mr Xyyam

Rbailr

TRTBDN
rann XI srd yaam grkmli filosof airi mr Xyyam
Azrbaycann oxucular arasnda geni hrt tapm, rbailri Nizami
dvrndn bu gn qdr xalqmz trfindn sevil sevil oxunmu v
zbrlnmidir.
Tkc XX srd airin lirik flsfi rbailri Mikayl Mfiq, Mir
Mehdi Seyidzad, krm Cfr kimi nfuzlu qlm ustalar trfindn
doma dilimiz trcm edilmidir.
Mikayl Mfiq ken srin 30-cu illrind Xyyamn rbailrinin
bir qismini ana dilimiz evirmi, grkmli alim v ruznas krm Cfr
is airin btn rbailrinin z vznini v qafiy sistemini saxlamaqla
trcm edrk ayrca kitab haqqnda nr etdirmidir.
ndi mr Xyyamn oxuculara tqdim etdiyimiz Rbailr kitab
grkmli airimiz Mir Mehdi Seyidzadnin yaradclq axtarlarnn
mhsuludur.
air mr Xyyamn rbailrindn etdiyi trcmni iki df
1955-ci ild v 1969-cu ild ayrca kitab klind ap etdirmidir. Hr iki
kfi mqayis edrkn aydn olur ki, air mr Xyyamn rbailrinin
trcmsin ox ciddi yanam, birinci nrd nzr arpan nqsanlar
dzltmi v o qdr d poetik olmayan misra v ifadlri yenidn ilyib
tkmilldirmidir. Msln, birinci nrd (33-c rbai):
Saqi, xo trli qrmz mey ver,
Bo danqlara qoyma qalsn yer
Zaman torpamz kuz etmmi
Mey iim, edim mn mnzar seyr! klind
verilmi
hmin rbai ikinci nrd aadak formada ilnib,
tkmilldirilmi, gzlldirilmidir:
Gl rngli rab ver biz, ey saqi!
Uymayaq shbt, sz, ey saqi.
Bir kuz mey gtir, torpamzdan
Dvran dzltmmi kuz, ey saqi.
Bel misallarn sayn artrmaq da olar.
Bunu da oxucularmzn nzrin atdrma lazm bilirm ki, mr
Xyyam rbailrinin 1-ci nrin grkmli alimimiz, filologiya elmlri
namizdi mrhum Mmmdaa Sultanov airin dvr hyat v rbailrinin
flsfi mahiyytini geni kild rh edn dyrli bir mqddim yazmd.
2

Lakin biz mlum olmayan sbblrdn hmin mqal airin rbailrinin

ikinci nrin daxil edilmmidir.
Oxucularmzn Xyyam haqqnda, rbailrinin mzmunu v ideya
istiqamti bard dzgn, dolun tsvvr ld etmsi n son drc faydal olacan nzr alaraq onu airin latn qrafikas il ap olunan bu kitabna lav etmyi zruri saydq.
nanrq ki, gzl airimiz Mir Mehdi Seyidzadnin byk
mhbbtl v ustalqla, sad v rvan bir dild doma dilimiz evirdiyi
bu rbailr Xyyamsevrlr v gnc oxucularmz trfindn sevincl qarlanacaq v sevil-sevil oxunacaqdr.
libala Haczad
16.03.2004.

Bak

MR XYYAM
Dnyann mdni xalqlar arasnda hrt tapan klassik airlrdn
biri d XI sr filosof airi mr Xyyamdr.
mr Xyyamn hyat haqqnda limizd mfssl mlumat
yoxdur. Ondan bhs edn rq tzkirilri airin hyat haqqnda demk
olar ki, he ey demmidir. Xyyam yaradcln tdqiq edn rq v
Avropa alimlrinin srlrind d bu msl son drc sthi
iqlandrlmdr. Hllik, mnblrd bu byk air haqqnda aadak
mlumat verilmkddir:
Xyyam ( bzn d Xyyami) txlls il btn dnyada hrt
tapan, hikmtli rbai ustadnn ad mr, atasnn ad brahimdir. O, 1040c ild Xorasan yaltinin Niabur adlanan mahalnda bir adr ailsind
anadan olmudur. Xyyam txlls d atasnn sntindn alnmdr.
mr Xyyam ibtidai thsilini vtni olan Niaburda alaraq, z dvrnn
sas elm sahlrin yiylnmidir. O, xsusil hikmt, nicum, riyaziyyat,
kimya v tibb elmlri zr alaraq, sonralar bu elmlr sahsind kflr
bel etmidir. Buna gr d Xyyamn mhur mnccim v riyaziyyat
kimi d ad kilmkddir. O, poeziyaya meyl etmi, misli grnmmi
drin mnal rbailr yazmdr. Xyyamn ara-sra yazd bu rbailr
sonralar ona byk hrt qazandrm v onu dnya airlri crgsin daxil
etmidir. Bu rbailr Xyyamn yaradclnda miqdarca ox czi bir yer
tutsa da, mzmunca olduqca mhm flsfi fikirlr ifad etdiyindn daima
diqqt mrkzind olmudur.
mr Xyyam, Mlikah Slcuqinin vziri drcsin yksln,
mhur Siyastnam srinin mllifi Nizamlmlkl, sonralar ismaililr
firqsinin bas olub, Slcuq hkmdarlarn qorxu altnda saxlayan Hsn
Sabbahla bir mktb yolda olmudur. Lakin Xyyam he bir hrt v
mnsb sahibi olmaa almam, btn mrn elm, flsfy v
poeziyaya srf etmidir. Xyyam Yaxn rqin bir ox mhur hrlrini
gzmi v dvrnn adl-sanl alimlri il tan olaraq, yeri gldikc,
onlarla elmi, dbi mbahislr etmidir. mr Xyyam orta sr feodalizmi
raitind ox db olan mddah saray airlri crgsin daxil olmaq
istmmidir. ksin, o, azadl, mrdliyi hr eydn stn tutaraq
yaam, ancaq Mlikahn rsmi xahii il znn mhur Clali
tqvimini (Nicum cdvlini) yaratmdr. Bu tqvim bir ox chtdn hl
bu gn d z elmi hmiyytini itirmmidir.
Xyyam 1123-c ild vtni Niaburda vfat etmidir.
* * *
4

Bel bir sual meydana xr: konkret elmlr sahsind bir ne

kflr edn mr Xyyam nec olmu ki, ancaq kiik rbailri il dnya
hrti qazanmdr? Bu suala cavab vermk istyn rq v Qrb
tdqiqatlar ox haql olaraq qeyd etmilr ki, Xyyam klassik dnya
airlri zirvsin qaldran rbailri misilsiz drcd sntkaran yazlm
v drd stir irisind, cildlrl kitaba yerln drin, flsfi fikirlr ifad
etmidir. Xyyam rbailrinin bizd tkrar tkrar ap edilmsinin bir
sbbi d onun materialist, atesit dnya grnn bu rbailrd inikas
olmudur.
Xyyamn btn rbailri drin flsfi fikirlrl doludur. O hr
eyin sl mahiyytini bilmy alan, hqiqt axtaran, onu tapmadqda
myus olan bir filosof airdir. Xyyamn hr rbaisi insan fikr daldrr,
onu ayldr, onu bu dnyaya balayaraq, o biri dnyann bo vdlrindn
uzaqladrr. Buna gr d mftilr, din xadimlri Xyyam kafir
adlandraraq, onu lntlndirirdilr. Lakin Xyyam ona etiraz edn bel
mftilr cavab olaraq, qorxmadan onlar qanin adlandrr v yksk
ssl deyirdi:
Ey hr mftisi, sndn prgarq!
Bunca srxoluqla sndn huyarq.
Biz rab iirik sn xalq qann,
nsaf et, hansmz daha qddarq?
mr Xyyam Badada xliflrinin hl fitva verdiyi tarixi
raitd yaayb yaradrd. Bu zaman hr adam materialist ideyalar irli
srmk, ateist fikirlr sylmk qdrtin malik ola bilmzdi. Bu zaman hr
ks islamiyyti bir cr rh etmy alaraq, onu hakim feodal dvltinin,
daha yararl surtd xidmtin vermk istdiyi halda, ancaq Xyyam kimi
csur bir filosofa yaraard ki, onlara glrk desin:
Mzhb, din dnr bir yn insan,
Bir yn da kl yqind heyran.
Qafillr, yol n o, n budur! - dey
Pusqudan qqrr biri nagahan.
O, din xadimlrinin ssini batraraq, deyirdi:
Cnnt chnnm girn yox, knl,
Gedib o dnyan grn yox, knl.
mid v qorxumuz o eydndir ki,
5

Onlardan he nian vern yox, knl.

