TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 2

vebe br. 1 (2 asa)

GRANINO STANJE UPOTREBLJIVOSTI

t.rs

Konstrukcija mora biti proraunata tako da ispuni uslove:

- nosivosti,
- upotrebljivosti,
- trajnosti.

sp
o

Granina stanja upotrebljivosti odnose se na:

- funkcionisanje konstrukcije, ili konstrukcijskih elemenata, pri normalnoj eksploataciji;
- komfor ljudi;
- izgled graevinskog objekta (veliki ugib i pojava irokih prslina).

og

Mora se napraviti razlika izmeu povratnih i nepovratnih graninih stanja upotrebljivosti:

- povratna granina stanja su ona koja nee biti dostignuta kada se optereenje koje ih
izaziva ukloni (prsline kod prednapregnutog elementa, privremeni ugibi (deflekcije),
prekomerne vibracije).
- nepovratna granina stanja su ona koja ostaju trajno prekoraena kada se optereenje koje
ih izaziva ukloni (stalna lokalna oteenja ili stalne neoekivane deformacije).

Proraunski dokazi

-ns

.bl

Kriterijumi na kojima se bazira proraunski dokaz graninih stanja upotrebljivosti odnose se na:
a) deformacije, koje utiu na:
- izgled,
- komfor korisnika, ili
- funkcionisanje konstrukcije
ili deformacije koje izazivaju oteenja zavrnih obrada ili nekonstrukcijskih elemenata;
b) vibracije, koje
- izazivaju nekomfornost ljudi, ili
- ograniavaju funkcionalnu efektivnost konstrukcije;
c) oteenje koje nepovoljno utie na
- izgled,
- trajnost, ili
- funkcionisanje konstrukcije.

Mora se proraunski dokazati:

Ed Cd

-bk

gde je:

Cd - granina proraunska vrednost relevantnog kriterijuma upotrebljivosti,

Ed - proraunska vrednost uticaja propisana kriterijumom upotrebljivosti (ogranienje
napona, irina prslina, ugiba, vibracija...)

Ed E Gk , j ; P; Qk ,1 ; 0,i Qk ,i j 1, i 1

tbk

Za svaki merodavan (kritian) sluaj optereenja, proraunske vrednosti uticaja od dejstava Ed

moraju se odrediti kombinovanjem vrednosti dejstava, za koje se smatra da se mogu pojaviti
istovremeno.
Kombinacije dejstava za granina stanja upotrebljivosti su:
karakteristina kombinacija (koristi se za nepovratna granina stanja):

G
j 1

k, j

P Qk ,1 0,i Qk ,i
i 1

gde su:
1

(1)

+ podrazumeva da se kombinuje sa,

podrazumeva kombinovani uticaj od.
Ako se ne moe unapred utvrditi koje je promenljivo dejstvo dominantno, moraju se
ispitati sve kombinacije u kojima se jedno od promenljivih dejstava tretira kao
dominantno.
Za razliite elemente konstrukcije ne mora biti isto dejstvo dominantno.
esta kombinacija (koristi se za povratna granina stanja):

G
j 1

P 1,1 Qk ,1 2,i Qk ,i

k, j

i 1

gde je:

sp
o

t.rs

Gk,j karakteristine vrednosti stalnih dejstava,

P reprezentativna vrednost usled prethodnog naprezanja,
Qk,1 karakteristina vrednost dominantnog promenljivog dejstva,
Qk,i karakteristine vrednosti ostalih (pridruenih) promenljivih dejstava,
0.i koeficijenti za kombinovanje promenljivih dejstava,

(2)

1.i koeficijenti za este vrednoste promenljivih dejstava,

2.i koeficijenti za kvazi stalne vrednosti promenljivih dejstava,
kvazi-stalna kombinacija (koristi se za dokaz povratnih graninih stanja za sluaj
dugotrajnih dejstava):

G
j 1

k, j

i 1

2,i

Qk ,i

og

(5)

.bl

U Aneksu A1 Evrokoda SRPS EN 1990 usvojene su preporuene vrednosti koeficijenata i, tabela

1, koje vae za granina stanja upotrebljivosti.

