BURUN VE PARANAZAL SNSLER

BURUN VE PARANAZAL SNSLERN EMBRYOLOJS:

Embriyonun sefalik ucunda meydana gelen ukurluk, 5 tomurcuk ile
evrilmitir. Bunlardan birincisi tek olup aln tomurcuu adn alr. Dierinin ilk iki ifti
st eneyi, son iki ifti de alt eneyi meydana getirir. Aln tomurcuunun alt yznde
ektodermik deiim sonucu olfaktif plakodlar belirir. Bu burun boluu duyu
mukozasnn orta hattnn her iki yannda bir i birde d olmak zere iki burun
tomurcuu teekkl eder. Burunun btn yaplar, bu ift ikincil tomurcuktan
meydana gelir (ekil 1).

ekil 1: Burun ve yzn embriyolojik geliimi

BURUN VE PARANAZAL SNSLERN HSTOLOJS:

Burun boluu ve paranazal sinslerin histolojisi birbirine benzemesine
ramen aralarnda belirgin farkllklar vardr. Burun boluu ve sinsler silendirik
titrek tyl epitel (psdostratifiye kolumnar epitel) ile rtldr. Burun ve paranazal
sinslerin mukozas, geniz (rinofarinks, epifarinks) denen ksm da rter. staki
borusunun orta kulaa giri azna kadar ilerler. Orta kulakta kbik epitele dnr.
Orofarinks de yass epitele deiir. Larinks, silindirik tyl epitel ile rtldr. Yalnz
ses tellerinde (kord vokallerde) yass epitel grlr.

Epitel:

Bazal membran zerine oturmutur.

Bazal, kolumnar ve goblet hcrelerinden oluur.
Bazal hcreler mukoza yzeyine kadar uzanmazlar.
Kolumnar hcrelerin yzeyinde, mikrovilluslar ve siliyumlar bulunur.
Goblet hcrelerinin yzeyinde, hcrenin salg yapp yapmamasna gre
mikrovilluslar bulunur.
stirahat halinde goblet hcrelerinin yzeyi mikrovilluslar ile kapldr. Mukus
granlleri bir araya toplandka ve yava yava hcre yzeyine yaklatka,
mikrovilluslar kaybolur, mukus kitlesi hcre yzeyinde kabarklk yapar, hcre
yzeyi alr, mukus granl darya atlr, hcre yzeyi tekrar kerek eski
haline gelir ve yeni bir evre yeniden balar (ekil 2)
.

ekil 2: Burun mukozasnn histolojik grnts

BURUN ANATOM VE FZYOLOJS:

Burun Srt:
Burun taban aada, tepesi yukarda piramit eklinde kemik ve kkrdaktan
yapl bir organdr. (ekil 3)
ki nazal kemik (Os Nasale) ve maksillann iki frontal knts (Processus
Frontalis Maksilla) kemik iskeleti tekil eder.
st Lateral Kartilaj, Alar Kartilaj ve Aksesuar Kartilajlar da kkrdak yapy
oluturur. Bu yaplarn zerinde periost, perikondrium, ba dokusu ve cilt yer
alr.

ekil 3: Burun eksternal anatomisi

Burun i:
Burun ii, burun blmesi (Septum Nasi) ile, iki blme ayrlr. Burun blmesi
nde, burun vestibulumu (Vestibulum Nasi) adn alr. Burun vestibln normal cilt
epiteli kaplar ve bu blgedeki kl kk hastalklar, erizipel (yzde ime, arl
nodller, burun mukozasnda dem ve tkanma ile karakterli bakteriyel bir
hastalktr) (ekil 5), furonkl, egzema ve cilt tmrleri v.s. gibi baz hastalklar
grlr.

ekil 5: Erizipel hastal grnm

Septum burun iini eit olarak, iki pasaja ayrmazsa burun ii fizyolojisi
bozulur ve baz burun ii hastalklar ortaya kar.
Genel bir kural olmamakla beraber, her burun ii patolojisine, o taraftaki kulak
patolojisi elik eder.
Burun Blmesinin;
Arka alt ksmn: Vomer (Kemik)
Arka st ksmn: Ethmoid kemiin lamina perpendicularisi
n Ksmn:

Kuadrangler kartilaj (Septum kkrda), Alar kartilajlarn

kolumellay yapan i n kruslar yapar.

Alt ksm:

Sert damak zerinde, Maksillann Spina Nasalisi zerine

oturur.

Yukar arkada:

Kafa kaidesine uzanr (ekil 6).

ekil 6: Burun blmesini oluturan yaplar

Burun boluunu:
Ortada

: Burun blmesi (Septum Nasi)

D-yanda

: Maksiller sins i duvar

alt konkalar
orta konkalar
st konkalar (ekil 7)

Alt-arkada

: Yumuak damak

Alt-n

: Maksiller kemik (Os Palatinum)

st-nde

: Burun kemikleri (Os Nasale), st Lateral (Upper lateral)

kartilaj

st-arkada : Lamina cribrosa (Ethmoid)

st-yanda

: Burunu Orbitadan ayran Lamina Papiracea vardr.

ekil 7: Burun lateral duvarn oluturan kemik yaplar

Burun boluklarnn lateral (yan) ksmlarnda konkalar bulunur. Konkalar her iki
burun boluu lateralinde aadan yukarya alt, orta ve st konka olmak zere
ifttir (ekil 8):

Alt konka (Os Turbinatum), mstakil bir kemiktir ve maksiller sins i duvar
ile beraber burunun d yan duvarn yapar.
Orta ve st konka, Etmoid kemiin birer kntsdr.

Konkalar bol damarl bir ba dokusu ve zerini rten burun mukozasndan

ibarettir. Bu zellikleri ile siklik byme ve klme periyodlar gsterirler. Bu
fonksiyonun bozukluu halinde burun tkanmasna sebep olabilirler.

ekil 8: Burun boluu d duvarndaki konka yaplar

Orta konka, burun ii ve paranazal sins ameliyatlarnda nemli bir anatomik

landmark'dr:

Orta konka, n ucu orta mea antrostomisinin n snrn oluturur.

Orta konkann, lateral nazal duvardaki n-st yapma yeri Maksillann crista
etmoidalisine komudur.
Orta konka st yapma yeri, arkaya doru ilerlerken laterale kvrlr ve
lamina papiraseaya yapr.
Orta konkann posterior 1/3'n oluturan ve Lamina Papriseaya yapan yer
Bazal Lamelladr.
o Bazal Lamella n ve arka etmoid hcreleri birbirinden ayrr.
Orta konka medialinde Processus Unsinatus ve Bulla Ethmoidalis mevcuttur.
Processus Unsinatusun altnda Etmoid nfundibulum yer alr.

Konkalarn arasnda, sins ostiumlarnn ald mea (girinti, kanalck) vardr.

Bunlar aadan yukarya :
Alt Mea: Nazolakrimal kanal (alt konkann alt anterioruna) alr.
Orta Mea: Maksiller sins, Frontal sinus (Nazofrontal kanal yolu ile), n
ethmoid hcreleri
st Mea: Sfenoid sins ile arka ethmoid hcreleri (ekil 9)

ekil 9: Mealar ve Sinslerin ostiumlar

Burun giriinden itibaren nemli yaplarn anterior nazal spine uzaklklar:
x
x
x
x

Frontal Reces
Kafa taban ve Anterior Etmoid Arter
Sfenoid Sins n duvar
Bazal Lamella

6 cm
7 cm
7 cm
6 cm uzaklktadr.

Paranazal Sinsler:
x
x
x
x

Maksiller Sins
Etmoid Sins
Frontal Sins
Sfenoid Sins

(Highmore Bosluu)
(Kalburumsu Kemik)
(Aln Sins)
(Kafa taban Sins) olarak drt tanedir

Maksiller Sins:
x
x
x
x
x
x

Maksiller sinsler doumda sv ile doludur.

Sins taban 8 yanda burun taban seviyesine iner.
Adolesan dnemde erikin boyuta ular.
25mm genilik, 34mm derinlik ve 33mm yksekliktedir
Doal ostium orta meada hiatus semilunarisin posteriorundadr.
%15-40 orannda 1-2 aksesuar ostiumu vardr (ekil10).

ekil10: Maksiler sinsn geliim aamalar

Etmoid Sins:
x 8-12 yalarnda erikin boyutlara ular.
x 3-15 arasnda hcre vardr.
x Anteriorda 5mm ve posteriorda 15mm geniliktedir, ykseklii 25mm, narka duvar uzunluu 40-50mm'dir.
x Lateral duvarn lamina papirasea oluturur.
x Sfenoid Sins ile beraber oluturduu blge komuluklar nemlidir.

Frontal Sins:
x
x
x
x
x
x

Doumda mevcut deildir.

12 yanda pnmatizasyonu belirginleir.
20 yanda erikin boyuta ularlar.
28mm ykseklik, 24 mm genilik ve 20 mm derinliindedir.
Frontal Reses n etmoid hcreler arasnda yer alr.
Orta Mea da etmoid infundibuluma alr (ekil11).

ekil 11: Frontal sins geliim aamalar

Sfenoid Sins:
x 3 yanda bymeye balar ve erikin boyutlara adolesan dnemde ular.
x 20mm ykseklik, 23mm derinlik, 17mm geniliindedir.
x Sfenoid sins lateral duvar komuluunda, yukardan aa doru
9 Optik sinir,
9 nternal karotis arter,
9 Maksiller sins vardr.
x Sfenoid sins st duvar 1mm incelikteki kemik ile duradan ayrlmtr.
x Sfenoetmoid resese alr (Ostiumu yaklak 2-3 mm apnda olup, sins
tabanndan 1015 mm yukarda nazal septumun 4-5 mm lateraline
yerleir).
x Yan duvar komuluklar;
9 n stte Foramen Opticum,
9 Fissura orbitalis superior,
9 n altta maksiller ve vidian sinirler,
9 Arka stte kavernz sinslerledir.
x n duvar nazal septum ve arka burun boluuyla komudur
x Yanlarda ise etmoid hcrelerle komudur (ekil12).

ekil 12: Sfenoid sins geliim aamalar

Paranazal Sinslerin Grevleri:

Rezonasyon,
ift cidarl olmalar nedeniyle,beyin dokusunu, d ortamn souk ve scak
etkisinden korur,
Yine ift cidarl olmalar nedeni ile travmalarda n kemik lamina krldnda,
arka lamina ve dolays ile beyin dokusu hasarna engel olur,
Yz kemiklerinin arln hafifletir.

Koana snrlar:
te
Altta
Dta
stte

: Vomer
: Sert-yumuak damak birleimi
: Maksiller sins d yan duvar
: Sfenoid sinus alt duvar ile komudur (ekil 13).

ekil 13: Nazofarenksten bakda koanal atrezi

BURUN FZYOLOJS
Burun solunum yollarnn ilk organdr. Burundan giren hava akcier
alveollerine kadar ular. Burun soluk havasn akcierlere ileten bir boru deildir.
Tam aksine, yar valv mekaniklerle havann geii srasnda fizik ve imik bir
denetim salar. Btn bu grevlere, Burunun solunum grevleri ad verilir. Son
yllardaki almalar, burunun solunum ile ilikili grevini n plana kartr niteliktedir.
Burunun ilevleri lokal kalmayp baz refleksler aracl ile dier sistemlerle de
entegre almaktadr.
Burun ierisini kaplayan mukoza akcierlere kadar uzanr, ayn zamanda
sinsleri ve orta kula da kaplar. st ve alt solunum yollarndaki mukozalarn zeri
mkz rt ile kapldr. Mukoza zerindeki tyl hcreler bu rt ile korunurlar.
Burun boluu iki tip mukoza ile rtldr:
a- Solunum mukozas: Septum nazinin alt 2/3 ksmn, burun lateral duvarn,
st konka alt ksmn ve burun boluu tabann kaplar. Siliyalar ihtiva eden
kolumnar epiteldir. Siliyal hcreler arasnda mks salglayan goblet hcreleri
bulunur.
b- Koku mukozas: Septum nazinin 1/3 st-arka ksmnda (Vomero-Nazal
Organ), burun tavannda, lateral duvar st ksmnda ve st konkann st
ksmndadr. Serz Bowman bezleri ihtiva eder. Koku epiteli, Bipolar koku
hcreleri, destek hcreleri ve sar pigment ihtiva eden bezler ierir.
Burunun grevlerini yapmasnda, mukozann varl ve sal arttr.
Mukosiliyer aktive dediimiz bu olayla burun boluklarnn grevleri
gerekletirilir. Mukoza zerindeki siliyalarn gidip gelme hareketine darbe
(Mitokondrik hareket ) ad verilir ki bu darbe, mukoz rtnn nazofarenkse doru
olan hareketinin motorudur.
Mukoz rtnn hareketi, st solunum yollarnda graviter etki ile koanalara
dorudur. Alt solunum yollarnda ise graviteye terstir. Burun iinde silyalarn ve
mukoz rtnn hareketi bu nedenle geriye, nazoferankse dorudur. Bunun aksine
akcierler ve bronlarda ise,aadan yukarya, nazofarenkse dorudur. Burun
kllar ile tutulamayan partikller, mkz rt ile tutulur ve silyalarn mkz rtye
verdikleri hareketle nazofarenkse doru atlrlar.
Mukoza, zeri mks ile kapl, nemli, nazal s 30-36oC, PH: 7 ise fizyolojik
aktiftir. Burun bu grevlerini yaparken, kapiller damarlardan ok zengin konkalardan
yararlanr. Konkalarn grevsel kontrol ise otonom sistem ile gerekletirilir.
Sempatik ve parasempatik sistem evre havasnn fizik ve imik yapsna
duyarldrlar.
Parasempatik liflerin stimlasyonu, burunda dolaan kan volmn arttrarak
ve vazodilatasyon yaparak burun mukozasnn imesine neden olurlar. Bu suretle
nazal geisi zorlatrrlar. Ayn zamanda burun sekresyonlarnda artma olur.
Sempatik liflerin stimlasyonu, vazokonstrksiyon ve nazal mukozadaki
dolaan kan miktarn azaltc etki gsterirler.