Buna gr d Xyyam hr ks n nsib olan bu az mrn mnal
v adlqla kemsini tbli edirdi. O hr eyin ancaq bu dnyada
olduunu, lndn sonra hr eyin bitdiyini drk edirdi. Xyyam o dnyaya
kb gednlrin ox olduunu v hr ksin d qaytmadn gstrrk,
oxucularn yrdirdi ki;
ad ol, mr arpma kdrl daa,
Bu zalm dnyada sn adil yaa.
ndi ki, dnyann sonu yoxluqdur,
Znn et, yoxsan, mr azad vur baa.
Xyyam cnntin d, chnnmin d bu dnyada olduunu bel
izah edirdi:
Dnya mrmzdn ken bir andr,
Ceyhun gzmzdn axan neysandr;
Chnnm bo ml qlcmdr,
Cnnts xo ken rahat zamandr.
O, baqa bir rbaisind nahl v yaramaz admlarla shbti
chnnm adlandrmdr. Bellikl, aydn olur ki, Xyyam ox kskin bir
surtd dinin leyhin olmu v bu dnyada hr sadti insann zhmt v
iradsind grmdr. O, flaktlrin insandan gcsz olduunu yrdrk
(rbai 222), allahn varln inkar etmk drcsin qdr ykslirdi.
Xyyam deyirdi: Hr ey allah linddirs bs n n o, yer znd bu
qdr daltsizliklr yaratmdr, n n o z yaratdn bel nqsanl
etmidir? Yaxud n n o (allah) btn mllrini vvlcdn alnna
yazd bndsin nqsan tutaraq, onu bu dnyada etdiyi ilrin gr
chnnmd yandrr? (rbai 226, 228, 331)
Nhayt, Xyyam dini ehkamlara byk bir zrb vuraraq, bu
dnyann ox eybcr yarandn elan edirdi. Zlm, sitml gylr
yksln hmtli saraylarn uulub gedcyini, onun xarabalar zrind
bayqularn tcyini deyn Xyyam z dvrnn btn qanunsuzluq v
daltsizliklrin bir ittiham kimi ssini yksldrk deyir:
limd olsayd gr iqtidar
Bu khn flki kkndn yxar,
Tzdn el bir flk qurardm
6

Ki, hr ks yaard azad, bxtiyar.

bhsiz ki, bel ateist fikirlr Xyyamn materialist grlrindn
dourdu. O, varln (maddnin) bdiyytini tsdiq edir, onun n ibtidas,
n d sonu olmadn anlayrd. O, insan urundan asl olmayaraq,
mvcud olan obyektiv varl qbul edirdis d, bu varln ndn ibart
olduunu hl kamil surtd drk ed bilmirdi. Bir ox rbailrind
Xyyam z verdiyi suallar qarsnda aciz qaldn bildirir, bu vvli v
sonu blli olmayan, dairvi dvr edn dnyada he ksin bizim haradan
glib, haraya getdiyimizi bilmdiyini irli srrk (rbai 21), bir aqnostik
kimi varln sl mahiyytini bilmyin htta mmkn olmad qnatin
glirdi (rbai 13). Xyyamn materializmi, mahiyyt etibaril, nqsanl v
sensualist bir materializm idi.
Bel olduu tqdird, air bu dnyada vaxtn nd keirmyi v
mrn drd, lm iind keirmmyi mqsd mvafiq bilirdi. Xyyamn
srlrind tez tez tsadf ediln n, rab, gzl meyxana, ng, saqi,
mn, saz, nm v s. bu kimi szlr onun mhz bu fikri il baldr.
Tssf ki, bzi tdqiqatlar Xyyamn ox rab imkdn v gzllrl
vaxt keirmkdn bhs etmsin saslanaraq, haqszcasna onu yya v
srsri adlandrmlar. Bu fikir kkndn shvdir. Xyyam z bir
rbaisind rab imkdn n mqsdi olduunu bel izah etmidir:
Mey i sn, mhkm ol, aldan qama,
Cahillik eylyib sylm, sama.
styirsn sn mey halal olsun,
Kimsni incitm, vurma, l ama.
Yaxud:
Mey imk, ad olmaq ayinim mnim,
Bilmmkdir kfr din, dinim mnim.
Dnya glinin dedim: - Kbinin?
Dedi: - ad knlndr kbinim mnim.
Buradan aydn olur ki, Xyyam, btn hyat zvqlri unudaraq,
rab iib zndn gedn srxo v pozun bir yya deyil, blk, hkiman
v gzaq bir surtd ayq yaama, baqalarna ziyyt vermmyi,
xeyirxah olma tli etmidir. Ona gr d xalq arasnda Xyyaman
mey imyi hr adam bacarmaz - dey bir msl d vardr. Xyyam
7

vvlcdn duyurdu ki, onu bir oxlar dzgn anlamayacaqlar, buna gr

d bir rbaisind hr tayfann onu z qabiliyyti daxilind drk edib
qiymtlndircyini xbr verirdi.
* * *
Xyyamn rbailrinin miqdar haqqnda mxtlif fikirlr vardr.
Bzilri bu irsi ancaq 121 rbaidn ibart hesab etdiklri halda, bzilri
onun sayn min qdr artrmlar. Tarixind ilk df olaraq mhur rus
rqnas V.Jukovski Xyyam rbailrini tdqiq edrk, onun ox
qardrldn aydn faktlarla sbut etmi v htta Xyyam adna xan 82
rbainin Xaqani, nvri, Sdi, Hafiz kimi mhur airlr aid olduunu da
gstrmidir. Buna gr d Xyyamn grlrindn bhs edn zaman
baqa air mxsus olan rbailri sas gtrmk olmaz. bzi Avropa
rqnaslar mhz Xyyamn qlminin mhsulu olmayan rbailrdn
x edrk, shvn onu sufi air adlandrmlar. Halbuki Xyyam btn
dinlri inkar etdiyi n, islam dini daxilind yaranm btn triqtlr d
yaban idi.
Xyyamn rbailri ilk df XIX srd Fizcerald trfindn ingilis
dilin trcm edildikdn sonra, byk srtl Avropada hrt qazand v
bir birinin ardnca mxtlif dillr (fransz, alman, italyan, rus, trk v s.
dillr) gah nsrl, gah nzml trgm edildi. xyyam dnyann mhur
filosoflar olan Hte, Heyne, Volterl mqayis etmilr. Tsadfi
deyildir ki, Xyyam rq mnblrind hkim adlandrlmdr. Bu lqbi
almaq tarixd hr air nsib olmamdr. mr Xyyam z dvrnd
nahl adamlarn onu hat etdiyindn ikaytlnrk, hl bir ox mnalar
demyib, qlbind basdrd ac ac qeyd etmidir.
Lakin Xyyamn demi olduu fikirlri d onu byk bir air kimi
qiymtlndirmy haqq verir.
Xyyam rbailri hl bu gn d baqa baqa dillr trcm
edilmkddir. Onun rbailr kitabas gzl bir bayram hdiyysi kimi
ldn l gzir, mclislrd n sslnn bir tmtraqla oxunur, onun
hyat sevmyi, azad sevgini v mnal yaama tbli edn bu rbailri
lmz bir qvvy malikdir.
Xyyamn rbailri il Azrbaycan xalq hl XII srdn tandr.
Dahi Nizami, Xaqani, Fzuli v baqa Azrbaycan klassiklri Xyyam
sev sev oxumular. Onun rbailri Azrbaycan xalqnn dilind zbr
olmudur. Xyyamn rbailri bir ne df Azrbaycan dilin trcm v
nr edilmidir.
M.S.Sultanov,
8

filoloji
namizdi
Lallr bitirn hr lalzarn
Lalsi qandr bir hriyarn.
Torpaqdan gyrn inc bnv
Xaldr bir gzl dilbr nigarn.
Bu ot ki gyrib ay qrandan
Bitib bir dilbrin al dodandan.
Asta gz, mnd hr qzl lal
xb gzllrin boz torpandan.
Bilinmz n vaxtdan hrlnir bu tas;
N zaman pozular bu gzl sas.
Bel nazik fikri drindn duyub,
Al lsyl drk etmk olmaz.
Bizdn vvl varm bu axam shr,
Yqin bir mqsdl dnrmi gylr.
Amandr, asta gz, gz bbyidir
Naznin gzlin, bu gzdiyin yer.
Shrin mehindn alb gllr,
Gl ik eqil tr blbllr.
Zvq al bu baadan, ox bel gllr
Yaradb, sovurub torpaa illr.
Dnn meyxanada mn bir qocadan
Sorudum ki, gedib bu qdr insan,
Onlardan xbr ver. Dedi: - rab i!
Gednlr qaytmaz bir d he zaman.

elmlri

Mey gtir, al saz, oxu nmlr.

Yz min cmidlri, keykavuslar
Yer udub, unudub da qrinlr.
Gldik, getdik, dnya n fayda grd?
mrmzn kk harda gyrdi,
Flkin odunda yanan canlardan
Yksln tstdn kim xbr verdi.
Hyatn sirrini bilsydi rk,
Bilrdi lmn sirri n demk.
Bu gn salnda bir ey bilmyn
lb getdi, sabah n drk edck?
fsus, gncliyimin dvran getdi,
mrmn xo bahar zaman getdi,
Gnclik dediklri o qu, bilmirm,
N zaman trk edib bu can getdi.
Dm arxasnca sn biliklrin,
Oxa tellrini inc dilbrin.
Zman qann tkmzdn vvl
Mey i, meyxanalar olsun qoy yerin.
km qm aca qlbind bir an,
adlq kitabn oxu hr zaman.
rab i, xo kein, blli bir eydir
Dnyada n qdr yaayr insan.
Sabah biln yox, olma prian,
al, qlbin drddn olmasn an an;
rab i, ay zlm, ay inda;
ox gzr ay, bizdn tapmaz bir nian.

Shr zamandr, ey nazl dilbr!

9

10

Bahardr, seyr x bir mnzara,

Yolda ol iki gzl dildara.
Qdhi al l, bad inlr
Uymaz mscidlr, klisalara.

mrnn ipini cl qays

Qrb mhv eldi, xmad ssi.

N yazq, saraldq bir yarpaq kimi,

Bidi mrmz gy1 oraq kimi.
Gz yumub anca yaamadq, ah!
Snd hyatmz bir raq kimi.

Sadlvh knlmdn mn cana gldim,

Cfake canmdan fana gldim,
Mnsiz d dnyann ii kermi,
cba, n n cahana gldim?!

Madam gnlmzc olmayacaq i,

N fayda verck almaq, tvi!
Dnyaya gec gldik, tez getmliyik
Dey, bu hsrtl gnmz kemi.

Knl, zmandn ehsan gzlm,

Dvran grdiindn shman gzlm,
Sn drman axtarsan, artacaq drdin
Dz ac drdin, drman gzlm.

Sadt axtarma, hyat bir andr.

Hr toz Cmid ahdan, Keydn niandr.
mrn mahiyyti, dnyann hal
Ryadr, xyaldr, ahdr, yalandr.

Mey isn all bir insanla i,

Ya inc gll bir cananla i
ox im, gizlin i, mey alma,
sn xumar gzl bir ceyranla i.

Yazdr, bulut gl spir jalni,

Qalx, rab imy al piyalni.
Bu gn seyrangahn olan mnlr.
Qbrindn bitirr sabah lalni.

