EPITELNO TKIVO

-Epitelno tkivo graeno je od gusto zbijenih elija,okruenih

zanemarljivom koliinom meuelijskog matriksa.
Epitel nema krvne ile,hrani se difuzijom iz vezivnog tkiva,vana
osobina mu je polarnost,obnavljanje stanica
mitozom,inerviranje.
Obzirom na osnovnu ulogu epiteli se dijele na: 1.pokrovni , 2.
ljezdani , 3.osjetilni
Epiteli imaju: a) Slobodnu ili apikalnu plohu,
b) Bazalnu plohu koja lei na bazalnoj membrani
c)lateralnu plohu

A) Slobodna ili apikalna ploha(povrina) su:

MIKROVILI- Kratki ili dugi,prstoliki nastavci ili vijugavi
nabori,sadre aktinske miofilamente,vilin,fimbrin.
Mnogobrojni su u elijama ija je osnovna funkcija
absorpcija pokrovni epitel tankog crijeva. Prekriveni su
glikokaliksom.
STEREOCILIJE Dugi nepokretni izdanci epitelnih
stanica,to su ustvari dugi razgranuti mikrovili.Poveavaju
staninu povrinu i olakavaju prolazak molekula u stanicu
i izvan nje.
TREPETLJIKE - Izdueni pokretni izdanci,obavijeni su
staninom membranom,u sredini sadre jedan par
mikrotubula,a na periferiji 9 parova mikrotubula.Nazivaju
se jo i kinocili.

B) Bazalnu plohu ine:

BAZALNA LAMINA (Lamina densa-tamni sloj + lamina rarasvijetli sloj. To je sloj izvanstanine tvari koju ine kolagen
tipa IV,proteoglikan i glikoprotein.To je selektivna barijera
izmeu vezivnog tkiva i drugih stanica,utie na staninu
polarnost,prilagoava proliferaciji i diferencijaciji,potie
stanini metabolizam i slui kao putokaz za migraciju
staninu.
BAZALNA MEMBRANA (Bazalna lamina+ retikularna lamina
koju ine kolagen tipa III) deblja je od bazalne lamine zbog
svog sastava(dvije lamine). To je sloj ekstracelularnog
matriksa koji odvaja epitel od vezivnog tkiva s krvnim ilama
koje ishranjuju elije. (sloj ispod epitela)

C) Lateralna ploha : elije su povezane meustaninim

vezama.Epitelne stanice su vrlo vrsto povezane
(meustanina adhezija). vrsti spojevi nalaze se pri vrhu
stanice u obliku vrpce obavija cijelu stanicu,membrane
susjednih stanica su se stopile i zabrtile meustanini
prostor.
Metaplazija je prijelaz jedne vrste epitela u drugi. Oblik i veliina
epitelnih elija su raznoliki. Oblik uvjetuje gusti smjetaj
epitelnih elija. Mogu biti:
Ploaste(tanke,ljuspaste),
Kubine (okrugle)
Cilindrine (izduene,visokoprizmatine)
Meuelijske veze:
Zonula ocludens(nepropusni sloj), zonula
adherens(privrsni sloj)
Nexus(komunikacijski ili tjelesni sloj)

-Obzirom na svoju osnovnu ulogu epiteli se dijele na :

Pokrovni,ljezdani i osjetilni (neuroepitel)