10

Burun iindeki yzeyel kapillerler, derin ven sinslerinden ayr olarak

alrlar ve yzeyel sy dzenlerler, Derin ven sinsleri ise mukozann inceliini
kontrol ederler.
Grld gibi burun, alt solunum yollarna hava gemesini salayan pasif
bir boru deildir. Burundan geen hava farenkse ulamadan nce aktif bir
denetimden geerek alveollere ular. Buna ilaveten az miktar havada olfaktor
epitele kadar gelerek, koku alma duyusunu uyarr.
Bu nedenle biz burun fonksiyonlarn aadaki sraya gre izleyecek
ve fizyolojisinide bu fonksiyonlar iinde aklayacaz.

BURUN FONKSYONLARI:
1- SOLUNUM

a- Solunum havasn artlandrmak

- Istma
- Nemlendirme
- Filtrasyon
b- Solunum havas yoludur

2- Koku fonksiyonu
3- Rezonatr organ
4- Orta kulan ventilasyonu
5- Paranazal sinslerin boalm
6- Refleksler
-

Haprk refleksi
Is reglasyon refleksi
Nazo pulmoner refleks
Nazal siklus

7- Tad alma ile beraber olan etkisi

8- Bakterisit Bakteriostatik etki yapmak
9- Estetik
10- Seks

11

BURUN FONKSYONLARI:
1- SOLUNUM
A - SOLUNUM HAVASININ ARTLANDIRILMASI
Solunumun fizyolojik artlar iinde ve salkl yaplabilmesi iin, burunun
ana grevi vardr:

Solunum havasn ISITMA,

Solunum havasn NEMLENDRME ve

Solunum havasn yabanc cisimlerden szerek FLTRE ETMEK.

Solunum havasn stma, konka adn alan ve burun boluklarnn

lateralinde st,orta ve alt olarak yukardan aaya sralanan ift, hipererektil
yaplarn ierek, bazen de klerek, solunum havasnn yzeylerine temas etmesi
ile yzeylerine srtnen havann snmasn temin eden yaplarca olur.
Konkalara srtnen hava ayn zamanda nemlenir ve iindeki kaba
partikllerde filtre edilir. Nemlenme mkz bezlerin salgs ve mkz rt ile olur.
Tozlarn ve kaba partikllerin tutulmas ise burun delikleri evresindeki kllar ve
nemli mkz rt olur.
Bu fonksiyonlar gzden geirecek olursak;
Istma:
Nazal kavitedeki kan damarlarnn kark sistemi ve hele konkalarn erektil
yap zellikleri (ki bir radyotre benzetilir) inspire edilen havay stmada ok nemli
rol oynar. Konkadaki kavernz boluklarn genileme ve daralma kabiliyeti vardr.
Gnde inspire edilen 500 kbik feet havay stmak iin 700 kalori gerekir. Bu
vcutta yaplan total snn %2.5u kadardr. Ekspiratuvar hava akm nazal mukoza
ssnn kk bir miktarn salar veya respirasyonun bu faznda oluacak s
kaybn durdurabilir.
Nemlendirme:
Mks, epitel tabakasndaki Kadeh (Goblet) hcreleri ve lamina propriadaki
mkz ve serz bezler tarafndan salglanr.
Klinik olarak normal yetikinlerin nazal pasajnda pH 5.5-6.5 dur. ocuklarda
pH 5.5-6.7 dir. Scak uygulamas nazal pasaj asit, souk uygulamas alkali yapar.
Uzun sre istirahat ve uyku nazal pH asit yne evirir. Nazal sekresyonda mevcut
lizozim asit ortamda daha etkilidir. Mksn % 95i su olup msin, glikoprotein ve
karbonhidrat ierir, ayrca mkste lizozim ve immunoglobulin A da bulunabilir.
Mks vestiblmden koanaya ve nazofarenkse kadar btn mukozay rter.
Mkz rt, burnun deiik blgelerinde, deiik oranlarda olmak zere, siliyalar
tarafndan geriye nazofarenkse doru tanr. Bu hareketin oran deiik blgelerde
deiik miktarda mks salglanmasna baldr.

12

Burnun n tarafnda mks sekresyonu az miktarda olup geriye doru atlma

hz saatte 1-2 mmdir. Koana yaknnda her 10 dakikada bir mks yeniden yaplr
ve 10 mm/saat hzla hareket eder. Her hcrede 12-20 silya vardr ve bunlar
hareketlerini senkron olarak deil daha ziyade metakron olarak yaparlar.
Siliyer aktiviteyi kontrol eden mekanizma henz tam olarak anlalmamtr.
Ancak nral bir mekanizma da pek sorunlu tutulmaz. Siliyalar her dakika 100lerce
defa abuk ve kuvvetli bir ekilde hareket eder ve her hareketi yava bir geriye
dn takip eder.
Is, ozmotik basn ve pH siliyalarn fonksiyonlarn etkiler:

En iyi gaz deiimi % 85 nemlilikte olur.

Nazofarenks havas 33qC ise siliyalar aktiftir.
18 qC dan dk, 40 qC dan yksek slarda siliyer hareket yavalar.
7 qC dan dk, 45 qC dan yksek slarda siliyer hareket durur.
pH 7-8 siliyalar iin uygun.
pH 6.5dan az ortamda siliyer aktivite yavalar.
Oksijen miktarnn azalmas siliyer hareketi yavalatr.
Kan oksijeni normal olsa bile oksijen miktarnn artmas siliyer vurum
hzn % 30- 50 orannda arttrr.

Nemin salanmas mekanizmas tartmaldr. Bazlar nemin nazal

sekresyonla salglandn iddia ederken, baz aratrclar mukoz membran damar
ve kapillerlerinden kan serz transda ile salandn iddia ederler. Gnlk nazal
sekresyon 1-1.5 lt dir.
Ekspirasyon da neme ok yardm eder. Ekspirasyon esnasnda, s ve nem
mukozay terk eder. Bu solunum havasndan nem kaybolmasna engel olur.
Nemlendirme ve stma mekaniinde deimeler sadece nazofarengeal
mukoz membrann irritasyon ve kuruluunu etkilemez. st solunum yolunun dier
ksmlarn da etkiler. Kuruluk birok akut nazal enfeksiyonun balangcdr.
Filtrasyon:
Hava burun kllarnn filtre edici etkileri ve mkz rtsnn yabanc cisimleri
tutucu etkisi sonucu temizlenir. Mikroskopik partikller burun kllar tarafndan
tutulurken,15 mikronun altndaki daha kk paracklar ise burun mukozas
tarafndan havadan toplanrlar. 4.5 mikrona kadar olan partikllerin %85i temizlenir,
ancak 1 mikron byklndeki partikllerin ancak %5i burun tarafndan tutulabilir.

B - BURUN SOLUNUM HAVASI YOLU

Hava gei hareketleri nazal kavitenin yapsna baldr. Naresler kktr ve
konumlar yere horizontal durumdadr. Bu havann, yukar-aa ve konkalarn
medialine doru ynelmesine sebep olur.
Koanalar daha geni ve vertikal pozisyonda olduklar iin havaya kar
direnleri daha azdr. n ve arka burun deliklerinin farkl olmas ve burun
boluklarnn yaps, inspiryum ve ekspiryumda, burun iinden geen, soluk

13

havasnda sirklasyonlar daireler meydana getirir. Bu sirklasyonlar, inspirasyon ve

ekspirasyonda deiiktir (ekil 14).

ekil 14: Nazal hava akm

ki intranazal hava akm vardr, biri inspirasyon dieri ekpirasyon
esnasndadr. Genel olarak inspire edilen hava burun deliklerinden koanalara dz
bir yol izlemez. Burun deliklerinden inhale edilen hava, akl aa bakan, yukaraa ve yksek, kubbe eklinde bir yol izler. Olfaktr fissrden ve sfenoidin n
yznden geerek posterior koanalarna varr. Sfenoidin yz ve konkalar
zerindeV, hipertrofik konka, adenoid vejetasyonlar, deviye septumlar, polipler,
nazal kavitede ve olfaktor blgede havann dalmn deitirirler.
Ekspire edilen hava inferior meatuslar yolu ile direkt olarak posterior
koanadan nostrillere (burun deliklerine) gelmez, bu gerek deildir. nk birka
kk sirklasyonun eklenmesi ile ekspire edilen hava, inspire edilen havann
izledii yolu izler. Aralarndaki fark, inspiryumda solunum havas nazal kaviteye
girite orta meadan gemez. Ekspirasyonda ise bir ksm hava orta konkann arka
ucu ile orta meaya doru ynelir. Sonu olarak orta meadaki ostiumlar sadece
scak, nemli havaya maruz kalrlar, fakat inspire edilen souk ve kuru hava buraya
uramaz.

2-OLFAKSYON
eitli kokularn burun st ksmna ulamas ile koku end organ stimle edilir
ve koku duyulur. Koku mukozas 2-4 cm2 kadardr. Burada olfaktor sinir hcreleri
says 100 milyon kadardr.
Koku mukozasnda, koku hcreleri, destek hcreleri ve bazal hcreler olmak
zere tip hcre vardr. Koku hcreleri destek hcrelerinin arasna yerlemilerdir.
Periferik uzantlar epitelin yzeyine, santral uzantlar sfenoidin lamina kribrozasna
uzanr. Aralarnda ok sayda serz bowman bezleri vardr.
Koku partikllerinin koku sinirlerini nasl stimle ettii
aklanamamakla birlikte, baz teorilerle aklanmaya allmtr:

tam

olarak

1. Korpskler teori: Koku maddelerinin partiklleri, difzyonla havaya yaylr

ve olfaktuar hcrelerin zerine varnca kimyasal bir reaksiyon meydana gelir.

14

2. Dalga teorisi: Enerji dalgalar, k gibi, sins dalgalar gibi gelir.

3. Stereo-Kemikal teori: Kimyasal teorinin bir baka aklamasdr. Burada
kimyasal maddenin fizik ekli nemlidir. Reseptrleri muayyen ekildeki
molekller uyarabilir. Antijen, antikor gibi adapte olan molekl baland
reseptr uyarr.
4. Modern Vibrasyonel teori: Bu teoriye gre her maddenin moleklleri
vibrasyonlar oluturur. Yani bu teoride dalga uzaktan gelmemekte, reseptrle
temas eden imik madde dalgalar yaparak potansiyel oluturmaktadr.
5. Penetrasyon ve Puncturing teori: Kokusu alnabilecek maddelerin byk
rijit ve karmak ekilli molekller olmas gerekiyor. Ancak byle bir madde
olfaktor membran delebilmektedir. Delinme iyon deimesine neden olarak
ksa devre ile eksitasyonu balatmaktadr. Kokunun kalitesi difzyonun hzna
ve alan deliin iyileme zamanna baldr. Olfaktuar sinir ularnn
periferde stimle edilmesinden sonra impulslar, olfaktor sinirler yoluyla
bulbus olfaktoryusa iletilirler. Buradan stimulus hipokampus ve unkusa
yerlemi olfaksiyonun santral organlarna iletilir. Buradan da serebral
korteksle ilgili olan liflerle sinaps yapar.
Koku teorilerinin geerlilii saptanamad iin, henz geerli genel bir
akseptansla uygulanabilen bir olfaktr testte yoktur. Baz objektif gibi grnen
testler gvensizdir (Pupiller, kardiovaskler, respiratuvar, psiko galvanik ve
elektroansefalografik). Subjektif metodlar dezavantaja ramen yine de kullanlabilir.
Uygulanan testlerin genel prensipleri hastaya tand kokular birer birer sa ve sol
burun deliinden koklatlarak kokunun iddeti ve ne kokusu olduu sorulur.
Koku almayla ilikili patolojik durumlar:

Anosmia: Koku alma duyusunun tam kayb, havann burnun st arka

ksmna, area kribriformise ulaamamas veya bu blgenin tahrip olmas
Parosmia: Kokuyu yanl alglama
Hiposmia: Az koku duyma
Kakosmia: Mevcut olmayan kokular duyma (zellikle kt kokular).

