalahari i Namib na
jugu.Prodje i po nekoliko godina da ne padne i kap kise.Dnevne temp.u Sahari penju se do
570C kad dune vruc pustinjski vjetar.Noci su hladne,a u zimsko doba temp.se nocu spusta i
ispod nule.Ipak i ta podrucja nisu sasvim bez zivota,tu i tamo covkek moze naci zaklon u
pukotinama stijena dje i biljke pustaju korijene.Ponedje ima izvora dje izbija na povrsinu

podzemna voda.U Sahari ima oaza u kojima rastu palme,datule,zita i povrce.Neke od oaza
imaju i po milion palminoh stabala.
Subtropi-Afrika ima dva sbtropska pojasa,na sjevernom i juznom kraju.U njima se javljaju
bogatije kise a tim i bogatiji biljni pokrivac.I ovdje se godina dijeli na suvo i vlazno doba,ali
vlazno doba pada u zimsku polovinu godine.Temp.su umjerene 20-250C.Izrazena su i prelazna
doba prolece i jesen.Od prirodne vegetacije karakteristicna makija(visoko grmlje
mirte,lovorika,divlje masline,sitni hrast),a od kultivisanog bilja zita,vinova loza,maslin,
agrumi,smokve.
Velike rijeke ali i velika podrucja bez oticanja-Velike rijeke Nil,Niger,Kongo,Zambezi i
Oranje bogate su brzacima i padovima.Pored prirodne ljepote one su veliki izvori
hidroenergije.Od velikog su znacaja za vjestacko zalivanje a vazne su i kao plovni putevi.
Veliki djelovi Afrike su bez oticanja (Sahara i Kalahari).Izdanske vode poticu od voda koje se
slivaju povrsinskim i podzemnim putem s planina,udeljenim i po vise stotina km.Njihovi
izvori su omogucili nastanak oaza.U podrucja bez oticanja ubrajaju se i velika kotlna adskog
jezera,kotlina Rudolfovog jezera i sotovi u Atlaskim planinama.Njihove se vode gube
isparavanjem.Dok su Rudolfovo jezero i sva druga jezera u takvim zatvorenim podrucima
slana,adsko jezero je slarkovodno,kao i Viktorijino,Tanganjika i Njasa.
Drustvene karaktristike. Istorija i stanovnistvo- Smatra se da je Afrika kolijevka ljudskog
roda.Posto je Afrika Saharom podijeljena na dva dijela tako se i razvijala odvojeno.Prastaro
stanovnistvo Afrike su:Pigmejci(niskog rasta do 150 cm,dosta svijetle boje koze,zive rastrkani
po prasumama centralne Afrike),Busmani(niskog rasta,zive i Kalahariju i jugozapadnoj
Africi),Hotentoti(nesto viseg rasta,zive u jugozapadnim krajevima juzne Afrike).Ti su narodi
zauzimali nekad mnogo vece prostore u centralnoj,istocnoj i juznoj Africi,ali su ih potisnuli
dosljaci sa sjevera,Sudanski i bantu crnci,a sa istoka Hamiti i Semiti.Busmani i Hotentoti
govore svojim jezicima a Pigmeji govore jezikom okolnih crnaca.Najkarakteristicnije rasno
obiljezje Afrike su crnci pa se po njima i naziva simbolicki crnim kontinentom.Crnci su
pretezno visoki,tamnosmece i crne puti,kratke kovrdzave kose,spljostenog nosa i debelih
usana.Crnci su se naselili u savanama,oko prasuma a kasnije su se prosirili i po stepama.Po
osnovnim jezickim osobinama djele se na dvije velike grupe,na Sudanske i Bantu crnce.
Hamiti koji su zivjeli u krajevima izmedju Nila i Crvenog mora,pa u Etiopiji i Somalskom
poluostrvu,prodrli su medju crnce na jugu i izmjesali se rasno sa njima.Hamitska nomadskostocarska plemena su se ucvrstima u svim oazama Sahare i Gambije.
Veliki arapski talas u 7v. pa jos veci u 11v. kada su Hamitima i crncima nametnuli svoj jezik,
religiju,kulturu i na taj nacin ih arabizirali.U Atlaskim zemljama,staro hemitsko-berbersko
stanovnistvo su dijelom arabizirali,a dijelom potisnuli s plodne zemlje na planinske stepe
Atlaskog gorja.Berberi,Hamiti i Arapi iako tamnije puti,pripadaju bijeloj rasi,od crnaca se
razlikuju po puti,gradji lica i nosa.Neki narodi,istocno od Nila pripadaju medjurasi bijelaca i
crnaca,put im je tamna skroz kao crncima,ai je oblik lica i kosa kao pripadncima bijele rase.
600 jezika se govori u Africi,koji su grupisani u nekoliko velikih jezickih zajednica. Na
sjeveru su rasireni hemitski i semitski jezici.Imaju i 2 velike grupe jezika:sudanski i bantu
jezici.Od evropskih jezika se koriste engleski i francuski.
Porast stanovnistva u poslednje pola vijeka.Svo stanovnistvo Afrike broji 880 miliona.Porast
stanovnistva zasniva se uglavnom na prirodnom prirastaju.Godisnji prirastaj stanovnistva
krece se od 10 do 25%0.Faktori koji zatiru stanovnistvo su visok procenat smrtnosti
dojencadi .malarija,zuta groznica,bolest spavanja,mnoge crijevne bolesti,tuberkuloza,slaba
ishrana... Afrika je u prosjeku rijetko naseljen kontinent (29 sttanovnka na km2),a razmjestaj
stanovnika je veoma nepravilan.Pustinje,tropske prasume,visoke planine gotovo da nisu
naseljene,a sama Sahara je velika koliko i cijela Evropa.Naseljenost se koncentrisa na
savanske krajeve i predjele vlazne stepe,koji s pogodni za obradjivanje,na visoravni,na neka

