USHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJA

SHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSH
EMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYE
RJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDE
TSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSH
QYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHE
NDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEM
USHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJA
TEMA-TE USHQYERIT E SHENDETSHEM
SHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSH
EMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYE
RJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDE
PUNOI-ROMINA HYSENI
TSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSH
QYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHE
NDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEM
USHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJA
SHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSH
EMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYE
RJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDE
TSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSH
QYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHE
NDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEM
USHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJA
SHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSH
EMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYE
RJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDE
TSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSH
QYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHE
NDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEM
USHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJA
SHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSH
EMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYE
RJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDE
TSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSHQYERJASHENDETSHEMUSH

PROJEKT

SEMUNDJET QE VIJNE NGA KEQUSHQYERJA

pse e ushqyerit shendetshem eshte e mire per
shendetin tone ?
KESHILLA PER USHQIM TE SHENDETSHEM
RENDESIA E USHQIMIT PER TE PASUR NJE TRUP
NE FORME

SEMUNDJET QE VIJNE NGA

KEQUSHQYERJA
Ushqimi jo i mir ndodh kur trupi nuk merr sasin e duhur t kalorive, proteinave, karbohidrateve, yndyrave,
vitaminave, mineraleve dhe lndve t tjera t nevojshme pr t mbajtur t shndetshm. Ushqyerja e
shndetshme sht guri i themelit pr nj shndet t mir dhe mjeti shum efikas pr parandalimin e shum
smundjeve apo dhe pr trajtimin e disa t tjerave, shprehen ekspertet e ushqyerjes, teksa deklarojn
rndsin e nj ushqimi t ekuilibruar dhe me vlera t larta shndetsore. Situata e ushqyerjes s popullats
n vend paraqitet problematike. Fakt pr kt jan edhe t dhnat e studimit demografik realizuar nga Instituti
i
Shndetit Publik, i cili evidenton se kequshqyerja po fiton terren dita-dits.
Pr
kt, Jeta Lakrori, doktoresh dhe eksperte pran Departamentit t Promocionit
t
Shndetit n ISHP, si dhe Daniela Nika, mjeke pediatre, eksperte e
Promocionit t Ushqyerjes dhe Mirrritjes s Fmijve n
Departamentin e Promocionit, ISHP, shpjegojn pr Standard format e
shfaqjes s kequshqyerjes dhe mnyrat se si mund t reduktohet risku
pr t
formuar smundshmri.
Ushqimet e pakta
Ushqimi i pakt
ndodh si rezultat i marrjes n
sasi t pakt t kalorive, proteinave, karbohidrateve, yndyrave, vitaminave,
mineraleve dhe lndve t tjera t nevojshme.
Tek foshnjat dhe fmijt e vegjl, kequshqyerja, e n veanti ushqyerja e
pakt, sht nj faktor ky themelor jo vetm pr vdekshmrin foshnjore
dhe fminore, por ndikon edhe n uljen e imunitetit dhe rritjen e mundsis
pr tu smur, zhvillim t dobt fizik dhe mendor, ulje t produktivitetit dhe
prqendrimit n shkoll, prishje t dhmbve, etj. Grat shtatzna me ushqyerje e
pakt kan rrezikshmri m t lart pr t abortuar ose pr lindur nj foshnj
me pesh t vogl.Ushqimi i teprt ndodh si rezultat i marrjes n sasi t teprt t ushqimeve
hiperkalorike e me shum yndyra. Mbiushqyerje e nj individi konsiderohet kur ai sht mbipesh ose i
dhjamosur. Kjo mund t shkaktoj diabet q n fmijri, probleme psikologjike dhe sociale si: humbje t
vetvlersimit, irritim, probleme t prqendrimit n shkoll, deri n vones n rritje dhe zhvillim, stres dhe
pagjumsi e madje ulje t jetgjatsis. N
mosh m t rritur
pasojat mund t jen; diabet t tipit 2,
smundje t zemrs
dhe vazave t gjakut, hipertension, rritje t
yndyrave n gjak, e
smundje t tjera. Aktualisht ka ndryshuar mnyra e
ushqyerjes s popullats
e sidomos
ndodh shpesh q fmijt t
marrin sasi t mdha t
ushqimeve
hiperenergjike, por t
varfra n
elementt e
domosdoshm
ushqyes, p.sh. pije t
mblsuara
artificialisht, mblsira,
patatina, t skuqura, fast
food
etj..
Disa nga keto semundje jane-Anoreksia , Bulimia , Arterioskleroza ,
Hipertensioni , Ulera , Osteoporoza , Kanceri i gjirit , Diabeti , Kanceri i zorres se
trashe , Obeziteti , Guret ne veshka , Anemia

PSE E USHQYERIT SHENETSHEM ESHTE

E MIRE PER SHENDETIN TONE
Kjo balance sht paraqitur ne Departamentin e Shteteve te Bashkuara te Ameriks, Departamenti i Buqesise . Kjo
piramide vepron si nj udhzues pr te ngrne ne mnyre te tille qe te promovoje nj trup te shndetshm .
Sigurisht kjo piramide mund te prshtatet jets suaj ( te tilla si ajo e nj vegjetariani) , por te njjtat aplikime
prdoren edhe ne karbohidrate, yndyrore, yndyrnat e shndetshme dhe proteinat e nevojshme qe trupi te
funksionoje si duhet.