-bk

-ns

Tabela 1. Koeficijenti i za konstrukcije u zgradarstvu prema SRPS EN 1990

tbk

Kod graninog stanja upotrebljivosti, parcijalni koeficijenti se izostavljaju, jer se odnose na

ekploataciona optereenja.
Proraunske vrednosti uticaja od dejstava odreuju se na osnovu kombinacija dejstava, tabela 2, a
koja od kombinacija se koristi zavisi od konkretnog graninog stanja upotrebljivosti koje se
proverava.

t.rs

Tabela 2. Kombinacije dejstava za granina stanja upotrebljivosti

Parcijalni koeficijenti za materijale

sp
o

Za granina stanja upotrebljivosti, parcijalni koeficijenti M za svojstva materijala (c i s), treba

uzeti da su jednaka 1,0.
SKUPLJANJE I TEENJE BETONA

og

Dugotrajne deformacije, usled skupljanja, relaksacije ili teenja, treba da budu razmatrane, kada su
relevantne i treba da budu sraunate uz korienje uticaja od stalnih dejstava i kvazi-stalnih
vrednosti promenljivih dejstava.

-bk

-ns

.bl

Vremenske osobine betona su skupljanje i teenje, Slika 1:

- skupljanje je postepeno smanjenje zapremine betona usled nastavljanja procesa hidratacije
cementa, u zavisnosti od promene vlanosti i temperature sredine;
- teenje je porast elastinih deformacija (koje nastaju u trenutku optereenja) pri daljem
konstantnom naponu u toku vremena.

Slika 1. Prikaz ukupnih kratkotrajnih i dugotrajnih dilatacija od skupljanja i teenja

linijskog betonskog elementa pod konstantnim jednoaksijalnim naponom

tbk

Teenje i skupljanje betona zavise od vlanosti sredine, dimenzija elementa i sastava betona.
Teenje zavisi i od zrelosti betona u vreme kada je prvi put optereen, kao i od trajanja i intenziteta
optereenja.
Koeficijent teenja (t,t0) je funkcija tangentnog modula elastinosti betona Ec koji se moe uzeti
da je jednak 1.05Ecm ,(Ecm - sekantni modul elastinosti betona izmeu napona c =0 i 0.4fcm za
betone sa agregatom od kvarcita).

Osnovne jednaine za odreivanje koeficijenta teenja (t,t0)

(t , t0 ) 0 c (t , t0 )
0 - nominalna vrednost koeficijenta teenja, koja se odreuje izrazom
0 RH ( fcm ) (t0 )

t.rs

gde je:

sp
o

gde je:
RH - koeficijent kojim se uzima u obzir uticaj relativne vlanosti na nominalnu
vrednost koeficijenta teenja:
RH
1
100
RH 1
za fcm 35MPa
0.1 3 h0

og

RH

1 100

RH 1
1 2
za fcm 35MPa
3
0.1 h0

RH - relativna vlanost sredine u %

( fcm ) - koeficijent kojim se uzima u obzir uticaj vrstoe betona na nominalnu
vrednost koeficijenta teenja:
16.8
( f cm )
f cm

.bl

fcm - srednja vrednost vrstoe betona pri pritisku u starosti od 28 dana

(t0 ) - koeficijent kojim se uzima u obzir uticaj starosti betona u trenutku
optereenja na vrednost nominalnog koeficijenta teenja, prema izrazu:
1
(t0 )
0.1 t00.2

-ns

h0 - nominalna veliina elementa u [mm], odreuje se izrazom:

2A
h0 c ,
gde je: Ac - povrina poprenog preseka elementa,
u
u - obim elementa u kontaktu sa atmosferom.
c (t , t0 ) - koeficijent kojim se definie dijagram teenja u zavisnosti od vremena posle
optereenja, ija vrednost moe da se odredi prema izrazu:
0.3

tbk

-bk

(t t0 )
c (t , t0 )

H (t t0 )
gde je:
t - starost betona u posmatranom trenutku vremena u [danima],
t0 - starost betona u trenutku optereenja u [danima],
(t- t0) - stvarno (nekorigovano) trajanje optereenja u [danima],
H - koeficijent koji zavisi od relativne vlanosti (RH u %) i nominalne veliine
elementa (h0 u mm), odreuje se izrazom:
H 1.5 1 (0.012 RH )18 h0 250 1500 za fcm 35

H 1.5 1 (0.012 RH )18 h0 2503 1500 3

za fcm 35

1, 2, 3 - koeficijenti kojima se uzima u obzir uticaj vrstoe betona:

35
1
fcm

0.7

35
2
fcm
4

0.2

35
3
fcm

0.5

Uticaj vrste cementa na koeficijent teenja betona moe se uzeti u obzir modifikovanjem starosti u
trenutku optereenja t0 prema

t.rs

t0 t0,T
1 0.5
1.2
2t

0,T

gde je:
t0,T - starost betona u trenutku optereenja, korigovana (prilagoena) zbog
uticaja temperature, prema izrazu:
n

tT e(4000/[273T ( ti )]13.65) ti (ovim izrazom se moe korigovati

i 1

Priblian proraun koeficijenta teenja (t,t0)

og

sp
o

starost betona usled uticaja povienih ili snienih temperatura u opsegu 080C na zrelost betona),
gde je:
tT - starost betona korigovana zbog temperature, kojom treba da se
zameni t u odgovarajuim jednainama,
T (ti ) - temperatura u C u periodu vremena ti ,
ti - broj dana u kojima dominira temperatura T.
- stepen koji zavisi od vrste cementa:
= -1 za cement klase S,
= 0 za cement klase N,
= 1 za cement klase R.

