Professional Documents
Culture Documents
Συναξάρι Ιρλανδίας
Συναξάρι Ιρλανδίας
K>m
ijork
HENRY W. SAGE
1891
I
i
The
Cornell University
Library
original of this
book
is in
restrictions in
text.
http://www.archive.org/details/cu31924029417742
BY
CHARLES PLUMMER,
M.A.
VOL.
Introduction,
Texts,
Glossary
OXFORD
AT THE CLARENDON PRESS
1922
Edinburgh
New York
Toronto
Bombay
Calcutta
Glasgow
Copenhagen
Melbourne
Cape Town
Madras
Shanghai
HUMPHREY MILFORD
Publisher to the University
1581-1
Printed in England
PREFACE
The
work
the present
as have
St.
work
The most
study.
Brendan and
work
the present
St.
is
Coemgen.
to
same
saint)
is
another.
Cork and
have, to
my knowledge,
Irish, I
and
have translated
Irish
acquainted
is
poems
greatest.
is
by
entirely metrical)
It is in
line.
is
poems
tion of these
result
in
all
where
interested
have,
the transla-
The
artificial
'
character of
chevilles
'
in
much of
which
it
Irish
abounds,
PREFACE
vi
original to
For the
I
am
solution of
many
who
Ireland,
than
sheets
is
and
To
like to
But
my
owes more
in
University of
National
the
specifically
Glossary.
cases,
help
closely to the
all
Wherever possible
remember.
acknowledged
it
my
Mr. R.
Best,
I.
this
in Translation, Notes, or
Library of Ireland,
surface.
of the National
Assistant Librarian
am
on the
all
book
much kind
help
The
issue of the
like
many more
to the Delegates
it.
my
firstly
gratitude
for their
liberality in
ing with
from
in
it
the face of
many
obstacles.
Their printers
skill in
executing
The
all
have included
all
less
common words
and
tran-
collations of the
at Brussels,
My
PREFACE
texts,
war.
vii
To
British
my
CHARLES PLUMMER.
Corpus Christi College, Oxford,
i i
th September,
1922.
CONTENTS OF VOL.
....
EDITOR'S PREFACE
...
INTRODUCTION
LIST OF ABBREVIATIONS AND WORKS CITED
.
BETHA ABAIN
BETHA BAIRRE 6 CHORCAIG
BETHA BERAIG
BETHA BRENAINN CLUANA FERTA
DA APSTOL DECC NA HERENN.
BETHA CIARAIN SAIGRE I
BETHA CIARAIN SAIGRE II
BETHA COEMGIN I
BETHA COEMGIN II
BETHA COEMGIN III
BETHA COLMAIN ELA
BETHA MAEDOC FERNA
BETHA MAEDOC FERNA II
BETHA MOCHUDA
INDARBA MOCHUDA A RRAITHIN
DO MACUIB UA SUANAIG
BETHA RUADAIN
...
xi
xli
ii
PAGE
V
23
44
96
103
"3
J25
...
131
i55
168
GLOSSARY
183
...
...
.
191
291
300
312
317
33
INTRODUCTION
i. The present volumes are intended as a realization, however
imperfect, of the hope expressed in the Preface to Vitae Sanctorum
Hiberniae, that I might be able to deal with some of the Irish Lives
The reasons for this great disparity are as follows. In the case of
fourteen saints, Aed mac Brie, Boecius, Cainnech, Comgall, Cronan,
Enda, Fintan, Gerald, Ita, Mochua, Molua, Munnu, Samthann, and
Tigernach, no Irish lives, so far as I know, exist.
2. The remaining eight have been omitted either because the
Irish lives are merely literal translations of the Latin Lives previously
published, and therefore add nothing to our knowledge, or because
they have been previously published.
The former reason applies to the Lives of Ailbe (contained in
Br. MS. 2324 f. 139 and Stowe MS. No. ix, p. 97), Declan (in Br. MS.
4190 f. 171 and two later MSS.), the earlier Life of Finan (in Br. MS.
2324 f. 135 and Stowe MS. No. ix, p. 53), and Mochoemoc (in the same
MS. 289).
The latter reason
Br.
f.
printed
be hitherto inedited.
which they are derived are in the main two
4. The sources from
of Michael O'Clery's MSS. in the Bibliotheque Royale at Brussels
INTRODUCTION
xii
at
made
his
were
busy pen,
we
ff.
5.
The
last
Ruadan,
not expressly
is
stated. 2
The mention
volume
also
was transcribed
makes
it
not
For the
6.
in the case of
O'Clery 1
1
This
belonged
to
lives
in the
is
Coemgen
I,
Coemgen
II,
we
are dependent,
Ciaran of Saighir
II,
the
See below,
p. xl.
e.
elsewhere.
INTRODUCTION
xiii
Maedoc
And
this at
'
'
We
'
'
'
process.
1
Cf.
V. S. H. pp. xxv
f.
'
INTRODUCTION
xiv
9.
we have
fidelity as
a copyist
is this.
By
in the case of
f.
Separate Lives.
Betha Abain. This Life is here edited from the two MSS.
The
O'Clery * ff. i45 b -5ob (Br.) and Stowe, pp. 205-21 (St.).
suggestion made above that both MSS. may be derived from the same
original is confirmed by the fact that in both the life ends, obviously incomplete, at exactly the same point. Though the sense of the two
texts may be generally the same, they differ a good deal, as stated
above, in vocabulary and phrasing. In some cases the two scribes
seem respectively to prefer different words to express the same idea.
Thus for 'wife Br. uses seitig, while St. prefers bain-cheile ( 1, 12)
in 11 St. throughout substitutes coinnel for Br.'s sudrall, the
originality of the latter being shown, however, by the fact that in one
caseSt.has: sudrall. i. coinnell '. In 7 Br. has damna for 'material',
while St. uses adbur; in 36, 37 St. prefers Udir where Br. has
cuimgeach, cumang, to express the idea of ability to do
to the
10.
'
'
'
'.
'
'
'
it,
and broke
critical note.
off
INTRODUCTION
xv
The two
texts also
to
(M
data
13.
Coming
as this Life does at the beginning of the latter MS., it has suffered
more than the other Lives from the ruin of damp, and a good deal
of the early part is quite illegible. In the case of this Life the
probability that the two copies come ultimately from the same
source amounts very nearly to certainty. O'Clery made his transcript from the vellum belonging to Donnell Dinneen in 1629, while
Stowe was written by Donnell Dinneen himself in 1627. 1 The relation
between the two texts is much the same as in the preceding Life,
general agreement in sense, combined with considerable variety in
vocabulary and phrasing; each scribe having here also his own
preferences in these matters, e.g. cuingid, Br., iarraidh, St. = seeking,
8, 11, 26 ; airis, tarrustair, Br., comnaidim, St. = to abide, 30, 31,
34
St.
iitsecht,
= continually,
life
in the
Book of Fermoy,
f.
59-f.
(Fer.) containing 1-7, 49, 50, the intervening part being lost
It is just
6o a
owing
INTRODUCTION
xvi
to the lacuna in the
MS. between
far as
15.
There
ff.
These fragments
1
59 and 60.
they go.
is
which
MSS. belonging
is
cited as
to the eighteenth
Ir.
Of
and nine-
R. I. A. Hodges and Smith's MSS. No. 12, pp. 50628; do. No. 150, pp. 129-37 (imperfect); do. No. 168, pp. 1 10-16;
and S No. 12
King's Inns, Dublin, MS. No. 19. 2 Of these MSS.
seems to me the best, and that is the MS. referred to as Ir. 2 unless
otherwise stated but No. 168 has also been used. This later Life
has occasionally points of interest.
16. The Life here printed does not show any clear evidence of
teenth centuries
incidents.
given of them
sometimes
though
it
contains
it
embodied from
different.
different sources
(cf.
also 11).
Betha Beraigh. For the text of this Life we are dependent entirely on O'Clery 2 ff. 71-88.
In the colophon, 91, O'Clery says that
he copied it from a bad old vellum book belonging to the children
of Brian 3 O'Mulconry in 1629. The badness of O'Clery's exemplar
is shown chiefly in the obscurity and corruption of some of the poems
with which the text is interspersed and in the absence of any other
MS. we have no means of amending this except conjecture.
The Life is of considerable interest, and is very much full er than
17.
'
'
'
'
the only
known
is
18.
1
article in the
Proceedings of the R.
I.
A., Irish
its
Life
is
taken from
MSS.
(1870).
2
on
These two
last
the
same
original
51.
f.
37", is
a note
Agso leabhar
INTRODUCTION
O'CIery
224^-63^.
xvii
Of
ff.
known
to exist.
It is,
The Life in fact represents the last stage in that process of conflating the various elements of the Brendan
story which runs through
so
which
is
men
it
tells
the discovery of
builds three skin-covered coracles, each
they wander about for five years, meeting with
He
promised him.
holding thirty
After giving an
miracles,
various adventures, and seeing many islands, but not the one they
sought. They are warned to return to Ireland, and there Brendan
learns from St. Ita that his failure is due to his having sought the
sacred land on the skins of dead animals. By her advice he builds
a single vessel of timber, and starting with sixty companions, after
various further adventures, reaches the promised goal of the 'desiderata
insula' (S 2 10).
by Brendan
to his
monks
teen companions.
for seven years, returnhowever, to certain points at certain seasons of the ecclesiastical
year, one of which is the celebration of Easter on the whale's back.
At the end of the seven years they attain their goal, and return
ing,
to Ireland,
of his later
life,
dies
the incidents
by NB.
21. As far as regards the voyage of Brendan the chief differences
between the two narratives are these (a) In VB he sets out to discover an island revealed to him in answer to his prayer for a place
in NB his goal is the Land of Promise, of which he
of retirement
:
1581.1
INTRODUCTION
xviii
make
to
VB
of
it
more
cf.
12).
Parts
Cod. Sal. (S 1 , printed ed., cols. 113-54 '); in the Life printed by
Moran in his Acta Brendani (1872) from the well-known
MS. in Primate Marsh's Library, commonly called Codex Kilkenniensis
in the Life printed by myself from two Rawlinson MSS.
(M) 2
in
Cardinal
(R
and disadvantages. 8
a version of VB in the Life edited by Stokes
from the Book of Lismore, pp. 99-116* with
some additional readings from the Paris MS. Bibl. Nat. Fonds Celt.
No. 1, and from our Life (L). 4 This Irish recension of VB is unfortunately imperfect. The latter part of it as printed by Stokes
(from 1. 3880 onwards) is the conclusion of the Fis Adamnain, which
23. In Irish
we have
The copy
of
NB
defect.
2
See V. S. H. pp. ix-xiv.
his edition of the Nauigatio
pp. xxxvii-xxxix.
ib.
There is another copy, not used by Stokes, in our Stowe MS. pp. 175-204
and some late MSS. of little or no value, Egerton 91 f. 26 1 ; R. I. A. 23 L n'
23 G 25, p. 150.
p. 285
4
INTRODUCTION
xix
does not adhere even grammatically to what precedes. The explanaamalgamation is, as I have elsewhere shown, purely
mechanical. In the MS. used by the scribe of the Book of Lismore
the Fis Adamnain followed the life of Brendan. By loss or mutilation of leaves the end of the latter tract and the beginning of, the
former disappeared, but later scribes, copying mechanically, failed
to notice the lacuna and so united the two fragments. This defect
runs through all the MSS. of this earlier Irish life, which must
all therefore go back to the same defective original, and it is strongly
marked in our present Life for at the end of 151 the compiler
indicates clearly that he is passing to other sources. Either then
the compiler used the same defective original, and detected the
defect, or, if he used a MS. in which the two fragments had already
been conjoined, he rightly perceived that the latter portion had
nothing to do with his subject, and discarded it.
it is also
24. But this earlier Irish life is not only defective
conflated.
In previous discussions of this subject I pointed out
tion of this
that there
tion
were inconsistencies
in the narrative of
to the
Land
of Promise,
derrit desired
iir tairngire,
the transi-
by Brendan
which he attained
(11.
3561),
(1.
3564, 3844)
Further study shows that they are due, not entirely to that
partly also to conflation with another Irish tract on
Brendan of which I gave some account in V. S. H. I. xli, 2 though
I did not then realize the extent to which it had been used by
the compiler of L. In this tract the voyage of Brendan is motived
NB.
cause, but
in a
sidered too old for the quest, and ultimately the younger Brendan
are first told of the
sets out with 158 companions in a single boat.
repeated Easters celebrated on the back of the whale next, Brendan
We
and his companions are nearly engulfed by whirlpools; the devil alights
on the mast of their boat, and shows Brendan the entrance to hell
(an incident which probably belongs to VB, as there is a parallel to it
and the tract concludes with a version of the Judas
in R 67)
;
b2
INTRODUCTION
xx
incident, different
s1
of
(1)
11.
It will
25.
making the
in
(though
against
VB
Land of Promise
making him start in
1.
3608, to
(2) in
harmonize
it
with the
whale
(3)
NB
agrees with
its
ii
VB
also
shows affinity with NB, though the number of Easters is not given in
Brendan ii the sentence about the seven years, L 3608-9, is an inser;
or'
from the
The
NB,
our compiler
more
Up
is different.
or less successful.
to the
end of
The method
of
con-
sists of alternate slices of the Irish Life (L) and an Irish translation,
probably made by himself, of NB, taken, however, from a defective
copy similar to, or identical with, that used by S 1 (see note on 67).
He adheres very strongly to the scheme of VB which divides Brendan's wanderings into two voyages of five and two years respectively;
Return of Brendan from his first voyage
c. xxxi is headed
'Here folio weth the second voyage '. Accordingly
c. xxxii is headed
:
'
'
part of the
NB
narrative
is
and part
to the
second
voyage.
27.
The
make
Moran's
NB
references for L
to the pages of
edition.
1-27
=L
3305-562.
43 -6
= NB
90,
1391,
13.
13.
b
46 =a harmonizing link by compiler (see note ad loc).
46=
=L
3574-6.
47-5 I = L 3736-56.
See Z. C. P. i. 62. This strongly confirms my former suggestion, V. S. H.
xxxix, that the whale story does not really belong to VB.
p.
INTRODUCTION
xxi
= L 3601-33.
86-92 = L 3669-736
83-5
(end of
first
voyage).
121-6
= L 3787-880.
NB narrative pp.
i45-S I
'
Of the
The
conclusion of
from the
latter
it
occur in the order of the original, but in the second voyage the three
blocks of NB narrative, 97-120, 121-6, 127-44, occur in a reversed
order.
28.
Of
the
text the
in
all
MSS., are
11.
'
'
He has thus avoided the gross contradiction into which the compiler of
who after narrating (from NB) how Brendan at the end of seven years
fell,
INTRODUCTION
xxii
am
contains
it
lost continuation
afraid that
it
(for the sources of which see the critical notes), deducting also the
verses in 155, 160, 166, 174, 177, 184, 208, there only remain three
short sections, 159, 179, 200, which cannot be paralleled in one or more
an
179 is a mere inference, and 200
impression is that the compiler in this later
portion is, with the exceptions noted above, merely drawing on Latin
versions of the VB, just as in the earlier portion he drew upon the
Latin narrative of the NB. This is confirmed by an apparent misof the Latin sources
of these
My own
editorial link.
and
cf.
notes on
153, 180).
The
critical
recensions of
VB
183),
and
to
Capgrave
Of course
the
compiler had a Latin source in which these points had already been
combined, or whether he gathered them himself from different sources
resembling or identical with those named above. Considering his
passion for conflation, the latter view seems to me more likely. Of
the insertions from Irish sources the Dobarchu story interrupts the
narrative very
awkwardly
story of
the
Aed Guaire
is
little
O'Clery in his colophon says that he got this life from a MS.
written in 1536 by Seery O'Mulconry; whether the latter was also
the compiler of it is an interesting question, which cannot however
be answered.
'
'
INTRODUCTION
xxiii
much move
French,
the question here; but I trust that future students of the question will
not hastily adopt my theory without weighing carefully Dr. Pfitzner's
arguments.
32. I am sorry to have to confess that Dr. Pfitzner has also pointed
out several errors, some rather serious, in my text of the Latin Life.
i.
iii.
1.
iv.
1.
vi.
1.
2,
1.
9, for
p.
xiii.
ib.
1.
5,
12.
1.
after ut,
It
add in.
ks
xxvi.
'
1.
xxvii.
1.
'domum'
in the text is
has himself
1.
8, for
add miseranda.
1.
'
'
MS. which
that
if
is
read as 'tuicior'
correct
no alteration
is
xlvi.
precedentibus,
add
triginta.
ib.
1.
7, before
ib.
1.
9,
1.
3,
lii.
add a.,
after densa,
tunc.
iter, read tamen
magica, mr*/ magna.
lv. 1. 8, after ualde, add et Dei famulus.
Ivi. 1. 2, for similiter, read simul.
lvii. 1. I, for quare, read qma..
ib. 1. 17, for naues, read rimem.
lviii. 1. 3, for comites, read communiter.
In three or four cases where I have read nos nobis, Dr. Pfitzner would
read uos, uobis. The two sets of words are practically indistinguishable,
and either reading makes sense.
4, 5, for
liv. 1. 12, for
ib.
11.
cum
INTRODUCTION
xxiv
33.
Da
(Brendan
ii.)
Of
the contents
into
'
written by
Murchadh
'
'
'
1
See E. Gwynn, Proc. R.I. A. xxvi. C. pp. 16, 26, 29, though the dates
which he gives as 1435 and 1440 should be 1437 and 1446 respectively.
freckled]
[the
INTRODUCTION
Murchad O'Cuinnlis,
were copied June 30,
in
i.
e.
the
Red Book,
xxv
Cuinnche
Thomond V
',
be dated considerably
F or
For
this reason,
from either
Eg.'
or Eg. 1 ,
On
which
there
is
20).
It is
clearly
1
Quin, Bar. Bunratty, co. Clare for an account of the foundation of this
Franciscan house see P. M. sub anno 1402.
2 Cf. O'Curry, MS. Materials, p. 163.
;
INTRODUCTION
xxvi
'
'
'
so
far,
39.
been discovered.
ing facts
(i)
common
in
two texts
is identical.
and Capgrave,
This is the case with
the matter common to the
to this Life
authorities.
which have no
parallel in
If the references to
comparison
is
inconclusive
classes.
The first class is entirely peculiar to Ir. 2 and consists
f 7> 53. 55 b 6o 61, 64, 71. It is of course impossible to say whence
these sections are derived ; they may come from the unabridged
two
>
Capgrave
text, or
>
Anyhow
they do
INTRODUCTION
xxvii
not
65, 66.
may be
some interest.
Betha Coemgin (I, II,
are given here, which are cited
materials of
42.
III).
2
Ir. 1 Ir.
and Ir. s and in
and iii, respectively. The first of these, is wholly in prose, the second
wholly in verse, the third mainly in prose, but interlarded with
1
fragments of verse taken from Ir. 2
Ir.
and Ir. 2 are both found
1
in O'Clery
the former occupying if. 274 a -7 b the latter ff. 278"86 b
Except for the fragments of Ir. 2 embodied in Ir. 3 there is no
as
Of
known
Catalogue (T), written by Aed (or Hugh) O'Daly ' in 1725 the other,
R. LA. 24
38, pp. 1 ff. (A), written in 1765 by Labhras Mac
Anallaigh (Lawrence Mac Cannly or Maq Nally), though the table
of contents gives the name of the scribe as Owen Connellan. It
;
'
'
See below,
p. xxxiii.
INTRODUCTION
xxviii
'
said before
fact,
raised to
life
again by
Coemgen
been mentioned
while in
in
which has
alludes to an incident
'
24 the phrase
matter of
not, as a
Coemgen from
which brought about
29 the separation of
the separation.
There
44.
is
between
certainly a relationship
is
Ir.
and
Ir.
2
,
do not think
but
it
is
Ir.
Ir.
there
is
Ir.
Ir. 2
bo glegheal do-
chum na naoidhen
c.
11.
3,
glegheal
7 ni fes cia
no gus a tteich.
37-40.
Tuccadh
chum na naidhen
bo
bo
ead.
c.
3,
97-9.
II.
Do
biodh gan
loch fui-
is
the.
Not
in Ir.*
13. peist
ar
si
uathmar
minic.
Not
in
Ir.
ro chuir
c.
Erenn go
for fhianaibh
...
11.
Aiccmeil
1-3.
meinic tucc
maidm
is
peist
ar an bfein
particularly
interesting.
c.
..
6,
gur urmais bo do
9.
1.
bhuaibh.
1
Ir.
Thus
Ir.
So
that, if
we number
found to occur
in Ir. 2
INTRODUCTION
17. iffern 7 saoghal gerr da
gach nech do loisccfedh urach
no crionach
.
This curse
c.
not in
in
25.
Ir.
c. 8, 11.
do shiol
'sna fuighlechaibh,
Ir. s
smera
These
ifrioun 7 gairde
Not
21-4.
11.
7,
saoghail
is
xxix
c. 21,
5-7.
11.
sailech
lech,
8
particulars are not given in Ir.
buidhen do dhaoinibh
c. 15,
1.
3.
buiden do bochtaibh.
bochta.
31.
tai
croicionn.
Ir.
It
divided.
parts into which, as we shall see, Ir. is
underly the related parts of
which
originals
Whether the common
I am
say.
1 and Ir. 2 were in prose or verse it is impossible to
Ir
between
difference
but
the
verse
in
were
inclined to think that they
rhetorical prose is not very
the diction of Irish verse and that of Irish
3
1
direct connexion, though
no
trace
Between Ir. and Ir. I can
areat.
parts where both run
the
in
resemblance
general
of course there is a
;
parallel to Ir.
46
The composite
character of
Ir.
very evident.
is
he
first
has
introductory, while c.
part consists of cc. i-n, of which c. 1 is
intervening
the
&c,
Glendalough,
mainly to do with the privileges of
marked oft
biographical. This portion seems clearly
chapters being
first line
of
phon contained
marked
off still
c.
more
c. 1.
It is
in the
said
concluding quatrain of which more will be
they contain
13 are in subject akin to c. 11
and a
Glendalough,
of
degeneracy
a lament over the decadence and
fall on those who infringe
to
destined
punishments
ghastly list of the
by Coemgen. To much of these
the rights and privileges bequeathed
in the other lives.
parallel
nothing
three chapters there is
^hTpters
wiih
Ir. 2 c.
12,
12*
17,1. 3-
INTRODUCTION
xxx
'
these lays
which are
47.
'
gen's fosterling'.
of having derived
it
Ir.
when
Ir. 1
was
written.
There
is
superior to O'Clery's
cheeses, which
Ir.
c. 23.
is
complete in
Ir.
between
Ir.
The only
interruption to
INTRODUCTION
xxxi
the complete parallelism is due to the fact that there are a certain
number of passages in Ir. 2 which are unrepresented, or nearly so, in
the other life. 1
This result
49.
between
columns
Ir.
and
is
Ir.
some
give, as before,
instances in parallel
Ir.*
Ir.
c. 2, 11.
ib.
gach
tapar oir
27, 28.
11.
illaimh
aingil.
c. 3,
cercaill
74.
I.
c. 5,
lar snechta
c. 6,
1.
c. 9,
11.
1.
deiredh oidche ar
mar do
cleacht.
ceol aingeal
7, 8.
loim
do
8.
11.
brugaidh boicheadach.
17.
as e ceol na naingeal do
ag dol do ghorta.
17-20.
Do
26.
'going to hunger',
literally,
thaladh a
33.
shoin a ledh.
being starved.)
i.e.
ta lacht
do.
fana
budh proinn
4.
I.
18,
cloch-chearchuill
5.
bruccaid bocedach.
(A curious phrase
c.
ib.
cloiche
ba proinn.
c. 15,
chend.
9, 10.
11.
aingil.
chend.
fa
na haite sin
Innis Eilte, o
and that a later editor had gone over the prose Life and inserted in it
passages from the metrical version. I was led to this theory by the
fact that in certain parts Ir. s seems to be fuller than Ir. 2 (e. g. Ir. 3
2
s
Ir. 35 as compared with
11 as compared with Ir. c. 6, 11. 25-8
;
Ir.
c.
But on further
19).
Ir.
reflection
2
to
which there
inclined
taken,
Ir.
contained in
c.
Ir. 2
11,
II.
c.
3.
II.
61-8;
c.
c.
4,11.
1-16;
Ir.
c.
10,
II.
13-32;
INTRODUCTION
xxxii
51.
It is,
of Coemgen's birthplace,
'
the time
( 8,
beyond
Ir.
2
;
if
it
where
ends,
sections,
to
Ir.
'
written
'
but in
though
we have
MS.
Ir.
this crucial
as Solam's
seen reason
cites
5-8),
'
'
'
middle of his task, for he confesses in the coloof it 'long, tedious, and tiresome'.
But as
he says that he copied 'the little he could find of the life of Colman ',
we must ascribe the incompleteness to the state of the MS. which he
had before him.
54. The work consists of a few incidents from the life of the
saint, only two of which, the death of Gregory the Great and the
story of the two youths whom Colman exempted from monastic
discipline, have any connexion with the Latin Lives.
To these are
added a number of poems of the usual kind, partly repeating in verse
the substance of the foregoing prose, and partly enumerating the
penalties and rewards, temporal and eternal, to be meted out to
those who violate or conserve the dues and privileges of the saint, of
'Long, tedious, and tiresome', the reader, like
his fair, and so forth.
O'Clery, will probably find them. And they are often obscure and
corrupt as well. Yet even they have preserved one or two points of
interest, e.g. the visit to Kintyre ( 26) which is confirmed by local
off in disgust in the
phon
that he found
much
INTRODUCTION
The prose
xxxiii
interesting things
little
in
hollow was
their labours
how
his
monks
to
the
cheer them
at
the
V.S. H.
ii.
there
is
'
'
contained in the Life are ascribed to that writer. The idea that
O'Cassidy was concerned with the compilation of the whole life
seems also to underly O'Clery's colophon (given in a note at the end
'
from the book which Fintan
I wrote this life
of the Life)
:
from
O'Cuirnin wrote for Parthalan (Bartholomew) O'Fergusa,
books of the time of the saints and of Sidrac (Seery) Mor
old
O'Cuirnin, and of Gilla Mochuda O'Cassidy, who wrote and compiled
.
1
On this bardic family cf. O'Donovan's edition of Aenghus O'Daly's Satire on
the Tribes of Ireland, pp. 1-15 ; above, p. xxvii.
2 T. C. D. H. ii. 6 ; R. I. A. Reeves MSS. No. 32 ; O'Longan MSS. No. 12.
INTRODUCTION
xxxiv
this
O'Cuirnin,
'
',
'
',
'
'
INTRODUCTION
be traced
to
poems
and
xxxv
at
to
any
it.
Rossinver is the place of the saint's death and burial it is there
that the prayers of his followers are most heard by him and God,
45
while the fact that the MS. used by O'Clery belonged to an erenagh
of that church points in the same direction.
;
Anyhow we may
58.
opposed
to
call this
called
Aed Dub of Breifhe into Aed Finn, a story which does duty in the
same way jn the Lives of two other saints (see note on 40, 41), is
made the basis of the saint's claims on Breifne, while the meetings
with other saints, such as Molaise of Devenish and Ultan of Ardbreckan, give an opportunity for the lengthy exposition of similar
claims. Much of it reads like an extract from the monastic lebar
sochair', book of profits, dues, rent-roll, &c. 2 In general character
N resembles very closely a good deal of the Life of Caillin contained
in the Book of Fenagh
and, here as there, the most awful penalties
are invoked for the least infringement of the saint's lightest claims.
Other passages profess to show the connexion of Maedoc with the
ancestors of his various coarbs, with other saints, and with the
'
Nor
59.
is
different parts of N,
bring
them
if,
together.
It
in
number.
sections
narrative to
or
source.
1
In 5 237, 245, where the same phrase is used, Maedoc himself is supposed
to be speaking.
2
Cf. i libar sochair Lothra, B. Lecan, f. 114 V col. 1; lebar sochair do
Fachtna, Misc. Celt. Soc. p. 22.
XXXVI
Alleged Author
i.
Anon.
2.
Finn.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
910.
11.
12.
13.
14.
1516.
1 718.
19.
20.
Patrick.
Anon.
Anon.
Anon.
Anon.
Anon.
Anon.
Anon.
Anon.
INTRODUCTION
Position of
Poem
57
12, 13
16
22
30-33
48-52
79-89
106-113
5 120-122
5 i3-'33
172-igo
196-198
202-205
207-214
217-220
22I-224
237-245
259-263
264, 265
266-27I
272, 273
274-277
5
5
Corresponding sections
of Prose Narrative
5,6
Source
INTRODUCTION
xxxvii
while in the case of the others the poems go much beyond the prose
which precedes them, the prose serving rather as a preface
narrative
poem whereas in the former part the poem is a mere summary of the prose. All these later poems are northern in character,
except No. 18 which is based mainly on M, though it has two stanzas
to the
He
with the exception of the four last, by brief connecting links in prose.
It is just possible that the compiler of the life may have been that
Fintan O'Cuirnin from whose copy O'Clery made his transcript. If
so, it is the more regrettable that I cannot fix his date.
63. In the strict sense of the word history the Life is very unhisThe attempt to trace arrangements obviously late to the
torical.
institution of St. Maedoc is absurd. But as evidence of those later
arrangements, and as affording illustrations of Irish customs and
habits of thought, the Life contains much that is of very great interest.
The poems are not, it is true, of a very high class of poetry, but they
also contain points of interest which are not to be found in the prose
narrative.
64.
I).
The
present Life
is
here
printed from O'Clery ff. 151* ff. (Br.), and Stowe, pp. 18 ff. (St.).
Contrary to his usual custom Michael O'Clery has not added any
colophon showing the source whence he derived the life, but a note
it
at
Cork,
in the
summer
of 1629.
ad
loc.)
shows
that
he
also
It
may
9,
be seen from
INTRODUCTION
xxxviii
original
and the
relation of the
'
same
event.
65.
of these
names suggest
recension of the
has omitted.
M text,
that both
it
The
porated in
in the
other
MS. Ashmole
MSS. have
been
(St.).
These
collated,
'
'
iii.
118
ff.
INTRODUCTION
XXXIX
tale
'
'
'
'
ecclesiastical neighbours,
Munsterman
in
Meath.
and the
dis-
Incidentally
it
gives an interesting illustration of the constitution of the Irish monastic federations ( 15).
From the statement of Tighernach that Mo-
'
in diebus
Paschae
',
was due
There
may
is
to
it
v.
'
'
is
Rahen
after
it
Of the fortunes ot
Mochuda and its occupation by the
have found nothing. The object of the tract is to show,
who
of
did
any outrage
to that church. 2
mentioned
is
The
historical
summary
is
preceded
'
it,
though
it
am
is
sorrowful
',
seldom heard
from him. 3
1 They inherited also a bell called
Glasdn Mochuta, Betha Colmain maic
Luachain, ed. Meyer, p. 20 note.
2 In this respect it strikingly resembles the Miracles of St. Senan, edited by
and, like that tract, it contains some
the present writer in Z. C. P. x. 1-35
curious illustrations of the social life of the writer's time.
3 Another instance occurs, however, on the margin of Coem. ii. c. 21 ; see
critical note ad loc.
;
INTRODUCTION
xl
*
Betha Ruadain. This Life is here printed from O'Clery
193-202 (Br.) compared with Stowe, pp. 287 ff. (St.). In the colophon
70.
if.
'
some of his Lives. 4 The note clearly indicates that that source
was exhausted and the Life of Ruadan must have been added from
another source, subsequently discovered.
Whether this was the
O'Sheill MS. used by O'Clery cannot be determined.
71. But however that may be, the relations between the two texts
is much the same as in those cases in the which it is certain or
probable that the two scribes worked from the same original, general
agreement in sense, combined with divergence in vocabulary and
phraseology, Stowe being shorter and less original, though it has in
some cases preserved a better reading. In the notes I have pointed
took
'
Latin Lives
it
is
certainly nearest to S.
agrees with
it
'
'
',
it agrees with
against S. On the whole the Irish recension
shorter than the Latin, several sections of the latter being unrepresented in the former. 6
which
is
ff.
is
Of this
160-1. 6
itself;
is
a later
editorial recension.
1
2
8
The
nEirennach.
5
8
5, 6(= S 4 );M
23 (= S 17).
Above, p.
omitted also by R)
*
9 (= S
In V. S. H. p. Ixxvii note 1
same MS. as the Life.
7,
na
naom
xiii.
Mao(S =
it
14);
occurs in the
= Book of Fermoy.
Hagiog. Lat. = BibliothecaHagiographica Latina, 2 vols., 1898-1901.
Biskupa Sogur, 2 vols., Copenhagen,
B. Ferm.
Bibl.
i,
1900.
Apocr. = Acta
Acta
Apostolorum
Apocrypha, ed. Lipsius and Bonnet,
3
1891-1903.
vols.,
Adamn. = Adamnan'sLifeofColumba.
Meic Conglinne, ed. Kuno
Meyer, 1892.
A. L. C. Annals of Loch Ce, ed.
W. M. Hennessy (R. S.), a. vols.,
Aislinge
1871.
Ann.
Ult.
1858-62.
B. Lism. =
Book of Lismore.
Book
Febal
BuileSuibhne
4 vols., 1887-1901.
Society).
= ArchivfurCeltische
Lexicographie, ed r Whitley Stokes
and K. Meyer, 3 vols., 1900^7.
Atk. Passions = The Passions and
Homilies from Leabhar Breac, ed.
R. Atkinson, 1887 (Todd Lecture
Arch. Celt. Lex.
Series).
v.
British
Saints.
in
= Bede,
B. Fenagh
Alfred
Campbell,
Superstitions
Texts
Supersti-
2 vols., 1901.
C. B. S. = Lives of the Cambro-British
Saints, ed. Rev. W. J, Rees, 1853.
C. Cath. = Cath Catharda, ed. Whitley
Stokes; in Irische Texte IV, ii. 1909.
C. F. T. = Cath Finn-Tragha (Battle of
Ventry), ed. K. Meyer, Anecdota
Oxoniensia, 1885.
LIST OF ABBREVIATIONS
xlii
Chron.
W.
M. Hennessy(R.S.), 1866.
= Hastings'
Dictionary of the Bible, 5 vols.,
1898-1904.
H. F. v. Hy Fiachrach.
V. S. H., p. ix.
Coir Anm. = C6ir
Hy
Anmann
(Fitness of
III.
Colgan,
1897.
A. S. = Colgan,
in Ir.
ii,
Acta San-
Fermoy.
M. = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, ed. John
O'Donovan, 2nd ed., 7 vols. 4to, 1856.
Forbes, Calendars = Kalendars of the
Scottish Saints, by A. P. Forbes,
Bishop of Brechin, 4to, 187a.
Gorm. v. Mart. O'Gorman.
Gougaud = Les Chretientes Celtiques,
par Dom Louis Gougaud, 1911.
H. and S. = Hodges and Smith, Col-
F.
lection of
MSS.
in
R.
I.
A.
I.
4to, 1844.
Irish
AS. =
Ir. 1 , Ir. 2 ,
Gl.
Ir.
&c.
Archaeological Society.
= First, Second
Irish Glosses,
Irish Life.
ed.
Whitley
Stokes, I. A. S i860.
Ir. T. = Irische Texte, a series edited
by Windisch, Stokes, and others,
,
1880 ff.
Jubinal = La Legende latine de S.
Brandaines
par Achille Jubinal,
.
1836.
Keating = Keating's
History of Ireland
Feasa ar Eirinn), ed. D.
Rev. P. S. Dinneen,
4V0IS., Irish Texts Society, 1902-14.
(Foras
Comyn and
i,
ed. 2, 1905.
Laud = Laud
Collection of
MSS., Bod-
leian Library.
Institutes
Bradshaw Soc,
LL.
2 vols., 1898.
= Lebar
ster,
folio, 1880.
L, na g-C. = Leabhar na g-Ceart, or
Book of Rights, ed. John O'Donovan, Celtic Soc, 1847.
L. S. = Lismore Saints, i. e. Lives of
Saints from the Book of Lismore,
ed. Whitley Stokes, Anecdota Oxo-
niensia, 1890.
LIST OF ABBREVIATIONS
Dun Cow,
the
published
in
fac-
pp. ix
if.
M. and C
v. O'.Curry.
1895.
= Martyrology of Tallaght,
LL. (and ed. by Rev. Matthew
Mart. Tall.
in
Kelly, 1857).
Misc. Celt. Soc. = Miscellany of the
Celtic Society, ed. John O'Donovan,
1849.
Misc. I. A. S. = Miscellany of the
Irish Arch. Soc, vol. i, 4to, 1846.
Moran = Acta S. Brendani, ed. Rt.
Rev. P. Moran, 1872.
MS.
Mat., v. O'Curry.
in Maedoc ii.
NB. = Nauigatio Brendani in Brendani.
Noua Legenda Anglie, v. Capgrave.
fiir
O'Don.
Xllll
Oss. Soc.
Petrie,
ecclesi-
Architecture.
[and] Round
Towers of Ireland ... by George
astical
Petrie,
2nd
ed. 1845.
P. L.
Rawl.
simile
Kuno Meyer,
R. C.
= Revue
folio, 1909.
Celtique, 1870
ff.
Reeves Adamn. or Rs. Ad. = Adamnan's Life of St. Columba, ed. Dr.
Wm. Reeves, Irish Arch, and Celtic
Soc, and Bannatyne Club, 4to,
1857.
Reeves,
Eccl.
Ant.
Antiquities of
Ecclesiastical
Dromore, by Rev.
Wm.
Reeves,
4to; 1847.
R.
I.
R. S.
A
=
Royal
Irish
Academy.
Rolls Series.
S. (in critical notes) = Codex Salman ticensis ; see V. S. H., p. ix.
St. Malo = Deux Vies inedites de
Saint Malo, ed. Dom F. Plaine et
A. de la Borderie, 1884.
Saltair na Rann, ed. Whitley Stokes,
1883 (Anecdota Oxoniensia).
Sar. Br. = Breuiarium ad usum Sarum,
LIST OF ABBREVIATIONS
xliv
Schroder, 1871.
S. C. S.
Celtic Scotland,
by
W.
F.
= Stowe
q.v.
= Tain B6
R. I. A.
Cualgne, ed. E.
in
Windisch, 1905.
T. C. D. = Trinity College, Dublin.
Tecosca Gormaic = Instructions of
Three Glossaries,
v.
Cormac.
Tigh.
Tighernach's
Annals,
ed.
v.
I.
varia lectio.
V. S. H.
ed. C.
vols., 1910.
V. Tr.
1896.
Z. C. P.
logie,
1897
ff.
33eti)a
Ro gabh
&Mtn
annso
sts.
i.
Corbmac
hi
dhi.
eissiuw.
rf
Ro
Esporc lubhatr
Aom
mo
'Se ro fhidir
nam tuismedha
chobazr,
runa
mo chinadh,
gabhsat idhain gura.
Cuinghedh dilgadh
Rom
Et
dixit
episcupws
Espocc Iubair
at farradh,
(a)
gan
tiachazV,
'
chatoilica.
(5) Ocus guidhidh a athair 7 a matha;> e im anmhain aga noidhreac/W;
Neimhtni gach ni acht Dia or se. Ocus doniad
7 nir bo tarbha son.
'
',
2
3
flathas 7 forlamhas St.
bainSt. c. 1 ; S z a
3
6
6 do
munadh luith 7
torrach St.
St. omits Milla's verse.
lamhaigh 7 gaisgidh 7 aithiorach (i. aithgherrach, marg. note, later hand) gacha
h
8
7
drem ... ele om. St.
ceirde dc5 St.
3 =
4 ; St. c. 2 ; S z
10 This alternative reading is clearly
9
4i 5 =
| 5, 6 ; St. c. 3 ; S 3.
n an modh St.
right
la lucht oilemhna Abain, St.
1
1, 2
cheile St.
B 2
4
cimidh dhe, 7
he 1
an duin gan
na
cuiritt hi ccuithe
ngiall
oilemhna. 3
Laithe naen * dia mboi Aban la laogaibh a bhuime, dochi 5 cii
Ro chan Dia ', ol Aban, an teigen d'furgo hairm irraibhe.
tac/it 6
Tomhail in laogh sin ', ar se, ata an una (' .i. gorta ') fort
Ro ith, 7 bendh buidhe a coda fri hAban.
B
3
leisna hoccaibh ele an laogh do chaithemh
(7) Ocus ba doirbh
A Iosa ', ol se, do chruthaigh
7 ro gabh omhan Aban riana bhuime.
in laogh so gan damhna 10 cruihaigk anossa he leisan damhna 10 fil
sunn dhe.' Do eirigh an laeg go hairm n irrabhattar na laoigh aile,
7 ro geim, 7 dogni reabhradh ar aon friu. Ocus tiagaitt oidedha Abain
go hairm irraibhe an righan 7 an ri, 7 inwisit doibh na miorbuile sin.
As deoin linne ol siatt, anti doroine na miorbwz'/e sin fair, eissiumh
ii.
(6)
allaidh
f.
147
'
'
'
'.
''
'
'
'
'
',
d'adradh
do.'
12
iii. (8) Luidh
Aban go hairm u a roibhe easpocr IubhazV .i. derbhrathair a mhathar, 7 ba failtighi an tespocc roimhe fora dhiadhacht
na fora ghaol fris. Dabliadhaiwafecaes Abain an tan sin 13 Bahiomdha
.
nech
14
naomhtha la hlubhar, 7
lais dia
tucc
toil
tazrsibh
15
A Iosa
Do
'
',
ol se,
'
soirbhidh in conair
traighis
'
',
faithce St.
teid
oilemhna
tig St.
6, 7 =
7 ; St. c. 4 ; S 4.
an
8
' doilig St.
9
riachtanas do fhoirithin St.
haogairibh St.
don
10
coin allta, 7 tiaghaid do chasaid Abain go [a] bhuime add. St.
adhbur St
11
1S
" 8 =
hait St.
da bliadain . an
8,9; St. c. 5; S 5.
14
1B
tan sin om. St.
dalta St.
7 cealla iomda oga St., which omits the
1G
rest of the section.
5 11, 12 ; St. c. 6 ; S 6.
9, 10 =
ro shir
om.
St.
<>
18 anadh St.
19 ro mosgail
St.
St.
2l ni
bhudh do nelaibh an aoierhe add. St.
m eitighe St.
JS
St.
do comnaidh St.
"
20
fhuil
BETHA ABAlN
'
gurab
le
f.
147&
'
',
'
'
'
'
'
'
'
',
drem dibh
for ciila,
16 .'
Beiris
Aban
18
7 tiaghait
19
a ccein
oir ni l^igh a neccla 'doibh' acht a foillsiucchao'
lais
uathaibh.
20
fuirri.
(14) Ticc an peist neimhi i ndail Abain go ccolcc mor
Cuirim si fort, a hucht fosa, an tanam sin dochuir Dia ionrcat ', ol
Abban, ' lasa ndernais mighniomha, scaradh Ms, 7 an colec adhuathmar 21 sin fil fort do dhul for neimhtni.' Scarais a hanam fria la
Lethait a haittreabthaigh fon crich dia naitte n
breithir in naeimh.
nadbhadhaibh,
dia
7 do moladh Dia leo.
7
'
vi. (15)
linn
',
2S
Fil loch
an righ go hairm irrabattar na naoiwh.
go piastaibh neimhe fair oc ingreim 24 na cn'che, 7 isedk as
Teitt
ol se,
=M
'
'
s
2
luaica slighe a rachtaidhe St.
13; St. c. 7 ; S 7.
6 an tshiubhail
6 fon gcoinnill St.
4 an coinnel so St.
8
' fon sudraill .i. an choinnel St.
12 =
14 ; St. c. 8 ; S 8.
St.
lz aran
u a cheile St.
10 sirigh St.
9
fuair baincheile ... bas St.
13
" ag milled daoine
lathairsin St.
15 ; St. c. 9; S 9.
13, 14 =
I6 ag denamh dithe duinne
16 ro an St.
7 airneisi innte gach Iaoi St.
18 comnuidhe na piasda St.
"
tesccuscc munadh St.
gach laoi St.
22
19
21 comaightheach St.
20 fior-granna St.
dia haitiumunadh St.
a 15, 16 =
ghad St., omitting '7. . adbhadhaibh '.
$ 16; St. c. 10;
'*
S 10. ir.
ag milledh St
11
dechta St.
MS
f.
148"
6
ail
Iocha,
teccaitt
furtaM
na piasta
forra
'.
2
,
an
7 lighitt
4
', ol Aban,
i nainm na Trinoide, dul 'san
mbicc
de,
loch uccat hi ccuil
7 a iascc do tomhailt, 7 oirisiumh ann , 7
c
ga urcoid do dhenamh do neoch for bith .' Ocus doniatt amh\aidh
7
iat foran ccuil sin 8
hMadna
seachtmaidhe
7 docither aniu a cean na
9
da fhoillsiuccharf go maraitt do choimhliona^A breithre Abain.
a cossa. 3
'
Furailim foraibh
'
'
'
(16)
leo.
'
'
f.
148 6
Cuiris Aban a bhachaill forsa tuinra, 7 teid fein fuirre, 7 ro iomhchwzVan mbachaill he forsan tuinw hi fudomhaiw na fairrge; go ttangattar
ili diabhal ina thimcheall.
Anossa', ol siat, 'aithfimid ne fort sa 'na
ndeine 10 d'6ccoir 20 forain, occ breith ar muintire uain let 21 amainsi 22
23
7 led mealltoireacA/ nguachaz'c/z '; dia ccualadz<r an guth naiwglighe
uasuibh
(20)
'
Eirgidh',ol se,'a
7 dorowsad amluigh
1
2
3
bruach St.
7 ... a thaobh om. St.
7 doronsat umla do add. St.
6 fuirte do
fdgraim dhaoibh St.
do dhenamh do
gnath St.
duine na
7
8
d'ainmidhe St.
MS. an.
7 doronsad samluigh 7 ttfgbhuid a gcinn isin
9
"> Iar ndenam
gcuil sin go minic St.
do fhioradh St.
a tturasa d<5ibh
isin Roim, tiaghaid 7c. St.
" 17, 18 =
St. c.
18
S 13.
;
12
13
an muir-grian iochtair St.
cluas om. St.
togaibh St.
7 da cet suil
15 dibirt
16
17
St.
7 as e fodera an diabhal do cur St.
19 20 = M 5 17
18
19
St. c. 12 S 12.
foideSt.
diogholtar fort sa a ndena St.
20
7 do'
21
inghreim add. St.
Here there is a change of hand in the MS.
22
led
M mbregaidh St.
24
ghaois St.
ait a ndentaoi comnaidh St.
4
BETHA ABAIN
'
',
7 fo
muinwter
fionra
Abaiw
zxrn
",
teighe 5 do Roim.'
tri
tri
'
',
'
'
'
',
'.
dul do Roim.
Aban
leith for
aige,
'
',
go
ttarlattar
'
sin lais.
3
z
1
an betha 7 go deredh an domain St.
7 adera
7 rachaidh St.
6 rachai fo tri St.
4
21 = M
ind M {rightly).
na focail so St.
7
7 nirb fada docodur an tan nar fhedsad cor do cur
19 ; St. c. 13 ; S. 14.
8
9
aran ordugadh sin St.
abur St.
diobh * naon aird dona ceitre St.
u 22 = M 20 St. c. 14 S 15.
10
From St. om. Br. homoiotel.
,4
12
ls Here the former hand resumes.
aithne 7 eolas
oigheacbt St.
16
1B ro ghoir St.
St. c. 15
S 16.
damh fair St.
23 = M % 21
18
17 re hagaidh St.
an tslighe tarsa St.
;
I4Q
;;
;
necha
inwte.
Coinchinw do.
(25) Ocus ro bhennacA Cul Collainge, 7 Bri Gobhanw, 7 Cill
Cruimpir, 7 Cill na Marbh 7 ro bennach Cluai aird Mobecoc, 7
Cluain Finwglaisi, 7 ro fhaguibh Beccan innte 7 moran ele d'eccalsaibh 6 7 ro faccaibh oific na heccailsi naoimhfi] i ngach ecclais dibh.
(26)
naenach
'
'
! .'
'
'
',
f.
1496
(27)
'
Fil 11 peist
neimhe
'
'
'
=M
22
s
anoirecha St.
m<5r .
* The passage in brackets is from St. ; omitted by Br. owing
Aban otn, St.
6
to homoioteleuton.
ro thiorchan Fionan toigheacht Abain treimhsi do bliudhnaim (sic) riana breith St. (which is a misunderstanding on the part of the scribe
'
' 26 =
eccalsaibh om. St.
of St.).
7 moran
23; St. t. 17
8 fios gach neith da ttainic7
s
S 18.
da ttiocfa St.
legadh St. (omitting 'a
10 This last sentence,
talmain ').
7 gabhais 7c.', is somewhat expanded in
12
11
13 '
St.
dealbh St.
27 =
24 ; St. 1;. 18J S 19.
Geallaim si
14
dhuit si as ucht De', ar Aban, 'nach diongna si 7c' St.
7 an colg nime
16
16
add. St.
ro
slechtdd
add.
St.
do
chaitheam
eisg 7 uisge an locha
7
17
18
19
St.
ro fuagair St.
do duine na d'ainmidhe osin siias St.
ro
20
21
comaill sin do gnaith St.
St. c. 19 ; S 20.
28 =
25
do
22
cloinn aige St.
toirsi mhdr 7 cuma dermair St.
24, 25
St. c. 16;
17.
'
BETHA ABAIN
an inghen ro chuir isin tops/-, toccbhais lais ina mhac, 7 cuiris nucht
in righ.
Accso do mhac duit', ol se. Ocus gabhais luathgoYre
derma'z'r 1 an ri, 7 aos na crichi dona miorbhuilibh sin.
Ocus do sccar
Abban 7 an ri fri aroile fo caoncomhrac 2 7 ticc Aban go Ros mac Truin. 3
i
'
Laithe 4 do
'
',
5
do, go ro muigh an srwth fair.
Nl ro azVigset 6
an occain forra, go rabhattar fora bproind arabharach.
Luidh Abban gusin sruth, 7 duisccis an naidhin don grian gan ball
fliuch for folt na erredh do.
gan rathuccao%
esbhaidh
ffaccaidh
'
denamh
creichi for
ina laimh, 7 dosfucc i llaimh Abbain. Beiris Aban eo\us conaire doibh
ls
lasin tapar go rochtain ina reccles fein doibh
an taingra/
7 fogeibh
;
7 sgarait
fri aroile.
xvii. (33)
chuingidh
'
Tomhail
ngalar 16 bai
xviii. (34)
ar
s6.
cros Iosa
15
fair.
pairills,
7 cos 7 lamh
2 aontoigh St.
3 MS. ruin
and so St.
gairdechas adhbalmor St.
6
6
airiughadh St.
fionnsat St.
29 = M 30 St. c. 20 S 24.
7
8
St. c. 21
S 27.
S 25 not in St.
31 =
33
30 = M 31
n 32 = M 34 St. c. 22 S 28.
10
9
dia bachaill St.
on eigin sin St.
ls
u 33 =
12 go nar fhedsad cor do cur diobh on chonair St.
fuaradur St.
16 ro
16 a nainm Iosa St.
fdiredh gach riachtaM 38 ; St. c. 23 S 32.
17
nas St.
S 34 not in St.
34 = M 40
1
f.
150"
io
dia easbaidh.
slan
ol
',
'
naen * dia
Aban
Bi
la
fFaca
Aban nech
'ar ttuitiwz
lubhra
f.
'
'
'
ol
fair,
Aban,
i
fri
xx. (36) Battar' di eirrigh s comfoccHS do Aban i conRicht
for
maigh
mbattar
hucht.
Gabsat la catha
aon
go
ucht fri
aroile.
|
i ccomfoccus do Abban, 7 ba
he dognidh lubhaz'r gach naoimh fria reimhes 10 go ro dallta la hoirbire na naomh for a daoire friu, 7 med a loighi Goban a ainm. Teitt
Aban dia chuingedh 11 fri denamh reclesa do. Asbert somh ni bai
a cumang 12 do, arba dall. Asb<? rt Aban frissiumh
Fogebha do roscc
cein bhe occin lubhaz'r, 7 a dola uait iama forbhadh'. Ro firadh son ;
7 ro moradh ainm De 7 Abain desidhe.
'
xxii.
somh
Rainic
(38)
'
Iosa ',
ls
araile
ol se,
'
14
17
fri
re Abain
7 ro thinastair I8 iaramh.
xxiv. (40) Araile ucn'r 19 dodhechattor coimhtionol na manach comhAban do fhiss a mbethaa" 7 a neiseirge 7 dia ttecwsc 7 foir-
foccws go
cetal do.
cownaigset 20
Ni
1
fuil
35
foz'r,
finit
M 39
7 ceileabrait iaramh.
bhethaz'rf Abbaiz^
sunn ar
St.
c.
24
milighmormenmnachaSt.
6
'".
2
S 33.
da
St. c. 25 S 35.
36 = M 41
5
agcogadSt.
d'iarraidhAbhaindianeadurghaire
;
doroine
28
16
ro thuisimh St.
soithidhibh d'faghbhail isin aon baili St.
16
38.
17
itfetfja
ti~*
Bfjattte 6 Gtttou&iqfy.
(i)
Briaiw mez'c
naemh
12
,
uair
ri fria
'
1
2 Mittaine
s fa gobha romhaith
Fer.
e, 7 as e fa
<j 1-6 = M 2.
* Ro bhaoi ingen uasal aontugha,
priomh-ollamh gobhanaig rig na criche, Ir. 2
5
MS. forcorccongair.
bean uasal onoireach a bfochair mna an righ sin, Ir. 2
8 narbadh sotheach dia saerad add. Fer.
9
' di Fer.
ro
dia uile m. St.
w do ghnuis-imdeargaidh an inghion ann sin, Ir. 2
chomprestar Fer. (recte).
14
12
13 ron- Fer.
n St. p. 2.
add.
r<5 ardaig an gaoth
egcorach St.
ls
add. Ir. 2
adhamraighthi Fer.
rug an bhean uasal sin gein mhullachleathan min-aluinn mhic Ir. 2
;
:
;
12
mathazV.
f I2 3"
-
Bhairri
Doratt an
do
ri
iatt
tre bithe.
(6)
iarsin
Durbcon.
(7)
crich Laighen
isin
aimsir
sin.
'
'
'.
'
'
'
'.
'
'.
'
15
'
f.
123 6
1 sic
3
Fer., St.
7-9 =
conair Fer.
3, 4.
;
slige St.
i.
Breanuinn,
St. p. 3.
'
becc'.
Liian
Ir. 2
p. 4.
'
13
'
Gabhrain.
iv. (12)
mor
8
(13) FeacA/ tainic araile duine saidbir,
m'baoi' Barrai
.i.
'
'
'
14
vi. (14) Tainic
iarsin Bairri for conair do tuidhecA/ 15 hi Mumain.