3- REZONATR ORGAN:
Bilindii gibi ses retimi grtlakta yaplr. Bu sesin bytlme ve artiklasyon
gibi birtakm ilemlerden gemesi gerekir. Bu (artiklasyon) rezonans olayna burun
ve paranazal sinsler elik ederler.
yle ki:
Akcierlerden ykselen primitif hava stunu, ses tellerinden geerken kiinin,
o andaki emosyonel durumuna gre (a,e,i,o,u gibi) sesler oluur. Bu primitif hava

15

stunu ses tellerinden ykselirken epiglot, dil kk, tonsiller, az ii, diler,
yumuak damak, nazofarenks, koanalar, burun ii ve sinslere arpar, srtnr ve
artikle olur. Rezonasyon meydana gelir. Bizde ortaya kan ses retiminden o
sesin kimin sesi olduunu anlarz.
Kiiye zel ses karakterini burundaki patolojiler bozabilir:

Hiponazalite; Burun, gereinden az rezonasyona katlyorsa oluur, burun

iinde obstrksiyon yapan patolojilere bal oluur.

Hipernazalite; Burun, gereinden fazla rezonasyona katlyorsa oluur,

damak yarklar ve velofarengeal yetmezliklerde grlr.

4- ORTA KULAIN HAVALANMASI:

n ve arka burun deliklerinin farkl olmas ve burun kavitesinin yaps,
solunum havasnda akmlar ve girdaplar meydana getirir. Bu akmlar inspirasyon ve
ekspirasyonda deiiktir. nspirasyonda bir patoloji varsa, bu orta kulak
ventilasyonunu olumsuz ynde etkiler. Bu nedenle, obstrktif nazal patolojilere, orta
kulak bozukluklar elik eder.

5- PARANAZAL SNSLERN BOALIMI:

erisi mukoza ile kapl her boluun ostiumu olmas arttr. nk mukoza
sekresyonlarnn devaml olarak tanmas ve boaltlmas gerekir. Burada basn
deimeleri, gravite ve siliyer hareket, boaltmda nemli rol oynar. Bu ancak sins
iinde havann bulunmas ile mmkn olabilir. Sonu olarak nazal boluk havas ile
sins havas arasnda gei arttr. Sins pasajlarn tkayc patolojiler, sinzitlerin
geliimine neden olur.
Nazal sinslerde hava akmnn nemsiz olduuna inanlr ve sinslerle nazal
boluklar arasnda, hava deiimi son derece azdr;

nspirasyonda, hava akcierlere girer, fakat sinslerden kar.

Ekspirasyonda, hava akcierlerden kar, fakat sinslere girer.

Sins ostiumlar aksa ve solunum normalse, sins iindeki ve burundaki

basn arasnda ok kk bir fark vardr. Muhtemelen her respirasyonda, sins
iindeki hava burundaki gibi deimektedir. Aslnda sinslerin tm ile havalanmas
olduka zaman alr. ou vakada bu 1 saate yakndr.

6- REFLEKSLER
a- Haprk Refleksi:
Glandlarn sekresyonu, burun damarlarnn imesi, imik, fizik, mekanik
uyarlar bu refleksi balatabilir. Refleksin amac, burun pasajn ak tutmaya
yneliktir.

16

Haprkta cevap, ya bir tek derin nefes alma veya birbirini izleyen kuvvetli
derin nefes almalar takiben, ok gl olarak, solununum havasnn burun yoluyla
dar atlmas hareketidir. Yumuak damak ak ve gergindir. Hava iddetle, az,
daha ok burun tarafndan darya atlm salanr. Bylece nazofarenks ve burun
boluklar, endojen ve eksojen maddelerden temizlenir. Bu nedenle,
hiperprodksiyonlu st solunum yollar enfeksiyonlar ve allerjilerde hastala
haprk elik eder.
b- Is Reglasyon Refleksi:
nspire edilen havann nareslerden koanaya gelmesi sn alr. Hava farenkse
geldiinde rlatif nemlilii %75 veya daha fazladr.
Konkalar radyotr gibi havay str ve inspire edilen hava nazal kaviteler
tarafndan 36-37Cye stlr (ekil 15). Isy ayarlama grevi nemli bir nazal
grevdir. Burnun s deiikliklerinden, vcudun dier blmlerinde olduu gibi,
talamus ve hipotalamus sorumludur.

ekil 15: Nazal kavitede havann stlma mekanizmas

D ortamda s dtnde, burun potensi azalarak snn korunmasn
salar. D ortamda s arttnda, burun geirgenlii artacak, scak kan vcut
yzeyine getirerek, s kaybolmasna neden olacaktr.
nspiryum havasnn nem oran da, s kaybna neden olur. nk
buharlama meydana gelmektedir. 24 saatte 1000 cc su inspiryum havasna
verilebilir.
Philips ve Raghavann 1970 ylnda, yaptklar almada, nazobukkal
blgenin termoreglasyon zerine etkisini aratrdlar. evre scakl sabit
tutulduunda, solunum havas scaklnda meydana gelen artma, solunum hznn
artmas ile sonulanmtr. Bu hzl solunum, st solunum yollarndaki scaa duyarl

17

reseptrlerin uyarlmasna balanmtr. Ayn ekilde, st solunum yollarnda

bulunan, soua duyarl reseptrlerin uyarlmas da, solunum hznda dmeye
sebep olur.
c- Nazo Pulmoner Refleks:
Burun boluklarnn primer fonksiyonlarndan biri de, inspire edilen havann
scaklk ve nemini artrarak, akcierlere ulamadan, respiratuvar pasajlar iin
hazrlanmaktadr. Pulmoner alveoller nem olmadka havadan oksijen alp
karbondioksit veremezler.
Nazal kavite epiteli, ekspire edilen hava
edilen havadan daha ok nem ierir. Hava
membran zerinde, nem depo edilir. Nazal
tamamen satre etme kabiliyetinde deildir.
geerken olur.

ile artlandrlmtr. Epitel, inspire

yzeyden geerken, nazomkz
membran, inspire edilen havay
Ek nemlenme, hava trakeadan

nspire edilen hava, negatif basn altnda iken, ekspire edilen hava, pozitif
basn altndadr. Burundan, inspirasyon esnasnda, basn hafif azalr, ekspirasyon
esnasnda hafif artar.
Nazo-pulmoner refleks hakknda gittike artan, iyi dkmante edilmi
kaynaklarn bulunmas, nazal problemleri medikal veya cerrahi olarak tedavi eden
kulak burun boaz hekimleri iin nem tamaktadr.
Epistaksis iin, anterior ve posterior tamponman uygulanm hastalarda,
parsiyel karbondioksit basncnda deiiklik olmakszn, parsiyel oksijen basncnda
belirgin bir azalma olduu gsterilmitir. Bu bulgu sedasyonla ilgili deildir.
Pulmoner hipertansiyonlu ve waldeyer halkas lenfoid dokusunda belirgin hipertrofi
olan ocuklarda, waldeyer halkas karld zaman, pulmoner hipertansiyon
dzelmektedir.
d- Nazal Sikls:
Burnun, solunumla olan ilikisinde grevi, havay zor geirme mekaniklerine
gre dzenlenmitir. Buna nazal diren ad verilir. Nazal diren, burunun
fonksiyonlarn yapabilmesi iin fizyolojik bir gereksinimdir.
Nazal mukoza, otonom sinir sistemi etkisi altnda, aktif dinamik bir organdr
ve deiik eksternal ve internal stimuluslarla reaksiyon gsterme yeteneindedir.
1895de Kayser nazal mukozasnn sabit bir konjesyon ve dekonjesyonunu
gzlemi, buna nazal sikls adn vermitir.
Siklus esnasnda konkalara ne olduu henz fazla aratrlmamtr.
Mukozann imesi, arteryel hiperemiye, venz dolgunlua, deme ve bunlarn
kombinasyonuna bal olabilir.

18

Burunun spontan konjesyon ve dekonjesyonu, 3 saatlik sikluslar halinde

meydana gelir. Bu fizyolojik bir fenomendir (ekil 16).

ekil 16: Fizyolojik nazal siklus ve etkileri

Bir siklus periferik refleks ve mekanizmalardan ok santral sinir sistemi
tarafndan kontrol edilir.
Yer ekimi venz dolgunluu arttrr ve kii aa doru eildii zaman nazal
rezistans % 15 artar. Tek tarafl burun tkankl olan hastalar o taraf zerine
yatarak uyumaktan kanrlar. Egzersiz, baz emosyonel durumlar ve seks
hormonlar, nazal rezistans etkiler.

7- TAT DUYUSUNA OLAN ETKS

Tat duyusunun iyi alglanabilmesi iin koku fonksiyonlarnn iyi olmas gerekir.
rnein; grip ve nezle olduumuz zaman, yediklerimizden bir tat alamayz. Ayn
ekilde nazal pasaj kapatan nedenlerde de ayn duygu vardr.
Bu nedenle, ok eskiden beri mutfak sanatnda gda maddelerine tadn
yannda koku verilmesinin nedeni de budur.

8- BAKTERSD BAKTEROSTATK ETKS

Burun sekresyonlarnn ierdii immunglobulinler ve enzimler sayesinde
mikroorganizmalara
kar
koruyucudur.
Ayrca
siliyer
fonksiyon
bu
mikroorganizmalar bu blgeden uzaklatrr.
Ancak baz hallerde enfeksiyon ile:
Burun sekresyonu azalr
Siliyal epitelin fonksiyonu bozulur
Siliyal epitelin fonksiyonunun bozulmas ve burun sekresyonunun
azalmas ile
9 Bakteriler ve kaba partikller nazofarenkse sevkedilemez
9 Burun iinde enfeksiyonlar geliir
9 Nazofarenks, Hipofarinks, Larenks ve bronlara ajan patojenler
9 yerleir.

19

9- ESTETK
Burun, corafi blgelere ve rklara bal olarak eitli ekiller gsterir. Siyahi
rkta, bask ve yayvan, kuzey rklarnda ise kk burun tipi vardr. Memleketimizde,
Karadeniz blgesine has, iri burun tipini, blgesel burun ekillerine bir rnek olarak
verebiliriz.
Burun yapsndaki ekil bozukluklar, psikozlara ve bunalmlara yol aarak,
kiileri, cerrahi tedavilere zorunlu klmaktadr. Ancak, bu eit operasyonlara
girmeden nce, kiinin estetik probleminin, gerekten bir sorun tekil edip etmedii,
kendi kiisel karakterini veren normal fonksiyone bir burun olup olmad, ileride
karlalacak problemler ynnden aratrlmas gerekir.

10- SEKS
Burun koku fonksiyonu, bilhassa aa omurgallarda, eini bulma ve neslini
devam ettirme iin geliilmi organdr. Baz canllar, kardklar kokular vastas ile,
kar cins tarafndan kolayca bulunur veya kar cinsin ilgisini ekerler.
nsanda bu fonksiyon gelimemitir. Ancak, yzyllardr devam eden parfm
ve koku tketimi doadaki gereksinmenin bir taklidi gibidir.

BURUN CLD HASTALIKLARI

Nazal Vestibl Folikliti (Sycosis) ve Nazal Fronkl:
Foliklit, burun kl folikllerinin yzeyel bir iltihabdr. Akut ve kronik rinitler
sonras burun sekresyonunun ierdii bakteriler, zellikle Stafilokokkus Aereuslarn
(Rinitis Staphilacocsica) kl folikllerini inokle etmesiyle oluabildii gibi, ayn
bakterilerin kama veya burun kllarnn cmbzla veya elle ekilmesi sonucu, kl
folikllerini enfekte etmesi ile balar.
Semptomlar:

Burun ucunda ar, hassasiyet, gerilme hissi, kzarklk

Burun ucu, burun kanad ve dudakta ilikle kendini gsterir

Burun ucu blgesi i ve demli bir hal alr

ikayetler kendi kendine geebildii gibi

Apse ve nekroz sonucu, fronkl oluur

Arsz olduu gibi, arl olarak da seyredebilir.

Fronkl: Burun vestiblnde, stafilokoklarn etken olduu, burun cildinin kl ve

ya folikllerinin nekrotik ve iltihapl bir hastaldr (ekil 17).

20

ekil 17: Tedavi ncesi ve sonras nazal fronkl

Patogenez:

Genellikle stafilakoklarn sebep olduu bir hastalktr.

Nazal vestibln kl kklerinden kaynaklanr, st dudak ve burun ucu
blgesini tutar
Daima cildi tutar, mukozaya yaylmaz

Tedavi:

Uygun antibiyotik yeterli dozda ve yeterli srede Oral veya paranteral

olarak uygulanmal
Burun vestiblne antibiyotikli pomatlar srlmeli
Burun ucuna dokunulmamal, burun kllar ekilmemeli ve fronkller hi
bir zaman sklmamaldr.

Komplikasyonlar:
1. Burunda, Vena fasialis,Vena oftalmika yolu ile kavernz sinse alr.
Burun ucundan kalkan streptokoksik ajanlar, byle bir travma ile
kavernz sinse tanarak, kavernz sins trombozu ve menenjit
oluabilir
2. Vena Fasialis yolu ile V.Jugularis nterna Trombozu
3. Lenfanjit

Nazal Egzema:
Semptomlar:

21

Vezikl ve pstllerle balayan bir hastalktr

Kabuklanarak arl bir ekil alr
Kronikleince kant, yanma ve deskuamasyon ortaya kar
Burun d ve burun vestibl derisinde yerleir.

Patogenez:

Patolojik burun sekresyonlar

Allerjik cilt reaksiyonlar
Diabetes mellitus
Generalize egzema
ocuklarda besin duyarll v.s saylabilir

Tedavi:

Kabuklar, yal pomatla yalanr, steroidli pomatlar srlr

Mevcut ragadlara %5-10luk gm nitrat solusyonu ile atuman
yaplr
Etkenin bulunmas tedavide yardmc olur.