Gylri bzyn parlaq ulduzlar

Dnyaya glirlr, gedirlr tkrar,
Gyn tyind, yerin qoynunda
Tanr lmync doulan xalq var.

Hr ik yaratsa bu qoca dvran,

Yen d torpaqla eylyr yeksan.
Bulut su yerin torpaq ksydi
Yaard gylrdn dost qan hr an.

Toz oldu bu qara qbr gednlr,

rd, tkld zrif bdnlr,
Ah, bu n rabdr, getmi zndn
Ondan azca dadb, az nu ednlr.

Xyyam ki, tikrdi hikmt xeymsi,

Yandrd mrn qmin krsi.

Biz bir oyuncaq, flk oyunbaz,

Bu bir hqiqtdir, deyildir mcaz.
Vcud shnsind oynadq, bir bir
dm sandna grmsk olmaz.

11

12

tin svdalara dm he zaman,

Doldur piyalni, nu et durmadan.
zmn qzyla oturub keyf k
Haram qz yaxdr, halal anadan.

nsana daima qm verir flk,

Bir qursa, birini datsn grk.
Dnyaya glmyn bils glnlr
N kir, glmkn bslmz dilk.
Biz getsk yen d duracaq cahan,
Bizdn qalmayacaq bir iz, bir nian.
Biz yoxkn kmirdi o he bir zrr,
Getsk d grnmz onda bir nqsan.
Ey flk, xsis izzt verirsn,
Ev, hamam, dyirman, srvt verirsn,
Snin tk flk tprmk grk;
Azad adamlara zillt verirsn.
Ey dost, tamah n gzib drd yan,
N qdr lsn btn dnyan
Gediblr, gedrik, glib gedrlr,
Bir an muradnca yaayan han!
Ulduzla doludur bu byk eyvan,
Onlara ox al qalmdr heyran.
Al klfini itirm sla!
Kainat z d qalb srgardan.
Saqi, xo trili qrmz mey ver,
Bo danqlara qoyma qalsn yer!
Zaman torpam kuz etmmi
Mey iim, edim mn mnzari seyr.
Xo hyat kdrl vurulmaz baa,
ad knl si rplmaz daa.
Kim bilir dnyada nlr olacaq!

13

14

Hl torpandan sbz1 bitmmi

Xo yaa, ayrlma yal mndn.
Glmdim arzumla bura glirkn,
Getmk d yqindir dnya evindn.
Ey yngl ayaql saqi, rab ver!
Cahann qmini meyl yuyum mn.

rab i, ay zl gzl sev, yaa.

Qlndrxislt ol, meyxana axtar,
Sevdiyin yar olsun, mey, kamana, tar.
linn qdh al, iynin kuz,
Vaxt bo keirm, mey i, ey nigar!
Bir yolun stnd torpamzdan
Kuz dzltmmi kuzi, canan!
Doldur, o zrrsiz kuzdn mey i,
Ver bir d mn iim, zvq alaq bir an.

Grdm ki, tikilir uca bir bina,

Dyb ayaqlayr pal bnna.
Palq deyir: - Sn d torpaq olarsan,
Gl zab kdirm insan oluna.

Grdm bir rind minib yer smndin,

nanmr he kfr, islama, din.
Kimd crt vardr bu arif kimi
kk gtipsin haqqa, rr, yqin.

Glrkn baharda iklr, gllr,

mnd mey vers bir nazl dilbr
Baqalara bu sz irkin olsa da,
tm cnnt ad ksm mn gr.

Kuzni, qdhi alb, ay gzl,

Bir bulaq bana mnzar gl!
ox ayzllri bu flk yz yol
Kuzy dndrib, mhv edib cl.

Nifaq bayran ataraq hmn,

Qoca yada rab icym mn.
ndi kef kmyim, bs n vaxt kim;
Yam ki, kemidir mnim yetmidn.

Bahardr mey iir mnd lal,

Bir inc dilbrl qaldr piyal
Bu mavi gy yxb sni torpaa
Bir gn hyatn verr zval.

mr kedi istr irin, istr tlx,

Peyman doldumu, n Bdad, n Blx.
Bizdn sonra bu ay ox batb xar;
rab i, bu qflt yuxusundan qalx.

Madam ox yaamr dnyad insan,

Meysiz, sevgilisiz yaama bir an.
Axtarma qdimdir, tazdir alm,
str bizdn sonra uulsun cahan.

sir olma bunca qoxuya, rng.

Dnm irkini, uyma qng.
Olsan dirlik suyu Zmzm emsi
Yer udub dndrr sni shng.

l kmir, ey knl, qm kdr sndn,

Ruhun ayrlacaq bir gn bdndn.
1

15

16

Bir zaman mktb getdim uaqkn,

Bir zaman sevindim dbirliyimdn.
bax, dnyaya su kimi gldim,
Sonra klk kimi sib, getdim mn.

mrn mhv olmam qanl cldn

Buraxma qdhi, iyi ldn.
Doldur tyini qzl gllrl,
Zvq al srv boylu zrif gzldn.

Zhrni yaradan gndn tbit

Yaratmayb meydn gzl bir nemt!
Al rabdan yax n ola bilr!
Mey satan, bax, buna edirm heyrt.
Bad vern saqi olsa bir dilbr,
Dirlik suyu olsa rabm gr,
Zhr mtrb olsa, sa da hmdm
yly bilmrm olsa qm kdr.
Gl zl gzl vurundur knl,
limd gl rngli bad var, ey gl!
Qoymaram rkd bir arzum qalsn
Dnb ta czilr olmaynca kll.
Eqin kitabil fala baxrkn
Bir hal hli grdm mnlikd mn.
Dedi: - xobxt odur ay tk yar var,
Sevgi gecsi d uzundur ildn.
Bir ka kuzni srxoluumdan
Sndrb, buraxdm dnn ox nqsan.
Kuz dedi: - Mn d snin kimiydim,
Mnim tk olarsan sn d bir zaman.
Sevgilim, gl sn mn verim xbr.
Yalnz iki szl deyim mxtsr:
Torpaa girrm mhbbtinl,
Eqinl qalxaram yerdn, ey dilbr.
17

18

Mey iim grk mn gnclik zaman,

rabla unudum btn dnyan.
Ac olsa bel mey hyatmdr,
Xodur ac mrn n tin an.
Saqisiz, rabsz bir dvran hedir,
Meysiz v nmsiz ken an hedir.
Dnyaya baxdqca grrm yalnz
Bir irt qalacaq, bu cahan hedir!
Drd kib, dnyad fryad eylm,
Kemi kdrlri, gl, yad eylm,
Knl ver naznin bir prizada,
Bad i, mrn brbad eylm.
Yard iyl gecni mhtab,
Bu an bir d glmz, durma, i rab!
Dr qbrimiz ox ay i,
Xo mr srmy frst axtar, tap.
Aiq isin grk il boyu bad,
Divan tk rsvay olsun dnyad.
Ayqkn kirik hr eyn kdr,
Mst ikn veririk hr eyi bad.
Olmayaq gndlik ala biz dkn
str yz il yaa, istrs be gn
Birdir, bu dnyad zvq al, rab i,
Kuzy dnmdn hl smyn.
Bir shr ss gldi meyxanmizdn,
Gl ayrlma, ey rind divan, bizdn.
Hyat peymanmiz dolmaynca, qalx,
Zvq alaq bu dolu peymanmizdn.
19

Ey Xyyam, birc bax, dad kir cahan

Dnyann drdini kn insandan.
Mey i srahidn saz nmsil,
Dymmi qdhin daa bir zaman.
Drk clin ngin hmn
mrmn aac qopsa kkndn
Onda torpamdan qdh dzldin,
Blk mey dolanda dirilrm mn.
Bu flk he ks sirrini amaz,
Sitml ldrm min Mahmud Ayaz.
mr bir dfdir, gl rngli mey i,
Dnyadan gednlr bir d qaytmaz.
Snin kimi gzl grmyib cahan,
zizsn gzmdn, irin canmdan.
Bu dnyada candan irin ey olmaz,
Yz cana dyrsn, ey dilbr canan.
Bu gndn sabaha yetirmi l?
Xyaldr sabahn bslnn ml.
Knln oyaq ikn vaxt itirm,
Daim yaamaa vaxt vermz cl.
Al bu qdh sylyir hsn.
pr mhbbtl min yol zndn.
Onu gr n zrif yaratm flk,
Sndrb mhv edir sonra qfildn.
Bir kuzi grdm ayaqda durmu,
nsan torpandan tayalar vurmu,
Dilni lindn, ah kllsindn
20

Kuzeyin boazlar, qulplar yourmu.

Yolum krxany dmd dnn,
Orada minlrc kuz grdm mn.
Hr z diliyl mn deyirdi:
Han kuz alan, satan, dzldn?
Gliimdn fayda grmdi hyat,
Getsm d dyimz qoca kainat
Bu gli gediin sbbi ndir?
Eid bilmdim kimsdn, heyhat.
Cnnt chnnm girn yox, knl,
Gedib o dnyan grn yox, knl,
mid v qorxumuz o eydndir ki,
Onlardan he nian vern yox, knl.
Srxoa rast gls dolu piyala,
Onu sndrma almaz xyala.
Naznin balar, zrif llri
Kim qurdu, kim qrd sald bu hala.
Tanr, yaratmsan bir inc dilbr,
Bir doda kr, salar nbr,
Sonra da deyirsn ona baxma, bu
y, ancaq datma demy bnzr.
Al olan suya dzrmi krpic,
Kilsy, mscid uyan gicdir gic!
Kim deyir ki, Xyyam chnnmlikdir
Chnnmi grb, gln varm he?
Mey ver, saqi, hyat birc nfsdir,
Bir an adlq etsn dnyada bsdir.
21

N tapsan qane ol, cahanda arzun

Ba tutmaz, rpnmaq, mnc, bsdir!
N grsn insanda xeyirdn, rdn,
Hr kdr, hr sevinc gls qdrdn
Flkdn bilm ki, al yolunda
Min df acizdir flk brdn.
Bizi pncsind sxmam zaman
Mey ik, mrmz xo kesin bir an.
Dnyadan gednd bu zalm flk
Bir su imy d vermyir aman.
Tutaq, rstu tk vardr hikmtin,
Qeysr, Frur kimi vardr qdrtin,
Cmidin camndan rab i, nki
Torpan altnda snr hrtin!
Ey hr mftisi, sndn prgarq,
Bunca srxoluqla sndn huyarq.
Biz rab iirik, sn xalq qann,
nsaf et, hansmz daha qddarq.
Bu flk bnzyir evrilmi tasa,
Zirng insanlar batrr yasa.
Qdhl nin dostluu qandr,
Dodaq dodaa da pm olsa.
Tusun barsnda grdm ki, bir qu
Caynanda Keyin ban tutmu.
Klly sylyir, fsuslar olsun,
Znglrin ssini alm unutmu.
Bu torpaq ki, onu tapdayr heyvan,
22

Olmu bir zamanlar gl zl canan.