primorja i na plodne rijecne doline.U dolini nila gistina naseljenosti penje se i do 1500
stanovnika po km2.
Otkrivanje Afrike-Vec u 6v.prije nase ere Fenicani su je otkrili i na podrucju danasnjeg
Tunisa,osnovali su svoju koloniju Kartagenu,koja se kasnije pretvorila u razvijenu trgovackopomorsku drzavu.Grk Polibije plovio je u sluzbi Rima uz obale Afrike u 2 v.p.n.e.Rimljani su
posle osvajanja Kartagene,osnovali svoju veliku i naprednu koloniju,a u 1 vijeku ucinii su i
Egipat rimskom provincijom.Kad je rimsko carstvo propalo,antagonizam izmedju hriscanske
Evrope i islamske sjeverne Afrike razdvojio ih je za dugi niz vjekova.Kada su u 15 v.pocela
da se redjaju velika otkrica,Afrika je za njih bila isto toliko nova zemlja kao i Indija i
Amerika.Bartolomej Dijaz otkrio je Rt dobre nade 1488 g.a 1498 g.Vasko de Gama oplovio je
taj Rt i nasao put do Indije.Zapadne africke obale su bile popriste trgovine zlatom i slonovom
kosti,a kasnije i crnim robljem,koje su slali u Evropske posjede u Americi.
Evropljani upoznaju unutrasnjost Afrike u 19 v.-Livigston je u toku 32-eg krstarenja prosao
Afriku od zapadne do istocne obale.Stanli je istrazivao jezerske visoravni istocne Afrike.Spik
je istrazivao istocni dio Afrike i rijesio problem nestanka Bijelog Nila.Bart je istrazivao
Saharu,Sudan i unutrasnjost do adskog jezera.Rodes je istrazivao Juznu Afriku,a po njemu
su Sjeverna i Juzna Rodezija dobile ime.
Evropski kolonijalizam u Africi-Prvi su Englezi,pa Francuzi,Portugalci,Njemci,Belgijanci,
Italijani,Spanci.Sirnje kolonijalne vlasti u Africi bilo je posebno intezivno u poslednjoj
cetvrtini 19 v.i teklo je brzo.Prvi svjetski rat doveo je do male preraspodjele kolonija u
Africi,pa je Njemacka izgubila sve svoje kolonije.
Oslobadjanje Afrike-Sa kulminaciom kolonizma poceo je i proces oslobadjanja od
kolonijalnih vlasti.1936 g.V.Britanija sklapa sporazum sa Egiptom po kojem povlaci svoju
vojsku i priznaje ravnopravnos sa njom.Drugi svjetski rat eliminisao je prvo Italiju iz
kolonijalnih vlasti,pa Francusku,V.Britaniju,Belgiju,Portugaliju,Spaniju.
Afriku smo podjelili na nekoliko vecih regija:
Juzna Afrika se prostire od najjuznijeg dijela kontinenta do rijeke Zambezi.Tu spadaju
Juznoafricka Republika,Namibija,Angola,Zimbabve,Bocvana,Svazilend,Lesoto,Zambija,
Mozambik,Malavi.Obiluje bogatim lezistima zlata,dijamanata,uranove rude,ugljena,zeljezne
rude,bakra,pa je relativno najjace industrijsko podrucje u Africi,sa razvijenim rudarstvom
,metalurgijom,preradjivackom industrijom.Vazan je izvoznik kukuruza i vune.
Istocna Afrika obuhvata plato veikih jezera,tj teritoriju Ugande,Kenije,Tanzanije,Ruande,
Burundija i tzv africki rog tj Etiopiju,Somaliju,Dzibuti i Eritreju.Turisticki je najznacajnija
jezerska visoravan.Tu preovladavaju velike plantaze sa pamkom,sisalom,duvanom i
kafom.Proizvoddi se i bakar,azbest,hrom...Na Madagaskaru su lezista ugljenog grafita,fosfata
i tinjita.Razvijeno je stocarstvo,njavie govedarstvo.Uzgaja se manioka,pirinac,secerna trska,
kukuruz,kafa,vanilija (3/4 svjetske proizvodnje).
Centralna Afrika obuhvata tropsko podrucje sa bujnom vegetacijom-DR Kongo,NR Kongo,
Gabon i Kamerun.Raspolaze ogromnim sumskim bogatstvom i velikim lezistima bakra,zlata,
dijamanata,uranove rude i drugih metala.Zemljoradnja je tropskog karaktera,stocarstvo je
zbog ce-ce muve slabo razvijeno.
Zapadna Afrika je od usa rijeke Senegal do usca Nigera,tropsko je podrucje koje je najranije
doslo u dodir sa Evropljanima.Tu su mnogo bolji uslovi za iskoriscavanje suma nego u bilo
kom drugom dijelu Afrike.Znatna je proizvodnja kakaa i raznih vrsta uljarica.
Sjeverna i sjeverozapadna Afrika obuhvata Egipat,Sudan,Libiju,Maroko,Alzir,Tunis,a tu se
obicno ubraja i prostor Sahare.Uz Sredozemlje je poljoprivredna proizvodnja namjenjena
izvozu.Uzgaja se vinova loza,psenica,jecam,juzno voce.Znatna su lezista nafte,zeljeza,fosfata.
TURIZAM ISTOCNE AFRIKE
Polozaj-Ovo podrucje je daleko od prostora sa kojih dolazi najveci br turista.Ali posto se radi
o visem reljefu,klima je ugodnija,ipak avionski saobracaj priblizo je regiju zapadu i istok.Za

razvoj turizma veoma je vazna ocuvana priroda,tj nacionalni parkovi i rezervati,kao i

visoravni,planine,jezera i okeanska oblast.
Prirodne vrijednosti-Reljef-Ovo je prostor izmedju vise Etiopske visoravni,velikog
tektonskog rova,rijeke Rubuma i Indijskog okeana.Najveci dio je iznad 1.000m,pa se razlikuje
od nekih okolnih regija.Planine uokvirujju prostranu visoravan sa Viktorijinim jezerom 1134
m iznad mora u sjevernom dijelu.Sredisnji dio se postepeno spusta prema istoku i prelazi u
obalsku niziju..Planine s uglavnom vulkanse-najvisi vrhovi Afrike.U istocnom rovu:
Elgon,Njiro,Kenija, Aberdar,Kilimandzaro,Meri,Hanang,Kipeidzer,Livingstonove pl,Rubeho,
u zapadnom rovu su:Kinjeti,Plave pl,Ruvenzori(nije vulkan),Karisimbi,Mugala,Marungu,
Makari.Duzina obale Kenije i Tanzanije cini ukupno 1960 km.Veoma su interesantna jezera i
vulkani.Najinteresantniji vulkani Ngorongoro(krater precnika 22km),Kenija(15 lednika),
Namalagira(aktivan),KalimanHiro(3 vulkana iro,Kibo,Mavensi).Klima-Jezersku visoravan
presjeca ekvator,sto bi znacilo da je ovdje tropska klima,ali visonom je ublazena.Male su
razlike izmedju godisnjih doba,a izdvajaju se 2 kisna razdoblja.Sjeverno od ekvatora sistem
vjetrova je pod uticajem azijskog kontinenta i duvaju monsuni.Juzno od ekvatora duvaju
pasati,a djeuju s pomjeranjem sunca prema sjeveru ili jugu.Od 10-12 mjeseca vlada slabije
kisno doba,a od 1-5 mjeseca vlada glavno kisno doba.Na obali srednja godisnja temp.je 25270C,najvis su u aprilu,a najnize su u julu.U visoravni je slicno,al je vazduh suvlji,pa iako su
temp.slicne,lakse se odnose,a noci su hladnije,osvjezavajuce.Izrazito suv je samo sjeveroistok
Kenije,a najvlaznije je oko jezera Viktorija.U Tanzaniji su ljeta prosjecno suva,kise neredovne
i pojavljuju se u obliku pljuskova.Najpovoljniji za zivot su visi djelovi visoravni. Vode-Nil
izlazi iz jezera Viktorija,pa utice u Albertovo iz koga tece dalje na sjever.Po nekima izvorisni
krak je Kagera,koja sa zapada utice u Viktorijino jezero.Rijeke su ponegdje kanjonske i
klisuraste sa vodopadima-najpoznatiji Kabalega na Nilu koji istice iz Viktorijinog jezera nesto
prije ulivanja u Albertovo jezero.Oko vecine rijeka su mocvare.Uz Nil znacajne su rijeke
Tana,Rufiji,Ruvuma,Kafo...Mnoge doline su jako privlacne posebno one izmedju
planina.Viktorijino jezero je po velicini iza Kaspijskog i Gornjeg.U njemu su brojna ostrva i
poluostrva,zalivi i prima dosta pritoka.Ostala jezera su:Tanganjika(kriptodepresija),Kivu,
Albertovo,Rudolfovo,Njasa-Malavi..Flora i fauna-dominiraju travne povrsine,na zapadu i
jugozapadu savane,na sjeveroistoku stepe,dok su sume na planinama.Manjih suma ima uz
vodotoke ili jezera ili mocvarna podrucja.Podrucja slicna pustinjskom srecu se samo na
sjeveroistoku Kenije Korokoro i oko Rudolfovog jezera.Ciste savane su rijetke,cesto su
pomjesane sa rijetkim drvecem.Posebno bogatstvo ovog prostora su zivotinje:slonovi,lavovi,
nosorozi,krokodili,zirafe,zebre,gazele,hijene,ptice i kao jedna od njavrijednijih flamingo.Da
bi se ocuvala flora i fauna,ali i omogucio razvoj turizma,formirani su mnogi rezervati prirode
i nac.parkovi.Najznacajniji rezervati su:Selous,Rungva,KilimanHaro i Masei Mare.Medju
nacionalnim pakovima isticu se:Ruaha,Manjara,Arua,Tsavo,Amboseli,Nairobi,Kenija,Elgon,
Meri,Kabelega,Ruvenzori. U zasticenim djeovima provodi se planski turizam,uz stalnu brigu
o zivom svijetu,mars-rute sa vodicima,objekti koji se grade se uklapaju u prirodnu sredinu,da
ne bi remetilo kretanje zivog svijeta.
Drustvena osnova-ovdje su arheoloski lokaliteti sa ljudskim ostatcima,koji spadaju medju
najstarije na zemlji,sto ukazuje na povoljnost zivljenja na Jezerskoj visoravni.Kroz burnu
istoriju i brojne sukobe i postojanje brojnih drzavica u raznim periodima,do danas je ovdje
formirano 5 drzava-Kenija,Uganda,Tarzanija,Ruanda i Burundi.Brojna su plemena,nekoliko
religija,vise domorodackih jezika uz engleski,doprinjeli su sarolikosti prostora,sto je znacajna
tur.vrijednost ovog prostora.
Razvoj i stanje turizma-Klimatske pogodnosti(vjecno proljece)vrlo su povoljne za zivot
velikog br krupnih zivotinja,koje se zbog pomjeranja kisne sezone,sele i sa sobom pokrecu niz
manje faune,insekata i ptica.Veoma su vrijedni mocvarni ekosistemi.Interesovanje za lov brzo
je raslo,a ove siromasne africke zemlje nisu uspjele da se pripremeza veci broj gostiju.Kasnije