POKROVNI EPITEL
To su tkiva u kojima su elije poredane u slojeve i
POKRIVAJU: slobodne povrine tijela(koa), povrine koje
nisu u vezi s vanjskom povrinom (krvne i limfne
ile),uplje organe(eludac,mokraovod,mokrana beika) i
tjelesne upljine(pleura,peritoneum i perikard).
Obzirom na broj elija,raspored i oblik, pokrovni epitel se
dijeli na:
1.Jednoslojni epitel-(sadri samo jedan sloj elija)
2.Mnogoslojni epitel- (sadri vise slojeva elija)
Jednoslojni se dijeli na: Ploasti,kubini,cilindrini i
prijelazni,vieredni.
Mnogoslojni se dijeli na: Oroeni,neoroeni,cilindrini.
Jednoslojni ploasti epitel- endotel(zid) krvnih i limfnih
ila,mezotel-oblae pleuralne i peritonealne tjelesne
upljine.
Jednoslojni kubini epitel- povrinski epitel jajnika.
Jednoslojni cilindrini epitel- oblae probavnu cijev od
kardije eludca do anusa,uni mjehur,jajovod,
maternicu,itd.. Osim zatitne uloge,ima ulogu apsorpcije i
sekrecije.Dominiraju elije cilindrinog oblika.To su
apsorpcijske elije(enterociti).Sve elije poredane u
jednom sloju nalijeu na bazalnu membranu.Ovalne jezgre
su u bazalnom dijelu.Apikalni kraj enterocita tankog crijeva
pokriva etkasta prevlaka koju ine
mikrovili(mikroresice).Izmeu cilindrinih elija umetnute
su vraste elije koje izluuju sluz.
Vieredni cilindrini epitel s trepetljikama- Sprovodni dio
respiratornog sistema(nos,drijelo,dunik,bronhije)i oko
otvora Eustahijeve tube.ine ga elije razliitog oblika i
veliine. Dominiraju cilindrine elije s trepetljikama. elije

se pruaju od bazalne membrane do povrinskog dijela

epitela.Jezgra je ovalna i smjetena u apikalnom dijelu.
Slijedee po brojnosti su vraste elije koje izluuju sluz.
Rasporeene su izmeu cilindrinih,imaju svijetlu
citoplazmu,jezgra je locirana nie nego kod cilindrinih
elija.Bazalne elije su male,okrugle lee na bazalnoj
membrani,jezgra im lei na bazalnoj membrani,ne doseu
do povrine epitela.Od njih nastaju druge vrste elija.
Zrnaste ili granulirane elije su endokrine elije(pripadaju
difuznom neuroendokrinom sistemu).Sve elije ovog
epitela lee na bazalnoj membrani,ali ne doseu sve
povrinu epitela,jezgre su im smjetene u vie redova,pa
izgleda kao pseudoslojeviti.
Prijelazni epitel(urotel)- oblae mokraovod,mokrani
mjehur i poetni dio mokrane cijevi. Karakteriu ga velike
zaobljene stanice,smjetene na povrini epitela koje nisu ni
ploaste ni cilindrine. Oblik im se mijenja ovisno o
stepenu rastezanja mokranog mjehura,odnosno mijenja
mijenja svoj izgled zavisno od funkcije organa. Vieslojni je
epitel,kad je rastegnut ima 3-4 sloja stanica,a povrinske
su spljote,a u mlohavom stanju 5-6 slojeva
stanica.Poligonalne su elije,esto imaju dvije
jezgre.Doijelove elije(boje se eozinofilno)
Mnogoslojni ploasti epitel najrasprostranjeniji je epitel u
ljudskom tijelu i uglavnom ima zatitnu funkciju.Spada u
grupu sloenih epitela,graen od nekoliko slojeva elija
koje se meusobno razlikuje po obliku i rasporedu.
Mnogoslojni ploasti epitel sa oroavanjem kod ovjeka se
nalazi na povrini koe i predstavlja EPIDERMIS. elije ovog
sloja se nazivaju keratinociti. Epitel podlijee procesu
keratinizacije (oroavanja) to znai da povrni slojevi
gube jezgru,a same elije postaju spljotene i mijenjajui
se stvaraju homogene naslage(acidofilne). Ovaj epitel
sastoji se od vie slojeva elija:
-BAZALNI SLOJ(Stratum basale)- sastoji se od jednog sloja
bazofilnih cilindrinih i kubinih elija koje lee na bazalnoj
lamini i mitotiki se dijele. Regenerie se epidermis.