Erizipel (Ylanck)
Semptomlar:

Cilt ve cilt alt dokusunun akut enflamasyonudur

Enfekte cilt sahas krmz renkte ve salam ksmdan kabarktr
Lokal scaklk, veziklleme, ar, genel durum bozulmas, titreme ve
39C civar ate mevcuttur (ekil 18).

Patogenez:

Etken ajan Streptokoklardr

ekil18: Erizipel

22

Rhinofima
-

Akne: Deri ya bezlerinin dejeneratif, iltihapl, ve seboreye bal

hastaldr.
Akne Rosasea:Burun srt derisi kalnlasm, deri damarlar
genilemi, meneke rengindedir (I. devre ).
Hypertrofik Akne: Burun cildi bir mddet sonra daha da kalnlar. Ya
bezlerinde artma ve hipertrofi grlr (II. devre).
Rinofima: Burun cildi gittike daha da kalnlar, krmz renkte papl,
pstl ve kabartlarn yer ald kitleler grlr. Bu oluumlarn
arasnda derin girintiler, burun ucu, burun kanad ve derisinde
kavernz prtkl yaplanma grlr (III.c devre)( ekil 19).

ekil 19: Rinofima ablasyon ncesi(a) ve sonras(b)

Etyolojisinde:

Ya metabolizmas bozukluklar
Alkolizm sorumlu tutulmaktadr.

Tedavi:
Medikal tedavi:
Cilt temizlii
Lokal olarak kkrtl, cival, Asetil salisilik asitli pomatlar uygulanr
Diyet, spor ve hafif yryler nerilir.
Cerrahi tedavi
Hafif vakalarda: Diatermi, Radyoterapi, Elektroliz
leri vakalarda: Burun cildinin,bistri ile soyularak, buruna normal
ekli verilir.
Sarkoidoz

23

Burunda izole bir lezyon olarak meydana gelir

Mavi krmzdan, kahverengiye deien renklerde, nodllerle ve yz
cildinde infiltrasyonla balar
Blgesel lenf dmleri sertlemi ve bymtr.

Tan:
Burun ve sinslerin, farenks, larenks, trakea, az ve farenksin mkz
membranlarnda, soluk krmz, granller mevcuttur.
Tedavi:
Steroidler
Basn ikayetlerinde tek nodl karlr.

mpetigo Contagiosa
Stafilakoklarn sorumlu olduu
Vezikllerle balayan ve sratle pstlleen
Akut, bulac bir cilt hastaldr.

Senil Keratoz
zeri kabukla rtl kahverengi veya siyah lezyonlardr
Yzeyinde lserasyon vardr
Kabuk kaldrlnca alt kanar
Hzla yeniden kabuklanma meydana gelir
Genellikle selim olan bu yap, her an kanserleebilir.

Tedavi:
Radyoterapi veya
Cerrahidir.

Burun Ucu ve Kolumella Kanseri

Burun Cildi ve Kolumella kanserlerinin nedenleri:

Uzun sreli gn na maruz kalma

Radyasyon
Yalanma
D ortamdan gelen fizik ve kimyasal irritasyonlar
Ailevi predispozan faktrler

Burun ucunun tmrleri selim ve habis tmrler olarak ikiye ayrlr:

24

Selim tmrler: siiller, benler v.s.

Habis tmrler: Bazal hcreli epitelyoma ve yass hcreli kanser
olarak grlrler.

Bazal hcreli kanserler:

Yava geliirler ve ok damarldrlar

Yksek kenarl lsere yapdadrlar
Tmr hcreleri kkrdak perikondriumundan yaylarak uzak
metastazlar meydana gelir.
Bu nedenle burunda meydana gelen her trl lezyondan biyopsi
yaplmas gerekir (ekil 20).

ekil 20: Burun cildinde bazal hcreli karsinom

Yass hcreli kanserler:

Daha hzl yaylrlar ve ok cabuk metastaz yaparlar.

Tedavi:

Tmrn cerrahi eksizyonu, frozen ile kontrol

Primer veya greftleme ile kapatma veya radyoterapi
Yass epitel hcreli kanserde radikal cerrahi uygulanmaldr.

Sifiliz
Tan:

25

Treponema Pallidiumun meydana getirdii venerial bir hastalktr.

Vcudun her yerinde grlebilir.
Primer sfiliz yani ankr burun srtnda pek grlmez
Sekonder sifilitik lezyonlar, burun srtnda grlebilir.
nc dnem sifiliz lezyonlar, burun srtna yava ve sessizce
yerleerek nodller veya nodlo-lserz gom meydana getirir.
Nodller sert ve arszdr.
lser ise derin ve sert kenarldr.
lserler iyileince yerinde yumuak, beyazmtrak veya pigmente bir
skatris brakr.
Sifiliz gomu, burun kemiinde destrksiyon yaparak, ileride semer
burun defekti meydana getirir.

Tedavi:
Penisilin tedavisi uygulanr.
Penisilin allerjisi olanlarda, klasik arsenik ve bizmut tedavisi uygulanr.

Tberkloz (Lupus Vulgaris)

Cildin tberkloz basili ile enfekte olmas sonucu oluur

Krmz veya esmer krmz renkli papl veya nodllerden oluan, plaklar
eklindedir
Genellikle lserasyon ve skatrizasyon geliir.

Tedavi:

Spesifik antitberkloz tedavisi

D2 Vitamini (Sabah-akam 50.000 U)
Lokal koterizasyon ve kretajlar
Gerileyince mevcut bozukluklar plastik cerrahi yntemleri ile
dzeltilir.

BURUN BLMES HASTALIKLARI

1.
2.
3.
4.

Septum Hematomu
Septum Apsesi
Septum Perforasyonu
Septum Nasi Deformiteleri
Septum Deviasyonu
Epine ve Crete
Sinei
Konjenital
Akkiz

1. Septum Hematomu:

Travmatik veya cerrahi yaklamlar sonucu grlr

Perikondriumla septum kkrda arasnda, perikondrium cebi geliir
Genellikle, st ocuu ve kk ocuklarda travma sonucu geliir
Kkrdakla perikondriumun arasna szan kan, perikondriumu dekole eder
Perikondrium zerindeki mukoza ile birlikte, burun boluuna doru kabarr.
Burun solunumu deiir
Farkl derecede arldr

Tehis:
Rinoskopi Anterior ile yaplr (ekil 21)
Ucuna pamuk sarl bir portkotonla, bombelemi burun mukozasna
bastrlnca, flktasyon alnr

26

 Burun tkankl, serohemorajik aknt vardr

Burun ars ve burunda hassasiyet vardr.

ekil 21: Septal hematom

Tedavi:

Hematomun iki tarafl ensizyonu gerekir

Hematom boaltlr ve ok defa iki tarafl me konarak tampone edilir
1-2 gn sonra tamponlar karlr.

2. Septum absesi:

Bazen farkedilmeyen di r ve abselerinden olabildii gibi

Tedavi edilmeyen septum hematomlarda abseleebilir

Tehis:

27

Rinoskopi anterior ile konur (ekil 22)

Burunda ilik, dem
Ba ars, ate
Burun srtna basmakla, ar, kzarklk
Mdahale edilmezse septum kkrdak blmnn erimesi (kkrdak
nekrozu geliir).

ekil 22: Septum apsesi

Tedavi:

Derhal iki tarafl ensize edilir

Apse aspire edilir
Burun tamponu konur
Uygun antibiotikler verilir
Tedavi edilmezse,kkrdak lserasyon ve kkrdak perforasyonu geliir

3. Septum lserasyon ve Perforasyonlar:

Septumun bir tarafnn mukoza, perikondrium ve kkrda ile dier tarafn
perikordiumu ve mukozasnn ayn hizadaki defektidir (ekil 23). Sadece bir tarafn
mukoza, perikondriumu ve kkrdanda olan defektlere deirr (dechirure) denir.

ekil 23: Septum Perforasyonu

Gelimi olan perforasyon burun nnde ve kkse hasta inspiryum ve
ekspiryumda soluk alp verirken ddk sesi karr, byk septum
perforasyonlarnda hastann burun solunumunda bu ses duyulmaz. Bu nedenle
tedavi srasnda bazen perforasyon bytlerek bu sesin gelmesi engellenebilir.

28

Meydana getiren sebepler:

Abse ve hematom insizyonlar sonras

Burun kanamalar koterizasyonuna bal
Geirilmi tberkloz enfeksiyonu sonucunda (kkrdak dokuyu tutar)
Sifiliz enfeksiyonuna bal(kemik dokuyu tutar),
Travmalar

Doum travmalar (Forseps kullanm, kundaktan dme)

Dme

Yz travmalar

Trafik kazalar

Burun, septum ameliyatlar, burun tamponlar sonras

D etkenler

Kuru hava

Tozlu yerler

rritan gazlar
Tmrler
Hi bir sebebe balanamayan (Hajec perforasyon).

Burun septumunun n ksmnn kk perforasyonlarna Hajec

perforasfon ad verilir

Tehis:

Rinoskopi anterior, rijid veya fleksibl endoskopi ile konur.

Little sahasndaki kk septum perforasyonlarnda hastada sflan bir
solunum (ddk sesi) duyulur
Burunda kt koku, aknt (kanl olabilir) ve kabuklama grlr
Burun delikleri genilemitir, dolaysyla kuruluk ve sonuta, kronik rinit
geliir
Alt konkalar hipertrofiye olup, burun ii pasajn doldurur ve
perforasyonu kapatr.

Tedavi:

29

Plastik cerrahi mdahalelerle perforasyon kapatlr

Baz durumlarda septal buton kullanlabilir.

4. Septum Deviasyonu (Septum Erilii, DeviasyoSeptiNasi)

Meydana getiren Sebepler:
Konjenital
Septumu evreleyen maksillokranial erevenin, septumla disharmonik
gelimesi sonucu olutuu gibi, konjenital de olabilir.

Travmatik
Travmann etkisinin derecesine gre ya burun blmesi btnyle bir
tarafa yatmtr ya da krk hatt septum alt ksmdan geer. Bylece
"spina" veya "kristalar" meydana gelir.

ocuklarda adenoid vejetasyonlar

leri yalarda saptanan septum deviasyonuna sebeb olabilir.

Adenoid vejetasyonlu ocuklar burunlarndan nefes alamadklar iin

masseter adelelerini gergin tutarak, alt ve st enelerini azlarn ak tutacak
ekilde fikse ederler. Bu ocuklar kardan bakldnda tonton yanakl, sevecen
ocuklardr. Ancak azlarnn devaml ak olmas ve devaml az solunumu
yapmalar sonucu henz kemiklememi kkrdak yapdaki sert daman orta
blmnn yukar doru ykselmesi ile kavisli bir sert damak meydana gelir. Bu
srada, ykselen sert daman stndeki burun septumu da saa veya sola eilerek
septum deviasyonu meydana getirir (ekil 24-25).

ekil 24: Anterior rinoskopide septal deviasyon

30

ekil 25: Septum Deviasyonu (Endoskopik grnm)

Semptomlar:

Burun tkankl genellikle iki tarafldr. Dier burun delii tarafnda bir
kronik rinit ve kompansantris alt konka hipertrofisi oluur
Burun sekresyonu artar
Burun kolay temizlenemez
Burun iinde kabuklanmalar ve koku oluur
Koku alma hissi bozulur
Tad alma bozukluu
N. Trigeminus irritasyonu sonucu ba arlar olur
Tuba staki disfonksiyonu sonucu orta kulak havalanmas
bozukluuna bal iitme sorunlar oluur
Anjin, Farenjit, Larenjit, Bronit, Astm (Yaplan az solunumuna bal
snmayan, nemlenmeyen, temizlenmeyen hava nedeniyle)

Tedavi:
Yz kemiklerinin zellikle premaksilla ve maksillann gelime noktalarna
zarar vermemek iin genellikle 18 yandan sonra yaplr. Ancak 13-18 yalar aras
ocuklarda burun solunumunu rahatlatc basit ameliyatlar yaplabilir
Lokal anestezi altnda, submkz septum rezeksiyonu ile kkrdak ve kemikte
erilik yapan ksmlar karlr. Destek salayacak kkrdak ksmlar braklr. Ancak
son dnemdeki uygulama korunabildii kadar ok kkrdan korunduu septoplasti
eklindedir. Anterior olarak konan burun tamponlar yerine ve mevsimine gre 24
veya 48 saat burun iinde braklr.

31

Burun iinde uzun sre braklan tamponlar, burun mukozalarnda ileri

derecede irritasyon, tahri veya scak yaz gnlerinde burun iinde enfeksiyon ile
kokuya sebep olurlar. Sonuta tamponlamaya bal toksik ok sendromu
geliebiecei bilinmelidir.
Septum operasyonu sonras geliebilecek komplikasyonlar ise septum
perforasyonu, burun ii sinei geliimi ve kk burun (Semer & Eer burun)dur.