Doruacht 16 go hairw i tta Cul Caissine " aniu, i nOsraighe, 7 ro thorainw
an cill sin, 7 ro hedhbradh do hi tri bithe. 18
vii.
(15)
ionadh ar
Dochuaid Bairri
tiis.
iarsin
go h Achad mBo, 7
'
ann ro gabh
mac hUa Dhalanw 19 go Barri,
Cidh 21 rom bia
an ionaid sin.
is
lais
'
2 Bhandain
s
ro iarras ar Dia St.
St., Ir. 2
Ir. 2 inserts the words '7
4
e no i, added
go Baoi Bheara' here, instead of above.
do choimed St.
6 Cill Cathail, Ir. 2
7 ro criochnaidh St.
8
above the line.
Ir. 2 repeats this
9
incident here, though it has already given it above, see p. 12, note 14.
d'oide
12 guna lorg
10 St.
u From St.
faoisdineach 7 add. Ir. 2
St.
p. 5.
13
do leghadh agad 7 do gabhadh uadh St. ; do cheileabhair da oide 7 da chom 16 slighe
" 14 =
dhaltadhaibh sgoile uile add. Ir. 2
do teacht St.
7.
6 doriacht
18
Cill Caisin St. ; Ir. 2
St.
7 is uirthi tugthar Cill Barra a
19
2
nOsruighibh aniugh add Ir.
Ghalann St. ; Cainnech, an naomh do bhi
20 ro sir mar athchuingidh fair St.
21 The
'san chill sin roimhe Ir. 2
conversation between the two saints runs thus in Ir. 2 (12, p. 512) :
Cread
an sochar do bhias damn ar son a fhagbhala ? ' ' Ro budh mdr sin, a Bharra ',
'
ar Cainioch,
i. gibe ait no ionnad a mbiadh do chdmhniiidhe fein, do thaise,
7 do thaithidhe, biadh iomad sruithe 7 cleireach 7 daoine naomhtha ann, 7
biadh iomad somharthuin 7 ondra 7 gacha maithiosa ad chill do ghnath, ar
'
'
14
f.
124"
'Rot
sa aire?' or Bairri.
'
an tionad
ngebhae, 7
2
doigh a thelgun doibh, 7 ateatha ar daigh na breithre sin.'
do chomarba sae 7 fer
ghebhas
[bas]
uair
An
Cainweach
Adubairt
th'ionaid, ni scera cen anwchairdes fair on righ nemdha.' Ro thorainwb
sett an chill 7 an relecc, 7 adubairt Bairri: 'Bat uaiti m'captha
Ni bat ili meic apt[h]a 4 do reilgi si.'
na cille so.' Asbert Cainwech
ar Bairri,
'
'
'
Fer
go hespwcc Mac Cuirp hi Cliu 6
do Danid Cille 7 Muine, 7 da
comalta
7
dhalta do Grigoir Riiamha iatt a ndis. In tan iarom tainicc Bairri go
hespucc Mac Cuirp rotnaiccill an ri .i. Fachtna Fergach 8 mc Caelviii.
(17) Tainic
iarsin Bairri
sin,
11
les,
.'
'
'
'
:.
atresedh
17
.
19
adubairt
ro bhattar 18 occ imaccallaimh, Bairri 7 an ri
an ri
As
Cidh ar na deini si, a Bhairrai, ferta i nar ffiadnaissi ne fos ?
Ind aimsir earraigk tra sin
tualaig Dia a ndenamh, madh ail do.'
do shunnradh m Ro tuitset araidhi cnai faiscci don choll fo ra bhattar 21
gur bhat lana a nochta dona cnoibh. Is anwsin ro edhbrastair an ri
22
i mbith-dilsi do Bhairri.
.i. Fachtna Raith nA/Vrtao'
(19)
'
'
'
Ro
legh
Mac Cuirp
easpucc
Matha 7 leabar
apstal
15
ace
'
'
'
'
anair 4
=M
4
' Eirci St.
a nEadarghabhail Ruis
6 as iad St.
adds 7 ro coimed sgol mhdr ann.
7
8
6
2
Baithine
Ir.
Cormac
add. St.
Eolang do beannuigb Achad Bolg
7
10 om. Ir. 2
9 Garbhrais Ir. 2
" 7 F. Ria
BaoithinLaoigne Ir. 2
St.
12 Luiger
1S Coman Ir. 2
" Luighchne Ir. 2
om. Ir. 3
St. ; om. Ir. 2
IS Greallan St.
16 IoraindSt.
16 Cainioch Ir. 2
" Bothaile Ir. 2
Ir. 2
20 Mogiomog St.
19 cColchu Ir. 2
Momaedhog Ir. 2
Ir. 2
perhaps rightly.
24 Coch
21
22 Searbh siur do St.
Crotra St.
Crotha Ir. 2
Cuilmin Ir. 2
26 Gobnuit Ir. 2
25 Moghsillean Ir. 2
inghion Cailleachruis Ir. 2
(12)
27 Lughech,
Gobanait (168).
7 Duineadha Eachaidh (Achaidh 168) Duin, 7
2
which then adds 7
Eachtaeh 7 Brighid Tiobraide nandhe (? naoide 168) Ir.
rob iad sin an cdimhthionol sgoile bannaomh bhi ag Barra a nEadarghabhail.
2 omits the whole sentence
28
2B
B. M6r
Ir.
.i. B. Mor om. St.
St. p. 8.
sl seacht
30 Ir. 2 differs as to the distribution of Bairre's gifts.
.i. B. Mbr.
' 2 Ir. 2 omits from
Lugaidh to findruine
liubhair an rechta 7 add. St.
85
86 Mogiomog St.
34 Tigherna St.
Ir. 2
cenn St.
20
aniar
Ir.
10.
after
'
anair
'
St. p. 7.
St.
'
'
'
'
f.
124*'
16
f.
125 s
Glenw Cain.
-i.
Druim Eidhneach 1
Ro
ron gabh.
.i. icaid an
mac do ' dhoilli 7 [an ingen] do " amhlobhrai, 7 icaidh an
clamh gur bo slan Brogan 9 mac Genain, daltai do Bhairri, dognidh tri
haicechta 10 gach lae la Barrai, go tuccad gradha fair. Ron edhbair
fodein cona chill .i. Cluain Carnai i mbith-dilsi do Bharrai.
.
(25) Tainicc
chumhdaigh
iarsin Barrai,
Achaidh Dorbchon.
Cill
'
abhainw u go
Cill na Cluaine,
cumdaigk ecclas inrcte, 7 tarrastair 13 innte fri re ciana .i. go
ttangattar da dhalta do Ruadhan 11 chuicce .i. Corbmac 7 Buchin 15 iar
ccuingidh 16 ionaidh doibh for Ruadhan. Go nebert Ruadhan friu
Eirgidh go mbennachtain, 7 in bail a mbenfa a thengae re bhar
cclocc, 7 hi meabhai " iris bhar tteighi liubhair, is anwsin bias bhar
xii.
7 ro
'
neiseirghe.'
(27) O dorochtattar iaromh go Barrai, go
doibh na huile so iar mbreithir Ruadhain.
18
Cill
na Cluaine, tangatter
Ros gabh
toirrsi
mor
iatt
shaoilset
'
7 ar mhet a dheirci.
f.
125 6
(28)
corauicci
Aighnech
Eigneach
Ir. a
'
3
nuraaidhe St. nuaidhe Ir. 2
cona
5
gabh Fan Lobharr Ir. 2
Finntan
glaine
2
6
'
8
om. Ir.
The scribe at first wrote 'tulaidh'.
St. p. 9.
7 an ingen
9
10 tri cechta
don St.
Breoganlr. 2
Ir. 2
do legadh add. St.; Ir. 2
11
12 budhes add. St.
"
=
Lothra
25-29
12.
M
tairisigh St.
St.
aos crabha[i]dh
Ir. 2
ro
16 'ar
add. St. 10 Baoithine St. Baoithin Ir. 2 ; = Baithine % 47.
niarraidh St.
19 -nais
's
20
" a mbeabh St.
St. p. 7.
" do
St.
do Uibh Ciairmhaic St.
22
elouaidhSt.
abfochairSt.
;
17
Aedh dibh
Ro
Cred ro tabharfucc sunrc ?
Atam ace iavraidh inaid i nguidhfem Dia orainw
fein, 7 ar antl dobera dhuinrc.' Atrubairt Aedh
Dobheirim si dhuit
an tionad so, 7 an mboin tucc Dia chuccat an.' Tainic iarsin Aedh
mac Miandaig 7 ro edhbair do Bhairri Foithrib 3 nAedha i Muigh
(29)
i\aariaigh
iveccair Bairri
'
'
'
'
'',
De
'
In anwso
'
'
'
'
o Dhia
do erleghadh na ngradh
nebert Gngoir
fein
fri
Barrai
gradh nespuicc
fair, tainic
'
fort.'
cill fein,
7 ro airlegh an
'
xviii.
(34)
Tarrustair
27
iarsin Barrai
cCorcaigh, 7 sccol
mor do
naemhaibh aicce innte A. Fachtna ro gabn Cill Ria 28 Eltin mac Cobhthaig ro gabh Cill na hlndsi Fergws Findabrach ro gabh Findabair
,
Coill St.
7 e fein St.
7
7
8
agallaim St.
St. p. 11.
mas
10 madh ann so comnochair, budh beg
do
12
eirig as so tamall beag eile Ir. 2
comnaidh
Mianaidh
St.
St.
I3
ro
comnaidh
St.
14
16
f.
126"
18
Madh mo chorp
AdubazVt u espucc Mac Cuirp fri Barrai
12
ls
sa dech fon talmain sunw ar ius, 7 madh mh'anam dheachus dochum
nimhe 14 gach aon \aramh atbela i ccuairt 15 Corcaighe nis leicceabh sa i
nifern 1C
Cowidh e iaramh espucc Mac Cuirp cedna marbh docuaidh
xix. (35)
'
.'
Corcaighe.
fo uir
Ro
'
fotraccadh.'
(37)
Ro
7 adubazVt
'
'
'
{.
i26 b
'
acht
gomadh me
ro edhbradh duit
'
si
bias
si
'
mo
AtrubazVt Eolang
chill.'
oir as hi toil
De.
Ocus
at
ionmhain
si
2
Conaire St.
Ir. 2
Liubhair St.
Ir. 2 (12)
Lubhar Ir. 2 (168).
B
* Seancheall Ir. 2
Fiacha Ir. 2 (12).
Broices St. ; Buircheas
2
6
8
' Mocholmog St.
Ir.
Miotoine St.
This is the
om. St.
reading both of Br. and St., and also of Mart. Don. March 6, p. 64, which
2
quotes this chapter Ir. reads Cill an Atain
but probably the text should
be corrected by LL 360 left margin Muadan o Chill Muadain i Sleib Coirpri,
where the names of both the bishops mentioned in the text seem to be preserved.
For the passage Fingin
Nuaitin Ir. 2 (12) reads Fingin 7 Trian
1
Cill
'
'
"
St.
"
Ir. 2
Ir. 2
23
36-39
35
16
= M
12
rechas St.
13
gach aon dogeabha bas 'san
14.
18
"
ls
reilic
St. p. 13.
so St.
fritheoilter St.
ai
bentar St.
16
"
as
go brach
frithealtar
22 linn
St. ;
;
19
'
'
hi llaimh in
Coimdhedh budein ag
'
'
chuinghidh dia
nebert friss
'
reilicc.
Eircc
6
si
menmom
do Bharrai tormach
taisi
naomh do
ann.'
Mor.
'
',
'
'
'
'
bias
'
'
'
'
',
'
'
',
'
hi llaithe a eitsechta
3
2
1
niorb
ag altbir 7 ag uladh Eoluinn fein, add. Ir. 2
ina misi St.
* dofheidir le haon nech fechain aran laim sin le med a deallraidh St.
gnaith St. ; Ir. 2 adds 7 as uime sin dligeas gach easbog da mbiaid a cCorcadh
5
6 gCobhthuinn Ir. 2
coimead do bheith ar a lamhuinrc (laimh 168) aige Ir. 2
9
10 do7 seannoir Ir. 2
8 St.
6
an cuis tug misi St.
naom St.
p. 15.
12
13 aon duine
u aire sin fuair F. tabairt St.
bhais St.
gebhair si St.
u nach fulair an beagan so do smiiaineamh
le modh (= le mbudh) eidir St.
:
Ir. 2
15
ailgenuighe St.
C 2
f.
127
20
*.
Ni fhuil nech aile come a
i nDia dogres
De
dia inisin.
aingel
no
budein,
innisin, acht mina tisadh
fa fer firen go
ili buadha anti naemh Barrai, ar
Ar
robtar
(43)
Abram
amhail
e
fir-ailithir
ba
ngloine aiccnidh amhail uasal-atlw
3
ba psalmba cenwais, diuit, dilgadhach o chridke amail Moysi
fa hestadh eccna 7 eolais
cetlaid/i 4 mo\btack togaidhi amail Dauid
menma innithmheach
cuibhreck 7 tuaslaccadh
'.
Ba
im
gach maith
tnasa tesmidhthea 10 talamh ina heccailsi .i. anmanwa na firen o braenaibh a forcetail sidhaigh sualtaigh u
Ba he dio an lochran^ orda ro
hadnadh on Spirut Naemh, asa teichit dorcha 7 targabal n i tegdais an
Coimdedh .i. isin ecclais. Ba he 13 dino an teine taidhleach " go ngns
Ba he fos an
goirthi 15 7 fhadaidh deirci hi ccridibh na mac mbethao'.
bare bith-buadhach no laadh slogha na nil-phopa/ tar ainbhtine an
domhain co tracht na heccailsi nemhda. Ba he dino an fethal coisrecctha an righ nemdha dognidh sidh 7 caon-comrac eter Dia 7
.
f. 127''
duine.
(45) Ba he dino an tard-maer 7 an rechtazVe ro-uasal ro fhaid an
taird-ri nemhdha do thobach cisa 16 sualach 7 soighniomh o clanwaibh
Bairri
naemh
1
2
3
shiorruidhe St.
dognaith St.
cennais caoin-maithfiodhach St.
6
6
7
sailm-chiallach Ir. 2
soithech St.
7 d'eolas St.
St. p. 16.
8 gliocas
9
10
St.
From St. om. Br.
budh saoi e a nealuibh nimhe trsa
2
12
" Ba he an topur . . sualtaigh om. St.
bfaicthear Ir.
dorcha cionad
ls
St.
From this point down to 'sasad don domhan' in 45 om. St.
14
1B
2
1<!
theilgtheach Ir. 2
goriiidhe Ir.
MS. cisa 7 ; a chiosa suibhailceadha
Ir.
17
46-50
15
St.
omits
46.
21
ria
llaimh
nDe
indsin.
xxv. (47) O thainic tra laithi etsechta 2 an fhir fora rabhatar na hilbuadha sin .i. anti naemh Barra, \ar nic do dall 7 clamh 7 bacach 7
bodhar 7 amlobhar, 7 aesa gacha hinlubhra 3 arcena; \ar iotwzcadh
ceall
7 reccles 7 mainistreach imdha do Dia
7 iar noirdnedh
inwtibh sein epscop 7 shaccart 7 aesa gacha graidh arcena, fri hongadh,
7 cosmadh, 7 coisreccadh, 7 bennachoa? tuath 7 cenel, fri bathais, 7
chomna, 7 aiwwchairdes, 7 foirchetal, 7 coimhett irse 7 creidmhe isna
criochaibh sin dogres 4 dochuaidh iaramh Barrai do Chill na Cluaine do accallaimh Cormaic 7 Baithine.
(48) Dorocht ixamorro Fiamwa ina comhdhail siumh go Cill na
Cluaine, go ro bhenrcach each dibh dia'roile 5 ina mbraithribh naemhaibh
As mithig damh sa 6 mo thiias7 do raidh Barra fHu somh
luccad a carcair cuirp 7 7 teacht dochum an righ nejnhdha fil occam
thogairm s cuicce anosa 9 .' Ro gabh iaramk Barrai sacarfaic an^sin
do laimh Fiama, 7 ro faoidh a spirat dochum nimhe ocean ccrois
i medhon Cille na Cluaine.
;
'
u
10
iarsiw a mhanaigh 7 a dheiscipz7, 7 senadh
do thorromha 7 d'onoruccaa% 12 cuirp a maighistanti naemh Barra, 7 non berat leo co hionad a eiseirghe .i.
DesmumsB
ceall
reach .i.
Corcach.
Ro
anti
naem Barra
7 aingeal
fri
Fer. ; St.
16 a gcuinni
St.
'
ls
From
Fer.
'
'*
fedh St.
tedhma
St.
lemsa St.
Here Fer. resumes after
50 is omitted by St. at this
9
10 From here to
ceilebhartaibh in
n coimthionol
and inserted at the end of 50.
the lacuna.
point,
2 bais St.
cheile St.
1!
St.
12
d'anoir
co nimnaib Fer.
St.
f.
128"
22
nachta
naemh
Meic De,
Naomh 2
naentaidk na
Amen.
Finit.
An
Bharrai
1
2
St. p. 17.
St. inserts from above (v. p. 21, note 10)
then adds iar
mbreith buadha o demhan 7 doman do. Ailim trocaire De uile-cumachtaigh go
roisium 7 go ro aitreabham uile amhluigh sin in secula seculorram (sic). Amen.
Finit.
Ir. 2 (168) has the following colophon
Agsin betha Barra do reir mur
;
t.^ a
Betija iSetatgf).
Ego
(i)
in fhirinwe
''
MS
andara F.
uiscce.
read Nemhuaill.
MS.
illi.
-tide
4
= suig ; suidighestair F.
so F
8
' =
This might be
so F.
2.
MS. do don.
;
71
24
(5)
Mor 2
dorinne
do tigh Dobhtha
'
72
trc'asin taircettal
Aengusa.
mez'c
fria Patraicc
f.
co ro foillsicciW/2
mor
failte
Doluidh
(6)
iaromk Dobtha cona macuibh do sheilcc. Is anwsin iaromh do toirbhir an Coimdiu tri domha alltai 7 mucc aWaidh do Dobhtha foce?6ir,
7 da macuibh. Ocus ruccsat leo dochum a tighe, go hait hi raibhe
Patraicc cona cleirchibh.
tangattcrr dorchata
(7) Is anwsin diwo ro forbhanadh an la aca, 7
na hoidce, 7 ni frith lochrand no coinwel frisan dingentai an fiadach
do cosccradh, no do luchtaz'recht hi llios no a tegdais Dobhtha. Ro
ba toirrsech dio Dobhtha cona mhuintir donni hi sin. Is annsm
immorro dorinwe Patraicc an mor-mhiorbhail .i. doraithne in grian
ina frithing dar colair fhuinidh, go ro shoillsigh d'feraibh Erenn, 7
go ro urlamhaigh Dobhtha guna muintir an proinw dona cleircibh,
7 co ro caithset na cleirigh 7 Dobhtha cona mhuinwtir an proinw 7
doronsat altuccadh buidhe do Dia, 7 ro mor-molsat an Coimde eter
clerech 7 laoch
conadh desin ainwnigther Achadk nGreine beos.
(8) An tan immorro ro baoi an coire forsan teine, 7 meic Dobhtha
imow tene, is anwsin a/racht Dobhtha do fadudh na teinedh, 7 dorad
ni
lasair fuirre focettoir.
Is anwsin do raidh Patraicc fri Dobhtha
Pudhar
bia aen cennacht dot siol fein lias do chiniud co ti an brath.'
sin, a cleirz^ ', ar Binen, ar is maith doroine Dobhtha a nderna .i. ar
umhaloitt duinwe.' Is anwsin do raidh Patraic gomadh cenn ar thotacht, 7 gomadh fiaith gach laoch uasal no biadh dia siol, gomadh ar
iomatt an dagh-laoch na raibhfitis fo aon cinw *|
'
'
'
f.
i>
72
iii.
(9)
De
'
Cindus
7 baisttedh mo muintire.' 'Nocha to', ol Patraic.
cena ? ol Dobhtha.
Mac gheinfes on cethramadh fer do torudh do
festa,
'
'
'
bidh tonn bratha do marbadh, 7 do losccedk, 7 do badhadh na ningrinti 6 bidh umhal, inisel, cennais, dilgadach, dercach fri muintir
;
Rather over a
line left
blank in MS.
= R
2
4
3.
MS. cinedh
The words no
B
ingrinntidi.
:
:;
BETHA BERAIGH
25
d'oighi, 7
'
'
iv. (12)
fagba don
anttsin asbert
Is
mac
Dobhtha
'
'
73"
f.
73*
Citne manaigh
Craxm as gach tene uime
Patraicc
fri
Asbert Patraicc
7 crand 6 mo theinidh
?
so
f.
'
fora theinidh
'
ac^ain fair, 7 fora chloinn, 7 fora iartaighe, 7 fora tir, 7 fora talamh,
7 foran mac thairngertacA re each, 7 imaraen ri each, 7 a nAeghaidk
caich.
Ocus luidh for a chuairt phroiccepte.
|
This
is
clearly Nemhnall.
is
omitted
cf.
4.
26
.i.
naemh
Berach.
.i.
Gerbh
Roces
et reliqua.
(17)
naem-ogh
Rucc 1 dao Finmaith inghen do Nemhnall
.i. Midhabaz'r
7 isi ro bennaigh a mBuimlinw. Ise
.i.
uasa/ airmidnech
dano Berach aon nduine isin domun roba tocha fri Cruimter Fraoch
do neoch ro aerfhaemh doenwacht, cenmota Criost a aenar. Coriidh
aire si dorad Cruimt/?<?r Fraoch na tri bean<rc/z/a dorad Colum Cille
do, ar a gar-macaibh, 7 ar macaibh a sethar, 7 ara daltaibh ar daigh
in Beraigh.
vii. (18)
f.
^4
saoi,
.i.
viii.
do Dhaigh mac
(19)
denamh
naemh Berach,
leighinw, go ro fhoglaim
7 ro baoi rath
oide
Cairill
gach
dia.
Cairill.
nech
=R4-
BETHA BERAIGH
27
(22) Is
andsin do l-rochair an
ro baidhedh.
hanam
Ocus
tainic
macaomh
'
fothaig in mhuilinw, go
f. 74''
dheiligh a
'roile.
7 tresna miorbhuilibh.
sin,
'
'
'
Caoimhgem.
Mu/rtheimhne *
Doluigh 2 dano Bearach 3 tair Mhagh
Is anwsin doronadh
Rois dar Boinn i mBhreaghuibh.
moir-fleadh ag ri Breagh do ri Teamhrach. Tnruill dano Bearach
gwsin mbaile iraibhe in fhleadh, 7 dochuaidh a teach na fleidhe. Cdega
ttigh na fleidhe.
Ro
dabhach dano ro bhattar forna deasguibh
chuinmg Bearach digh for coiwheuduighi in leanwa, 7 ni tardadh do.
Is anwsin ro raidh Berach
Ni bu lughuide in fhleadh cia dobearx.
(25)
ccrich
'
to
MS.
failfaister;
have written at
ailfiter
first
on margin.
= R
*
17.
ri
The
Teamhrach
scribe
seems
l.
75"
'
28
docum na
fleidhe.
'
(27)
Ro
raidh in
ri
'
Gabhthar na
f.
75'
Bearmgk
'
f.
76*
hand.
Cf.
7.
Added above
;;
BETHA BERAIGH
29
Gonadh do
mBeraigh.
As
sin ro raidh
Caoimhghin
mesruccadh
As
ferr
aradhu immat
Atcota bith-bronwadh.
xii.
(32)
fri
Caoimgin 7
fria
ndemhan
mhanchaibh
'
an
fili
buan an seud;
Don! deabhaidh fri claoin-ced
Atclos go Fearnwa na cceud,
Cluiccin Beraigh,
Tafonrc
demhna
asa naomh-tseud.
'
'
for.
later hand.
MS.
for
f.
76 s
30
imdha
trathe, 7
fuighligh
nalainw
f.
77
naraile
fil i
'
le,
Docuirisi Caineoch,
77^
Conadh amlaidh
frillsigh.
Coineoch tre
proinntign ag
isin
'
1
The words 'gacha fuighligh' are written in a smaller hand
a =
8 =
originally left vacant in the MS.
9".
10.
on a space
BETHA BERAIGH
31
'
"
'
'
xviii. (42)
As lfa 2
tra
'
'
Manaigh Beraigh,
Iter a
Cia
nom
nocc
is
is iatt
a sean
tiosat, fir,
mochen,
mnaoi, meic,
Ro
i
nGlinn da lacha.
(44)
Forrof haccaibh biiaidh foghlama 7 crabaidh inte forfagaibh gan
teidhm gan dioghail innte, cein no beith a chlocc fein inte, '7 ro
fagaibh einech fir sheisrighe ag nor tighe inwte' acht co nionnla a
lamha asin Casan. Conidh desiw ro raidh an file
;
Ag
Cidh
fir
goill,
damh
leabhraibh Beraich, 7
fo
allaidh as d'iomchar
an charpuit.
2
= Rn.
f.
78"
32
damh
'
',
fon ccarpat,
(46)
f.
78''
'
'
'
'
'
sin.
Ar
cert-lar
Cec/i brat
oil,
an
lis.
Ro
Cen on*
79"
manchine a
1
line
= R
is
2
sic MS.
= Iuigh.
12".
defective, but there is no lacuna in the
lege cluain.
MS.
=R
Evidently this
12k.
BETHA BERAIGH
33
'
sentattaidh sainemhail.
xxiii.
(52)
daw
Patraicc do d'faccbail.
1 The
words
Anti
hanmanwaibh Aohvcedh
'
19-23.
He
is
',
anmana
are
'
written
over
the
2
words
= R
'
risna
13-16,
B A.
* no Cownacht, interlined.
(the latter is correct historically).
f.
79A
'
34
eccail leis
'
leis
Berach
da.no
Diarmaz't.
nAlbaiw,' ar
nAlbai, go
hAedan mac
doibh.
{.
Alban,
(55) Dorala moir-fledh an tan sin ag Aedhan 7 ag maithib
7 ro baoi macraidh mor ag cluiche for faithche an duna[i]dh. Diarmait
8o immorro ro baoi cxxmdach mor d'edach uime, 7 ro boi delb deg-duine
leis.
Berach immorro ro baoi sidhe ag cumdach a anmha, 7 ni raibhe
|
'
'
i ndorus an
dunod/i. Ro raidh Diarmait: 'A
mbat fir '-cbleirech, do dhenta tene don da mhul snechta
ud, go ndernmais ar ngoradh his,.'
As ced doibh ar Berach,
teine do denamh dhibh.
Eircc si 7 seitt iatt.' Dochuaidh Diarmait,
7 ro seit an da mhul shnechta, 7 ro lasattar amhail crionrc, 7 doroine
Diarmait 7 Berach a ngoradh friu.
(57) Ro hinisedh dao do Aedhan na ferta sin 7 na miorbuile 7
doraidh Aedhan frla druidhibh
Fionwta libh cia doroine na ferta sa 7
na miorbuile.' Ocus dochuatar na draoithe ara ccliathaith caerthainw,
7 tuccadh dano nua corma doibh. Cethrar da.no lion na ndruadh, 7
mora don
s'n'ec/ita
breccaire, dia
'
',
'
'
Berach go mbith-buadaibh,
Bruth oir a hoireanac[h],
Erz'w ina rig-rathaib
Ro
leis
'
added on margin.
are interlined.
translation are alike uncertain.
'
'
MS
cephaiph.
The words
text and
BETHA BERAIGH
35
Rosoisedh coimhfherta
Fri Berach mbith mbuadhach
f-
8o
On Badhgna
Ro
bain.
Nemargen
nert-niadaigh,
TVom,
Ro
A
A
luaithe faillsighther,
thrici tintothac^ uilc,
(58)
fri
hAedan
'
.i.
doibh
nEirinrc.
mhiorbhuilibh innte.
(61) Ocus dodechatar iarsin co hAedh ndubh mac Frg[n]a,
7 go
hAedh mac Brenainn do denamh rere doib. Ocus doronsat comdail do
Ocus is an doronsat in comdail si oc Lios Ard Abhla a
16 cinnti.
Muigh Tethba. Doluidh Berach 7 Diarmart each dibh dia niath
Ocus doronsat frithcomhdail arnafeissin in oidhce resin comhdail.
mharach agan sgiaich ata iTzV 2 Tromra a Rathanw 7 ni dhechaidh
|
D 2
MS.
f.
8i"
36
Berach
isin
Ro
mor
isin
comhdail sin
ro baoi
.i.
Aodh
dubh mac Ferccna, 7 sluagh Breifne maraen ris. Ro baoi Aedh mac
Brenainw, 7 sluagh Tethbha maraen ris. Ro batar sochaidhe do
naemaibh isin dail sin. Ro bai Daigh mac Cairill, 7 Cruimter Fraocfh],
Mancan, 7 Ciaran, Mael 7 Aelitir, Failbe find, 7 Dhacua, Samhtanrc
7 Arnain 7 ro battar naeimh imdha ele asin ccomhdail sin.
(63) Doroine dano Bearach mor do fhertaibh 7 miorbuilibh isin
comhdail sin, 7 rainic Diarmait iarsin isin ccowAdail, 7 doroine
eccnach Beraigh. Ocus do raidh inni so
A bhreccaire, ni see fan
dernsam comdail i Rathun.' In anwsin do raid Berach 'Astualaing
Dia a tabairt conicce so.' Ocus tuarccaibh an chumhachta diada an
sciaich i nafrde isin aer, 7 nell impe, 7 ros fucc iarsin go raibhe uas in
comdail. Ocus ro raid Berach fri Diarmait
Fech i nairde 7 ro
fech Diarmait, 7 atconnairc an sciaich, 7 ro an da egnach. Iarsin ro
;
'
'
'
leigeadh an sciach go
foill
tarla
foran clad
araibhe
Brenain.
">
Toccbais Berach
leis
an sciaich
Conus
(65) Iarsin tainic
Breifne.
'
mo chenw
Samthanw
raidh
uir,
dluim ndeircc.
alghs codalta
Shamhtanw,
Do
codladh.'
tarla 'na
fri
it
Frgna, do
ri
'
'
BETHA BERAIGH
::
37
o ttad riogradh oirthir x Connacht. Ocus ro edbair Aodh finw a righerredh 7 vigh-erredh gach rfgh ina diaigh go brath, 7 screpall gacha
cathrach 6a siol 7 oa seimen go brath do Bheruch.
(66) Dochuattar iarsin na sluaigh a muinighin na Trinoide, go
ruccadh an fir-Dhia breth firen eter Bherach 7 Diarmait. Is anwsin
ro raidh an taingeal uasna sluagaibh
La Berach a duthaigh f. 82"
oniu co tf an brath.'
Is anwsin ro raidh Aodh mac Brenainrc
Atchluinti go rucc an taingea/ an mbreith .i. a tir la Berach go ti an
brath.'
Ro ferccaighedh Diarmait donni sift fri hAedh mac Brenainw.
Ocus dar lem atataoi si aga radha ina diaigh.'
Ocus ro
fhoslaic Diarmait a bel do denatnh glaimhe diginw d'Aedh mac
Ar do
Brenainw.
Ro raidh Aodh mac Brenainn fri Berach
Eirgis Berach
chumairce damhsa, a cleirigh, riasan ffer ndana.'
Ni thi aoir na
go Diarmaz't, 7 dobrt a bhois frfa bel, 7 ro raidh
mola#% tar an mbel san tre bhithbe, 7 foclaim bad comhainw an laoi
so a ccionrc mbhadhna th'oidhidh
7 ni ro fett aoir na molaa% do
denamh osin amach. Ocus ro saeradh Aedh mac Brenainw andsin
tre rath mBeraigh.
(67) Ocus ro edhbair Aedh a righ-errerf/z fein, 7 righ-erredh gach
righ ina diaigh, 7 screpall gacha cathrach 6 airther Tethba, 7 oa shiol
Is ansi ro raidh Berach
fein, 7 6a seimen do Berach go brath.
As ced don sciaich dol go a hionao% fein doridhisi.' Ocus ro
thoccaibh cxtxahachta De an sgiach goa hionafl% fein doridhisi
Ocus ro sccaoilo% an comhdail fon ionnus sin.
i rRathonw.
Doluid Diarmait go
(68) Doluidh da.no Berach dia cathraigh.
Rathonw, 7 e tuirsec/i. ^4rnamarach dano doluidh Berach go hait
irraibhe Diarmait, 7 ro raidh fris an feranw d'fagbail. Forofaccaibh
Diarmaz't an feronn do Bherach 7 forrofaccaibh Cruinicein, 7 forfaguibh Dubaw an cleirech. Doluidh Berach go hait irraibhe Tromra,
7 ro raidh fris an feronn d'fagbail. Ocus ro raidh Tromra nach
Ro raidh Berach fri Tromra As ced duit dol f- 82^
faicfedh go brath.
Sluicis an talamh fochettoir Tromra. Doluidh Berach
fon talmam.'
go Belach, 7 ro raidh fri san feranw d'fagbail. Ro raidh Belach, nach
'
'
'
'
'
'
'
'
fuicf<?%
go brath.
'
Is cett duit si
',
ar Berach,
'
dol fon
talmam
fod
The
'
iarthair.
38
'An doigh
lat
sa na
7 dunais fair
fil
7 duin fort
ecclais,
si isin
hi.'
Eirigh
isin ecclais,
hi.
f.
charpait
'
Cuallaidh anwsin
f.
xxiv. (74)
4
2
MS. faegadh.
ni added below the
Here the inferior hand resumes.
1
'
'
line,
wrongly.
MS.
ferainn.
BETHA BERAIGH
asinn
39
tair
fora annsin
Tuaim Us, 7
manaigh) co mor desin.
frithing
xxv. (76) I naraile aimser doluidh Coluim Cille mac Feidhlim?a%, \ar
mbhriseaTz chatha Chuile Dreimne, go Berach, ar ni Pauair failte ag
naomh aga
'
'
'
'
'
'
'
'
'
Ro
fora shett.
1
Altered from
'
os cinn
:
riaan.
'
'
rianda.
line,
The
unnecessarily.
f,
84"
40
f.
84''
'
mhancine do ar a bethzzg-Aadh.'
7 ro
(79) Deisidh dano leo an comhairle sin, 7 tuccadh go Berach
bhaistt Berach an mac, 7 ase ainwz tuccadh air, Ineirge, 7 ro hedhbradh mancine a bhi 7 a mhairbh, 7 mancine a sil 7 a seim co brath
do Berach, ara leasucchao%. Ocus ro raidh Berach
Berar an mac
dochum a mhathar, 7 ticfadk cobair coda 7 maine doibh.' Ruccadh
an macan docum a mhathar la breithir an cleirigh.
a
'
f.
85"
7 a dhaoine
brath do Bherach.
xxvii. (82) Araile aimser dochuattor hi Briuin
faidh a
ri
sett
2
leo added above the line, needlessly.
The second occasion has been
accidentally omitted; probably through homoiotel.
3 MS.
i
uile uile.
ni.
'
'
''
Added above
MS.
'
BETHA BERAIGH
41
uadha
iatt.
Benais a clocc forra. Sluicis an mhoin iatt focettoir
cona righ, 7 doroine loch don monaidh gan mirech
7 docither la
tascc righ an sluagh sin, 7 a ngai fria nais.
(83) Dolotter dawo Dicholla 7 Toranach uatha a ndeghz'a% an
tsluaigh, co to-la Berach doibh.
An accam ', ar Berach fri Dicholla.
Anfad ', ar Diocholla 7 ro raidh fri Toranach anadh aige, 7 ro an.
;
f-
85^
f.
86 a
'
'
Is
7 ro raid 'Berach
fri
Dicolla
'
:
biaidh
'
'
laidh sin.
Ocus tarraidh
dia nionsaigz<a%.
iatt
os cind an mairbh.
O'tconn-
7 h'og-reir
forainrc,
1
MS.
rocht.
above the
line.
7 ro raidhsett
duit, a cleirigh.'
MS. mdna.
= R
24.
fri
Ros
Berach
'
:
Na gad nem
aitchiotar m. pr.
Added man.
sec.
42
amlaidh.
ccaibh dao dona diberccaibh gan a siol do dhol tar naenbhar go brath,
f.
86''
Roimh
dalta dazzo
sizz.
f.
87"
1
a =
MS Berach.
3 n0 dorala
R 25, 26.
inserted above the , ine
no estad inserted above the line, which is probably the
true reading
This word is very uncertain.
-
*
:
'
'
'
BETHA BERAIGH
43
naemh
etsechta anti
7 ro artraigh aingeal do
ria
"
Amen.
Slz'c^t
Finis.
droich-leab/zflzV
Oi Maolconaire
in?zsin.
An
6 Februarii, 1629.
2
1
The words in brackets are conjectural
Added above the line man. sec.
cathrach ' have been deleted, but are still legible, and
the words ' a foirb .
3
MS. scecula sceculorum.
are necessary to the sense.
.
f.
Si
;;
'4
ISetfja
BEATUS
i.
'
DoMINUM
IN
NIMIS.
(i) Is
fechtnach firenta, 7
is
imuamhan an Coimdhedh cumhachtaigh, 7 occobhrus go dermair timna 7 foircetal De do chomalladh, amhail luaidtir hi canoin
pettarlaici 7 nua-fhiadhnaisi. SochaiMe tra do uasal-athrachaibh, 7 do
f hadhibh 7 do apstalaibh an Coimdedh na ndula fHssi ndebrath i fetareccla 7
7 i nua-fhiadhnzse ind aitescc sa, a mbeith fechtnach, firian, foirar accobhar 7 ar ailcciws na tiomna 7 ircd foircetail diadha do chomhallnadfi, 7 run eccla in Coimdedh co' foirfi ina ccridibh, 7 ina men-
laic
fi
'
.i.
me
wnua-fiadhnaise,
a seised dec do
nirisech
amhra amhail
mor-leignidh primh-coitchenw
amhail Origon
og e amhail Eoin bruinwe-dalta an Coimdedh suisccelazV/ze e amhail Mathae forcettlaz'a% e amhail Pol; primh-apstal cendais dilgadhach e amail Pettor
ditrebach e amhail Eoin mbaubtaist
tractaire e amhail Gngoir Roma tectazVe trebharamra maj-a 7 tire he
amhail Noeisind aire, fuairamail ro thoccaib Noe inn aire,] 6 uas tondghar
na dilen i nairde, is amhlaidh sin toiccebz/s Brenainw mac Findlogha
a manaigh 7 a muinwter i nairde os tene bratha, co na ria ceo, no crithir,
na de iatt tre cumachtaibh 7 caen-crabudh Brenainw m'c Fiwdlogha.
(3) I naimsir' Oengzzsa meic Natfraich, righ Muman, is an ro genaz'r
tlechtac/z
Augz/stin
f.
224''
inti
naemh Brenainw.
Do Chiarrazg-Ae Luachra do
do shundraa%, don
.i.
do Alltraighibh
Caille
fior
LS
c
3315.
From
8
fo
om.L(recte).
7
L.
irecte).
= L
3331
It
45
.i.
tsnechta.
Brenainw.
Araile
(4)
Findlogha
.i.
'
mac
Airdi
f.
225
f.
225''
'
'
',
7 timthirect na naingel
nettaighibh gle-ghelaibh
Iarsin ro eirigh co
ccuairt.
moch 'arnamarach
imwon
tir
imma
manach
ndiles
mo
rtt
gheinemham,
is
immorro do radh
(8)
chroidhe
fris,
si
Iarsin 8 ro lingestair
baistea%a Brenainw.
9
ron uccsat a muinter leo he, co mboi bliadai occa
iii. (9) Iarsin
ccinw bliadhna iarsin rucc epscop Eire he for ammas
aga altrom.
[
wuimi
fein
.i.
co hlte
= L
3341
ua;>-
R2;
10
7 boi bliadhain occ Ite. Tucc an chailkc^
atchldh timtirecht na naingel uasa, 7 rath an
35.
muir L.
he
[rede)
Interlined.
cf.
n infra.
46
Naoiwh
Spiorta
frisin chailltg^
(10) Araile
iv.
'
or
sir-gaire
hi.
immorro ro
la
noebhdhai
duit a naidhe
'
fair co foWus.
cech uair atchid
do
fiarfacht Ita
Atbcrt
si.
somh
Cidh dogni
'
iarsin
'
Tu
sa
',
failte
or se,
atchim occ labhra frim coidhche, 7 ogha imdha diairmhe aile amhail
7 iatt ocum altrom as cech laimh diaraile.' Anggil immorro
ndelbaibh na nogh batter annsin.
tu sa,
i
2
ro legh Brenainw occ espwcc Eire a ccionw a chuicc
ba
fada le hltae a beith ina feccmais. 'Arsin immorro
7
ro legh a salma 7 ni raibhe loim no blechtach oc espucc Eire an tan
sin, uair ni ghabadh almsana o nech acht o bheccan do dhaoinibh
riaghalta. Tarla do Brenainw laithe naen a beith occ iarraidh lomma.
fora oide.
'Is tualaig Dia sin', ol espocc Eire.
Iarsin no ticcedh
agh aWaidh gach lai do tSleibh Luachra cons, laegh le, co mblighthea
do samh hi 7 no theiccedh a hoenar gwsin sleibh cetna iarttaiw.
v. (11) Iarsin
mbliad
3
anwsin bai Brig ingen Findlogha ina fharradh, deirbhsiur
dermair med a gradha fuirre, ar ba follws do timthirecht na
naingeal uaisti. Ocus ro fegh gnuis a hoide 7 atconnairc amail ruithin
greine samhrata e. 4
vi.
(12) Is
do, 7 ba
f.
226"
(13) Araile
Luidhis Brenainrc
la
lais isin
'
'
'
'
'
isin uamaz'a%,
Choimdhe
eistect fri
Ro
(15)
1
inwte.
= L 3384
Capg.
i.
Capg.
i.
137, 18.
3
3
137, 14.
:
c.
= L
= L
3400;
8 Marta, 1629.
MS.
7.
6
'
'
Ro
3393
|Mc.
41
= L 3403
closs
5 4"
*
leth,'
S 2 3 C M c. 4
Here O'Clery has
;
S'' 4
c. 5
5
not in Latin Lives.
;
47
viii.
Araile la
(16)
.i.
f,
22 6''
f.
227"
Brenainw
7 easpocc Eire.
.i.
'
'
'
'
d'foglaim.
sin, ar ro fhittir
'
'
in laech sin.
do.
'
fochettoir.
(21) Iarsin" ro siacht Brenainw crioch Connacht fo clu araile fhir
craibhdigh boi inwte .i. Iarlaithe mac Loga, meic Treoin, m'c Feicc
2
1
= L 3435 R 6 S 1 5" M c. 6 Capg. i. 137, 26.
7 toccbaidh bis
2
* = L
" = L
m. pr.
3449 R 8" S 6" M c. 8" Capg. i. 138, 1.
5
= L 3458 R 8 C M c. 8.
cu nach L.
3453 R 5 8* M c. 8\
2
8 = L
1
M c. 9 Capg. i. 138, 4.
do mac Lenin, m. pr.
3484 R 9 S
;
&
48
'
',
'
'
',
f.
227''
J
Iarlaithe
x. (23) lar ffaccbhail
Magh
Teccmaidh immorro
nAi.
atb^rt friss
'
'
'
'
',
xi. (25) lar sccribenw s tra riaghla na naemh cona mbesaibh, 7 cona
ccrabhadh do Brenain, impois co hespocc Eire doridhisi, 7 gabhais
gradha uadha.
(26) Is
et
annsin
228 a
somh
possidebit.'
f.
ro chuala
isin tsoisccel
in
presenW
'
accipiet 8 , et
uitam eternam
10
(27) Is iarsin
tra ro fhas
(28)
Ocns u
3554
5
9
MS.
MS.
13"
S 3
1
ann
tarla
10;
is
= L 3542;
= L3546; R
1
relingguit.
11
possidebat.
Capg.
i.
do Bhrenain a bheith
SMi
138, 27.
Capg.
i.
S2
S 1 2; S 2
f-
lais
10
c.
Capg.
i.
10; Capg.
11; Capg. i. 138, 16.
138, 20.
MS. centtublum.
6, 7 ";
138, 22.
--=
MS.
c.
L 3556; S l
4 ;
ionadh
12.
138,
s
= L
S2
8".
MS. accipiat.
85 ad cat cent R
8
precenti.
i.
p.
49
'
'
cuicce.
'
'
1
Vide an sit BaiVrfionK mac mic Muiredha^A, mic
Later marginal note
2 = M
Capg. L
p. 87 ; R 13*
Eachach, mic Corcuill Gulban, mic Neill N.
4 = M
s ghenmais m. sec.
R 13 Capg. i. 139, 12.
p. 87
138, 41.
:
5o
f.
229
nanmanwaib dpsiph
"
Do
Dia an talam sa
an oilein 7 ni ced
daoibhsi dul thairis so, 7 uWidh 'san ait asa ttangabair." Ocus mar
adubazVt seision sin, do fhiarfaighemair ne dhe ca hionad asa ttainic,
fein,
7 adubairt
no ca hain/w e fein.
Asbert an iocclach
(34)
'
Ocus
fhoillsigh
ise so leth
dom
fhiarfaighidh
si
sibh,
isin
;
(35)
'
i,
7 siad
',
bhanw?"
Adubrattar na braithre:
hi
ko ni riccenn (interlined).
Capg. i. 139, 25.
13
J
parrtus
2
"A
De do
Probably for
7 issedh m. pr.
athazV ionmain
bi sibh,
",
or
siatt,
ar feabws bolta-
meraidh.
=Mp
88
;:
51
Ocus a Bhrenainrc', ol Barinwtws 'do anwsa co cenn coictimaighin sin a bfochair mo mheic gan biadh, gan digh 7
a ccionw da fichet la do impaides dochum mo braitrech 7 mo sheila
a edaig/t."
ghisi isin
fein
arisi.'
1
Iarna cluinsin
(38)
a ccinw
'
dochum
f.
230"
'
'
'
'
',
=M
p.
p.
E2
Read
eorporda,
corporis.
Marginal note
3562 R 12 6 S 1
14 socii
6
;
S2
52
7 issedh sXbert:
'
doghebhcnr 6 Dia e
.i.
Eirgis
Brenainw
iarsin,
'
f.
xiv. (43)
irghis
iarsin,
faccbaitt ben-
.i.
neoch do
'
xv. (44) Ocus 3 annsin docuaidh Brenainw cona muinwtir 'san cuid
dob foide uadh d'feranw a athar. Ocus nir bho hail lais a athair no
a mhathazr do thaobhadh, na a dhul a ccowfhoccs doibh, acht
dochiiaid* ar mullach aird-sleibhe do baoi a bfogws don fairrcce, mar
Ocus ise fa hainm don ionad sin osin
a raibe an long do bhaoi oca.
amach, Suidhe Brenainw. Adubhrattar gur mithzjg- doibh an toilen
sin d'faccb&il 7 dochuattar d'ionnsaighe a luinge d& daingniucc% le
hiaranw 7 le seichedhaibh damh 7 dochuirettar daethain da long
aile da gach cinel ullmaz^-wthi archena i lluing Brenainw in uair sin.
Do chuimlettar da ccenglaibh amuigh 7 astigh mirr 7 bidomain, pic
7 roisiw.
B
(45) Ocus an uair dob ullamh i, adubhairt Brenainw fria muinwtir
dul inwte i nainm in Athar an Mheic 7 an Spiora/t Naeimh. Do an
fein inwa oenar arin traigh da neisi, 7 do bhennaigh an port da gach
taobh de.
Ocus ina dhiaigh sin dochonwairc Brenainw triar manach
da muinwtir fein chuicce 7 doleiccettar a ngluine fri lar ina fiadhnaisi, 7 asedh adubratar
A athair noemhta ', or iett, leicc sinne lat
mar a tteighe fein ar gradh De, no rachmaitt ne do ghorta bid 7 dighe
uair tuccsamar moid im beith occ denamh ar noilithre it fochair si ar
;
f.
231!"
'
'
fedh ar naimsire.'
(46) An uair doconwairc aw tathair
1
p.
= L
90
3564
15.
i2
= Capg.
i.
140,
.i.
2
.
= M p. 90 R i 4 \
= S 5b which here
;
4,
= M
passes to
53
'
tainic sibh.
nainw
lais e ar
Dhia
asberatt na sccribhenwa
teitt
sescca fer
ina longaibh,
lais
amhail
menmanna
Occ moladh
'san
Duilem
an
rictigb.
rig
dil
XVii.
Brenainw
(49) Ceileabrais
nachtai/* aca ; 7 seolaitt rompa
'
'
'
'
',
'
'
'
'
=L
71.
= L3736;
= L3741;
' Here
7i
3 57 4 .
the scribe adds : ceilebrais, &c. ; i.e. he began to write the beginning of the
6 = L
6
MS. cathaibh.
next chapter in continuation of this.
72.
3743
1
f.
232
54
f.
redhaigh iarsin
for tus.
'
'
',
Xix.
mhighe.
Ocus
'ar
ndrud doibh
f-
233"
amhlaidh ro bhaoi, 7
risin oilen, is
'
aibh.'
(55)
Do
fri
hedh
fuarattar
tri la,
Brenainn, 7 do
bhexmaigh an port re ndol i ttir doibh. Ocus do bhattor na cairrge
ina muraibh ardaibh 'ar' gach taoibh dhe. Ocus 'ar ndol i ttir doibh,
adubhairt Brenainra lena muinntir
Na beiridh a bhecc da bhar
i
ttir
an.
eirigh
'
140, 30.
i.
140, 21.
p.
92
'
in gaeth
17
S1
'
added on
Capg. i.
;
55
Oc
'
f.
23^
'
'
'
'
'
',
arnamarach
iar ttecht
Denam dochum
an
lai
ar noibre
mhuinn-
ar ttrath
7 tiacchait \axamh.
Ocus 'ar ccriochnucca% a ttrath doibh, adubaz'rt Brenainn friu
Denam dochum ar luinge anoss.' 'Ar neirghe da niomdhadhaibh
tir
'
.i.
'
'
'
3
i.
sic
=M
MS.
141, 8.
p.
;
'
92
read
;
R
:
'
18 ; S 1 8 ; Capg.
ar aon don triur '.
p.
94
20
S1
i.
140, 40.
4
10
p. 93;
Capg.
i.
Conjectural emendation.
19
141, 15.
S1
Capg.
f.
2340
'
;
56
'
'
'
f-
'
'
La
xx. (63)
'*
oilen uatha
'
'
S* 12
M
;
iatt.
R 21
p. 94
Capg. i. 141, 40.
;
S1
11
Capg.
i.
141, 36.
=M
p.
95
22
:
;
57
f.
235"
f-
235
tha sa uaim.'
fhiariaigh de
Cait
'
mar
'
Brenainn
anrcsin, fri
nbhar longaibh
'
Ni fhettanw sibh
ni as
mo
ina so d'iomchar
'
'
'
'
'
'
muinwtzV
hi,
= M
p.
ginal note
introitu S.
Albei.
2
Here there is a mar96 R 523 S 1 13; Capg. i. 142, 6.
Hie pretermissa sunt errore librarii que in Latina uita narrantur ab
Brandani in Paradisum auium usque ingressum insulae familiae S.
;
'
58
'
d'foillseacharf le suil,
mian
Ieo do radha.
'
diiinw dol
f.
'
'
Do
(72)
na maidne
33
Antonii
>
;
iiarfaigh*
?
'
'
"
= Capg. i. 145, 18.
S 1 15.
Marginal note 80 anni ibi erant.
insula anacoritalis M, anachoritarum R, &c.
p.
S1
105
16.
32*
sic
=M
p.
io 6
p.
MS.
107
lege
;
;:
'
BETHA BRENAINN
CLl!lANA
FERTA
59
fein.
Ocus l inne nach ffaicend
anwsna lainderaibh, 7 gan enni da losccadh aca, 7 gaw
iad fein ace traotharf?
Ocus beid marsin co madain; 7 ni fhaicfe
nech iarsma dibh o tosach laoi no co tti siatt ina soightibh teinntidke
tresan ffuinrceoicc utt, ara tteccaitt go gnathac^.' AdubazH Brenain
Cionnus f hetus cretuir nemh-chorpardha solus corpanla do dhenamh ?'
Do fhreccair an tab 6, 7 isedh adubazVt
Inne nach cualaztf/z tu, 7
inne nar leghais, an muine do bhaoi for lasadh ar sliabh Sinai fri re
na hoidhce, 7 nach raibhe dighba'z'/ no uireasbaz'd/z arnabharach air ?
2
do bhatar san co mattaiw marsin. Ocus do iarr Bre(73) Ocus
nainw ced imthechta anwsin 7 ni fuair e on naemh, acht adubazVt
Dligidh tu ixsSxech maille rin/ze, no go neiste sinw an nodlaic ata inar
ngoire, 7 no go nderna sibh comhsolas linwe co hoctaif na hEipifanie.'
Do an Brenainrc maille lena braitribh risan aimsir sin an^san oilen
da ngoirter Albei. Iar ccoimlionarf/i na haimsire sin do Brenainw,
do cheilebhair don abb 7 dona brait/zribh battor occa, 7 dochuaidh
dochum a long, 7 do battar ace siubhal na faz'rrge co tus an chorghais
na
tu
soillsi
f.
2$(,
'
'
'
baoi ar cind.
SCEL OILEIN
XXii.
La
IN UISCCE
MESCCTA SIOSANA.
da rabhattar occ imtecht na haibheisi eocharghuirme, atconncattar oilen uatha edh imcian, 7 do thionwsccnatar
dol da ion??saiccj% go luathgairech, uair nl fhacattar oilen le fada
d'aimsir conuicce sin 7 do thraothadh a Ion teora laithe roimhe sin.
Ocus dochuattar fo tir 'san oilen, 7 fuarattar topur solas-ghlan anra, 7
i\ar gacha luibhe olehena, 7 cenela iomdAa d'iasccach occ siubhal 7 occ
imtheacht an tsrotha do bi ace tepersain assiw topur hisin dochum na f. 237
fazVrge. AdubazVt Brenain^
Co deimhin ', or s6, tucc Dia solas
daoibh tareis bhar saothair; 7 gabaidh an mheid recctai a les don
iascc, 7 tionoilidh luibhe iomdna an mheid as ail libh.'
Do ghabhatar
na braithre ag ol uiscce na habanw mar a nditcell, 7 ace tionol luibenw
(74)
eiccin
'
mar adubhairt
a maighistir
'
riu.
'
'
=
36
Capg.
;
S1
i.
145, 32.
19
Capg.
i.
= M
145, 35.
p.
107
35
S1
18.
= M
p.
107
60
Ocus l
(76)
muinwtir
f.
'
'
''.
xxiii.
annsin
Is
(77)
Brenaintt da mhuin/ztir
anosa?' arse.
bhar Brenaind,
'
'
ise
dasacAfach.