Eyvanda grdyn krpic yaranm
Vzir barmandan, sultan bandan.

Flyin altnda daim mhkm ol,

rab i bu odlu dnyada bol bol.
Znn et ki, torpan qucandasan,
Budur vvl axr gedcyin yol.

Bu flk ox insan kib bimidir,

Drd kmk, qm yemk faydasz idir.
Ey saqi, durma, tez mn bad ver!
Mey iim, olanlar olub kemidir.

Ey flk, zalmlq davtindir,

Almi datmaq bir adtindir.
Ey torpaq, barn sksk, datsaq,
Da qalar xar ki, lyaqtindir.

nsan kllsindn kasalar quran,

Qdhlr yaradb naxlar vuran
Mnim vcudumdan kasa yaratd
Onu mhbbtl doldurdu hr an.

Yaasan yz il, be yz il, min il

Bu khn dnyadan gedcksn, bil.
str dilni ol, istrs ah ol,
Sonda qiymt birdir, iki cr deyil.

ldn klk kimi, aydan sel kimi

Grdm bu gn yen ken mrm,
Qaytmayan gnn, glmmi gnn
Drdil inlmz qlbimin simi.

Sn knl qrma eylsn adt,

nsan incitmyi bilsn sadt,
Aln matmind otur, ey nadan!
Bil ki, ksik deyil sndn rzalt.

clin ovusu tor quran zaman

Tutduu ovuna ad qoydu: insan.
Dnyada n yax yaman i grs,
nsann boynuna yklyir haman.

Qoyma qucaqlasn qm kdr sni,

Burax bir trf drdi, qssni.
stn kmmi ac torpaq hasar
Seyr et axar suyu, gl, ssni.

Basqn elmmi sn qm kdr

mr el, gl rngli rab versinlr.
Qzl deyilsn ki, ey qafil, sni
Basdrsn, yen d xarsn br.

O qsr ki, gy iyin vururdu,

ahlar drgahnda boyun bururdu,
Grdm eyvanna qonmu bir qumru,
Daima oxuyur: ku ku ku ku ku1.

Xbrin varmdr, aarnca dan,

N n xoruzlar qaldrr fan?
Deyirlr: mrndn ken gecni,
Dur, seyr et shrin saf aynasndan.

Ey gl, bnzyirsn zrif yanaa,

Ey mey, bnzyirsn inc dodaa,
Ey tale, zn dost gstrrk,
1

23

, ?

24

alb salrsan mni ayaa.

Sn, mn sa qalmarq prd qalxrkn.

Flk ryim syldi pnhan:

N grs qdrdn qzadan insan
Mndn bilir, ancaq mnim qdrtim
Olsayd gzmzdim bel srgrdan.
Bir all insan grdm ryada,
Syldi: - Yuxudan glmz bir fayda.
Yoldadr lml yuxu ox zaman,
Qbird yatarsan qoca dnyada.

N kils hliym, n mslmanam,

Haqq yax bilir ki, n torpaqdanam.
Bir kafir drvim, irkin fahi,
Cnntsiz, dnyasz, dinsiz insanam.

Mzhb din dnr bir yn insan,

Bir yn d kl yqind heyran.
Qafillr, yol n o, n budur - dey
Pusqudan qqrr biri nagahan.
Knl, rast glmsn tikn, xara,
Yeti bilmzsn gl zl yara.
Yz para olmasa daran bar
He li atarm ipk salara!..
Grdm ki, bazarda bir mlki var,
Bir para pal dyb ayaqlar.
Palq deyir: - Mn d snin kimiydim,
Gl mni incidib etm bunca xar.
Bir tayfa aldanb uydu qrur,
Bir tayfa vuruldu cnnt, hur.
Prdlr qalxnca snin kuyundan,
Uzaq ddklri xar zhur.
zlin sirrini bilmrik sn, mn.
Bir ey drk etmrik bu gizli sirrdn,
Prd arxasnda gedir shbtlr,
25

Qurursan yolumun st min tl,

Deyirsn, trpnsn, kersn l.
Hr ey hkmnds, nen gnahkar
Edirsn, salrsan mni ngl?!
Ey mlki, gr aln, huun var,
nsan paln bunca etm xar;
Keyxosrov ahndr, Fridunundur
Qlib qoyduun llr, barmaqlar.
Deyirlr var cnnt, var huri, Kvsr.
Axacaq ay kimi rab, sd, kr.
Bunun salna qdh ver, saqi!
Yz min nisy ey birc nad deyr.
N qdr cannda vardr qvvtin,
Azadlq yolunda mtin ol, mtin!
Rstm dmn olsa, Hatm dost sn
Olmasn onlardan qorxun, minntin.
mrn artsn dey, grnc bardaq,
Drhal dodana dayadm dodaq.
Bardaq pldad mn: - rab i!
Dnyaya bir df glirsn ancaq.
Ey Xyyam, srxosan gr rabdan,
Yannda oturub gl zl canan,
26

ndi ki, dnyann sonu yoxluqdur

Xo kein var ikn, el bil yoxsan.
Bnv geyinc bir mavi paltar,
Gln yaxasn anca rzgar
All, bir gm bdnli qzla,
Mey ir, qdhi bir daa arpar.
Mey xodur Kavusun sltntindn,
Tusdan, Qubad ahn mmlktindn,
Shr bir aiqin kdiyi nal
Xodur min zahidin ibadtindn.
Ey saqi, onlar ki kdlr qabaq,
Yatblar, onlar rtbdr torpaq.
rab i, dz sz gl eit mndn
Hr n sylmilr klkdir ancaq.
N olar rahatlq zn grsk,
Ya bu uzun yolun sonuna irsk.
Yz min il keinc torpaqdan, ey ka!
Bir yal ot kimi yen gyrsk.
Sni sadt aparan al,
Gnd xitab edir, sylyir: ayl!
Ot kimi biildin, bitmycksn
mrn hr anndan istifad ql.
Qoy olsun limd zm badsi,
Bamda sevimli dilbr hvsi.
Deyirlr ki, tanr tvb vd etmi,
Qoy zn qalsn onun tvbsi.

Axt srahinin boazndan qan.

Mnim dostlarmn iind bu gn
Baddn tmiz bir mhrm yox, inan.
Yaard gzlri sx bulutlarn,
Mey i, seyrin x gln, glzarn.
Torpandan bitn bu otlar, sabah
Seyrngah olar ox insanlarn.
O saraylarda ki, mey imi Bhram,
Orda ceyranlara irlr olmu ram.
Kmndl gur tutan Bhram gr indi
Gorda yatb nec olmudur aram.
N soyuqdur, n d isti bir andr
Bulut gl zn yuyan zamandr.
Blbl qzl gl pldayr ki,
Frsti qarma, mey i, amandr.
Bu khn saray ki, addr alm,
Gecy, gndz apardr hr dm.
Burda ahlq edib mzara girmi
Yz minlrl Bhram yz minlrl Cm.
Ey gzl, dur bizim xtrimizn gl,
Olsun mklmz cmalnla hll!
Qdh qayrlmam torpamzdan
Dolandr qdhi mclisd l l.
Bir nfs yol vardr kfrdn din,
Bir nfs yol vardr kdn yqin,
mrnn hasili bu bir nfsdir,
Bu ziz nfsi xo keir yen.

Saqi, lal rngli mey gtir, aman,

27

28

limd olsayd gr iqtidar,

Bu khn flki kkndn yxar.
Tzdn el bir flk qurardm
Ki, ham yaard azad, bxtiyar.
Dnya mrmzdn ken bir andr,
Ceyhun gzmzdn axan neysandr.
Chnnm bo mk qlcmdr,
Cnnts xo ken rahat zamandr.
Onlar ki, oldular al dryas,
Sadlar ellr rfan ziyas,
Qaranlq gecdn ba xarmadan
Bir fsan dedi, atd ryas.
trim var, srv tk ucadr bam,
Bir glm, lallr olub yoldam.
Bilinmz torpan adlq evind
Nein bzmidir mni nqqam.
Bu kuz mnim tk aiqi zarm,
Yarn tellrini pb oxarm,
Boynunda grdyn qulpu bir lmi
Canann boynunu qucaqlayarm.
Gl dedi: - Bu qdr gzllikl mn
N drdlr kirm glab kndn.
Blbl dil glib syldi gl:
llrc alayr bir df gln.
Yaradan dnyan nein yaratd!
Sonra dyimy nein l atd.
gr gzldis mhvi n layiq?
irkins n n qsura batd.
29

Gzl bir dilbrl oturub dnn

Bir bulaq banda mey iirdim mn;
El bir xrd shr gni
Qarma qoyduum billur qdhdn.
N yazq, mrmz getdi tufana,
Dnd ox ciyrlr cldn qana.
O dnyadan dnb gln olmad;
Bilk neylyirlr orda insana.
Yerlri, gylri yaradan ancaq
Vurdu bizim qmli sinmiz da.
Yaqut dodaqlar, ipk salar
kdi yer altna, eylydi torpaq.
clin ngin dnc hmn
mrmn aac qopar kkndn,
Onda torpamdan qdh dzls
rabla dolunca dirilrm mn.
Mnvi almin ba ssidir eq,
Gncliyin n gzl nmsidir eq,
Ey eq almindn xbrsiz olan,
Anla ki, hyatn nsidir eq.
Knlm he bilikdn olmad mhrum,
Bir ox sirrlr mn oldular mfhum.
Yaadm dnyada yetmi iki il
Yen he n mn olmad mlum.
Bu gec batmanlq qdh kedim,
Doymaqn n byk qdhl idim.
Alm, dinimi boayaraq mn
Meynnin qzn nianl sedim.
30

Madamki lm var, bodur hr dilk.