Burun yabanc cisimleri:

ocuklar, yallar ve mental sorunu olan kiiler yabanc cisimleri yutar, aspire
eder, kulaklarna, burunlarna veya vcutlarndaki dier anatomik boluklara
sokarlar. Bir sre sonra, yabanc cismin olduu tarafta, tek tarafl burun tkankl
ve irritasyon sonucu, serz, prlan veya kanl aknt meydana gelir.
Hipersekresyon, lserasyonlar, burjonman ve polip teekkl olur.
Yabanc cisimler iki snfa ayrlabilir:

Organik yabanc cisimler; ierler ve ge tkanklk yaparlar. karlrken

paralanrlar.
norganik yabanc cisimler, radyolojik olarak saptana bilirler, kimyasal
etki yapabilirler (Pil).

Tehis:

Rinoskopi anterior
Radyolojik grntleme (ekil 26)
Endoskopik bak (ekil 27)

ekil 26: Yan nazal grafide burun iindeki metal kopa

32

ekil 27: Burun iinde yabanc cisimlerin endoskopik grnts

Tedavi:
Yabanc cisim engeli (Hook) ile yabanc cismin arkasna girilip, yabanc
cisim ne doru ekilerek karlr. nden karlamazsa bir dil basaca orofarenks
arka duvarna kadar uzatlr sonra yabanc cisim portkoton veya metal bir aletle
burun nnden burun arkasna nazofarenkse itilip orofarenksteki dil basacann
zerine drlr ve ban ne emi olan hastann azdan yabanc cismin dar
kmas salanr.

Burun talar:
Olu ekline gre;

Primer; Kalsiyum karbonat, Kalsiyum oksalat talar

Sekonder; Yabanc cismin etrafna sekresyon toplanmas.
o Yabanc cismin yapsna gre;
Organik; Fasulye, nohut, vs.
norganik; Snger, Boncuk, Silgi, vs.

Burun talar, tek tarafl burun tkankl yapar. Sekresyonlarn burada

birikmesi ve zellikle organik kkenlilerin rmesi ile kt koku meydana gelir.
Rinoskopi de yabanc cisim mukozaya yapktr, hatta sinslere girebilir (ekil 2829).

33

ekil 28: Endoskopik olarak Rinolit

ekil 29: BTde sa nazal kavitede rinolit

Burun atrezileri:
Bulunduu yere gre:
1. Burun n delii
2. Orta ksm
3. Koana olmak zere deiik blmlerinde grlr.
Meydana getiren sebepler:

34

Konjenital
o Geliim defekti
Akkiz
o Travma
o Cerrahi
o ltihap (Sifiliz vs.)

Endoskopik veya posterior rinoskopik bulguya gre:

Tek tarafl
ift tarafl (daima konjenital)
Tam veya yar kapal

Atreziyi yapan dokuya gre:

Membranz
Fibrz
Ossez
Mikst

Hastalarn her iki burun deliinden prlan aknt vardr. ocuk meme
ememez ve emerken siyanoze olur. Buna bal gelime gerilii gzlenir. ki tarafl
olan atrezi halinde yaamla badamayabilir. Tek veya ift tarafl prlan aknt
vardr. Atrezi varlnda en ince nelaton sonda nazofarenkse gemez. Bu durumda
Metilen mavisi damlatldnda, farenkse gemedii de gzlenir.
Tan:

Metilen mavisi damlatlarak nazofarenks muayene edilir.

Burun ucundan sokulan ince nelaton sondann orofarenkse geip

gemediine baklr

Fleksible veya rijid endoskop ile nazofarinks muayenesi ile yaplr

(ekil 30).

ekil 30: Koanal atrezinin endoskopik grnts

Tedavi:
Burun ii yolla atreziyi yapan membran delinir. Sonda veya dilatatrler
yerletirilerek atrezik yerin ak kalmas salanr. Ancak tekrar stenoz
geliebileceinden dolay tedavisi uzun sreler alabilir.

35

Burun kanamalar (Epistaksis):

Burun kanlanmasn Arteria Carotis Communis in dal olan A. Carotis nterna
ve A. Carotis Eksternadan kan dallar salar (ekil 31);
A.Carotis.nternann dallar;
A.Ethmoidalis anterior
A. Opthalmicann daldr.
A. Ethmoidalis posterior
A. Opthalmicann daldr.
A. Carotis Eksternann dallar;
A. Facialis -A. Angularisin dallar,
A.Maksillaris nternann dal
A. Sphenopalatina en nemli damarlardr.

Burun ii
ve nn
Burun ii ve
arkasn besler
Burun ii, srt
ve vestibulumu
besler

Burundan kken alan ayn adl venler V. jugularis Profunda ve V.Jugularis

nternaya dklr. Yalnz V.angularis, V.opthalmica ile birleerek kavernz sinse
dklr. Bu yolla gelebilecek enfeksiyonlar sonucunda kavernz sins trombozu
oluur. Ayrca st dudak yaralar ve burun blgesi infeksiyonlarnda da kavernz
sins trombozu meydana gelebilir.

ekil 31: A- burun lateral duvarndaki damarlarn dalm, B- burun lateral

duvarndaki damarlarn besledii alanlar.
Burun kanamasndaki etyoloji:
I. Lokal sebeplerle
II. Genel sebeplerle (Semptomatik)

36

I.Lokal sebepler:
%95 little sahasnda grlr.
Septumun n kkrdak ksmnda bir anastomoz sahas (little sahas,
Kieselbach sahas) vardr. Efor, scak, hipertansiyon gibi hallerde, spontan
rptrler olur. Sklkla tekrarlaycdr.
Bir krk hatt, burun damarlarndan geebilir. Daha sk olarak knt bir
travmaya bal olur.
Cerrahi mdahalelerde de kanama oluabilir.
Habis tmrler de, erozyona yol aarak nemli veya nemsiz kanamalar
olutururlar.
Hemangiomlar, septumun kanayan nevs, kolay ve bol kanarlar (ekil 32).

ekil 32: Septal hemanjiom

Tedavi:
Spontan kanamalar:

37

Refleks yollar uyarma (Alna, enseye, gze buz koymak), kanamay

durdurmak iin A. Carotisi sktrmak
Boyuna pozisyon vermek (Hastann kan aspire etmemesi iin ba ne
eilir).
Byk kanamalarda, hasta hastaneye sevk edilirken, hastann kan
aspire etmemesi iin, hasta bir yanna dnk, alttaki baca kvrk,
stteki baca uzatlm, gsnn altndaki kolu arkaya ekilmi,
stte kalan kolu ne ileri uzatlm olarak hastaneye sevk edilir
H2O, H2O2lu pamuklar burun iine yerletirilir.
En iyisi vazokonstriktr ilalar tatbik edilmesi ve tamponlamadr
(Merocell, yal gaz eritler)
Koterizasyon, elektrokoter veya imik koterizasyondur (%5-10 AgN03
incisi, Triklor asetik asit, Chromic acid) (ekil 33).

ekil 33: Epistaksis ve AgN03 ile koterizasyon (Little Sahas kanamas

grlyor)
Burun tamponlanmas:
1)Anterior tampon: nce, daima n tampon yaplr. Pomatlanm uzun gaz
eritler, burun nnden balayarak, nden arkaya ve aadan yukar doru
yerletirilir (Akordeon kr gibi). yi konmu bir anterior tamponla
durdurulamayan veya kanama
blgesine ulalamayan durumlarda
(Deviasyon, polip v.s.) anterior ve posterior tampon beraber konulmaldr
(ekil 34).

ekil 34: Anterior nasal tampon

2)Posterior tampon: Yukarda saylan endikasyonlar varsa, nce

nazofarenkse posterior tampon yerletirilir. Bunun iin, sa ve sol burun
deliklerinden, birer nelaton sonda sokulur. Orofarenksten kan ular,
hastann azndan dar ekilir. Hazrlanan zel boyda (ceviz byklnde)
Bellok ad verilen, vazelinle yalanm ve ekillenmesi iin drt iplikle
balanarak yuvarlak yaplm tamponun iki iplii nelaton sondann azdan
kan serbest ularna balanr. Nelaton sondalarnn burun nnden kan
serbest ular sol elle ekilirken sa elin parmaklar ile de azdan kan
nelaton sondasnn ularna baladmz yuvarlak bellok tampon, dil
zerinden kaydrlarak nazofarenkse yerletirilir. Sa ve sol burun
deliklerinden kan iplerin ular burun kolumellasn ve burun blmesini

38

kesmemesi iin kolumella zerine konan kk gazn zerine dmlenerek

tespit edilir. Az iinde kalan dier iki uzun iplik flasterle yanaa tespit
edilir.
Burun tamponlamasnda dikkat edilecek hususlar:

Burun tamponlar 24 veya 48 saat tutulur.

ok scak havalarda burun tamponlar 24 saat sonra karlr.
Tamponlarn burun iinde uzun sre kalmas sonras toksik ok
sendromu geliebilecei bilinmelidir.
Tamponlarn septumu ememesi ve lkse etmemesi iin her iki burun
delii mutlaka beraber tampone edilir.
Tamponlama iin en uygunu varsa 400411 numara Merocell
kullanmdr (ekil 35)

ekil 35: Merocell burun tamponu

Burun kanamas durdurulduktan sonra tbbi tedavi (sebebe gre)

eklenir.
o
Mutlaka sedasyon salanr.
o
Antibiyotikler (sulfonamidler)

Sistemik

Lokal (tampona srlr.)

o
Koaglanlar, Ca++, Vitamin C
Tamponlamaya ramen burun kanamas durmazsa transfzyonlar ve
ligatr (A.Carotis Eksterna ligasyonu uygulanabilir).

II) Genel Sebepler

1) nfeksiyon hastalklar:

39

Kzl
Kzamk
Difteri
Tifo da grlr.

Bu enfeksiyonlar ile sklkla A. Sphenopalatina tarafndan damarlanan

septum n-alt blgesi (Little sahas) kanamalar oluur.
2) Sistemik hastalklar

Hipertansiyon
Kalp hastalklar (mitral kapak hastal),
Bbrek hastalklar (Bright grubu),
Karacier hastalklar (Siroz): Bilhassa hipertansiyonda bol ve devaml
spontan durmayan kanamalar olur.
Ekseriya gece parasempatik tonus artar, sempatik etki,
vazokonstrksiyonun kalkmasyla burun kanamas olur.

Bu hadiselerde kanamann nedeninin bulunmas ve tedavisi gereklidir.

3) Kan hastalklar:

Trombostopeni (esansiyel, sekonder lsemi, agranlositoz),

Hemofili vs. de semptomatikdir.
Yaygn mukoza kapiller kanamalardr.

Tamponlama ve uzun sre tutmak gerekir. Zira karlnca yapt tahri lseri
yeniden kanar. Fibrin-gel (spongel, surgicel) gibi hemostatikler kullanlabilir. Taze ve
konserve kan transfzyonlar yaplr.
4) Osler-Weber-Rendu hastal:
Herediter kapiller telanjiektaziler de az, burun, trakea mukozalarndan
kanama olur.
5) Gebellik, menstruel bozukluklar
AKUT RNTLER
Nezle (Coryza, Basit rinit, Common cold):
Etyoloji:
1.

Bir virus, Coryzavirus olmas kuvvetle muhtemeldir.

2.

Burun mukozasnn direncini kran faktrler:

40

Souk,
Adenoid Vejetasyon,
Septum Deviasyonu,
Krut gibi teneffs zorlatran durumlar predispozan faktrlerdir.

Patoloji:
Mukoza altnda vazodilatasyon-konjesyon, epitel altnda hcre infiltrasyonu,
dem, bezlerin serz-mkoprlan hipersekresyonu, epitelde yer yer
deskuamasyon olur. Patoloji %100 normale dner.
Nezle srasnda buradaki saprofit ve patojen ajanlarda artar. Gram (+)
streptokoklarn yannda, komplike vakalarda hemolitik streptokok, pnmokok ve
stafilokoklar da bulunur.
Klinik:

Damlack infeksiyonu ile bular. Kuluka 1-2 gndr.

Subfebril ate
Burunda gerginlik, tkanma-aknt
Aksrk
Baars, uykusuzluk, halsizlik
Anosmi, tad alma bozukluu (inspirasyonla hava burun arkasna
geemez).
Tuba tkanmas, kulak nlamas
Nazolakrimal kanal tkanmas
Alnda gerginlik ve ar
Rinoskopi anteriorda ve endoskopide: Mukozalar i, hiperemik,
serz-mukoid-mukoprlan sekresyon (ekil 36)
Farinks ve larinks muayenesinde: Mukoza ve lenfoid reaksiyon
deiiklikleri vardr.

ekil 36: Akut rinitin endoskopik grnm

Ayrc tehis:
Nezle ve
x
x
x

41

konjunktivit ile balayabilen infeksiyonlar:

ocuklarda : Bomaca, kzamk, pnmoni
Erikinlerde : Grip, pnmoni, kzl, tifo, ruam
Difteri
: Burun iinde membranlar; kltr (+)

Tedavi:
Semptomatik tedavi yeterli olup ila tedavisinden nce scak gda
alm, Ihlamur ve bol sv alm nerilir.
Semptomatik ila tedavisi olarak;
Ephedrine'li damlalar
Byklerde
Ephedrine HCl
Serum fizyolojik

ocuklarda

Ephedrin HCl
Serum fizyolojik

Antihistaminikler

Antipiretik-analjezikler: Aspirin, paracetamol.