tbk

-bk

-ns

.bl

Konane dilatacije teenja betona u starosti od 70 godina mogu da se usvoje na osnovu priblinog
prorauna prema tabelama 3 i 4, pod uslovom da je beton u trenutku optereenja, u starosti t0,
izloen naponu pritiska manjem od 0.45fck(t0)

Tabela 3. Priblino odreivanje koeficijenta teenja, RH=50%

5

t.rs
sp
o
og

.bl

Tabela 4. Priblino odreivanje koeficijenta teenja, RH=80%

-bk

-ns

Kada je napon pritiska u betonu u starosti t0 0.45fck(t0), treba uzeti u obzir nelinearno teenje.
Veliki naponi mogu nastati pri prethodnom zatezanju (u prefabrikovanim betonskim elementima na
nivou kablova za prethodno naprezanje). Odgovarajui nominalni nelinearni koeficijent teenja se
moe dobiti izrazom:
k (, t0 ) (, t0 ) e1.5(k 0.45)
gde je:
k (, t0 ) - nominalni nelinearni koeficijent teenja, kojim se zamenjuje (, t0 ) ,
k - odnos napon/vrstoa c / fcm (t0 ) ,
gde je:
c - napon pritiska u betonu,
f cm (t0 ) - srednja vrednost vrstoe betona pri pritisku u trenutku
optereenja
Konana vrednost dilatacije teenja betona cc , t0 , t0 c / Ec

tbk

PRIMER 1.
Izraunati koeficijent teenja armiranobetonske grede, tokom vremena, pravougaonog
preseka b/h=40/60cm, klase betona C30/37, vrste armature B500B.
Relativna vlanost spoljanje sredine je RH=80%. Konstrukcija je optereena nakon 28 dana.
Nosa je14 dana bio izloen na temperaturi od 20C, a nakon toga 14 dana na temperaturi od 50C.
b/h=40/60cm
C30/37

fck = 30 MPa
fcm = fck +8 = 38 MPa
6

fctm = 2.9 MPa=0.29 kN/cm2

Ecm = 33 GPa
Ec(28) = 1.05 Ecm = 34.65 GPa
B500B
RH=80%

(t , t0 ) 0 c (t , t0 )
0 RH ( fcm ) (t0 )
RH

1 100

RH 1
1 2
3
0.1 h0

Ac b h 40 60 2400cm2
u 2 (b h) 2 (40 60) 200cm

h0

35
1
fcm

0.7

sp
o

2 Ac
;
u

za fcm 35MPa

2 Ac 2 2400cm 2

24cm 240mm
u
200cm

35

38MPa

0.7

0.944

0.2

.bl

0.2
35
35
2
0.982
38MPa
fcm
RH

1 100

RH 1
1 2 1.283,
3
0.1 h0

16.8 16.8
( fcm )

2.725
f cm
38
1
(t0 )
0.1 t00.2

og

h0

t.rs

Es = 200 GPa

-ns

za f cm 35MPa

-bk

t0 t0,T

1
0.5
2 t1.2

0,
T

tT e(4000/[273T ( ti )]13.65) ti
i 1

ti [dani]

T(ti) [C]

tbk

14
14
0

tTi
13.974
49.658
0.000
63.632

20
50
0

tT=tTi=

= 0 za cement klase N
t0 63.632dana 0.5
1
1
(t0 )

0.418
0.2
0.1 t0
0.1 63.6320.2

0 RH ( fcm ) (t0 ) 1.283 2.725 0.418 1.460

za fcm 35

0.5

0.5
35
35
3
0.960
38MPa
fcm
H 772.586 1439.572
za t = 20000dana (tokom vremena)
0.3

(20000 63.632)

772.586 (20000 63.632)

0.3

0.989

sp
o

(t t0 )
c (t , t0 )

H (t t0 )

t.rs

0.3

(t t0 )
c (t , t0 )

H (t t0 )
H 1.5 1 (0.012 RH )18 h0 2503 1500 3

tbk

-bk

-ns

.bl

og

(t , t0 ) 0 c (t , t0 ) 1.460 0.989 1.443