znacajnije ulazu i uvidjaju da su mogucnosti za razvoj turima jos vece,pa vrse zajednicku
marketing promociju.Izradjuju i planove a gradnju krupne infrastrukture,kao sto su putevi,
aerodromi i hoteli,sto se ostvarije uz drzavni i privatni kapital.Masovni turiza u kojem najvise
ucestvuju bogati,dovodi do velikih problema.Bogati kupuju i ono sto se ne moze kupiti,
ubijajuveliki br zivotinja,posebno onih cija se koza cijeni,jos vise slonova,zbog kljova,od
kojih se pravi nakit ili ukrasi,a neki su mjevenu koristili kao afrodizijak.Nekontrolisan ov i
krivolov dovodi do ugrozavanja pojedinih zivotinjskih vrsta,posebno slonova,pa se to vratilo
kao bumerang.U nac.parku Tsavo je sredinom 70-tih bilo 35.000 slonova,a pocetkom 90-tih
manje od 4000.Slonovi su najugrozeniji u istocnoj Africi.Ulozeno je dosta sredstava za obuku
cuvara i obezbjedjenje,ali zbog velike zarade krivolov je veoma tesko zaustaviti,cak i nakon
sto je 1988 god.u Keniji donijeta naredba da se krivolovci ubiju na licu mjesta.Medjutim,
ubrzo je na poslu ubijeno 6 cuvara,sto znaci da su krivolovci lako prihvatili nova pravila igre,
na zalost i smrt.
TURIZAM KENIJE (30 mil.st)-Poloaj-granici se na sjeverozapadu sa Sudanom,na sjeveru
s Etijopiom,na istoku sa Somalijom,na jugu sa Tanzanijom i na zapadu s Ugandom.Na
jugozapad izlazi na Viktorijino jezero,a na jugoistoku na obalu Indijskog okeana.
Prirodna osnova-sastoji se od brezuljkastog djela na sjeveru i istoku,planinskog dijela na
zapadu i obalne ravnice na jugoistoku.Primorska ravnica gradjena je od aluvijalnih
naslaga.Klima je u primorskom pojasu troska s visokom temp.i znatnom olicinom padavina,a
u unutrasnosti stepska.Planinski djelovi Kenije iako su na ekvatoru,imaju umjerenu klimu s
obilnim padavinama,pa su zbog toga i najplodniji.Temp.tokom godine je dosta
ujednacena.Najvisi planinski djelovi su pod stalnim snijegom.Kenija je siromasna rijekama,
najvece su Tana i Sabaki (Galana).Obala je uglavnom obrasla mangrovama,a primorje
tropskom sumom.Unutrasnjost sjevera je stepa s grmolikim akacijama i trnovitim
grmljem,dok se na jugozapadu javljaju mocvare,savane i galerijske sume.Unutrasnjost je
naseljena rijetkim nomadskim i polunomadskim stanovnistvom.Najpoznatiji nac.parkovi su:
Tsavo,Aberdare,Nairobi,planina Kenija i Nakuru.
Drustvena osnova-od davnina su je naseljavala kuitska i bantuska plemena,cije su primorje
kolonizovai Arapi,pa Britanci,Krunska.Nakon 2 svjetskog rata dobila je nezavisnost 1963 god
a republikom je nazvana godinu kasnije.
Turisticke atraktivnosti i stanje turizma-pored razvoja turizma u zasticenim djelovima
prirode,Kenija nastoji da turisticki aktivira obalu,gdje se razvija masovni kupalisni
turizam,posebno oko Mombase i Malinde i na ostrvima Lamu.Glavni grad Nairobi je najveci
saobracajni cvir istocne afrike gdje u razvoju starnog turizma najvecu ulogu igra
medjunarodni aerodrom ali i preko 80 hotela sto je skoro 2/3 smjestajnih kapaciteta zemlje.U
Nairobiju najvece atraktivnosti su poslovno srediste grada,sa predsjednickom palatom,zgrada
parlamenta,mauzolej predsjednika Dzomo Kenijate,kongresni centar,nacionalni muzej,
dzamija.Amboseli je nac-park u dnu sjevernih padina Kilimandzara koji u savanskim
prostranstvima ima bogat zivotinjski svijet.Nac.park Tsavo u jugoistocnom djelu
zemlje,podjeljen je putem Nairobi-Mombasa na istocni savansko-brezuljkasti i zapadni
planinski sa tokovima lave i kraterima.Nakuru je nac.park,a u najnizem dijelu parka je plitko
jezero sa velikim procentom sode gdje zivi velika kolonija flaminga i jos oko 500 drugih vrsta
ptica.Medju velikim brojem sisara istice se crni nosorog.Marsobum je nac.park i rezervat u
polupustinjskom sjevernom dijelu drzave u kome se posebno istice usamljena vulkanska kupa
obrasla bujnom sumom.Medju najposjecenijim destinacijama Kenije spada rezervat prirode
Masai Mara koji se nalazi na jugozapadu uz granicu sa Tanzaniom.Sumski rezervat
Kakamega je u zapadnom dijelu drzave kod grada Kisumua,pored Viktorijinog
jezera.predstavlja netaknuti prostor kisne sume s raznim pticjim i drugim zivotinjskim
svijetom.Samburu,Bafalo izvori i abu su 3 rezervata prirode uz rijeku Evaso Njiro sjeverno
od planine Kenije.Planina Kenija je druga po visini u Africi,a predstavlja ugaseni vulkan.Na

najvecem dijelu planine je istoimeni nac.park koji se proteze u nekoliko biogeografskih