0.34 gr.
30.0 gr.
3x3 qtts
0.15 gr.
30.0 gr.
3x3 qtts

Hastalarn 2 gn kadar iten istirahati ve toplu yerlere gitmemeleri

salanmaldr.

Allerjik rinit (saman nezlesi, bahar nezlesi):

Kroniktir ve tamamyla gemez. Astm, rtiker vs. de vardr.

Konkalar soluk, livid (kadavra rengi) grlr (ekil 37).
Burun iinde polipler sktr.
Sekresyon serzdr ve mendili kirletmez.
Etkenler:
Polen,
Hayvan tyleri,
Tozlar,
Scak, souk deiikliklerine hassasiyet sonucu geliir.

ekil 37: Alerjik rinitte nazal mukozann grnm

42

St ocuklarnda Gonoreik rinit:

Doum yolundan alnan gonokoklarla olur.

Ate, sktr
Bronkopnmoni (azdan solunur),
Burundan koyu prlan sekresyon, kabuklar vardr.
Kltr (+).

Stafilokoksik nezle (bakteriyel rinit):

Kabuklar, koyu kanl-prlan sekresyon,

Kltr (+)
15 gnden byk ocuklarda

Konjenital sifiliz:

3 aylk ocuklarda.
Dier bulgularla tehis konur.

Burun difterisi:
Anneden baklk sebebiyle ancak 6 aydan byk ocuklarda grlr.
Yabanc cisim:
ocuklarda ve mental reterdasyonu olanlarda tek tarafl, bazen kt kokulu
burun aknts ile karakteristiktir

KRONK RNT
Sklkla elik eden bir faktrle birliktedir.
Etyoloji:
1) Buruna ait sebepler:
x Akut bir rinitin sk sk tekrarlamas,
x yilemelerinin komplikasyonlar sebebiyle gecikmesi,
x Adenoid vejetasyon,
x Deviasyon gibi burun fizyolojisinde bozukluklar yapan patolojiler
(silliyer epitelin fonksiyonunu yapamamas).
2) Genel sebepler:
x Romatizmal hastalk,
x Diabet,
x Karacier hastalklar,
x Lenfatik bnye.

43

3) Ortama ait sebepler:

x Allerjik hastalklar.
x klim artlar,
x Yaanan yerdeki hava artlar (tozlu, kuru, irritan maddeler vs.).
Patoloji:
Rinitlerin geliiminde iki safha vardr; Reversibl safha, basit rinitten
hipertrofik rinitin sonlarna kadar olan dnemdir. rreversibl safha (yerleen
patoloji), hipertrofik rinitin son dneminden atrofik rinit oluuncaya kadar
geen son devredir.
Buna gre rinit geliim aamalar;
1)Basit Hipertrofik rinit
2)Hiperplastik - Atrofik rinittir.
1) Basit - Hipertrofik rinit
x Siliyal epitelde deskuamasyon, sprme, CHE tutma fonksiyonlarnn
bozulmas.
x Epitelde kuruyan sekresyon okabuklanma
x Submukz dokuda gittike artan fibrozis oluumu,
x Bezlerde atrofi o sekresyon azl
2) Hiperplastik - Atrofik rinit
Hiperplastik safhada, alt konka banda kuyruunda, choana ve
vomerde, lokalize hiperplastik blgeler (girintili kntl, ahududu manzaral,
aa sarkan).
Bu rinit formlarnn birbirinden ayrmnda incecik bir pamuk, portkotona sarlp
ephedrine ve adrenalin solusyonu ile slatlr, alt konkada yatay bir izgi izilir.
Beyazlk oluursa (vazokonstriksiyon), henz rinit reversibl dnemdedir. Burun
damlalar kullanan ahslar irreversibl dnemde ilatan yararlanmadklarn
sylerler.
Klinik:
x
Kuruluk, kabuklanma, burun aknts azalr veya hi olmaz.
x
Baars (hipertrofi o sinslerin havalanmamas )
x
Burun tkankl
x
Koku alma bozukluklar

44

Fizik muayene:
x
x
x

Hipertrofik, pembe, i alt konkalar, kabuklar (krut)

Deviasyon
ocuklarda adenoid vejetasyon

Radyolojik:
Sinslerde havalanma kayb grlr (Sinzit).
Ayrc tan:
x
x
x
x

Hiperplastik rinit,
Angiom,
Hemangiom gibi selim tmrler
Allerjik rinitten ayrlmaldr.

Tedavi:
Medikal:
x
x
x

Etyolojik faktrlerin kaldrlmas, sinzit, atrofik rinit tedavisi.

Kltr ve antibiogram (uygun antibiotikler iin)
Mukoza sekresyonunu arttrc, canlandrc ilalar
Periferik vazodilatatrler: Niacin gurubu.
Adrenalinli damla (ge vazodilatatr etki)
Serum fizyolojik lavajlar
Kabuklara kar yal damlalar
Vazelinli pomadlar gazlarla buruna yerletirilirse
sekresyon artar ( Vaseline borique : Asid borique 1 gr +
Vaseline 20 gr )
Vitaminler- A,B,C
Antihistaminikler
Submukz fibroza kar

Kortikosteroidler (Peroral) veya lokal injeksiyonlar,

hipertrofik blgelere

x
x
x

Cerrahi:

45

Konkalarn koterizasyonu (elektro koter)

Konka ba ve kuyruklardaki hiperplazik ksmlarn rezeksiyonu
(Geni rezeksiyonlar tavsiye edilmez).

Atrofik rinitler:

Seyrini takibeden bir kronik rinittir

Burun mukozas zerinde kabuklar,
Titrek tyl epitelde; siliyalarn kayb, metaplazi, submkz fibrozis,
Bezlerde atrofi,
Kemikte dekalsifikasyon grlr
Burunun akmamas, baars
Koku alma hissi tamamen kaybolur
Burunda kabuklanma, tkanklk ve ozena.
Burundan kt koku yaylr.

Ozena:
Sebebi bilinmemektedir.
Genellikle hasta gen kzdr ve blu anda balayan hastalk menopoza
doru hafifler
Kaltsaldr
Blgeseldir
Baz rklarda (Polonya musevileri, Balkanlar, Dou Anadolu, srail, Dou
Asya) sktr
Kt hijyen artlarnda sktr
Gelimi lkelerde azdr (ekil 38).

Ozena geliimiyle ilikili teoriler:

1.
2.

3.
4.
5.

46

nfeksiyon: Bilhassa Coccobacillus fetidus (diplokok) ve Lwenberg

basili zerinde durulur. Bunlar beraberce koku ve atrofiye yol aarlar.
Hormonal: strogenler vazodilatatr etkilidir (Gebelik ve
menstruasyonda burun kanamalar), Androgenler
vazokonstriktrdrler. Bunlarda denge bozukluu olumutur. Kronik
rinitte de bu denge bozukluu nemlidir.
Tropho-neurotik teori: Burun damarlar sphenopalatine gangliondan
gelen otonom sinirlerin etkisi altndadr. Bu ganglionda travma, tahribat
v.s. ile sempatik tonus artar.
Travma: Burun iinde uygun olmayan cerrahi mdahaleler, tmr
rezeksiyonlar, burun travmalar v.s.
Anatomik: Geni burunlarda kuruluk ortaya kar

ekil 38: Ozena

Tedavi:
A) Medikal:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Burun ii hijyeni: Kabuklarn temizlenmesi.

Yal damlalarla yumuatma ve bir enjektr ile serum
Fizyolojik lavajlar ile kabuklarn hergn temizlenmesi.
Antibiotikler: Streptomycin 5 gn/ay, ancak antibiyograma gre
balanmaldr.
17-ketosteroid dozaj ve gereine gre strogen verilmesi, strojenli
pomatlar.
Sempatik felci: Stellar ganglion blokaj(Novacain ile)
Periferik vazodilatatrler
Travma ve cerrahiden saknma.

B)Cerrahi:
Burun ii geniliini daraltc (normalde n rinoskopide konkann 1/4'
grlr) ve sekresyonu arttrc yaklamlar uygulanr.
1.
2.
3.
4.

Burun zeminine kemik, kkrdak, acrylic vs. mukoza altna yerletirilir.

Parotis kanaln buruna evirmek
Vestibulum orisi buruna birletirmek (tkrk sevki-Jesheck)
Sulcus gingivo labialisten burun iine fistl yaparak burun iine tkrk
sevk etmek.

Alerjik rinit:
Etyoloji:

47

Gdalar: Erken ocuklukta en sktr.

Balk, yumurta, kahve, limon, portakal v.s.
Ev tozlar.
Epiderm dkntleri, kllar, krk, hayvan dkntleri
Polenler

Kmr tozlar, kkrt duman, benzin, yalar

Bakteriler: Stafilakok, streptokok, pnmokok.
lalar: Salisilatlar, sulfonamidler, iyot, kinin, aminopyrine

Hazrlayc, kolaylatrc faktrler:

Heredite
Endokrin faktrler: Gebelik, menopoz, menstruasyon
Psiik
Mevsim, meteorolojik deiiklikler
Paranazal infeksiyonlar
Entoksikasyonlar, beslenme

Patoloji:

Vazodilatasyon, hiperemi, dem.

Bezlerde seromsinz sekresyon art
Submukozada eosinofilik infiltrasyon ve mononkleer hcre art
Epitelde kalnlama, hiperplazi oPolipoid dejenerasyon.
Periostta ba doku infiltrasyonu, kemikte osteoblastik (bazen osteolitik)
deimeler.

Klinik:
Genel:
-Asteni, yorgunluk, bitkinlik.
-tahszlk.
Lokal:
-Burun tkankl, serz omkz aknt (mendilde iz brakmaz).
-Aksrk
-Koku hissi azalr, kaybolur.
-Kulak tkankl hissi.
Bulgular:

Mukoza hafif demli, soluk eflatun-mavi, bakteriyel infeksiyon varsa

krmz.(ekil 39)
Burun akntsnda eosinofiller.

ekil 39: Allerjik rinitte klinik bulgular

48

Tedavi:
1.
Alerjenin eliminasyonu
2.
Antialerjikler
3.
Adrenaline % 0,1 sol.
4.
Ephedrine % 0,5- 1cc.
5.
Atropin
6.
Sedatifler, barbitratlar
7.
Desensitizasyon
Alerjik sinzit:
Daha nadirdir. Uzun sren nazal alerjilerin komplikasyonudur.
Klinik:

nat baarlar
Polip teekkl (ethmoidal sins ! maksiller ve frontal) ( ekil 40-41)

Tan:

Sinslerde genel mukoza kalnlamasotam kapanklk; sv seviyeleri;

lokalize imeler.
Transilluminasyon
ntrasinzal sv tetkikleri
Tedavi:

Allerjik rinitle ayndr.

Sins lavaj: %1 Ephedrine ile displasman
Polipler : Cerrahi + lokal ve genel antiallerjik tedavi

ekil 40: Nazal Polip S: septum, P: polip, ok: sfenoid sins ostiumu

49

ekil 41: Sol ortameadaki nazal polip

Akut sinzit:
Etyoloji:

Rinojen faktrler: Basit rinit; grip, kzamk, kzl, tifo, pnmoni rinitleri
(Btn sinzitlerde)
Odontojen faktrler: st dilerde periapikal abse ve iltihaplar (sadece
maksiller sinzitte).
Etkenler ajanlar: Streptokok (hemolitik), Stafilokok, Hemofilus
influenzae, viruslar
Giri yolu: Hiatuslar

Kolaylatrc faktrler:

Buruna ait patoloji: Rinitler, deviasyon, polip, vs.

Scak, kuru hava
rritan gazlar, tozlar
Souk

Patoloji:
Akut rinitde olduu gibidir.
Klinik:
Baars: Her sins enfeksiyonuna elik eder. Yalnz arnn yeri
deiiktir.

Maksiler sinzitte, st ene, arka diler hizas ve yanak tek

tarafl, Sins d duvarlar boyunca basmakla hasiyet (MaksillerFrontal).

Frontal sinzitte, sins hizas ve kalarn altnda, sabah

balayp lene doru artar, Sins d duvarlar boyunca
basmakla hasiyet (Maksiller-Frontal).

50

Ethmoid sinzitte, Burun kk zerine basmakla hassasiyet,

Ate, halsizlik, itahszlk
Post nazal aknt, farinjit, larinjit (boaz ars, ses kskl, vs.)
Gastrit
Koku alma bozukluu

Fizik muayene:

Anterior rinoskopide prlan aknt, burun mukozalarnda ilik

Endoskopik bakda burun ii ve mealarda prlan aknt, hiatuslar
civar krmz ve i grlr (ekil 42).
Transilluminasyon ile sinsler grntlenir.

ekil 42 : Akut sinzitteki sol ortameadaki prlan aknt endoskopik

grnm
Radyolojik tan:

51

Konvansiyonel grafiler (n-arka ve yan, aerasyonda azalma) (ekil

43, 44, 45)
Paranazal sinslerin koronal ve aksial planda ekilen bilgisayarl
tomografisi (ekil 46)
Magnetik rezonans grntleme

ekil 43: Akut Maksiller Sinzitde Waters grafisi

ekil 44: Caldwell grafisinde fronta sinsteki sv seviyesi

ekil 45: Akut sinzitteki hava sv seviyesindeki filmin ekim asna bal deiim
oklar ile gsterildi

52

ekil 46: Aksiyal PNSBT grnm

Tedavi:
A) Genel Tedbirler:
1.
2.
3.
4.