(78)
mboill
'
f-238 a
in bliadhai*z roimhe.
= M
3
J
146,4.
p.
108
B
6
Capg
2I
'
=Mp.
V
S1
20.
i-
*
4
A 5 43o;
no; R
| 4
'
'
=Mp.io 9 R
;
Si
23; Capg.
i.
3 o;
146, 5.
p.
109
S'2s: Capg.
i.
61
comnuidke an go hoctaif na
cingcichtisi.
Ocus tainic an procatoir
cuca amail ro gheall 7 tucc leis gach nl do bhai 'na chas orra 7
dorinwettor forbailtechws mor re 'roile, amail budh gnath leo.
1
(81) Ocus mar dochuattar dochum an bhuird, tainic en an uair sin
ar cuirr thosazgA na luinge, 7 dorinwe ceol sir-bhinw amhail organ da
scciathanaibh, aga mbualaoVz ar taobhaibh na luinge. Ocus do aithin
BrenazVm gwrab ag inmsin sccel do bi se 7 adubaz'rt an ten
Do
ordaighedft ceitAre haimsera dhaibh re fedh bhar tturais .i. senaid an
Ticcerna hi ffarradk an procutora, 7 an caiscc ar druim an mhil moir,
7 o chaiscc go cingtigis occain/ze, 7 in nodlaic i ninis Albei no co ti feil
Muire na ccoinwell. Ocus a ccionw an sechtniaoVz bliadhna berthar
dochum an talman atathai d'iarraidh sibh, 7 biaidh sibh da fichet la arm
7 'na diaigh sin dobertar dochum bhar ttalman fein sibh.' 'Arna
cluinsin sin do Bhrenainw, do crowz 'chum lair, 7 dorinwe toirrsi 7
aithrz'cc^e, 7 tucc moladh 7 bmdechus do Dhia, 7 do Cruthaighteoir
caich uile. Do fhill an ten an uair sin dochum a ionaid fein, 'ar ccriochnuccadh gach en neithe dibh sin doibh.
2
Rachatt sa uaibh anosa, 7 tiucfat
an procuttoir
(82) AdubazVt
chuccaibh aris maille risna neithibh ricefes sibh a les, amail tainic
an Procutoir naomtha dochum na napsto/ roimhe.' Do imtigh an
procuttoir an uair sin, iar bfaccbhail bennachtan ag Brenainw, 7 ag
each arcena 7 do an Brena/ isin luce sin ar fedh na haimsire ro
Ocus 'ar ccriochnuccarfA na ree sin, do gabh Brenainw
hordaigerf/z do.
lamh ar imtecht, 7 dochuir a long o thir, 7 dochonwairc an procutoir
chuicce, 7 long Ian do bhiadh leis, 7 tucc sin do Bhrenainzz 7 do fhill
Ocus do bi Brenain;? marfein 'na diaigh sin isi conair asa tainic.
sin ar iairrgi co cenn da fhicet la, 7 da fichet oidhche.
;
'
'
xxv.
3
(83) In tan immorro ba comfhocraibh don chaiscc, batter a muinrcter occa radha fri Brenainw dol for tir do cheilebhradh na cascc.
Is
tualaing Dia ', ol Brenainn, ' talamh d'fagbhail duinzz i ngach du bz<s
'
Ocus battar
7 da oidhci.
siumh
Cidh tra
acht is amhlaidk sin do cheilebrattais in chaiscc go cenn secht mbliadan
uair an tan ba comhfhocraibh don
for druim an bleidhmil muiridhe
chaiscc gacha bliadhna, no toccba% a dhruim uasin muir, co mba
talamh techtaige tirim.
isin
la
1
= M
SM25-
p.
no; R 41
= L36oi-
S 1 24
Capg.
1.
146, 11.
p.
in
42;
f.
238 b
62
xxvi.
*
(84) Araile tra aimser dia mbattar forin aiccen niongantacA neochurgorm co facattar na srotha doimhne dilenda 7 na saobh-choiredha
f-
2 39"
xxvii.
FOILLSIGH
PIANA IFFRIND.
T>6
'
',
'
'
ifemaighe sin?'
,
'
'
'
239
'
marbh
',
dia mhuinntir.
XXviii.
BZ7DESTA.
baistt?o% foce/oir.
1
3669
= L
;
3617.
67 s
B
.
immorro a
\aria\gedh
= L 3625
67
s
.
Atbert
cene'l di.
= L
a faicsin
3678
(rede).
68.
si
D'ai-
'
:
'
= L
mra damh
eserghe doibh.'
Iarfaighis
63
Xxix.
FaGHAIL
'
',
IN
'
(88) Araile ' la da.no battor forin muir, 7 siatt occ iomramh co
soinmech, co nacatar araile inis nalainn, 7 si ard ac^chena ni maratar
port reidh aice da hionwsaicce^. Atbertatar a mhuin^ter fri Brenainw
anadh co cend seac^frnaine 'na timcell. Ro ansat, 7 ni ro fhetsnt dol
innte frisin re sin.
Atchualatar immorro gotha daome inwte occ
moladh an Choimd<f/i, 7 atconncattar ecclas alain oireghrf/ inte.
Iar ccloistecht doibh siumh foghar gotha lochta na hinwsi, cotlais
Brenain/2 cona mhuinwtir ina suan spirotalta.
(89) Uair na ro leiccitt siumh tra docuw* na hinwse, cuirther clar
ciartai doibh anuas, 7 se sccriobhtha 7 isedh boi arm
Na denatdh
saothar frisan inis so do thecht inwte, ar ni tiucfaz'rfhe dogres. Acht f. 240"
an inis iarrtai, fogebhtai 7 ni hi so hi. Erigh dod tir fein, a Bhrenain, uair atad sochaide occut iarcaidh ann, ris budh ail t'faixin.
Ocus tur na sccrioptuire noibhe, quibus dictum est: " mansiones Dei
multe sunt." Amhail hudh edh atberatt " Is iomdha ait 7 adba occon
cCoimdhe i fiecmais in oilein * so."
Iarsin tra iompoid siumh on inis
sin
7 beraitt leo an tabhall ciartha ud a ccomh#rta foilti 7 deititin
lochta 3 in oilein tucc doibh; 7. no herleghta aca som hi gach dia,
amail bidh 6 Dhia dobertha doibh i.
;
'
'
XXX.
iomramh
mara, gabhais
in
dermhair iatt, gur uo comhfochraibh bas doibh. Is anwsin atconncatar na srotha aille uisccidhe ace teprsai 7 ace snighe asna
cazrrgibh. Iarfaighitt na braithre
In nibham ni don uiscce uccat ?'
Bennachaidh for thws he ', or Brenainw, dia fhioss cred he.'
or siatt.
Iarna bhennachadh immorro an uiscce, 7 iar ccantaiw alk/rfia uasa,
traigitt iarsm focettoir na srotha sin
7 is anrasin attconncattar diabizl
ace sceinm uadh, 7 no muirfed an lucht no iobhtais he. Soerthar tra
tre chumhcA/aibh Brenainrc a muinrcter, 7 irchradhais a niota focettoir.
iota
'
'
'
= L
= L
3691
3707 R
;
69
70.
S2
9.
no
inis, interlined.
lochta bis
MS.
64
fri
amach.
xxxi.
si,
f.
Eire
a oide.
.i.
(92)
.i.
Ita,
di cidh
7 fiarfaighis
Ferais Ita
fria loinges.
failte
'
hi ccrich Connacht,
maraon
fris.
Andara
xxxii.
loinges budhesta.
(93) Iarsin tra luidh Brenainw cona mhuintir for muincin mara 7
mor-fairrge ina frithing dorisi. Nir bo cian 7 doibh ocon iomramh
an tan
sin,
tainic galar
se
aniu
f.
24i a ort
'
'
dochum na flatha nemhdha amail ro thuiris deit fein gusmadh ail deit beith isin saegal beos dogen sa ernaz^the
Eircc
'
no,
m.
8
'
fri
= L
fris
3717
4
pr.
:
71"; S 2
loingius L.
Cidh machtnuighi L
10
c.
no feradh L.
{rede).
12.
2
secht L.
7 =
arna.
amhail
L 3760
bis
73.
65
tualaing he torwa in
mara d'fostadh cuirp ionwta go nemh-cumhCidh tra acht adhnaicter an gaba eter tonwaibh an mara. cen
roctain co talmain,
7 gan roctaiw ar uachtar an tsaile, cen cumhsccuccadh inonrc ina ille, amsiV no beith i ttalamh ut dixit
scaighti.'
Gan
roctain do fo tonwgair.
XXxiii.
1
doibhsiumh an ionaid sin, liontar an port forra do demhnaibh i ndelbhaibh abhac, 7 luchurpaw, 7 a ngnuisi comhdubha fri gual. Is anwsin
atbert Brenainn
Cuiridh ind angcaire amach, uair ni fhett nech dula
isiw tir si act nech cuirfes cath daenwa fri demhnaibh, 7 doirtfes fola
toraibh.'
Battar anrcsin co cenn secht la 7 secht noidhche
7 nir
fetsat a nangcaire do tarraing anios, 7 faccbhaitt anrcsm e eter na
cairrgibh i llenmaw, 7 imthigit iarsm asin cuan.
(96) Batter somh tra i ndocawzhol mor d'esbaid/t a nangcaire, 7 do
dith an ghabanrc doghneth doibh e. Is anwsin atbert Brenainw fri
saccart dia mhuinratir
Deini si ar se, gniomh an gabhanw go
cenn mis duinwe.' Bennachais tra Brenainn lama an tsaccairt, uair f. 241 6
ni ro foglainn goibhnec/it riamh.
Is annsin immorro dorinrce an
saccart angcazVe derscaighthecA, 7 ni frith riamh roimhe ina inadecchaid a chosmailes ar feabhas a dhenma.
:
'
'
'
',
XXXiv.
ANDSO.
La
(97)
mor
ele
ifernda
'
= L
1581.1
3774
74-
= M
p.
121
J-
59
S1
42
Capg.
i.
148, 43.
66
'
AODH
naen
(100) Laithe
''
GlLU.BE. 1
'ar
gomadh duine do
ionnus go raibhe a fhios accainw cret ata an.' 'Ar ndol 'na gar
doibh atconncatar gne duine 'na suidhe for cloich ann, 7 cosmailes
bhruit no edaigk ele i ndirde ar da gabhail iarainw ina fiadhnaisi 7 is
amhlaidh do boi occa pian% eter na tonnaibh, 7 an brot ag buain
fona suilibh do
7 uazV ele acca theilccen don chan~aic, 7 andara
feacht aga teilccen uirre dorisi.
Cre'd far cuiredh na piana si ort ?
(101) Do fhiarfaz^A Brenain de
Atbe?t san ris
As meisi an droch-cendaz^Ae ', or se,
no cia tu fein ?
'.i. Iudas, 7 is me do thazVbhir an Ticcerna, Iosa Criost, fo lamhaibh'na
di,
'
an Ticcerna, 7
f.
'
'
'
149, 12
cf.
p.
100 infra
c. lxii
;
infra.
97
c.
25.
= M
p.
122
S 1 43-5
Capg.
i.
67
greine amarach.'
'
'
'
Tigerna.'
(104)
Mar thanicc
mor do demhnaibh
'
docum ar ccompanaigh an
'
'
'
'
'
'
'
'
',
F 2
'
'
f-
243"
68
f.
XXXVi.
2436
1
dia raibhe Brenainn cona muinwtir ag siubal
(107) Laithe naen
na haibheisi, co facatar oilen a ffatt uatha 7 amhail doconncatar na
;
'
airi'the.'
(108)
'
'
'
f.244
'
= M
p.
125
S 1 47; Capg.
i.
151,
60
1.
S1
46
Capg.
i.
150, 34.
M p.
126
R 61
naemhta da
ttainic
69
duitsi, nachar
7 adeir tusa aim do
manaigk d'iomchfw;
foillsicca%
romat
manaigh
fri
Do
fein.'
fiarfaigh
'
244''
'
= M
p.
126;
62
S1
48; Capg.
i.
151, 16.
f.
245"
7o
(115)
iatt
'
as betha
me
is-
is
sasadh in eiscc,
7 sesca hliadan ar sasadh an topair, 7 caecca hliadan do badhws im thalamh fein 7 is iad mo bliadhna uile, edhon da fichet 7 ced hliadan
gwsaniu
7 ataim ag iuirech gose hi ccolainw daena re la mo
nonagenariws
arin oilen sa
.i.
bhreitemhnais.'
(116) Inadhiaigh sin
albert
an senoir naemhtha:
'
Gabh, a Bre-
satharn cascca.
mara ndernabhaz'r
si
hi
si
cflscca iarttain.
f.
245
'
'
linn a
aga ccomhfurtac/W
remhe co
fa
direch, co rainic
This section
p. 129;
is
'
not in Capg.
65"; S 1 50".
p.
128
63
S1
49.
"
71
mbuideil asin topar 7 bett sa fein libh occ denamh eolusa duibh, uaz'r
ni fedtai an talam atathai d'iarraidh d'fagail, muna rabhar sa occaibh.'
;
xxxviii.
(121)
La
co ffaca fein cona muinwtir columaiw mor uatha anwsan flfairrge. Dar leo
fein a ccomhfoccws doibh, acht aon ni dob uidhe tri la 'na thaibh e.
Mar dochuattar i ccomhfhoccws do, doconwc^s doibh a oirett shin ele
f.
246
f.
246*
don fhirma-
an
amuigh 7
astigh,
ghluaisettar
rompu
iarsin.
'
= M
S1
40
p.
118;
Capg.
i.
56;
148, 16.
SM39I
Capg.
i.
148,4.
= Mp.
120;
57;
72
gaibhnz'rfAe
dhenamh
dol do
ag
beittis
saetbair eiccin.
f.
Xl.
COJSTA
MUINOTIR.
2
(127) Laithe naen da raibhe Brenainrc cona muinwtir ag siubal in
mara, co facattar an tiascc adhbal-mhor adhuathmar da nionsaicc%,
'
peiste uccat.'
(128)
1
1
43; S
146, 21.
Ocus 3
p. 121
26
tainic
Capg.
58
i.
S1
41
146, 14.
Capg.
'
i.
= M
148, 25.
p.
112
44
= M
S1
p.
27
in
Capg.
R
i.
73
'
libera nos',
yc
.1
'A
f.
247*
'
'
Fagbail
xli.
in
'
'
'
'
tai
thimcheall.
Brenain doibh.
s
(132) Ocus do bai Brenainn 7 a bhraithre tri miosa 'san oilen si,
uair do boi ainbhtine mor aran oiccen, 7 gaeth ro-laidir ann. Doronsat
na braithre amhail adubaz'rt Brenain friu .i. dol ar cenn na feola arin
traigh.
Ocus is aralaidh fuarattar an fheoil 'arna hithe uile dona
Ocus tangattar fein mara raibhe Brenainn, 7 do
piastaibh aiccenta.
1
= M
M
p.
p.
112
113;
45
S1
46; S>29-
28
Capg.
i.
MS.
itidh.
f.
248"
'
74
don
marthain
Ata a f hios
fheoil 'ar
riu.
'
adubairt Brenainn.
Adubhairt
('33) Tuccattar leo an meid do fhetattar don iascc.
Brenainn
Taisccther an tiascc libh, 7 cuiridh fo shalanw e, uair dogheba sibh gaeth mor 7 soinen^ maith inadhiaigh so, le ffaicfe sibh
an toilen so.' Do aithin Brenainw da mhuin/ztir an long do tromuccadh
do premhach 7 do luibhenwaibh 7 d'iasccach, 7 adubairt riu aris uiscce
do bhreith leo, uair nir chaith fein 6 dogabh cuing saccartachta
chuicce ni ina raibhe spiorat no anam. Ocus 'ar ttromuccrf/ a luinge
doibh, dochuirettar amach i 7 do bhatter ace loingseorac/W isin aird
atuaidh gach ndirech.
'
xlii.
f.
248''
'
'
'
'
'
',
mainistir leo.
(135) Ocus dogluaisettar rompa dochum an oilein, ionnus go
ndechattor arin traigh. Ocus is amlaidh do boi an toilen si ina clar
comhtrom coimhreidh 7 he 'arna fholach do littis ghil. Ocus do
bhattfrr tri popuil anzzsin
7 boi urcar duine do cloich ettorra. Ocus
do theigdis siar 7 aniar ar fud an oileiw ag cantaiw urnargthe, 7 asedh
;
adeirdis
i.
'
shubhahmg^e go
'
.i.
rachait
na naoimh o
subhaltazg/ze.
1
(136) Ocus' 'ar ccriochnucc% na hurnc]g-Athi sin doibh, tainic dias
don popw/ macaomh chuca, 7 tuccattar da cliabh do scaltaibh purpazV
leo
7 dochuirettar sin 'na luing dochum Brenainn
7 adubrattar
friu
Caithidh ni do thorudk oilein na bfer laidir
7 tuccaidh ar
mbratair fein duinzze. Ocus imtiagaidh remhaibh maille le siothcaiw.'
Is anwsin doghoir Brenainn an brathair sin chuicce, 7 adubairt fris
;
'
= M p. 114 R 47
R 50 S 1 33
;
calcem
S1
Capg.
30; Capg.
i.
147, 19.
i.
146, 29.
p.
115 ad
75
Tabair poke dona braithribh, 7 eirigh leisan muintir utt, ata 'gutt
Ocus adeirim si riot, a bhrathaz'r, gurab maith an uair inar
ghabh do mhathair i mbroinw tu, in uair do thuill tu a dhol isin
'
iarraidh.
ccoimhtionol
utt.'
'
'
'
'
'
xliii.
2 = M
R 51
p. 116
MS. laudamas.
R 52; S 1 35; Capg. i. 147,33.
p. 116
;
=M
S^lS;
Capg.
i,
147 37.
,
S1
34
"
Capg.
= Mp.
i.
116;
147, 27.
53;
76
naomtha
mboltanarf an oilein
sasadh doibh
diuccadh ele aca acht
bi
.i.
sin,
e.
'
torudh
leo.
Xliv.
(142)
facatar an ten
f.
250
'
is
Xlv.
(143)
La
ele
feile
iatt.
(144)
Ocus
a bhraithre
1
2 This
M p. 117 R 54 S l 37 Capg. i. 147, 42.
word has been
3 = M
tampered with, and the reading is uncertain.
R 55 S 1
p. 118
4
'ina muraibh' wrongly inserted here m. pr.
38; Capg. i. 148, 3, 4.
;
'"
eccla bis
MS.
77
airde na
mar
ama piastaibh
Xlvi.
adubaj'rt
f,
2506
frisan re sin.
1
(145) Imraiset iarsm ind oiccen seal siar, 7 fogabhait inis mbicc
naoibhin^ co momat iasccairedh inwte. Amhail batar ima ccuairt, co
naccattar ecclas bhecc clochdha inte, 7 senoir etlaidhe ban oc
emaighe inte. Ocus is amlaidh boi an senoir sin, gan fuil, gan feoil,
acht lethr tana truagh forsna cnamhaibh cruadh-buidhe batter occa.
Teich, a Brenainw, go luath ', or se.
Is annsin aibert an senoir uccat:
Fil iaramk mur-chat mor sunn amhail occ-damh no each tre-bliadnz'tf/ze
iarna fhorbfli'rt do iascc in mara 7 na hinwsi so
7 ingga[i]bh sa he
'
'
trath.'
(146) Gabhait siumh tra ina luing, 7 imrit ind oiccen go dermair.
Amail batar arm, co facatar in mbiast-chat muiridhe ic snamh 'na-
lais,
guaire aithrind
fair,
'
aigh
ol se,
',
'
'
= ^ 3787
75-
f.
251
78
co
momnaibh
xlvii.
naen
iarraidh in
mhara no co
'
'
saethar goleicc'
f.
SSI 6
(150) Iar
immorro doibhsiumh
mbeith
'
braithre ionmaine
or se,
',
'
ttost,
a Crist, cidh
na
'
'
bethad.'
in
'
f.
'
',
MS.
2 nemdha L (rede).
3 At this
R 76 S 1 ii".
passes to the Fis Adamnain and the following note occurs here in our
Iste fabule sunt plux ad [lege plus ab] alio libro.
* = R 76^
S2 b
= L 3843;
point
:
'
'
',
ar
se.
79
'
In tol
damsa
',
ar
se,
'
',
'
haithle
doghluais Brenaind
sin,
conidh seacht mbliadna sin uile forin da loinges ace iarraidh tire
tairngire amail asbert araile eolach
ach
For loinges
Ag
caemh
uile
in cuire
We
',
= angelorum
4
sic
MS.
pabulis utens R.
lege < oirrtheraigh '
f.
8o
\ar ccluinsin
a scc7a 7 a nechtra o tiis go deiredh do phopul Aranw.
scce'l sin d'Enda 7 do Pupa cona seitchibh, clit go dermair tre met
Boi da.no an pope// ag astadh Brenain
faoilte rodus gabh.
na
na
airisemh
Batter
anzz.
fri
Albert
dhaimh
xlviii. (157)
ccionw na ree siw 2 7 na haimsire faccbus b Brenainra cona muintir i nArainw in long cona hangcaire 4 7 gabhait fein
1
Dhroma
port ag Inis da
Dhroma, 7 batar
ceithre la 7 ceithre hoidche inwte gan sasadh bidh no dighe aca.
Ocus ba marbh immorro cethrzr don chuire naemh sin tre fhod an
tredhain tarla doibh
7 ro hadhnaicit anzzsin iatt co onoir 7 go
muir Luimnigh.
for
f.
ros gabhsat
253"
Fossaighit iarsin
nlnis da
nairmittin moir.
xlix.
(158)
ccionrc
trill
'nadhiaigh
faidhis
sin,
Brenainw a
Mumm do cuinghidh
muinzrter Brenainw.
ut dixit
Or bhen
se iascc a Urine.
hiasccazVedha
iarsin,
Do
(160)
li.
7 boi
oidhche
anra in
'Fil', or siatt,
gainemh mara
'
sin.
inaitte.'
Is
ansin atbert 11
= R
the line
77
it
2
.
'
13".
10
read ro-riaradh.
altered to ' atbertatar
:
now
reads
'
siett
'.
'.
= R
ol se, 12
si
should be '-bais'.
=Mc.i2; S 2
'A Thiccerna',
On
6
10
riacht
= R
12
79
This
;
M
is
78.
c.
added above
dochuirm. pr.
9 Perhaps
'-bus'
5
u
13 Capg. i. 15a, 19.
probably the original reading
c.
Wrongly
the MS.
ttiribh Cliach,
mBrenairm
ut dixit
81
/i
f.
253
1"
'
Is anwsin sXberi
'
Ruaidh.
liii.
Sccel Dobhorcon. 3
DazVe
'
'
Lingidh in eiccne
fir-eiscc
6
|
3 This
2 = R
c. 14.
story
1 = R 80; read : Bri Oiss.
81 ;
occurs separately in the Book of Lismore, f. 45, whence it was printed by
* i taca fria, Lism.
O'Grady in Melusine, iv, col. 298 (cited as Lism.).
7 lingidh
6 lingidh breac Lism.
5 co nderna doborchii desim Lism.
breac aile Lism.
f.
254*
;:
;
82
immorro an dobhran dia thoirmescc sin uime, 7 siheri fris gan iascc
an locha do bhreith uadha, 7 gan teine do denamh do raitt, 7 gan
bradan do caithemh bo bhior iter.
(164) Ocus do inwis sccela do go
leir,
7 atbert
Chuciian,
Ciiciian,
An
Fuar
tiascc
mo leaba
mo druim
ar leic luim,
le grian do gnath
Suighim uiscce Locha Lir,
Nocon roich dom tigh go brath.
Is
rom
beir
rom
gan
loiscc,
ceill
si
budein,
f.
254
Chucuan.
1
2 Lism.
Na rub tene dhuit in dris, Na rab bir duit in rait ruadh Lism.
8
transposes lines 2 and 3 of this stanza.
Eirg as a Creid 's a Chuchuan,
4
Lism., which ends here.
MS. a Cii chii cu an.
|
;::
83
'
'
ol
',
si.
Iv.
(166)
Bretan
go tiribh
tri
tre
forcongra
imme
feraibh decc
Impois Brenainn ar
Go
Ro
Iar rochtam.
ttri
be ard a dul
Co
deisiol
ros baist
fir
immorro dosomh
.*
Alban
tire
uile.
ro-
naemh
Donficfa
me 7
ar se,
',
pop**/
'
iar mbeith
tri
dochuattar
fer.
docum na
cat/;rach,
leth.
riu
Eircc
anwsin atbert Brenainn fria thimthirigh .i. fri Talmach
'7oslaicc an dorws remhaiwd.' Sinis Talmach a lamh gwsin
Is
'
',
ol se,
dors, 7
1
= R
14";
meabaid
82
c.
S2
15
6
.
focettoir
J^
*
c.
MS.
15".
a ard dul
MS. bratWr.
Oslaiccis
= R
83
S2
f.
255"
:
:
84
rempu
glais.
(169) Tangattar
'
7 battar
d'iaranw
f.
'
'
'
'
'
'
'
'
f.
256*1 forbfaoihy/z
focettoir,
'
'
'
',
mhancha
1
= R
S2
14 6
14
c.
l6.
c. 15.
sic
MS.
perhaps
Brenainn, m. pr.
we
4
should read
85
S2
:
= R
'
85
'
dixit:
'
Go
Is
'
Dobheirim
'
mo
in tsaogail inas
chubws
fo righ
na ranw
gainemh mora no
',
duille
mo
Dobheirim
chubhas ann,
na r[e]an,
Nach mo lim in saegal seng
Innas uiscce na habhanw.'
Ghillais, fo righ
ann
ninis
no
'
'
quid mihi et
in
2
s
iatt bis MS.
sic MS.; ? diiile (pi. of
mundo ? S z R but possibly some entirely different
by a wrong anticipation of duille in the next line.
rabhatta?-, interlined.
duil element),
Rawl. B. 512,
f.
'
'
cc.
16
6
,
17.
H.
i.
'
256*"
;
;
86
Brighte, go
rom
leicce uait.'
teid hi
fudomazV? in mara.
Ba machtna% mor
(176)
tainic
goa
f-
257 a
iomanw
erdoz'rc
.i.
dosomh
go
dii
di
'
'
'
'
'
',
'
'
Gan
'
Nocha ragha
Ros gabh
De
'
ass aire.'
Am
'
Riccubh
sccith
',
ait
tta in caillech
'
(178)
cumdaigter
1
3
lais in
= R 87; S 2
15*;
c.
i6 n
in
paler ink.
MS.
bloidh.
87
tra
acht ni
f.
257*
immorro
Iviii.
Luidh 1
(180)
hUa Cum??
for
iarsin
tfre
Maenu
espocc
Brenainw
Loch Oirbsen.
mete
da each chorpait
anwsin no
Is
lesucchadh.
bittis
Iar naxtiuccadh
Locha
'
'
',
'
lxi.
(183)
a braithribh
tire
me
'
naraile
'
Ocus do
ante do chenwaigh sinwe, doberam iurtacht anois di.'
imghettar rompa iarsin go riachtattar du itta Cluain Ferta. Is isin
uair 7 aimsz'r dorala cath aga thabazrt eter Diarmait mac Cerbaill 7
riogr#/% an taoibhe thuaid d'Eirin im Choluim Cille .i. cenel Conaill
mezc Neill 7 Eoghairc meic Neill .i. cath Chuile Dreimhne. Ocus do
mheabaidh an chath for Diarmait fadheoigh.
!=
88
S2
Ai, interlined
i.
e.
I5 C
c.
= R 90; S 2
Magh Ai.
18.
is
15^;
= S2
c.
20.
i6a
no
f.
258"
88
(184)
mainistir Ieis
et dixit:
'
sin tainicc Mocaemocc .i. Senan a ainm prius go Brenainrc ona aihair
7 ona mathair do denamh leighinw do. Ocus inair bas hi fail Brenain/2
isin mainistir si.
Ocus doluidh cumha mor 7 toirrsi adhbal for
Brenain tre bas a dhalta 7 dochiiaidh d'edarguidhe an Duilemhan
fana aithbeouccadh do 7 fuair aisecc a anma fadheoigh on Coimde
na ndula.
;
lxii.
f.
258b
Cidh
Cerbhaill fa
Aedh
migniomha
f-
= R
91
S2
i6<>
Capg.
i.
152, 24.
CI. the
heading to
c.
xxxv
supra.
89
tire
chuid ele
ttir
dibh.
'
'
',
'
nainn sith
ria.'
(191) Teccait
na naeimh
ccend
in righ
7 dorinrce
sith riu,
7 do
f.
259*
9o
f.
\arta\n.
(192) Araile la
Ixiii.
naroile
Ni fhuil ', ar
siad, 'isin domhan duine no threiccfedh an feranw so ar gradh De.'
Atbert Brenainra
Fil
or se .i. occlach fil hi cCorc mo druadh iar
Carn. Ocus battar dino di sheittigh dhersccaightec/^a lais. Ocus ba
lain-shercach i ndanaibh,7 dhechmadhaibh, 7 almsanaibh don Coimdidh
:
Atbertattar a mhuinwter
'
'
'
',
e.
fris
naroile 16
Dia
essaentaz'a%,
tre
ol siatt,
",
fein", or
tochuirther
Luidh siumh
muir 7 fuaz'rluing nerlaimh
occ Ath Laighen. Teitt inzzte for fudhomain in mara, conus fhair
oilen noemh.
Ocus gabhais 2 arm fochettoir 7 ticc an long a haenar
uadh go du assa ruccadh. Ocus anais siumh a aenar ism oilen sin.
Comdh e fein ro inzzis duinzz na sccela siw iar ccein mair iarsin. Ocus
ba heidighthe a chorp uile do clumhaibh gle-ghealaibh amhail choluim no fhaoilinw. Cidh tra ctcht', ar Brenainn, 'gib6 fhuicfes a thir
7 a thalamh, amhail ro fhaccaibh an fer so, bidh fechtnac/z, foirbhthi,
'
(193)
iarsin
gan
fis
ailithre tar
3
(194) Araile la
Gaillia.
'
f.
'
<
'
= R
98
Capg.
i.
152, 3r.
'
MS.
gabhass.
99
c.
26.
"
91
lxv.
1
(195) Araile la batar dlas do mhuinwtz'r Brenainzj occ comradh, 7
Brenainw occ eistecht fn'u 7 isedh ro raidhsett
In cumaing or
siatt, ainim an peacthaigh a thabrtz'rt a hifum 6 evnaightbe 7 almsaiw
na cctrrat mbeo bitti occa dara neisi ?
Is anwsin atb<?rt Brenainw
friu
Eistidh rimsa or se.
Araile la bamar inar ccodladh forin
muir; oen laech occuinw cen codlcidh. Atc/wnmrc sidhe nell dubh,
dorcha, aggarbh, adheittigh, adhuathmar, dia shaighidh a himel an
mhara moir. Tainic chuccamsa focettoir an tathlaech ', ol Brenainw,
7 asedh atbert: " Rom gabh eccla go mor ", or se 7 ro raidh frim
" Eirigh go luath cowuicce in nell mor sa diar nionnsaiccedh 7 an
ccluine an guth adhuathmz<r anw ?
lar neirghe immorro damhsa, atconnarc in nell nadheittigh
(196)
co ndeilbh nduine ndubh ndorcha an, amhail aibheal 'arna bhadhadh,
no fhiach mara
7 is amXaidh boi an dealbh truagh sin occ sior-ghul
7 occ sior-chaoi fri melt a peine 7 is ann atbert frimsa " Nott
aitchim", ar se, " ar Iosa Criost, ar Mhac Righ nimhe 7 talman, gur
guidhe in Coimde form frissna tri la so, uair ni fuil nech as mo plan
inii fri met mo pheacad/z "
7 ro sceind uainw lasin nguth sin. Wsin
tra ro eirghemar uile fochettoir, gur guidhsem an Coimdhe fairsiumh.
Doriacht mr ttribh laithibh 'arsin, 7 a chorp dubh-ghlas uile. Ocus ba
lugha a thoirrsi, 7 isedh ro raidh doridhisi, in Coimdhe do ghuidhe
leis fri re tri la ele
7 ro imtigh lasin nguth sin.
Hi
sechtmaine
doriacht iterum, 7 nell ban uime, 7 a chorp
cind
(197)
lan-taitnemac^ amhail grein samhrata. Ocus is amhiaidh boi in nell
ban sin, 7 secht cciuil ana exawhla ina medhon 7 ba bindighther
Is anwsin dogni altuccaa% buidhe do
il-ceola in domam uile lad.
Dhia, 7 albert " Anosa ", ar se, " fil Slanicidh in cinedha daenna agum
gairm docum a richedh bwdein." Is ansin asbert sa', ol Brenainw
" Cuich tii, no caidhe th' ainm ? " " Meisi Colman, manach ", ol se, " inas
messa bai dowa huilibh manchaibh." Iar ffaccbail tra bhennachtan
dosan agna braithribh, luidh lasodhain dochum nimhe la timthirecht 2
'
',
'
'
'
'
',
'
'
f-
2 6i"
'
'
aingeal.
'
archaingel iarsin,j isedh ro raidh frium " Atcuala Dia th'edarghuidhe ",
" sir 7 taistil na scrioptuire diadha, 7 dena emaighthe coimhol se
:
tionoiltech eistibh,
go mbe
".'
100
Capg.
i.
153, 4.
MS.
timthiribh.
i-
^i h
92
Bennachais
luing.
tra
'
',
ffertaibh
inadhiaigh sin.
lxvii.
(201)
Feachtws 1 do Bhrenainw
vii".
anno
ria
a eitsecht.
tainic
mac Fiwdlogha
cCluain
hi
iaramh in medhon-lai
tiaghait
na
f.
262*
dia nom leiccedh Brenainw for Iar na heccailsi, cor ro sephnainw tri
secht
hadhbainn do.'
Nochat leiccfe cuicce ', or in mac clereck 3
mbliadna dono do Brenain riasin ni ro tibh e, 7 ni chuala ceol do
ceolaibh an betha; acht da nubhall chiara 4 7 snaithe etorra no bittis
for a bhelaibh forsan liubhar.
In tan immorro no chluhW/z ceol, dobheiredh na hubla ina oaibh.'
Rachat sa ', or in macclenr^, do
sheinw cruite do 6 .'
'
'
'
'
'
Cia so
?' ol
7 a
'
Brenainn.
'
'
Oslaic
',
ol in
mc-
Menbadh doiligh
Sein amuigh
ol Brenainw.
ropadh buidhe lem mo leccadh for Iar na heccailsi deitsi *.'
Maith ', ol se, ossaile riamh.' Dobheir in mac-clerech a crota eter
a da chois 7 for Iar. Dobeir Brenainn a dha nubhall ciaru ina da no.
Ni maith limsa or in mac-cleirech, th'airpheitea% amhlaidh, mani
ghatta in ceir es/ibh.'
Dogentar dano ', or se. Dobheir iaramh
forsan liubar ina fiadhnaz'se. Seindidh iaram tri hadhbainw do.
Bennacht fort a mac-cierigh ol Brenainw, la ceol nimhe deit dara
si
',
or eisiumh.
'
'
',
latsa,
'
'
'
',
'
'
'
',
'
eisi.'
f:
Rl.
'
93
'
'
ni haire
'
'
',
'
.i.
f.
262*
'
',
'
cCluain Ferta.
Ixviii. (205)
Mnman
fir
do toghail
Ixix. (206)
Luidh Brenainw
Brlghe, co dun
Aedha m'c
naemh Brenainw.
amail rom gab aride 7, Rl.
4 inda stoil Rl.
forsin mbragait add. Rl.
me
6
rott
6
Rl.
benn.
The
scribe at first
101
c.
27
Capg.
i.
sin
153, 23.
ol
'
f.
263"
94
'
'
',
.i.
siumh',
f.
z6^ nemh.
ol
Brenainn, 'iarsin
arm
treide sin
ar or, ar righe, 7 ar
.i.
eissiumh
iarsin,
7 imthigidh
uile.'
(208) In tan
'
dosomh a radh
tra tairnic
sin uile,
bennachais dona
'
spiritum nteum;
redemisti me,
in faidh
Criost m'c
linn,
Go
siumh a mi Ianuarii
do-
shunnrarfn.
lxx. (209)
= R
Ro
corp Brenainn,
2
S 2 17 M c. 29.
A marginal note points out that according
3
to this Brendan was born 488 a. d.
sic MS.
probably a misreading of
i Iuin which occurs 2 supra but it should be Maii
R s IO S 2
103
c.
29.
'
'
'
18
'.
=:
>
95
Spiraz't
Naeimh.
Ailim trocaire
De
impidhe
na n&omh Tnnoide, ro
uile-cumac/zz'aigh tre
Amen.
FINIS.
(210) I cconueint na mbr&thar ag Drobaois ro aitsccriobhws an
bhetha so Brenain?* asan ccairt ro sccHobhws roimhe asan leabur do
sccnobh Sioghraidk ua Maolconaz're do Roisi mgin Aoda Duibh mez'c
Aodha ruaid i Domhnaz'zV, ben Neill oicc, mez'c Az'rt, meic Cuinw
Aois
i Neill, i mbaile anrc tSen-caislein do lettaoibh Sleibhe Truim.
Ocus aois Crist
Crist an tan sin, amail dherbws an scribneoir .i. 1536.
an tan sa 27 Marta, 1629. Meisi an brathazV bocht, Michel ua Clerigh.
Ba
f 7 6
apstol
trecc
na
fjiBtenn.
'
(3)
Bator
ic
foghlaim trein
Cansat co
leir a
Ace Fiwden co
Da
comunn
Ota
fichtibh ceall
Co acaiset
In
treall,
leighenw,
tir
13
chuca
12
in scoith
feta fir-maith,
tairngire ndaith
14
Ro
Ba
Co
rochtaiw dail
diam/Wr
de,
ndaid
(?)
F.
15
97
Do
reir crannchair
Co
taVla
amhra
uill
don da Brenainw.
Co ros benwach
Dia datha
Cor
crandchor
cuirsiot
caem nglaw
fiadhna/se na napstol;
As do
dorala in astor
Co cornaibh
A
A
'
sui slan is a
Brenainra
Badh
10
as
moir,
seanoir.
Daigh im so sa
Ar
'
mam
dal ar lui
sunra cose
'oc'
damh
nairde 3
',
Is annsin dino
7 luchtmaire
isi
coicciur ar cethrachat
.i.
tri
la
Brenainra
secktmogat,
is
.i.
ar mhed
e lin dochoid
12
curach
talamh do
cascc tra,
thabaz'rt
is
ann toccbais
s
* cuiris
sechtmain Eg. 1
forba Eg. 1 furba F.
7 Indsa dan os
6
bennacht Eg. 1
in crannchur Eg. 1
9 ocan fairge Eg. 1
8
ar B. mac
a saigh salma in Eg. 1
12
n tar Eg. 1 forF.
10 gidh bas Eg. 1 F.
a lin cum an
Ffinnlaighi F.
1
16
13 = LS
" fich Eg.
a mbhgl Eg. 2
curaigh Eg. 1 Eg. 2 F.
3589.
18 muredhi,
16 bail
17 fuaradar fiadhmila F.
Eg. 1 mur F.
7 an oiln
20
21 duin
19 = LS
oc iaraidh ar Eg. 1
alainn ingantach Eg. 1
3601.
1
M
2
22
1
toighecht Eg.
in gach tan Eg.
do thog Eg. 1
ail leis fein Eg.
scartur F.
bennacht Eg. 1
cumtha cdir Eg. 1
Eg. 2 F.
,
;'
98
chaiscc anwsin.
na cascc do dhenamh
comhalainw K
4
.
f.
'
Is lor dhuit,
'
'
'
',
>
'
'
iarsin.'
7 feghais 24
(9) Is ansin foillsighis diabhal dor^s ifi'rn do Brenainw
Brenainw iarsin in carcair ngairbh nguirm sin, Ian do bhrentaidh 25 Ian
do lasa/r, Ian do mhosaz'r, Ian do longpurtaibh na ndemhnu neimhnec^
Ian do ghol n 7 do eighim 7 do erchoid 7 gaire 27 truagha 7 nuall-ghuba
mora, golfadhach 28 7 basgaire na tuath 29 peacthach, 7 bethu dubach
31
teinwtighibh, i sruamhaib na
bronac^i hi cride 30 pene, i carcraibh
;
1
7gur ba hionadh
7 co mpa hinadh fleghedh zfoistine doibhsin he add. Eg.
2
sochraidh fledhaighthe 7 foisdine doibhsin e Eg. 2
donid Eg. 1
2
1
3 tairrnig Eg. 1
6 iarsin
* leo cur ord na case Eg.
tarnaic Eg.
a cend
8 =
6 ro thogadh Eg. 1 F.
' cend Eg. 1
isin fairge Eg. 1
LS 3617.
2
9
in muir ina dubh-srothaibh dilennta dia ninndiana, dileanda, add. F, Eg.
10
n dosr[e]ang
saighiEg. 1
7 siadagdubh-dortadhdanionnsaighiarfrf. Eg. 2
12 fri
1
Eg. (recte) dosragairt F dosgart Eg. 2
hainmfine na mara, 7 in anfaidh
13
ro gab in taigen Eg. 1
re hainbini an anfaidh do gob an taigen F.
oc fegadh
" slan cin forguin add. Eg. 1 Eg. 2 s. gan frithorcuin F.
a cheli 7 add. Eg. 1
16 fethe
2
16 doibh tria
1
toirnidh
fethedha
F
anfadh
Eg.
Eg.
bilhu (sir) Eg. 1
17 =
1S
1B
20 iter
Eg. 2 F.
LS 3625.
om. Br. 1
cusalaibh Eg. 1 F.
22
21
23
add. Br. 2 Eg. 2
cinnus ata Eg. 1
tualaingEg. 1
cen bas d'fagbail,
ni
7 ni fetfedh nech beth beo a haithle na pian reamraite sin d'fecsin Eg. 1
2
24 fiarfaighus
2B brentus
comaigh neach beo a haithle 7c. F.
Eg. 1 F.
(!) Eg.
26
27 gartha
do chogad 7 do golaibh Eg. 1 do golgaire Eg. 2
Eg. 1 Eg. 2 F.
28
29
30
golgaire Eg. 1 Eg. 2 F.
tuadh F truagh Eg. 1
craiduibh F.
31
carcuibh F.
1
cain
99
bith-umV, bith-brein, bith-shalaigh, bith-ciamair, bith-ghairbh, bithfhoda, bith-muichnigh, marbhthaigh, maWtaigh 7 mucna 8 mong-theinn,
calma, cend-mhora
lan-luatha
lonrca,
Drecaiw dercca 23
20
22
gorma gimacha 26
Leomhaiw
bel-mora.
leidmecha.
goib-ghera 27
22
22
.
24
.
griba garba,
creabhair chroma, cruadh-
ghobacha. Farchadha trena 28 trom-iarnaz'oKie srfsta 29 senta, sengharba claidhbe gera gai ruadha demhna 30 dubha tein^te brena
srotha 31 neime eassa brena 32
(n) Cait ic scribadh, coin ac ledradh, gadhaz'r tafaiwd 33 demhna ag
glaedhgail 34 locha brena, lathacha mora, cuithe 36 dorcha, glena
doimhne, slebhte drda, creca S6 cruaidhe. Sluaigh demhna, longport
salach, plan cen anadh
saithe sanwtach, tochur 37 meinic, troid cen
fhuirech demhna ace pianadk, imatt riagha, betha bronach.
38
serbha, senta, sir-brena, lobhta 39
(12) Airm i filet srotha secdha
legtha, loisctecha, loma, luatha, lan-tei, lethna
cumga cniaidhe,
cazVrgecha, foda, fuara, fodomna, beca mora feichtecha 40 sir-the, sinte,
suaiti, so-thoirsecha
Tulcha corra,
moighi loma, loiscthecha.
;
2
3 om. Eg. 1
F abbre-lasracha tendtidi Eg. 1 , Eg. 2 , F.
;
6 bith-dorcha
6 mbaogul Eg. 1
ndirecra add. Eg. 1 ; diocra Eg. 2
2
7 na nanmand neggraibeach add. F, omitting ' mucna
. . . iffirn om. Eg.
8 muca Eg. 1
9
n caircib F;
10 sluagh Br. 1
iffirn'.
innfhuair Eg. '
1
18 om. Eg. 1
12
cumga add. Eg. , F.
tromma
F ; tee om. Eg. 1
. tee om.
14 -marbthacha
16 gola jc. (in plural
16
Eg. 1
dorcha
. sir-bheo om. F.
17 gera, goirte, gaibhtecha F, Eg1 .
throughout) Eg. 1 , F ; golgaire Eg. 2
F
;
18
" cromma
omits the remaining epithets.
grechach Eg. 2 sgrechda Eg. 1
23
20
22 om. F.
1
21
1
crumacha Eg.
ceann-reamra F.
daola
om. Eg.
26 tigernnidhi Eg. 1
M This is the reading of Eg 2 F omits.
add. F.
F
;
27
* om. Eg. 1
daola duba
gniomacha Eg. 2
omits ' ticcri . goib-ghera '.
29 suistedha Eg. 1
28
dronn-mora add. Eg. 1 , Eg. 2
om. Eg. 1 , Eg. 2 , F.
F
;
30 daera
31 duba tenntidhi,
omits the clause.
add. F.
7 bren-srotha Eg. 1
32 essa b. om. F.
34 blaodhaigh Eg. 1 Eg. 2
3S ac tafann Eg. 1 Eg. 2 F.
,
,
,
;
37
3 creacha
<"> cuirti F.
blaeghaidh F.
Doubtful
F, Eg. 2 ; cretha Eg. 1
S9
38 F omits ' secdha
F omits
in Eg. 1 ; F omits the clause.
senta'.
40
' lobhta
so-thoirsecha '.
crumhacha ' ; Eg. 2 omits ' lobhta .
? leca
. .
mora 7 fethacha Eg. 1
1
cairibh F.
4
viates.
H2
f.
71 s
ioo
1
gimacha glenda croma crumhacha; mointi garbha, deilccnecha
2
5
salcha, biastaighi.
Mara techta,
Slighti
coillti dubha teinntighi.
6
tul-bhrena; cloithi * aidble, iarnaidhe. Usci dubha doimillsi 5 Aiddi
imda examhla. Samudh' salach, sir-lobtha; gaetha 8 goirti geimhlanwa dercca, teinntighe
gnuse
reta.
Snechta 9 secda, sir-silte
daera, dubha 10 demna luatha, leidmecha piana aidble eccsamhla.
(13) Iar faicsin na pian sin do Bhrenainw, co ccualaidh in nuall-gubha
ndermair ndofulachta 11 nettualaing 11 7 an chui 12 ciama^attruagh, 7 13 in
golgaire dichumhaing " i fudomhain iochtair ifrind. Is anwsin ro gabh
imeccla an 1D clerech fri hadhuath na troighi sin 16
Comdh anwsin
atcwznairc Brenainw in carraicc ndermair is fuirre sidhe ro bui a natcualaidh " 7 ticcedh an muir ifernaidhe da cech aird darsin u caraicc
ndermair ls .i. tonn teinedh dubh-ruaidhe anair thairsi, 7 ton war,
;
anwsin
Is
(14)
so
shesamh
forsin carraic.
e.
'
do rec mo
diomaoin in tsaogha// .i. Isu Crist mac De bi. Ocus as dermair ', ol se,
med mo phian nexam<7 7 bett amhail atchi siu 23 oniu co ti an brath.'
Is ansin ro chiii Brenainra fri med na troighi i facaidh Iudas do beith.
Cowidh an?z dorighne Iudas u na runna becca sa oc taithmet * do
me
'
Breanain;;
(15)
Truagh
mo
in ga;'rm
*,
bheth hi pein.
m<5inti g. d.
sirlobtha
F.
29
aird F.
101
Ce
sidh
Hichtar*
is
ifi'rn
3-
ccch re miair,
(16)
Uch,
Cec^
Hern
Uch,
an atu sa beo.
as
Uchan
Co sir
12
,
sir
righ,
Ar ionnmus 15
tuccus
mo
righ,
(17)
bithiu Br. 2
beitir Br. 1
cin sigh
bithu F.
gan
sith is
's
12
In Eg. 1 this verse comes immediately before the verse beginEg. 1 Eg. 2
1S do gebhadh olc F
do geb olc Eg. 1 , Eg. 2
Cruma croma', &c.
ning
16 In Eg. 1 Eg. 2 F, this verse immediately precedes the last
14 tallann Eg. 1
,
16 dom areir Eg. 2
17 misi
a pein
verse.
F is very obscure at this point.
20
21
1
19 beith F.
1B
bis Eg. 1
baigh Br. 2
F.
tri bithu sir Eg.
Eg. 1
biadh F a mbaidh Eg. 2
,
'
102
TVuag
in grafaing bit
im
dail
x.
demhnaibh atu
1
grabaing (grafainn Eg. 1 ; -foinn Eg. 2 ) an am gaid (gaidc Eg. 1 ) F, Eg. 1 , Eg. 2
4
s gneith F.
ro meadraicch Eg. 2
gnaidh F ; gnai Eg. 1 ; gnai Eg. 2
p 222
^aotgre.
33etf)a %etn=0tf)tarat/i
1
fer amhra a nOsraighibh .i. do Dhal mBirn, Lughna
Luigh sidhe for cuaird don taoibh budhes d'Eirinw, 7 tug
a dhiongmala do mhnaoi ann A. a gCorca laighe go hairithe, Liadhaiw
ainm na mna sin. Adcormairc an ingen sin aislingte. Andar le go
ttainic realta do nim, go ndechaid ana beola, go ro shoillsigh fir
Eirenra uile. Adracht arnamharach, 7 ro innis gach ni adconwairc
gurab i breth rugadh furte .i. go mberadh gein bhuadha, diamad Ian
iartar domain a bfertaibh 7 a miorbuilibh.
ro geiraedh an mac .i. Ciaran, 7 a gCleire rodnalt.
(2) Ba fior son
Oats ba follas rath De fair a miorbuilibh 7 a bfertaibh iomdha, go
raibhi triochad bliadhan ism iowad sin, maille re duthracht leighinw
7 urnaighte, cia ro bhaoi gin bhaisdedh, gin bhenwachadh, acht a
bhfuair o neamh dhiobh. Nior bo machtnadh on, air ni bh&oi baisde
na creidemh frisan re sin isin inwsi so go ro triall Ciaran iwteacht
aisde go Koim Letha ar ro taisbenadh do nim do, gomadh an no
legfadh a salma, 7 doghebhadh gradha easbuidh, ar ba hi cenw an
i.
(i)
Baoi
a ainm.
chreidiw
hi.
ii. (3)
O raiwic 2 do Roiw, ro baisdedh he iar riachtain 7ro leigh
an sgriobtuir 7 an chanoin couwdheta ag ab Romha, go mbui triocha
bliaghan agan fhoghlaiw sin, go ndubhradh fns toighecA/ dia tir, ar
ba hann baoi a gcinrcedh do oirisemh do dhenamh, 7 gomadh oirdraic fon uile dhowan a fiorta 7 a urnaighthe.
(4) Luigh Ciaran aside go hEdail, gonadh ann dorala Patraic do
fora chonair, go ro failtighsit fria aroile.
Ocus adbert Patraic fns,
tiachtain dia thir, go ro chumdaighed cathair a medhon na hinrasi si,
Ocus oiris emh aga, 7 teigemhad sa friut
7 go bfhuighbedh uaran ann.
iar ttriochad bliadhan.'
Nis am eolach sa fair ar Ciaran, air ni f hedar
cisi hiiaran sech aroile diobh, aga noirisfinw.'
Bera mo chlog sa
ol se,
7 biodh amhlabhar no go riacht an tiiaran 7 benfaidh iar
rochtain, 7 budh e an bardan Ciaraiw a ainm go brach, 7 do dentwr
fiorta 7 miorbuile libh iomaleith, 7 biodh Saoighir ainm an ionaidh.'
|
p.
223
p.
224
'
'
'
',
'
',
'
(5)
.i.
Patraic 7 Ciaran, 7 doadubhradh fns, no go raimc gusan uaran oirdraic
Muman, go ro ben a chlodh an, amhail ro gealladh.
an Eilibh
Ocus ro thorainw a
fil
reigleis iarsin.
= M
1, 3".
3 \ 4.
104
(6)
for claoidhe
iv. (7) Badur 2 samluigh fri re cian agan bfriochnawz sin, no go ttarla
don tsionwach a dhuchas feiw do eirge fora mhenmuin, go ro goid
a bhroga 6 Chiaran, go ndechaidh for teithed ana uai#-thigh. O ro
airigh tra Ciaran an esbuidh umale, adubairt risna mancaibh oile
Ni maith an cerd manaigh',
.i. frisan gcoin allaigh, 7 fris an mbroc
ol se, frisan mbroc, 7 tug
ol se, oirgne na slada do dhenaw, 7 eirg
lat ar ais no ar eigin e, go ro cwrsaighfer inn.'
(8) Luigh iaramh an broc, go ndorala an sionwach fris, go ro chuibhrigh 6 chluais go laoi, go ttug ar eigin lais e. Adbert Ciaran fris
Dena aiwti 7 aithrighe ol se, air ni cerd mhanaigh mibhesa, 7 oiris
for ceill, 7 diamadh miana no bheith fort, dobera Dia duit amhail
shirfe.'
Foghni sium, amhail asbert Ciara, 7 ro oiris isin maiwei^e
cedna, go no morad ainrw De 7 Ciaraiw desiw.
:
'
p.
225
'
'
',
'
'
',
v.
(9)
Asa
haithle
foghnam De 7 Ciaram.
foircedal Ciarai.
p.
226
(10) Is
d'feraibh
Oir ni bhaoi do
7 creidme a nEirinw roim Patraic, acht madh Ciaran,
7 Oilbe, 7 Deglan, 7 esbudh lubair. Ro criochnaighedh la Patraic
gach ni, amhail ro iowraidh fria hlosa, go ro ben flora Eirenw a
lamhaibh demhan, 7 a hadradh iodhal.
choiwed
irsi
Muwan
1
= M
hi,
5 5.
7 Bruinech a hainm
!
6.
'
mathair Ciaraiw, 7 ni
7 ingen ri do rioghaibh
7 ro chinM a hoighe do Dhia, 7 luigh
7.
.i.
= M
7 \
8.
*;
105
(I)
'
P- 22 7
'
',
viii.
Ag
(13)
mhenmuin Dioma
techt
d'iarraidh
'
',
'
'
'
'
.i.
p.
228
p.
229
'
',
eiside.
O'dclos do righ anni sin, luigh go Ciaran, 7 doroiwe crosfhighill de fei*2 ana fiaghnaisi, maille re haithrighe mhoir, 7 re toirsi
thruim, 7 ro ghuidh e fa fortacht 7 fa mhaithfechas do. Dorad Ciaran
(15)
dosum anni
bho
slan.
miorbuilib sin.
ix. (16)
filid
muca
On
mor bho
hand
D'ar ndoich
'
| 10.
io6
x. (17)
'
Regar a
'
'
',
xii. (19)
Muwan
p.