spratova,sa mocvarnim prostorima,planinskim jezerima,stenovitim sektorima.Uz planinu vode
brojne planinske staze,ovo je dio UNESCO-ve bastine.Nesto sjeveroistocnije je nac.park
Meri.Ipak,po specificnostima.,istice se jezero Turkana,koje se nalazi u sjevernom dijelu
drzave.Po atraktivnosti istice se i grupa niskih koralnih ostrva pod imenom Lamu.
TURIZAM UGANDE (21 mil.st)-Poloaj-republika u istocnom dijelu sredisnje Afrike,u
podrucju velikih Africkih jezera,izmedju Sudana na sjeveru,Kenije na istoku,Tanzanije i
Ruande na jugu i Zaira na zapadu.
Prirodna osnova-je najvazniji dio tur-cke ponude ove drzave.Uganda obuhvata 1000-1500m
visoki,valoviti plato.Na zapadu se spusta u Veliki tektonski rov,koji pripada zapadnom dijelu
sistema rasjeda Afrike.U ovom rovu nalaze se djelovi Rutanzige(Edvardovog),Albertovog i
Viktorijinog jezera,ali i citav niz manjih jezera,i nekoliko interesantnih rijecnih dolina(rijeka
Semliki spaja Edvardovo i Albertovo jezero) i Marisonov ili Kabalega vodopad
43m.Sredisnji dio Ugande je ravnica s jezerom Kjoga.Klima je ekvatorijalna s prosjecnom
oktobarskom temp.od 240c i julskom od 200c.Godisnja je kolicina padavina od 1000-1500mm
a na zapadnim padinama planine Ruvenzori vise od 2000 mm.Dva su kisna(jun-jul,decembar
februar) i dva suva doba.Ugandom proticu oba izvorisna kraka Nila.Savane ponegdje
prekidaju galerijske sume ili izmjesana suma i savana,a takvi prirodni uslovi veoma su
pogodni za zivot brojnih divljih zivotinja koje se napasaju na pasnjacima,ali za divlje zvijeri
koji love na prostranim pasnjacima,pa najkrupnije vrste.Stalno zelenomtropskom sumom
pokrivena je sjeverozapadna obala Viktorijinog jezera,nize padine Ruvenzorija i masiva
Elgon.Iznad 3000-4000m razvila se alpska vegetacija,a najvise djelove planina pokriva snijeg
i led.Obale jezera Kjoga obrasle su papirusom.
Istorija-Tokom 13 i 14 v.Bantu osnovali su drzavu Kitaru.Raspadanjem Kitare nastale su
drzavice Bunjoro,Karagnje,Toro i Buganda.Britanci su joj nametnuli protektorat.Nakon 2
svetskog rata sve snazniji antikolonijalni pokret prisilio je V.Britaniju da prizna Ugandi
autonomiju.U novoj drzavi Buganda,Bunjola,Ankola i Toro su bile u federalnom odnosu,a
ukidanje federalnog odnosa pretvorilo se u sukob,pa je proglasena unitarna republika.Iako se
stanje normalizuje,pocetkom 90-tih izbijaju medjuplemenski sukobi i do danas nisu rijeseni
pa su prepreka u razvoju turizma regiona.
Turisticke atraktivnosti-izuzetna,cesto divlja priroda Ugande pravi j izazov za turiste,ali
osim nestabilne situacije koja traje 20-tak god.razvoj turizma otezava nedostatak
saobracajnica i losi smjestajni kapaciteti.Nekoliko tur-ki znacajnih objekata je u glavnom
gradu Kampali i Entebeu.Turiste privlace zasticeni prostori prirode.Najposjeceniji je
Kabalanga nac.park koji se proteze uz Viktorijin Nil.To je brdoviti savanski prostor s
raznolikim zivotinjskim svijetom.U jugozapadnom dijelu Ugande je nac.park Ruvenzorikoji
se nalazi na visim djelovima istoimene planine.Radi se o netaknutom visokoplaninskom
prostoru,s vlaznim sumama,mocvarama i malim lednikom.Park je dio UNESCO-ve bastine.
Nesto sjevernije od ovog parka je nac.park Kraljica Elizabeta i obuhvata mocvarna
prostranstva uz Edvardovo i Dzordzovo jezero koje povezuje rijeka Kazinga,a takodje
zauzima i savanske povrsine na kojima boravi veliki broj sisara.Sjeverozapadni dio parka ima
brojne ugasene kratere,a u istocnom djelu je kanjon rijeke Kjambura.U jugozapadnom djelu
Ugande je i nac.park Bvindi koji zauzima djelove planine Rukiga.Parkom dominira netaknuta
tropska kisna suma,koja cini zivotni prostor planinskih gorila.I ovaj park je pod zastitom
UNESCO-a.Izuzetno je atraktivna i planina Elgon uz granicu sa Kenijom,koja je i ugaseni
vulkan na cijem vrhu je krater povrsine oko 400km2.Na Ugandskoj strani je istoimeni
nac.park Egon.
TURIZAM TANZANIJE (34 mil.st)-Poloaj-Republika u istocnom dijelu Afrike,izmedju
Ugande na sjeveru,Kenije na sjeveroistoku,Mozambika i Malavija na jugu,Zambije na

jugozapadu,Zaira na zapadu,Ruande i Burundija na sjeverozapadu,te indijskog okeana na

istoku.
Prirodna osnova-Tanzanija lezi na istocnoafrickojvisoravni li platou,koji se postepeno spusta
prema zapadu i istoku.Rasjedanjem su nastala 2 tektonska rova,istocni i zapadni s jezerima
Tanganjika,Natron i Manjara.Rasedanje je pratila jaka vulkanska aktivnost prema obali
Indijskog okeana,tlo se blago spusta do obale ravnice.Na sjeveroistoku su duz rasjeda
planinski masivi Kilimandzaro i Meru ili Meri.Klima je tropska sa 2 kisna perioda(mart-maj i
septembar-novembar) na sjeveru i jednom(novembar-april)na jugu.U primorskoj niziji koja je
pod uticajem monsuna,prosjecna je godisnja temp.vazduha 250c,oko planinskih masiva 200c, a
na visokom platou Masai 220c.Rijecna mreza je slabo razvijena,a rijeke su pretezno kratkog
toka.Prema Indijskog okeanu teku:Ruvuma,Rufidza na kojoj je vodopad uguli,Vami i
Usambara.U Viktorijino jezero utice Kagera,Rungva u jezero Rukva i Malagarazi u jezero
Tanganjika.Na platoima prevladava savana s retkim svetlim sumama i grmljem.Sjeverni dio
prekrivaju stepe,a doline u istocnim djelovima prekrivaju vlazne tropske galerijske sume.
Tropskim sumama obrasli su i planinski pristranci visi od 1200m.Na obali Indijskog o.i na
ostrvima Zanzibar i Pemba prevladavaju manje sume kokosovih palmi i sume mangrova.
Obala je u srednjem dijelu slabo razudjena,a na sjeveru i jugu ima nesto vise zaliva i prirodnih
luka.Ispred juznog djela obale ima i koralnih sprudova.Najveca ostrva su Zanzibar,Pemba i
Mafia.
Istorija-Tanganjika i Zanzbar sjedinili su se 1964.U ujuedinjenu republiku Tanganku i
Zanzibar koja je iste godine nazivana Tanzanija.Osim njih u zemlji je bilo istocno-hamitskih
naroda i arapskih trgovaca,koji su od 10v.svoje obalne naseobine sjedinili u sultanat.Na obali
su od 16v.svoja uporista imali Portugalci,a njih su u 18v.protjerali Omanski Arapi.Tanganjika
je bila ukljucena u koloniju Nemacku istocnu Afriku.Podjelom nakon 1 svjetskog rata
Tanganjika je pripala V.Britaniji,pod cijom je upravom ostala i posle.Do nezavisnosti je doslo
1961g,a republikom je proglasena godinu kasnije.Uz starosjedioce Bantuske narode na
Zanzibaru se naseljavaju Arapi iz Omana i persijski imigranti iz iraza,pa je u zemlji
prevladao islam u 10v.a domoroci su dosli pod vlast arapskih feudalaca.Revolucijom 1964
god.je svrgnuta arapska dinastija i domoroci su dosli na vlast.Iste god.su zemlje ujedinjene.
Stanje turizma i turisticke znamenitosti-Tanzanija takodje razvija turizam u zasticenim
djelovima prirode,mada je veliki problem slaba saobracajna povezanost i nedostatak
kvalitetnih smjestajnih kapaciteta.Znacajan napredak u razvoju drzave i turizma postignuz je
80-tih godina,ada je izgradjena pruga od Dar es Salema,a kasnije i pruga Dar es SalemDodoma-Tabora-Mvanza.Duz primorja jezerske visoravni izgradjeno je nekoliko asfaltnih
puteva za razvoj turizma,posebno je vazna izgradnja aerodroma kod Dar es Salema i Arue, te
na ostrvu Zanzibar.I Tanzanija pokusava aktivirati svoju obalu koja izlazi na Indijski okean.
Najvecu vrijednost na obali predstavljaju ostrva Zanzibar i Pemba.Nekadasnji sultanat sa
specificnim folklorom,obicajima,navikama i muzikom,sto je posledica islamske tradicije.
Brojni su majmuni koji cesto zive u naseljima i prate sta rade ljudi.Pored Dar es Salema
(atraktivnosti-stari dio grada sa gradjevinama iz njemackog kolonijalnog perioda, nacionalni
muzej,botanicka basta,etnografski muzej na otvorenom) najvece tur.vrijednosi su vezane za
zasticenu prirodu.Medju najatraktivnije destinacije spada nac.park u blizini istoimenog grada
na sjeveroistoku zemlje.U okviru parka je ugaseni vulkan Maru,zatim jezero Momela sa
slano-kiselom vodom,i veoma raznovrstan pticji svijet.Nac.park Serengeti na sjeveru
drzave,je jedan od najvecih u Africi,predstavlja prostranu savansku ravnicu na kojoj pase
1000 primjeraka sisara,papkara,a tu su i brojne zvijeri,mesojedi,pa najkrupnije zivotinje zirafe
i slonovi.Ovaj park je dio UNESCO bastine.Ruaha nac.park je na lijevoj dolinskoj strani
rijeke velike ruahe,jugozapadno od grada Dodoma.U parku dominira savana i sumo-savana
Miombo,te galerijske sume uz rijeku,sa velikim brojem zivotinja,posebno sisara i
ptica.Mikumi nac.park je zapadno od Dar es Salema,karakterise ga veliko bogatstvo

zivotinjskog svijeta,posebno u mocvarnoj niziji uz rijeku Mkate.Najznacajnija atrakcija je