Shrdir, gl ik gl rngli bad,
Bu adi hrti gl verk bad.
Yarn tellrini pb saz alaq,
Uzaq mllrdn qaaq dnyad.
Tvb rvamdr mey olan yerd,
Onu izlyirlr trk ednlr d.
Tvbnin yerimi iklr ab
Blbl irin nm oxuyan yerd?
Kimin bir rklik budas vardr,
Ban kmy yuvas vardr,
N aadr, n d kimsy nkr;
ad olsun, znn etsin dnyas vardr.
ndi ki, hr adlq getmidir bad,
Bir yax dost qalb o da ki, bad.
Buraxma sevincl qdhi ldn,
Kmyin bir odur snin dnyad.
Almaz he ks srar prdsi,
atmaz bo gylr kimsnin ssi.
Torpan altndan baqa mnzil yox,
Uzundur dnyann bu fsansi.
Bu flk ki, bizi hrldir hr an,
Seilmz sehrbaz fanuslarndan.
Gn radr, dnya fnri,
Bizs kil kimi iind heyran.
All insann dolanmaz flk,
Birdir, gy yeddi, ya skkiz bilk.
Ya ld qurd yesin, ya da qarqa,
31

Bamda olsa da mstlik havas

rab ver, rabdr ruhun qidas.
Dnya fsandir, ovcuma mey qoy!
mr bir klkdir, yoxdur vfas.
Bir balq rdkl qovrulan zaman
Dedi: - mid varm bir d bu arxdan
kilmi su glsin, rdk syldi:
- Biz yanandan sonra qoy qopsun tufan.
Yaz bulutlarndan yuyunur ik,
Yenidn olmudur dnya sevinck!
Gl zl dilbrl mey i mnd,
ln insanlarn yadil kef k.
mrmd he ayq olmamam mn,
Qdir gecsi d srxoam meydn.
Dodamda qdh, kpl d d
Yatb qalacaam yerd sbhcn.
Mn hyat vern snsn, neylyim,
pimi yirn snsn, neylyim,
Yaxlq, yamanlq n gls mndn
Yazb rva grn snsn, neylyim.
Qorxma bu cahann hadisatndan,
kir hadislr dnyada bir an.
mr qnimt bil, kemidn qorxma!
kinm glck gnn he zaman.
Bs deyilmi bunca xalq incitmk,
Yazq insanlarn tini didmk,
32

Tutaq ki, snindir btn bu dnya;

Axrn n olar fnay getmk.
Maya olmasa da allya zr
Yoxsuln bu dnya zindana bnzr!
libo bnv bkm boynunu,
Qzlgl qzlla bel glmsr.
Flk l kmyir mn cfadan,
Edir alaqlara ltfn dvran.
Odur qanla dolmu srahi sinm,
Piyal gzms daima giryan.
Bilmirm yaradan n verib mn,
Cnnt gedrm, ya chnnm.
Burda saz, mey, gzl, mn olsa nqd.
O nisy cnnti verrm sn.
Bu ucsuz, bucaqsz daird sn
ki cr insan xobxt grrsn.
Bir qismi hr eyi biln, o biri
Xbrsiz yaayan dnya iindn.
B dnn flkd pis dvrana bax,
Dostlar bir-bir kdi dnyadan ayaq.
n ol, az mrnd dnn baxma,
Sabah dnm, hal gr ancaq!
Saz alb, kdrdn qoymayaq bir iz,
Mey ik, ad olsun bir az qlbimiz.
Sataq sccadni bir qdh mey,
Dinin sini gl sndraq biz.

N qdr drd kib ya tkcksn.

Bu qoca dnyadan xb getmmi
rab i, xo kein, qalma kefindn.
ki gnd insan tapsa bir rk,
my bir az su, n n grk
z kimi biri aas olsun,
Yaxud bir nfr ilsin qul tk.
Keir klk kimi mrn karvan,
Qnimt bilmli zvq sfan.
Saqi, gl sabah dnm, mey ver,
Keir gec, gedir irt zaman.
ikn baharn ruzgar xodur,
mnd gzlin didar xodur,
Dnndn n qdr desn xo deyil,
Bu gnn svdas, dildar xodur.
Mey imk, ad olmaq ayinim mnim,
Bilmmkdir kfr din, dinim mnim,
Dnya glinin dedim: - Kbinin?
Dedi: - ad knlndr kbinim mnim.
Phrizkarlar deyir lnd insan
Yatd kimi d qalxar torpaqdan.
Mn yardan, rabdan ayrlmram ki,
Onlarla bir olum diriln zaman.
Yetmzmi bu mscid, bu oruc, namaz!
Yollan meyxanaya, rab i bir az.
Bir gn torpandan kuz qayrlar,
Ey Xyyam, bu mr bdi qalmaz.

Zman qmindn mhzun olub sn

33

34

Bir mey olsa, bir divan1 olsa.

Bir d mlahtli qzlxan olsa.
Mn xarabalq xodur saraydan
Yanmda mehriban bir canan olsa.
Cam olsun, mey olsun, saqi olsun, ba,
Bunlar mnim, nisy cnnt snin, bax.
Cnnt chnnmin bhsin uyma,
Cnnt - chnnm kim basb ayaq.
al bir yemkn, bir d paltarn,
Bunlar kifaytdir, dnm varn.
Dyrl mrn fnaya verm
Be gnlk dnyada bo arzularn.
Gtir yaqut rngli rabi sad,
Mhrmdir azadlq sevn bad.
rab ver, bilirsn, tez sib ken
Kly bnzyir mr dnyad.
Gl ken gnlri yadna salma,
Sabahn hayna indidn qalma,
Burax kemilri, glcklri,
Xo keir haln, qssy dalma.
Khn rab iib mstms mstm,
Kafir, atprst, ya btprstm.
Barmd hr bir fikir sylyir,
Aydndr z iim, mn hr ksdn.
Biz qflt toruna dm bir quuq,
Dnyann drdindn cana doymuuq.
N glmk arzumuz olub, n getmk.
Bu damsz, qapsz yer uymuuq.

35

irkin, gzl baxmaz hqiqt,

Birdir aiqlrn chnnm, cnnt.
Drd hli palaza, tlz baxmaz,
Yastqla krpici semz mhbbt.
Ey yar, xrabatda eylyk niyaz,
Lazm deyil biz ibadt, namaz
Snsn qiyamtim, hm d bu dnyam,
str yandr mni, istr eyl raz.
Sn hr mmman duymazsan, knl,
Nktli szlri anlamaq mkl.
Yaut rngli meydn burda cnnt qur,
Cnnt yetimk myyn deyil.
Ruhun ayrlanda bu irin candan,
dm prdsind olarsan pnhan.
rab i, xo kein, blli deyildir
Hardan glib, hara gedck insan.
Olsan bu dnyada hvt dkn,
Parlamaz mrnn, bxtinin gn,
Dn neylyirsn, kimsn, nisn,
Hara gedcksn mrn son gn.
ndi ki, meydanda yoxdur hqiqt,
Verm bhlrl mrn zhmt.
Bixbr srxola, bixbr ayq
Birdir, eyl daim ey il irt.
Ey dost, olan in km qm, kdr,
Sni incitmsin bo dnclr.
Xo kein dnyada, sevincl mr et!
nki getmyindn tutmazsan xbr.
36

Grr eklri aqil adamlar.

Ey yalan satana aldanan insan,
Be gnlk mrn ox arprsan.
Deyirsn ki, lsm gedrm hara,
rab ver, hara gedirsn yollan.
Dnyan gznd bzslr d
Meyl edib all qalmaz bu yerd.
Snin tk oxlar glib getmidir,
Gtr qismtini, glmzsn bir d.
Bu shralar dolur, boalr hr an,
Baxdqca bu l oluram heyran.
nki bilinmyir hardan glibdir,
Haraya yollanr bu uzun karvan.
Mey i silinmmi adn cahandan,
Mey qmi, qssni xarr candan.
El bir gzlin san tel tel,
Tel tel etmyinc sni bu dvran.
Bu fani dnyada km ox mhnt,
Xo kein, daima qur ey irt,
gr bu dnyada vfa olsayd
Sn baqasndan atmazd nvbt.
Biz qsd elyir bu zalm flk,
Gl xaq mn, al rab ik.
ox kmz, gyrr torpamzdan
Yal mnlrd lvan gl ik.
Gyd Prvin adl bir kz yaar,
Yer altnda da bir baqa kz var.
Bu iki kzn arasndasa
37

ox gzdik llri, mnliklri,

Gzdik bu dnyada btn hr yeri.
Hl eitmdik bir nfr insan
Bu helik yolundan qaytsn geri.
Qzla, gm uyma dnyada,
Verm pul ymaqla mrn bada.
Nfsin snmmi dostlarnla ye,
ldn dmn yeyr, bunu sal yada.
Bu qoca dnyadan gedinc sn, mn
Krpicl rtlr qbrimiz hmn.
Baqa qbirlrn torpamzdan
Krpic dzlck, bunu dn sn.
Grrm ox canlar kmidir torpaq,
oxu yer altn eylmi yataq.
Helik shrasna baxb grrm
Gedn ox, qaydb gln yox ancaq.
Pal youran bu kuzgrlr
Alla, fikirl etsinlr nzr.
nsan bdnidir bu palq, nen
Dyb incidirlr onu bu qdr.
Mscid glsk d biz bir niyazn,
Lakin glmmidik bura namazn.
Canamaz ourladq burdan, khnldi.
Glmiik biz yeni bir canamazn.
O gn ki lim alram rab,
El bil, adlqdan oluram xrab.
38

Tbim oda dnr, szlrim suya!