Yatak istirahati (ateli devrelerde)

Antibiotikler
Antipiretik analjezikler
Farenjit ve solunum yollar infeksiyonlarnn tedavisi

B) Lokal tedavi:
Ama sinslerin havalandrlmas ve akntnn azaltlmas.

53

Ephedrine %2 solsyon 2-3 kez/gn nazal kaviteye uygulanr

Lokal scak pansumanlar,
nfraruj ( Arka ethmoid-sfenoid sinsleri ilgilendiriyorsa, yatar
vaziyette ba aa sarktlr ve dekonjestan burun damlas
damlatlp 3-5 dakika beklenir).
leri derecede arl frontal sinsitlerde, dardan (frontal sins n
duvar) trokarla delinir ve 24-48 saatliine tp yerinde braklr.
Maksiller sins Ponksiyonu veya Maksiller sins lavaj
Maksillar sins Ponksiyonunda: % 0.2 Pantocaine+%0.1 Ephedrin
solsyonu emdirilmi pamuklar, alt konkann altna yerletirilerek,
topikal anestezi yaplr. Alt konkann altndan, sins trokar ile
sinse girilip, trokarn i mandreni ekilir, dtaki trokar iinden,
serum fizyolojik ile lavaj yaplarak, maksiller sins ykanr. Sins
trokar, gm trakea kanl gibi i ve d iki ksmdan
oluur.Yarm ay eklindedir.Trokar, alt konkann altndan
sokulduunda, maksiller sinse uygun girecek ekildedir.

Kronik sinzit:
Etyoloji:

Etken ajanlar Stafilokok, Streptokok, Pnmokok, Hemofilus influenza

Ataklarla, uzun seyreden, akut sinzit.
Septum deviasyonu, konka hipertrofisi, polipler, v.s.
Adenoid vejetasyon, nazofarenjit

Patoloji:

Mukozada:

Titrek tylerin kayb

Yass epitel hcre metaplazisi,
Mukozada kalnlama.

Submukozada:

dem
Mononkleer hcre infiltrasyonu
Fibrzis
Mukoza tazyiki, atrofisi ve lserasyonlar

Periostta:

Kalnlama

Kemikte:

Osteolitik veya osteoblastik deiiklikler.

Klinik:

Kronik burun tkankl, mukoid veya prlan aknt

Kronik ba arlar, lokal (sinse gre) arlar ve hassasiyet,
Akut hecmelerde, ate ve genel durum bozukluu meydana gelir.

Tehis:

54

Radyolojik ( ekil 47,48)

Transillminasyon
Sins ponksiyonlar ve likidlerin bakteriolojik, sitolojik tetkiki

ekil 47: Maksiler sinsteki mukozal kalnlama (ok)

ekil 48: Her iki maksiler sinste, sol etmoid ve sol hipoplazik frontal sinsteki
mukozal kalnlama
Tedavi:
Cerrahi
Tedavi amalar
1)Ar, burun tkankl ve akntlarn giderilmesi
2)Komplikasyonlara yaklam

55

Lokal anestezi ile; Alt meatusda geni bir pencere alr (Antrostomi
veya Nasoantral pencere).
Lokal veya genel anestezi altnda (Caldwell-Luc) ameliyat uygulanr.
Fossa canina'dan girilerek maksiller ve ethmoid sinslerdeki tm
iltihapl hasta dokular kaldrlr. Alt meaya geni bir pencere alr ve
drenaj salanr. Ancak bu yaklamda alt meaya alan nazo-antral
pencerenin maksiller sins iindeki silyer haraketlerin orta meaya
olduunun grlmesi zerine tedavide yararsz olduu grlm ve

gncelliini yitirip yerini Fonksiyonel Endoskopik Sins Cerrahisine

terk etmitir (ekil 49).

ekil 49: Caldwell-Luc Operasyonu

Fonksiyonel Endoskopik Sins Cerrahisi (FESS):

Obstrksiyon nedeni ile kapanm olan orta meay amak, sinslerin
ve nazal drenajn yeniden salamas iin yaplan endoskopik bir
cerrahi giriimdir. Optikler, Mikro punchlar ve grntleme sistemi
kullanlarak uygulanr. Unsinat proes kaldrlr, hiatus semilunariste
maksiller sinsn doal ostiumu alr. Fontal, Maksiller sins drenaj
salanr. Ayn zamanda n-arka ethmoid hcreler ile sphenoid
sinslerde alarak mevcut polibe yaplar ve enfeksiyon odaklar
temizlenir, orta meann drenaj salanr.
FESS'de iki tip cerrahi yaklam vardr.
1. Messenklinger Teknii: nden-arkaya doru, Paranazal
sinslerin temizlenmesi ve maksiller sinsn doal ostiumunun
almas.
2. Wigand Teknii: Arkadan ne doru, sinslerin temizlenmesi
ve maksiller sinsn doal ostiumunun almasdr.

56

Frontal trapenasyon: Ka kemeri i kenarndan girilir.

Ethmoidal yaklam:
ntranazal
Transantral
Orbita i kantus'undan girilerek temizlenir.

Sinzitlerin Komplikasyonlar:
1)Osteomyelit (Frontal ve maksiller)
2)Kafa ii komplikasyonlar:
Sins cavernosus trombozu
Beyin abseleri
Menenjit
3)Orbita komplikasyonlar:
Retro-bulber nevrit
Orbital selllit (ekil 50 )
Orbital abse (ekil 51)
Papillit, juksta-bulber blge iltihab

ekil 50: Orbital dem-selllit

ekil 51: Orbital apse

57

4)Fokal infeksiyon
Poliartrit
Glomerulonefrit
5)Desendan
Farenjit
Larenjit
Trakeit
Bronit
Pnmoni
Gastrit
zefajit
6) Psikozlar
Burun boluu tmrleri:
Selim Tmrler:
1. Fibrom:
Spontal kanama yapabilirler.
Tedavi: Geni rezeksiyon
2. Angiom, Fibroangiom:

Tek tarafl, pedikll,

Septumun Kisselbach blgesine tutunmutur
Kanama yapar, burun tkankl olabilir
Gen kzlarda sktr,
Gebelik, menstrasyonda byr.

3. Kondrom:

Nadir grlr
Septum orta ve alt blgesinde yerleir.

4. Osteom:

58

Daha sk grlr
Kemik septumda (vomer, ethmoidin lamina perpendicularisi), maksiller
ve bilhassa frontal sinslerde grlr (ekil 52,53,54).
Baarlar ve sekonder sinzite yol aar
Burun tkankl yapar.
Tedavisi Eksternal yolla (tercihan) geni rezeksiyon

ekil 52: Caldwell grafisinde sa frontal sinsteki osteom

ekil 53: Caldwell grafisinde sol etmoid sinsteki osteom

ekil 54: Yan grafide sfenoid sinsteki osteom

59

5. Papillom:

Ekseriya tberkloz, sifiliz lezyonlar zerinde geliir.

Bazen tek banada olabilir.
Larinks, farinks, papillomlarndan inoklasyon veya virsler sorumlu
tutulmaktadr
Kanama veya obstrksiyon yapabilirler
Tedavi, elektrokoterizasyondur.

6. Retansiyon kistleri:

zellikle maksiler sinslerde grlr

Sklkla semptomatik bulgu vermezler (ekil 55, 56, 57).

ekil 55: Waters grafisinde sol maksiler sinsteki polip veya retansiyon kisti (ok)

ekil 56: Caldwell grafisinde sa frontal sinsteki retansiyon kisti (ok)

60

ekil 57: Aksiyal BTde sa maksiler sinsteki retansiyon kisti veya polip
7. Mukoseller:

Enflamasyon, deskuamasyon ve sekresyon rnlerinin retansiyonu ile

oluan salg kistleridir,
Sklkla frontal sins yerleimlidir,
Etraf kemik dokuda erezyon yapabilir (ekil 58, 59, 60, 61).

ekil 58: Caldwell grafisinde sol frontal sinsteki mukosele bal dzensizlik

ekil 59: aksiyal BTde sa frontal sinsteki mukoselin arka duvarda oluturduu
deossifikasyon

61

ekil 60: Koronal BTde frontoetmoid mukosel grlyor

ekil 61: Frontal sins mukoselinin n duvardaki destrksiyonu (oklar)

8. Dermoid kistler:
Sklkla nazofrontal ada geliirler (ekil 62)

62

ekil 62: Dermoid kist

9. Dental kistler (ekil 63):

ekil 63: Nazoalveolar kist

63

10. Kolesteatoma (ekil 64):

ekil 64 Ada caldwell grafisindeki ve Bde koronal BTdeki

Frontal kemikteki kolesteatoma
11. Eozinofilik granloma:
12. Fibrz displaziler (ekil 65, 66, 67, 68):

ekil 65: Caldwell grafisinde sol frontal blgede litik ve blastik alanlarn grld
fibrz displazi (oklar)

64

ekil 66: Sol frontal ve zigomatik kemikler blgesinde fibrz displazi

ekil 67: Koronal BTde sol frontal ve zigomatik kemiklerde fibrz displazi

65

ekil 68: Koronal BTde sol frontal ve etmoid kemiklerde fibrz displazi
Habis Tmrler:
1. Sarkomlar: Fibrosarkom > Lenfosarkom
2. Karsinomlar:
Yass epitel hcreli karsinom (ekil 69, 70, 71)
Adeno karsinom
Silendrom
Nro-karsinom (olfactorius neuro-epitelinden)
Metastatik tmrler
Klinik:

Burun aknts (mkz, mkoprlan, zellikle sarkomlarda

epistaksis)

Tkanklk,

Koku alma bozukluu

Kt koku

Kulak belirtileri

Arlar

Orbita sorunlar

Nazofarinks patolojileri

Kafa ii yaknmalar grlr.

66

ekil 69: Anterior etmoid kaynakl yass epitel hcreli karsinom

ekil 70: Waters grafisinde sa etmoid ve maksiler sinste grlen, sa lamina

papriseay destrkte etmi ve orbitaya yaylm yass epitel hcreli karsinom

ekil 71: Aksiyal(A) ve koronal(B) planl BTde sol maksiler sins duvarlarn
destrkte eden etmoidlere, orbitaya, yanaa ve infratemporal fossaya uzanan yass
epitel hcreli karsinom

67

Ohngren Hatt: Paranazal tmrlerin anatomik yerleiminin tanmlamasnda

kullanlr. Gzn medial kantusundan mandibula asna ekilen ve maksiller
antrumu antero-inferior ve postero-superior ksmlara ayran hayali bir izgidir. Bu
izginin nnde kalan tmrler daha benign arkasndakiler daha malign
karekterdedir (ekil 72).

ekil 72: Ohngren hatt

Nazofarenks tmrleri:
I) Selim Tmrler:
Nazal fibroid (Nasofarenjial anjiofibrom- Juvenil anjiofibrom):

68

Vcudun baka yerinde grlmeyen bir tmrdr.

%100'e yakn erkeklerde.
Daima prepberte devresinden nce balar, pubertede geliir ve
byr.
Hasta yaarsa pberte tamamlannca yava yava regresyona urar.
Kapslldr
Ceviz veya elma byklnde olabilir
Son derece serttir
Selim olmasna ramen etrafn tahrip ederek kafa iine girerek lme
neden olur
ok iddetli burun kanamalar vardr.
Sklkla tek tarafldr
Rekrrens grlebilir
Damarlarn media tabakalar, dz kaslardan yoksundur veya adacklar
eklinde dalmlardr. Dolays ile damarlarn vazokonstrksiyon
kabiliyeti yoktur.
Burun tkankl orinit ve sinzit hali prlan burun aknts.
Nazofarinksten, fossa orbitalise girerek, bulbus oculi'nin saa- sola
deplasman ile hipertelorizm meydana getirir.
Kafa tabannda, sellay iterek hipofizi destrkte edebilir (ekil 73, 74).

Etyoloji:
1. Embryonal kartilajinz artklarn nazofarinksde kalmas ve
pbertede vcudun gelimesine paralel olarak gelimesi.
2. Adenoid vejetasyonu olan ocuklarda, sk sk rinofarenjit meydana
gelir. Bu nazofarinks periostunu devaml irrite eder ve periostal
proliferasyona sebep olur
3. Hormonal teori: strojen fazlal ve androjenlerde azlk,
azoospermi vs. bulunur. Ya ilerledike (20 yanda), bu
bozukluklar normale dnmektedir ve buna bal hastalk sklnda
azalma olduu dnlmektedir.

ekil 73: Lateral grafide nazofarenks kaynakl anjiofibromun posterior

antral duvarda oluturduu bombeleme

ekil 74: Anjiografide anjiofibromun damarlanmas

69

Tedavi:
Bu amala tmre bir ok yaklam uygulanm;

Tmrn vasklarizasyonu azaltmak iin rntgen nlar

kullanlm,
Elektrokoterizasyon uygulanm,
Hipertrofik sklerozon injeksiyonlar denemi bir sonu
alnamamtr.