-NAZUBLJENI SLOJ(stratum spinosum)- sastoji se od

kubinih,viekutnih ili neto spljotenih elija koje sadri izdanke
koji zavravaju u dezmozomima.Takoe se dijele,tako da se
elije bazalnog i nazubljenog sloja zajedno zovu STRATUM
GERMINATIVUM.
-ZRNATI SLOJ( stratum granulosum) sastoji se 3-5 slojeva
vieugaonih elija sa jezgrom i citoplazmom ispunjenom grubim
bazofilnim keratomijalinskim zrncima.
-SVIJETLI SLOJ( stratum lucidum) prozirni je tanki sloj jako
spljotenih eozinofilnih elija izraenijih u debljoj koi.
-RONATI SLOJ(stratum korneum) sastoji se od 5-20 slojeva
spljotenih oroenih elija bez jezgri.Citoplazma je ispunjena
keratinom.Nakon oroavanja(keratinizacija)elije se sastoje
samo od bjelanevina(vlaknastih i amorfnih) i nazivaju se
oroene.
-STRATUM DISIUNCTUM-odumrle elije se ljute(deskvamiraju) s
povrine ronatog sloja u vidu keratolujalnih ljuspica.Najsloeniji
i najdeblji epidermis je na dlanovima i tabanima.

Mnogoslojni neoroeni epitel oblae vlane upljine(usna

upljina,jednjak,rodnica). Karakteriu ga ive ploaste stanice
na povrini koje imaju jezgru.
Mnogoslojni cilindrini epitel- je rijedak u ljudskom tijelunalazi se u spojnici one jabuice,odvodnom kanalu velikih
lijezda slinanica i dio muke mokrane cijevi.
Neuroepitelne stanice su stanice specijalizirane za funkciju
osjeta(npr. Stanice okusnog pupoljka)
Mioepitelne stanice su razgranate stanice s miozinskim i
aktinskim mikrofilamentima u citoplazmi. Specijalizirane su za
kontrakciju acinusa mlijenih lijezda,znojnica i slinovnica.

LJEZDANI EPITEL
ljezdani epitel grade stanice specijalizirane za proizvodnju
tekueg sekreta.
lijezde se mogu razvrstati prema razliitim mjerilima.
Prema broju lijezdanih stanica dijele se na:
1.Jednostanine-sastoje se od pojedinanih ljezdanih stanica
2.Viestanine-sastoje se od nakupina stanica
Primjer jednostanine lijezde je vrasta stanica u pokrovu
epitela tankog crijeva,a viestanine su npr. lijezde slinanice ili
guteraa.
lijezde uvijek nastaju od pokrovnog epitela proliferacijom
njegovih stanica i urastanjem u vezivno tkivo te njegovom
daljom diferencijacijom.
Prema mjestu izluivanja sekreta dijele se na:
1.endokrine lijezde (lijezde s unutranjim luenjem)-to su
lijezde ija veza s ishodinim povrnim epitelom iezava
tokom razvoja,nemaju odvodnih kanala,proizvod ovih lijezda do
mjesta djelovanja odvodi se krvlju.
2.egzokrine lijezde(lijezde s vanjskim izluivanjem)
zadravaju vezu s pokrovnim epitelom od kojeg su nastale. Ta
veza poprima oblik kanalaobloenog epitelnim stanicama kroz

koji proizvodi lijezda(sekreti) otiu i dopiru do povrine

pokrovnog epitela.
Prema razgranatosti odvodnog kanala dijele se:
1.jednostavne- imaju samo jedan razgranat kanal
2.sloene-imaju odvodni kanal koji se viestruko grana
Prema rasporedu stanica u sekrecijskom dijelu (prema obliku):
Jednostavne lijezde mogu biti:a)tubulusne
b)zavijene tubulusne
c)razgranata
tubulusna
d)razgranata
alveolarna(acimusna)
Sloene lijezde mogu biti: a)tubulusne(cjevast raspored
stanica)
b)alveolarne(okrugli
raspored stanica)
c)alveotubulusne(kombinovano cijevaste i okrugle)
Neki organi imaju i endokrinu i egzokrinu funkciju,npr. Jetra.
Prema nainu izluivanja sekreta dijele se na:
1.merokrine(npr.guteraa) sekretna zrnca izlaze egzocitozom
bez gubitka drugih sastojaka stanice.
2.holokrine(npr.lijezde lojnice) sekretorna zrnca se oslobaaju
zajedno sa drugim sastojcima stanica tako da propada cijela
stanicaispunjena sekretom.
3.apokrine lijezde(npr.dojka) one su prelazni oblik jer se u
njima sekret izluuje zajedno s apikalnim dijelom citoplazme.