Yz mcz nmd eylmyir tab.
Torpam qlib tkln zaman
Yaranmdr ondan min fitn, min qan.
Bundan yax ola bilmrm, nki
Bel xarldm mn qalbmdan.
Rindlr xidmt et gls lindn,
Orucu, namaz yx tmlindn.
Sn mr Xyyamdan eit dz sz
Mey i, incimsin kims dilindn.
Dostum, gl sabahn kmyk mhnt
Bu bir anlq mr bilk qnimt.
Sabah qbr girrik yeddi min illik
ly brabr olarq, lbt.
Dnyadan tamah azalt, n yaa!
Mey i, bir gzlin san oxa.
l k zmand yax yamandan.
Bu be gnlk mr tez glr baa.
Bu ucsuz bucaqsz gyn altnda
n kein, dvranda az deyil cfa;
Sn nvbt atd he ah eylm,
Ham gedckdir nki torpaa.
Orucluqda oruc yeyirdim gr.
Sanma ki, yeyirdim onu bixbr.
Oruc zabndan gnm gecydi,
Obadan glirdi gzm shr.

Chnnmlik olur, bu, bo bir yalan.

Chnnmlik olsa aiqlr, mstlr
Cnnt bo grnr sn ovcundan.
Mscidi, namaz, orucu burax,
Dilni olsan da mey i, kef bax.
Ey Xyyam, ldnm, bil, torpandan
Gah qdh dzlr, gah kuz, bardaq.
Dostlar, rab il bslyin mni,
Dndrin yaquta sar hrni.
Mn lsm qrmz rabla yuyun,
Meyn tabutunda aparn mni.
Qlbin mhbbtl rpnsn grk,
al incimsin sndn bir rk.
Dyr yz kby bir knl almaq!
Kby getmkin bslm dilk.
Ey dost, gl zn qssy salma,
Bu khn dnyann qmin dalma,
Olmayan glmmi, olan kemidir,
Olub olmayann hayna qalma.
Satmq taclar biz he bir ey,
pk sarqlar satmq ney.
Hiyl xbrisi tsbehi d biz
Satarq bir qdh gl rngli mey.
Yaz glib, bitinc xzann a
ziz mrmzn solur yarpa.
rab i, qm yem, - filosof demi:
- Tirykdir mey, cahan qmlri a.

Biz deyirlr ki, mey in insan

39

40

Shr zamandr qalx, ey srvnaz!

Mey ik, al inc qlb ovundan saz.
Getmynlr burda qalmaz ox zaman
Gednlr bir daha geri qaytmaz!

Bu uzun yollardan kim dnb geri;

Gtirsin bizimn dzgn xbri.
Bu tamah, ehtiyac yolu aznda
Bir arzu buraxma, dnmzsn geri.

iklr aanda, blbl tnd

Ay zl dilbrl yal mnd
Mey imk arzusu olmu, var, olar
mrm dmyinc mnim kmnd.

Grdm bir kuzi gstrir hnr.

Torpaqdan yaradr gzl kuzlr.
Atamn torpa kuzgrdydi;
Bunu mn grdms, grmz bixbr.

Ey knl, el bil snindir cahan!

Sn adlq banda nsn hr zaman.
Bir gec mn dn eh kimi
Shr birdn bir yox olacaqsan.

Bir udum mey dyr btn cahana,

Bir kpn krpici dyr min cana.
rabl doda siln bir dsmal
Dyr min sara, min teylsana1.
Baqadr dyrli yaqutun kan,
O drrn var baqa gzl nian.
Eqi drk ely bilmz hr insan,
Baqadr sevginin, eqin dastan.

Gzm anca, bu alaq flk

limi balad, qurdu min klk.
N yazq, mrmdn saylacaqdr
rabsz keinmk, yarsz keinmk.

Shr zamandr, dur, ey novcavan,

Tk billur qdh yaqut rabdan.
Bu fani dnyada bir anlq mr
Sn ox axtararsan bil ki, bir zaman.

Olmam ilrn yem qss, qm.

Uzaq dnnlr kr drd lm.
Xo kein dnyada, sxma knln,
Artrb ksiltmz ruzunu matm.

Dvran grdiindn nsibini al,

rab i, adlq et, bilm drd mlal
Laqeyddir tat, gnaha tanr,
Bari sn almd muradnca qal.

Sevinc iinddir, ey saqi, glzar,

Dn, birc hft gln mr var.
Mey i, gl ik dr, sn gz anca
Sbzlr, iklr olar tarmar.

lnc yoxalsn, itsin mdfnim.

Xalqa ibrt olsun bu halm mnim,
Meyl torpamdan krpic yorulsun,
Bir kpn qapa olsun bdnim.

Mnim palm haq youranda

ox yax bilirdi n vardr onda.
Hkm olmaynca gnah etmrm.
Nen chnnmin yanm odunda.
1

41

42

Hal sl hyatdr, ona can qurban.

Xbrim olmadan mni yaratd,
Dnyada gn gndn heyrtim artd.
Gliin, gediin sbbini mn
Bilmdn, mrm heliy atd.
Var drdi, yox drdi kmyim bs,
Glck zaman bilrmi bir ks?
Qdhi doldur ki, blli deyildir,
Geri dnckmi kdiyim nfs.
Deyirlr mhrd hur cnnt var
Gzl bulaqlardan bal rab axar.
Demk gzl sevmk, mey imk xodur,
Madamki orda da olacaq bunlar.
Gl birc arzuma, xac, et ml,
Trtm yolumun stnd ngl.
Mnim dz iimi yri grrsn,
Get, z gzlrini dzlt sn vvl.
Deyirlr cnntin var bir nsi.
Mnc, daha xodur zm irsi.
Nqdi al, nisynin ardnca dm,
Tbilin uzaqdan xo glr ssi.
Mahmudun adl baddir, bad.
Davudun nmsi sazdr dnyad.
Burax glcyi, anma kemii,
Bu gnk mrn keir sfad.
Olur ayqlqda adlm pnhan.
Glir srxoluqdan alma nqsan.
Ayqlqla mstlik arasndak
43

Madamki almd drsn drd,

Vfasz dnyada lm var bir d.
Bxtiyar odur ki, yaad bir an,
Ya he doulmad bu fani yerd.
Tutaq, hr arzunu gtrdn, sonu?
Hyat kitabn bitirdin, sonu?
El bil yaadn yz il, mrn
kinci yz il yetirdin, sonu?
Shrin mehindn alb gllr,
Gln sevincil tr blbllr.
Mey iin, dnyada ox qzlgl
Bitirmi, yen d soldurmu illr.
ad ol, mr vurma kdrl baa,
Bu zalm dnyada sn adil yaa.
ndi ki, dnyann sonu yoxluqdur
Znn et yoxsan, mr azad vur baa.
Qocaykn eqin baladm ml,
Yaadqca meydn gtrmrm l.
Bu rab satana edirm heyrt,
O n alacaqdr rabdan gzl?
Tvb elynin sbat olmaz,
Bad kimi abi hyat olmaz,
Orucluq aynda tvb edrs
Namazn lindn nicat olmaz.
Sni kim bu gec eyldi mxmur,
Prddn shray eyldin zhur.
44

Kim sn syldi sn klk tk

Od tutub yanan bir d tutudur?
Mey iib gzl vurulsa insan,
Yaxdr riyakar zahid olmaqdan.
Chnnmlik olsa mstlr, aiqlr
Cnntd bir nfr taplmaz inan.
Hr yetn drdindn olmaz xbrdar
Sz qsa deyib etmrm tkrar.
El bir haldayam, tsvir olunmaz
Bir sirrim vardr ki, edilmz izhar.
rab olsa yerim qoy olsun xrab,
N mid, n rhmt, n qorxu, zab!
Torpaqdan, klkdn, oddan, sudan mn
Azadam, canmdr, qlbimdir rab.
Bir mddt bu dnya oldu mnzilim,
Yaadm, drd oldu yalnz hasilim,
Getdim, ryimd qald min hsrt,
Heyhat, hll olmad birc mkilim.
Vfasz dnyada gzdim ox zaman,
Axtardm hr yeri, gzdim firavan,
N ay zn kimi gzl ay grdm,
N d boyun kimi srvi xuraman.
Altm ildn artq mr eylmzsn,
Altm il mr etdin, qorxma cldn.
Mey i, hara getsn sn srxo yeri,
Buraxma kasni, kuzni ldn.

cl pncsind olarq hlak.