230
Is
ri
Ro
forsan righ.
'
',
'
',
p.
4
xiii. (22) A mbai righ Muan .i. Aongws, fora chuaz'rd righe sechnoiw
na Muman, badur aos ciuil 7 oirfidigh lais. Luighsit uaidhibh for
ciiaird a Musgraidhe Tire.
Atreithsid biodhbhaidh friu fria hedail
forta, go ro marbhadh an taos ciuil, 7 ro cuiredh a bfholach fo loch
baoi a bfhogas doibh. Baoi cranrc fon loch, go ro cengladh fon
gcranrc gona gcruitibh leo, iarna noc^/adh fein, oir nior bho hail leo
a fhios forta.
1
11.
12.
= M
13.
14.
107
(I)
p-
232
p.
233
Tomamn.
(24) Adbert Ciaran friu eirge on loch
7 adrachtsad iaramh, amhail
biodh asa ccolladh, gona gcruitibh leo, iarna mbeith mi fo loch.
;
Go
ro
moradh ainm De
Ro
gairedh
uman
mar namhaid
forta,
'
'
ttor,
go mairedh
anrcsin dorala
ri
Muwan
fris
menma
uime.
=M
15.
= M
16.
108
'
Feacht
xvi. (31)
oile
la
Miwwan 7 Laighen
baoi cowdhail
a ndail
nainw De
7 Patraic.
Asbert an coig
(32) Asbert Ciaran frisan gcoig fritheolamh doibh.
nar bo heidir doibh fritheolam d'faghbhail
ar is fogas an aghaidh,
7 ni fhilid acht seacht ndama 2 Y\om 7 ni fhil furtacht an cedmadh fer
diobh ann.'
Berbhtar libh ol Ciaran, na seacht n&ama, ar nior bo
husa la hlosa na coig mhile do shasadh lasna choig aranaibh 7 leisan
da iasg, ina sinwe lasna seacht ndamaibh ugad.'
Bidh fior son ro
sasda laisium am bui ann, gur bhad lor la gach fer a pruimz fodheisin.
Ocus ro benwaigh an tobar iaramh, gur bo bias meala no fiona la gach
naon no ibhedh, gur bho mesga nasloghaiarna sasadh. Goromoradh
;
'
'
'
',
ainm De 7 Ciarain
xvu
Temhrach
Mumaiw
p.
Aroile
go ro
aiwsior dorala
thionoilsit fir
ri
Muwan
fris,
bai leo,
first
17.
MS
3
* =
=
daima.
18.
is not represented in the Latin lives.
22.
The
109
(I)
Ocus
p.
237
xx
(37)
Ro
Ro
a hainw.
tra
thuit
'
'
Badwr 4
ait.
p.
238
'
fa
moithigh Ciaran ani sin fair; 7 ro chuir cros dia bhachaill foran sruth,
gr bo te la German e iarsin.
Tiocfa mac ri Caisil iaramh .i. Carr(42) Asbert Ciaran iaramh
tach, amarach diar nionsoighe, 7 mac dhalta tairisi damhsa he.
'
= M
iosi.
23.
6
= M
28.
26.
7
3
29.
20.
= M
27.
MS.
p.
239
no
Ocus gab sa
'
',
man
Dorad a
lais.
Cairigidh siumh Ciaran desin, 7 ro
7 adbert nach gebadh gan seasga bo fhionw 6-dhearg dia
chionw.
Is tualaing Dia ', ol Ciaran,
anni sin
7 sgoiligh mo
cuibhrighe go ndechainw fora niarraidh.' Ro benadh a cuibhrech
de 7 luigh side go Ciaran Saighri.
Ro gabh luth 7 forbfailtectos
(44) Baoi Brenainw fora cionw anwsin.
240 mor iad roim Ciaran Chluana.
Ro fiarfuigh Ciaran Saighre dia
Ni fhuil ',
choig, cia proinK no bhiadh lais dona hard-naowaibh ugad.
ar an coig, acht saill nama, 7 is alarda.'
Coraigwr go luaith ', ol
Ciaran, 7 tabhartwr isin pruin^tigh.' Doronadh samhluigh. Benwaiges Ciaran go ro fherasdar mil, 7 fion, 7 ola, 7 braisech doibh iaramh.
Ocas adbert manach dhiobh,nach caithfedh ni dhiobh, air is Aon tshaill
ro fhasadar.
Ro fregaz'r Ciaran
Fuicfe t'aibid ', ol se, 7 iosair
feoil chorghais, 7 do dhenair gach nolc, 7 ni bia nemh lat fa-
cuibhrigh
'
'
p.
'
'
'
'
'
'
dheoigh.'
Cluana
'
'
',
Ro
innis Ciaran
Cluana a thosga.
Tiagham ne
Saighre.
raigh
P- 2 4 J
',
'
ol
Ocus iarna
ttabhaz'rt
O'dconwairc an
mhaithemh na
ri
anni
coire
fer saidhbhir a
'
'
',
30.
31.
32.
(48)
foillsighedh do Ciaran
Chluana annl
sin,
in
(I)
7 tamig go Saighir.
an Cuiwdhe go
'
'
'
Feacht
xxviii. (50)
for
cuaird
p.
242
go
dia ghoradh
fria.
Iarsiw
(51)
cleircibh.
'
iar
mbunadh.
xxx. (53) Dorala tra for menmuin Fhinwei/ Chluana hlraird laithe
Luigh Finen dia fhios, ar ba
deighencha Ciarain ag toigheacht
hoide do e oir is oga ro leigh a salma, 7 gach ciwel foircedail baoi
lais
7 ro siachtadur urmhor naom Eirenw da ionsaighe ar ba hoide
3
foircedail
da nurmhor
e.
33, 34-
35.
= M
36.
<=M5 39.
p.
243
ii2
secula seculornm.
Amen.
FINIS.
-^ a
i.
medhon na
'
hinwsi sin
Freccrais Ciaran
fein.'
sin,
'
'
mm
.i.
aittreibh
in broc d'iarra?'a%
'
.i.
tredhan teora
'
'
la.
2
1
2 = Ir.
2-5; M 53, 4; S 3; Capg. 320, 33-321, 93
1
M 6 Capg. 321,
Capg. 321, 9-11.
3, 4 = J""- 7, 8
* This is a conjecture.
The MS. is contracted here and has been
a-ig.
6
1
M 7, 20 Capg.
tampered with so as to be illegible.
5 = Ir. 10
1
Ir. 1
321, 19-28.
1581.1
f.
144
ii4
sruth
e,
7 co
bas arm
fuaz'r
7 ro impo an bo
go Ciaran.
1
ail le naemh Ciaran anwsin an bo do chur uadha go
(6) Dob
Brenainw, 7 nirbh ail le Brenainn an mboiw. Ocus adubairt nach
biadh bo aicce go brath. Is anwsin do bi Ciaran ina aittreibh fein,
7 adubairt go raibe tinges becc air, 7 go raibe mian bainne air. Ocus
do fhurail Brenainw soidhiech becc cumaog umha do lionadh d'uiscci,
7 do bennaigh e, 7 doroine baine mia de. Ocus tuccadh co tech
naidhedh co Ciaran e, 7 do btndaigh Ciaran an bainiie, 7 doroine
uiscce de. Gabhais Brenainiz iarsin an mboin chuicce, 7 beiris Ciaran
a buidhechzis le Brenainw an mboin do gabhail chuicce aris.
(7)
f.
AdubaiVt 2 Ciaran
mxamh
le
Brenainiz
'
Bidh hi an bo roindfes
Do
(8)
bi
go hAchad Bo, 7
la sin
in la sin
De; 7
tre
ise sin
issed/i
ri le Ciaran
Madh ail duit do leiccen amach, iarr secht
slemhna dercca, 7 cinn gheala orra.' Tainic iarsin Ciaran
Cluana go Saighir mura raibhe Ciaran Saighre, da fhiarfazg^e dhe
an bfuighbeo% se indsamail an fhuaslaicthe do hiarradk air .i. seacht
Ocus fuazV Ciaran Cluana
laigh slemhnu dercca, 7 cinn gheala orra.
anwsin an da Brenainw i ttigh na naoidedh ara chionw i Saighir
.i. Brenain Birra, 7 Brenain mac Fidlogha.
(9) Ocus ba forbhailz'flKi le Ciaran Saighre an buidhen sin d'faicsi
Cre'd ata accat dobermais do/ia haidedhaz'6
7 adubairt lena coicc
Ata ann slinnen muice ', ar in coic, gidh edh smuainim grab
so ?
TabazV dona haoidedhaibh gidh edh ', ar Ciaran 7 tuaoiwe an.'
ccadh, 7 is amhlai'o% frith ina iascc, 7 ina mil, 7 ina ola he tre breithir
Ciarain 7 do moradh ainm De 7 Ciarain desin.
(10) Ocus do bi tuata anrcsin .i. mac in coicc, 7 ni derna se a shuiper
farusan, mar doconnairc se slinwen na muice agin coicc, 7 narb ail
AdubaiVt Ciaran Saighre ris
leis feoil isin aoine.
Iosair feoil
daimh, 7 si dercc, an aoine roimh chaiscc, 7 muirfidher ann 'san uair
sin tu let naimdibh, 7 ni fhuigbhe tu flaithes nimhe.'
Ocus do coimh-
adubairt an
'
ligh
'
'
'
'
'
'
f.
145
(11) Ocus 'ar ttaircsin na haidhighechta sin leisna naemhaibh, dochuaidh sein-Ciara'w Saighre le Ciaran Cluana isin sligirfA do comradh
fris.
Ocus asedh adubairt Ciaran Cluana le Ciaran Saighre
Biaidh
saidbhres bidh, 7 sons at ionad go brath.' Adubairt Ciaran Saighre
|
= Capg.
= Ir.*
5 8-12
Furbytheus
Furbaide,
LS
p. 127.
'
5 7
Ciaran Cluana
'
115
(II)
it
ionad
sa go brath.'
(12)
Ocus inadiaigh
sin tangattar
ar bruach na habanw,
iv. (13)
tainic
Crichid Cluana go
Is
adubradh
sin,
7 docaith biadh.
De 7
Ciarain
tridsin.
A ccionn trill
Ir. 1
MS.
coisecra.
47-49
322, 29-32.
n-15 ;
M 5 32
6
16
8, 9
Ath
Sallchair,
Ir. 1
5-7
51
;
3
probably rightly.
13, 14 =
* 15 = Ir. 1 50
M 33 Capg.
6
17-22 = Ir. 1
34 not in Capg.
;
12
16.
f.
146"
;;
n6
righ
7 nirbh
leiccfedh
ail leis
uadh
1,
f.
vii.
(20)
ri
Ciaran maille
fri
feircc,
le
'
'
'
'
slan.
(22) Tainic iaramh rex Dairine 7 epscop Aodh co Ciaran Saighre,
7 dorinwe an ri toil Ciarain, 7 tucc a da mac do .i. Dunchaa'ro saoradh
on tene, 7 a mac ele, maille lena siol do Chiaran. Mar do imtigh an
ri o Chiaran, ro aithbeoaigh se Bruitnech, 7 ro baoi slan
7ro moradh
ainm De 7 Ciarain tresna miorbhuilibh sin.
;
f.
(23)
147" cruitiredh
Ri Mximan 1
A.
aicce, tainicc
'
'
'
'
23-25
Ir. 1
22-24;
(II)
117
ix. (26) Fecht naen 1 dia raibhe occlach righ Muma ag siubal
ccoiccrich Musccraighe, 7 fuair mu[i]c duine naomhta .i. Cain a ainm,
f.
147
aran teine.
Ro
mac Aengwsa,
Carrthach,
.i.
mez'c Natfraich,
'
'
.i.
A ccion/z
trill
desi.
'
'
amm De
xi. (32)
7 Ciarain desin.
Feac/z/naen 7 do Chiaran ag siuba/
naimsir foghmnzr, 7 do
Ir. 1
25,
1,
'
'
f.
148"
n8
shin a lamh
iatt,
mac
Ocus inadiaigh
sin
Nattfroicch ar cuiredh
Aengus an
Aengws ina
Ocus do
tan sin.
diult
bethaigh.
'
f.
di.
(37)
naghoz'rf
f.
149"
Fecht
xiii. (38)
1
sic
MS
'Duach', as
25-33-
cuaird,
Ir. 1 .
MS.
Neilli.
37
=
6
Ir. 1
Ir. 1
38
MS.
sic
33, 34;
= M
19
we
18
13
d'iar-
n9
(II)
muc
raidh
i
ccoill.
Feacht naen
rioghaibh
bfailid/i
tainic Patraicc
Muma maraen
ris
naen
aim
'
Ni
muca
fuilit
Ni
aguinn, 7 as eiccen a ccennach.'
Ocus adubazVt Ciaran
dhingnem ', ar se, acht an ri dobeir biadh 7 edach dninn, dobera se
'
'
muca
duinw.'
7 da bhanbh decc ar
mhucaibh dib
7 ro
aguinw
'
lar
moradh ainm De 7
3
f.
149
f.
150"
Ciarain desin.
:
caoirigh duin.'
i
crain
7 adubazVt Ciaran
caoirigh geala
fuarater
ndorz*.s in bhaile
desin.
4
xvii. (42) Feacht ele do aithbeoaigh Ciaran Laegaire mac Fintai,
bhliadnaibh ina bethaid i ccurp daena, 7 inamoran
do
mhair
do
7
dhiaigh sin tucc feranw i noffrail do Dhia 7 do Ciaran.
xviii. (43) Fecht ele " no teighdis daimh Ciarain go muir siar go seipel
Cochae .i. buime Ciarain, do treabhadh dhi 7 mar do thairsedh leo
an treabhaa% dothiccdis aris go Saighir gan duine da ttreorucchao".
:
b
dochuaid Ciaran oidhce nodlac tareis seirbisi go
go Druiw BenncazV, 7 tainic isin maidin aris tara ais
sepel Cochae
.i.
go Saighir.
7
ata 'san muir thiar mara mbiodh Cochae
(45) Carracc cloiche
buime Ciarain ag denam a hwmaighe ina haenar eter tonaibh
.i.
mara 7 dotheigedh Ciaran gan luing gan eathar mara mbiodh
Cochae arin ccarraicc, 7 do thiccedh eisti aris.
8
seipel Cochae, 7 moran do
(46) Aon do laithibh tainic Ciaran go
;
2
1
1
40 = Ir. 16
17 ; Capg. 324, 41- 325, 2.
39 = Ir. 31, 32
1
s
not in S or Capg.
M
41 = Ir. 17
10 (not in S or Capg.).
e
B
*
Capg. 325, 2-4.
= Ir 1 18
21 only.
44 =
12
43 =
42
1
7
1
M 23 Capg. 325,
45 = Ir- 3
Ir. 35 ;
22; Capg. 325, 4-8.
8
8-11.
46 = Capg. 325, 11-16 only.
1
120
7 tuccadh aoidhigecht do an
.i.
slinwen muice
sin,
ced
dorinrae fin de
7
;
is
De 7
7 ro moradh ainm
.i.
da fichet 7 ocht
Ciarain desin.
suilibh
neimhnecha
Mar
h,
i nacchaid in righ,
7
an ri. Slechtais an rl do Chiaran, 7 tucc a radharc do,
7 tucc he fein cona shiol do. Ocus aithbheoaighis an maccamh fuaz'r
bas le neimh-sula an righ reiwhesin 7 ro moradh ainm De 7 Ciarain
(48)
dallais accedoir
desin.
xxi. (49) Feacht ele 2 do bi dalta mna ag mathair Ciarain .i. ag Liven,
7 do bi dalta fir ag Ciaran ,i. Carrthach mac meic Aengttsa meic Nadfraich, 7 tacattar grad coWaidhi da cheile
7 dorinetar ionad coine
;
re 'roile do
a chele,
f.
150 6 tricche
7 ro
desin.
xxiii. (51)
do gabadh maighden lena naimdibh, 7 do bhedochonwairc Ciaran sin, doghuidh tara cend,
7 ro moradh ainm De 7 Ciarain desin.
Feckt ele
nattar a cend di
7 do aithbeoaigh
7
i,
mar
D
do bi saccart Liven .i. Cerpanws ag siubhal na
7 do ghuidh Ciaran ara son 7 do haithbeoaigedh
;
xxv. (53)
th'eiseirghe, acht a
'
'
',
2
Capg. 325, 16-26 only.
S 15 Capg.
49 = M 24
3
4
325, 26-34.
5 = Ca Pg- 3 2 5. 34-3 8 n 'y 51 = Capg. 325, 38-39
only.
This section is written twice over in the MS., the second entry being
6
6
2
erased.
52 = Capg. 325, 40-42 only.
53 is peculiar to Ir.
5 47, 4 8
121
(II)
tii
f.
151"
f.
151*
oidche
Ocus do firadh
sin.'
sin
do Bhrenain 7 da mhathair.
Adubairt Odhranws
fostadk
'
anfus.'
(55) Ocus dorinwed marsin
7 do las an lochrand, 7 do an Miodranws co bas hi iarvadh Ciarain. Ocus adubairt Ciaran le hOdhranws
Cibe ar bith slighe a ngeba tii, tiocfazr slan go Muscraighe fo deiredh,
7 an trath "do'bertar Colum mac Criomtain iaraa folach hi ccruithnecht
dia adhlacad letsa 7 le Mochaimhe Tire da Ghlas, tiocfai si, a Odhrain,
dod chathraicch fein, 7 as inwte bhias th'eiseirghe.'
;
'
bas
reliqua.
(57)
Aimser
ele 3
'
seacht
la
7 a ccionw an sechtmaid
lae
tainic
in
ri
mara raibhe
manach
a ainm,
7 dob
"
'
to
be correct
122
7 Ciwrain desin.
'
'
'
f.
I52"1
fuacht go
oilitz-ech
mor
iarsin
imwaille
ar Ghermanzfs.
fris,
te e.
(63)
AdubazVt Ciaran
le
Germanws
'
An
dobermais
Ocus do shin a lamha uadha, 7 ise ni fuazV-, iascc mor 7 do
theilcc uadha ar talamh e.
i
(64) Ocus docuaidh Ciaran iarsin go cathaz'r Martain, 7 tucc leis
taisi Martan maille le forffailtec/zus.
5
(65) Tri tiodhlaice tucc Dia do Chiaran .i. gibe do hadhlaicfz'oVze ina
mur, gan item d'iadhadh fair. Andara tiodlacarf/z an duine chuinwebhzzs a la go hiiasal, gan a beith daidhbhir go brath. An tres tiodlacadh .i. an fedh do anfad/i a manach ina ionad fein, gan nert namat
tteacht chugainz^ dont slighidh anoct
iair at fochair ni
do.'
do beith
air
go brath.
an taingeal
sin do,
f.
152''
1
2
2
The scribe at first wrote ag Ciaran ' ; cf. 6
61 is peculiar to Ir.
3
1
1
supra.
62, 63 = Ir. 41, 4 a;
29; S is ; Capg. 326, 22-25
4
2
s
(omitting 63).
64 is peculiar to Ir.
65 = Ir. 1 52 ;
35.
e
' 67-70 =
Capg. 326, 25327, 2.
66 =
38 only.
37
'
Ocus
ara shon
fos,
oir dobeiredh se
123
(II)
fair,
7 do-
'
'
',
153*
dhenadh 7 do chuinneochaa% an
'
raibh.
'
scriosfus
7 go
1
mba
failidh
romham
to Ir. 2
e.'
2
72-75
Ir. 1
54
39
20
71
seems peculiar
f.
153b
i2 4
FINIS.
(76) I cCoill an lubhair hi cconueint hra.ib.ar Atha Luain do scriobhus betha Ciarain an ceid-fhecht as leabhar Aodha Oig l5i Dalachain
6 Lios Cluaine hi Midhe
7 do aithscriobhws anosa ag Drobaois.
;
18 Feb. 1629.
1
The word
'
aromata
'
is
f-m-
JSetfja (tfaotmfjgm.
Ro
(i)
i.
uasal airmittncA
taisi
le haithrighe
le humhaloitt,
le
Ro
(4)
thairngir
An
tan * tra do Roradh gach faistine dibhsiw, 7 tainic an tozVnCaoimhgin mac Caomhlogha, meic Ca.im.et, meic Rimeda,
mez'cCuirb, mc Fer^wsa laimh-d^z'rg, mez'cMeissiwcorb, m'cConcorb.
(6) Ocus fa halacht a mathair .i. Caoimell mgen Ceiwd-fhwzdain, m'c
Cisi mez'c Luighdec/z 7 fa hi san Caoimell sin mathair Caomhain, Sanct7Caoimeille " o Chill Caoimeille
lethain, 7 Nadchaoimi 5 Tire daglas
Mionchloth deirbhsiur mathar do Caoimhgin, is uaithe ro genaz'r
Colaim mac Criomtaiw.
iii.
(5)
gertach
.i.
'
iv. (7) I
Ir.
nionbaz'a' 8
c. i, 11.
i".
21-24.
5
3 =
11. 33-40.
Ir. 2 c. 1, 11. 19, 20.
corrected from LL 372". The mistake is
MS. Cholaim
patent, as Colum of Tir da Glas, and Colum mac Crimthain mentioned below
6 LL u.s. calls her Coemoc.
' Inserted from LL
are the same person.
6
6
2
s
8
u.s.
MS. omits.
i ; S i ; Ir. c. 2; t . 3, 11. 17-20; Ir. 3".
7,8 =
9 '
do ' inserted after ' tuismedha ', but deleted.
f-
2 "4
126
iodhan dia mathair, amhail ticc dona mnaibh ele, oir ba hendac,
an gein ruccustair. Ocus ro faid aird-ri na firin^e .i. ri
nimhe, da aingel dec go lochranaibh orda leo dia baisttedh. Ocus
doradsattar na haingle Caoimhgin fair .i. gein alainw, taitnemhach.
(8) Ocus asbertsat na haingil frisna mnaibh, an mac do breith leo dia
baisttedh gusan erlamh nuasal noirdnzW/ze .i. Cronan, a fFortuathaibh
Laighen 7 ro baist sein iarttain e 7 ro edhbazV e bwdein do Chaoimhgin ina muinter5, ar gomadh moide no creidfedh each do.
Ocus
ro thairngir go ccreidfz'tis riogha 7 tigemaidhe do, 7 go ndmgnedh
ferta 7 miorbhuile mora.
no
alia
feidhil, firen
raith
teitt
inwte dogres
v. (9)
dorinzze
7 snechta
vi. (10)
7 ni
f.
tra
no
tairngirgrf/i
hetach do.
(12)
No
ticcedh
lai,
6
viii. (13) Ro boi
peist uathmar iongantach isin loch, 7 ro chuir si ar
con 7 daoine for fhianaibh Erenn go minic. Ro ghabh Caoimhgin
a psalma, 7 ro guidh an Coimdhe, 7 ro iondarb uadha an peist isindara
loch, .i. Loch lagha, in loch ina raibhe in pheist, is ann dognither
anosa foirithin gach aingcisi etar daoinibh 7 cethraibh 7 faccbaitt
;
uile a ngallra ann, 7 tiaghait a ngallra 7 a neslainte isin loch ele do-
chum na
88
Ir.> c. 3,
Ir.s 5.
Ir.2 c. 3,
1-12.
originally
11.
'
11.
27-36 Ir. 3
41-56 Ir.s 3 6
11.
made
Ir.
Ir. 2 c. 4,
to
c. 3,
11.
11.
89-100.
17-34,
c. 5,
=M
*
4-
11.
'
1-8
;Si'
Ir.
6;
18
5
;
in the
Ir. 2 c.
MS.
3\
c. ix
4,
was
BETHA CAOIMHGIN
(I)
127
'
275''
'
'
a crich Midhe.
6
(19) Ro bhennach Caoimhgin iat a haithle a ffeircce ima tabairt
Doroine
asan ccuas <ir eiccin, ama7 ro boi i ttazrngire doibh.
Caoimhghein oircinweach ina chill dognath do cloinn 7 do sliocht
Is ansin ro aitigh
Dioma, ger bo deoraidh iatt asin 7 Midhe.
|
Caoimhgin priomh-cathazV
isi nglend.
Ir.
c.
5,
Ir. 2 c. 7,
.
= M
Ir. 3
11.
11.
1-28
25
17, 18.
9-34
= M
Ir. 3 8, 9.
s
"
Ir. 2 c. 6,
6
Ir. 3 14.
Ir. 2 c.
Ir. s 7.
Ir.
16 6
11.
= M
S6;
.
Ir. 2 c. 6,
11.
MS.
isin.
"
'
7
.
=M5f;
17-52 Ir.s 5 io I3
b
2
Ir. c. 7) 11. 29-52
25
Ir.
Ir. s c.
1-16
25 a
15, i6 a
9, 11. 1-24
f.
276"
128
Atbert an taingel
'
',
'
'
',
2
xi. (22) Is iomdha
ri 7 ticcerna do riograidh Emm, 7 do riograidk
Bretan, do thogh a adhlacadh i nGlend da lacha aran acVoar sin ar
f.
276 1
La* da
xii. (24)
Ro
eisein.
Caomgin occlach
ffaca
Na
(25)
miana 7
ailghesa, dobeired/i
lechaibh,
d'fagail
cullach
allta,
Ro
boi
tra
1
11.
Ir. 2
c.9,
13-32.
c.
20
= M
Ir. 3
Ir.
11.
<
19
25-64,
32-34.
Ir.
11.
Cf. 2 supra
36-38
2
10,
c.
c.
22
cf.
;
Ir.
1-12
Ir. 2 c.
38.
40, 41.
Ir. 3 5 19.
10,
11.
33-40
Ir
'
22 23
2I
Ir. 3
;
.
27, 28
Ir
Ir. z c. 10,
*
20.
39; cf
31
Ir. 2 c.
Ir 2
34
18 ;
BETHA. CAOIMHGIN(I)
129
f.
277"
(29) Atb^t ' a oide fri Caoimhgin : ni bhiam i naoin ionad, oir ata
a ttairngire duit, fiorta mora do dhenamh.' Iarsin immorro tainic for
'
a shed.
naon
rach
dia ndeachaidh
Ro
boi 3
Caoimhgin i ccill Iffin ar fedh an corgais. Dobheiredh an dobhran bradan gach laoi leis docu/w an coimhthionoil
dia sasadh. Ro smuain CeaMcich go ndingentai sging uasal onorach
do chroicend an dobhrain. Ro thuicc an dobhran an smuainedh
ger bho bethadac^ bruidemhail. Ocus ni derna an timtirecht cefna
oshin dona manchaibh. O'tconairc Ceallach sin, ro inwis an smuainerfA
do Caoimhgin. Ro fhaid Caoimhghin eisidem go Cill Cheallaigh.
4
An siol dochuirea%
(32) Ro shaor Dia naire Caoimghin an tan sin.
Conidh amblaidh
i ccill Iffin ar maidin, no biadh abbaigh ria ffescor.
sin ro shasadh a mhanchu.
xvi. (31)
Tangattar aos
ciuil
naoimh
isin
Do
11.
This section
Ir. 3 25
14
c.
s
Ir. 2
;
Ir.
1-4,
e.
1561.1
is
cf.
3
clearly imperfect
5 S
27, 28.
16; Ir.
3
c. 19; Ir.
35.
3
13 ; Ir. 23, 24.
4.
it
2
f 377''
.
130
gan dail, gan ceist, gan caingin, gan breithemhnws, gan accra
do neoch fora ceile etcetera.
imtecA/,
fiach
'san ccairt so
Ir.
c.
11,
11.
1-52
Ir. s
21, 22.
mar
araotmfjgtu
ISetfja
Dovtiv
oo xttribfy manart)
tietecipal
Do ftfn,
Do
'
'
Naomh
15
20
nail
Do
ii.
10
Deich 4 mbliadna
fichet
sir.
go tend
on tailghenw,
do ghin
An naomh dar comhainm Caoimhgin.
Nir airigh mathair an meic
Doigh na tiachair 'na coimpVt
D'eis a thairngire
Rob
This line
Ir. 1 4.
sin aimsr
too long
is
3
Ir. 1 2.
read perhaps
*
= M
Do bhennaigh
Ir.'
an tAthair 'niias.
8
7, 8 ; Ir. a.
8<"
132
Tiaghait
Gur
aslaigh tre
menmam
10
ngloiw,
'Is
'
15
'
'
'
20
Os me
'
'
f 278
Is tapar oir
25
go lasair gloin
30
Gurab
e a
ainm
baisti,
35
Caoiwhgin.
Do.
iii.
Do
'
Na
'S taisbenaid
'
'
raid
do
in naoidhe,
Inwesaidh daibh
firinne.'
'
'
11.
Ir. s 2 thus
aingeal deag,
Dha
Do chur
"
"
mar badh
c<5ir,
As
; ;
BETHA CAOIMHGIN
'
(II)
133
'
"Ga
10
;
fios,
'
Doroine Cronan
faistine
Co dichra
'
na
fo cis
tirthe
15
Caoimhgin.
'
'
Me
'
30
'
Da
fein
Ba cosmail
le
go
cceill
grein ngloin,
25
30
Na
35
40
Go
f.
A
Do
Gur
II.
;
17-20
Si';
Ir.
Ir.
Do
1
45
io a
2 11.
*
II.
27-36 = Ir. 1 9
41-56 = Ir.> 106
Ir.
3.
Ir.
3*,
50
3
4.
11.
37-40
= M
279"
; ;
i 34
55
'
'
60
'
Do
65
'
'
'
'
As dol accedoir
Da eis nir chodail
Acht
cercaill
ar
70
nemh.
ar peall,
cruaidh cloiche
fa
chend
75
80
85
'
90
11.
57-88
chiias.
scribal note
following
Blank
:
in
MS.
Ir. 1
l
11
11.
f.
5.
89-100 =
(i.e. to
Ir.
sic
MS.
itdiaigh, i.e.
Go on
f.
read
6
Ir. 1 12.
to the
279'').
ccruaidh-
Here there
is
second page
BETHA CAOIMHGIN
Do dhenamh
(II)
135
f- a8 a
95
Is loch fuithe
Ag
iii
b}
mar
fhairrge
ria.
100
Aiccmeil
Re denamh
uilc
ocus air;
an pheist
Dia,
ail le
lLoch lagha,
Ag eistsecht na trath ni
Do ghabadh Caoimhghein
bia.
go ndithcell
10
15
Uisge
20
Aigme'il
iv.
Do
chengail go docht
corp
'sa
is
maindir a
go daingen
bfuil.
not numbered in the MS., but the repetition of the first word
24 shows that it forms a separate poem. I have therefore
numbered it c. iii' in order not to disturb the numbering of the following chapters
2 c. iii 6
c. iv, 11. 1-12 = M 18
which I have already referred to in V.S.H.
'
1 This section
aiccmeil' after
is
1.
Ir- 1 i3-
136
10
15
f.
279
Gan biadh
20
duine inwtibh.
Laidir.
v.
Fada 6 chairdibh do
bi
Caoimhgin
Deiredh
11.
of place here.
Here there
is
3
11.
D6
19,
c. 12, 11.
a scribal note
11. 17-24, c. 5,
:
ao run thus
11
9-24
Ir. 1
14
Ir.= 7.
11.
1-8
re taobh a thuaithe
Faithe.
1-4.
Gabh
15
Ir. 1
13
6
;
Ir. 3
:;
BETHA CAOIMHGIN
(II)
137
20
'
'
Os dan duit
Na bi dot
'
sia.'
Fad a.
vi.
10
Do
Do
15
raidh
An
Dioma
re lucht teglaigh
bo do lenmaiw go moch
Go
f,
20
25
30
2 II. 17-52 = M
1-16 = M -f S 6 Ir.i 15 ; Ir. 8, 9.
11.
Ir. 1
again.
280 6
138
'
'Ar nad
35
go folios an.'
Taosga fuair an bho na an buachail
Caoimghin 'san ur-choill 'na raibh,
tfaicsin
maraon
Si
la
coidhce
40
Do Dioma
luagaill na bo,
gur cengail go ro tend,
Gur inis a fochanw do.
'Na
lios
Do
raid
Dioma
lena degh-cloind
Go
ffaghtaoi leo in
'S
go gcreidti
an bo,
bfrith
naomh go
45
ngloine,
Denam go
'
grimz crochar
50
do.'
Do
vii.
'
bi.
'
Do
Dioma
raidh
Os
'
riu faseach
a ndan,
'
'
10
Don
1
sic
MS.
'
'
'
s
6
tuairin.
'
chraoibh oinigh
Tar
Ag
Do
As
eis
11.
MS.
c. vii,
11.
Ir.
fis
la (T) as follows
diadha
'Ar tfaicsin.
1-28 = M 35"
Ir. 1
and
sic
17
in
MS.
;
1.
;
Ir. 3 14.
BETHA CAOIMHGIN
Do
(II)
139
An
15
do eirigh aris.
Tainic go Caoimgin da oigh-riar
An taingeal fial, mar do cleacht,
Do congaibh * an lir-coill 'na luighe,
Co
fiodh,
's
fuaz'r thairsi
20
slighe cert.
No go
ccrochar
mor Dioma an
rainic lar
25
ruathazV buirb,
an glenda,
30
An
35
40
45
'
50
Fir.
'A Dhioma, 3
'
Meisi do breith
MS. congaimh.
c. viii
2 5c
os duit do bai
Ir.
11.
19
29-52
Ir.s
om
=
l6 6.
ndan,
chuasan,
as
6
;
Ir. 1
18;
Ir. s
15,
16.
; !
140
'
Na
'
'
me
om
cuasan croind,
Gidh edh do dhen trocaire
Duit fein is dot chloind.
Da nderntai mo comhairle,
Budh libh cobhair fos,
'
'
treicc
'
'
10
'
'Mo
'
Do
chill is
Ag
mo chomharbacht
Laighnibh
fa nos.'
l-
2Si h
'Ace
'
'A
againd do
'5
nimhe
cotuccadh
Do
20
ciias,
Gan
25
'
'
35
Tucc da mhaor
inni do shir.
A
1
sic
MS.
dot.
Dio;a.
BETHA CAOIMHGIN
Doghniadh
(II)
141
ix.
Nar
gnathflj^-
No
10
Do
fuirigh
15
20
'
'
Mo
'Fuil a glac,
'
Do
Do
mo
nimhe ar
doirt rf
shon.'
an taingeal go fiadhnach
' Na bi dod pianadh ni
as sia,
'Aisdrigh gan cairde as do chengal,
Urlamh do caingen ag Dia.'
Do raidh Caoimhgin risan aingeal
raidh
f.
Ion,
25
'
'As
mo
broid ni rach
'Go ffaghar do
luc/z/
'Saoirsi o Isa
Doghebhair
mac
mo
rem
re
30
chiosa
De.'
ar an taingeal,
Tnall as do ctngal gan sgath
'Seacht lain do ghlend gach aoin leth
'Duit fein ar do breith 'saw brath.'
Budh esin tuarustal Caoimhgin,
'
sin
',
'
Mar
cluinfitt Gaoidhil
35
rea 16
40
c. ix, 11.
1-24
11.
c.
11.
1-12
Ir s 18 with-
Ir. 1
21
Ir.' 19.
282
142
Budh tenn
Mar
45
e ara dhalaibh,
bheitt clanw
Adhaimh
ar crith.
50
55
Aran saoghal
Muna
60
do sir,
Go soich deiredh an tsaogail;
Tucc nemh d'anmam gach cuz'rp cai,
Da mbeith fa glan-uir Caoiwgiw.
Naonbhar gacha saor-shatha[?]m
D'anmanaibh locht[a] a chiosa,
Tiagat si go ccaomh-chaingnibh
Eter naomh-ainglibh Iosa.
x.
ni
f-
2 82
1'
Fa mur na
flatha fire,
Do
1
11.
sic
MS.
nar.
Adhuim ar
8 sic MS.
crioth.
;
ferr.
11.
13-32
Ir. 1
22, 23.
BETHA CAOIMHGIN
(II)
143
15
20
Caoimhgin a ccaingen,
'S beit re
Ar
fud
Emm
25
t\ar is toir;
30
35
40
Tucc.
xi.
Asi* do
chill
chedach,
Le
Tucc Caoimhgein
Da
1
MS.
Ir. s
air.
11.
20 as follows
leis uir
na
Romha
33-40
Ir. 3
20
cf. Ir.
oilithre
Da iHien&mh
CaoiiwAghin
c. xi, 11.
2, 23.
As mbr
10
Ionann
7 dul [an add A] aoinfecht do Roimh.
1-52 = Ir. 1 36 = Ir. s 21, 22.
;
11.
;;
;;
44
'S dogni
ceiltin
As
15
f-
283"
20
Cuanach,
Mor
coilltech,
tuorusccbail
TVuagh an sgel
Roim rathmar,
cille
comhard, cruinn.
Caoimhgin,
Gaoidz'/ 'ga
25
cnamh
cathair na naingel,
30
35
40
manach beil-binrc,
Ocus ag cleircibh a mhion
Do
Na
1
fogra coire na
MS.
dol
45
cert
BETHA CAOIMHGIN
145
(II)
Na
Nemh,
is
50
saoghal, is slainte,
55.
Is failte 6
Mian
le
Re
Gur an
60
65
f.
Tucc. 2
xii.
Se
fein ar
Da gach
Ni
fhuil
N6
ti
a ttarthala
roba.
Ni crabhadh na ceileabradh
Doniad
Bid ar olcas a
Ar
Ro
ti
lia
10
cceille
a cheile do mhilledh.
'na chill comhaightigh
15
1
U. 53-6o, c. 12, U. 53-56, c. 12*, 11. 1-4, u. 13, 11. 13-36, correspond to Ir. 1
6
s
35; Ir. 23 c. 11, 11. 61-68, c. 12, 11. 1-52, c. ia 11. 5-32, seem to have
2
The scribe has here
nothing corresponding to them in the other lives.
repeated by mistake the catchword of the preceding poem, c. 11 it should be
As
i.
U81.1
See
p. 136,
note
1.
a83 6
146
Agsud buadha
mi'orbuile
is
Chaoimghin gan
fios a ndiola,
ccairt
20
ttiribh oile,
ffaghail
in fath
naisccidh ni gnath.
Damadh
284"
45
si
croinn le clochradh,
50
Mo
40
esccaine direch,
Sgarfaidh
Da
35
30
'ga ttaisgidh,
Muna
35
bia a ro-chruth.
da saraighther,
Do rioghaibh bus baoghal,
bpian thall is airite,
Is diombuaine da saoghal.
ceall sa
S5
Gidh iomdha.
1
This line
is defective
defective in syllables and
part.
rhyme
cannot
mend
it,
2
This line is
nor translate the latter
BETHA CAOIMHGIN
xii b
.]
'
Gibe
'
'
eccoir
(II)
147
dorhwedh,
Donither, no dodentar,
dioghail tuitid go cert
cios
10
domam,
15
fill.
20
Bed
Is
sa fein thall
ara.
25
cionw,
30
ceall.
Gibe,
xiii.
Do
Caoimhgin ceithre
Nocha da cara.it doroin,
togh
galair,
cille,
easbadha braghat,
11.
m'fheircce.
*..
2 This
23, without material difference of reading.
s sic MS., repeated from preceding
'ata'.
line;
\om.
13,
11.
1-12
Ir.
L 2
24.
148
f-
^4
Ar
10
15
A mbeoil
30
35
30
nanam don
dubh
diabhal
35
Do.
xiv.
Do
fhergaigh
a oide re Caoimhgiw,
fhath,
ni thucc,
eile,
c.
14
Ir. 3
25
cf. Ir.i
s9
4.
BETHA CAOIMHGIN
An
(II)
149
da chosnamh,
taingel tainic
15
'
Riotsa do
riomsa,
eist, is ni
20
Derbh go
'
ffuil,
mar do
f-
shaoiles,
Do gradh go
diles ag Dia
nach ionanrc reim dar naomh-dail
Ni bhem i naon ait ni as sia.'
Inwraic treorach * do Caoimgin
Gurb he a eolach aingel Dia
'
'
'
25
Da
Ro budh
e tosach a shiubhail,
30
Do.
xv.
fein* la da ndeachazo?
Nach raibhe
Triallait
imtheacht go hobanw,
10
foigh,
Do
xvi.
15
fei.
gan groddal
Tucc bradan car an 6 chargais.
6 'tchi Ceallach an dobran,
Is bradan leis don coitcionw,
I
cill
Ifin
!
Altered from eolach.
c. 15
16 = Ir. 1 31 ; Ir. 3 27, 28.
E sic
Aiffin.
MS. ? carna corgais.
s
c.
=
4
26.
forte
a8 5 a
150
10
Da
15
Gach.
z
Doroine
xvii.
Da
Da saoradh
fein ar naire,
namhas.
do chuiredh a moch trath
hi cCill Iffin diadha an rath
As de go neimh-crion 'san oidhche
Do bhiathad na saoithe faseach.
Mo as aimhglic an luc/tt senma,
Nar an ag Caoimgin re foigh
O nach fuarattar biadh urlamh,
Feimdhit anmhain 'na choir.
Doroine Caoimhgin clocha
Do cranwaibh ciuil na nguth mbinn,
Is tucc bron ar luck/ a senma,
Dorinm air diomdha, nar thuill.
EasbadacA do \ucht na senma,
Nar an go fosaidh rea saith,
Is ar cainedh na
f.
An
z8s h
siol
10
Atad a ccroinw,
'Na cclochran
ni
mar
15
ofiVail,
fo cosaibh caich.
20
diultaidh,
Doroin.
no da, interlined.
are cited
Ir. 8
An
Do
t
18
=M
c.
17
Ir. 1
32, 33
31
Ir.
29-31.
cCill Eithfinn,
As
*
31 as follows
Ir. 1
27, 28
Ir.
32-34.
11.
5-8
BETHA CAOIMHGIN
(II)
151
Do
eilitt
don
Gttsan manach,
baile
mar nar
blaith is
clecht,
da dhalta
15
go cert.
thaladh a loim go hiomlan
saith fein lachta
Do
Ar
ainm an ionaid go
Ise
10
Tainic an
cinwte,
La da
Gid
20
Do marbh an
An mac
tire
Do anadh
an
nait in laoigh.
eilit
go fosaidh,
'Sa
Is
taobh,
Do
Ata
len
'sa
25
mac an
30
f.
righ anall
35
ceist
an tsiodha docuir.
40
Do.
Cind 1 an da bhan ar a ccolainw
Caoimhgin go follws dochuir,
Tucc slan iad 6 eg go bethaid
Ger Ian an tachadh da bfuil.
1
c.
19
Mn;
Ir.^34;
Ir.
35.
286"
i 52
tainic go hesccaidh
D'ar mbreith slan o bas do rinn,
Bern dod reir an seal moWem,
Riot nocha scariam re 'r linw.'
Rucc Caoimhgin beo don bhaile
Na mna dar benadh a ccin,
'A Caoimhgin,
'
'
'
10
dubha
chill.
15
Cind.
xx. Atci
Ag
A
Do
tama
If,
cazVrgibh,
guth or barr-crith do
bi.
roimhe riamh
Tucc aithne dherbh ara dhranwtan,
Gion go
ffacadfi
10
'
soiw,
Uime
Do
faatr
15
Caoimhgin a toradk,
Rucc da
tigh
rob
sen soraidh
i nord.
manaigh
20
An
xxi.
Tortha
''
is
slainte do dhaoinibh
M
i_.
38.
21
Ir. 1
Ir. s
39;
cf.
in
34.
BETHA CAOIMHGIN
Smera dubha
(II)
x 53
'sna fuighlibh,
f.
Dar lem
Toirthe
Ba
xxii.
as adhbar
is slai/rte
15
failte,
do dhaoinibh.
lor 2 luaithe
Is coin 'ga
Mar
an tuirc allta
glamadh la coidhce
15
'
'
'
An
cullach
;
'
fa lor luaithe.
Ba.
xxiii.
'
A
'
oruinn go dron
i.e. I
am
line,
and
26
Ir.
Ir. 3
s86b
154
'Nocha maothla
'S doni
Clocha,
At5d
10
na mulcain
'San tulcan ar comhair caich.
Don lucht oibre do mes Ceallach
'na cclochaibh
Fa diomdach Caoimhgin da
'S do diogail taccra na
ffV-ecwa
15
mban.
manaigh.
FINIS.
xxiv.
ccuiccerfA
Laighen
mbaile Fiach<zcA
sunn
(1)
Earlamh
fairrge, mr'c
''
Nuadh
Neac^t, mic
Sema
thaM CaoiwAgin
linw a bhreith[e]
Rann.
As e u an
Qurab e
Agus
baisde, Caoizwghin.
thainig do
1
amm u
MS.
et.
nemh
15
= M
i"
pedigree is omitted by A.
6
6 le A.
MS. beanuighe.
10
3 dorangadar A.
A omits
13 an frestail Ir. 2
bhias A.
I6 loinerda A.
om. A.
a
i .
S
*
= M
7
16
ar
sa.
h
i
a ainm
Ir.
16
thainig do
nemh
p.
147
;;
156
diobh
aigso
mar
Rann.
aingeal deag
mar badh coir,
Dochw[i]r Dia anuas 4 'na onoir;
As tapar go lasair a gloin 6
Do bhi a laimh gach aon aingil.
Dha
7
leo
(3) A ndiaigh an bhaisdthe immurro beirid na mna Caoimhghin
gusan raith a rugadh e, 7 as Raith an Tobair ghil gairmhther don
9
Gidh edh as
raith sin, 7 do leasoigh 8 anwsin e seckt mbliadhna
ionchuirthe a nionguntas 10 'ar wbeith ar chiochaibh a mhathazV dho,
nach ibheadh gach aoine 7 gach la troisgthe e " iad, acht aoinkackt
amhain, 7 si um trath nona. As iongnadh fos an raith ud n ina
rugadh e nach cowAnuighenw sneachta uirre gan leagadh go hobanw ls
.
docuiredh da
ii. (4) Iar ccaithemh iomorro seacht mbliaghan do,
fhoghluiw 7 da bheas-munadh a bfochair coimhthionoil manach e,
gur chaith athaidh I4 fhada dha aimsir eattorra go ttainig a naois a
bheith 16 'na shagazrt, 7 iar nglacadh gradh neaglaisafa dho, do smuain
16
na ndaoine do trageadh "
148 ina meanmuin an saoghal 7 caidreabh
18
7 beatha uaignecA dithreabhach do thabairt aran aigein fhasaigh, no
19
a nalltr roi-dhiamhair ionnas nach biadh roin^ risiw saoghal ar chor
;
p.
ar bhioth aige.
20
ttriall do, tainig aingeal da comMortacM ler treorugadh e
(5) Re
gusna cargzlih ata don leith thiar don da loch ata 21 a nGlionn da loch,
7 gan do bhiadh aige ac/z/cnuasach na coille 7 luibhena talmas 7 fioruisge mar dhig 22 agus ni bhiodh do leabuidh aige ac/Wcloch-chearchuill fana chewd, 7 leac faoi, 7 leac do gach leith dhe, 7 ni bhiodh
boith 28 osa chionw
7 fos as croicne beathadhach nalta fa headach
dho; 7 dotheigheadh go minic don sgeilg 24 agus don uaimh da
ngoirthw leaba Caoimhghin 7 e aig guidhe 2B go sior-guidhe De go
;
diograiseach.
(6)
ata
Agas 26 do
don
crios
'',
1
are inserted by A after the words
The words go ttapur . diobh
2
s
* aniar Ir. 2
'Caoimhghin do'.
om. T.
From Ir. 2 c. n, 11. 25-28.
6
2
6 oir add. Ir. 2
6 a lasair nglan A.
1
'
Ir. c. 3,
3, 4 = Ir. 9, io
8
9
11. 27-36, 41-56.
secht mbliadhna om. A.
7 do h[o]ileadh add. A.
10 ionchuirthe iongantach
n nach i. se aoine no la t. ar bith A.
12
A.
ud
14
13 tobanta A.
16 anios ina bheith
16
om. A.
sealad A.
A.
caid18
10
17 threigint A.
20
reamh A.
ar om. A.
aon-chor A.
7 'ar
'
'
M6; S
21
Ir.
c. 3, 11. 57-88.
;
5 =
5 ; Ir.i
23
24
aige add. A.
no arus add. A.
don sgreig-sgeilg A.
word is very uncertain
omits ' guidhe go ', probably rightly.
2
27
gonuige a chrios A.
i^ ; Ir. c. 4, 11. 17-24, c. 5, 11. i-8.
A;
22
MS.
'
2S
ata
26
a.
This
Ir.
BETHA CAOIMHGHIN
(III)
157
',
Kann.
Do
Do
bliaghnuibh go mblaithe 6
re taobh a 7 thuaithe
Gan bhiadh a" cCaol Faithe.
Agas 9
'ar mbeith seal fada 'san riockt sin do, tarla go ndeachaidh dtzvcedh oidhche sneac^/a (amhuil ro cleachtadh) 'san loch, 7 le
cantuin a psalm dho, tuitios a psaltair 'san loch, go ndeachaz'o% 10 seal
re fana 11 , 7 tainig an taingiol d'a chow/zfortar/z*'. Leissin tainig an
iii.
(7)
17
iv. (8) Tarla
fan am soin braghaidh boicheadach 18 a Laingnibh
laimh risin nglewd ina raibhe Caoimhghin asan Midhe ar cuairt
bhuailltechuis, 7 ase fa hainm don bxughaidh sin, Dioma mac Fergna,
7 mar do thaz'mgir Padruig (clan re mbreith Caoimhgin) go ttiocfadh
a shamhuil do naoimh an[n] le mbeanwochthaoi a nGlionn da loch
7 do dheonuigh Dia, gur e an Dioma ceftia fuaz'r e, 'ar mbeith do fein
aga cheilt ar dhaoinibh, amhuil adubhramar roimhe.
(9) Agas ase modh ar azVfrioth e .i. airghe do bhuaibh Dhioma do
bheth ag inghilt aran ccoill ina raibhe Caoimhghin aga cheilt fein
7 fuazV bo dona buaibh doigh 19 aran ccuas ina raibhe an naomh, 7
e gha chomMortackt agan naingeal, agas gabhas an bho ag lidhe a
chos feadh an laoi, 7 um thrath nona, 'ar tteckt do bhaile maraon risna
buaibh oile dhi 20 do cruithz'%e a oiret bainwe uaithe agus dogheibhthi do \acht o Jeath na hairghe
7 gacha mhionca dotheidis an airghe
fan ccoill sin, do theighe% an bo cetna do lidhe chos Caoimhghin agas
iar tteac^z" don bhaile um noin di, dobheredh samhuil an \acMa
;
cetna S2 .
v. (10)
na nd. A.
From
Ir. z c. 4,
sin,
do ghabh
dluith A.
* go
17-20.
In
the line runs
don
11.
5
7 do Ir. 2
6 duit Ir. 2
A
go mblaoid A.
2
9 = Ir. 1
8
Ir. c. 5, 11. 9-24
thuaidh a taob.
acht Ir. 2
14
10
miorbal, a miracle '.
T
against this section is written in the margin of T
dechaid twice over, at the bottom of p. 148 and
writes the words psaltair
u = on.
ls dithreabadh
n le fanadh A.
an
at the top of p. 149.
I6 sealad
1B crainn gur chaith add. A.
u cairrgech A.
A.
fasaigheA.
18
2
1
17
go raibh duine
S 6 Ir. 15 Ir. c. 6, 11. 1-16.
8, 9 =
7"
aithride
which differs a good deal in its phraseology just here, and omits the
21
19 eolus A.
20 dhi om. A.
do bleagcuairt bhuailltechuis '.
1
23
22 uaithe add. A.
Ir. 16
Ir. 2 c. 6,
nudh A.
10-13 = M ^
:
leith
'
'
'
'
11.
17-52.
p.
149
158
machtna meanman, 7 l iongnad adhbhal-mhor e fein 7 each 2 7 aduna mbo coimhe? agas lorguireacht mhaith do
dhenamh aran mboin arnamharach, go bhfeasadh cia an leith do/z
choill araibhe an inghillt shochrach, 6 bfaghadh an bho an lacht
h'onmhar dobheira/A uaithe.
(11) Dala an bhuachalla, cuireas na ba arnamharach fan ccoill
ina raibhe Caoimhghin, 7 leanuis an bhoin sin go reim-dhireach, go
rainig an bho an 3 ciias ina raibhe an naomh Caoimhghin, 7 tig an
buachuill do lathuir 'na dhiaigh 7 mar dorainig do lathair Caoimhgin,
as amhluidh fuaz'r e, go hanbhfanw eugcruadh, gon a[i]rbreith dho 4
aisdear na imtheacht do dhenamh, 'ar 5 ?wbeith da bhrigh chorparda
'arna breoghadh ", tre iomad crabhaidh 7 ciorrbuidh cuirp le troisgodh
7 le hurnuighthe, 7 le luighe ar leacuibh loma, 7 gan boith na beal;
p.
'
p.
'Tareis
151
'
Ag
Do
'
11
bho
Dhioma', ar an buachuill,
cheilt
'As
12
"
ni fhuil ar
tu ar th' faicsin
16
13
'san ghlend
mo 16
go
chumas,
Ieam
follus
17 .'
dho
24
do thairrngir Fionn cian roimheshin, do beano(14) 7 gurab e
chadk 'san ait sin; 7 ollmhuighthfr an crothar 25 leo; agzzs trialluid
1
2
machtna m. 7 om. A.
tre mheadh an lachta dogheabhadh uaithe
s
6 air T.
6
' gan air a chumas A.
add. A.
agan A.
7 'arna
8
9 aniu
'
claochlodh add. A.
b dofuaras thu A.
dot fhios om. A.
10
'
add. A.
omits the words 'san rann .
thall
because in that MS.
n From Ir. 2 c. 6, 11. 33-36.
12
the verse is not on the next page '.
tec13
caidh b<5 Ir. 2
ag dol chugag is uait
which prints the quotation as prose.
14
16
16
2
2
beith dot cheilt Ir. 2
"
mo om. Ir.
ar nad tfaicsin Ir.
ann Ir. 2
18 sicT
read probably 'A[r] racht[ain] ; acht cheadhna {sic) airtteacht a bhaile
19
20
21
A.
dochrach A.
cionnus mur do tharlaidh C.
7 d'orduigh A.
24
23
a
22 crochar A.
leis A.
=
ccreidfidis A.
Ir. 1 17 ;
25
26 crothchar
Ir. 2 c. 7, 11. 1-28.
A.
'
'
BETHA CAOIMHGHIN
(III)
159
p.
152
(15)
Dioma.
'
',
Do ghabh 16 Caoimhghin
(17)
!
1
Phrased rather differently in A.
7 na bfuigheamh siad an crothchar
s reidhte<rA< A.