Mnogostanine lijezde obino imaju vezivnu ahuru koja

okruuje lijezdu i pregrade,koje lijezdu dijele na renjie.Ti
renjii se dalje dijele tako da vezivno tkivo odjeljuje i povezuje
ljezdane dijelove.
U lijezdu ulaze krvne ile i granaju se u njoj.
Prema tipu sekreta koji lue se dijele:
1.serozni-rijedak,sadri proteine i enzime(glandula
parotis,guteraa)
2.mukozni-gust,ljepljiv sadri glikoproteine (tubulusne u
mekom nepcu)
3.Mjeoviti-glandula sublingvalis

Dodatak iz pitanja:
Citosketel- sadri mikrotubule i mikrofilamente
-nalazi se u matriksu citoplazme
-omoguava eliji odravanje karakteristinog oblika
Lizosomi- su mjesto intraelijskog probavljanja
-mogu biti primarni i sekundarni i sadre brojne
enzime
Hrapava endoplazmatska mreica sadri tj.graena je od
cjevica ili usporedno naslaganih pljosnatih cisterni,omeenih
membranom koje se nekad nadovezuju na vanjsku membranu
jezgrine ovojnice.
Plazmalema sadri: -lipidni matriks,tene konzistencije
-rutegralne i periferne proteine
-ponaa se poput visokoselektivnog
filtera

VEZIVNO TKIVO
Vezivno tkivo je nosilac oblika i ustroja u tijelu. Ono povezuje
stanice i organe,daje im oblik i mehaniku potporu. U grai
vezivnog tkiva tri su osnovne strukture:
1.vezivne elije
2.vezivna vlakna
3.osnovna supstanca (meuelijska supstanca)
Za razliku od drugih vrsta tkiva ,u vezivnom tkivu preovladava
meuelijska supstanca koju ine: proteinska vlakna,amorfna
osnovna supstanca i tkivna tekuina
(glikozaminoglikani,glikoproteini,proteoglikani ine amorfnu
supstancu)-ona povezuje elije s vlaknima,bezbojna
je,prozirna i homogena.
Meustanina supstanca slui kao posrednik izmeu stanica i
krvi preko kojih se izmjenjuju hranjive i otpadne tvari.
Vezivna vlakna su proteinska vlakna: kolagena,elastina i
retikularna.
1.Kolagena vlakna i retikularna izgraena su od kolagena,a
elastina se sastoje preteno od bjelanevina.
Meu razliitim tipovima kolagena najvaniji su oni u :
koi,kosti,hrskavici,glatkim miiima i bazalnoj lamini.
Kolagen sintetiziraju mlade elije:
fibroblasti,osteoblasti..?.Kolagen sadrava dvije aminokiseline
karakteristine za tu bjelanevinu: hidroksilizin i hidroksiprolin.
Kolagena vlakna uvijek se vide u snopovima,boje se acidofilno.
Osnovna jedinica kolagena je tropokolagen,a proces nastajanja
kolagenih vlakana je kolageneza. Kolagena vlakna element su
vrstoe.
Kolagen tipa I- vezivna tkiva (kotano,tetiva,kost,dentin)
Kolagen tipa II- hrskavica