Ey gzl hrli saqi, bo durma,
Su ver, torpaq edr bizi bu flak.
Mcazi bir eqin olmaz rvnqi
Andrar bir snm odu oca.
Aiqin olmasn grk il boyu
Aram, qrar, yeri, yata
Ey insan, bu snd olan ehtiras
nan ki, yrtc kpkd olmaz.
Dovanda, tlkd, qurdda, plngd
N xislt vardsa olub sn xas.
Badan tkbbr xarr bad,
Hll edir hr tin ii dnyad.
Mey isydi iblis iki min scd
Edrdi adm, olard sad.
N yazq ki, knlm tapmad drman,
Can dodaa gldi tapmad canan.
Dnyadan xbrsiz kedi hyatm,
Eqin fsansi qald hr zaman.
Sevgilim, hyatda hrtsiz yaa,
Mey ik, gl mr xo vuraq baa.
Sataq sccadni bir qdh mey,
rpaq zahidliyi, brabr, daa.
Mndn Mustafaya yetirin salam:
Hrmtl ba yin, sylyin: - Xyyam
Soruur: - Ndndir, ritind
Tur ayran halaldr, irin mey haram?

nsan eq yolunda olmaldr pak,

45

46

Mndn d Xyyam yetirin salam

Ona sylyin ki, xamsan, ey Xyyam!
N vaxt dedim rab imsin arif?
Mn meyi xamlara etmim haram.
Bir limd qdh, birind quran,
Gah haram insanam, gah halal insan.
Firuz qbbnin tyind mn
N mtlq kafirm, n d mslman.
clin oxunu saxlamaz spr,
Hedir bu qzllar, hedir gmlr.
Dnyada yen d yaxlq qalar
Hqiqt gzyl eylsn nzr.
mrn sasn istsn mhkm,
Bilmk istmsn bu dnyada qm,
l km gl rngli gzl baddn,
mrnn lzzti qoy artsn hr dm.
adlq gtirmyn eylrdn uzaq.
Mey gzl lindn dadldr ancaq
Dyr bu dnyann btn varna,
Din bilmyib, srxo qlndr olmaq.
O gn ki, zmdn oldum bigan,
Varlmdan qald yalnz fsan.
Mnim torpamdan qdh dzls
Olsun o qdhin yeri meyxan.
oxdandr rab mdh edirm mn.
Ayrla bilmirm camdan, qdhdn.
Zahida, ustadn snin ql is
O ustad agirdim olubdur hmn.
47

Ndir bu dnyann malna hsrt,

Dnyada daimi deyildir xilqt.
Birovuzdur mrn, nfsin snin,
Birovuzla, birovuz olmal lbt.
Dn, kemddir naznin mr,
Bax gr axb gedir n hzin mr!
Bir xo gn grmdim hyatmda mn,
Yazq, drdl kedi bu mhzun mr.
Bu kuz naxdr, bir d xyaldr,
Ariflr bilr ki, bu gec haldr.
mrn xo keir xyala getm!
Dnyann iini bilmk mhaldr.
Dnya ki, fanidir, fndl dnyada
Mey iib olaram zvq sfada.
Tanr gnahmdan ker deyirlr
Kemz, istmirm kemi olsa da.
Deyirlr n yksk klamdr quran.
Lakin az taplr onu oxuyan.
Piyald aydn bir yaz var ki,
Oxunur hr yerd, o hr bir zaman.
Gy tkr bulutdan yer nstrn.
Dolmu iklr el bil mn.
Ssn kimi cama tksk glgun mey
Bnv bulutdan yaar yasmn.
str btxanas, istr kbsi,
strs znglrin inlyn ssi,
str mscid olsun, istr klisa, Ham klliyin bir niansi.
48

Kimsni incitm, vurma, l ama.

lk gnlr gylrdn axtardm qlm,
Axtardm lvh, mn hm cnnt, chnnm.
Sonra mllimim anlatd mn:
Snddir lvh, qlm, cnnt, chnnm.
Dur, piyal gzdir, yetr bo shbt;
Bu gn pst azn mndir qismt.
Gl yanan kimi glgun rab ver,
Tvbmdir san tk pozulan dmt.
Mey qmi dadr, kefi edir saz.
Meyd olan tir ikd olmaz.
Dnyada kdri dadacaq ey
Yaqut rngli meydir, ipk telli saz.
Alnca mavi, xo zl shr
limizd olsun grk qdhlr.
Deyirlr ki, guya rab acdr:
Yqin rab haqdr acsa gr.
mrn qmim qdr ox olsun, ey yar,
Bu gn mn qar oldun ltfkar.
Yaxl atb dryaya, dedin:
Balq bilms d xalq anlayar.
Chnnmdn qorxan, cnnt axtaran
l kmz msciddn, klisalardan.
Allahn sirrindn olan xbrdar
Qlbind bu toxumu kmz he zaman.
Mey i sn, mhkm ol, aldan qama,
Cahillik eylyib sylm, sama.
styirsn sn mey halal olsun
49

Flkin cvrn kks gr, brk dur,

Ancaq yax adla al, ol mhur.
Zahidlikl mrur olmaqdansa sn
zmn suyundan mxmur ol, mxmur.
str kafir olsun, istr mslman,
Grk mhbbti hiss etsin insan.
Axtarmaz n cnnt, n d chnnm
Aiq olub, sevn gl zl canan.
Dedim ki, bir d mey imrm, inan,
Mey meyn qandr, mn imrm qan.
Almn ustad dedi: - gerkmi?
Dedim: - zarafatdr, dnmm rabdan.
Ey rab, sadt qdhind sn
Aln ayana basan, dynsn.
Kim sndn daddm, vermzsn aman,
Aln ovcuna qoyarsan hmn.
Mey iib bilmrm srxoluq, cncl.
Mn ancaq qdh uzadaram l.
Snin tk xdpsnd olmaym dey
Meyprstm, mey baladm ml.
rab i, toz eylr sni bu dvran,
Dzlr piyal, kp torpandan.
Cnnt chnnml mul olma ox,
Gvnmz onlara all insan.
Zahid, tn vurma biz sn mdam,
Deyilik dnyada snin kimi xam.
50

Snin istdiyin namaz tsbehdir,

Mnim sevdiyimdir canan, bir d cam.
Knlm dedi: mnd elm var hvs,
lindn glirs tlim eyl drs.
Ona dedim: lif. Syldi: yetr!
Evd adam varsa bir sz edr bs.
rab piyald ltif bir candr,
nin cismind ruhi rvandr.
Ar adamlara mey layiq deyil
Qdhl dostluu xeyli zamandr.
O kimdir dnyada etmsin gnah;
Gnahsz bir insan yaamaz sla.
Mnim pisliyim pislik edirsn.
Bs bizim frqimiz ndir, ay allah!
ik mvsimidir, yetr rit,
nc bir gzl bala mhbbt.
Gl zl cananla yal mnd
Mey i, bir ne gn etginn irt.
Yazq o qlb ki, odu yox sla,
Bir gzl eqin deyil mbtla.
Sevgisiz, svdasz keirdiyin gn,
nan ki, n yaman gndr dnyada.
gnlk mrnd i yaqut rab,
mr dnmz geri, km iztirab.
Grrsn ki, dnya hey xarablar.
Sn d gec gndz mey i, ol xrab.

Knlm bu gl rngli raba aq.

Sevgilim, bad ver, yuxuya dalma!
Hl kilmyib gylrdn iq.
Bu alm mhntdir, zman qmdir,
Flk bir aftdir, cahan sitmdir.
Baxnca dnyaya grrm: drdsiz
Az adam taplar, dnya lmdir.
Gl dedi: - Yusifm, Misrimdir mn.
Az qzl dolu bir yaqutam mn.
Dedim: - Yusifliy n niann var?
Dedi: - Tan mni al kynyimdn.
O gn ki, vuruldum o gl camala,
Eqim gndn gn atd kamala.
Lal kimi oluram sni grnd,
Mn susuz gzirm, axr lal.
Xilqtin balca mehvriyik biz,
Drk etsn, bsirt cvhriyik biz,
Cahan dairsi qzl bir zk,
Onun n dyrli gvhriyik biz.
All adamla dost ol, shbt a,
Namrddn uzaq ol gnd min aac
All zhr d vers sn, i!
Namrdin balndan, rbtindn qa!
Grdm ki, bir qoca yatmdr srxo,
uru olmudur k bhdn bo.
Mey imi, mst olmu, yatm srsm tk
Bu hal glmi ona ibadtdn xo.

Verir qzl gl bulut yaraq,

51

52

clin lindn qartdn an

Quru yarpaq kimi dr budaqdan.
Torpam xlbirdn kemdn vvl
Hyatm sevincl kesin bir zaman.
Gzl bir shrdir, qalx, oyan, saqi!
Gl rngli rab ver, mehriban saqi!
Vcudum eyvann krpic olmam
Frstkn rab ver, mn, can saqi!
Saqisiz, rabsz bu dvran hedir,
Neysiz, transiz ken an hedir.
Baxdqca dnyaya deyirm sn
Bir irt qalacaq, bu cahan hedir.
O yaqut dodaql gzl can han?
Ruhu raht edn o reyhan han?
Mey haram olsa da mslmanlqda
Sn mey i, qm yem, mslman han.
Hqiqt aac bitmmi yerd,
Doruluq taplmr sanki brd.
Hr ks yapmdr rk budaqdan,
Zrrc frq yoxdur btn gnlrd.
A dostlar, yb eylrkn lft,
Mni salarsz siz yada, lbt.
evirin qdhi rab irkn,
Mnim salma atnca nvbt.
Dsn hr mclis, dsn hr el,
ki batman rab keirsn l,
ki, bu dnyan yaradan tanr
Dnmr n saqqal, n d b bel.
53

rab i, rabdr bdi hyat,

Gncliy zvq verir, ny qanad.
Od kimi yaxsa da dirlik suyu tk
Yyb kdrlri, qurur min busat.
Dhrin bu torpa, dnyann tozu
Olub gzllrin bir zaman z.
Yava sil tozunu nazninlrin,
Bir gzl olmudur bu tozun z.
Mni sevgisil inldn nigar
Olub baqa yerd qm giriftar.
Drdim mn nec lac eylrm,
Bir halda ki, olub tbibim bimar.
adlq kynyimi daim yrtaraq,
Mn qm verirsn, ey flk, ancaq.
Srin klyimi dndrib oda,
diyim saf suyu edirsn torpaq.
hl hal adama can qurbandr, can.
hlin ayana ba qoyar insan.
Dz, chnnmi bilmk istsn,
Nahl shbtidir chnnm, inan.
Ey Xyyam, bdnin adra bnzr,
Ruh is sultandr, bqad gzr.
Sultan duran kimi cl frra
Baqa bir mnzild adr bzr.
Meyxany srxo getmidim dnn.
iynind kuz bir qoca grdm mn.
Sorudur ki, haqdan he utanmrsan?
Dedi: - Sus, rab i, fv etmk hqdn.
54

rab imyn bil ki, avamdr.