Kontrolli i Peshs
Kur keni nj diete te balancuar, nj nga mnyrat qe trupi juaj prfiton sht kontrolli i peshs. Sipas Qendrs se
Kontrollit te

Smundjeve ne 2006, mbi 72 milion amerikan te moshs mbi 20 ishin konsideruar obez.

Obeziteti sht

prcaktuar si nj indeks i mass trupore. Te hash shndetshm ndihmon ne parandalimin

e obizitetit
me

disa mnyra. Se pari: Ata qe hane shndetshm kane tendence pr te marre

pak kalori gjate ngrnies. Se dyti: Te hani shndetshm siguron sasi te
mdha fibrash ( te tilla si ato qe gjendjen ne fruta, perime dhe ne drithra)
Fibrat i japin trupit ndjesi e te ngopurit , e cila redukton shtimin e ushqimit
gjate dits. Se fundmi: Te hani shndetshm influencon ne metabolizmin
tuja, duke ju lejuar juve qe te digji sa me shume kalori.

Shndeti i Zemrs
Nj diete e shndetshme zvendson ushqime te mbushura me kolesterol LDL ( te keqia) me ushqim qe jan te
pasur me kolesterol HDL ( te mire) te tille si vaj ullirit ose salmoni). Niveli i larte i LDL kolesterol te krijuar ne gjak ,
mund te arrije deri ne ent e gjakut, kjo mund te oje forcimin arterial dhe ne smundjet e zemrs. Kolesteroli HDL
heq Kolesterilin LDL ( te keq) nga qarkullimi i gjakut te mlia, ku pastaj prpunohet pr ta hequr nga trupi. dhe te
hequr nga trupi. Nje diete e shendetshem eshte gjithashtu dhe e pasur me fibra, te cilat mund te ndihmojn nevielin
e kolesterolit te keq ne gjak.

Sheqeri ne Gjak
Ushqimi i shndetshm gjithashtu ndihmon ne
gjak. Kjo sht arrihet kryesisht prmes
ushqime qe jan te pasura me sheqer apo marrja e
shumice mund te shkaktoje rritjen e glukozs ne gjak

kontrollin e nivelit te sheqerit ne

karbohidrateve. Te hani
karbohidrateve me
rritet ne sistemin

tuaj te qarkullimit te gjakut. Edhe pse qelizat e juaja

duhet te marrin

glukoze pr te krijuar energji, glukoza mund te prishe

rezistencn e

insulins, dhe te krijoje Diabet. Insulina ehte nj

hormon i

rndsishm qe zbrthen qelizat pr te prthithur glukoze

nen gjak. Kur qelizat behen

rezistente, ata mund et thithin glukoze nga gjaku. Kjo bn qe glukoza te ngrihet mbi nivelin e shndetshm ne gjak,
qe rezulton ne dmtime serioze te enve te gjakut.

Parandalimi smundjeve

Te hash

shndetshm gjithashtu ndihmon ne parandalimin e smundjeve. Ushqime t e

shndetshme veanrisht perimet, kane tendence te prmbajn nivel te larte
te te pytochemicals. Kto jan substanca qe te rrisin aftsin e sistemit tuaj
imunitar pr te luftua smundjet. Ushqimi i shndoshem gjithashtu ndihmon
ne parandalimin e kushteve qe nxisin smundjet. Pr shembull sipas
Klinikes Mayo, duke ngrne ushqime me pak te yndyrshme dhe duke rritur
sasin e ushqimeve me baze bimore ju mundeni vrtet te parandaloni
kancerin. Ushqimi i shndoshem mund te ndihmoje ne parandalimin e
smundjeve te zemrs, diabetit dhe madje dhe smundjes Alzheimer.