6
* comnaidhthe A.
claochimchar tara aisi add. A.
b c
2
6
Ir. 1 18, 19
Ir. c. 7, 11. 29-52, c. 8.
lodh A.
15, 16 = M 2 5
8
10
7
* deirbh-bhrathribh A.
diultuidhead A.
sin A.
7 mormire
12 limus
ls
ll
A.
ionnus gur leimeadar A.
tobanta A.
A.
ls
16
14 MS. eisdert.
7 d'eist Dia lena guidhe A.
17, 18 = Ir. 1 20
18
19
" a cCaol faidhe A.
bhetha add. A.
Ir. J c. 9, 11. 1-24.
caoicios
20 Acht cheana, corghas airidhe da raib se A.
o>. A.
-
p.
153
160
don chro, 7
sinte uaidh
amach
Rann.
an phian as mo an 6 chomaoin
lamh mur loman fan Ion 6
Farior
Mo
Do
dhoirt
nimh 8
ri
ar
mo
7
,
shon.
nochttts
Rann.
Mur
154
a beid
17
tenra ar
16
dhaluibh
clann Adhuimh ar
crioth.
|
20
Rann.
coir
An
miir teampw;l na
Romha
leas,
T omits
fein,
7 ina
4
'7 a theacht'.
From Ir. c. 9, 11. 21-24.
as
e At the end of this line in
T is the letter F with
2
8
'
a mark of abbreviation.
troigidh Ir.
troith A.
nimhe Ir. 2 ;
9 =
w dho
neama A.
Ir. 1 21 ; Ir. 2 c. 9, 11. 25-64, u. 10, 11. 1-12.
u bhaoglach A.
12 an bhais no
ls
add. A.
an bhraith A.
From
2
16
16 tenn
" do add. ; ? nar thug.
Ir. c. 9, 11. 45-48.
a bheith A.
l7
ls siol A.
" = Ir. 2
air A.
mar bheitt Ir. 1 ; mur mbeid A.
20
n From Ir. 2 c. 10,
c. 10, 11. 33-40 ; cf. Ir. 1 2, 23.
turais add. A.
22 Here again occurs the letter
11. 37-40.
F with mark of abbreviation.
23 da nderndais
25
u an add. A.
daoine Ir. 2
ai, 22 = Ir. 1 36
Ir. 2 c. 11, 11. 1-52.
1
Ir.
raibseA.
6
an om.
Ir. 2
BETHA CAOIMHGHIN
go
161
(III)
roilgibh hi
ttainig
turwjYJs oilithreach
ghin.
(22)
Agas
dhenamh
tur[]s
dhenamh
inrcte.
Rann.
Amhuil
ade[i]r
Solamh
'san ranw so
6
,
Gidh be
chille,
agso sios do
reir
Soluimh na
10
Caoimhghin nar
As 11
chille,
gadh 16
12
.
" reachta
saoghal, 7 bas aithrigheach ; 7 ni tre sharureachta a chille 'mhain [do thuicfeadh na dochair rimheraithe le ],
x. (23)
p.
thlath brigh
Do f haguibh
mar ata slainte,
1S
Kann.
Gidh be 20 eaccoir
dorinerf/e
Donithior, no [dojghentcw,
3
4 From Ir. 2
2 aistriughad A.
teagra A.
c. 11,
2
6
troid aran aonach Ir. ; t. no fuadach A.
fogra Ir. 2
8 fala na Ir. 2
9 From
7 coire Ir. 2
Ir. 2 c. n, 11. 49-52
12 go brath gan baoghal
ls
10
n a add. A.
ni bi Ir. 2
do fag Ir. 2
23
24 = Ir. 1 35 ; Ir. 2 c. 11, 11. 53-6. c - I2 > u 53-56. c. 12&, 11. 1-4, c. 13, 11. 1-36
16 From A.
14
1B briseadh A.
17 fos ar add.
comlionus A.
ls cumnadh A.
w From Ir. 2 c. I2 , 11. 1-4
18 fer deanta an uilc A.
1
From A.
45-48.
teagra A.
11.
11
21
sheansmal A.
22
aran druing A.
155
i6a
damh
an
aifrinw.
'
Tabhair soightheach
Mar
dochuala/flVv
e,
p.
'
',
'
La 3 dha
(26)
fein, iarlaidh
ndeacha'<5%
dnmg mhor
.
foide air, 7
gan
ni 'na laimh
an tan
Tarla
coimhthionol manach a cCill Ifin no 12 Eithfin
7 dobheiredh an dobhran aighi 13 (ler togbhadh 14 psaltazV CaoiwA^hin
asan loch) bradan gach aon la gusan ccoim^thionol do bhi inte 16
'57 7 la dha bhfacuidh
Ceallach mhac Diomaan dobhran agteacht, 7 an
bradan 'na bheol aigi, do mheas gomadh tairbhteach dona manchuibh
croiceand an dobhrfain] 7 do ihogair da bhrigh sin an dobhran do
mharbhadh. Agus leissin teilgios an dobhran an bradan do bhi 'na
bheol uaidh, 7 teid fan abhuinra, 7 nior thaisbein e fein oshoin dona
xiii.
11
(27)
p-
manchaibh.
16
dona manchuibh,
(28) Tainig immorro teirce bidh da toisg sin
ionns gur'11 eigin doibh dealughadh re ceile. Agus mar dochonnatrc
Caoimhghin sin, do gearuidh ara ghuidhe go Dia uma fhoillsiugadh
1
--=
Ir. 1
ag (imperfect)
=M3; S2;
Ir. 1
Ir.
30;
c.
Ir.
14
c.
15.
cf.
5; S 4.
a coimhead
2 From
A.
threada A.
6
ag dol a ghorta do dith bidh, 7 A.
iad A (omitting go haisioch ').
8 nior
na bochtain 'arsin cleabhrudh A.
leig C. na boicht uaidh A.
9
,0
n 27, 28 = Ir. 1
go ttug se a ndochain biadh doibh A.
7 add. T.
2
12
Ir.
c.
16.
le T (a misreading of the abbreviation for Lat. nel = Ir.
31
14 toigheadh A.
16 coim. manach
le
" ceadhna A.
mo).
A.
t. im.
17 gurbh
da cheann sin gan tuin bidh A.
A.
5
iad
'
BETHA CAOIMHGHIN
dho
163
(III)
ttainig
Chaoimhghin 2
La naon 3 da ttangadar
Cill
\wcht
coimhthionol
p. 15 8
uimesin.
As amhluidh
tharla beagan
(30)
dhoibh.
anra
Agus
cclochuibh.
leissin 'ar
chill,
mbeith ag
triall
donither clocha da
ccruituibh, 7 tuitid
Rann.
An
siol
17
18
19
diadha rath,
As d go neimh-chrion 'san oidhche
Do bhiatha^ 21 saoithe fa seach.
'
Dia
cCill Eithfinw
fa shoilsiug[adh]
3 2 i 33;
I r-
c-
1 19
A.
7 a A.
a lathair 7c add. A.
s
congnadh A.
brackets are from
foirin
29-31
7
A.
Ir. 1
no A.
talmhan A.
The words in
A om. T (homoiotel).
" rauinMteradha T riu add. A.
u 7 esmuilt
ag deanamh caoinios A.
u
13 MS. et.
se Dia add. A.
' tra[th]
do add. A.
add. A.
2
ls
" From Ir. c. 17, II. 5-8.
a moch-trath \r ? irecte) le CaoimhnonaA.
21
19
20
2
2
an add. Ir.
na add. Ir.
ghin A.
budh add. A.
biathughadh an s. A.
8
10
p.
159
i6 4
1
do righ 6 bhFaolain mac rugadh dho do cur da
go Caoimhghin, 7 cuireas sgeala cuige an mac do congnmhail aige fein dha oileamhuin
7 as uime dochuir chuige e, do
brigh go millthighe leisan aois ain, no leisna siodh-bhruighibh, gach
mac da mbeirrthi roimhesin do. Agas mar thainig an leanbh da
bhaisda% go Caoimhghin, do lean bean chomhactech shitha, da
ngoirthi Caoineog, maraon re banntrachtan leanbh
7 iad ar ti a millte,
amhuil do miWedh leo gach mac eile da raibh ag righ O bFhaolain
roimhesin. Agas mar do mhothuigh Caoimhghin sin, malluighis na
mna, 7 'v'mnedh a cclaochadh a cclochuibh an tan sin go bhfuilid
a reacAAiibh cloch 2 ar bhruach an locha ata 'san gleanw 6 sin ale.
bhaisdtt%
p.
160
xvii.
(34)
Achd
d'ingilt
eil[i]t
p. 161
B
xviii. (35) La naon da rabhadar dias ban ag tecA/do dhenamh turais
go Cill Chaoimhghin, 7 tarladar meirligh ar bhealach riu, 7 do bheanadur a neadail 9 diobh, 7 do dhichenwadh leo iad. Agus mar rainig
an sgeal sin go Chaoimhghin, teid go heasgaidh d'fios na mban, agus
cuirios a ccena ara ccolnuibh, gur haithbheoadh leis iad.
A Chaoimh'
The order
A
M
then
12
cc.
viz. cc.
31
*
Ir. 1
Ir.
34
Ir. s
BETHA CAOIMHGHIN
ghin
165
(III)
'
osin ale.
|
La 4 dha
xix. (36)
go hiacaidh ag
chill, p-
mighneach 8
/ ear baill-crioth tre uathbhas feillbheirte anadhbhla" dorinnedh.
Agus mar dochonazVc Caoimhghin 6, adubajVt nar 7 iongnadh dho
gomadh olc a dhealbh, treisan bfiongal dorine, mar gur marbh a chompan cleirigh ag teacht 'san tsliabh, 7 a thruaighe V ar Caoimhgin,
beir eolus damhsa gusan ait inar fhagbhuis corp marbh do chompain.'
(37) Leissin triallws an cleireach a bfrithing na slighthe tair ais,
7 Caoimhghin maraon ris, go rangadar " an corp. A naoinf heacht sin,
7 coin allta don leith oile ag teacht do chraos-longadh 10 an chuirp, 7 'ar
bfaicsint Chaoimhghin doibh teithid ara cculuibh u 7 tig Caoimhghin
os cionw ann chuirp, 7 guidheas Dia go duthracAfach fan marbh dh'
aithbheoadh 7 leissin tig anam 'san chorp, 7 fa slan e ona lot. Mar
dochonnairc an cleireach dorinne an fhionghal an mhiorbhail mor sin,
do gabh aithreachas e tresan mighniomh dorinne 12 7 tiomnnus e fein
do Chaoimhghin, 7 teid ara choimairce.
ls
7 beireas e fein, 7 an cleireach
(38) Gabhais Caoimhgin re ais e
do aithbheodhaidh, dd chill fein, ag tabairt a mbeathadh as go crabhteach, caoin-duthrac^&ch. Agas a gcionw athaidh u dha eis sin, gabhais
Caoimhghin a nord manach iad, gur chaitheiur a raibhe rompa dha
re go riaghalta go bas gor moradh ainm De agus Caoimhghin tresan
teacht cuige 'san sliabh cleireach bocht
163
'
'
bfiort sin.
xx. (39)
As 15 do mhiorbhal Chaoimhgin
go mbiodh creamh,
fos,
16
re a nithi, ur-glas iedh na
7 sealgan, 7 luibhe iomda oile fhoireas
bliadna 'san dithreibh ina raibhe air teithedh 17 6 chadreabh na ndaoine
La naon 19 da
xxi. (40)
allta,
ictr
loch,
mur chuiwhniughadh
4
2 craibteacha T.
3 ionruigeach A.
366
* mioghniorahach A.
anabhladh
24; Ir. 2 c. 20; cf. M 38.
8 bocht add.
9
' narbh A.
A.
gus add.
T ; feille anaidhbheil A.
12
u pillid tara nais A.
10 ithe A.
trena mioghniomhurtha
A.
JB =
' C. sin chuige A.
" sealad A.
Ir.' 25
fein A.
Ir. 2
16 For
foireas ', A reads
creamh
luibhionna
cf.
c. 21
34.
17
ls 'san
1B
teitheamh A.
leith a leighamar A.
iomdha lionmuir '.
40,
2
20
MS. lacht a a s. Aom. do .sealga'.
41 = M 19 Ir. 1 26; Ir. c. 22.
38
bronnachmuidne A.
Ir. 1
'
'
'
p-
163
166
na cona da fharrath l r
triall?(s go fan an ghlean^a ar coimirce Caoimhghin, znacoin daleanCaoimhghin coimhirce an tuirc, 7 fograis do
mhuin.
Gabhuis
conuibh fuireach uaidh; 7 leissiw leanuid z cosa na ccon don talamh,
a ccruth nar inetadur asdur do dhenamh d'einleith asaw laithar.
4
3
(41) Go grod da eis sin rigid luc/zz'nasealga do lathair Caoimhgin,
7 'ar bfaicsin a ccon cenguilte don talamh, 7 an tore ar coimirce
Caoimhgin, gabhus mac/zmadh menmhan, 7 iongnaoTzadhbhal aigenta
5
iad, tresan miorbhal sin, 7iarruid gohumhal aiseach ar Chaoimhghin
sgaoilra% da cconuibh, 7 gealluid dho gan toiruidheacht an tuirc sin
do dhenamh osin amach go brath. Agas leissin sgaoileas Caoimhgin
an tore fan ccoil gur moradh ainm De 7 Caoimhghin tresan fhiort
thoruidheac/z/
p.
164
mar do mhothuigh an
tore
sin.
xxii. (42)
bhi 'na
oibre 'san
chill.
p-
'
denamh
7 iad aig
'
Eirinw an tan
7 as a ttus fhlaithis
sin,
Genealoig Chaoimhghin.
p.
166
c.
1
This word
go goirid A.
23,
which
19
uncertain
4
MS. do
imperfect.
da thoruidheacht A.
6
do.
7
humhamhal A.
fuidheamh duine A.
gneamuidhidh A.
6
42, 43
9
teirce T.
lr. 2
man-
u 7 T.
12 mulchain
Is
maothlaighthe A.
A.
maoth14
15
16
no A.
maogthlaibh A.
maoghthlaigh A.
18
MS. clochtuibh.
A omits a bhfiaghnuisi ... a eclochuibh (homoiotel).
20 Meanaighe
MS. fidhid.
A.
duibh T.
laigh A.
17
is
10
is
'
'
BETHA CAOIMHGHIN
167
(III)
fhin,
mhic Breasuil
bhric.
7c.
1
2
s Here in T occurs the following
Finwfilidhe A.
Neachtuin A.
note, which, however, possibly refers to a poem which follows the Life of
Coemgen in that MS., but has nothing to do with it: Sosduiw a ttigh Phattric
ui Murchadha aniu an seagAf la 20 do mhi Octobzw 1727 laimh re Ciian BhineUir mhic Seinlaoi, 7 aig Rinn naCeibhe a ccatharAtha Cliath.
E. 6 Dalaigh.
i. e.
I am stopping in the house of Patrick Murphy to-day, the 27th of
October, 1727, near Howth and at Ringsend in the city of Dublin. Hugh
O'Daly. The date at the beginning of the Life is Jan. 21, 1725. If the writer
really took nearly three years to complete it, he did indeed do il leisurely ' as
he says.
In
the following note occurs at the end of the Life : Beanwacht leatsa, a
phaipfiir, is tabhair gradh ger uaimsi forruid mo chairde disle, mo chreach mo
paper, and carry my keen love
dhibir[t] uatha, i. e. Blessing (be) with thee,
to
special friends.
Alas that I am banished from them. Then follows :
Beannacht ar anam an sg[r]iobnoir .i. Labhras mac Anall</i, 1765, i. c. a
'
my
Betfja (ttfjolmatn
i.
(i)
Espame
(!Ma annso.
sliocht
'
'
'
againw.'
(4)
Tuccadh Colman
cuca,
Ocus
Colaim
.i.
Mor
f.
la sin
ii.
.i.
(6)
Cuiniugan.
Do
battar trior
7 Duinec/ja 7 Aillean
1
i
ttecmail, interlined, as
an alternative reading.
169
fein Colman
7 damad ced lena
ionad arais 7 comnaidhe dho thabairt
do. 'As briathar damsa', ar Duinecha, 'gurab mrsin ataim fein.
Ocus gibe slighe do ceithre randaibh an bhet[h]a ria racha s6, go
an fer
bairt
athair,
'sin',
gur ghradaigh se
gomadh maith
leis fein
lenfatt fein
ar an
ri,
'
'
sin,
do dech
suas, 7
do freccair an
firda e
air,
fuair uadha.
(8) Ocus do bai Cuiniuga[n] ina fharradh an tan sin, 7 do bai
Duineacha. Ocus iad 'ar ccreidem do. Ocus ba hiadso na naoimh do
bhai ina fharradh anw .i. Blaan 1 easpog- Findcen, 7 espog- Coirill.
Ocus secht maca Deiccill, 7 easpo^ Eogan, 7 Odhran, 7 Forgan,
7 Mernag, 7 Fachtna.
Ionwsaigedh naomh f. 220
(9) Ocus atbrt Colman Eala an tan sin
eiccin aguibh an peist
Ragatt fein ', ar
benadh
cend
di.'
a
7
Cuine^a da dichendadh, ar do grad sa.'
Raccat fein da diongbatl',
ar Duineca, 7 ni hail lem ri miadh m'ionaid uaitsi, oir as acca/ fein
dob ail lem m'adhnacal do bheith. Ocus o nach ffuil do maecaib ag
mh'athazV acht me fein, 7 dias ele, teid mh'aire si le flaithes d' faghSil.
Gid edh cena, as accatsa dob ail lem mo chorp do beith.'
(10) Ocus do gluaiseattar an dias sin A. Cuinegha 7 Duineca, 7 do
dichendsattar an pheist. Ocus tuccattar leo 'cum Colmain an cend.
,
'
'
'
'
'
'
'
'
',
(11) Treisi
an ecclas na gach
righ,
An
ffaicenn sibh
naomha
si
budhdm.
JLrenn go scceim
1
MS. Bloan.
;;
;
170
Ba
dobheirim si duib,
an domuiw,
tar,
cleirchi uaisle
An
dail,
Is bias tu
mbroinw do mathor,
dail,
An
As
fada
Gabh
22 o''
let
go min,
milis, mell'
Min^A
Is cuir
Tadhaill
si
go moch, as
coir,
Inmsim
duitsi
gan len
Uaim
treisi
fan grein,
Ocus an
An
tres ni an tuiscce.
Gidh anbfanw e ag
1
MS.
rarm.
techt fa grein,
2
MS.
mall.
fada atciter
171
amach,
An
An
An
uair ticc an
tart,
An
bidh anffan
an,
si
ri {slim,
Tmagh
Da
cleith
ttreisi.
As buidhe
An
lat
an
ria
gair,
a faghail.
uair bes tu
aon-bla
it
lin,
cleith,
Go
treisi.
An
uair deilighfet
ann
rit
Ocus adhraitt na
(14)
As
uirre
Aran
do
cleirigh.
inrcis
me
in sgel,
doconncamair ne de
peist ut dealbh duine.
Bermit ne d'ar ttigh te,
Aran
An
1
The
f.
The words
left
'
221"
;;
172
An
As
meisi
Colman Eala
On
do marbadh an pheist
trath
Balbh
Orra go deimhin
treisi.
Treisi.
iii. (15) A haithle na laidhe sin doghluais Colman Eala reimhe co
Laind Eala. Ocus doroine dun-arws inwte, 7 do bennatgk an reileacc
cons, naomaibh ro luaidhemar romhainrc
7 isi an pheist cet-bethadac/2
ro hadhnaicedh i lLoind Eala 7 doronsat obazV mor a.nn .i. tochar.
Ocus ba se fedh an tochair o Laind Eala co Coill an Clair. Ocus do
thiccdis eladha gacha tratha do chantain ciuil doibh, 7 do bhuain
a ttoirsi diobh gurab airesin aderar Loind Eala frisan mbaile sin.
1
fa he fa hoide do Colman Eala .i. Grigoir Beil-oir.
(16) Ocus
Ocus do gheall, an tan doghebadh fein bas, go ffoilseocha% do Choiman. Ocus aon do laithibh da raibhe Colman ag d6nam an tochair
arin lice iartharaigh
7 ni raibhe nech ag cur cloiche 'sa tempall, no
'sa caisiol,
no 'sa tochar, nach biodh Duineacha ina fharradh,
7 Cuinedha 'ga frestal go fior-calma 7 do leicc Colman a gluine faoi,
7 tarfas do clocc eitseachta Gngora Beil-oir do cloistin. Ocus do tuit
taissi 7 tamhnella mora ar Cholman an tan sin tre tascc a oide do
;
theacht.
f.
221 6 a naoimh-cleirz]g-A
'
'
'
'
',
'
',
'
Cf.
S 20;
15.
173
Ocus
Ocus atconncatar cuca an tan sin seacht saic ar seacht n-assana Romha inwtibh. ' Ace sud, a naoimh-cleirigh,
a Cholmam ', ar na gille, congnamh dochuir th'oide cuccat 7 croith
ar fad 7 ar leithett do reilge, 7 gach nech adnaicft'o%er inte, ni fhaicfe
iffiem.'
Ocus ro croithedh amal adfiadar. Ocus adubazrt Colman an
tan sin
Bidh tus na reilcce accatsa, a Dhuinecha 7 biodh a medon
accatsa, a Chuineda. Ocus biodh an reilecc osin amach ag Feraibh
(18)
'
'
Is e fa
'saw mbaile
.i.
ronsat
.i.
leo.
Ocus do mothaz^Aedh sin arnabharach.
Ocus do len Colman com. muinntir lorcc na huire go Durmaigh.
(20) Ocus tainicc Co\am Cille don baile an trath sin
7 ise 'ait'
irraibhe se an tan sin, arin suidhecan re nabar suidheacarc Cholaim
Ocus do bennaig/i Colman Eala do, 7 do bai drochCille an tan sa.
ghen air ace bennachadh do, 7 do freccair Colam Cille sin go genacret cuis do choirighthe, a Cholmain ?
mhail. Ocus ro fiarfaigh
'As mor m'adhbar', ar Colman, '.i. an toircisecht dochuir m'oide
exxgam d'uir na Romha, do muinter sa do techt areir da goid. Ocus,
a ghloir do Dia, ni hi tarla cucu.'
Na hesccain sin, a chleirigh ', ar Colaim Cille, 7 dogebair
(21)
Ni dingen easccairce fortsa ar Colman,
gach ni fa mbia do shidh.'
Gidh edh doghen esccaine ar Corbmac Ua
oir ni ciontach riom tu.
Liathain.
Ocus sirim ar Dia na raibh fer baile no leth-baile ind
Erinn go brath da chinedh. Ocus gurab coin allta iosas a fheoil
Ocus adubazVt Colam Cille an tan si
Madh ail Ietsa,
fo dheiredh.'
Ni hail ', ar Colman,
dogentar an uir d'iodhlacadh tara hais.'
7 guidhim Dia go raibhe brig uire na Romha duitsi innte o so
chaisiol do bhreith
'
'
'
'
'
',
'
'
'
'
amach.'
'
As
coir duinw
d'inisin duitsi.'
'
'
'
f 2 ^ 2"
-
74
mac
thin ar
ele.
naz're
denamh
orra.'
damhsa da
ccend oir atad
da cich accawsa, nach raibhe ace naomh romham riamh .i. cioch
Ocus tuccadh do
lemnachia, 7 cioch meala 7 dobe'r doibhsion iatt.'
Ata mo comhazrle si ullamh ar Colman
naltrom, 7 da noilemairc iatt. Ocus denam cadach
(24)
'
'
',
.i.
tabair
fa
Cholmaw
f.
223"
iatt,
(25)
:
|
ace Colman
Eala,
Da chich
Cioch lemhnachta, cioch meala
A chioch des do Bhaoithin ban,
2
An
Dom
chorp ocus
Fuic
me
An
dom anam.
As
Muna
Da
im tempall,
Fer cCeall,
ttoirsedh aird-ri
Ar
tiis
3
I Duibhgin damh
Bidh fada bhias a foghnamh
Ni mo rachws uaim ar lar
Congnamh
An
congnaw? tucc
Ua
Bracai.
175
Accaw na
dom
bhiad
shaoraibh.
mo
ccoraidh
tempuill,
na righ,
Go derbh deimhin gan imsniomh.
Gairitt o leabadh
(26)
An
Alban
Do
co
Duinn go
'
Peist
'
Asa
'
'
Alban an cas
nimhe
cnochaibh cua[i]n
tar
ni
faobhair.
dail
a Cholmain.'
'
Is roinrcidh
mo
'
Eter Albai
is
'
'
'
'gon gail,
gabhanw rinn na
"S maraidh an
'
Ni loiscend tene
"S
'
momat angniomh,
inwis ri
peist,'
chios gan
Saxanaib.
ail
1
|
'
Ag
'
~D'ionnsaighe ar
'
'
sud cuccainn
(27) Ionsaighis
gan
ttire,
bfuil
Colman an
f.
dail
a Colmain,
go mbhladh
traigh
len,
'S a
no.
This line
is
omit
'
loch
'.
S2 2 h
'
176
Colman na cceall
nimhe go tend,
1
Is tuccadk doib anuas do nimh
Gach ni do smuaiw 'na menmaitt.
Seallais suas
Ar
aird-righ
caoimh
'Tar d'ai[]m
'
tsleigh,
An
'
'An
ail letsa,
a Duinecha
'Anos crand do
'
Ocus
'
feil,
tsleighe feiw,
'na bachaill
go beacht,
cios is a maoraigheacht
'
'
'
'
'
',
Na
Do
fein
bfocews a neidircein.'
cuicc duine decc go derbh,
bi 'san
Tuccws doibh
Lem
An
Mo
Ni bia
ioth
na bliocht
sic
Space
MS.
left
d(5.
vacant
in
MS.
mhac
is tigh,
'na deghaid.
rather
irregular
hereabouts.
slioc^/
177
athar
f-
No go
nairemthear, a chara,
Olc ban, is gainemh mara,
lAonmaire nad na losa
Na miorbhuile mora sa.
(29) Indis si
bfocc?<s a neidircein,
AithnzrfA
Bidh
damhsa
ifrionw a niartraighe.
Oir
is
An
cathair
damh cich
nemhdha fa
iad a
Ni treicceabh sa
Ara
me
bfuighe
fein
sceimh,
gan go
d'anro.
Na
treiccet I Duibhgin/
Is biodh
Go
1
me
bfocews na a neidircein.
brath,
O
is
Gallgan im laimh
biodh O Braca[i]n
third 'brath'
added
in
a23"
178
Ticcit
I
Na
Da
cich.
.i.
(31)
An
aonach m'aonach
tres
fein
bfacews a neidircein.
Fuarus 6
aird-ri
na ranw 1
Cumas
tticc
an,
a leith-sceoil ar nimh,
Luach a
faicsiona la m'aonaigh.
Fam
Baoithin
haithle
179
Colmdn
e.
Ocus tarla lobhran truagh tarr-lomnocA/ do ocean
amuigh don baile. Ocus do bhennaigh do Cholman.
Ocus adubairt fri Colman
lomchair ar do mhuin me, a naoimh
ulaigh \eth
go
'
ar gradh De.'
t'altoir fein
'
ar Colman.
'
'
'
'
',
'
'
'
(35)
Do
Do
An
Bidh
a muinter.
Da nadhrainw dom
leighionw fein
bfoccMS a neidircein,
Do
biadh agam
mo
lind,
saith leighinw.
An
An
logan dorinne
mo
shal,
N2
f.
224'
180
Dobheirim
Nach
A
f.
me
bfuighe
Gurab
'ga
mo
freitech, re
treiccfet sa
mo
d'ulc
lind
leiginra,
de
tra,
denamk beo
sa.
|
225"
'
Ar Colman
Lan
d'feile is d'flr-eccna.
Do.
Asa
(36)
Mochuda.
'
'
',
',
(37)
'
'
'
'
'
'Cluain da crand,
Imbi Duinecha cruaidh-gand,
Go raibh Duinecha gan Cluain,
Go raibh Cluain gan Duinecha ann
Ocus co raibh an tres dith
Uaimh fa thri ar Fheraibh Ceall.'
Do
bi
Ace
Colman Eala
eistecht riu fo
leis
fein
sgeimh,
gan
cleith,
'
'
Faccbaim
'
'
Fagbaim
si
doibh da cin
'
Faccbaim
The
bfas
letters
si
aibh
'
Cell,
tall,
doibh da cinn
mar na
'
sin,
sin,
raithnechaibh.
'
'
'
'
Is
'
'
'
'
181
goma
teirce a conach.
na
nir muirneach
Cille,
Flaith fosaidh
firinwe,
Is
leis
f.
gan
cleith
'e',
No
'A
naem
muirfidher th'iomat
bfocews no a nedarraon.'
'
',
'
'
Os meisi
Ar Colam
dochi an
'
Cille
'
Cuirfet hi
'
Is cuirfe
tara.
go
ri
',
fir,
hais ana,
Colman
Eala.'
Do
claochlodh na hesccaine.
Becc narbh
An
An
aithrech le
M'cuda
Naoimh
(39)
Mochuda buddein
Gluaisidh
Roimhe
No go
an fer occ
'San choill irroibhe darog.
rainic
2 More than
a line is wanting here; a
Probably the MS. from which O'Clery was
3 This line is
copying was illegible or defective here.
wholly inconsistent
with what goes before ? read Dimbuaidh conaich is cloinne.
1
Something
space
is left
is
wanting here.
22^
i82
Ocus
fiarfaighit
ga
ttoigh,
Da mhacaomh * oga
(40)
ba.ti.ar iter
mora.
',
gan feidhm crabaidh d'orduccadh dona sccoloccaibh ut, ar tainic aois
Cidh on!' ar
Ni ordaigheab ', ar Colman Eala.
chrabaidh doibh.'
ata leaba fir dibh i nifurn
Isedh so ', ar Colman,
siatt.
7 cidh
crabz<a% doneth se isin aois lit, is eccrabudh dodena i ndeiriudk a
Ni bhenabh sa a chuid don tsaogal
shaogail, gomba i niforn bias.
226 fair, ar ni fochraic fil aicce. Ata leaba an fhir ele i nnimh ; 7 gion
go nderna se crabudh 'san aois utt, dodhena fadeoigh, go mbia for
fhoirbrettor, gurbhat sccolocca
'
'
'
'
'
'
f.
nemh
(41)
et reliqua.
As
leabhar Eachraz'a%e
Midhe
'
7 ro aithscriobus so an tan so ar mo
Diiin na nGall ag Drobhaois, 19 November anno Domini 1629 7 gan
amarus aithnim fein go ffuilim ag sgriobhad morain go fada, eimilt,
slim gidh edh biodh a aithber arna daoinibh do athain diomh lorcc
na sein-leabar do lenmaira, go ham asgagtha.
;
sic
MS.
a mhuintir.
= M
19
26.
Betf)a
Gabhuis 1
p. 132
JHoeog jFeattna.
ri
a bhaiw-cheile.
'
'
'
p. 133
*
(4) Fee/it ann cuingis Ainmirech .i. righ Eirenw, geill for Connachta,
7 doberar Moeog a ngiallaidheacht do. Tig croidhe 7 inwtinw an righ
for ghniiis 7 deObh an mhacaoiw, oir dob fhollas do rath an Spiorada
ol an ri,
Eirg do[t] tigh
no an sunn gan
Naoim for Moeog.
Rachad ', ar Moeog, dia leige na geill oile Horn.'
ghiallaidheac^/.'
Ocus dobeir an righ ced conaire doibh maille re bennachtain 7 triallaidh gach aon acu dia ait budheisin.
5
do Moeog araow fria haoghairibh diiin an righ, dia
(5) Feachtus
bfacadwr ocht bfhaolchoiw do amus forsan ttred baoi og Moeog, 7
'
'
',
'
'
Is deoi
doniad umla iona fhiaghnaisi, 7 ro fech fora ttroighe.
damhsa ol se, caora gacha con duib
7 beirid leo. Tiaghaid na
haodhairedha do egnach for Moeogh don diin 7 tig buime Moeog
forsan bfaithche. Gabhais uaman Moeog aga faicsiw, 7 guides Dia
uma fhortacht fuirthe 7 no berar ocht gcaoirigh fo dhath 7 ionwas na
gcaorach ugad, 7 tiaghaid foran ttred 7 nf fes ca hairm asa ttanga_
dur. Curtar Moeogh fria leighenw na heglaisi naoimi.
6
do Moeog" ag iornaighthe for diamair an f hedha
(6) Feachtas
go bfhacaidh damh allta, 7 coin 'na lenmhuin, go ro oiris an damh
'
'
',
'
of
184
Moeog benn
oga.
Cuiris
7 'ar
ttoigheac/i/
doibh ni
na amharc
fuaz'rsid lorg
fair,
no gwimtigh
'
'
'
'
'
'
'
'
dilsi.
(10)
(n) FecMis
7 ni ro raithigh
Moeog
= M8; S
chuirset'
cf.
'
Ir.2 2 6,2 7
"
S 8.
9
10; Ir. 2 57.
= M
We
'
5
.
= M
= M
10:
I2
185
(I)
p.
137
p.
138
p.
139
Moeogh.
Feacht 3 do Moeog go bfacaidh nech ' ana dhail, 7 ao chldr
lais.
Cuingis a furtacht for Moeog ar dheirc 7 troighe.
Siriw
ar Dia iortacht fort ', ol Moeog 7 taiwic aghaidh 7 dealb fair mar
(15)
aighthe
si
'
'
'
'
'
'
',
'
'
'
'
bhuair
nama
dia maithibh, 7 fuair bas iar tteacht taran tti do. Ocus ro iompo
an sluagh dia gerich feiw aga fhaicsiw sin 7 ro fhan an buar ag
;
Moeog.
(19)
Feachtus
"
do
ri
Moeog do,
7 dorad almsa do, 7 teid dia thigh. Ocus gabha[i]s saoth 7 galar docraidh
he, gur sgar a spiorad ris, dar lais fein. Do foillsighedh iofranw do, go
ngreis d'anwanwaibh adhuathmwra ann go ttug anam diobh tarrang
dia anail forsan righ, gunas rug go|nuige a bh6ol e, go bfacaidh an
bochl ag cur na deirce dorad do a mbeol na piasda 7 nior sguir do
;
14;
Ir.
67.
4
2
12; Ir. 69.
The words
15;
'
go
bf.
Ir.
6 = M
19, 20; S 15, 16;
7
24; S2o;
22; S 18; Ir. 77, 78.
S 20-22 Ir. 2 95-99 26 (V 29)
Ir. 2
former deleted.
=M
68.
in
Ir.
= M
MS.
;
16 ;
the
=M
"=M
86
ri
Moeog an
ol
'
',
'
'
',
'
p.
'
'
',
'
'
',
p.
'
'
'
'
'
',
ol
Daibhiot,
'
1
20, 21 = M 27 (V 26)
(V28); S 25; Ir. 2 104, 105.
S 27; Ir. 2 116, 117.
32
;
23
Ir. 2
M 31
IOo-io2.
;
26
Ir.
>
114.
= M
i
29
=M
187
(I)
fair.
2
do Moeog for bru Atha lom&hain, 7 ba senwda
(26) Feac^fas
an tan sin he.
Go ro fiarfaidh ara a carbaid de: 'Cia bus
bus esbudh a bFerrna tar t'eise ?
'In cedna fer gebhus an tath
ugad
ol se.
Dochiad buidhen a gcenw an atha go lamhach 7
baosradh leo 7 ba cleirigh iadsom.
Ocus tig nech baoth diobh ar
aowthus 3 an atha, 7 tig forsan ttulaigh araibhi Moeog.
A naontoigh
riutsa as ail damhsa beith ', ol se.
Cia h'ainm si ?
ol Moeog.
Moling ', ol se. Do ansad araorc a bfochazV a cheile go bas Moeog 7
do goiredh easbudh a bFerrna do Muliwg. 4
(27) Doclos do Moeog iarsiw go raibhe brathair do a ngeill ag righ
O Conaill Gabhra. Luigh go dun an righ, 7 ro conrcmagh 6 he teora
la 7 aghaidh a mbeol an dunaidh gan biadh gan digh.
Ocus ro
diultadh an giall do tabairt do, 7 fuair inghen an righ bas an adhaidh
sin.
Beiris an rioghan a hinghen le go hainw araibhi Moeog.
Duisg
|
p.
142
'
',
'
'
'
'
'
damhsa
ol si,
',
oir is tu ro basaigh.'
'
'
'
'
'
'
'7
'
mas do
'
= M
33
= aramus.
scribe at
,z
first
2 = M
S 29 Ir. 2 191-193Ir.2 118.
34
Something erased between 'Mu and 'ling' perhaps the
28
wrote
123, 124.
*
'
Mochua ',
congbadh.
'
37
= M
32;
Ir.
35
30
127-129.
p.
144
188
'
'
'
'
',
'
',
'
',
'
'
neornai.
(34)
7 ni bf huair saor
dia muinwtir,
diar
bho hainm Goban, 7 togbhus an eaglas go ndealbhadhaibh iongantachaibh, 7 go ngresaibh bregha, ndch raibhi samhail di, 7 ni rugadh
buaidh saoirsec/z/a on Goban sin fria reimeas.
(35) Feacklus ' do Moeog og ionmad a habainw, go ttainic aon fria
dhruim, go ro chuir a dhi laim fris, go ro fhagaibh ansa linn dia
1
3
53i,32
41
Ir.
39
42
The
146, 147.
46 (V 45)
161, 162.
2
Ir. 171.
=M
34
43; S 5 38,39; Ir. z 142-144.
=M
Ir."
scribe at
148.
'
first
wrote
= M
42
37
M 45
an toglach
47 (V 46) S
Ir.
138.
44)
'.
'
(V
43
Ir."
Luigh Moeog a
Log m'aincridhe damh, a
maithiom
ol
',
iarsin
ttir
gan
'Is deoin
cleirigh', ol se.
!8 9
(I)
sin,
na erradh do.
damhsa Dia da
do suighfedh an talamh
tu.
oniu
la
(36) Laithe naon * diar ghoid mheirlech caora do tre'd Moeog, luigh
an meirlech ros ith an chaora don eglais do tabatrt mionrc innte og
glacadh na mionw dotigedh cluasa na caorach tara beola amach.
2
nech uasal a Roim Letha a bpairithlis, 7 ni ro
(37) Dia mbaoi
fhedsad naoiw naid legha fortacht fair 7 tainig a nirin do iarraid
Moeog, iar gcloistecA/ a miorbuile do 7 fuaz'r Moeog bas roime, 7 teid
siom anwsa neihVum ionar hiom|curadh Moeog, 7 dogheibh for- p. 147
tachi focedoir do grasaibh De 7 Moeog.
3
nech a ttreablait a Laighnibh triocha bliadhan, dia
(38) Do bui
bf hacaidh fis .i. carbad do toigheackt do nim cleireach aosda inn,
Can daoibh ? ol an toglach. Misi Moeog', ol an cleirech,
7 ban-6g.
Brighid
sunn. Amarach mo laithe si, 7 a noirtor laithe Brigidi
7
aniu i 7 tangama;V anuas do moradh gloire Iosa ionur laithibh fein.
Ocus bi si ollamh ', ol se, doghebhair bas an tres la, 7 dogebhair an
rioghac^ nemhda dot anmain.' Luigh an fer naowtha sin, Fionwtan
a ainm, go Cill Dara" a Magh Life .i. reigles 6 la Brighid 7 ro inms
don phobal an aisling adconwairc, 7 fuatr fein bas an treas la, amhail
ro fhoillsigh Moeog do, 7 dochoidh dochuw nime.
7
Moling ana easbudh a bFerrna tareis Moeog,
(39) Ro hoirnedh
Tiocfaidh
7 ni teigeadh nech ar bith do shuan a niowdaigh Moeog.
dio2sa siian do dhenamh inwte ', ol Moling. Teid 'san iowdaigh, 7 ro
buaidhredh 7 ro gallraidhedh he, 7 ni ro fhed siian innte, no gur guidh
Moeog go diochra um fortackt fair 7 do fhuair focedoir tre guidhe p. 148
Moeog do. Fagbas Moling an iomdhaigh, 7 asbert nachar diongmhala
do duine da mair dul innte.
8
(40) Ocus ge docuaidh Moeog for nim, nir sguir dia mhiorbuilibh
a talamh. Oir donithi la uir, 7 la a earradh, 7 14 thaisibh slanughadh
Ocus ge do
dall, 7 bodhar, 7 bacach, 7 na nuile eslairate arcena.
inwsiomair araill do miorbuilibh Moeog, ni he a niowzlairae do insiomair.
Andara la do mi Febriairi docoidh Moeog a naontaigh
aingel 7 arcaingel, a naontoigh na naom Tnonoide .i. Athair, 7 Mac,
7 Spiorad Naom. Amen.
;
'
'
'
'
'
'
FINIT.l
1
Ir.2
6
= M 50 (V
251, 252.
MS.
Cill
49)
3
46;
M 57
6
Chlara.
256-258.
MS.
59
Ir.
(V
reigler.
(.V
57
b
)
= M
166.
56)
53
55
Ir.
M
;
Ir.
56 (V
55)
58 (V 57) S
348-250.
;
253-255.
=
54
52
oniu.
;
Ir.
f.
,68-
JHMidcc jfnna.
13etf)a
Do boi 1 duine
mac
(i)
Eire, mci'c
fireoiw leo,
go ffaghdais a nath-
'
'
Docoidh
(3)
f.
'
'
',
'
(4)
RuccaoYz
soillse
do
lo
no d'oidhce
i,^ = Mi;S(ji;
the same as those of M.)
4
comardhion A, H.
1
le
Ir. 1 1.
2
Ir. 1
2.
=M
V are
S
2.
Ceidfert 1
191
(II)
Maodhocc iarna
eile.
(6)
(7)
Cowidh do emmnmccadh* na
doronadh an laidh
ffert sin
si:
Da
Dligidh
foillsiugadh.
fili
6
.
Magh
Do 16
Se
Slecht
's
le
h'athaidh d'aimsir
en
uile fa
Cran mna
shoillsi.
Beith
Ata an
f.
Do buadaibh
fo duille lir-alainw.
As biaidh
Go ndech
I
Maedhoicc moir,
chuill
eloidh
iodnughadh H.
6
iomluchtaidhe
a niarainn A.
H.
bheith
7 do
H.
169*
192
ase,
fili:
Ro
(9)
*,
Fanan
Murchao' mas,
folt-cas.
na hanmannaib
ele.
Ro
mac
f.
sin
.i.
for
oir
fair.
'
Dar mo
breithir
ar se,
',
'
Fherna
mez'c Cairill, as
moghenar
mhed do
Ath Ferna,
mbia Maodocc feabda
Aniu cidh s iomdha a cuana,
Bidh iomdha a nualla nemhda.
Ait a
1
do Dubhthach H.
bhennacht is H.
cf.
;
M
fo
3;
t.
Dubh
* Maot
meic Fergna, on margin.
7 nios degh-friochnamhuidhe no H.
8
trom-annsacht A, H.
fo fhochlaidibh na talmun
9
H.
ciadh id H.
Br.
ni is dithniosuidhe
7
2.
fhochladha na
;;
193
(II)
feorainwe,
(13)
Ro
(14)
'
1581-1
cithe
A, H.
oirdnide
ornnuighe H.
f.
no
01
194
anwsin.
Ro
7 saidhbres, buaidh
ndubairt an rose
Do
Airemh
f-
'7
a glun ngenelaigh,
Ar Magh
Slecht go sunnradhach,
Geinfidher an glan-mac sin,
Mac rathmar na
reltainne.
Go brath bidh he
a fhorainm siumh
Bennaigim si an baile si,
A mbia an firen foirglia^e,
Suil ti Maodhocc moir-fertach
Da caomhna 2 da chomfurtacht,
Da coimett, da coisreccao%.
,
si
Go
Foillsighim.
viii.
(17)
3
do Maodhocc ina mhaccaomh occ anarsa;^
Ainmire mac Setna, meic Fergasa Cend-fada, meic
'Ar mbeith
iarsin, tainic
A. ri
Krenn,
nUibh Briuin
H,
7 Laighionn
'.
Eire, a
ccuwa
195
(II)
'
',
main. 2
ix. (20)
La 3 da
raibe
fri
buachaillibh ar
'
'
Maedocc na muilt
iarsin,
(21)
baile
go luath
Gabais
s\n.
mor Maodocc
eccla
7 adubairt
'
De na
nuile cumacht,
7 a Tigmia, a Iosa
bhuime. Tangattar go min muinterdha mar na caorcha ele d'ionrasaighe an treda. Ni fidir neach fo nimh osin alle cait asa ttangattar
don toiscc sin gur hoirdercaigedh ainm De 7 Maedocc tresna mior;
builibh sin.
(22)
La do Maedhocc,
fa
mor
sin
rath,
that
tre add.
it
poem
H.
was with
follows.
2
cona do sin do chan an file an sgeul sa add. H, i. e. so
reference to this that the poet sang the following tale but no
s
In
a space is left.
20-23 = M5; S4,5; Ir. 1 5.
;
02
f.
171"
196
'
'
'
6m
Do
raidh
Maodhocc
miorbuilec/z.
Buime an erlaimh
iol-buadaigh,
f.
171''
Do
iarr aighnes.
Aodha
luach einigh
oicc
Saorthar
le
cerd na cruinne
Ag
la.
La.
tra atconwairc athair 7 mathczz'r Maedocc med na ngras
Dia do, dochuir dochum leiginw e, go ndechaid clii
a crahaidh, 7 oird^rcas a foghlama, a eccna 7 a aird-leighin co
comheoitchenn fo each.
(23)
do
Antan
tiodlaic
2
x. (24) La da raibe drong naomthach nemh-pectacA ag guide De
go dutracArach fa foillsiugharf doibh ionad a neiseirge, oir dob ail leo
seirbis do denamh go duthrac^tach do Dia ann, tainic an taingel da
nionrcsaigheo', 7 do raidh riu dol mara raibe Maodocc, 7 go ffoilseochad
se doib inad a neiseirge. Dochuattar san cuicce le breithir an aingil.
Ro fhiarfaigk Maodhocc dibh 'An ccualabaz'rguth cluiccag toidhecht
anso daoibh ? ar se. Adubhrattor san, nach ccualattor.
Teccaidh
limsa, masedh,' ar se, 'go ffoillsigher ionad bar neiseirge daoibh.'
Docuatar lais, 7 do thecaiscc doibh mara mbiadh a neiseirgi, gur
mairettar ann go haimsir a mbais i mbethaid mio[r]builigh mor:
'
'
cowaigh.
1
cethna H.
24, 30
6.
(II)
197
La ele 1 do Maedocc
xi.
7 dorinne comhnz'a7fehiffiadhnaisi Maodhog. Do thuicc Maodhocc gz^rabag iartaid comazrce do denamh do do bi se\ Cuiris Maodocc
tafanrc,
paidrin de.
f.
172
budh
.i.
'
'
'
'
Fechtus ele dar baithed Daimhin mac Cairpn, an Damhannsein A. 6 mete Kachack meic Oiomhtainw meic Feicc mei'c
Deghao" Duirn, m'c Rochadha, m'c Colla Focrich, meic Eachac/i
Doimlen .i. fer calma cumactoch do Chonrcachtuibh, 7 dias lenamh
ele ina fochair for Loch Eirne, ni frit immorro a chorp re a toccbail.
Ro shiubhail tra mathair Daimhin ar moran do naomhaibh Erenn aga
\arxaidh orra cuirp na lenab d'fagbail lena nadhlacadh. Ocus nl fuair
an athcuinghe sin o aon aca. Adubaz'rt Molaisi Daimhinsi ria
An
isin ionadh sin ', ar se, no go tti Maodocc cuccat, oir ata a f hios agam
go ffuighe se na cuirp utt lea ttoccbail 7 go ndingne a naithbeouccaa%
tre grasaiph an Spioraz't Naoimh.'
da nionw- f.
(29) As gerr inadecchaz'o' sin an trath tainic Maedhocc
Ro innis an bhen do gach nl da ndubhramar, 7 do bai ag
saiccherf.
xiii. (28)
argaitt,
'
'
corrtha coimhehreachtnaigthe
S 6; Ir. 1 6.
25, 31 =
7
3
corrtha coimhcheachtach H.
fa chomhladhaibh A
fana braghaid no
4
(omitting ' an fhiadha ').
fa chomluidhibh
26, 27, 32 =
8 ; S
6
1
Ir.i 9.
The words
28, 29, 33 =
10 ; S 9
7 ; Ir. 7' ansei
are enclosed within a line ; probably they should be omitted.
,i.
1
'
17 26
"
198
caoi,
"
7 ace
toirrsi
Gabhais truaighe
go brath, 7 a shiol
Oirgiall.
(30)
Ro
morarfA ainm
De 7 Moedhocc
Mor
Dob
Aodh
trittsin.
file
d'airidhe,
e an faidh re faistine,
Oighre* saor-clanwda Setna.
Do
An
Re
ceile
do caithettar
A
(31)
An
Dochi cuicce
An
'sa conair,
Crabhudh an da
criostaide,
Do comharta cedaighthe
Tuitim na ccranw o cele.
1
dhusacht H.
ainchios H.
n mac
A, H.
ramh ro-tuigseachA, H.
le
6
re
H.
"
criochnuighthe H.
aincheas
'
ina H.
(II)
199
ccur araon
o'roile,
f-
Ar
do mhuin moir-creidim
cabhra,
Mac
As
Fa
aisecc
Go
anma
ranaicc
naomh
a hen mic.
Aodh
oirdm'dke,
ni fhuair a hiarraidh,
An
Do
An
'Ar
8
ttaistel iuil is ariuil,
Ar Mhaodocc mdr
go
Guilis
miorbuikcA
tuirsc/i taidhiur.
Maodhocc
The
adhbhall H.
is
fa furtackf uirre,
rightly.
3
ndhbuidk (?) _A
fa A, H.
as bert A
Maodhdg A, H.
8
sic MS.; ainiuil A, H, probably
;
173"
200
An
Ar
fa
trath si
mbeith baite
Daimhin an
cath-treoraigh,
crodha i ccathaib,
do thathbeoaigh,
le hathaid.
trom-gonach,
triath
Ar
73
'Ar bfas
thalamh 7 a thir fein d'faccbail, 7 dul for teiched ass, oir nirb ail leis
beith fan onoir, 7 fan airmittin irraibe.
(35) Ocus* smuainis dol dia oilithre do Roimh, 7 d'foghlaim fhesa
5
7 eolais an scrioptura diadha go deithitnech, mar donidis na herlaimh 7 na craibtigh ele 'san aimsir sin. Is iadso an iuc/it cumainw
7 coimhittecAta aithrister do dhul le Moedocc forsara mor-turus sin
Caillin craibiech caoimh-genmnazrfA o Fhiodhnach Maighe Rein,
.i.
a oide foghlama 7 foircetail fein
7 Molaisi diadha deigh-eolach
6
o Dhaim-inis
7 Ulltan aobhda eccnaidhe o Ard Breacain, oir fa
lucht aonta 7 aon-chadaigh i nnim 7 i ttalmaiw da cele an cethrar sin. 7
8
an cethnzr cobhsaidh ceiWech coccusach ele, do ba
(36) Ocus fos
lucht ruin 7 ro-thairise aicce tar gach naon .i. Cele, 7 Aodan o Ferna
moir Maodhocc, Faircellack o Druim Lethaiw, 7 Fergs o Ros Inbir."
Is iadsin an cethrar da ttug Maodhocc taisccedh 7 coimhe'tt a mhormaithesa, 7 a mor-cowaigh, an fedh ro boi ina bethaid 7 da ttucc
|
'
= M 11 S 10.
mheadhadh H.
trom- A, H.
3556 are an interpolation of Ir. 2 the true continuation of 34 according to the M
6
6
text is c. 21 ( 57) below.
deithnesnach H.
bioth-oirdheircc add.
8
' re chach
A.
For the passage Ocus fos ...
7 iar ccach add. A.
Ros Inbir ',
reads
7 fos an cethrar eile do, do bhi 'na ccomarbazSA aige .i.
Feirchiallm^A .i. a ced-chomorbarfA Maodhoige, 7 as follus sin, da brigh
gu rabadh 6 corahorbarfA Druime re han 6, 7 Fhernaidh lan-mhbr Laighion
7
<3 Fergwsa 6 Ros Inbhir na nAinga/; 7 6 Dubhthaighrf^ (?), 7 6 Duibh9
gionan.'
na nAingeal add. A.
'
'
201
(II)
Ceileabrait da ceile ar
bpapa, cona. cleir, 7 cona cardionalaibh.
ecengal a ccuwain 7 a ccomaonta go hiomcubaz'o' re 'roile, iama
ndaingniuccaa% i ndinite * 7 i nonoir moir 7 i ndegh-ordaibh o fhior
ionaid De for talamh go rangattar fo clu creidmhe 7 crabaidk 7 cumhacht tara nais go hErmn, da nionaduibh ftin leth ar leth.
1
curaim H.
ndiongnidibh
dionghmhasa H.
3 = on.
4
2 an credal Br.
a ndignitibh
denmhusa
omitting the two other substantives.
6 fer doithir (dothair A) add. A, H.
'
f-
'74"
202
vcamorro
.i.
Krenn
Aod
Aodha fona
Maodocc
fo cochall
isin
ria aimsir.
Tucc san
do luach a
baiste,
7 tucc e
fein
tainic.
6 Ibh Briuin
Ise so
.i.
f.
I75"1
H.
reilge
H.
(II)
203
xix. (46)
Is
Maodhocc do
amlatdh so riogthar
3 ciosa
a
1
naluinn add. A, H.
7 canachais o pighinn go ced
no A, H.
D
4
naluinn
na ndeamhan H.
pighinn A canachus o p. gach pighinn H.
6
add. A, H.
7 Giolla Modubhda (Maghuda H) o Caiside dochuir an fine si
' FionA,
H.
re healadain .i. muinntir Duibhgennain (DuibheMan ? H) add.
9
8 na collarahain sin A, H.
an tiomthaigh A, H.
nuis H.
;
f.
175
2o 4
(48) Conidh do cuimninghtfrf 7 do derbadh gach neithe da ndubramar doronadh an laidh sin
:
Go
brath
Naisccis
ara.
mbennacharf
Aodh Dubh go
derbhtha.
As nemh
76"
An
Aodh
fionra
(49) Baister
d'aithearrMcA anma.
Aodh
fionw fior-sochra2%
Ag Ath Airm
le hAodh ele,
Mac Fergna moir mion-cobhsaidh
Nir bhaist aon naomh riamh roimhe.
sin,
Do ba
O
'S
Chenannws comhsochraidh 2
6 Droichet Atha d'aon laimh,
,
Go Drobaois
'S co
1
deacar H.
ngil goxm-srothaigh,
comhshocrach A.