najveca africka planina i ugaseni vulkan Kilimandzaro.Iznad 2500m je nac.park u kome se s
porastom visine mjenjaju biografski sratovi.Ovaj nac.park je takodje dio UNESCO-ve
bastine.Ngorongoro je izuzetan rezervat prirode u sjevernom djelu Tanzanije.Na pasnjacima
napasa se veliki broj krupnih sisara,od kojih neki citav ivot provedu na prostoru kaldere.Dlina
Oldvei je jedno od najznacajnijih nalazista covjekovih predaka.Rezervat je dio UNESCO-ve
bastine.Selous je najveci lovni rezervat u Africi,a nalazi se u juznom dijelu Tanzanije,uz rijeku
Rufiji.U rezervatu(unesco)dominiraju krupni sisari.Zanzibar,grad na istoimenom
ostrvu,predstavljao je nekoliko vjekova najznacajnije trgovacko srediste u istocnoj africi.U
trgovini su dominirali Arapi,koji su dali glavne karakteristike gradu.Najvece atraktivnosti
su:arapsi stari dio grada sa uskim ulicama(UNESCO),kuca cuda,nekadasnja sultanova palata,
Portugalska tvrdjava,Anglikanska katedrala na mjestu nekadasnje pijace robova,nacionalni
muzej.Ostrva Kilva i Kisilvani su napustena u 19v.Najvece atrakcije su:obnovljena velika
dzamija,ostaci sultanove palate,portugalska tvrdjava(UNESCO).
TURIZAM SAD
SAD su federacija,od 50 clanica.Granici se sa Kanadom,Meksikom,Aljaskom i Havajima.
Povrsina SAD je 9.372.614km2.Ima oko 290 miliona stanovnika.
Prirodna osnova-Reljef-SAD se sastoje od nizeg dijela na istoku i visokog planinskog na
zapadu.Istocni dio zauzima obalnu niziju uz Atlantski okean,Apalacke planine i sredisnju
niziju izmedju Stenjaka na zapadu i Apalaa na istoku.Sjeverni dio Atlantskog primorja je
razudjen dubokim zalivima,od kojih je najvazniji Dilaver i isejpik.Rijeke koje teku prema
Atlantskom okeanu,stvarali su brzake i vodopade,sto je veoma vazno za proizvodnju
elektroenergije.Sredisnja nizija pruza se u SAD ood velikih jezera na sjeveru do Meksickog
zaliva na jugu.Zapadni planinski dio sastoji se od Stenjaka,unutrasnjih platoa i kotlina,Sijera
Nevade i Kaskadskih planina na jednoj strani i primorskog grebena uz Tihi okean.Stenjak je
najstariji dio zapadnog planinskog pojasa.U njegovom vulkanskom kamenju nalaze se bogata
rudna lezista.Istocno od Sijera Nevade je Veliki basen sa Velikim sanim jezerom.Juzno od
Velikog basena pruza se plato Kolorada u koji je istoimena rijeka usjekla 1.800m dubok
kanjon.Najvisi vrh Sjeverne Amerike je Mont Mekkinli.Havajski arhipelag cini oko 130
ostrva,grebena i sprudova koji se protezu u duzini od oko 1.000km i vulkanskog su porijekla.
Klima-u istocnom dijelu nema vecih zapreka cirkulaciji vazdusnih masa.Zimi duva sa sjevera
hladan vjetar norder,tj vrlo hladan i jak blizard.Jake kontraste na Atlntskom primorju ublazuje
donekle golfska struja.U sjevernom djelu Atlanskog primorja gdje izmedju kopna i golfske
struje protice hladna voda sa sjevera(hladni zid).Klima je kontinentalna,narocito
zimi,pogotovo u unutrasnjosti.Kolicina padavina smanjuje se s udaljenoscu od Atlanskog
okeana i Meksickog zaliva prema podnozju Stenjaka.Sa Stenjaka se u sredisnju niziju spusta
suv vjetar inuk slican alpskom fenu.U prerijskom dijelu sredisnje nizije klima je
kontinentalna,a oko Meksickog zaliva suptropska.Planinski pojas na zapadu ima uglavnom
planinsku klimu.Na Sijera Nevadi i Kaskadskim planinama,padne zimi i do 10m snijega.
Unutrasnji planinski platoi i kotline imaju kontinentalnu klimu i malom kolicinom padavina.U
sjevernom primorju Tihog okeana,klima je okeanska,sa blagim zimama i svjezim ljetima,a
kise ima cijele godine,mada vise zimi nego ljeti.Na jugu Kalifornije klima je suva suptropska.
Vode-Rijeke pripadaju slivu Atlantskog okeana(Konektikat,Hadson,Dilaver,Potomak,Savana,
Sveti Lorenc),Meksickog zaliva(Misisipi sa pritokama
Ohajo,Tenesi,Misuri;Alabama,Tumbidzbi,Sabin,Trinti,Brajos,Kolorado,Rio Grande) i Tihog
okeana (Sakramento,San Hoakin,Kolumbija,Kolorado,Jukon-na Aljasci).Znatan dio Veliog
basena nema oticanja ka moru,tu se rijeke ulivaju u jezera od kojih je najvece Veliko slano
jezero.Velika jezera(Gornje,Micigen,Hjuron,Iri,Ontario) su najveca slatkovodna povrsina na
svijetu.Mnoge su americke rijeke dobri plovni putevi.SAD ima ukupno oko 41.100km

plovnih rijeka i kanala.Otvoren je 7,2m dubok plovni put za okeanske brodove preko Svetog
Lorenca izmedju velikih jezera i mora.
Flora i fauna-Cetinarskim sumama obrasli su krajevi oko ivorista Misisipija.Srednji i juzni
dio Apalaca pokriveni su listopadnom sumom koje su nekad bile najvece i najbujnije na
svijetu.Pored se pruza juznoatlansko podrucje cetinarskih,uglavnom borovih suma i
suptropskih suma listaca.U sredisnjoj niziji razvile su se visokotrave prerije koje prelaze u
travne stepe,pustinjske i polupustinjske stepe s kaktusima,agavama..Na donjem Koloradu
,razvijena je prava pustinja.Najznacajnija je Mojave s Dolinom smrti.Sjeverni djelovi Aljaske
su pod tundrom,a juzni cetinarskim sumama.Obala Atlantskog okeana dobro je
razudjena,posebno u sjevernom djelu,gdje je u kopno usjeceno niiz zaliva estuarskog tipa.
Najvisi zalivi su Dilaver,isejpik,Pamliko..A naj.luke su Njujork,Boston,Filadelfija,Baltimor,
Norfolk..Obala poluostrva floride je niska i pjeskovita,s mnogo laguna,pjescanih plaza i
kupalista,a mjestimicno je i mocvarna.Na jugoistoku je prostrani Meksicki zaliv s Razudjeno i
niskom obalom,mnogimdinama i lagunama.Sredisnji i juzni dio Tihog okeana slabo je
razudjena,visoka i strma,tesko pristupacna i otvorena prema pucini.Najveci zaivi s lukama su
San Francisko i Los Andjeles.
Drustvene osnove-Arhitektura-Prvo su se gradile brvnare,a posle kuce od lomljenog
kamena.Krajem 17v.pocinje upotreba opeke iz Holandije.Prvu etapu razvitka arhitekture
predstavlja kolonijalni stil,kuce su skladnih razmjera s portikom,stubovima i zabatom.
Neokolonijalni stil je gradnja repreentativnih objekata,Bjela kuca,Kapitol.Kod gradnje crkva
primjenjuje se neogotika-Triniti r i St.Patrik u Njujorku.Dolazi do pojave celicnog skeleta u
19v.Iducu etapu obiljezio je Saliven svojim opstim suprostavljanjem elektricizmu.Porast
stanovnistva,indus-cija u velegradima su nametnuli nova urbanisticka resenja,sa gigantskim
onstrukcijama nebodera,prvo od kamena a onda od betona,celika,aluminijuma.U stambenoj
gradnji rasiren je tip nogospratne najamne zgrade,oblikovane bez vecih arhitektonskih
pretenzija.U ubrzanom razvitku americke arhitekture,znacajne su nove ideje iz Evrope.
Razvoj turizma u SAD-Ubrzan razvoj posebno tehnoloski,sa intezivnom mehanizacijom,
doveo je do vise slobodnog vremena.Kultura i nekakvo svjetsko iskustvo pocele su bivati
stvar prestiza i statusa,a njih je trebalo traziti,prije u Evropi nego u Sjevernoj Americi.Tako je
pocela velika tura u Evrpi,a postepeno je dobila velike razmjere,oko 10-15 mil.posjetilaca
godisnje.Posebno su bili aktuelni Evropski centri kao sto je London,Pariz,Oksford,Hajdelberg
,Venecija ili Rim.pokretljivost savremenog americkog gradanina u uslovima velikog zivotnog
standarda i dokolice u slovima visoko industrijskog,reflektovalo se na masovni pohod na
prirodu u domovini,jer svi nisu mogli stici do Evrope.Ono sto je britancima praznikovanje u
inostranstvu,pa je praznik veci sto je dalje utovanje i skuplje,to je za prosjecnog amer.izlet za
vikend,do zasticenih djelova prirode.
Domaci turizam i karakteristicne turisticke regije-oko 300 mil.amera godisnje posjeti
nac.parkove,5 mil.posjeti skijaske centare i na stotine hiljada turista nalaze rekreaciju i odmor
vikedom u Apelackim planinama ljeti.Rombison navodi tri glavne regije:Nova Engleska se
Ajdirondek i Ketskil planinama,Florida i Kalifornija.
Apalacka regija- Zahvata sjeverne i sredisne Apalacke planine i dio Atlanske obale sa
velikim centrima(Njujork,Boston,Baltimor) kao i kupalista na obali.Zbog hladne labradorske
struje je svjezije.Ona sprcava da se kopno vise zagrije toplotom izn okeana pa stvara hladni
zid izmedju kopna i okoena.Zbog toga na obali i nema izrazitih tur.kupalista.Na tur.privredu
nepovovoljno djeluju padavine koje donose vjetrovi sa Atlanskog okeana.Zato su ljta vlazna
prohladna,cesto tmurnim vremenom i relativnom kratkom isolacijom.Zimi ovo podrucje
izlozeno je hladnim sjevernim vjetrovima koji dosta snizavaju tem.pvazduha.Urbanizacija je
dostigla visok nivo.Pored Njujorka ima niz velikih gradskih sredista koja su gorovo srasla u
jednu urbanu cjelinu.Domaci tur.se manifestuje u vikend turizmu.Rijeke su pogodne za
kajakarenje,splavarenje i lov na pastrmke.Na istocnom podnozju nalazi se cuvena linija