Mey, kababadr meylim daima,
Saza, rbabadr meylim daima,
Mnim torpamdan qdh dzls
Deyr: rabadr meylim daima.
Ayq ol, fitndir ii zamann,
Qlnc itidir azn dvrann.
Azna zman paxlava qoysa
Yem, zhrlidir, mhv olar cann.
Knl, mbtlay olma mbtla!
Sevm sevilni, krsn bla.
Drvilrl dostluq eyl, blk d
All bir dostun, ainan ola.
rab deyil, ruhun sfasdr o,
Kdrli qlbimin dvasdr o.
Dolu ver xeyrabdr, rab deyildir,
nki drdli knln fasdr o.
A dostlar, grb siz olunca ad,
Qlbiniz qssdn olunca azad,
lin odlu mey alnca saqi,
Mni d xeyr il edrsiniz yad.
al incimsin sndn he bir ks,
Qzbl kimsni yandrmaq bs!
Rahatlq istsn zn incit,
Adam incidnlr rahat gn grmz.
Mey haramdr, ancaq kim haramdr,
Qdh yoldalarn nec adamdr?
N qdr iirsn, bu rtl, i,
55

A dostum, adlqla mr vur baa.

Bu basz flkdn qorxusuz yaa.
Otur qnatin bir bucanda,
arxn oyununa eyl tamaa.
Bir bulaq banda mey iib, zvq al.
Olmasn qlbind kdurt, mlal.
Dyrli mrmz on gndr bizim,
zn glr olsun, dodaqlarn al.
Deyirlr mey im, glibdir ban.
Grk rcbd d imsin insan.
Bu aylar tanrnn olsun, indi mn
irm, mnimdir nki rmzan.
Alm keicidir, daim keyf bax,
Ruhun bdninin ox baracaq.
Bu ba anaqlar kuzgrlrin
Tpiyi altnda olacaq torpaq.
Xo kein, qssdn qurtarmaz insan,
Gyd ulduzlarda ba verr qrran.
Snin bdnindn olan krpicdn
Tikilir sarayn, evlrn eyvan.
Bir mey olsa, bir ay qra,
Bir d sevgilimin zrif doda.
Cnnt, chnnm uymaram sla
Deyrm: - rab ver, durma, ey saqi!
Knl ayrmayr tldn dni,
Gah sevir mscidi, gah da badni.
56

Mscidd xam deyil, yarla, rabla

Meyxanada puxt axtarn mni.
Bilmsm d sla ndir ibadt,
Gnahkar olma etsm d adt,
mid ksmmim kramtindn;
nki doruluu etmim snt.
Hr varlq, hr yoxluq bllidir mn.
Bilirm zil ndir, bilirm bm n.
gr srxoluqdan yksk ey bilsm
Qoy chl deyilsin Xyyam, elmin!
Prgara bnzrik sninl, ey yar!
Bamz ikidir, bir canmz var.
vvl dair tk nqtlr keib,
Sonra birlirik, ey gzl nigar.
Bir zaman bu kasa yaranb gzl,
Snb, indi rtb stn xzl.
Yolu, hqartl tapdayb kem,
nsan kllsiymi nki bu vvl.
Bir gn zm suyu imsm gr,
Dhrin padzhrini sanaram zhr.
Qm qss zhrdir, meydir drman,
Qorxmaram zhrdn iinc padzhr.
Hyatndan tn hr dqiqni
Xo keir, buraxma zvq, nni
Bu vcud mayas mr hr nec
Keirsn, el d saxlayar sni.

Nur olmasa, odla dolanar knl.

atmasa mmam, xirq, eyxlik, mn
Xala, kils il trm, bil.
Hr ks meyxanada dolansa gr
O salmaz yaxya, yamana nzr.
Dnya v axirt yansa, dalsa,
Srxoa arpaca eylmz sr.
Tordan qad mr balm hmn,
mr srsm kimi bo keirdim mn.
Hr an dnyaya dyn hyatm
N yazq ki, mft getdi limdn.
Ey flk, halm eylmdin saz,
Bir gn eitmdim sndn xo avaz.
N deyim snin tk kcrftara mn,
Verdiyin bir sevinc yz drdsiz olmaz.
Ey Xyyam, gnahn ndir bu matm?
Drdin azalarm yesn qss qm.
Gnah eylmsn fv olunmazsan
fv gnahn glib, km drd, lm.
Gn kmndini atbdr dama,
Gndz rabn doldurub cama.
Shr zans deyir rab i!
rab i sdas db hr yana.
Alsz adamla mey im, zinhar.
irkin ilril qlbini qrar.
Gec srxoluqda salar gurultu,
Shr zr sni incidib yorar.

Tikan atar mn yetms d gl,

57

58

Qalx, qalx yatandan, qalx, oyan, saqi,

rab ver, rab ver, mehriban saqi!
Bamn kasas kuz olmam
Mey tk kasalara bardaqdan, saqi!
zndn drs alar idn xbrdar.
Bilr n gtirmi, n d aparar.
Deyirsn lmk var rab imirm,
sn, imsn d, ksiz, lm var.
Nec ki, rngindn dnmz yasmn,
Qdh d ylc ayrlmaz meydn.
Xeyr, shv eldim, bad bir sudur,
Xisltd frqi yox yanar atdn.
Orucluq yetidi, i oldu ngl,
raba, gzl vurmaq olmaz l.
ilmmi qald aldm rab,
Dyilmmi qald sevdiyim gzl.
Qdh, dodan incitm yarn,
O ox tinlikl olmu dildarn.
Bad ryinin qzl qanil
pd dodan inc nigarn.
Mnsb sahiblri bu srvtlilr,
Geclr yatmayr, kir qm, kdr,
Lakin hrtprst olmayanlara
Onlar hqartl salrlar nzr.
Bayram gldi, artq adlq, n var.
Gl zl saqilr al rab paylar.
Bir yn ekdn bayram, namazla
Oruc noxtasn dartb xarar.
59

Eybi yox, bilmsn din ya ibadt,

Ancaq xbis olub, eylm qiybt.
He ksi incitm, mn rab ver!
Gnahn boynuma, olsa qiyamt.
Flkin bana sovur toz torpaq.
Mey i, bu dnyada gzl sev ancaq.
ndi ki, gednlr dnmyir geri,
Mzhb uyanlar deyilmi axmaq.
Mniml dys nadan cahillr,
Eqimdn ksm d min bla gr.
Deyrm: - Mrdindir sevgi rbti!
Namrd bu qdhdn qalar bixbr.
Az dost tap, dostlara az gz, az dolan,
Uzaq ol bu dvrn insanlarndan.
Al nzril baxsan dostuna
Grrsn olmudur o sn dmn.
Qurban xrabata, hli hldir,
Onun pis ilri bel shldir.
Hl mdrsdn xmayb arif,
nki bu xaraba darl chldir.
Mn oldum oruca, namaza mail.
Dedim ki, muradm olacaq hasil.
fsus, dstamaz sndrd bir yel,
Bir yudum mey etdi orucu batil.
Bu dvranda al kemyir i
Bilmz alszlar kdr, ndi.
Alm aparan, meyi gtir ki,
60

Flk glmssin mn hmi.

Ey flk, arxna yoxdur hrmtim,
Burax, balanmaa yox lyaqtim.
Snin meylin db alszlara,
Mnims aldan yoxdur qismtim.
Ah, yazq, kdrli virana knlm,
Daim mftun oldun canana knlm,
Oldun eq rab paylayan gndn
Sn ciyr qanna peymana knlm.
mnd bu gec alar gzirkn,
trini alrdm gldn, ikdn.
Qular da dinldi byk maraqla
Vsfini gllr sylyinc mn.
Ey drdl yeddinin mhsulu, insan,
Bu drdl yeddid n qovrulursan.
Mey i ki, min df demim sn
Bir kr getdinmi, dnmzsn, inan.
Gl rngli bad i gl mvsimind,
Neyin nalsind, sazn ssind
Mey iib qlbimi ad edirm mn,
mirsn, zn bil, get da ye sn d.
Vurub piyalmi devirdin, allah,
Eyimi matm evirdin, allah.
Bu al rabm tkdn torpaa;
Yoxsa srxoluqmu sevirdin, allah.
O gn ki, flkn at yhrlndi,
ql ulduzlar gyd hrlndi.
61

Gnahmz ndir bilmirm, o gn

Qzadn bizimn bu qismt endi.
Bu lim ki, tutur cam il sar,
Heyf olmazm tutsun kitab, ya mnbr.
Sn quru zahidsn, mn ya gnahkar,
Ya yanma, qurunu yaxar atlr.
Cahan bzyib gl zl bahar,
Bulutun gzndn axr bulaqlar.
sanfslilr xr torpaqdan,
Musa tk parlayr axlar, budaqlar.
Bxtiyar odur ki, mhur olmad,
Cbb geyinrk mrur olmad,
Udu simur kimi ri lad,
Bayqu kimi yerd mnfur olmad.
Bu cfakarla alan flk,
Etmmi dnyada he ks kmk.
Grs bir yanql, yaral rk
Yarann stndn bir da kck.
Dostun xahiini dost yer salmaz,
Hr zaman lind iqtidar olmaz,
Vfasz dnyaya bel balama ox,
Gedr bu gzllik, sn d qalmaz!
Ariflr yaratm szdn drr, gvhr.
Gylrin iindn qalm bixbr.
Cahann sirrini aa bilmdn
Bir ne sz deyib xb getmilr.
Olsa rab, mtrb, bir gzl canan,
62

Bir axar su olsa, bir d glstan.

Bu sil cnntdir, chnnm sz
Bo szdr, inanma, ona he zaman.
Prian sana uzatdmsa l,
Ona mhbbtdn baladm ml.
Salarnda grdm dli knlm,
Odur, l uzatdm ona, ey gzl.
Kvsrdir grdym hr axar bulaq,
Gzl bir cnntdir hr ikli ba
Chnnm szn burax, cnntd
Bir gzl dilbrl otur keyf bax.
Aiq qanaddr mey, irin baldr,
Gzlin znd zrif bir xaldr,
Rmzan aynda bad imdik
k, bayram glib, indi avvaldr.

63