KESHILLA PER USHQIM TE

SHENDETSHEM
Ushqimi i shndetshm nuk nnkupton t ushqyerit rigoroz, i cili kufizon ushqime t
caktuara. N vend t ksaj, bhet fjal q t ndiheni mir, t keni m shum energji
dhe t jeni t shndetshm. do nutricionist do tju thot q t ushqyerit n mnyr
t shndetshme nnkupton 5 vakte, tri kryesore dhe dy mesvakte. Kjo nnkupton q
kurr nuk jeni t uritur, q t hani gjithka por n sasi t arsyeshme.
Ushqimi i shndetshm nuk nnkupton t ushqyerit rigoroz, i cili kufizon ushqime t caktuara. N vend t ksaj,
bhet fjal q t ndiheni mir, t keni m shum energji dhe t jeni t shndetshm. do nutricionist do tju thot q
t ushqyerit n mnyr t shndetshme nnkupton 5 vakte, tri kryesore dhe dy mesvakte. Kjo nnkupton q kurr
nuk jeni t uritur, q t hani gjithka por n sasi t arsyeshme.
Ushqimi i shndetshm fillon me msimin se si dhe sa t hani. Kjo nuk sht kurrfar diete, kjo sht mnyr e t
ushqyerit q mund t zvogloj rrezikun nga smundjet si smundja e zemrs, kancerit dhe diabetit dhe t
parandaloj shfaqjen e depresionit. Prve ksaj, t msuarit pr shprehit e shndetshme mund t nxisin
energjin, t prmirsojn kujtesn dhe stabilizoj disponimin. Mund t zgjeroni asortimentin e ushqimit t
shndetshm dhe t msoni se si ti planifikoni vaktet m hert.
Njerzit shpesh mendojn q t ngrnt n mnyr t shndetshme sht pak i komplikuar dhe i vshtir pr tu
ndjekur, por baza kryesore e ushqimit t shndetshm sht prmbajtja. Pavarsisht asaj ka pohojn disa dieta t
caktuara, ne t gjith kemi nevoj pr nj mas t karbohidrateve, proteinave, yndyrave, fibrave, vitaminave dhe
mineraleve pr t qndruar t shndetshm.
Nse dshironi t ushqeheni n mnyr t shndetshme dhe t humbni ndonj kilogram mund ti provoni kto
kshilla:
Mos i kaprceni vaktet
Tri vakte dhe tri mesvakte s bashku n planin e ushqyerjes ju mundsojn q t mos jeni t uritur dhe t keni

energji t mjaftueshme gjat dits.

Mnyra e shndetshme e prgatitjes se ushqimit
Zgjidhni ushqimet q jan t prgatitura n skar, t pjekura dhe t ziera n vend t ushqimit t frguar dhe
ushqimit t prgatitur me shum vaj. N vend se t shtoni gjra m pak t shndetshme si jan gjalpi, margarina
apo salca e pjekjes, ushqimet le t prgatiten n lngun e tyre. sht e
nevojshme q t hiqni lkurn dhe yndyrat e teprta nga mishi pr t
mos konsumuar kalori shtes dhe yndyr.
Shmangia e sheqerit t teprt
Pijet e mbla jan burim i madh i kalorive t zbrazta pr t cilat trupi
ndoshta nuk ka nevoj, dhe nuk kan vitamina, minerale, proteina, e
as fibra. Si zvendsim pr sheqer duhet t prdorni sheqerin dietal,
por edhe konsumimi i tij duhet t jet me mas.
Po ashtu shum sheqer gjendet n gjrat e mbla si jan mblsirat, biskotat dhe bonbonet. Nuk duhet ti largoni
trsisht nga ushqimi, vetm duheni t kufizoni konsumimin e tyre apo n vend t bonboneve t hani pem.
Mos mendoni pr diet
Nuk ka ushqime t mira apo t kqija. T gjith ushqimet mund t jen ushqim i shndetshm, nse hahen me
mas. Nuk ka ushqime t ndaluara, hani gjithka, por n sasi t arsyeshme.

RENDESIA E USHQIMIT PER TE PASUR

NJE TRUP NE FORME
Nj faktor i rndsishm pr t pasur shndet t mir sht t hash gjrat e duhura n masn e duhur. Prandaj
sht e rndsishme t jetosh dhe t ushqehesh shndetshm. Zakoni i t ushqyerit t shndetshm i formuar
hert n fmijri ka m shum gjasa t mbahet gjat gjith jets. Ushqimi duhet t jet i rregullt dhe t siguroj
energjit e nevojshme pr kryerjen e punve mendore dhe fizike.Ushqimi i shndosh sht nj ndr faktort q
ndikon n rritjen normale. Pr kt ushqimi duhet t jet i shumllojshm dhe i prbr nga artikuj t ndryshm.

Grupet e ushqimit
1. Karbohidratet: buka, drithrat, biskotat e thata, brumrat, orizi, patatet, gshtenja, etj.
2. Pemt: ananasi, bananja, pjeshka, boronica, pjepri, dredhza, portokalli, limoni, etj.
3. Perimet: lakra, trangulli, speci, qepa, karrota, krpudha, etj.
4. Prodhimet e qumshtit: qumshti, jogurti, kosi, djathi, gjiza, gjalpi dhe margarina.
5. Proteinat: mishi, peshku, vezt, bishtaja, arra, lajthia, bajamet, etj.
6. Yndyrnat: gjalpi, vajrat, etj.
7. Sheqeri dhe koncentrati i sheqerit: mjalta, reeli, xhemi, okollata.