vodopada kao posebna tur.atrakcija u regiji.Mala naselja Nove Engleske koja su uspjela da se
ocuvaju od urbanizacije pa su vec i zbog tiga tako izolovana,vizujelno privlacna samo po
sebi.Ljeti su to mjesta koja primaju izletnike a zimi se tuda razmili na desetine hiljada
skijasa.Najposeceni dio Apalaca je nacionalni put Blu riH.Velika urbana populaci se ne
ogranicana samo na vikend turizam.Tur.tokovi su upravljeni i na vece distance,ka Floridi i sve
do stenovitih planina na zapadu.
Regija Velikih Jezera-Je uslovljena nepovoljnim klimatskim uslovima jer se nalazi na putanj
zimskih strujanja hladnih vazdusnih masa sa Artika,a ljeti toplih i vlaznih iz Meksickog
zalibva.Zime su vrlo hladne a ljeta vlazna i sparna.Nekad je okolina Velikih Jezera bila
sumovit kraj sa bijnim cetinarskim sumama.Sume su znatno ostecene i kisjelim kisama koje
su posledica nagle i velike zagadjenosti vazduha.Na prostoru izmedju jezera Micigen i
Gornjeg je nekoliko zanimljivih rijeka,a izdvaja se Tahvamenon sa vodom ridje boje i lijepim
vodopadima,kao i dolina rijeke Viskonsin u kojoj je dosta sumskih povrsina i stepskih
oblika.Takodje dominira vikend turizam na jezerimaNijagarinim vodopadima.U ikagu je
jedna od najvisih zgrada u Svijetu Sirs tauer sa koje se vidi veci dio grada i dio Micigen
jezera.U Milvokiju je 70-spratnica sa restoranom vidikovcem na vrhu,ima slicna u Detroitu.
Florida-Po svojim prirodnim obiljezjima je nisko cak mocvarno poluostrvo,suptropskog
predjela i bujne vegetacije.Niska i brezuljkasta zaravan sastavljena je od krecnjackih stijena u
kojima su izgradjene mnogobrojne pecine,jame i drugi oblici reljefa znacajni za tur.Duz obala
nalaze se zivopisne lagune,rtovi,zalivi,i brojna ostrva i poluostrva.Podostrva Ki Vest proteze
se lanac ostrva prema sjeveroistoku pored same obale Floride,obraslao bujnom zimzelenom
vegetacijom koja ukrasava tople plaze i tople vode.Jedan dio Flore procvjeta vec u januaru pa
nije cudo sto ima tzv rajske vrtove,ili zasticene parkove.Paznju privlaci i Nac.park
Everglejds.Istocna obala i ako manje razudjena u kupalisnom tur.je vise afirmisana,zog
pjescanih sprudova pored obale koje stvaraju istocni vjetrovi.Vjetar stvara siroke pjescane
plaze negdje i nekoliko stotona metara,a pored je siroka pucina Atlantika koja i zimi emituje
toplotu.Majami bic je razvio kupalisni tur.i sport na vodi,zimi je steciste mondevskog svijeta i
bogatih.Inace duz cijele obale izgradjeni su savremeni hoteli i ekskluzivne priatne
rezidencije.Od tur.atrkcija spomenucemo neke:aligatorska farma,farma nojeva,vrt
kiparisa,farma rasnih pasa s psecim trkama,baste dzungle,fosilni mizej.Od kulturnih atrakcija
imamo:Gorn muzej,galerija slika i skluptura u Sargosi,umjetnicki muzej u Majamiju,stare
tipicne spanske kuce i svetom Augustinu,rezervati siminola Indijanaca,mnogobrojne
tvrdjave.Jedna od najvecih atrakcija je zabavni park Diznilend kod Orlanda.Jedan je od
najvecih u svijetu a nudi razne sadrzaje za sve uzraste kao i visednevnu ponudu za
porodice.Florida je srediste poslovnih ljudi koji kombinuju posao sa odmorom.
Zapadna planinska regija-Se prostire na oko 1/3 teritorije drzave.Polazeci od sredisne
ravnice prma zapadu proteze se planinski vijenac stjenovitih planina sa vise vrhova preko
4.000 m.Na krajnjem zapadu pruza se Sjere Nevada i Kaskadske planine,a izmedju njih leze
suve pustinje Arizona,Dolina smrti,polupustinjske visoravni i kotline.Jasno je da se radi
pretezno o zoni planinskog tur.klimatizma,rekreacionog turizma,alpinizma.Kad su Evopljni
otkrili Ameriku naisli su na Indijance pa je njihova kultura bila u procvatu jer su dobili
konje,ovce,oruzije ali i bolesti pa je moralo doci i do sukoba.Vlasnici plantaza su se izborili
za zakon da uklone oko 50.000 iroki Indijanaca koji su skupljeni u koncetrcione logore i
poslati na zimski mars do Okahome gdje su mnogi umrli a sl su prosla i druga plemene.Ono
sto je ostalo od Indijanaca danas zivi u rezervatima,cak prestavlja i tur.atrakciju.
Nacionalni parkovi-U zapadnoj tur.regiji predtavljaju osnovne tur.resurse.od 53 nac.parka
SAD vecina ih je u ovom podrucju a neki imaju svdsku reputaciju:jelustoski-prvi nacionalni
park SAD-a,Glacijalni,Josemitski,Sekvija park,Grand kanjin...Povrsina nacionalnih parkova
SAD-a iznosi 2,2%drzavne teritorije.Najprostraniji je nacionalni park je Rengel-Set
Elias,slijede n.p.Kapije Arktika,Dineli,Kejtmej svi na Aljasci,zatim Dolina smrti u Kalifornija

i Navadi,Glacijalni zaliv i Jezero Klark na Aljasci,Jelounstoun,Vajoming,Montana,Adaho..