So
Laodhain
Br. has
205
(II)
gacha hen-gobhan
na mbocc-magh,
Caor iarain gan eccomtrom,
Ofrail
ccrich Breifne
Dliget clanw
nam "
decra.
Faircellaigh,
Fergwsa fhechtnaigh,
D'onoir dona haird-cellaibh,
Dligitt a nurnaidm d'feraibh.
Is hi
(51)
Da
fer decc
Is a
do deig-feraibh,
ccongnamh
le ceile,
Do
Fergusa,
O
O
Is
Duibhgennan, O Dubtaigh,
Sealbhaigh an sailm-cettlaz'rf/;,
6 Connachta2^A cundail,
Caiside cairdemhail,
Fairceallaigh,
only
/.
After
this,
inserts another
'
leth-rann
'
So A, except that
2
a ccas A, H.
it
reads
'
sreabh-glais
:
'.
foirfedh A.
206
f.
*7 6
''
Rodachain ro-bladach,
2
,
ri tre?z, is
Go mbe an
ni taoisech,
Siol
An
Do
Don
brie sin
do hainmnigedh
Do denamh doibh
ar einneach.
Gan comall
'S
gan dul
an
fhirein.
gach ainicin 6
da ttiocfa 7
cloinw Fergna d'airidhe,
Gach
Da
Do
a cioscana
fa uir
ole, is
ttainic, is
Diomdha Maodhocc
fodera.
Siol
dognath a geir-ioc
Maodocc an moir-leighin
Dligitt
Do
Atad
Cios.
xx. (53) 'Ar ccengal 7 'ar ccomdaingniuccaa'A a ciosa 7 a chomhonora do Maodhog for Aodh ffionw mac Fergna, cona cinedh 7 cona
clanwmaicne 'na dhegha^, ara bhaistedh 7 ara bhuan-choiserccadh ag
Ath Airm, mar do raidhemar romhainw, luidh roimhe go Druim
1
thill
A.
mhir&rH.
2
b
tendail A, H.
ainsgine H.
O
tti
Cethan A, H.
feasda A, H.
4
rioghaibh A.
thriidhim H.
207
(II)
thairngir
sem Maodocc
f- J
77
huiscce, oir fa
Letan,
tailginrc
7
'ar foirbtiucchaa
go Druim
7 a aim-
aoisi,
Maodhocc do
'
3
1
2 boghainne A
* caomhbothuine H.
benncobhal A, H.
gur H.
6
antr^n H.
aidhme A; caomh-aimhithe H.
=Mii;Sio;
7
deanamhusa H.
Ir. 1 10; see note on 35 above.
;
f.
177
208
assein
',
'
'
'
f.
Gach
Maodog, do
ni
fhoillsigh
2
= M 12 S 10 Ir. 1
mdir add. H.
58-63, 79
4
5
mori A.
It should be
'adubairt an lenamh
7 do Maodhoig add. A, H.
1
taidh H.
6
r 1.
fri
car-
Maodhocc
'.
*
'
iarsin e,
aieoir
line,
209
(II)
(62) Mar doconnairc Dauit an miorbal 'mo/ sin, do leicc don leabhar
mar do bai, 7 dochuaid fein mars, rabhattar na deiscipw7, go traigh an
'
bhail 2
xxiii. (64)
marbadh la
mogaidh on
Do
osluigthe add.
4
S 10
naibh A.
64-66, 80= M 13
6 grinn-luthmairecht
lan-lumhthaireacht A.
;
1581.1
H.
;
Ir.
12.
-tulchaibh
-thon;
6
7 tuata A, H.
tl^'
210
docuir leth-brocc
f.
179*
'
nuirtimcheall
'
tabazVt leis
Do
mac ag
xxv. (68)
bi
'tcualattar a chairde
!>
f-
mac
righ Bretan.
imidh uaim go
mhara H.
83 = M 16 S
foill
i
naill
12
A, H.
68, 82
Ir. 1 15.
67, 81 =
15 ; S
= M
14
Ir.
Ir. 1
chomthrom add. H.
13.
14.
fr ; san
5 g 9i
;:;
Tangattar
mor doairme.
Do
211
(II)
mBretnaibh, sluagh
Do
bi 3
'
'
'
'
'
(73) Is axnblaidh
70, 84
= M
17
14.
s
z muchad H.
S 13.
18
71, 85 =
omits this chapter as far as 'is iomdha' (homoiotel.).
4
B
7 ro chomhall na fagbhala sin 6 sin siias H.
72, 73, 86 = M 19
7
6
8 leadhsechtz techt H.
5 15.
'ar ngabhail a cheda A, H.
10
9 meic Briain add. A.
Nax. with mark of abbreviation
righ H.
u meic Conchorb add. A.
Br. Naxair A ; Nachuir H.
(V
18);
P2
f.
180"
212
f.
do Dia 7 do Maedog go brath. Is ann ata an feronra sin isin rann tes
d'ErzVm ren abaz'rther hUi Cennsealaigk, 7 doroine ecclas ann A.
Ard Ladhrann, 7 tucc an neoch adubhramar .i. Dioma e fein, maille
lea chenel, 7 lena caoimh-feranw do Dia 7 do Maodhocc.
xxx. (74)
La
eiccin
Maodhocc laimh
iarsin da raibhe
risan muir,
'
mara go mor
orra.
'
f.
i8i a
'
ar
se, 'oir
duinzi
',
74, 75, 87 =
76, 88
21
1
rach
=M
atharach H.
M
;
20
17.
6
16
Ir. 1
athgherra H.
16.
-artharaz^/i
Icheil
-atharthach H.
Icel
6
H.
artha-
213
(II)
aWaidh
Doconnairc na coin
techt 'na thimceall. Do thuig Maodhocc gurab ace iarraidh bidh do bhattar. Tainic
a throcaire forra; tucc an laogh doibh, 7 do raidh ria a ithe. An tan
tra tainic bean do bhleoghan na mbo trath nona*, do shir an laogh do
da ionnsaigke
Do
leiccen chuca.
battar go
Maodhocc
raidh
allta
min muinwterda ag
ria
'
Na
bi
e.'
Cionnws fetfaidher na ba
(78) AdubazVt brathaz'r dona braithribh
do bleoghan, 7 gan a laogh aca ? AdubazVt Maodocc risan mbrathaz'r
Druid cugum do chend ', ar se, 'go mbennaigin 6 oir an tan dochifitt na ba he, doberaitt a mbainwe go humhal orramach.'
As marsin
immorro do bi, an tan atcittis na ba cend an bhrathar, do bidis 'ga
lighe go lan-obann, 7 dobeirdis a mbainwe amhlaidh sin. As minic
doniodh Maodocc na miorbar'/e sin .i. an tan do muirfz'a%e laogh, cenn
6
na mbo do benducca%, go ttabratais
anti dorachad do bleoghan
a mbainw^ mar dochittis he.
(79) Conidh da dherbadh atbert an fili amlaidh
:
'
'
'
Toiscc Maodhocc
ttir
mBretan,
Don da dhamh
di'ana, diuide,
Da
Do
Da
1
S
77, 89 = M 22
mic thfre A ; mac tire H.
6 do chrii A
do chrunna H.
;
3
an laodh (!) H.
na
18; Ir. 1 17.
* laodhlaighe H.
dona macuibh tire A, H.
'
transposes the two halves of this stanza.
f.
2i 4
A
(81)
Na dhoimh
Risan
Do
aill
is cairt na corma
ndorcha ndomhain
Mac
Foiris
Maodocc na manach
Neach ainmheach
Gerr an terma go
(84)
clar.
ngach achadh
Ar shluagh Saxan
(85)
hen
le
sechtmain.
ceilece,
soin,
(86)
f.
182"
Do bhac
(87)
nen uair
uile.
mBretam bhend-bhuicc 6
Mar tainicc trath a buana,
bladaigft,
alt
lines.
A, H.
B
2 darab A,
H.
go ndernadh H.
3 caointech H.
benn-glain A, H.
Cend an bhrathar do
215
(II)
bhenrcaigh
An
trath ticcdls
nir bhan-toisg.
Toiscc.
xxxii. (90)
La
ele
le
tosccaibh
ele.
Tainic occlach
isin
d'
muilenw.
Osraighibh
'
ledh.
(91)
Ro cumhdaighedh
cealla
iomdha 7 mainistrecha
le
Maodhocc
sin,
sluagh
ise boi
.i.
Aodhae.
Tionoilit tra
'
'
'
2
1
3
leth-caoch A, H.
S 19.
23
90, 106 =
91-93,
6 eaduighe
* Claodh H.
"
Ir. 1 18.
H.
107 =
24 ; S 20
7 na
noide noitte noide(I)H; i.e. the scribe takes the word 'Trinoide' as
tri
noide ', three noides '.
'
'
f.
182 6
2i6
xxxiv. (94) Ftchtus ' ele da ttainic Maodh6c don recles re nabarthar
Senboth Atha s fo bhun an tsleibhe re raiter Suidhe Laighen, mar do
bai ann ag siubhal na slicched, tarla sagh meic tire do aran slicch^a?
'na coinde, 7 si tniagh, anffanw, ocarach. Tainic go min muinterffe
chuicce.
Do tiarfaigh Maodhocc don ghiolla tarla do aran slicched,
an .raibhe aoiw ni aicce, dobheraaK! se don choin. Adubae'rt an giolla
go raibhe ao aran 7 orda eiscc. Gabhais Maodhog anni sin uadha,
7 teilccis dochum na con he\ Do dhercc 7 do las an giolla acca
faicsiw sin
7 adubaa'rt an giollfa] gur eccail lais a thiccerna, oir nir
bo do muinwtir Maodocc fein do, acht a theccmail do aran sligidh.
Adubazrt Maodhocc: 'Tabaz'r let ni do duille na coilIea% cuccam', ar
se
7 dorinw samhlaidh. Bennaighis Maodhog an duillebhar 'na
dheaghaid sin, gur soadh i naran 7 i niascc e. Tucc don gioll[a] e asa
haithle.
Gur moradh ainm De 7 Maodocc tresna miorbhuilibh sin.
;
xxxv.
f.
183"
(95)
mac Eachack,
mart maol-odhar i ndeirc do. 'Na diaig sin tainic an ri da tir fein,
Gabhais
7 gabhais fos-longport agan abhainw darab ainm Slaine.
tinwes adhbal-mhor an oidhce sin he, 7 doeoranairc aisling iongna%
.i.
mar dobertai i nifrionw he, 7 mar do bheittis piasta ifrinrc uile,
Ocus dar lais fos docotmairc
7 a mbeoil oslaiccthi da ionwsaicchea
se peist mor i ndorws 5 ifrinn do ba mo dhiobh uile
7 asi do ba
sanntaighe cuicce.
Ocus dar leis fein do bi ullamh dochum a
7
shluiccthi.
Do
an
J96)
shluicc
si
tharraing
si
a naoinfec/tt he
ri
lecht.
Do iompo
haithle,
'
'
94, 108 =
25.
S 20-22; Ir. 1 19.
29);
mbrollach H.
da A,
ata A, H.
* d'Ibh Neil
{rede).
95-99, 109 = M 26 (V
a
don Midhe 7 add. H.
3
.i.
:
;
217
(II)
bias
'
',
(98)
f.
183''
Ase
'
siid
;
'
'
'
',
'
xxxvi. (100)
An tan 2
mxmorro
boi
Boi crann
:
mor
isin
'
'
comainw
cill
7 don
Ocus
2
100-102, 1107 rem feimionn (= seimionn = Lat. semen) add. H.
3
S 23 ; Ir. 1 20,21.
a ccomhdhail don bai\eadd.
27 (V 26)
6 edaigh A.
6
4 gerreamh H.
nua-ghlanadh A.
H.
1
ni = M
f.
184"
218
doticcdis
cena.
'
xxxviii. (103)
f.
i84 b
'
bfuilim
mathair
si
'
ainm De 7 Maodhocc
xxxix. (104) Araile
naomhtha
.i.
desin.
Munra mac
Tulcain, go
go honorach ann he. Adubaz'rt Muna mac Tulcain risan ccoimhtionol do bi ag frithailemh do
Eircc mara bfuil Maodhocc ', ar se, 7
abaz'r ris a bfuil do braithribh 7 do daoinibh ele isin mbaile do chur
:
dom
aittreibh
si
dom
drus,
uile
biadh an oidhche
'
'
sin.
Munwa
Adubaz'rt
risan lechtaire
imaochdis A, H.
iomluaghail A.
conarb feidir Ieith-luaghail
4
no lan-gluasacht don taob go cheile A ; and practically H.
103, 112
5
= M 28 (V 27) ; S 24.
For 'Na diaigh sin .... ro innis do '. A
reads Ina dheaghaidh sin tiomairgios Bee an meid do bhi a ccoimhfegus do
6
c. M. chuige, 7 adubhairt nech aca.
104, 105, 113 = M 29 (V 28)
1 blasa A, H.
S 25 Ir. 1 22.
3
'
219
(II)
easlan dibh
Adubaz'rt
'.
fetaitt uile
Maodhocc
'
(105)
adubaz'rt
'
'
'
'
AM
laidh si
2
:
La do Mhaodhocc sa muilenn,
Da rucc tuirend 3 da tr^in-bhleith, 4
J
Go
Min
'Biaidh', ar
'
(107)
Go
Ar
cogaidh H.
f.
185
220
(108)
An cu ocarach allta
1
D'eis a cabhra ara casan,
Doni do dhuille an doire
Iascc re 'roile* ocus ar&n.
(109)
Do
Da
Gur
an
bi
Ri Laighen,
Foiris
ni cas ceilte,
mac Eithne
Tucc an
go heslan
taird-ri
ri
pianaibh
arnaigh, 4
adhbail.
f.
185 6
Topar
fa gile gloine.
(in)
Ticcdis
Do
Do
An
Doibh
dob aithreach.
fa deiredk
Ticc ingen an
fir
eolaigh,
Do nighe
a hedaigh ainwsein.
Don mhnaoi
An
tedach
Do
bi a ccengal
's
saltair,
an
1
2
tar acbhfainn H.
reiruileH.
o
fhenaidh H.
chaoim^A (?) A.
eannuidh H.
7
(iir endacc
da cosaibh.
"
>
airmnidh H.
mhanla H.
4
'
kmaidk
ennatgh
A
A
(II)
Uadh
(112)
ar furtacA/ da ingin.
(113)
An
ailgin,
iurtacht.
Orra
Gur
leighis iatt
gan
falach,
mac
seisrzjg'Ae
'
'.
'
xli. (115) Fechtws " ele do Maodhocc 'san ionad ren abar Ard Lathranw, 7 doconnatrc se seisrigh damh ag ireabhadA laimh le Ferna
.i. a chathair fein
7 do bi a ngar do ched mile eter an da ait sin.
Gidh edh doconnatrc Maodhocc iatt tre grasaibh an Spiorait Naoimh.
;
aig
6
114,
H.
115, 120
=
31 ; S
teasduighe H.
i2Da
=M
30.
26
Ir.
4
23.
raisi
raise
'roile, tarla
altered from
H.
an
la
ag A
geimnidh H.
'
'
f.
xaea
222
toiremh 'ama legadh go lar eter an soc 7 an coltar don cur sin, 7 an
Toccbais Maodocc a laimh aga
tseisrech fo reim saothaz'r 7 siubhail.
fhaicsin sin, 7 do bhermaigh an toireamh uadha, ger bo fada ettorra,
7 na doimh 'na dheghaid. Do amtstair an tseisrech ina sesamh mara
raibhe da siubhal co ndr urcoidigh do oiremh, go ndechaid slan on
;
eiccen sin.
xlii.
(116)
docuirestaz'r espocc Dauith .i. a maiar cen Maodhocc do dhul ar cuazVt cuicce ni sa
Fea[cht]ws ele
miorbuilibh sin.
fhios a oide go
f.
186 6
'
'
nEirinw aniu.'
Do
'
Beir
go deimhin
si
',
'
Amra, 7 Elias
7fos doreir eisiomlara ri nimhe 7 naomhtalraan A. Iosa Criost) do bhaoi Maodhocc da fichet la 7 da fichet
oidche an chorgais i ttrosccadh 7 a ttreidhenws ina cathraigh fein,
i fFerna, gan digh, gan biadh daonna ar domhan do caithem risan re
xliii.
faith
f.
187*
7 Patraicc
mz'c Calpuirn,
sin.
A ndiaigh
naon
ele,
cumuind 7 add. H.
32
3
coimsi 7 add.
28.
223
(II)
bas innte, gan dol i fflaithes De tre bithe na bethadh. Andara hathcuinge
gibe da mhancaibh no da muintir do threiccfe<a% no do
theichfedh roimhe, gaw dol i bflaithes De do maran ccedna. An tres
athchuinghe .i. gan ifnonw d'iadhadh ar en nduine da nadhlaicfVctte
1
i nen ecclais da eccalsaibh go deiredh
domhain. An cetb.ra.madh
athcuinghe .i. anam do shiol Aodha Finn, 7 do shiol Brandaib raic
~E.ach.ach do tabairt a hifrionw gach naon la go deiredh an domhain.
(120) Cowidh da foirgell sin go sunradach do chan an file na
:
briathra sai*
Fert
Anos,
ar airmemar,
d'eis
Ar Maodog mor
nairemh
miorbui/ec/t
3
;
nf hurwsa,
Damh
a ttrath an treabhtachais*
sheisrigh do shirestair
Ben bocht air mar athcuinghe,
Da
Gur bhronrc
di
an degh-damh
sin.
On
I
(120'')
aon laithe
an doimh deirce sin.
fairrge gach
nait
Ard
Latran/2 lan-fada
Go Ferna moir
muireraigh,
mar
sin,
dochualabhazr,
An
soc is an sioth-choltcw,
Tarla an toiremh ettorra,
'Ar siubhal na seisrighe,
An terlamh gur foirestair
An toiremh on eiccen sin.
(121)
Beith d'artrach
deiremh H.
this line.
dtatharrach H.
This poem
treabhacais A.
is
3
A omits
a bheith a
"
224
An
gealladh ro gheallwstair
Gur comhaill an
(122)
Ar
cleirech sin.
Is Elias fhaidemhail,
]
f-
l8 7
Amra,
Do
Da
bi
Maodocc moir-fhertach
fichet la
ttrosccadk,
an lan-corgais
's
Gan biadh ar
Do
a ttreidhenws,
bith buan-adhbal
caithemh an ccomhfad
T>ar lea
mbiodh
sin.
'ga bith-fechain,
Fo cethaz'r ro cuingestazV
Aran cCoimde ccumhachtach
'Ar deiredh a degh-troisccthe
Gach nech do
Mhic EachacA
No Aodha
Do anfadh
siol
saor Brandaiph
aird iol-buadhaigh,
finn fir-sochraidh,
ag aiteachadh
'S
Do
Do
Do
sin
diultfadh e d'andothcas,
An
Tech
Ar
I
1
iomorchar
aiteachadh H.
iomharcuraidhe H.
4
aicce urdalta A,
''
H.
firein ailgenaigh
A.
225
(II)
An cethramaa$ caoimh-itce
Anam fechtnach firenta
Do
shlol
Is
Aodha
Do
Brandaibh boirb-thresaigh,
fin fior-lain
breit[h] leis
go lan-ullamh
bifrionn gach
Go
deiredk an
Gach
itchi
naow laithe,
domhain si.
dar iarrustatr
Fuair an firen
foircliaVze.
Bidh
follus
na
ferta sa.
Fert.
2
Yechl ele
drong da chinedh
'
'
',
muinnterrach
30 Ir. 1 27.
;
1581.1
2
muinnterdha H.
123, 124,
3
gan iocuidheacht add. H.
130, 131
35
f-
;;
226
xlv. (125)
mhanchaibh ag
mac
an
ladsein
ri
umhal orramach da
cheile, adubaz'rt
'
As
iongnaa? lem
comhmor
sin,
ar an ri, co nach
espucc Maodhocc
Ni muirfe tusa he 7 gidh edh biaidh a fhios accat do lathair cia he
oir an trath thiocfws am ceileabhartha ar ttrath, umhlochaitt each uile
go talmaiw iatt fein a naoinkcht, acht eisiumh 'na aonar.'
(126) An tan tra tainicc trath teirte do 16, do claon Maodhocc 7 na
manaigh uile dochum talman, acht manach na droch-betharf amhain.
Do (hiarfatgh Maodhocc de, cidh im nar umhlaigh do Dhia mar
dorinnettar fein uile. AdubazVt siumh gurab ni ele do bi ara aire.
Dochuir Maodhocc eisiumh asan ccoimhtionol mar nar chreid
7 fuair Ms do rinw srin seachtmadh la d'eis an uird d'fagbail 7 as do
rinn iuair a oi&edh, gur comam edh briatra Maodog eter na mancaibh
isin maighin sin.
bcthaid naomhtha he
f.
De
Do
ni as foide.'
raidh
'
',
'
xlvi. (127) Fechtus ele 2 do Maodocc, 7 rob ail lais dol don cathraigh
rioghdha ro-oirdrc .i. Caisiol Mumhan. Do anattar eich an charpazt
arin cconair, co nar gluaisettor d'aoin leith. Rob iongnadh immorro
le Maodocc anni sin.
Tainic aingel an Choimdedh da ionnsaighe, 7 do
raidh ris
Isedh as ail le Dia, do duitsi i ttalamh oile ', ar se, 7 ni don
MumazVz, acht go ench Co/znacht oir ata GuazVe Aidhne ri Connacnt
i ttinraes docamlach isin cathraigh re raiter Ceall meic Duach, 7 as
duitsi ata a ndan a leighes a hucht De 7 do naomhtachta.'
Adubaz'rt
Maodhocc
Gibe ni adera teachtaire mo Thigerna riomsa, as ullamh
me da dhenamh.' Do raidh an tainge/ As ansiid dob ail le Dia
tusa do dhul 7 gluaisfid h'eich go hullamh da ionsaicch<?rf.'
Leicc uait na heich ", ar se,
(128) Adubaz'rt Maodocc lea ghiolla
gibe leth rachait fein.'
Ro ghluaisettar na heich gwsin azVd tiiaidh
an tan sin 7 'ar ttecht doibh go Loch nDeirgd^rc, docuatar na heich
do chosaibh tiormaibh trid, amhail budh talamh tirim, no conaz'r
coiw^hreidh 8 no beith aca isin uair sin. lar ffagbail an locha doibh,
tdrlattar dias d'feraibh doibh ara ccionw isin conair.
Fiarfaighis
189" Maodh6cc eolus* na slighedh
diorgha diobh go Cill meic Duach, oir
as innte boi Guaire Aidhne i neslaiwte an uazr sin. Adubaz'rt duine
dibh, nach raibhe slighe maith rompa. Adubaz'rt andra fer
Masa
'
'
'
'
'
'
f.
125, 126,
32
Ir. 1
28.
132
= M
36
32.
coisidheachta add. H.
127-129 133
4 iul A, H.
'
=M
37
227
(II)
maithe na cleirigh sibhsi, doghena Dia slighe maith daoibh fern, 7 d&
bhar nechaibh.' Do bheimazg-^ Maod6cc an tslighe, 7 do raidh marso
Ata a fhios ag Dia mar atamaid 7 ietadh Dia slige maith do dhenamh
'
'
iarsin.
(130)
Aodha
Da chinedh
ccrich
an
laid
1
fa cuairt' cabhra,
file
na nard-ecclas,
i
mbraighdenws
cConaill Gabhra.
Don erlamh
Ri
cConaill na ccaomh-rod,
Aran
Maodhocc mor-dalach
Dochuaid
A
O
reilic
H.
Q2
bert A,
H.
f.
18
228
Mo
mo
'sa
risan fhior-faidh,
Maodhocc, ge do aithbeoaigh
A inghen do gan dioghbhail.
(131)
Do
sin.
'
'
'
'
Ced lem,
'
'
'
a Ieinib roi-deissi,
beith di
mar
adeire,
si,
Go nderna di urrana.'
Tucc Dia don erlamh d'onoir
Da leith cherta chudroma
Doni don charraic comhmoir.
'
Tucc an
Dana comainw
Cliiain Claideach.
Da eachaibh
Mar rod tre
nir anamhuill,
faithche fion-gIoin,
mointe,
is
maoith-sleibhte 2
an
on.
''
maigh-sl. A,
H.
229
(II)
Do
Do
an lain-creidimh
Maodhog, dailemh gach deigh-fis,
Fiiair o Ghuaire an ghnath-einigh
bi ar lorcc
mar
meic Duach
Cill
Faccbais
Mac Duach
f.
luach leighis.
deigh-eolach
Le
Mac Colmain
Ag
fell
riar aoidhedh
Maodhocc dob
Ag
arm-thana
gach en uair;
anmcara
e a
Cuairt.
Oiche,
mura
Tainic
raibhe Maodhocc
'
',
'
'
'
'
'
ar A,
H.
= M
38
33.
om. A, H.
190"
23 o
f.
igo6
'
'
'
'
si tre breithir
'
Mhaodhog.
'
'
'
'
'De',
1.
'
'
f-
I9 1 "
li.
ri
Erenn 10
mor-
gabadh gibe baile in tteigedh, gan ben an baile do beith fora cumus an
fedh do biadh 'san mbaile.
(140) Teid go baile Brandaibh mzc Eachach .i. ri Laighen, 7 nir
ghabh gan a bhen sein d'faghail ara leabaidh lanamhnais mar gach
mnaoi.
airesin dodeachaz'd
co
= M 40; S 35.
6
on A, H.
Ig7)
' 138,
H.
175 = M 5 42 S 37
9
S
139-141. 176 = M 55 (V 54)
1
136,
add. H.
173
*
MS. san
i 74
;
Ir.
51.
30.
I0
itir.
41
S
8
Temhra
dona braigh
blasa
36.
a neasinnioll A, H.
Teambrach H.
231
(II)
'
'
(141) Dorinrae Maodocc urnaight/te adhbal 7 guidhe De go duthrachtach tor cenn a thigerna saogalta .i. Brandabh mac Eachach.
Teid
f.
Maodog ism
19 16
xxair sin.
s
(142) Baoi occlach i lLaighnibh, dar bo comaimw Saran Saoibhderc, oircinech Senbotha Sine, ler marbodh an ri do raidhemar
.i. Brandubh mac Eachach, ri laoch-armach Laighen.
Fuair an ri sin
immorro bas gan faoisittin, gan lesucchao" na hecclaisi. lama cluinsin
do Maodocc rop olc, 7 rob imsniomhach leis he, 7 chaoi go toirrs<?cA
trom-chumtach, 7 adubazVt ' As olc lem an lamh do marbh 7 do
lii.
'
'
32.
a charaid pribhleideach H.
a phriomh-charuid priuileidech
3
egluise H.
142-144, 176 =
43 ; S 38, 39
seach
anarracht
eglai-
Ir. 1
31,
anarrachtach H.
f.
192""
::
:
232
'
',
'
f.
'
dosan.'
liv. (146) Fecht ele * tainic duine daidhbir go Maodhocc dar dhligh
a thiccerna cios 7 fiacha 6 mora, 7 gan maithemhnws aicce da faghail
ionrata, 7 ro 6 eccaoin sin le Maodhocc
7 iarrais furtac/it 7 foirithin
;
Do bi Maodhocc an tan
a mhaim
don occlach.
fair.
sin le
'
'
'
'
'
'
'
7 seiseilbe add. A, H.
S 40.
145. 177 =
44 (V 34 )
7 breithre D^ go degh-thuitmheach add. A; 7 br. De go deithionach H.
5
=
146, 147, 178
Ir. 33.
45 (V 44) ; S 41
coimhfiacha A, h!
6 altered
' Ian a mham don tsiol
from re.
8
Iamhunn don tsiol H.
;
glesubachais H.
1
3
*
233
(II)
Adubairt siumh
hitbrach
e,
'
f.
193"
f.
193"
Maodhocc.
lvi.
(149) Boi
4
gan anland, acht bladh becc d'aran eorna, 7 deoch uiscce on
oidche go ceile, 7 deoch becc bhainne gacha tres domhnach, 7 se
ar talamh lom, no ar leic lan-cruaidh, gan earradh gan edach acht
croicne bethadach nallta neccennais, 7 se ace sior-ghabail a psalm
6
7 a psaltrac^, 7 ag guidhe De go deithnesach for Leic na Nemhan
oir do ghabhadh tri caoga psalm gach laoi ar clochaibh fuara fior-taisi,
feoil
'
'
'
',
'
1
148, 179 =
46 (V
saraighthi .... saor, om.
ionmur H.
mo A, H.
6 11a
45)
2
a raraigthi Br. a
149-160 peculiar to lr. a
do bhunadh add.
; do bhunughadh H.
42
(homoiotel.).
nDemhan H.
Ir.
34.
234
an uair
oirdeirc
',
ar
se,
'
oir as
si he.'
Do
(151)
do Maodocc
Fa hiongnadh
adbal, 7 fa
machtnuccadh
fuirre.
tra
Im
'
f.
i94 a
araon.
bhar an
'
taingeal,
'
.i.
.i.
.i.
',
ar an taingeal,
'
dobhera
Di'a
'MS.
gar.
beathughadh
s
bennughadh H.
na uinn B(W>
A i. m. 7 ima mor-thogha chios H.
5,\
235
denam
ann, 7
Choimda%
corca
Breifneachaibh.
aingil
caomh-oifficci arcena.
(155) \ar Xaxvachtam tra a ccomhfoccws don Cuillin * cuanwa caoinettrocht, 7 fiodhbao'/z alainn foithremail, boi a naice an locha lan-adbail,
do Maodhocc cona mhuintir, 7 cona mor-naomhaibh maille ris, atchuacaomh-cubaidh, 7 an claiscetal bind-briatiwA,
7 fogw mor-gothach muisecdha, 7 nualla nemhdidhe na naingeal nalainM neccsamhail os cionn an Chuillin 7 a thaige, 7 iomaccallaimh na
naingel nettrocht niol-cumachtach gan anadh, gan oirisem, ag ceimnmccadfi osa cenn, gur uo Ian an taer ' dia lionmaire, 7 dia lain-iomat,
7 dia mor-gothaibh. Do fecsattor na naoimh seacha, 7 adubfttVt neach
dibh
As alainw an buidhean d'feraibh ana, athlamha, iomluatha litt,
8
filet ag cantain an chiuil caidh comhtaidhiiir uasan cCuillin.'
9
(156) Bidh d'anmannaiph oirderca an ionaidh si go brath an tainm
sin
ar Maodhog .i. Cuillin na fFer nalainra
7 Ros na nAingel
a ainw ele, 6 thadhall 7 6 thaisteal na naingeal ina uirtimcell Port na
fFinwleac ainw ele do dano, ona lecaibh fionwa fior-taithnemacha 10
Ros Inbhir immorro a ainw
atcithi si foran ccaladh ina chomhgaire
coimhlenamhna ag each fadeoigh 6 inbher an locha lethain lan-moir,
n
7 na habhanrc nert-cubraz'dfte a neinfecht ag ionsaighea% a cheile,
oir 'ind' ainm gach oirir, no gach imil
7 'bior' ainm da gach uiscce
Comdh az'resin
.i. imeal gach uiscce diobhsin ace dul a ccenn a ceile.
lattar an ceol coiwzmbind
'
'
'
',
'
raiter
Ros Inbhir
fris.
le hiozat aingeal
2
1 fiaghnaigtheach
fiadnuiseach H.
go ro-athluadh H.
add.
;
* naomh
aithrighe H, omitting ' 7 aitiucchad '.
7 naomhaitriughadh
;
6 coilledh A.
' eadarbhuasach add. A, H.
6 aonta H.
eriamh A.
10
u -chub9
8 caomh-t. A.
fior-thaisi A, H.
in ionnughadh so H.
13
12 'gshinadhughadh7 add. H.
7 bennrach A ; neart-arbhach H.
14 priomh-s. A.
chobal blath-chaomh buan-chumd. A.
f-
194"
236
f.
Muscraig/ie Faoilinrce.
Fa hcjc
tra la Faoilinz*
la
Ro
'
'
'
d'iomgabhail
asbert 5 ]
.i.
7 fod a adhnacail
[amail
Mar
adeiritt
Fod
amhra
focail,
aimhdeoin
f.
195b
d'eis a aithiscc
7 a
d'a
uradhaill.
2 Musgraighe
duithche H.
A.
omits the stanza (homoiotel.).
From A;
inbhe A.
6
tuaicheal A.
*
'
fodain A.
fuires H.
237
(II)
'
'
'
'
'
'
'
',
'
'
'.
(V
47
no fir-cheannfhairrge
id
48 (V
hanachuin
47)
44.
f-
J 9 6a
":
238
fororda
'
3
lxi. (165) Aimszr ele do Maodhocc
ccrich Mum .i. in Iph Con&'iW
Gabhraa ccowhfhoccws * do reiccles Ida 7 dob ail le Maodhocc dol ar
cuairt ma^araibheaathazVfaoisttine.i. Molua mac Oiche, go ccuaXaidk
cluig bhaile Ida aga mbuai. Do f hiarfaigh Maodhocc cret dob adhbar
i
f.
196 6
trena mor-miorbuilibh.
b
(166) Tainicc
cetraibh,
7
(167) Aimsz'r ele
ridiribh righ
t.
i97 a
'
165, 184
suin H.
7
=
5
167, 186 =
M
ris
49 (V
A.
2
bforannuibh H.
comhathlamh A, H.
4
a ccomharsainn A
a ccomh=
M 50 (V 49) S 46 Ir.i $ 36.
166, 185
8
S 47.
go furachuir fior-athlamhH.
50)
48)
g. a
45.
51 (V
(II)
239
Tulcaiw
a bfarradh a cele.
'
'.
laitib.
7 do Maodog-.
(170)
tortkach la airidhe
(171)
laimh
le crois
1
168, 187
169, 188 =
= M
52 (V 51)
53 (V 52); S
= M 54 ( v 53) S 50.
abaighe A cnuasuidhe H.
=
S 34 Ir. 1 29.
39
;
48.
49.
signum A, H.
grasa A, H.
modh H.
170, 189
8
9
earraigh A.
-torracha H.
cnuais
n 171, 190
innte A ; inithche H.
10
12
M. ag dol A.
f.
197
240
'
'
'
'
'
Maodhocc a
(172)
file
an laidh
Mor re a maoidhemh,
Dul da riomh, as deilm gan diamhair,
Nir feidm aoin
fir.
laoi
f.
IC
Gan
guais anfaidh
Cara ar
Teid
As
Molua re
's
's
lo co oidce,
dana,
iul
Soir,
mara moire,
ccleire.
anoir a raon-fod
Maodhocc
do
Mor an caomhna,
Do bi cur sil, as biadh
Co
fhial
(174) Sastar
Romha,
matta'.
bi
ag Maodhog,
bliadna
aobhdha.
Cach do threoraigh,
hucht a thighe cia nach
;
cual<ra%,
Dia do deonaigh.
(175) Drong-
Tre
mbreccaigh,
'Arna chur fo diamhaz'r didin,
D'iarmidk edaigh.
ceilcc
nedach
Arna
fein uile
on fiodhbaidh
fhalach
1
innsir A, H.
Br. inserts ' fein
2
'.
Giolla
*
Modhubhda
o raon-fh6d A.
fairech,
Giolla
Maghuda
6 Caisighde H
(176)
(II)
241
moir do marbadh,
nioc Brand[uihb]
Nar doigh
diomdacfi. 1
Cistte
chrabaidfi.
sas socair
'
(179)
tsaogail.
do
bi 'na trosccadh,
Truag an tanshodh *,
Acht an chuid si tar gach comol,
Uiscce
is
aran.
Se ar
leic
no ar lar lorn gan edach
hucht carcrach,
gabhail, ni dalbh go docrach,
Re
Ag
Salm
1
The words
metre seems
to
'
Lamh
show
was probably
a mere
written as a single
tanagh A, H.
15S1.1
is saltrach.
242
l.
198s
Do bhen
Tren an
tire.
Anaid a clanw
ccrich Laighen,
Lor do dhiama/V,
Gan techt 'na tir fein da
Reim gan
fegaiw,
riaghail.
Do
tir
tonw-gloin
min menmnach,
a hain^ aran iath 6 d'anmhain,
Ger tnath teglac^.
'Gun
AM
(182)
(183)
lama
Adhmad
ecclaisi
do iomcazV
Ogh do
D'aithle a hecca.
1
2
omits this stanza.
Cf. 158-160 supra.
5
* tonnmur A, H.
oriaXaidh A, H.
gan (?)
7 semhan
8
cengal A,
H.
or (olaidh
go H.
falatgh
ait
A.
dhamh
(II)
243
gadaigke gZdthar,
le
Braighe
Laighen,
fa r<r o righ
Labhra deimhneach,
Tucc leis, mar doclos go cuimnecA,
A
(187)
glas
geimW^. 1
An domhan
go hiomlan
uile
D'fairrge is d'fionn-magh
Dochonnairc
Amharc iongnadh.
(188)
hanam mnte
'arna hoidedh,
Cinte an cobhair.
(189)
f-
(190)
Dreimire
Ga
Ag
oir
ferr ferach,
Go nemh
Fa
ag
gl6ir
Go
anma Colaim
cuirt
grianach
nellach.
Cille
nimhe
d
,
Tarla tuilledh.
TuilledA.
(191) .AimszV
'
hAth Iomdham.
'
'
{rede).
Ir.
'
2
d'fas A.
raon roirahe H.
26.
R2
cumhengra H.
7
191-3
om. A, H
S 29
34
199<1
244
'na easpocc
sccolaz'ribh
AdubazVt an giolla 2
An deimhin gurab e an sccolaigki occ
eccn'ona 3 utt bus padnin diiinw it ionad sa ? ar se.
(192) Tainicc tra an sccolaz^Ai go Maodhog iarsin 'ar nadhnadh 7
'ar lasad don Spzbrat Naomh go hiomarcach an, 7 do raidh ris
'A
fhir diadha deisccreidz^A arse, 'dob ail liomsa dol lat, 7 mo betha
do thabairt at tir fo cuing do riaghla sa, 7 do ro-chrabaz'o%.' Do fhiarfaig/i Maodog de, ca tir do, no ca hainm boi fair.
Muimneach meisi
ar se, 7 Cronan m'amm .i. Cronan mac Faoilinw, meic Feradhaz^-,
mei'c Eire, m^z'c Fiachrach, meic Deghad, meic Eogaiw, meic Deghadh,
meic Labhradha, meic Bresail Bhelaigh, mez'c FiachacA Baicedha, mc
Cathaoir moir 7 d'aittreabtachaz/3 na Luacz-a tes damh.' Adubsz'rt
Maodocc
Goirfidher ainw ele diot .i. Moling Luacz-a 7 len meisi
oso amach ar se.
T 99l
go haimsir bais Maod(193) Lenais Moling Luacra e asa haithle
hoig, go ndemadh fer naomhta, nos-oirrdrc, naozwh-craibhthech dhe
'na dhecchaid, gur ordaigh Maodhocc ar son a mhiorbuiWA 7 a mornaomhtacA/a a beith 'na espucc urdalta ina ionad fein i fFerna do a
ndiaigh a bhais .i. ina theghdais fein, 7 ina chathraigh choisergtha; 7
do coimhledh mar do gheall Maodhocc gach ni acasin.
(194) Dligitt * muinrater Raghallaz^A Druim Lethaw do mh/raccharf
7 do mor-onoruccaa% sech each, oir do fhaccaibh Maodocc d'fagbhalaibh aca, a nedala do techt fora leaptachaibh " chuca, 7 do aithin dibh
gan tadhall na tathaigidh fora feranz^ fein, 7 gan uirett an mil muighe 6
no an brie dubhain do bethadhach for bith do mavbadh for crich
a chille no a thermainw, 7 da ndernaa%, giorra saoghail, 7 ifern, gorta
7 galaz- do ciond. AnuazV do bi deichneabhar 7 ceitre caocca do
Ms.
'
'
',
'
',
'
'
',
(195) Isiatt so
3
15
1
dias oganach
eigciallach A, H.
lepthaibh
2
sgolairidhe H.
ard aga fhaicsin add. A.
immorro add. A, H 194-245 are .peculiar to Ir 2
6
7
leaptheacha H.
buidhe A.
oir A, H.
;
dias
4
Comdh do
tugdar na roinw
si
deimhniuccharf
(II)
anmanw na mionw
245
sin,
doroine an
Ca
Le
ag Maodh6cc mor,
lion mionrc
An
' ?
Go hiomlan an
faidh firinne
3
.
|
Da
(197)
ttuillter
a ttroim-deabhaidh.
Do
bi
llaimh
Aodha
iomlain.
sa Maodhoig.
An
An
'Na
bfuil cuid
da aisccidh
fein,
An
cuiccedh an
Do
bi
Mac
ratha,
llaimh an naomh-flatha,
An
Do
Do
Ced
1 gan eugebir A.
5 ? mionn.
A, H.
cain,
is
caocca
mac
chogaaK A, H.
leiginw.
3
fri
hesccaoine A,
inin-
246
An seacMnadh
Do
As
bi
dibh,
mbrot an
Mac 1 an
deilcc,
ghil gruaidh-dezVcc
2
;
SeacM mionwa an
An mln
feil fir-failidh
Ca
Le
na
sa.
amach
ffethal ffertach,
D'faghail ciosa
Do mionwaibh
da gach taoibh
an ard-naoimh.
uaisle
An
An
Bachall ban
is
ni brecc,
Duncadha na mbuadh,
f.
200*
'S
nonoir, a nofrala.
Tobhach a
si
adeirim,
Don
Bhachaill Brandaib,
's
ni brecc,
clog A, H.
A, H.
ciiil
A.
an ghil-deirg A.
don A, H.
fhior-aluinn A.
fheall A.
'
don A.
duaisi
247
(II)
As
An
Mocuda 1
As edh m'amm
is ni go,
si
gan annro,
Ca
lion.
mben-
a riar7aro-buidhechws
Ro
Maodhocc
chengail 7 ro
for
s A omits
2
Eccnach ... do
supra 26-28.
4
= samthaibh.
here (homoiotel.), and inserts it lower down.
8
6
' 's ni A.
5 -athrigthe H.
do Rathachaibh A Rathai A.
thaibh H.
1
Modubhda A.
'
tuillfed'
f.
20 i a
;;
248
Manchachuibh
uile
Pinging
nao'mfecht.
ar
faccaibh
vmmorro Molaisi
len
laicce,
diommbuaidh cuimhne 7
mbethaa?
a leiccen
acht
f.
201 6
slos:
An
Gniomh ara
bfuil fiadhnaisi.
Manchach
Molaisi cenn
Etr righ
Do
is
cengail cadach
Eter e fein
uile
8
,
ro-duine,
is
'na fod
Maodhocc.
Na naoiwh 7
a ccadach cuba;'^,
luach ced marcc go dealec bruit,
Is tobach air mar eraic.
O
1
urighill
A;
urghill
oirdnidhe add. A, H.
7 re
cheile A, H.
H.
*
2 gach
tiodhlaicthe A.
om. Br.
cheannas H.
"
7 anndid aobhdha
8 cumdach
H.
naiscc
'
mac
Molaisi
249
(II)
Natfraich
Ar
coidhce da ccabhair.
tiis
Ar
do mhaoraibh Maodhocc.
tus
Do
gach Rathaigh
Do
cleir
fath faoisimh 7
Maodhocc
riog-taoisigh.
Corn ar
Maodocc mor
Do
tus do
D'Aodhocc
is
d'fior a ionaid.
f.
ttaois^cA, ni
ndethaz^-.
ceim
cert,
Manchach a naoinfeacht
Do dhenamh do sen na d'occ,
I
ccrich
Gan
(204)
fuin
A.
Do
Go
Da
Ar
mhainces
H.
9
Go
Maodhocc.
s blaidh A.
* ar gach cathraigh A, H.
mein A.
8
'
ni fath faoisidh A, H.
da chur A, H.
chaomhdilios do mhaor A, H.
2
dorad A.
fuinn A.
202
11
250
denamh
aor*
uile,
d'fagail.
dlighitt
Gan
muinter Molaisi
Ata
Mas
d'eolchaibh an feruinw,
6 Mhaodhocc
Da
hanacal ar eccoir.
On
leic sin
go brath ni
hiompod tuaithbel
Fer a heccora gan ail
'Sa
bi,
fo
tri,
Ciiis far
Cadach
chengail an da
naomh
ettorra d'en-taobh,
251
(II)
Do
An
f.
202''
f.
203 a
Me
Do
Go mberar me ar nemh
naoimh-cert.
Cert.
na bFer a bfochair
chenglattar a
ccumanw 7 a ccaratradh
ge do chenglattar
7 bith-chadaigh do bhunadh
Aithnighis Maodocc d'Ulltan an uair sin cuma
roimhe go minic,
d'aroile iad
aroile, 'ar
le ceile anrcsin,
fein.
mhunadh 7
moir-theccMscc
Maodhocc, maille
le
cuma
faistine.
lat,
1
mhir&r A.
cinedachaibh A.
3 Modubhda A.
*
a ecleir H.
7 ollamhan add. A.
7 re cheile add. A.
6 faighedoracht[a] A, H.
252
Eccnaidk
On Druim
's
Ros Ainglidhe.
Do
gabhail gacha
samhna
Da
Na
An
Ader
(208)
An
An
fherta
's
a mhiorbuile.
Settna,
Mheic Cairpri a
Mhaodhocc
Go Con
fa
mor-eccna
fa faoilidh freccra,
ttecht A,
cheisiumh H.
{rede).
c
en A, H.
in Br.
ni chel
2 om. A.
might be so extended.
5
ni cheil H.
cheiseamh A
(II)
253
caoimh credhail
Doniodh leghadh gach leabhair,
Ni
tiocfa,
f,
'san saoghal.
sfair
Meisi soir go
hArd mBrecain.
Cidh
Nochan fhaicfem
ar dha
re,
a ceile.'
Dar
len
Aodh
Bennaighter
Rath righe
AM nach
fionw an fior-ainw. 6
Aodh
leis
anwsoin,
d'fior a ionaid,
Do
Do
thir, a fonra
ina fine,
Co nach treabhdais
1
negna
forainm H.
a bfregra H.
ainffine.
ferta
H.
aoidhidh A.
Aingle H.
203
<>
254
on
foghnam,
Aoidhedchaire, as buga 1 breth,
Fulang coccadh, is criias cath.
Aca do
Eineach
faccaibh gan
is fele, is
doibh
ceil,
hUalgaz'rcc ferrdka,
tri
6
.
T>en tucc
fer,
fa toirrsi m'a'ygnedh,
Na
f.
204"
Amhlaibh,
da Tadg gan
is
tar,
Aodh
ban,
tan,
buadha A.
'
'
'
255
(II)
Aodh imgherr
o L6im an Leith
Gebhws an Bhreifne fodeigh,
An
an drem,
'
ri
Erenw.
Is o oirechtaibh Oirghiall.
Gan
faill
Bo
Is sgreapall as
Tosach tairchi*
Tosach failte is
gach deathaig,
B
is
comhoil cai,
fothraccaztf/i.
An
Biaidh gan
Cele
As
is
Aodhan o Ferna,
Ag
Da
uatha go beacht
gan tur tre mhainneacht,
Biaidh an ecclas Dhe fo ghron,
Is biaidh an tir gan toradh.
leiccit
An cam
1
2 citheach A.
ditheach A, H.
6 Tiocfadh riu reacht A,
gach A.
Saithne A, H.
(omitting
oir).
tlas
terrce
H.
H.
256
Cur
(214)
An
'
cethrar da tucc a
coir,
f-
2 4
t'
''
fecht,
diobhsin
Cowmeitt cadhais
Mar do
An
ordaigh an tard-naomh.
lais,
Troisccitt cinn
I
Go
tti
ttir
flaith
tir
'na" ttres,
rea finechas,
do thadhall go trom,
(II)
257
As me Ulltan o Ardbile,
M'anam ar cor righ nimhe,
Im fili, im faidh, ro fes,
As de shloinmm an senchas.
Senchws.
lxxi. (215) Is amhlaidk 'so' immorro ro ordaigbsett na naoimh .i.
Colaim Cille 7 Caillin cios Maodhog for Oibh Briuin, 7 for Laighneachaibh, do comhroinw eter a ceallaibh 7 a chomarbaibh .i. eter Druim
Chaillin
Comhroin Maodhocc,
Mar do ordaigh an
Et<?r
Ara
fa
mor modh,
terlamh,
a cheallaibh go coir
chioscain accedoir.
lLaignibh
'sa cclar
z
do
Connacht.
a bhios orra A.
6 Fhernaidh add. H.
fein, 7 da chinedh, 7 da chomhghaol add. A, H.
toig-
H.
1581.1
cona m. om. A, H.
5
thuigeoraid
c- 2 5"
258
As naomh-port do
Ros
As
as sealbh sochraidh,
Druim Lethan,
Cownachtoib.
uaisle
na gach aittreabh,
Colum
Cille is Caillin
caomh,
ordaigh an da ard-naomh
Roinw na cioscana gan col
Do
Do denamh
f.
205
Do
nDruim Lethan.
An
Laighen
d'
Ferna na
ffledh
Laighen,
Beirt an choccedhaigh da ched,
la rioghtar ri
Do
Do
thecht fo
tri 'na
feall
thimceall.
Conuacht na ccath,
aon ghae.
Acht lene
sroil is
Offrala la
denma an
6na
righ
D'fior ionaid
miadhach Maodhocc.
Na
siritt slata
'na ndoid,
na lain-ched A, H.
om. Br.
(II)
259
Beraidh biiaidh
Na
i
ngach tachar,
sluaigh fein da aontachad.
Ar
(219)
Trian a chiosa
'sa
fein,
chana
Da Roimh
coir cairte, 3
aoibhinn adhlaicthe.
da iodhlacadh.
Muna
iodhlaicit, 6
Tuillit 6
gan acht
Maodhocc mallacht.
Re
linn
Maodhocc
mor-fhailtigh.
-fhoid A.
Druim Lethan
Ni
treiccfett
Ar
lor
f.
206"
2 6o
Tn
Is bias
(220)
Aodha
D'
fior ionaid
'S
nam
oil,
onoir. 1
Inbhir d'airidhe.
Ros Inbhir
Aodh
nir treicc
oil
Ar impidhe, na ar fhorgall,
Mar ta inwte a cli 's a corp,
2
d' furtocht.
Do
tiodhlaic
Aodhog go
brath
go cubaidh.
Leabhar Maodhocc,
Ar
grad
tregad
cinrcte is
3
dim 4
fa
caomh
cruth,
ar chadach,
ni dligid,
Moghoda
Ag
eolchaibh,
Ar
ceallaibh
is
ghairm
re a
e m'forainm,
Cowroinn.
(221)
I
Eittirbhretha
Maodhocc anwso do
mar
reir
Ghiolla
Mochoda
on
a cceddir A, H.
ata A.
.i.
treigen A.
damh H.
261
(II)
Eittirbretha
An
ail
Maodhocc min,
nairemh dhibh
libh a
munadh dobheir,
Le Maodhocc erlamh eistigh,
Ise ced
BSar a
cleirecA
gan cionaidh,
Gan
Mar
cneis-reidh,
Da ccennchar 2
an guidhe glan
craibt;^ na coradh,
Acht muna diolait da cionrc,
Foccz^s doibh ecc is ifrionn.
cleir
Gibe baile a
Cliar
aird-chill.
bfaicfit sin
Maodhocc mallacht
bunaid/i,
cath
Maodoigh m6ir,
Aodha Finn
fior-coir,
leghad go cert,
Riaradk each farna neisteacht.
tiistU'dA lea
mhor-edail A.
da ccennchair
-chur H.
'
beid A,
H.
f-
206 6
: ;
262
Na
Ag
Gan
'S
Maodog beil-binrc
mar do bhaistt go glan,
Ag luadh cert Droma Lethan. 2
D'eittirbreith
f.
Ar
2of
'
each
Adbor
Siad do bheith
'S a[n]
Ar
eidir
da ran,
mar do
Breifneachaibh,
Da sechna
dligh,
ar fheircc an Dulimh, 4
fein,
rRos
Inbhir.
(223)
Ma
dlegai'r a easccaine.
haon diobh
da nderna so
A
*
1
-brethaibh A.
erlaimh A.
A, H.
gniomh
fein
de,
da easccaine.
2
" bhreththa H
Lethain Br.
sia do bhreith A.
7 go A, H.
8
6 thillfios A.
Leth Br.
thiocfus
;
tres
263
(II)
lag,
Tiomargam
cethra no cruidh,
Goid no meirle nach mothaig,
Acht gaodh 1 adhbal a dhaoine,
Ni hadhbar righ d'esccaine.
Ar
Do
(224)
riograidk catha
Aodha
fin
Saoghal
Fa gach ni da ndubhramazr,
Tucc mac Settna, reim go rath,
Do
Biaidh
Na 2
A
A
muna medoighe.
ceall
feil
Da
cleircibh d'eis
an naoimh,
f.
aiifrind.
'na fhod,
Nach
Suil
1
*
goid
gidh H.
denam A, H.
ti
la
na
an.
tareis A,
neittirbreth.
8
(rede).
medaighthe A, H.
sluagh H.
207 6
264
Ni
bamm
Acht
diom
Mochoda na naomh,
Maodhocc faseach,
ele goirter
Giolla
Molaisi is
Gnath leghann a
neittirbreth.
FJ&Xirbretha.
a aimsire,
dhemar romhain.
go Druim Lethan, 7 doroine maran ccedna isin
Faccbais cennz^s 7 comarbus na cille sin ag Urcain mac
.i.
chios
r.
no do
caomh-oft'rail, enni
aos
ciuil,
7 oirfitt/oVz,
a einigh, 7 a uaisle, 7 a ionwracais.
ndeghaid.
Faccbais
tra
Maodhocc
Fairceallach
ina
ionad
fein
nDruiw Letha, 7
tuccastair an baile cona maithes 7 cona morconach fora cumus, 7 fora cumhac/i/uibh, 7 aga slol, 7 aga shliocht,
osin amach go brath. Faccbais fos rath 7 sobharthan fora cinedh
so
Fergus A.
Fergus A.
s
s
Reachtadha A.
nAIuinn add. A, H.
Eithin A.
so
265
(II)
fo
i
do bheith cuicce.
(229) Cuiris techta go tinnesnach ar cenn Dallain Forgaill go Cill
Dallain dia bheith ' 'na fiadhnaise aicce fora thoga, 7 fora thiomna,
ara mionaibh, 7 ara mor-fethlaibh, 2 7 for cengal a ciosa 7 a chana for
cath Aodha finrc, 7 for aicmedhaibh oile archena; oirba file, 7bafaidh,
7 ba fir-naomh, an fer sin .i. Dalian 7 fos ba ferbaide 7 bith-codaigh,
cumain 7 carattraidh do Maodhog e, da mbeittis gan a ngaol re
;
f.
208 1
f-
209"
.i.
UUtan.
(230) Issedk
for
Aodha Duibh mc
breth H.
-eadalaibh
-dalaibh H.
supra,
41.