Cerrahi:
Preoperatif A. Carotis Eksternadan girilerek anjiografik gzlem
altnda tmr besleyen damarn embolizasyonu ve takip eden
gnlerde lateral rinotomi veya uygun bir yaklamla tmrn total
olarak karlmasdr.
II) Habis tmrler:

KBB tmrlerinin %4-6'sn tekil eder

Erkek / Kadn: 2/1 sklkta grlr
Her yata olabilir. En sk, 40-50 yalardadr
Sklkla iki gruba ayrlr;
Mezanimal: Fibro > retotel > lenfo-sarkom > rhabdomyosarkom
Epitelyal: Yass epitel hcreli %67 > Adenokarsinom ( en sk
nonkeratinize andiferansiye karsinom grlr).

Semptomlar:

Rinorhea: Hafif kanl intermitten hafif epistaksis

Burun tkankl
Orta kulak semptomlar olan ar ve iitme kayb
iddetli arlar (trigeminus basks)
Rinolali (ge dnemde)
Servikal lenfadenopati
Foramen lacerumdan, ksa srede kafa iine geer ve sfenoid sins,
sins cavernosus hatta sella trsika yaylm olur. Trigeminus ve dier
sinirlere kafa ii ve dnda basn yapar.

Metaztazlar:

70

Lenfojen (yakn): Retrofaringeal lenf bezleri, parafaringeal bezler

(retromandibuler)
Hematojen (uzak): skelet, karacier, akcier, dalak (%8 vakada).

Tehis:

Rinoskopi posterior, endoskopik bak (ekil 75)

Biopsi
Radyolojik, bilgisayarl tomografik tetkik yaplabilir.

ekil 75: Nazofarenks karsinomun endoskopik muayenesi

Tedavi:

Ge semptom verdiinden prognoz ktdr

Be yllk sa kalm sresi %15 kadardr
Cerrahi tedavi pek baarl olamamaktadr
Sklkla tedavi radyokemoterapi eklinde yaplr.

Burun ve paranazal sinslerin muayenesi:

Burun d yapsnn muayenesi:
Burun Srtnn Muayenesi:
nspeksiyon ve palpasyon ile yaplr. Gerekirse nazal kemiin n
arka ve yan radyolojik tetkiki ile burun srtnn ve os nazalenin
btnl hakknda bilgi edinilir (ekil 76).
Burun Cildi:
Grnts (Cildin yal olup olmad, cildin ince, kaln, kepekli,
damarl v.s. oluu).

71

ekil 76: Wegener granlomatozda burundaki deiilikler

Kemik yaplar:
Os Nazalenin yaps (kemerli, kk, simetrik - asimetrik v.s.) olup
olmad ( ekil 77).

ekil 77: Nazal kemikte grlen bu krkta palpasyonla krepitasyon

alnabilir
Kkrdak Yaplar:

Alar ve st lateral kartilajlarn yaps,

Kolumella, Simetrik olup olmad, cildinin veya anatomik
yapsnn kaln ve ince oluu
Burun kanatlar, simetrik olup olmad ok geni, ok dar
oluu, alar kartilajlarn durumu v.s. gibi.

Burun boluklarnn muayenesi:

72

Burun kanatlarnn girii

Burun iinin rengi

Burun aknts varsa akntnn ekli, krut, kanama ve kanama oda olupolmad
Septumun grnts (Dz olmas veya epim, kret, deviasyon varl),
polip, konka hipertrofisi, konka bullosa, paradoks konka, koanal polip,
adenoid vejetasyon varl,
mealar ve konkalar gzlenir ve deerlendirilir.

Burun ve burun boluklarnn muayenesi iin kullanlan aralar:

Aln aynas, klar aynas, souk k kayna:
Hasta muayenesinde, kulak, burun, boaz gibi anatomik boluklar k
drerek aydnlatmak ve bu boluklar grnr hale getirmek iin
kullanlr.
Aln aynas, baa taklan erit bir kaskla bu erit kaskn ucundaki ortas
delik, konkav bir aynadan ibarettir. Ik kayna hekimin karsnda,
hastann arkasndadr. Aln aynas baa taklp tesbit edildikten sonra
ayna bir gzn nne getirilir ve dier gz kapatlr. Ayna elle saa sola
oynatlarak aynann deliinden yansyan n kardaki anatomik
bolua dmesi salanr. Ik kardaki objeyi aydnlattktan sonra her
iki gz alr ve binokler gr salanr. Bu muayenede hekim ban
oynatrsa k grnts kaybolur. Hasta ve hekim yerlerinde sabit
durmaldrlar (ekil 78).

ekil 78: KBB aln aynas

Klar aynas, aln aynasndan fark aynann ucundaki kk ampulden
aynann konveks yzne den k yansyarak, karsndaki objeyi ve
anatomik boluu aydnlatr. Ik kayna ve ayna hekimin bandaki
kaskn n ksmna tespit edilmitir. Hekim ban her yne serbeste
hareket ettirebilir (ekil 79).

73

ekil 79: KBB Klar aynas

Burun speklumu (kk ocuklar ve bykler iin):
Burun spekulumu kk ocuklar ve erikinler iin kk ve byk azl
olarak yaplmtr. Rinoskopi anterior muayenesinde kullanlr. Rinoskopi
anterior ile burun boluklarnn 1/3 n ksm grlr. (ekil 80)

ekil 80: Burun speklumu

Bayonet penset:
Kulak, burun, boaz muayene ve pansumanlarnda bu anatomik
boluklarn pansuman ayn zamanda mevcut kurut ve yabanc cisimlerin
temizlenmesi iin kullanlr.(ekil 81)

ekil 81: Bayonet penset

74

Portkoton:
Sapl,ucu pamuk sarlmas iin entikli, 15 - 20 cm uzunluunda metal
ubuktur.

Pamuk:
Burun ii temizliinde veya bayonet pensete sarlarak, burun iinin
temizliinde; kabuklanmalarn alnmas, burun akntlarnn temizlenmesi,
kanama odaklarnn tampone edilmesi, nitrat darjan solsyonu ile
kanama odaklarnn koterize edilmesi, efedrin solusyonlar, yal
pomatlarn, kimyasal maddelerin burun iine srlmesi ve her trl burun
ii mdahalelerinde yardmc enstrman olarak kullanlr.
Dil basaca:
Dil basacaklar bazen btnyle metal bazen de ortas deliklidir. Delikli
olanlar dilin zerine baslnca dil yzeyine deen ksmn azaltmak ve
rme refleksini ortadan kaldrmak iin delikli olarak yaplmtr. (ekil
81)

ekil 81: Dil basaca (abeslang)

Nazofarenks aynas:
Larenks aynasna gre kktr.
Nazofarenks aynas sap:
Nazofarenks aynas sap, ayn zamanda larenks aynasnn da tayc
sap olarak kullanlr.
spirto oca, gliserinli veya sabunlu sv solusyonlar:
nspiryum ve ekspiryumda buulanmay nlemek amac ile ispirto oca
alevi, gliserinli veya sabunlu sv solsyonlar kullanlr.

75

Gazl bez:
Gazl bez ve gazl bezden yaplan erit eklinde burun tamponlar
ya 1 cm eninde eritler veya 5 x 5 cm eninde kareler veya kk fitiller
eklinde hazrlanr. Eer eritler eklinde hazrlanrsa kuru veya yal
olarak hazrlanr. Yal olan eritler vazelin veya furasin ile yalandrlm
olup, anterior epistaksisler iin kullanlr.
Burun muayenesi yntemleri:
Rinoskopi Anterior:
Rinoskopi Anterior ile burun iinin 1/3 n ksm grlr. Burada alt konka
ve orta konkann grnts ile septum nasi izlenir. Burun iinde mevcut
sekresyon, kurut, septum deviasyonu, konka hipertrofisi, konka bullosa,
nazal polip, burun yabanc cisimleri, rinit, ozena, kanama oda, septum
perforasyonu, septum kolumella patalojileri izlenir. (ekil 82)

ekil 82: Anterior rinoskopide nazal polip

Rinoskopi Posterior (ndirekt Nazofarengoskopi):
Gerekli olan aralar:
Aln aynas veya Klar aynas
Scak veya souk k kayna
spirto oca
Nelaton sonda
Nazofarenks aynas
Dil Basaca
Endoskopi (Fleksibl ve Rigid ), Direkt Nazofarengoskopi:
Burun ii, nazofarenks, orofarenks ve hipofarenksin grntlenmesinde
kullanlr. Rijit ve fleksibl olmak zere iki eidi vardr.

76

Transilluminasyon:
Kuvvetli bir cep feneri veya k kaynan karanlk bir odada, orbita i
kantuslarna veya az iine tutarak maksiller, frontal ve ethmoid sinsler
hakknda kabaca bilgi sahibi olunabilir (Sinslerde sv seviyesi v.s.
tetkiki iin). Gnmzde pek kullanlmamaktadr.

Burun ve paranazal sins hastalklarnda kullanlan ilalara rnekler:

Antibiyotikler:

Yksek doz Amoksisilin

Kuak oral Sefalosporinler (Sefuroksim, Sefprozil, Lorakarbef)
Beta-Laktamaz nhibitr + geni spektrumlu Penisilinler
(Amoksisilin + Klavulonik asit, Ampisilin + Sulbaktam)
Kuak oral Sefalosporinler (Sefiksim)
Makrolidler (Eritromisin, Azitromisin, Klaritromisin)
Kinolonlar (Ofloksasin, Siprofloksasin)
Metronidazol, Ornidazol (yukardaki ilalarla kombine)
Klindamisin

Antihistaminikler:
Sekresyonlar koyulatrarak hastaln rezolsyonunu geciktirir.
Nonsteroid antienflamatuar ilalar:
Dekonjestanlar:

Sistemik dekonjestanlar (tablet / urup)

Lokal dekonjestanlar (sprey) (3-5 gn)

Burun enfeksiyonlar tedavisinde zellikle sinzitte tedavide izlenmesi gereken

aamalar aada zetlenmitir:

77

Antibiyotik tedavisi en az 14 gn kullanlmaldr

Hastalar 6 hafta sonra kontrole arlr
6 haftalk tedavi sonucunda, hastann ikayetlerinde dzelme olursa,
hastaya nerilerle bulunulur
Ancak hastann ikayetleri devam ediyorsa, Paranazal Sins BT istenir.
BTde, ameliyat gerektiren (FESS gibi) bir patoloji varsa, koronal planda
BTnin yannda, paranazal sinslerin aksiyal planda CBTsi de istenerek,
yaplacak ameliyatta paranazal sinsler. komu anatomik yaplar ve
malformasyonlar hakknda bilgi sahibi olunur.

rnek Reete:
1. Sefuroksim aksetil

Erikin: 500 mg tb
D: II (iki)B S: 2x1 (10 gn)

ocuk: 125 mg ssp.

D: II(iki)B S: 2x1 lek (10 gn) (0-6 ya)
2x2 lek (10 gn) (6-12 ya)
2. Pseudoefedrin

Erikin: tb (60 mg) veya SR kapsl (120 mg)

D: I(bir)B S: 3x1 (tb), 2x1 (SR kapsl)

ocuk: urup
D: I(bir)B S: 3x1/2 lek (0-6 ya)
3x1 lek (6-12 ya)
3. Nonsteroid Antienflamatuar:
Parasetamol
4. Oksimetazolin / Ksilometazolin burun damlas

Erikin:
D: I(bir)B S: 3x5er damla her iki burun deliine (5 gn)

ocuk: pediatrik damla

D: I(bir)B S: 3x5er damla her iki burun deliine (5 gn)
Burun ve paranazal sinslerin grntleme yntemleri:
Konvansiyonel grafiler:

n-arka ve yan Waters Grafi:

Maksiller sinsleri gsterir.

Caldwell Grafi:

Frontal ve Ethmoid sinsleri gsterir (ekil 83).

78

ekil 83: A: Waters grafisi B: Caldwell grafisi

Town Grafi:
Petroz kemikleri grntlemede yararli olur.

Tomografi:

Paranazal Sinslerin Koronal Planda BTsi: (ekil 84)

ekil 84: Koronal planda ekilen tomografi

Paranazal sinslerin standart BT yntemidir. Sinslerin kafa
taban ve orbita ile olan ilikisini ayrntl olarak gsterir.

Paranazal sinslerin Aksiyal Planda BTsi:

Kranial BT:
Enfeksiyz veya cerrahi komplikasyon varln aratrmada
kullanlr.

Sella BT:
Hipofiz tmr phesinde veya sfenoid sinse yaplacak
cerrahi giriimlere hazrlk amacyla kullanlr.

79

 Rinore BT:
Travmatik bos fistllerinin tans iin kullanlr.
NazofarenksBT:
Nazofarenksin benign ve malign tmrlerinin yaygnln
deerlendirmek amacyla kullanlr.

Magnetik rezonans grntleme:

Sella MR:
Hipofiz tmrlerinin deerlendirilmesi iin kullanlr.
Nazofarenks MR: (ekil 85)

ekil 85: Sfenoid mukoseli gsteren nazofarenks MR

Nazofarenksin benign ve malign tmrlerini BTden daha iyi
gsterir.
Orbita MR:
Orbital komplikasyon durumunda (enfeksiyz veya cerrahi),
patolojinin yaygnln deerlendirmek amacyla kullanlr.
Boyun MR:
Farenks tmrlerinde, hastaln yaygnln gstermek ve
boyun lenf nodu metastazlarnn varln aratrmak amacyla
kullanlr.

80