Najmanji je n.p.Vruci izviriu Arkazasu.Pored n.p.sistem zastite obuhvata 359 razlicitih
lokaliteta.Imamo ako kultura u Novom Meksiku,Kamberland klanac u Kentakiju,an Lafit u
Luizijani,Jorktaun nacionalno grblje u Vasinktonu,kaktus orgulje u Arizoni.Pod zastitu je
stavljeni i 15 nacionalnih zabrana Neutek,Grad stijena,Ibijs pristaniste.Od 26 nacionalnih
memorijalnih lokaliteta najpoznati je Maunt Rasmor u sjevernoj Dakoti.
Nacinalni park Jelouston je u drzavi Vajoming a uglavnom se pruza platovkom planinskom
prostoru.Prvi nacionalni park u SAD-u i Svijetu a proglasio ga je predsjednik Grand uz tekst
mora bitu izuzet od naseljavanja i stavit pod poseban rezim odrzavanja radi razonode,koristi
i uzivanje ljudi.U formirannju danasnjeg reljefa znacajnu ulogu imali su lednici,rijecne
erozije i dr.spoljne sile.U reljefu se isticu platoi a iznad njih izdizu se najvisi vrhovi
Holms,Vejsburn,i eridan.Park presijeca razvodni greben i razdvaja rijecne tokove u dve
velika sliva,prema Meksickom zalivu i ka Pacifiku.Udubljena koja su ostavili lednici i
vulkanska aktivnost ispunila je voda i formirala bistra jezera od kojih je najpoznatije
Jeloustonsko.Temp.jezerske vode je oko 5 0C ima nekoliko ostrva a najvece je
Fren.Interesantna su i oonsko,Luisovo, i jezero Hart.Pogodna su za ribolov i plovidbu tj
rekreaciju.Reka Jelounston ima interesantnu dolinu sa inpoznatnim kanjonima kao Grand i
Crni kanjon.Na nekoliko mjesta formirali su se vodopadi i brzaci,kao vodopad
Gornji,Doljni,Kula vodopad.I rijeke koje oticu prema Pacifiku imaju zanimljive
kanjone:Luisov kanjon,Bicler kanjon,ima i lijepih vodopada:Gibon,Luisov,Tvister,Iris,
Kolonada,Pecina,Duga,Terasa,interesantne su doline:Medison,Hejden,Pelikan.Karakterisu ga
ceste i nagle promjene vremena,a ljeti se mogu smjenjivati toplo suncano vrijeme i ostra
hladnoca,brzo se nakupe gusti sivi oblaci koji za cas i nestanu,kao i vjetrovitost koja brzo
moze donijeti nevrijeme ili stabilno vrijeme.Zimi je cijeli prostor pod snijegom,ljeti je
temp.do 25 0C dok ujutru cak i u avgustu moze doci do mrznjenja.Izuzetno bogastvo
predstavljaju i etinarske,borove sume,travni prostor oko rijeka i livade na okolnim
brzuljcima budu pod cvijecem.Pravu atrakciju predstavlja fauna,a posebno grizliji,crni
medvedi,jeleni,bizoni,preriski vukovi,pelikani,labudovi i dr.zivotinje.Vecina turista uziva u
posmatranju i fotografisanju post-vilkanskih pojava.Po interesantnim vulkanskim oblicima
posebno se istice Speismen plato u sjeveroistocnom djelu parka u kome je 27 uspravnih
okamenjenih crvenih stabala.Pravu atrakciju prestavljaju topli izvori,gejziri i
solfatare.Jeloustonski nacionalni park je prostor sa najvecom koncetracijom gejzira na svijetu.
Najpoznatiji je Mamutski(Ogromni).Gejzurska povrs u zapadnom dijelu parka ima preko 700
vrelih izvora i veliki broj gejzira.Najveci gejzir je Ekscezior koji periodicno izbacuje vodu do
95 m visine.Istice se:Veliki fontana gejzir iz koga svako 10 sati izbija voda preko 60 m,Srari
vjerni gejzir iz koga svakih 65 minuta izadje stub vode i pare do 60 metara.Grote gejzir je
nepredvidiv ali stalan u jednoj polovini dana kada izbija veliki broj tankih mlazeva do 8
metara vivine uz razne zvukove sto daje zanimljivi strasujuci prizor.IZ Krvavig gejzira izbija
voda crvene boje koja se boji prolazeci kroz sendimend.Gejzir Kosnica izbacuje mlazove
vode i pare kroz uske rupice do 70 metara.Tvrdjeva gejzir je najstarija u parku i ima dvije
faze.U prvoj fazi izbacuje vodu do 25 metara i to traje oko 20 minuta a zatim se cuju zvukovi
jos jedan sat.Noris basen je poznat po izvorima cija temp.dostize i 2370C.Usredisnjem dijelu
parka istice se Kratersko brdo,Djavoljevo brdo sa Djavoljom i Sumpornom kalderom,Blatnim
gejzirom koji izgleda kao kotao u kome blato kulja na temp.od 600C,a povremeno se dese
erupcije blata.Ljeti u ovom n.p.dnevno boravi do 30.000 ljudi a godisnje ga posketi oko
3.000.000 ljudi.Na raspolaganju su putevi,staze 930 hotelskih soba,15 restorana.
Nacinalni park Josemiti zauzima visoke planinske prostore zapadnog dijela Sijera
Nevade.Osnovan je 1890.g.a danasnji izgled parka uglavnom je posledica vulkanske
aktivnosti,rada lednika i rijecne erozije.Ima prekrasne vrhove kanjone,lednicne
doline,vodopade,sume Sekvoja,zanimljive zivotinjske vrste.Ova Zemlja cudapredstavlja

nevjerovatan dozivljaj,posebno Josimitska dolina,gdje se na sveka 12 km2 nalazi veliki broj

prirodnih fenomena.Lednici su ostavili brojni morene.Najniza tacka n.p.je na visini 610 m a
najvisi vrh dostize 3.960 m.Medju zanimljive stenske lokalitete spadaju:Katedrala,Spiralna
katedrala,Kamene kupole,Kameni strazari,Tri brata,El kapitanj.Polozaj i udaljenost od mora
uslovljavaju 4 godisnja doba.Visinske ratlike jako uticu na klimu,a promjene vremena su ceste
i intizivne.Najvisi djelovi nemaju ljetnju sezonu.Najbolji period za posjtu parku je ljeto,kad je
temp.u toku dana do 25 0.Zimi se ovdje odrzava dugotrajan snijezni pokrivac.Protice nekoliko
rijeka kao Mersid,Josemiti,Toulum,Ranceri koje su formirale prelijepe doline sa zanimljivim
jezerima sa vidopadima.Od kanjona se istice veliki Toulum i veliki Josomitski
kanjon.Josomiti ima vodopad Ribon, gornji i doljnji koji se nastavljaju jedan na
drugi.Atraktivni su i Nevada,Vernal,Vetrervil.U parku ima oko 200 jezera pogodnih za ribolov
a iteresantnija su Mersid,Grand,Elizabet,Edit,Rokaland,Laurel.Dosta je povrsina sa
cetinarskim sumama a giganska sekvoja je najtipicnija u juznom dijelu parka.Siva sekvoja
ima obim 29 m,visoka je 63 m i stara 3.800 g.Na visim djelovima planina pasnjaci su pogodni
za skijaske terene.Od zivotinja imamo:jelen,grizli,rakun,vidra,kojot,jazavci,ptice.U Josimiti
zive Inijanska plemena Mivak i Pajute,Koja su poznata po pravljenju vodenih korpi.Godisnje
ga posjeti 3 ipo do 4 milona turista.
Nacionalni park Glejer nalazi se u stjenovitim planinama u Motani.Za nacionalni park je
proglasen 1910.g.Lednici su mijenjali izgled prostora(bilo ih je oko 90)a danas su se zadrzali
samo na najvisim vrhovima(Klivlend,Stimson,Kintle,Dzekson).Danas su najznacajniji gleceri
Grinel i Speri,a lako su dostupni planinarima.Formirane su brze i snazne rijeke a najznacajnije
su:Sent Meri,Vaterton,Ekokele,Kvarc,Da,Mekdonel,Keul.Od jezera najznacajnija
su:Mekdonel,Sent Meri,Harison Kintle,Boumen.Najbolje vrijeme za posjetu je ljeto.Iznad
2.000 m je Arkticka flora-tundra,u kojoj zive polarni medver,grizli i los.Nize si bujne sume a
u njima zive kozorozi,crvene lisice,sumski lavoi,kojoti.Na prostoru parka ima 1000 biljnih
vrsta,preko 60 vrsta zivotinja i preko 200 vreta ptica.Djelovi parka se mogu obic biciklom ili
jahanjem a odredjeni djelovi su pogodni za ribolov i zimske sportove.
Nacionalni park Grand kanjon se nalazi u sredini toka rijeke Kolorado u Arizoni.Kanjon je
dug 350 km i nevjerovatno djelo rirode sa strmim i cesto vertikalnim stranama.Najvisi dio
parka je vrh Inperijal.Silazak niz rijeku i danas predstavlja atrakciju i veliku
smjelost.1919.g.je proglasen za n.p.Kanjon je usjecen u visoravan a sirina varira od 6 do 26
km.Kolorado se usjecao preko milon godina a i danas nastavlja.U nemu se nalaze mnogi
geoloski slojevi,razlicite starosti sastava i boje pa kad rijeka prolazi kroz njih voda dobija
razlicitu boju i zato je dobila ima Color-boja.Naj vrijednije su sume zutog
bora,jela,hrasta,rogaca,a u polupustinjskim djelovima i kaktusa.Tu zive i
vjeverice,srne,jeleni,a u kanjonu zecevi,lisice,gusteri,sove,patke,a u Koloradu razne ribe.
Kanjon su naseljavala Indijanska plemena od kojih je ostalo 300 razrusenih
lokaliteta.Izgradnja modernog autoputa ubrzala je i olaksala prilaz.Uredjene su staze za
pjesacenje,voznja biciklom,jahane,brojni vidikovci.Ovo je najposjeceni park posle parka
Velike dimne planine.
Nacionalni perk Dolina smrtu,uz Blek Kanjon i Sekvero spada medju najmladje n.p.,a
roglasen aje 1994.g.Ovu visoravan od Tihoh okeana dijele Kaskaske planine i Sijera
Nevada.One sprecavaju da u unutrasnjoost prodru vlazne mase pa ovdje kise rijetko padaju a
ponekad prodje i po nekoliko godina bez kise.Maksimalna izmjerena temp.prelazi
500C.Znatan dio doline je ispod morskog nivoa,a najniza tacka -86 metara.zanimljivo da je
najvisi vrh SAD Maunt Vitni nalazi svega 67 km od Doline smrti.DO ovog prostora prvo su
stigli kopaci zlata koji su mislili da dug i naporan put skrate kroz ovu dolinu,ali vecina je tu i
umrla.Zbog nepovoljnih uslova vegetacija je veoma oskudna a dominira reljef sa sitnim
izbocinama i udubljanima,pjescanim dinama,kamenim predjelima.Danas je ovo ne naseljan
kraj sa dosta napustenih rudnika i djeluje sablasno.Izuzetna atrkcija su kanjoni:Eho,Titus,