266
'
thaisibh na
naomh 7 na
nuasal-aithreach
.i.
taisi
Steafain mairtir,
2
adberaran Bhrec fria, 6 comhmbrecadh taisedh 1 na naomh
daingniuccaoVz
'arna
7 na naomh-ogh a naoinfeacA/, 'ama comhol 7
inrate, 'arna ttionol 7 'ama ttiomsucchaa a hucht Molaisi miorbhuihg/?
ar beinn bhruit Mhaodhocc, 3 amhail adeir betha Molaisi.
an Brec,
(233) Faccbaim daw na tri mionwa ana oirdherca ele
4
7 an Bhachall bhan, 7 an Mac rath i rRos Inbir .i. hi rRos Inbhir
na nAingeal, ait a mbia mo thaisi, 7 mo thiomna, 7 mo thiruazrsi go
Ise
laithe an bratha, 7 aingil 'ga niomcoimhett go huasal-onorach.
fath fan ordaighim m'adhnacal 'san ionad so .i. i rRos Inbhir, 7 mo
mionwa onoracha im fharraaYi ann, ar met a foithredh 7 a fhasaighed 6
gacha taobh ina timceall, 7 marsin beitt go brath ionnws go mbia mo
chorp, 7 mo chaomh-thaisi, 7 mo mhionwa miorbuikcAa maille friom,
a g aithbear an uile 7 an eccora ar \\xcht m'inghrema 7 m' esonora, ag
anacal 7 ace imdeghail do lucht m'umhla 7 m'orrama, mo troisccte
7 mo treidhenais, 7 da gach aon thoghas im ecclais. Dith 7 diogh-
as aire
'
t.
209 b
.i.
bail,
'
1
2
3
nuile add. A, H.
ionnus gurab e
7 tiaruoirsi add. A, H.
Molaisi fein tug an tainm si fuirre .i. an Bhreac Maodocc add.
(not H).
* an mac rath sin .i. mo chlog [oirdheirc H] do chur os cenn m' fert
7 m' adhna6
cail isin ionadh so add. A, H.
ar loighed cradhbaidh 7 coguis na ccinedh
and so nearly H. (This is
7 na ccomhaicne filid ar gach taobh 7c. add.
;
borrowed from the poem, 243.)
267
(II)
'
neachaibh, a Dhalla'm
',
ar
se,
eter iseal
'
eter
'
'
',
go ndubhairt
Bind an tiomna
Dom
Ferna Mor,
mo
Druim Lethan,
I
luaiter lind,
nach
tri ceallaibh,
Ros Inbhir
ceilim,
Ros
Inbhir.
hi ffuil sind,
na fFer nAlaind,
Ait a mbia mo chorp gan ceal, 5
I
cCuillin
Me Maodhocc
dani an tiomna,
A
s
am H.
*
sech A, H.
andara feacht
6
ceil
H.
go Magh
6
dlus H.
f.
268
A
(238)
tteid
toir,
fior
-ghuidhe.
ConMachtaigh, Laighnigh go
4
Nemh
rem
leir,
cleir,
eraic.
righ
each
earradk a naoinfecht.
gach einneich
dom
aird-mion
saobh soin,
'S a \i\arxaidh ar gach urraidh.
Gacha bliadhna,
Fath
Ar
mo
chana
ni
is
mo
chiosa
Iocfaitt
Mo
*'
210 6
Is beratt sa
ar
nemh anond
(239)
mo
chiosa go cceill
Dobher sa go
cert
dom
clem,
1
a naomhtheacht
iocaid A, H.
H.
6th.
aga H.
mbr- A, H.
mo
Chios A, H.
269
(II)
Fail,
Bo ar gach
derbhaim duibh,
baile
ar gach ndeataigk,
Dom chios ar chath Aodha finra
Fare 3 humhla is re hoirrim 4
Is screpall
Each
is
La denma gacha
deigh-righ
mar derbhtar
Is roinK ciosa
lim,
go coitchind
Ar
Is oflrail
Im
Maodocc
feil
Muc
as gach
d'airidhe.
crti,
Re
Do
Ar
mo mionw
faicsin
shlioc/;/
son
mo
Aodha
7
,
tlus",
go mbaidh
finn fir-nair,
Iocait
mo
S>\\ocht
Nemh
1 fior A.
adeirim A, H.
tairrc
7
H.
is
farre r
H.
hurraim A, H.
8
tlas H.
do A.
;;
270
(241)
Ata an
Ar
cios
cedna go cert
Oirgiallaibh a neinfheacht,
Mo
chios cataidh
mo
is
chain
Ar
Mo
Dobher
nanmanna uaim
An
An
An
? ZI i"
An
(242)
Roinw na mion
Doden
Do
Is
sin
uaim gan
fhaill
a Dalian Forghaill,
mo
D'
fagail
Go
a each A.
go mblaidh A.
om. A, H.
fri
esc. A,
H.
271
(II)
hi ffuil
si
Ros Inbhir
mo
cli,
aingh'rf/ii.
(243)
onoir.
mo
'S
Ar
Da
uime
ffuil
ngach en taoibh.
Gibe diobh do
rim 1
throisccferf^
umhlacht,
oirrim 2.
Nert,
is
Rath
Saoghal fada,
Ar
Da
is
rath bunaidh,
is
schliocA/ oird^rc
Aodha
fin,
uile
fam trom-guidhe,
Dober sa naoimh-nemh da chionw
Da gach aoinnech gan foircionra.
'S a tionol
Do
chath
Aodha
mo
cill 1
ferrdha find,
(244) Beir
A
As
mo
bennachtain
si lat
soir,
f.
Dhallain, go Breifheachaibh,
riu
thaobhaim
Kter daoinibh
is
mo
cill
cai,
cethraiph.
mo manach riamh
betha^ im brat no im
Nocha clos le duine ndil
Nir ersat
Rem
Mh' orraim
1
add.
H.
8
linn
H]
ag
flaith
biadh,
da flathaibh.
3
2 urraim A, H.
im Br.
Horn H.
6
-gerr a sealbh abhus
shuidhfios im chill A, H.
6
omitting si after ' bennachtain '.
si add. A,
;
m'urraim
mh'aruim H.
'
'
gibe nech [a
a ree abhus
7
uaim A, H.
211'
272
Da
siol
ocus da sleachtaibh.
Mo
An
Ata aca
fod sealbha
d'
Mo
Soir go Briefneacbuibh
YXer righ
Nir
is
tuillset
Acht mo
uile,
ro-dhuine.
m'esccaine riamh,
do choimhriar,
cealla
find
La coinne na
ttri tionol.
Deichneabhar
tri
Bi
si,
Oniu amach
naomh
rem thaobh,
chaocca
a Dhallain, leo
ni fhuil la
Acht bliadain
Lucht
mo
glan- A, H.
ccuire A,
fir-bhind.
H.
nimhe
nimh H.
An
273
(II)
duan-tiomna sa
is
deimhin,
rRos Inbhir
hi ffuil sind,
Bind.
lxxiii. (246)
cumhdach 7 comhfurtoc^
mi Ianair
d' airidhe.
|
1
*
2
B
om. A, H.
MS.
a*.
go cinnte add. A, H.
f.
21a
274
duine
f.
Do
bai
'
nech 8
lan-cumachtach
laidir
isin
e.
maille re luathgazVe
7 Maodhocc
lxxv. (253)
i
le
lan-ghairdechws.
detsin.
Do
bai
nech eslan
mbliadhan
fichet
Doconnairc
A.
A, H.
"
Maodocc
teacht ele
.i.
mar
isin carpatt
(II)
275
docifedh se carpat
.i.
'
'
'
'
la
oniu
dochum nimhe.'
Do eirigh Finan go
arnamarach, 7 do gabhaoVi
Liffe go hecclais mBnghde
.i. go Cill Dora
7 do inms a aisling do each a ccoitcine .i. mar adubatrt Maodocc o tils go deiredh. Fuair Ffnan fein Immorro bas aran
tres laithe go lan-conaigh, 'ar ffaghail furtachta ona easlainte chorparrdha, 7 'ar mbreith buadha ar domhan 7 ar deman, co ndechaid
docum nimhe.
(255)
forbailtecA
Magh
'
'
'
leabaidh.'
cl.
oirrther.
256-258, 263 =
58 (V 57)
4 anfforlannach A, H.
don choimhthionol H.
T2
S
*
54
Ir. 1 39.
domheasda H.
f-
276
f.
'
'
',
a fhior-crabatdk.
(259) Corcadh
roinn
si
Fiiair 6
Nach
fein,
Ata
sccel
na sgel chosmail
soin,
gach nech
D'eis a bhais o Dhia duileach.
fuair tar
Nf fuair sin
Is e
Gach
Do
bpem
Iiaigh a leighis,
o pairilis.
siredh
Ni fhuair
I
Roimh
leis
da gach
gan
cleith
\eth,
deimhin,
Aon do
laithibh
do raidh
ris
'
'
'
'
iar
ar H.
miorbuikar/?.'
Go hEn'
ttonn-gloin ttairthigh
277
(II)
1
On Roimh
irraibhe a fine,
An
Do
bhaoi
Re
mar
Iarrais
Do derbadh
fherta an fhireiw,
Fuair an teslan gan dol de
O coimhthionol na cille.
Lamh
Do bi
Da
ar each,
f.
Do
bi
(261) Tarla
sleamhain slan-crechtach.
col,
Le
cele
is
thuit
Brighitt ban-6g.
Do
inwis
taidhbhsigh A.
Maodhocc
2
deit,
cuimh H.
feil
A, H.
Sinn
budd&n, om. H.
2I4
1*
278
ceim
cert,
No
'
'
'Biaidh 'san
gan amharus.
ait
'Gach
ri is
'
'A
aithriogadh ni heidir.'
Do
Le Fionan go forb-faoiltech,
Go bfuighedh bas 'na bas glan
Aran tres la go loghmar.
Teid go Cill Dra 'na drubh
Ar maidin arnamharach
Fionan go cleir na cille,
D'innisin a aislingi.
(263) Moling,
A
Se
Nir
I
suan no sadhaile.
momdaidh a
fhir pairte
Do Moling
'arna guidhe
Do
bi 'ar
f.
z^S^
Re
1
a on6ir
rath
amharus om, A.
'na
H.
ata a chorp
(II)
279
ccriaidh fa chruth, 1
TuilWA
ele
Mochoda 6
Caisitte
*
:
Nochar er
fein duine
dil,
Ger
Feile
goma
sheacht Maodhocc
Nochan
As
dail cosmail
claona 'na
leis d'furtocht.
cill
fein
fein,
Aifrionn, lexa,
am
soin.
2
1 gan carm
an
uma anmhuin A ; anomain H.
gan char H.
;
5
* ut dixit add. A.
ionann r(e)acht do is do M.,
(rede).
duine A,
7 This stanza is not in A,
8
6 nech nar Br.
H.
caisc Br.
A, H.
9
chas gan H.
sena A, H.
;
chaisg- (with mark of abbreviation)
2 8o
(265)
amm
'sa
luaiter lind,
einech 'na
leis
aird-cill.
Maodhocc iattso
Druim Lethan ocus Ferna,
Ocus Ros Inbhir oghdha,
Aird-chealla
Nemh
f.
2 i5 h
Derlaictec/i
Fosaidh a
chiall,
Mochen daonwa
as cruaidh creidme,
Da
ttuiccdis uaisle
Erenw
dheigh-bhretha , a dheig-leigheanw,
Do bhiadh miadh 6 shen go hocc
Ar
Na dermadad
a shluagh fein
Briathra Maodocc,
is
riaghla, a reachta
Briathra dechta
a sccel,
's
a modh,
rea nderbarfA.
naomh.
Giolla
Dom
seel Br.
and
sgela A,
H.
claon
mo\adh mor-ghniomh
fhior [shior
clan Br.
8
' iocar A, H.
desa A.
give an additional stanza
-bheath A.
Here
H]
nan
(II)
281
linw, 1
sliocht righ
Mac
Feradhaig indeall-gloin,
Mez'c
Don f hreimh
fuinedhazg/! aird-riogh
Re
Do
Ace barr
ile
o Eireannchoibh.
Mac
f-
(267)
Go mac
Uasal.
2l6
2 82
Do
2
chaith se, saidhbir a seal,
Le
frestal
char is coinwemh,
ceim caithme,
thainte, fa
Doreir
failte
is
fiadhaighte.
4
Tucc se da comharbaibh
ceall
Do Maodhocc
lai lais,
fa cuid corgais,
binrc
Moran
Ar
shalmaibh, ar slechtanaibh.
16 re
hoideacht
scol,
'
'
(II)
283
Go hadhba
Poil
is
Pedair.
Drem caoim
dochuaid o chiontaibh,
Naoimh gan
Maodhocc
Ard
Is Ulltan 6
Brecain,
|
Ni'r
ghar a fherc da
'Sa
damh
iris
f.
dercc a Daimh-inis. 2
mbuain
fein,
is
Poil
An
Tarbhach a
Don
Ferainw
coimhed A, H.
thogair A, H.
nir
on.
Romha
naomh neamh-6nda, s
cairte, fa
Bailte ceall
tturas
cethrar
tenn toradh,
gan cumhsccugaa%.
.
3
Daimhinis om. H.
ara nua-reir A, H.
6 chaidh chanc5nda A, H.
2166
284
Dar
Da
bhaist
dhul do
Aodh
fionrc
Aodh dubh
i nAth Airm,
chach da ched-ainm.
on
16 sin alle
An
Ni
(271) hi
Druim Letan na
Aodha
finn,
lercc naoibhinw,
|
f.
An
2I 7"
Ros
rath
Maodhocc miorbuiligh,
H.
oA,H.
*
ninaA, H.
Mibuilg H.
a rolla A, H.
Maircc
Maircc
Maircc
(II)
285
mo chill caid,
mo cluig gair,
mbentar mo cluicc
shaireochas
fa ttabhraid
arz.
Gacha maidne
is
gach easpuirt.
As me an
re b-eall
is ifreanrc.
teine re losccarfA,
Me
As me Maodhocc
urnaightec^,
Ar
mo
Is cluicc Molaisi go
Is cluicc in
Bentar
mbinwe,
naoimh Fheilime. 4
Maodocc
Ar
Da
8
,
reim tend,
1 In A and
the following piece is prefaced thus
Maod/iog immorro do
raidh na briathra so sios [do dhenamh add. H] ag toirmesg na tuaithe fa brighe
[laige H] no letrom do dhenamh ar (erann na heglaisi co neibert an^so goleig.
5
s
6
o. Br.
* Fhethlimidh A.
aird- A, H.
godianA, H.
shuir7 = miorbulda.
8 MS. foglaibhibh.
fiodA; suidhfid H.
:
286
uaisle ard-cluicc.
mo
21 i b
mo
Gair
Diombuan
An drem
Is
cluicc,
marbaitt
thermainw
Ca\air
is
mo mion
nifcionn.
a clann is a eclu,
doni rim iomthnuth,
tromma
ifram da nanmannaiph.
mo
Gair
mo chleirech,
mo chros,
clocc is
As baihad
coindell
Krenn
a bfineachws.
tall
ifreann.
As me Maodhocc
miorbuil<?acA
s
,
Mairs.
lxxviii. (274)
Maith an
"
naomh
ara.
labram soin,
me
patriin
Fherna A, H.
B dom A, H.
no A, H.
moirtin A, H.
ir
' In
and
a chailg A, H.
the
following piece is prefaced thus Fursanarf/i oile isin duain si sios ar mhiorbhuih'M M. dar Xzg&uigh comhac/i/a Fheargail Ui Ruairc /ashleachta dia eis tre
aoir H.
287
(II)
Ag
ecc do
mur
Eter
An
Mhaodocc bodhbda,
mor-gharrdha,
is
Tuccadh an
Don ghnuis
faoilidh,
Dont
saoir-fher,
nar er daimh,
do Mhaolchiarai.
gar do gnimh,
Tareis Mhaolchiarain go mbrigh,
Tri bliadhna an dias sin gan acht
Cuduilz]g/?, fa
D'eis a ceile a
ccomhwbacht.
As do
(275)
1
,
Re
f.
is tri
ced comhramhach.
frestal,
3
,
A, H.
na add. A, H.
an cennach A, H.
-nar
218
288
Fuair Fergal,
flaith
na Temhra,
Do chuirm
do chaomh-coilcthibh.
is
'A
'
chliar sa,
a chiil dona,
's
Do
'
'
'
'
Ma
Ar
Temhraigh tinn,
Maodhocc 'na aw'd-chill.'
ta h'uidh re
clfiir
'A ChoncobhazV,
Ar do cleircibh,
'
'
'Do
Dob
'
'
'
fhlaith
mar
tu nir cubbaidh',
comhradh ConcubhazV,
Beith ag cur bhuandadh ar chill,
Da madh
Maodhocc
tusa
fein
',
'
'
'
'Ni cuireabh
'
'
fein.
Beir
',
si
'
'
Cion do chur
'
Do
'
'
f.
218''
'
'
'
'
out.
nDruiw Lethan
mar
gnathachadh,
Ni thiubhar amach go brath,
Ar conmadh creach 3 na conach
rioghaibh
Ar fher
A, H.
m'ionaidk 'ga
2 -reil
A, H.
fhaisneis.'
3
cruidh A.
da A.
(II)
289
(277) irghis
Na 6 Ruairc
'sa
ro-thecchlach
l
.
An
bhen a bladh
Ruairc re a rioghadh.
chuairt sin do
D'Ferghal
'S
Nar
thuill
suairc saoir
6 enneach anaoibh
3
,
don chur
Maircc do chach dan comafsa.
chli'ar 'sa chill
sa,
Mairg>
2 thill A.
" tathair A.
* In Br. the follow1 righ-th. A, H.
ing colophon is appended Ace Drobaois i cconveint br&thar Diiin na nGall do
sgriobhus an betha so Maoddcc, asan ccairt do sgriobs f6in roimheso asan leabar
do sgriobh Fionrctan 6 Cuirnin d'Ua Fherg.sa .i. Partalan mac Matha, 7 adeir
an Fiontan six gzo-ab as sein-Ieabhraibh dubha doileghtha o t6 na naomh 7
:
2 9o
SiodhraicA m<5ir I Cuirnin 7 Giolla Moghoda I Caiside do sgriobh 7 do cumdaigh an betha so o bhel 7 o briatraib Maodocc fein. Do sgriobh an Fionntan
sin an tsen-cairt do bi accum
7 gan araares, ge go ffuil moran do mhiorbhuilibh
mora maithe 'san mbethai'rfsi, ni thaitnend a dechtadh na a hord sgribneorocA/a
lemsa yc. 17 November 1629. Meisi an bratkair Michel bocht i. e.
On the
Drowse, in the convent of the friars of Donegal, I wrote this Life of Maedoc,
from the paper copy which I had previously made myself from the book which
Fintan O'Cuirnin wrote for O'Fergusa, to wit Bartholomew, son of Matthew.
And Fintan says that it was (taken) from old black and illegible books of the
time of the saints and of Sidrac Mor O'Cuirnin and Gilla Mochuda O'Cassidy,
who wrote and compiled this Life from the mouth and words of Maedoc himself.
This Fintan wrote the old paper copy which I had. And undoubtedly, though
there are many great and excellent miracles in this Life, I do not approve of its
diction or order of composition, etc.
Nov. 17th, 1629. I am the poor brother
Michael.'
In H there is a long colophon stating that the Life had been copied
in Dublin in 1737 from the book of Thomas mac Conchoilligh by Aodh (Hugh)
O'Dalaigh (O'Daly). The rest of the colophon consists of pious invocations of
the saints mentioned in the Life. On the binding of A is stamped the name
Ignatius Maguire, and it was written by James Maguire according to the
catalogue in 1721.
;
'
Betfja Jftocfjutra.
1
i. (i) Cartaghus
dio do clanwaibh Fergusa 2 dosomh doshunnradh.
Figeniws a athair, 7 Med a mathair neach ba carthanach la Dia 7
daoinibh, conidh uadha asbertha Carthaghws fair ".
;
4
thircan 5 an taingel laithe naon do Comhgall BenwcazV
(2) Ro
tVeimsi do bliadhnaibh riana breith eisiuwh 6 Berthar gein buadha
ol se, i niartar Erenn, dia mba Ian beoil na ndaoine adiu 7 anal] 7 7
ticc * go hairm i mbiai si, do dhul do Roimh
7 isedh as ail do Iosa,
tusa da congmail bliadaiw it aontaidh.'
(3) Ocus* tainic celmaine Brenainw leisan faistine sin, an tan ro
scart an taingel fris 10
Berthar mac don chenel dia ttai si ', ol se, 7
bidh ile a mhiorbhuile i nnimh 7 i ttalmkain, 7 Cartagus a ainm.'
Ocus n tainic celmaie Comhgaill 7 Brenainw l'aroile.
12
Fergwsa ro boi hi cdarraigke Luachra an tan sin 7
(4) Clana
ticc aenach coitcbenw aca, 7 mathair Charthag^s ann go ro thoirinw ls
'
',
'
'
'
caor theinedh do nimh fora cend. In caer sin ro chuir Iosa d'foillsiuccadh naomhtac/i^a na geine boi i mbroin/2 na hingine. Dochuaidh for
cula \aramh,
14
\amnaigh in an inghen, 7 beiridh mac fri taobh Maingi 7 ni
(5) Ro
raibhe uiscce foran tula;^ sin 7 maighis sruth assa taobh, 7 doberar
;
'
Mochuda
dhe.
'
M1
St. p. 18.
St.
fris St.
=M
a.
7
8 tiocfaidh
breith St.
a bfus 7 tall St.
10 tainic
B
= 3.
an taingel go B. leisan gcelmaine ccedna sin go
St.
12 =
n ocus . aroile om. St.
nebhairt : Berthar 7c. St.
4 ; S 1.
16 an
15
13 toirling
u =
roghabhsat iodain St.
St
5-6.
n
17 St.
The passage in brackets is added in
sagart add. St.
p. 19.
Br. on an inserted slip (f. 150 bis) in a smaller but probably identical hand, with
5
fhoillsigh St.
re
Mochuda do
It is
not in St.
U2
| 6.
19
7.
' :
'
292
saoghalta san.
'
haodhaz'ribh.
(8)
leo.
'
7
7 columhaw dxdha 6a mhullar/z go nemh, 7 brugh ordha
ina thimceall 8 ganmullac/ fair; 7 rocharwshefornahaz'rrdhenaibsin.'
ordha
f.
151 6
'
'
Iais,
(9)
Teitt
ndeachaz'rf
Mochuda
in
acchatd sin
ngiallaigeacAi" 12 e.
'
'
'
',
',
'
1
2
3
MS. dereliquauerunt.
Ps. xxvi. 10.
The syllables 7 do teig
are repeated, occurring both on the inserted slip and also in the main text,
4
6 iarna fhaicsin
6
7
=
add. St.
t. o. do beith fair St.
8.
brigh
8
9 =
10
gusan
St.
urtimcheall St.
gradhighes St.
9.
I2
ls
m. .
Tiiaim, on margin of Br. ; not in St.
i ng. om. St.
10.
11
ls ol an righ, ' trealamh
16
chulaigh St.
do dhiongmhala duit St.
do
17
ls
lenmuin add. St.
do beith an gcommor 7 sin St.
St. p. 20.
19
20 a bfharradh
21
2
senmoir St.
=
an easbuidh St.
t'iard 13.
23 ar an righ St.
24
raighe St.
o'dconna[i]rc an righ sin, edbrais St.
'
=M
25
'na St.
BETHA MOCHUDA
'
Na
boill
rer bhen
mo
b-oigh
si
293
nad
gallra.'
iv.
(12)
Luidh
Mochuda
diadha
frestal
forra.
medhon ErzVm no
airisfedh, 7
'
ttoidheacA/. 21
v.
(14)
Fechfus a2~do
Maghws
fora bheola,
ar se,
'
fil it
iaxxadh.'
Maghws.
Dorad somh
Ba
'
haillide
mblath amaz'/asrubh',
radh fris.
Ba ferr gomadh 'na ubhlaibh forbiadh ', ol Magtws.
Foghni siumh on, gur bhat M lan-toirtAec^ do ubhlaibh.
Ba ferr
gomtis aipche', ol Maghz/s, 'go ro toimhlem.'
Ro fioradh son, go
mbattar ina naen broin M abaigh for lar ar belaibh na habla. Toccbhais
Magus ubhall dia thomailt, ar ba hadhlaic lais 26 ara med 7 ara naille
ol
in
'
'
s =
i
faobhair St.
=
14 ; S 4.
16.
6 Bennfolios in Br. here skips from 151 to 154.
8
8
cair add. St.
no bheithe sa St.
St. p. 21.
tiocfus cenn St.
10 =
n o Lainn add. St.
13
" ni add. St.
mian
19, 20.
14
15
16 iar
St.
deonaighedh b St.
7 comnuighe do dhenamh add. St.
17
18
I9
naimsir fnoda St.
haitrebh an tionadh St.
saighisder St.
7 ro
21
20
imthigh fein add. St.
do go Ratha[i]n add.
7 adbhar add. St.
'St., which then inserts the
Indarba Mochuda a Raithin
The insertion is
made much too early in the narrative ; for the expulsion of Mochuda from Rahen
and his settlement at Lismore are really parallel to cc. xxv-xxvii ( 37-45) infra,
and that is the point at which the insertion should have been made. In V. S. H.,
were made
p. xviii, I have wrongly spoken as if this insertion of the ' Jndarba
in both MSS. of the Life ; it is only in Stowe.
collation of this Stowe text
of the ' Indarba ' is given in the notes to that tract, which follows the present
22 St.
Life.
p. 31, which here returns to the text of our Life, after the insei 9i
*> lafaitfedh faoi St.
tion of the 'Indarba ' ; =
bo St.
21 ; S. 5.
25 ' bron ', altered
26
mianach sum cuige St.
from ' baon St.
1
an ball St.
'
'
'
f.
is+\'s)
294
ara sheirbhi.
Ba ferr gan a ttabctirt,
Benwaigh smmh. iaramh, gur bho bias meala
orra.
Imtighis Maghws iaramh, co ro dallta la breithir Mocuda go
cend mbh'adna aran amairsi 1 ro gabh dhe go ttorracht fo breith
Mochuda i forcenn na bliadhna, gur bo slan dia dhoille \ar numhla 7
aithrighe do, gur bho manach do cein boi i mbethaid. Ro moradk
ainm De 7 Mochuda desidhe 7 a mi Marta dorowta insiw.2
ni ro fhaolustar a tomhailt
ina an serbhas
'
leo.'
fil
vi.
Fechtus
(15)
Ro
Mochuda.
hictha focettoir. 5
f.
1 54*
dorala
ataigh
vii. (16) Luidh " araile fer lubhra, go ruacht do saigidh Mochuda
gur bho hogh-slan iaramh la hatach Mochuda.
viii.
Luidh 7
(17)
accaine a troighe
nach
aile
rtraile fer
Ro
fris.
Luidh 12 nech
aile
ls
docuaidh Mocuda do bleith coda na manach go
xi. (20) Fechtus
muilenw comhfoccas do. Boi ri ettrocar forsan crich, 7 ba misccnech fri
Mocuda, go ro chuir ammus 14 fair. n Atracht iaramh casair 16 teinedh,
ettorra co a ro cuimgeset ni do. Tiaghaitt 17 for amwzas an righ, 7
atfiadhat a sccela do.
DasachtaigUr uimesiumh desidhe, co ndeachaid
16
fein dia shaighidh
7 atracht an chasair cetna ettorra 7 an muilenw
co ntbert nech dia mhuinwtir
Anam ', ol se, fris, co ro imtighi 18 on
*
bleith fora 19 tta, 7 marbhtar iaramh.'
Bidh maith on
ol each. 2
Anait samhlaidh co darocht, 7 not/;/ait a narma; 21 go ro lensat dia
;
'
'
'
',
amauis
St.
5
doronadh an mhiorbuil
Here
sin St.
22
6.
bfhiodh
=
St.
fon
St.
M 26 S 9.
27.
14 ionnsaidhe St.
15
16
v an taos
dia marbhadh add. St.
lasair St.
18
19
so an
rneabhla add. St.
thille St.
St. p. 33.
righ St.
21
fair add. St.
St. p. 32.
in Br.
'
BETHA MOCHUDA
lamhaib, ar ni forcaomhsa^ni dosamh chena. 1
tiagari fora
295
Slechtait do iarsuidhe,
mhainces 7 ogh-reir.
cuicce,
'
',
doridhnacht Dia do gach fert no bhenwaighfedh 6 co na teisedh iiernach inn. 'Eircc si go Raithin", ol Colman, '7 tiagh sa dhi dia
drtrdain.'
Nf thainic Colman amhail ro gheall
7 teitt Mochuda
doridhisi dia shaighidh, 7 atberl
Cidh na ro chomhaillis an geallflrt%
doradais?' ol se. 'Aing*/ rom 7 fucc go hadhnacal naile dia benachad ', ol se '7 eircc si go Lissmor, 7 fogeba comharta ferta 7 adhnaicthi an irna choisergadh 6 ainglibh 7 cumdaightr 7 bennazg^ter
let fodheisin, ar is ann forbia th'eserge, 7 ni ba hif?raach nech dia teis
inn.'
Foghni siumh, amail asrubhradh fris.
,
'
righ Delbhna.
',
tricha
xvi. (25)
Muman
Luidh
16
Mochuda
nochadh
St.
Ocus dogni
grasaibh De.
la
'
O'dconncadur an mhiorbuil
*
add. St.
10
la
The
'
St.
thodhusacht
St.
St. p. 34.
" 7
n iompodhadh
St.
=MJ 28.
=
31
10.
n = M
aoighrechta add. St.
15
for caillecha siolladha St.
;
Luachra
6
29.
13
11.
10
ben-
dd add.
St.
cruithidhe
37.
f.
155
296
Bai 1
xvii. (26)
na criche sin
ri
dall,
amhlabhar; 7 ros
foir
Mo-
chuda he.
Bai s nech ele inwte, 7 eslainte theinnU'<a%e fair. Ocus
Ocus ro airis
furtacht focetoir.
ffaghbail almsan mor on righ.
xviii. (27)
cuiris
'
'
slan.
(29)
b;
ail lat
'
dorala dias
manach
mBnotain do
asin
7 a bhadadh fo dichleith.
t.
156"
diar bo bes
gach noidhce,
go ro fhiaHacht, cidh boi leo. Asbe/-at somh ba he edach na manach
14
'dia' diunnach
'Taispentar damhsa', ol se, ar ni
7 fotA^accadh.
gnath oidhchi friss.' Toccbhais an turfholflcA,' 6 7 fogeibh Mocuda
Ni maith in gniomh ro triallaba/r', ar se, '7 lelccidh uaibh.'
inn.
Bidh maith damhsa ', ol Mocuda, ciabtar ifemaide siumh dhe.'
Ocus asbert fnusiumh imtecht dia natharrdha, 7 na leiccfed/i a aithe "
forru an col ro triallsat.
12
7 ernaighte, 7 siubhal
fritaire,
13
'
'
'
'
xxi. (32)
=
.i.
=M
40
39;
;
St.
naighsit St.
add. St.
" = M
46.
2
not in St.
= M 38 S 12 ; not in St.
B
* for barr an tsrotha St.
inghen ciorbhach St.
8 =
9
"> brethan tubhall St.
tnuth St.
45.
12
ls naomh
" edh ro conncas doibh St.
St. p. 36.
13;
St. p. 35.
14
dia
ghlanadh
St.
16
an brat
St.
"
BETHA MOCHUDA
297
'
'
',
Finan,
ecclais,
\aidh
fair,
'
'
'
'
'
',
xxiii>
(35)
'
It
chriss tar
manach dibh
la
'
'
'
'
'
tarrang St.
doghnisit, St.
I see it now.
St.
16
12
St. p. 38.
"
6
St. p. 37.
aradha
What
it
Here
'
there
refers to,
St.
an anmainne
= M
a rulmsa St.
8
dogni,
seallaim colleic, i. e.
'
47.
is
St.
" no
add. St.
St.
48.
" =
'
18
linn
51,
Mochuda
St.
f.
ise 6
298
7 dochiiaidh
Mochuda
Fergaighter an
ri,
7 tiaghait
(39)
'
'
'
'
f.
I57*1
'
'
xxvi. (41)
'tchuala
'
',
'
'
2 St.
go mbuaidh o dheman 7 o doman add. St.
omits c. xxv, because
already given from the Indarba a longer version of Mochuda's expul3
4
5 = M
= M 56.
= M 57.
sion from Rahen
37 = M 53.
6
7
8 ni gebh
= M 61.
do fhertain fhalti fris 7 add. St.
59, 60.
9
10
u
12
= M 62.
St.
bahuaisle St.
toirling St.
St.
13
10 'na
" = M 63.
thoirling St.
ndenmais comnaidhe St.
p. 39.
16
17
tang, fortsa Br.
The scribe at first wrote ol inrf.
1
it
lias
'
'
BETHA MOCHUDA
an
taingel
gan
299
Colmaw
oinsit hi ffarradh
Ocus
m'eiseirge.'
bfaghdais de.
Ocus 3
ccoi^e aroile
teccaitt
.i.
aroile;
7 docuaidh.
xxvu (45) Luidhsiot 7 go-Liss mor. Sccarait for fiarlaid an duin dia
bhenachrf, 7 do dhenarah aittrebh fair. Go ttarta ogh doibh i reicles
isira mbaile.
Ocus lioss mbecc aca aga chlaidhe.
Disccir he ', ol an
-
'
ol
si.
fein
7 a sealla do Dhia 7 do
'
Mocuda
',
ol siatt.
anam
na Trinoide
fria chorp,
22
7 dochuaidh
naentaidh aingeal 21
fFrecna/rc
FINIS. 23
1
2
gan
7 anaid far6 Colman St.
4 atha for Abhainn mor St.
St.
68, 69
St.
14
19.
64
'
12
1S
St. p. 40.
cr.
6
dul a
=
dis. sin a dg ', ol siad (altered from si)
65.
10 =
not
in
St.
=
dibh budhein', ol an bg, St.
5 67
17.
leith oile St.
na righ-cathrach nemhdha
St.
I0
do
iol-umad do degh-oibreachaibh
15
16 ar
a nanmainn St.
St.
lathair,
1S
for
nemh
add. St.
7 ro cheileabhair doibh
21
maille re bennachtain add. St.
7 arrcaingel add. St.
23 There is no colophon in Br. ; cf. 15 note.
add. St.
22
naomtha
f.
157''
inbarba
f.
266"
a rEaitijm.
$ftod)iitia
i. (i)
Mochutta mac Finaill do Ciarraigibh Luachra a ceiniul .i. do
Uibh Ferbu an tsamrhtdh. Tainicc sein i 2 noilithre andes go Leith
s
Cuinn, go ros gaibh rRaithin. Bui maincine mor ime occ \ubair 7
4
ace ernaighte deichneabor ar secht cedaibh do isi mancine, 7 no
i
Ro ba
cobair
'
Maighne
'.
(3)
lt!
co tabrtrtai fuigell
gle
do a caithim
Tuccadh do dao
uile.
fuigell
an cbltirigh, 7 doro-
'
Fon daire
bharainn
fair.'
'
na
'
1
2
s
The title is from Fer.
a leith Fer.
illeith Ash.
saothar St.
B do thocht Fer.
6 rec
mar-mancine sin St., Ash.
St.
roind Fer.
7
s
he dororaind Fer; dosroraind Ash. [omitting ro claidh 7).
7 ro claidh
9
(ra cechlaid Ash.) a clodh, add. Fer., Ash.
do thogaibh a cloide St.
7
Magh
Maighne ', on margin in darker ink. Not in Fer. or Ash. the whole
10
sentence '7 ro lesaigh
Maighne is omitted in St.
proinn 7 a om.
u no fiuradh interlined; feradh Fer., Ash. proinn ced gacha
Ash., St.
12 foiccild Ash.
1S
u coisrig St.
nona la fuigell St.
gach trath add. St.
16
16 meiledh Ash.
17
gin Fer., Ash., St.
St. omits from this point to
18 ro cedaighedh
19 seichidh
the end of the chapter.
do Fer.
Fer., Ash.
20 cumascaigh Fer.
21
cumus caich Ash. cumuscraid R.
clerech add.
22
2S
M so
Ash.
de om. Fer.
im(b)e Fer., Ash.
7 dorell
Fer., Ash.
docuaid Br.
;
'
'
'
tosach arrair?
samhlaind
'
fris
tainic sea
'
;
301
rom
buanad?<s.'
'
ro laas
Luidh
ii.
Ro
(5) Fecht ele dosow^ isi cludh *, ag denamh a oibre.
proinwsiott na clerigh, 7 ro dermaittrf/u eisium. Ro lonwaigedh siumh
disuidhi, co docuirest/> Ian na sluaiste uada asin cladh don uir Aar
forles an prointige, co wdarainic a cuid a mias-cuadh 3 cech manaigh
f.
s66 b
Cwsantin,
'
iii.
'
'
Ro
(6)
tionoilsett cleirigh
Ua
Neill fecht
aim
',
ar Mocuda,
mMagh
Lenai 8 7
,
Rucc Mocuda
leis
na cler
iarsin co
iatt
.i.
.i.
.i.
fei, uair
ba
fer
11
go rath
nDe
he.
Ro benadh
proinwtech.
'
'
'
'
',
'
'
'
'
'
'
Ro
feiw,
soi
3 i mias-chuit
2 eloidhe
1
St.
Ash. ;
gach maith . . buanadus om. Fer.
4
dochuir St. The bracketed words
dorainic cuid di for meis gach St.
5 fhognas do gach aon St.
6 Line
are omitted in Br. owing to homoiotel.
8
9
7 Caimill Ash.,
a ionaid St.
om. Br.
St.
St. Jinepte).
12
u forud Fer., Ash.
10 St. omits the rest of the sentence.
ioncaithme
15
13 iomad St.
"
tairrscelad
Ash.
Fer.
fiad
thaiscelaibh
add. St.
la et
m. pr. ; for biadh Fer., Ash. is do braith ar biadh mo thige si tangais St.
nunciauit eis omnia que uidit et audiuit Fer., Ash.
.
f.
267"
3 o2
1
Faccaibh an mendat attaoi ', ar
iett,
7 leicc Let[h] Cuinw d'Finwen 7 do Colaim Cille, 7 do Ciaran
Ni ragh sa adiu', for Mocuda, 'go ro gaba ri no
mac an tsaoir.'
espoc mo laim as ar ni maith do clziriuch utmoille, acht muna
Mochuda
'
'
'
dichuirther ar eiccin.'
(9)
.i.
co Blathmac
mhac Aedha
doronta a ttriur
iad, dia
Mochuda
nebhradh
fris.
Cowdh
9
.
v. (10)
Diarmart, da
na cille.
Mocuda,
ngluasac/s/ 11 adiu.'
'
'
',
'
'
'
'
'
'
f.
'
'
2
8
Finnia Ash.
inat Fer., Ash., St.
Here, on the top margin of
is a scribe's note: ' dermat sin', i.e. that is forgetfulness ; perhaps he
refers to this mention of a single king, whereas there were two joint kings,
4 om. Br.
6 om. Fer., Ash.,
6 'maj/lradhas
' 'sail
see 10.
St.
sa Ash.
8
Fer. (rede).
MoulaimFer; Mo ul. (with mark of abbreviation) Ash. St. omits
9 dogreas
10 chairde
n ar fhogluasacht
the quatrains.
St.
St.
12
" cairde St.
recsam St.
Fer., Ash., St.
cluicin Ash., St.
15 rig an each duine Fer.
7 ri cacha duine Ash.
;
1
Ash.,
'
303
arccat, graighi
ndsmfiX
'
'
vii. (12) Teccait dia bliadhna doridhisi iter laoch 7 clerech, co mbattar
a ndorus na cille. ' Eircc, a Cwsantin for Mocuda, cusna riogaibh,
gur cuince cairde mbliadhna duinn forra.'
Atagur miw tucait', 4 for
Cusantin. Luidh iaramh dia saichin.
In bachlach cedna diabhar
;
'
'
'
'Nocon
acaille iter,
'
'
'
'
',
fiw 10
(13)
fartain,
tsechtmaiw
isin
ria
neccaibh do,
oc ceilebrarf doiph ina necclais, co nacca Mocuda in Satan " for cind
1S
damso ',
Cwsantin. ' Cidh dotfuc ansin ? for Mocuda. ' Manach
'
for se,
'
'
'
'
'
'
eircc
si,
18
a Shathain,
viii.
dema
ercoid
19
hiama ndeg-gresacht
7 ba
barainw, uaille 7 diumuis, 7 na cleirigh ;
do ladranwaibh hUa Neill. Deithbir on dano, ar ni faigebhdais scor
20
21
hainiwA mor 22
a nech la feraibh Midhe, min dicuirte Mocuda. Uch, ba
2 Instead of
St. reads
for
. uile
7 ro treiges iad sin
graigte Ash.
4
3 cia
focraicc om. St.
as
.
Dia foracbus sa sin uili R.
6
seel Fer., Ash.; nacham aigilleadh
baoghal lem nach tiubhraid St.
6 Gabhaid na gille ag fochaidnach naon uaib ar na bia derb-sgel lais St.
7 toracht Ash., Fer
bedh faoi, 7 aga theilgen do caobaibh 7 do criaidh St.
8 7 mona tucthaoi, luighim si fom Dia fire fein, go na haithgeona nech
St
9
" om.
om. Fer., Ash., St.
uaibh a incinn fein tar incinn aroile St.
ls cuithech
12 dileas add. St.
" an demhan St.
Fer. Ash., St.
IB acht a iomu do culpa St.
eisiumh om. St.
Ash' Fer'- is .
"'a demain
16 salma St
a 16 m'ega add. St.
intinn St.
'
uile ar
'
radh'am
St.
aroen
la
Mucuda 6g
7 ba
add. St.
uch om.
St.
2'
uch
f.
268
3 04
Cosatin an tan
'
ri.'
Ragat
',
'
sin.
Eircc
for Diarmait,
anunw
'
cenip
a Diarmait
',
ar
is at
Neach uaibh
leis,
or Blathmac,
fo lith lem. 1
'
'
Dogentar', ol iatt.
a chleirchiu ', for Blathmac.
Ciarain, 7 Coluim
(15) Ro ladh crandchar eter samad Finwein 7
'
3
Dorala do
hepscop 2 uadaibh no raghad la Diarmaid.
6
fairchi,
7 dorala do
muwntir Cluana meic Nois, 7 ro lasat sein fora
muinwtir Cille Achid Drumfhata. Ro lasatt sein iter a cceallaibh, 7
6
'Ragat set',
dorala do muinrctir Cluana Cong^sa hi Cinel Ardgair.
lamha.'
ghabhail
a
do
for a hairc'mnech side,
(16) Tiagaitt tra anunn Diarmait 7 an deirecA, 7 socchaz'a%e mor
archena maraon friu. 7 Teid Diarmaid, co taratt a uillinw frisind
Tarr istech isin ecclais,
ursain/z na hecclazsi i mboi Mochuda.
As lor dodech<f or Diarmait. In do
a Diarmait for in cleirarA.
gabail mo lamha so dodeachaa"?' for Mocuda. 'Is fris rom cuired
Madh dian 8 deni siu forru', ol Mochuda, 'am
cetws', ol Diarmait.
* dano ', for se,
Wsu.'
Ro f heimghios ', ol Diarmaz't, nis
erlum sa
gebh do laim co brath, ar med do noimhe 7 t'ordain, 7 is am aitfirech
cidh ar techt iter.'
Co wdo[t] raib siu ordan 7 oirechz^s doo ', for
Mocuda, for nimh 7 talmain, 7 camhachta 7 righi 7 flaithemhnws for
10
Nir soiter do gnuis
tis frim comarba sa.
Eirinra go brath, cein co
frit naizjzdiu, ar
ro soisiu remamsa. Dobcratt tra ind oicc aithis fort
iar ndol amach .i. Diarmait Ruanaz'o% do radh riut, 7 gurab i nordan n
doicc duitsiu sin, 7 dod shiol, 7 gurab uait an righe dogres.'
(17) Ro soi Diarmait amach iarsin, 7 doratt Blathmac aithis fair
.i. as
rioghda. Ro be doo
z6?> h As ruanaid/i tice on cleiriuch ', ol se
radh caich iaram fris .i. Diarmart raanaidh.
Eirgz'a? fein ', for Blathmrtc frisna cleircibh, '7 geibidh laim Mocuda, ar is fribh cosnws 12
f?ronn.'
Ni ragam gan twsa linn for siat. Ragat sa libh *, for an righ.
Atragat 13 a naomfc//uiIe, laochaibh cleircibh, co hairm amboi Mocuda.
(18) Dochoidh darco airchinwech Cluana Congnsa dia saighidh, do
gabhail a lamha, ar is do rainic a[n] cranncar.
An geba sa mo laim
siu ? or Mocuda.
Gebat, ar 14 ni bhia isin suidhe abadh fris ', or in
Nit raib siu doo nemh no talamh
cleiraVi.
for Mocuda, 7 corap
'
'
'
'
',
',
'
'
'
'
'
'
'
f.
'
'
'
'
'
',
'
'
'
'
'
',
fo
'
'
',
2
lem', written above the line; otn. Fer., Ash., St.
om.
3
* ro
do gabhail laime Muchuda asan neglais add. St.
6
thuit an crannchur ar samadh Ash.
ro lasat
Drumfhata om. St.
6
7
8 For
Ardgail Fer., Ash., St.
Here ends Ash.
'mad dian
ro
fheimgios St. reads
An dena sa sin forta ? ar an cleirech.
Madh ail duit
9
10
si mo iomgabhail ', ol D.
fris add. Fer.
Eirinn duit fein 7 dot
u 7 inmhi add. St., omitting doicc '.
12
shiol, no co St.
is uaibh congbhus
ls adnachtadur
14
a St.
St.
gebat ar' inserted above the line om. Fer.,
15
16
St.
MS. cuitbiudha.
7 f6s gurab fuigell fochuidbidh 7 fanamaidh
18
tii fein
" do lam add. St.
7 fer t'ionaid go brach St.
degres add. St.
'cenip
Ash., St.
(recte).
'
'
'
'
'
'
'
305
'
'
',
for
Mocuda 7
dogrs.'
'
',
'
bite,
meur
eiccin
bhite
fair tria
Ciarain.
'
'
',
'
'
'
',
brath.'
Ro
Ni daonda ataoi
go Cronan iarsin, 7 adubairt fris
ar inisle do gnim si sin, 7 do aontadh fri samu'dh'
Mwmnewsis manum
Ciara[i]n
ut sit in prouerbiuw apud eos
Mumnewsis accepit .i. co ro moti raibh ap a Mumain occa."
Ni raib immorro 'somaoira' 7 'na habdaine sin tre bithi sir for
(22)
MuimnscA, acht aon nama do Muwfa gebws i do inn&cbadh for Leith
Cuinw mo diocur si. 8 Comxachta fo Araib, 7 but Neill gan righe
rurech, acht a mbeith fo f han echtrand fri re. Cluaiw " dao cen lubair,
cen riaghail, iar ndith a sruithi, i mbia comhcedludh discir nach
druine trepait a hiatha ,0 a bith cen rimad u comgnimha fri forcetal, cen
n sruithi cen comwaidh cresine, acht comhcetlud in
toi fri ortt, acht
13
fria lin, cein co ti an daol ban firfes dia eis, 7 bidh maith ind
espaic
:5
Mumha firfes a
ecclas fria re, 14 bid ok i i naimsir in lucaz'r deoda don
16
oculus sinister
Statim
comrama cen espa co ra bai siu fein fo aithis.'
Cronani exce[c]atus 17 est.
Dian-bas dot breith doo, 7 do ciniudha dot eis, 7 an lamh ro
(23)
18
Quod
sinedh cuccamsa,' or se, gurap follz/s do chach a miaradha.
M
Cech ab dao gebhws itt ionadh gibe email
postea completum est.
(21)
frimsa
',
soi
or se,
'
'
'
'
'
'
'
3 dogres
2 neam-gradh St.
munadh om.
secnab no add. St.
4
isiat bus bias 'na Iucht daoirsi 7 moghsaine do siol an giolla St.
s For the long passage, 'Rosoi...
omitting ' do chlann 7 do chiniul
In deana innechad
excecatus est ', St. has only Do soi Cronan derg iarsin
Do tuillfidis do mighnioma si sin ', ar Mochuda.
formsa samluigh ? ar se.
6
The passage Ciara[i]n ... occa has been added later at the foot of the page.
Fer. reads
do gnim se ', for se sin, 7 d'oentaigh fri samud Ciarain ', co rob
7 somhain Fer.
dichuir se Fer.
mdite rai[bh] ab a Mumain occo.
9
10 na nduinech tre fait a iatha Fer.
? na nduine trebait.
clerig Fer.
12 sen Fer.
" cein co
11 ra imudh
" a nespaibh Fer.
Fer.
1
St.
'
'
'
'
'
'
'
fria re
IB
om. Fer.
rum cacha
dhiol St.
17
Fer.
19
olc
can Fer.
16
and
so Fer.
18
com-
droch-
f.
269
306
'
'
',
'
',
'
'
'
'
'
',
'
'
',
f.
'
'
'
'
'
ocA/cedaibh a
'
'
'
'
'
',
'
'
'
2
beos do om. St.
7 budh uaim aimneochar add. St.
6 artraigech
* ar fadoghadh
ionar medhon St.
Fer.
6
8
'
dochoidh
om. Fer.
galar om. St.
i C. I.
gat manach Fer.
9
10 Dia
breithemhnais
St.
docum
St.
Mochuda
gadno add. St.
7
11
Aon dibh side. Fechtus dia mbaoi Mochuda 7c. St., which now returns to
1
Ir. c. v.
This snows the crudeness of the conflation, for what follows in St. is
concerned, not with Mochuda's journey to the Deisi, but with his life at Rahen
12
13 Dun Scinde
prior to his expulsion.
fris Fer.
for Neim-lind.
Biad sa 7c. Fer
Br. seems to take
nim-bith as a single word, and it is
written
nem-bith on the lower margin. But Nem is the Ir. name of the
u dogniat an dunagh Fer.
16
Munster Blackwater.
dia bl. interlined;
,e com. C. om. Fer.
not in Fer.
1
fer ghai
luid
Fer.
'
'
'
'
'
'
;;
307
'
eissi.'
(28) Tainic Cronan andes reme iarsin do saigidh Cluana meic Nois.
Tainicc i lluing for Sinuind. Aiconnairc an taen ethar, 7 ethair
iomdha aga tograim. Ro baiditt immorro, 7 ro marbaitt na roibhe
isiwd* ethar.
araon. Luidh Cronan iarsi co port, 7 docoidh for tir, 7 atb<?rt fria
muinwtir
Anaidh sun ', ar se, co ro codlar.' Battar fri re iarsin
occa idnaighe dus in ersed. Marb tra Cronan annsin tre breithir
Mocuda, amail dorairngert do, 7 ro thairrngir aon dia chinel do
ghabhail abdhaine a Chiain, 7 meth foran tuaith 7 foran ecclais fria
reimes. Et hec omnia completa sunt, et complentur, et complebuntur
|
'
'
x. (29)
Ro
anwsa
la [athirruch]
'
".
athbac
Na
raibh
ri
o Blathmac.
Et
(30)
ccett,
.1.
reliqua.
the
Here ends Fer., a leaf of the MS. being lost at this point so that for
3
2 Moling m. pr.
The
remainder of the tract Br. is the sole authority.
two first quatrains occur in the Life of Colman mac Luachain (ed. Meyer, p. 20).
6 rath-mac Colm.
6 i. doiligh, interlined.
' supplied
4
da Colm.
8 dosrait Br.
is tualaing in Ri dusrat.
in Colm. the line reads
from Colm.
9
no taithmet, interlined ; and this is the reading in Colm.
"*^.1
f.
2700
308
na naingel
reilge
'
27
xi.
(31)
Mochntta
cecinil.
naemh
nemd/ia,
Ind ecclas
Da
na haidhigh
Mogenar dogenad
Cobhair oca fegadh,
Oc denamh
Da
a riara.
ngabhaitt in ecclas,
No
denaid a lubair.
Do
lubhazr a tempuil,
CeilebraoVz is crabhadh,
haltoir
maith maisech
Da ngabaid an
ecclas,
darker ink.
;;
309
haith[l]e na nuladh,
Foccraim, is radh bunaidh,
Da ndernaidh bar saethar,
Da moraidh bar lubhair,
Saothraighet bar ccosa,
Imdaighter bar lossa,
Toccbaidh suas bar mbosa,
Bid crosa os gach ulaigh.
{32)
Da cinmd
bar saethar,
Ni abraim ribh anad
Oc
bhar manach.
iarraidh
Do denamh a saethair,
Do mhoradh a cille
Rob leis fein a dlni
Oc treabhadh a tire,
Cu
rachtea ar crine,
righe ar muigh nimhe.
Do denamh a saetha[i]r,
Do moradh a lubar;
gort, ni rab
Rob
olc
gach
gen
as,
ni treabh*s,
Mad
Et
1
MS.
ecclass.
reliqua.
3 io
f.
xii. (33)
271
ase so a lin
.i.
.i.
2
7 imaccallaimh re hainglibh
3
gacha treas fer dibh. Ina coroin doib a timcell reilcce Rathain ag
denamh an ernaighti. Amhail bai Mochutta aim, co wfaca an deman
Ca conair futfrais, a truina medhon ettorra. Fiarfaig/iis Mocuda de
For mail
Freccrais an diabal e, 7 ised/t adubairt
aigh, conuicce so ?
an Conwachtaigh ol se .i. mac leigiwd 4 do cinel Aodha na hEchtghe.
Maith a chlerigh ', ol Mocutta, ca hait iraibi do menma an tan tainic
6
an diabal tort 5 go fil mar medon ettrainw?' Luidhigh an mac
Ag
eccailsi ic prostrait i fiadnaisi Mocuda, 7 ro iwdis an tadbar do .i.
moirseiser 7 secht
fichit,
7 secht ced
'
'
'
',
'
'
'
mo
amach
(34)
tora;wsa, ge fuazV
'
amuigh
Maith, a cieirigh
imtecht, uair ni
',
'
7 ba
fir
on.
ol in diabal fri
'
Et reliqua.
xiii.
f.
27ib
'
'
.i.
ni slige
nimhe damsa
si,
sia,
acht rachatt
',
',
fri
"'
311
asm
',
Lingid immorro an diaba/ asin mbroicc amach, amhail atcuala sin, 7 asedh
adubairt oc imtecht 'Ni sechbaidh deit do thegmail dia 2 Com'g'oU.
a Mocuda, uair ni leiccfind si di adhaigh i naen ionadh tu, arin lethcumaigh doronais ar do bhrogaibh fein sech broccaibh an choimtionoil,
uair no chumailtea do lamha doibh an tan no bithea ag roind na
proinne no bidh occaibh, 7 ni fuarusa. slighe ele cuccat acht an conair
sm nama.' Imthigis an diabal iartain, 7 asbrt Com'g'oll frisan naemh
inwtodh dia tigh, 7 tathaighe a trath do dhenamh.