Mozaik,Kotonvud,Golden,Dzoson,Emigrend....Atrektivno je suvo jezero Reistrak,zimi ima

vode koja se zaledi a preko vjerat pomjera kamenje.Nekadasnja rudarska naselja
su:Balarat,Rijolit,Letfild.
Nacionalni park Dineli je na Aljasci i obihvata Mont Mekkinli i nekoliko okolnih grebena i
vrhova kao Hanter,Silverton,Bruks,Rasel.Po povrsini je treci n.p.SAD-ea.Ovdje je Iztrazivano
nalaziste zlata.Park osim zanimljive flore i faune ima relativno veliki broj glecera koji su
formirali brojne cirkove,valove,a njihova erozija jos mijenja reljef.Kroz valove su protekle
rijeke(Mekkinli,Sencueri,Sevih)a udubljenima formirana su jezera.Najpoznati lednici
su:Maldrou,Eldridz,Rat,Hiron,Bruks,Heiper..Njihovo poznavanje predstavlja dpzivljaj u kome
svi uzivaju.Ovi prostori sa mnogo leda i snijega uticali su na formiranje tundre.Ljeti su
zanimljive cvjetace:planinski jasmin,kamenika,nazubljeno drvo,rumenika,labradorski caj.U
nizim prostorima rastu cetinarske sume.Atraktivne zivotinje su:grizli,los,vuk,kojot,ris,macka,
dabar,mrmot.Iako se nalazi daleko od najrazvijenijih djelova SAD,uz pomoc razvijenog
saobracaja stize se relativno brzo.Najbolje vrijeme za posjetu je ljeto.
Nacionalni put Blu Rid-je najposjeceniji zasticeni prostor u SAD,i nalazi se na istoimenom
grebenu Apaaa,kojim je izgradjen i autoput.Put se pruza kroz n.p. enando i Velike Dimne
planine.Interesantan prostor,sa lijepim pejzazom,koji najvecim dijelom ispunjavaju uredjene
sumske povrsine,setalista,vidikovci,mjesta za odor i rekreaciju,mjesta sa hranom i picem,trzni
centri,lijepi gradici,sela,postali su najvaznije vikend-piknik izletiste,okolnog naseljenog
prostora.Ali ne bi bio ovako vazan da se ne nastavlja na zanimljive n.p.i druge zasticene zone.
Ostali n.p.:Akadia,Aris,Big Bend,Biskajn,Blek kanjon,Bris kanjon,Kapitol Rif,Kejvens,
Canel Ajlends,Krater lejk,Gvadalupe planine,Katmani,King kanjon,Lejk Klark,Mesa Verde,
Maunt Rasmor,Redvud,Roki mauntin,Vojadzers...
U bliini parkova se vazda nalaze neki manji tur.centri kao Aspen,Denver,Kolorado Springs
poznat kao lijeciliste u dnu planine Front,kao i centar alpinizmu,na obali slanog jezera je Solt
Lejk Siti,Las Vegas kao poznati centar hazarda.
Razlika izmedju americkih i evropski n.p. je u velicini povrsine,u cistom prirodnom
ambijentu,sto nije slucaj sa sa evropskim u kojima moze biti cak i naselja i gradova.U
americke se ne moze niko useliti,nista ne moze da se iznese,nema lova,samo ribolov na
odredjenim mjestima.
Kalifornija-Duz obale su Primorske planine,a niski dio su doline rijeka San Hoakin i
Sakramento.Ove doline razdvajaju Sijera Nevadu i dio Kaskadskih od Primorskih planina.
Kao zanimljivost moze se pomenuti tektonski rov San Andreas,razdvaja kopno
Kalifornije.Obala je uska i slabo razudjena.Sjeverni dio zaliva San Pablo je vazno
saob.cvoriste gdje zavrsavaju putevi i pruge,a ima i nekoliko aerodroma i luka,gdje ristaju
kruzeri.Brojni vodotoci,doline,lednicka jezera,sumske povrsine privlace dosta ljubitelja
prirode.Obala je relativno hladna i maglovita,zbog hladne kalifornijske orske struje.Pogodniju
klimu imaju Los Andjeles,San Dijego,pa je razvijen kupalisni turizam,sa centrima:Njuport
Bi,Laguna Bi,Sanset Bic,Santa Monika.Ovdje ima dosta zasticenih podrucja i rezervata.
Atrakcija je Diznijev zabavni park,i filmski grad Holivud.
Havaji-Oko 2 mil.st.Medju 130 ostrva,hridi i arhipelaga istice se 8 ostrva:Havai,Maui,
Koholave,Lanai,Molokai,Uau,Kauai i Nihau.Vulkanskog su porjela.Izbacuju dosta lave,a
najpoznatiji su Kilausa,Mauna Loa,Mauna Kea na velikom Oostrvu.Morski talasi formiraju
prelijepe klifove,,a na kopnu su zanimljive rjecne doline,medju kojima je najimpresivniji
Veliki kanjon,tu se nalazi i 283 plaze,a najpoznatije su:Vaikiki,Hakuna,Papohaku.Pogodne su
za bavljenje raznim vodenim sportovima.Imaju ugodnu klimu,dosta sunca,lagani povjetarac,
toplo al ne prevruce,temp.ujednacena.Kupalisna sezona traje tokom cjele god.Jedino smeta
relativna vlaznost,Vrh Valieale je najvlaznije mjesto na zemlji.Ima malo stalnih vodotoka
zvog poroznosti vulkanskih stjena.Vodopadi:Akaka,Hiave,Vaimoku.Na privetrinama su

prasume,na zavjetrinama su stepe.Nac.p.:Havajski vulkanski n.p.,Haleakala.Nac.p. god.posjeti

2 ipo mil.turista.Najvise turista doazi avionom,a nesto brodom.