'
'
ni as
sia.'
Ocus asbert
'
'
'
'
ro forbrais Rl.
no
o, interlined.
no
ffoss, interlined.
Asin
cc. xi-xiii.
*S72<
Fiachra cettamws,
(i)
lais
.i.
Amalgaidh 7 Nathi.
.i.
Eocha
brec, 7
Eocha
Mac
Oengas Lamhfadha.
Clanra
.i.
Mailfoghamazr, 7
Cridgen, 7
Lena[i]n, 7
[I]
[I]
[F]latili.
Clanrc
.i.
.i.
Dima
tri
Eachaae/2 brie.
mez'c
Suanaigh
mez'c
f.
Mar
et reliqua.
fuazr
,i.
thogail
.i.
The
Senaigh.
DO MHACUIBH UA SUANACH
313
flaith
Suanaigh.
(5)
Cain
in cell sa
Inas leissiomh,
Taisigh dosomh,
Gurabh
leisiwwh.
f- 2 73 a
Ar
Nib [s]ursann,
(6)
Mocutta
cecinit.
Rathen
Os
et reliqua.
3 i4
Budh
mo
cheall catamhail,
Budh
Budh
Bidh
In
inrate
si
si
mac
Bidh
Aca
mo
si
Biaidh
cheall catamhail,
imat nangel,
mo port gabhala,
mo dun, mo daingen.
lasa toicebhthffr,
leis
an dun na dria
ni bia a indsamhail,
Ni
bia,
ei
reliqua.
'
',
'
f.
'
'
'
'
'
Dixit
Ut
Cona moir-sheiser
brathar.'
hUa Suanm^/z
'
Mo
'
Ar Choisimnach
mallacht sa, co
ti
brath,
ina rath,
'
'
cein raibh
nemh
is
talamh.'
dixit Maoltuile
'
'
'
'
Ni ro [a]trebhthnr in rath
'
an
'
line.
DO MHACUIBH UA SUANACH
Tuccadk
osin
dfth ar
Choisimnach
iarsin,
7 ro
tuit
315
alle, et reliqua.
tt
doroine a cosaid
\i.
'
'
iarttain.
'
'
is interlined as an alternative,
s MS.
sissium.
rac.
in
MS.
and
is
surely right
'
go
'
in text.
f-
2 74 5
316
mnrbhadh
1
et reliqua.
ar Mochutta 7 ar
Ua
ni 'sa
mo
lena sccriobadh
3&uai)f)am.
iSetfja
(i).
i.
Beatha 1 Ruadain do
Beirw, meic
riograide
Dera duibh,
mc
ii. (4) Luid " Ruadhan iarsin go Musccraighe, a nAra Mac Ua Neitt,
7 toccbais 15 ionadh oirisimh 16 ann. Cuiris an Coimdhe aingel go
Ruadhan iarsin, 7 isedh asbert fns
Ni ced duit on Coimde t'eiseirge
do bheith sunw.'
17
hi ffuil
(5) l^uidh Ruadhan iarsin go Lothra i nUr-mumaz'ra, du
anti
naem
Ruadhan
chatha[z]r
Atchi
an
tore
nallta
nadhuathmar
a
aniu.
fora chinw i ccuas croind, ar ba haitte cumhsanaidh dosam eisidhe. 18
'
iii.
(6)
An
oirisimh do
settal o
Ruadhan
2S
= M
ait
.i.
mac
tTulacA Brenainn.
ui Alta ionat
Cumdaighis
3 sochraidh
sund om. St.
add. St.
Beatha
1.
8
6
' bhais St.
tug St.
ag St.
Fiachaidh St.
n
10
9
an
tegaisg
criosduidhe
St.
add.
St.
diadha
theagaisg St.
12 naoime St.
ls egna n-diadha St.
" =
ro
S 2.
2, 3
17 ait St.
I8 ba hait cumsanaidh disi
16 comnuidhe St.
thog St.
20
19
forgall', St. reads 'isin ionad
For don C.
do St.
sin St.
22
21 = M
S 3.
The readsin asa r'eirigh an tore ar fularam '.
3
ing i. mac ui Alta ... do ', is interlined, the original reading being muca allta
2S dd
for mac ui Alta ', St. substitutes mac Fionnlogha '.
inath oirisium do
fein a n-gar do St.
1
om.
St.
1;
'*
'
'
'
'
'
'
f.
193*
'
3 i8
nech
'
'
'
194"
Ruadhan
f.
(8)
Snamh
Luidh
Luthair.
Ruadhain
desin.
10
Ruadan aen do laithibh do Rus Eimine i Crich na
Atchi
sochraide fora chind and dibercoid, 7 toirsi trom, 7
nOirther.
dergubha dermair leo. 11 Cesnaighes 12 Ruadhan damhna na diucaire. 13
'
Ata immorro ', or siatt, a fotha accainw .i. aimser tedhma moir dorala
sund, 7 ro faccbadh 7 ro folchadh cistedha na cathrach fon talmain, 7
ni fes" duinwe cia hionadA incleithe hi filet.' 16
(10) Luidh Ruadhan iarsin sechnon na cathrach occ sir-beim
a cluicc, co ro ghortaigh a chlocc, 16 7 e' ag atach an Coimdhe 17 tara
v.
(9)
Luidh
'
O'tclos
21
coicc Ruadhain laithe n-an do idhlacadh loma 22
vi. (11) Doluidh
don cath^aigh 23 secht laithe diaigh aroile. An tan immorro do ticceaVi
go dorus na cathrach, do mionaighte lestar an loma, 7 do doirtea
24
Luidh Ruadhan iarsin go dorus na cathrach, ar go
i mbith ind.
fionadh cia dosgnidh an taidhmilW^ bunaz'o^ forsan coicc. 25
1
fria muintir add. St.
* Ni ba
a logh St.
a ttalam oldas do chathair
"
'
acht sebudheisin
'.
mo mu
ni haithnidh St.
1B
St.
12
cait a bfhilid
13
fiafraighes St.
na
co ro
chlocc om. St.
17
I8 a bfiaghnaisi
19
ag guidhe Dhe St.
na nwraidhe add. St.
gur
20 na
bo
iarttain om. St.
maithe sin iad fein gona gcisdegaibh 7 gona
21 =
nuile mhaithes 7 a siol iona ndeghaidh do St.
10
S
8.
;
22
!s
24
26
bainne St.
chill St.
an luim feisin St.
go fionnadh
ciodh fodera anni sin St.
.
St.
BETHA RUADHAIN
319
'
'
Nisrt
feisin.'
ar
siatt,
'
i.
'Cidh sin?'
f.
ig^
'
do blodhadh
Ruadhan.
lestair in
vii.
(13)
Luidh
araile ferscal
'
'
'
'
3
do brisedh suithidhe
9
haidhilgnechaibh St.
dul
8 =
'
St.
7 bheith ann do shior gan tiachtain as go brath St.
n
9
10 a lamha
a
ia
=
S a 6.
;
guidhe St.
S g .
7 shuile St.
u nior fhogain aoinnech diobh St.
13
12 galar trom St.
fria r& St.
16 MS. dhi ; St. omits ' tocbais ... dhe '.
From
16 Tic aingel o Dia St.
20 dot ionnsaighe St.
21
19 om. St.
18 o Br.
a
St. ; om. Br.
22 dul for
samail mo egcosca feisin 7 nod iocta sa don galar a bfuile St.
di man. sec. Br
culaibh dia ttighibh, uair nar fhedsad leighes di St. ;
26 ro choisrig
26 na rioghna St.
u an Br.
23 soitheach St.
St.
28 leini St.
27 In St. this speech is put into oratio obliqua.
1 added below
an bhainne St.
line.
inneosam sin
droch-roinn
St.
duitsi St.
5
f.
195"
3 20
Luidh an
Ruadhan
co ro
liaigh
1c
'
'
',
Ruadhain desin.
mara Luimnigl
an luing, go ros baidh iartain, 7 maccamh 6g, ba mac do
Bretan boi occa foghlaim occ Brenainw, ina hiocktar. Isedh asbei
Brenainra
Is do Ruadhan Lothra do dheonaigh ' an Coimdhe an Ion
so do sodhad for cula doridhisi, 7 an mac becc do dilsccedh. 1
(19) Cuiris Brenainw iartain techta go Ruadhan dia chuinghe fairtec/
go hatrm i mboi, ar go ccabhradh 8 Ruadhan an cas sin. 9 Luidh Ruadha
go Brenainw iarttain, 7 aitchis anti Ruadhan an Coimdhe tara cend, g
ro eist Dia ettarghuidhe Ruadhaiw, go ro shoidh an luing for cula, 7 ma
righ Bretan beo lais. Ocus issedh asbrt an mac becc
Ise cocha!
Ruadhain boi limsa ton muir, co nar leicc an tuiscce dom ingreim, go r<
6
195 shoidhes im frithing for cula doridhisi.' Morthar ainm De 7 Ruadhai;
5
Araile 4 laboi long Brenainra for fudhomaiw
ix. (18)
co ro
siiig
'
f.
'
dichleith, 18
1
gur bo slan an rioghan ar thegasg Ruadhain St.
2 ro fulair
s
St.
je;
4
5
St.
=
6
a ndomain St.
13 ; S 10.
do chedaigh St
7
8
a has add. St.
de add. St.
10 =
ttogbhudh St.
14
u fina fair, 7 ba sasaighthe gach aon no blaisd
S 11 tri St.
aoin
fheacht
ndoaisneisi St.
'
Br.
tairfittis
Colman
'.
tairfidis St.
" go na
ro
sil
banna as add St
BETHA RUADHAIN
321
'
'
Coimde
'
lionais a lestar
don
uiscce.
f.
196*
B
Ruadhan naemha Erenn 7 a aidhedha arcena ind
(23) Diolais
acchaidh sin d'fion 7 d'iassc, gurbatt subhaigh soimhenmnaz]g-A iarttain.
Ailit na naeimh anti Ruadhan maille fri duthracht nemaigkthe, ar co
mancaibh a mbethaid
Ro
fris.
fri
Ruadhan iarsodhain
'
Atb<?rim
si duit,
hiongnadh
St.
St.
wrote:
dia.
fria
7
6 robiaithSt.
6 arfatharSt.
4 senais St.
iarrfadh
10
9 a chana St.
The scribe at first
,
a nabarthaoi St.
12
n Diabhal 'ar ndenamh comnaide ann do shiorSt.
acht
ls Perhaps
aindlechta (s for s), or read aimlesa, with St.
:
se ag St.
16
an fer demnaighe dobhesach sin St.
a aimleasa De tre bhithi St.
18
19 a
17 aslach St.
16 dersgaith add. St.
dia ngoiredh sum St.
20 comarta
nionadaibh 7 a ndegharasaibh na ttriath 7 na ttaosech St.
:
14
cumacht 7 comaonta
1581.1
St.
f.
196 5
3 22
dosunrcradh.
nad raghad
ndinraaibh
iter,
s
f.
7 ro
1
2 muinnter an bhaile
an maor sin go faithce an dunaidh St.
St.
4
B
6 imris
duintibh St.
mbrisedh St.
7 a tech do gerradh St.
8
' sarughadh St.
bas fair aran lathair sin St.
for teit[hledh add. St.
9
10 lais
u righechta St.
12 an
From St.
an righ dia sarughadh St.
ls ro
dunoirgnidh do dhiochurfodhaigh nach dionfuithidhe leosum e St.
ceim16
16
So St. recte ; Pupall Br.
nigh St.
baoi St.
om. St.
17 iartain derc St.
18 timt[h]ireachta
1B
add. St.
6'd- St.
3
"
BETHA RUADHAIN
gur bo
dall
co
323
An
ngniomh
ro
trz'all,
tara
immorro
7 dorad 6 budeisin
(33) An tan ba cian lasin righ boi an tara tall, luidh feissin don
duirrteach anon, ar go ccesnaigedh 1 do Ruadhan, caidhe an du
irraibe
dailbh
Aod GuazVe
fris.
'
Ni
oir
fetur sa
'
anti
fil
Ruadhan
f.
i91 l
fot cosaib.'
comba
fir a nebairt Ruadhan fris .i. co cumhaingfe nech do chor 3 i ttalmaiw du irraibhe a chos isin duirrtecA, 7 gurab for ingabhail dailbe *
atbert Ruadhan an mbreithir uccat fris.
(34)
gillae
nDe 7
Ruadhain. Ara in righ immorro do dhall in Coimdhe isi duirrtech
i nonoir Ruadhain, 7 Donnan feisin, dogni Ruadhan mancha dibh,
7 do naemhaitt iattsidhein, 7 isiatt dorala i nuimhir naemh nEreww
O' tconnairc Diarmaitt immorro gan na techta
i Pull Ruadhain anfu.
do teacht, 10 luidh feisin gusin duirrtech, 7 doratt Aedh Guaire lais tar
sarucchadh nDe 7 Ruadhain. Ocus lottar iarsin go Temair, 7 Aodh
geibhis aitricche ndiochra inn, 7 edbrais e feln for breith
lais.
lottar
s
z ro tuig an righ St.
1
go madh eidir nech do
7 iiarfuighes St.
e Donnan
4 bhreige St.
s. solusda St.
chongmhail beo St.
7 do tochailt an talmhan do thabhairt Aodha lais gusan righ add. St.
St.
10
9 tre misgaith naomh Ruadhain add. St.
8 claoidhe St.
antan ba
11
= M 16 S isP.
cian la Diarmuid baoi Donnan ana egmais St.
;
12
ro dhiult St.
13
brisead St.
"
innechaigh St.
f.
i98 a
324
Cumhsanaighidh
(37)
Ruadhan 7 Brenainw 3
"
ttarcwsal
Temhraigh ind
oidche
Da
sin.
Atrachtsat
cluinsin."
naemh Ruadhain
ar meic
iarsin,
fil
fris
'
Lottattar oidedha 6
ne.'
co ro aitchetter anti
ar co toduiscedh a
airdri,
Is tre shailm-chettal
maca
i.
na
is
go
Diarmait,
cc\eireck
7 anti
desin ro eibhletar
Ruadhan
doib.
I'.
198 6
xiii.
(38)
Adhaigh 12
a comairce, 13 co terfas
d' faicsin do.
7 a fremhae"
fis
Andar
14
don righ
Ruadhan
tTemraigh ag tabach
.i.
cranw dermair
an croinra a clethibh nimhe, 16
i
in adhaigh sin
15
ttalmaira.
manaigh
righ.
Comdh
cosnamh na cora 7 na
'
firinne,
'
'
1
ni bhfhuairsid a r6ir on St.
ghartha gubha 7 cointi St.
2
3
4 iola
ro comnaigh St.
om. St.
6
7 go
dnn tasg sin St.
aithre St.
8
9
10
ttasg a gcloinne leo St.
om. St.
guidhe St.
do dhusacht
n Here O'Clery adds the date 1 Marta 1629.
12 =
St.
M 17. 18
13
" adu[a]thmar add. St.
S ia c
ag tobhach na dala cedna St.
16 uachtar
16
ls
St.
a nelaibh nimhe a nairde St.
freama St.
ag
19 leigsed
ledradh 7 ag lan-gerrad St.
docum lair 7 lan-talmhan e St.
20 fuaim
21
M righ
St.
asa codlad go hanmuainech, imsniomach St.
2S dia nesgaine
24
26
2S
St.
St.
om. St.
daingniughad St.
7
medughadh na mathasa i ngach ait add. St.
5
BETHA RUADHAIN
325
'
f.
199"
'
'
'
'
'
'
'
'
(43)
sidh
Issedh
a.sbert
Diarmait
mo flaithes, 7 ataidh
si
'
Leicc ass ale ', ar se, do dhingaibhocc imditten na cintach. Fil a fhis sunw ',
'
abhar tocha lasin Coimde innu sa. 10 Saigidh for cula ', ol
Diarmaz't, '7 in fer libh tar cend fuaslaicte damhsa.' A mbattar and
iarsodhain, co ffacattar triocha each ngor# oc teacht co Ruadhan, f. igg
nar bo hindshamhaz'/ fri hechraidh naill [ar aille] 11 oc tocht asin muir
moir fri' Poll Ruadain andes. Laais Ruadhan iadsidein a coimhrith 12
fri hechraidk Temrach, co ro cinnset a ccoimhrith foraiph.
Ocus
dosratt Ruadhan in echraidh i ffuasccka% Aodha Guaire. Doratt an
ol se,
'
is
ri iattsidhe d'
uaislibh a thecc]aigh.
maille
fri sith
xiv. (44)
1
on
Atchi
cothughadh
St.
righ,
16
7 Aedh Guaire
anti
!
Ruadhan clomha
'
an chos na ro
10
St. omits
:
Is
19
Ro
ina dhiaigh.
B
fait
dibeortar tusa as St.
7 diobhail St.
dotiocfa St.
9 St. omits
7 in tegh . . . aoilich.
12
11 From St.
a gcuimling St.
" =
sin diar bronnadh iad St.
*
lais.
mbir
St.
13.
St.
ailsiot
10
na
dibeortar St.
MS. deccaimh
atraighis remhamsa St.
6
fil
a fhis
u dona
innu
sa.
huaislibh
ro iarrsad St.
1,
326
2
;
e immaille
an
charpaz't, co ro
fri
imchuirsett
Soait na hoige
4
fora nalltaighibh fodheisin.
mhanchaibh
'
200" leo
d'feoil
Ruadhan
Ro
shoidh in Coimdhe
naran
nadurtha
12
chlamh
d'faghail
'
Clanwais
duibh, a trogha.'
16
naemh Ruadhan
a bachaill
ro ionntoisid St.
firt sin.
ba foigsi dho
21
St.
15.
fliirtsibh St.
fon
' ro
gcumachtaibh St.
na bordaibh do caithemh a
8
coisrig St.
in tan ro suighedh na naoimh for
9
bphruinneSt. in Br. we should probably read forsna borta.
a add. St.
u omh add. St.
10
" =
a fhuar-chrabhaidh St.
S 5 16.
22
u
13
16
ceitheora clamha St.
ro ataighsed St.
is tualaing Dia St.
16
" For iarsin
saigheas St.
d'iasc, St. has merely
7 a Ian eisg fair.
,a
mar na daoine oile. Is frisan sruth sin adeirid each lobar Ruadhain aniu, 7
iocaidh gach galar osin anall. St.
;
BETHA RUADHAIN
1
327
ro tiodhlaic an Coimdhe
Isu Crist ind oigh nallaidh asin coillidh fri fescor i nam esp<wtan..f. a oofc
Do oirisfedh ind digh nallaidh fria bleoghan occ Ruadan. An agh
xvii. (48) Is
Aroile
Ruadhan oiriseamh
nDoire Eidhneach. Atchuala mac Dairine Doire moir sin .i. eisiumh
do bheith an. Ro triall an tocclach ina dochum, 7 ruscc dermhair
Ian d'imlais,dia tiodlacadh do Ruadhan. Ro la mac Dairine an lest<xr for da damh naimhriata iarsodhain.
Dhoire mor
(50) Doradsat na doimh a nacchaz'rf forsan cathraigh
conaiv nar ghnatharf 3 riamh na iaramh. Coirighls an Coimde slighe
nderscaighthc^ fora cind tresan monaidh, nach frith riamh riasin
uair sin na iaramh gur b.o cruaidh socair an tslighe dona damhaibh
for gach ceim, no go riacht co Ruadhan co Doire Eidhnech. Dosgni
anti Ruadhan teora [coicta] * cuid don lestar go ro fodhlastair forsan
cedna lin do daoinibh eisidheirc. An lestor immorro frith Ian laithe
cingeisi iarsodhain amail ro boi ace Xecht go Ruadhan.
i
Atchi an
xix. (51) Aroile 5 aims^r dorala Ruadhan i nAradhaibh 6
mbanscail dia soigidh
gruaidhi fliucha 7 toirsi trom, 7 dibergoid
dermaz'r le. Co ro ataigh anti Ruadhan go humhal foigidnech im
todhusccadh a meic o marbaibh di. Antan ro ataigh anti Rua'dh'an
an Coimdhe cumachtach tar cenn an mairbh, atracht an marbh
.
iarttaiw. 7
xx. (52) Macamh 8 naill naile ro thodhuiscc anti naemh Ruadhan. f.aoi"
An tan ro ladh a chenn fo chasal Ruadhain eisidein atracht o marbaibh.
xxi. (53)
An 9 tres
fer
10
a Cuillinn a fiaith Eile. Doronadh in aitti do ina nderna in mirbhal
Tulach Ruadhz' a hainm sein gusaniu.
sin.
xxii. (54)
hainw Aodh
2 =
1 =
S 19.
S 18. This chapter is not in St.
25
24
6 = M
4
S 20.
Br. omits c<5ieta.
tri caoga St.
26
gnathaighedh St.
7
6
atracht in mac o marbhaibh iarna cur fo casal
a nAxaibh Cliach St.
Ruadhain. An ait a ndernad a miorbail sin, Tulach Ruadhain a hainm aniu St.
which thus combines the three miracles cc. xix-xxi into one. Consequently it
omits cc. xx, xxi, and inserts here the story given below, 62-5, as an appendix
9
=
S 21.
=
37
28;
from a different Brussels MS.
10
" =
S 23, 24. There is a shorter
? doratadh.
29
S 22.
r.
It
is
cited
in
the
notes
161
as
version of this story in MS. Br. 2324-40 f.
12 engach Br. 2 St.
St. follows this shorter version.
Br. 2
3
328
Brie.
(55)
Atbath
ainiarmartach
aertara cend
friu.
Aodh
flaith
aitti
7 da adhba
.i.
do ifwrn,
ailis
epscop
co hathlamh anti Ruadhan 7 Colam Cille, co toirsitis dia cobhAtrachtsatt an da fher naemtha iarsin dia shoighidh, go ro
air. 1
2
cathaigsett friu dibhlinaibh, go ruccsatt an tocclach leo i fflaithes nDe,
Aodh
iar
(56)
Ruadan 7 Cohan
Cille
immorro
iarsin raidhis
go ro dermaittsiot a
hairc occa chele.
Colum
Cille
f.
2oi b
'
'
'
Atbeirim, a Bhaithin
hi la an fhughaill si occ
ar
',
Ruadhan
'
(59)
deilb, oir
Ruadhan.
i ngradh eisidhe, ba mor i numhla eisidhe, 7 mar
7 a ttrocaire eisidhe 7 ba mar 'san ile maithes anti
Ruadhan, meince 7 lionmaire a dhegh-oibrech ndingbala 'san cenntar,
is as fuarastair il-mhaithes i naltair o mhac Muire oighe ingeine, Isu
(60)
Ba mor
ifoighittne
Is aire beos fuarastair in luaighidhecht laindhermair, 7 in oirmittin ndifhaisneise, 7 in gloir nach cumangiw- do
Ruadhan
BETHA RUADHAIN
329
fil
uile maithesa,
et reliqua.
O'CXtrigh.
2
dia ndeachaid anti naomh Ruadan for cuairt cleir(62) Fechtus
cechta go righ Eoghanackta Caisil .i. Eochaidh mac Mailughra, is
hisin aimser tainic araile drai d'fcraib Alban for cuairt bid go feraibh
Eirenrc cona trom-dhaimh lais, do breith einigh Erenn, no d'fagazV gach
f.
160*'
go
ttainicc
go hazVm
mb6i Eochaidh,
co war gabh aisccidh ele wada, acht an aon shuil boi ina chionn do
tabairt do, no a einech, 7 e'mech bfer nErenn, da breith lais ind Albaiw.
'
2 This
story is from Br. 2324-40
Athar.
Br. wrongly inserts
3
rosg St.
160 v.
St. gives it after c. xix of the Life, v. n. p. 327 note 7.
4 Here follows in Br. s a shorter version of the story given as c. xxii above,
pp. 327-8.
f.
f.
161"
GLOSSARY
=
ach.
acht,
body (acht
ii.
aduathmaracht,
ii.
(v.
1.
cli).
dreadiulness, Br.
ditto,
by-form of
speedy, hasty,
Maed.
fir-a.,
ii.
I5 1 -
ait,
a place,
13 note.
aibe"il,
F.,
corp. R. C.
.i.
220
ii.
Rua.
15.
ell.
Rua.
44-
M., a
Coem.
alltan,
Moch. i. 14.
aim- nerte, F. want of strength, weakness, Moch. i. 36.
aincend, ? reproach, disgrace, Maed.
c.
20,
1.
little
crag,
ii.
11.
displeasing,
anaclian, F., 'danger, misfortune, accident' O'R; but in Maed. ii. 162
ii.
273.
ain-dfionugad,
Maed.
ii.
of
act
194.
note,
26.
seems =
guilt.
92.
ainfgine, F., ?fury, destruction, Maed.
ii. 52 note.
ain-treiss, F., overbearing force, tyran-
an-amaill,
iii.
Maed.
ii.
11.
aird-legim,
169.
air-frith,
read
to
'
Br.
aloud,
i.
was
found,
Coem.
iii.
9.
ii.
61
15,
1.
iii.
(from
arste
'
que
',
Coem.
c. 3,
ii.
1.
8.
Coem.
triumph,
aithes, success,
c. 11,
1.
ii.
i.
11.
11.
an-dlesa
Coem.
34.
iii.
24.
make
know, Br.
known, Maed. ii.
nize,
aithnigim,
Ab. 37.
(2)
aithnim
i.
77
206.
to enjoin,
to
command,
cognize,
know,
Col.
E.
41,
cf.
Dinneen.
aithrigeeh, penitent,
28.
Coem.
iii.
23,
iii.
7.
an-fesaoh,
ignorant,
uninstructed,
26.
an-iarmartach,
reckless of
quences, pitiless, Rua. 5 55.
an-m6r, huge, Br. i. 133.
conse-
an-muaineoh, weak,
go
helpless,
h.,
GLOSSARY
Rua.
Soc.
38 note
anbfainnech, Oss.
88, 8.
armdit, F., church of a patron Saint,
Ber. 16; Maed. ii. 201 note,
225 ; v. Laws Gl.
an-ro, unrest, trouble, Col. E. 29.
an-spirat, M., the evil spirit, the devil,
Br. i. 56.
iii.
13.
Maed.
ii.
154
note.
,
babdiin, a
bawn ',
'
enclosure, Br.
i.
121.
Ci. S.
i.
55.
hut,
hovel-like, or perh. full of hovels,
ii.
c.
11,
1.
4.
Maed.
ii.
30.
brutish,
irrational,
Ab.
Coem. i. 31.
buanadus, Moch. ii.
oabalaeh, tribute,
O'R. Rua.
38
perh. for
4
bucmagus, from biianaigim, to perpetuate (Meyer).
rent,
Maed.
ii.
219, 243, ?
= O'R.
caintech,
20.
satirical,
satirist,
Maed.
ii.
264.
waggon, Maed.
ii.
33-
barm-lam,
lit.
hand-breadth (from
regular or standard
ii.
74.
F.,
band, rule ;
hand), Ci. S.
baramlach, opinionative,
Maed. ii. 161 note,
bardal,
?,
Coem.
ii.
c. 2,
1.
obstinate,
Ci. S.
i.
4.
barr-erith,
20,
1.
lit.
4.
top-trembling,
Coem.
11.
23.
Br.
caill,
t.
25.
ii.
ii.
9blegnalm,
77 note, 135.
ii.
ath-liiath.,
'
Coem.
note,
33i
1.
Coem.
ii.
c.
n,
11.
note.
i.
28 note.
GLOSSARY
332
cith,
24.
eom-malairt, mutual
Maed. ii. 190.
com-molad,
praise, Br.
same
time,
43.
Maed.
the
ii.
com-sadad,
39-
= Lat. consignatio,
prob. confirmation is meant, Maed.
com-signiugad
ii.
41.
com-thidlacad,
eom-aidem,
implement,
united
87.
praising,
joint
i.
interchange,
ii.
contribution,
Maed.
201.
i.
conaran, M., a
path,
little
Col. E.
35-
221.
instru-
14 note.
coni-ar, partnership, joint property,
F.,
lit.
co-tillage,
com-arden, a
com-brecad,
sign,
of variegating
act
or
com-catharda, Br.
'
combellator
may have
its
low-citizen
cathirV
',
i.
ii. 232.
39, translates
'
'
'
com-comthromm,
equally
eomda,
propor-
protection,
com-f6odaig[thle, quite
withered up, Maed. ii.
feoide,
com-
ib. 7.
together,
co-
matio),
a wood,
(2)
Coem.
ii.
c. 7,
crannach, crand-,
Ber.
75
">
1.
9.
plough-gear,
in a PI. N. Cluain na
F.,
belief,
Maed.
ii.
130eretha,
culpa,
'
mea
Maed.
ii.
204
pi.
cumaoine,
ib.
209.
operation, Moch.
ii.
22.
ib. 35
Maed. 143.
caemna, protection, Coem.
gen. -nech,
oumuad =
iii.
23 note.
GLOSSARY
eusal, ? a cavity, recess, Br.
note.
ii.
14,
3-
1.
84.
31
ii.
5-
dochain = doethain,
deinmnech,
delam, for
Coem.
iii. 42.
delb, destitute, poor,
Maed.
lit.
tear-poison, dropping
poison, Coem. ii. c. 3 b 1. 12.
diachair, Coem. iii. 2 = tiachair.
dibercoid (formed by metathesis from
diprecoit = Lat. deprecatio), intense
d^r-neim,
prayer, Rua.
9, 51.
n.
Coem.
dochma,
13-
doeht,
33-
sufficiency,
26 note,
doehi, dociad, seem to be for dochoid,
dochuaid, Ab. 5 6, 32.
iii.
s.v. deirc),
ii.
127.
dedblen).
deera, F., difficulty, trouble, Maed.
ii.
1.
(=
i-
333
tight, hard,
Coem.
c. 4,
1.
3.
i.
181
v.
dothchus.
doehusaeh, confident,
ii.
ii.
Maed.
trustful,
117.
1.
eolus").
Br.
i.
36.
domgnas,
i.
13-
12
as a vbl.
11.
occ
d. in dliccidh,
ib. 40.
31.
i.
74, 75; Coem. ii.
b
3 1. 9 Maed. ii. 98.
dithlad, act of withdrawing or con-
deavour, Br.
c.
cealing,
Coem.
iii.
Coem.
iii.
30.
iii.
15
note,
76
v.
ddchus.
indescribable, Br.
i. 56.
snarl, growl,
dranntan, M.,
7.
c.
20,
1.
Coem.
ii.
7.
climb,
Ua
S. 6.
ii.
262.
;
;
GLOSSARY
334
dual, dual, fitting, Coem.
1. 38 ; Maed. ii. 79, 199.
u,
t.
ii.
ii.
198 note,
dubailce, F., vice, Maed. ii. 236.
duban, M., a fishing hook, Maed.
ii.
fishing, Br.
c. 3,
1.
Maed.
M., tediousness,
71.
ii.
wish, Coem.
ii.
c.
13,
duiUeoc,
Coem.
6,
c.
18 note
1.
94.
a book,
ii.
ii.
Moch.
ii.
30 note,
duithche, F., hereditary land, patrimony, Maed. ii. 158 note,
diisaoht, act of waking, raising, Maed.
Moch. i. 23.
ii. 29 note
;
law),
(at
c.
n, 1.
iii.
46.
drawing up
act of enacting,
eehtugad,
a deed, Maed.
Coem.
42.
ii.
Aedh En-
engaeh. noisy,
gach, Rua. 54 note ; cf. Rawl. B.
i.
512 f. io5 b 37; Aed engaeh
273.
eeomtrom,
unfairness,
inequality,
ii.
191.
Coem.
feeble,
11
iii.
Maed.
ii.
5 72, 248.
strous,
enlaithe
iii.
17.
known, Maed.
ii.
33,
v. iul.
A. M. Glossary,
esbadaoh, wanting, deficient,
v.
Coem. ii.
escamim,
c. 17,
to
vain,
17.
1.
curse,
Col.
E.
21
Maed. i. 27.
es-engaide (engaide, from enga, innocence), non-innocent, criminal, Rua.
26.
bility, shiftiness,
111
= eitigim,
entail,
Maed.
ii.
etal, pure,
67.
lit.
ib. 193.
ecrabud, M., want of (ascetic) devotion, indevotion, Col. E. 540; Rua. 46.
ecsamlaeht, F., distinction, excellence,
ecubaid,
labar.
esinnill,
ii.
248.
i.
36
talkative,
unfitting
Maed.
ii.
eiletrom, M., a
strange,
mon-
66.
bier,
litter,
Maed.
i.
5 37-
ii. 1 note,
eiteoh, wings, //. eitighe, Ab.
10
note,
eatir.
ii.
20.
Br.
Coem.
18.
i. 163.
diiil, F., desire,
cattle),
emeltas, emiltius,
i 194-
dub&nacht,
lit.
herd (of
Maed. i.
1.
ellach,
194
Maed.
etar-roen, M.,
Moch.
ii.
lit.
ii.
36.
84.
intervening road
7.
i.
184.
power,
opportunity, Ab.
Br. i. 186
Coem.
abilitv,
36, 37 notes
Maed.
ela, M., a
1.
i.
145.
c. 12,
28.
39
swan, pi. elada, Col. E. 15.
eladanta, learned, Br. i. 67.
elang, fault, flaw, O'R. Maed. ii. 238.
ell, emotion, pang, alia iodhan, i. e.
the pangs of childbirth, Coem. i. 7.
ii.
i.
faball,
152faelchii, M.,
i.
5.
faldeoracht, F., prophecy, Moch. i. 6.
GLOSSARY
faillige, F., neglect, remissness, Ba.
15 note,
Moch.
22.
i.
6.
99 note.
throughout, Moch.
i.
flata,
ii.
c. 3,
find-bethaeh, of happy
Br.i.
nnne,
c. 8.
F.
1.
life, blessed,
written finnbfegtach; ib. 2.
fairness, beauty, Coem. ii.
38.
'
'
'
153-
nugar,
sense, type
271.
fochras, bosom, Br. i. 60.
foelaim, to state, to declare (from
focul, a word), Ber. 66.
fo-eland, F., inferior clan, Ber. 82.
fddan, fotan, M., a little sod, Maed.
" 159-
190.
feramail,
ii.
266.
10.
fogni,
and
estate, Ba. 1.
ticles,
f.,
'
ii.
for
45-
-.
Maed.
fiarlait,
I.87.
fanaid,
ii.
ib.
note,
ii.
n.
Moch.
vbl.
downpour, Maed.
ripe,
= nuces ma-
15.
ii.
treat hospit-
cnai faiscci
turissimae, Ba. 19.
faiso,
335
nadaigim, to entertain,
ably, Maed. ii. 104
bells,
bachalls,
ii.
&c,
7.
&c, for
dognf,
Moch.
i.
14
ft.
iii.
26, 29
'17,
ii.
foigh,
1.
10;
33,
161.
foigidnech, for
Rua. 51.
foiditnech,
patient,
GLOSSARY
33 6
fraissi
114.
patience,
foigitne, for earlier foditiu,
Rua.
foill
60.
beag O'R. go
.i.
Maed.
ii.
65 note,
v.
foill
Maed.
ii.
foistine,
note
252.
resting,
Coem.
ii.
ii.
11.
9-
35 ; Coem. 1.
25 ;
fuilech, bloody, slaughterous, Maed. ii.
ii. 259.
fuiree, preparation, provision,
i'.
Br. i. 164.
fulair, for furail, q.v., what is superfluous, too much, Ba. 42 note.
Rua.
;,
1.
14-
i.
53-
furtaigim, v. fortaigim.
furtaigthemr, M., helper, comforter,
Maed.
ii.
js 2
142-
gablalgim,
5 note.
furail,
22, 1. 19.
for-soailte, loosed, released. Ab. 5.
7, 8.
Moch.
7-
c.
1-
212.
20, 23.
v. fuigell.
5.
1.
ii.
21,
',
ii.
u.
_.
46 note.
fuigell, winter = fuidell, remnant, 'the
days in January are called fnighle,
hypocrisy, Rua.
welcome,
a preliminary meet-
F.,
'
i.
note,
forla, ?, Br. ii. 5 3 probably we should
read forba ', with E, F.
forlamus, M., authority, possession,
Ab. 1 note; Maed. ii. 151.
157-
ii.
73*
frith-eomdal,
255.
for-biu, to be over, remain, to exist,
Moch. i. 14, 22, 30.
for-dorcha, lit. very dark, gloomy,
threatening, Ber. 5 88.
for-guin, wound, injury, Br. ii. 7
ii.
Moch.
attentive,
ii.
to,
18, 20.
Ber. 10.
for-bailteeh,
ii.
fris,
bending,
abode, Br.
1. 5 8
c. 3,
Moch. i. 40.
frichnamach (for frithgn-),
careful, Maed. ii. 9.
H3-
a while,
Dinneen.
Maed.
? roars,
raisi),
(v.l.
to fork,
i.
Maed.
goibneoht,
gaibnecht,
F.,
ii.
25.
smith's
123.
i.
124.
GLOSSARY
gainne,
c.
18,
penury, Coem.
F., scarcity,
1.
ii.
8.
gair, v. gadar.
gairdechas, M., joy, gladness, Ab.
28 ; Br. i. 78 ; Maed. ii. 104.
337
15
ii.
Coem. ii. c. 9, 1. 6.
goim, F., anguish, pain, Coem. ii. c. 3 b
1. 22
Maed. ii. 63.
goirtige, F., ? warmth, cherishing, Ber.
gairit,
Br. ii. 9.
gol-fartach, lamentable, Br. ii. 10.
gorad, act of warming, Ci. S. i. 50.
gorm-srothach, having blue streams,
gairdiugad,
lit.
short,
ii. c.
3,
1.
65.
ii.
5 10.
gaodh,
ii.
Moch.
i.
ii. 114.
gire, F., sharpness, acuteness, Ber.
ii.
ii.
49.
;
vbl. u. Br.
60,
10, 36, 47 ;
grafaing, grabaing, grafainn, Br.
15 note, 17
i.
= O'R.
ii.
grafuing,
67.
gesraigim, to make or
eager, intense, Coem.
20.
become sharp,
iii.
T4.
i.
Moch.
i.
ii,
c.
11,
the
Maed.
ii.
n.
c. 13,
full
1.
36.
gracious,
of grace,
18.
ii.
i.
52-
gremaigim,
9.
Coem;
'
ii.
grasamail,
32.
ii.
Maed.
Coem.
16.
Br.
'grunting'.
3<5-
Maed.
ii.
to seize, to obtain,
Maed.
266.
gremuigim,
read
to stick,
gnem-,
for
adhere
Coem.
so to
to,
iii.
40
note,
82.
glonnach,
Br, i. 160.
glo-snaithe, M., lit. a thread, line,
rule ; hence, a thread of connexion,
explanation, Maed. ii. 206.
gluige, F., ? rottenness, decay (cf.
gluig,
rotten, Armstrong's Gaelic
Diet.),
Moch.
active, enterprising, valiant,
Coem.
ii.
c. 12,
1.
28.
i.
119.
i.
23.
ii.
190.
F.,
'
faing.
no;
Col. E. 7.
(v.
Dinneen),
GLOSSARY
338
guilbneoh, beaked, Br. ii.
gur, sharp, bitter, Ab. i.
im-uamnaeh, very
10.
what comes
after,
E. 29
geny, Moch. i. 11 note.
iaseaoh, fish (collective), Br. i. 63.
ieaideeht, F., payment, Maed. ii.
sult, Col.
124.
doomed
to hell,
Moch.
i.
22.
ile,
ii.
fearful,
Br. i. 177.
im-iiar, very cold, Br.
9.
ii.
timorous,
9.
Maed.
ii.
122.
be placed, is i. i
ningantas, it is to be wondered at,
reckoned a marvel, Coem. iii. 3.
indlach, innlaeh (vbl. n. of indlung),
division, dissension, and hence, complaint, accusation, Rua. 21.
infeich, perfect, complete, Rua. 59
= inich, complete, Laws Gl., cf. inichus, completeness O'Dav. No. 1114 ;
compar. inicha, Rua. 59 ; cf. in duni
ba hinicthu (v. 1. inicha), the most
capable or worthy person, GG. 50, 8.
ingeilt, F., grazing, pasture, Coem. ii.
inehuirthe,
t. 3,
1-
34-
ii.
198.
50.
170.
v. infeich.
Maed.
inmar, condiment,
dripping, Maed.
ii.
fat,
ii.
149 note,
inme, inbe,
F.,
ii.
158.
innfiiar, frigid, Br. ii. 9 note,
innis, inis, F., a milking stead, byre,
Coem. i. 10 ; ii. c. 18, 1. 20.
im-cheme,
insiubal, able to
212.
imgim = imthigim, to go, depart,
Maed. ii. 76 cf. 101 note.
imidh = imthigidh, depart ye, Maed. ii.
65 note,
ii.
Rua.
38.
im-snimaeb., very sorrowful, grievous,
Maed. ii. 142.
im-thnuth, mutual jealousy, Maed, ii.
213.
im-frhuile, surrounded
37-
by flood, Ci.
S.
i.
Coem.
iii.
35 note,
walk or
go,
Moch.
i.
38.
intinn, F. (Lat. intentio), intention,
inclination, mind, Maed. i. 4 ; Moch.
i. 7 ; ii. 13 note,
iriseoh, for airisech (from airis, airisiu,
story, events), a narrator, Coem. ii.
c.
iul,
40.
imnedach, anxious,
able,
12,
1.
19.
knowledge
Maed.
ii.
128 note.
Ba.
46.
O'R. Col. E.
12.
laeglach, F., a
;;
GLOSSARY
lagdaim, to diminish, decrease,
ii.
loman, M. a
io-
Ab.
27
Ci. S.
i.
lliagaill
8.
ii.
i.
ii.
146
note.
79.
33
note,
leigtheoir, M.. reader, Coem. iii. 28.
leimim, to leap, spring, Coem. ii. c. 9,
11.
1.
Coem.
c. 12,
i.
173
40.
lenbaide, child-like, Maed. ii. 131.
lenbaideeht. F. childishness, childish
sport, Maed. ii. 191.
ii.
I.
i.
leth-cuma, F.
vantage, Moch.
ii.
36.
macanta, modest,
31
i.
ii.
Ab. 27.
maethal, F. milk cheese,
v. O'Don.
Dinneen says biestings ',
which does not suit Coem. iii. 43,
Suppl.
vv.
268.
act of licking,
c. 6.
Coem.
i.
moill.
Maed.
Coem.
ii.
ii.
mean the
b
,
t. 4,
1.
tributary
F.
sloth, neglect,
34-
logan,
loccan.
Col. E.
mairgne,
35.
c.ia b
mainneehtnaige, F.
Maed. ii. 213 = Atk.
;
F.
ii.
18 (conjectural reading).
rnelach, M. pilot, Br. i. 78.
maithemnus, M. remission, forgiveness, Maed. ii. 64, 146.
ma
iii.
within
district
maitnechtaige.
M. a small hollow,
Coem.
153.
4.
mainnecht,
(2) loco,
i.
219.
c.
1.
diant,
155-
(1)
14.
maethlaigh, -laigthe.
16
11.
'
1.
7-
li'ge,
ii.
lit.
Maed.
gentle,
38.
a partial or ex parte
statement, defence, excuse, Col. E.
leth-scel. N.
9.
log,
liiadail),
5.
Maed.
29.
33.
Moch.
5.
Maed.
339
Ci. S.
2.
z 2
1.
GLOSSARY
340
maithfechus, M.
for
maithmechus,
for-
maithfldhe, F.
ness, Maed.
maithnech,
ii.
n,
c.
1.
36.
Coem.
ii.
c.
ill-will,
ii.
misgaith( = miscaid,
146.
evil,
77-
187.
consideration, Maed.
ii.
33
note,
1.
15.
3
malice, Maed.
,
ii.
L.S.2327),curse,
Rua. 34 note,
mi-trocairech, usually means pitiless,
but in Br. i. 102 it evidently means
unpitied, wretched,
moeol, mogal, M. a mesh, Ba. 25
the husk or cupule (not shell) of a
;
ib.
19 note,
niedon-sidaigthid, M. a mediator,
Ber. 1.
medraim, to bewitch, bewilder, Ci.
i.
11.
i.
vellous,
mi-ran, F.
123-
marb-lamach,dead-handed,paralysed,
Moch. i. 28.
marcaigecht, F. cavalry, horsemen,
S.
273.
objects,
nut,
ii.
object,
Dinneen,
i.
mild, Maed.
162.
'
Br.
37
(?),
medad,
F. a hand, Maed.
mannar,
iii.
minn,
in.
mam,
deeds, Coem.
-mllla
evil
43 note.
maithmige, forgive-
sorrowful ',
sorry, wretched, Coem. ii.
ii.
mf-gnfmrad,
note.
54.
O'R.
Col. E.
12.
ii.
130-
morgaim,
11.
melltoireoht, F. deceit, jugglery, Ab.
Br.
i.
155.
19-
1.
ii.
52.
noble,
Maed.
ii.
204.
Coem. i. 21.
mi-chreidmech, unbelieving, an unversity,
Maed.
ii.
145.
appearance, Coem.
note.
stifling,
metaph.
nmide
iii.
criminal,
36.
Coem.
iii.
36
ii.
181.
1.
mi-gnimach,
miiichneoh, smoky,
gloomy, Br. ii. 9.
tJi
miadach, honourable,
believer,
of some disease,
paralysis, ? epilepsy, Maed. ii. 273.
mosar, filth, Br. ii. 9.
mueneohad ?, act of slaughtering, destroying, (v.l. muchad), Maed. ii. 70.
I4
GLOSSARY
musolaim, mosolaim,
58 ; Ci. S. ii. 18.
naemthach,
to
wake, Br.
holy, Maed.
i.
ii.
24.
Maed.
ii.
135.
nem-6nda, unblemished,
Maed.
ii.
unstained,
270.
30, 265.
noedenan, M. a
little infant,
Coem.
ii.
6.
1.
3,
60.
niias
1.
= ntis,
1.
custom, Coem.
ii.
c.
8,
24.
ooaraoh
F.
Ci. S.
ii.
Maed.
ii.
an offering, an oblation,
42 Coem. ii. c. 12, 1. 33
;
99, 198.
ii.
266.
orramach,, v. urramach.
6rtha, ? prayer, Maed. ii. 106 note.
osna, is in osnadh, Ber. 80 perhs.
O'R.'s fosna, a dwelling, abode.
;
pain =.panis, a
25.
ii.
185.
leth-pain, Br.
loaf,
i.
i.
154-
iii.
pairilis,
paralysis, palsy,
ii. 251.
F. union, alliance,
Maed.
pairt,
45 note,
Ab. 34
Maed.
ii.
117,263.
patriin, M. patron, patron saint, Br.
181 ; Maed. ii. 140.
pax, paxa, the kiss of peace, Br.
137pell, a couch, O'R.,
Coem.
ii.
i.
i.
c.
3,
37
1-7 3-
i.
F.
instantaneousness, rapidity,
50.
prem = frem,
premach,
roots
i.
133-
olarda,
6mnaigim,
cut,
34i
oige.
raisi, v. fraissi.
3r note,
with
28
la, to
cf.
succeed,
Germ, das
GLOSSARY
342
Coem.
iii.
settle with,
reidim,
Maed. i.
to
Moch.
ii.
ii.
abounding in
u. 11,
ii.
I.
167.
Tuainne,
Maed. ii.
rud, a wood, forest, O'R.,
6(?).
ruirtneeh, N. palace, Ba. 45.
ad
loc.)
1 I.
ii.
S.
182
c. 12",
1.
Coem.
ii.
c. 11,
44
1.
7.
?J
Maed.
ii.
94.
craftsmanship, manual
F.
i.
34-
7.
i.
31
note
(v.
Maed.
ii.
ii.
i.
c. )6, 1. 8.
191-
i.
ii.
sac,
Br.
i.
i- 5-
162.
tji.
scaltaibh, scailtibh,
? dat. pi.
136, 138 (v. note ad loc).
scamach, lung disease, Maed. ii. 273.
scapal, M. a scapular, Br. i. 188.
scellic, sgeilg, an isolated rock, a
skerry, Coem. i. 12 ; ii. %.. 3, 1. 91,
Br.
u. 7, 11. 9,
42.
F. hair, fur,
30.
scailt,
ii.
4.
ii.
1.
23.
14.
iii.
c. 1,
cemeteries,
Coem.
in.
? to
28.
reileech,
Coem.
14
194-
Gad.
76, 37.
seicreitech, secret,
22
cf.
i.
Ci. S.
ii,
74
41
cf.
ii.
43, 44,
46
seirbis = seruitium, Maed. ii. 24; in
Br. i. 65 it translates obsequium,
which means the foot-washing (osaic)
of Maundy Thursday ; of divine service, Br. i. 79.
-
GLOSSARY
selat,
i.
i.
24 note, 45.
seman,
ii.
121.
Maed.
act of blessing,
ii.
senugad).
52.
ii.
note.
sen-smal,
Coem.
decay of luck,
lit.
24 note,
to direct, guide,
disaster,
iii.
seolaim,
49
Maed.
seomratoir, M.
Ab.
1.
i.
camerarius, Br.
i.
103.
i.
2 53;
settal, v. selat.
of winnowing, sifiing,
Coem.
i.
emenda-
9.
36.
silens, = silentium, Br. i. 70.
silim, for sailim, to think, expect, Ci.
S. i. 21.
sinim, to stretch, in Coem. ii. c. 6, 1. 11
seems used intransitively = to come.
sirdaide, lasting, perpetual, Maed. ii.
234sirraide, lasting, constant, Ba. 42
note ; Br. i. 34 Rua. 24.
sir-saeglaeh, long-lived, Moch.i, 30.
siublaigim, to walk, proceed, Maed. i.
;
Coem.
ii. c.
so-caithme, good
3, 1. 83.
to eat, edible,
Maed.
170.
Moch. i 8.
sochrach, excellent, abundant, Coem.
iii.
10.
E.
Ab.
10
Col.
12.
ticable,
Coem.
iii.
14.
sice, frost,
i.
14.
sgagad, act
Ci. S.
ii.
16.
'
socra,
senadugad,
'
Col. E. 41.
Maed.
183 note,
semide, slender, attenuated, Maed. ii.
33. 100.
semideeht, F. fineness, tenuity, Br. i.
i.
123.
slim,
5 39sella,
Br.
343
c. 9,
4.
soirbigim, to
Coem.
1.
make
easy, to prosper,
c. 9,
1.
50.
Maed.
ii.
63. 215.
spor, M. spur, Br.
i. 187.
staid, Latin stadium, a furlong, Maed.
ii. 168.
stial, F. a writing style, Br. i. 68.
st6r, a store, a quantity, Coem. ii. c. 20,
1.
23.
suidecan, M.
little
seat,
1 14.
Col.
E.
20.
GLOSSARY
344
sulchar, pleasant,
Maed.
affable,
ii.
244.
tarcud
ing,
tairbthecb., profitable,
Coem.
27.
iii.
tairehi, v. tarcud.
Coem.
ii.
ii.
23.
tairiae, loyalty,
ii.
23,
c. I,
8.
1.
1.
36,
Maed.
affection,
"7of,
promised,
ii. c. 7, 1. 4.
Coem.
5
damp, moist, Maed. ii. 149
metaph. soft, weak, cowardly, ib.
i.
tais,
i.
E. 16.
taistel, act of travelling, over, traversing, visiting, Br. i. 124
Maed. ii.
;
33-
to traverse,
metaph. to go
198.
revive, bring to
i.
taith-beoaigim, to
life, Br. i. 206
Coem.
;
Ci. S.
ii.
peace,
ii. c.
8,
1.
18
vbl. u.
ii.
c.
quietness,
O'R.,
18.
(of a female
milk), vbl. n. talad,
18, 1. 17 ; also tal, ib.
talaim, to drop,
animal yielding
Coem.
i.
31.
taithlech,
Coem.
let fall
its
32
33.
tamall, M. a space, interval (of time
or distance), Ba. 30 note Maed. ii.
1.
tarthail,
help,
iii
169.
protection,
Coem.
ii.
15 ; c. 12, 1. 3.
tatb, act of fastening or fixing, Moch.
c. 4,
1.
i.
28.
1.
16.
tatbam, M. sleep,
rest,
Maed.
204.
ii.
12.
131.
Coem.
ii. c.
2,
1.
6.
Maed.
dampness, moisture, Maed.
taistlim,
26.
pain, difficulty,
tairngertach, prophesied
% 175taise, F.
Rua.
ii.
tigedas,
221.
M. husbandry,
provision, Br.
i. 67.
tillim, to turn, return, Coem. iii. 6.
-timsaigim, to collect, assemble, Maed.
ii.
246.
i.
67
213-
iii. 3 note,
15 note,
toohailt, toehlad, verbal nouns of
tochailim, to dig, to root (of a boar),
Ci. S.
i.
6.
GLOSSARY
(from the dead), Ab.
12
Moch.
i.
23 note, 25.
28.
ii.
tograim,
to
Maed.
troitim, to
i.
191.
Moch.
345
contend, dispute, Br.
to load,
133.
a village,
i.
homestead, in a place
tuaim,
name, Tuaim Usci, Ber. 74.
tdath-bertaoh, ? treacherous, Br. ii.
ii.
216 note
27 t. ceilebrad, to
26.
;
10.
17-
12,
1.
7.
torann-gles,
Br.
i.
thunderous
apparatus,
124.
88.
i.
ie8.
to ebb,
Maed.
76.
tragad,
ib. 39.
ii.
2ii.
216.
guidance, Ba.
46 note
gen.
i.
Maed.
ii.
treth, weak,
122.
Maed.
ii.
33
cf.
nem-
treith.
trethan,
? noise, Br.
trice, F. quickness,
ii.
5.
promptness, Ber.
pitiful,
Maed.
Coem.
ii.
c.,23,
for-
uaim-theoh, N.
cave-house ', of
lit.
a fox's burrow, Ci. S. i. 7.
uSin, time, turn, ar uainibh, in turn,
Ab. 11.
'
ugba,
v. oige.
uigil, vigil, Br.
S.
ii.
i.
65.
ii.
Ci.
75-
ii
48.
i.
4.
umale,
57-
trdcairech, merciful,
little hill,
12.
tumba,
53tre-phersannach, having three Persons (of the Trinity), Maed. ii. 93.
229.
iii.
Maed.
t.,
tulchan, M. a
141-
tre"oir,
is
? for
with, Ci. S.
umlaigim,
7.
to be obedient, submit,
do
GLOSSARY
346
obeisance, Ab.
22
Maed.
i.
10,
66.
6; Maed.
ii.
248.
17
ii.
c. 7,
1.
23.
'
PRINTED IN ENGLAND
ii.
62, 78.