Kolagen tipa III- retikularna vlakna,mii

Kolagen tipa IV- bazalna lamina(membrana) formira mreu
2.Retikularna vlakna su izrazito tanka i kratka i graena od
kolagena tipa III,boje se srebrom (zato se zovu i agirofilna
vlakna) . Posebno su brojna u glatkom miiu,slezeni,limfnim
vorovima,crvenoj kotanoj sri,jetri,endokrinim lijezdama.
Retikularna vlakna ine citoretikulum-mreu. Prva vlakna koja se
javljaju embrionalno i prelaze u kolagen.
3.Elastina vlakna ine tri vrste vlakana:
-oksitalanska
-elauninska
-elastina
1.stadij oksitalanska vlakna: Tanko vlakno,ne sadri
elastin,nalazi se u suspenzijskom aparatu oka i dermisu.
2.stadij elauninska vlakna: stvaraju se nepravilne nakupine
elastina,nalaze se oko lijezda znojnica i u vezivu koe.
3.stadij elastina vlakna: najbrojnija u sastavu elastinih
vlakana-to su zrela elastina vlakna.
Elastina vlakna se javljaju pojedinano,sintetiziraju ih
fibroblasti.

Nastavak osnovne MEUELIJSKE SUPSTANCEMeuelijska supstanca je sloena hidrirana mjeavina

glikozaminoglikana,glikoproteina i proteoglikana. Osnovna tvar
je bezbojnai prozirna,ispunjava prostore izmeu v.vlakana i
v.stanica,viskozna je i djeluje kao mazivo i kao prepreka
ulaenju stranih estica u tkiva. Najvaniji proteoglikani su:
dermatan-sulfat,hondroin-sulfat,keratin-sulfat,heparan-sulfat.

Najvaniji glikoproteini su: Fibronektin i laminin.

-Fibronektin je glikoprotein koji sintetiziraju fibroblasti i neke
epitelne elije,posrednik je pripajanja elija za matriks.
Fibronektin u matriksu mnogih tkiva formira mreu.
-Laminin je veliki glikoprotein koji sudjeluje u prijanjanju
epitelnih stanica za bazalnu laminu.
Osim osnovne tvari u vezivnom tkivu postoji i mala koliina
tkivne tekuine sline krvnoj plazmi. U razliitim patolokim
stanjima koliina tkivne tekuine moe se znatno poveati
uzrokujui edem. Histoloki edem se oituje kao poveanje
prostora izmeu sastojaka vezivnog tkiva zbog nakupljanja
vode.

Vezivne elije su: -fibroblasti,-makrofazi,-mastociti,-plazma

elije,-masne elije,leukociti(neutrofili,eozinofili,bazofili,limfociti).
FIBROBLASTI sintetiziraju kolagen,elastin
,glikozaminoglikane,proteoglikane i adhezivne glikoproteine.
Fibroblasti su najbrojnije stanice vezivnog tkiva.Fibroblast je
mlada elija koja sazrijeva u zrelu eliju fibrocit(elija u
mirovanju) .Fibroblast ima obilnu i nepravilno izgraenu
citoplazmu,jezgra mu je ovalna ,velika i blijeda. Citoplazma
obiluje hrapavom endoplazmatskom mreicom,a Goldijev
aparat je dobro razvijen.
Fibrocit- manji je od fibroblasta i vretenastog je oblika,ima
manje produetaka od fibroblasta,manju,tamnu i izduenu
jezgru te acidofilnu citoplazmu s malom koliinom hrapave
endoplazmatske mreice. Fibroblasti uestvuju u sintezi
imenika rasta,utiu na diferencijaciju,imaju glavnu ulogu u
cijeljenju rane.(Fibrocit se vraa u stanje fibroblasta i obavlja
svoju sintetsku aktivnost).
MAKROFAZI( Mononuklearni fagocitni sustav)

To su stanice sa sposobnou fagocitoze.Imaju nepravilnu

povrinu s naborima,izdancima i udubinama ,imaju dobro
razvijen Goldijev aparat,mnogo lizosoma i izraenu hrapavu
endoplazmatsku mreicu. U patolokim stanjima makrofazi se
poveavaju i nastaju epitoloidne elije. Makrofazi potiu od
nezrelih stanica u kotanoj sri koje se dijele i nastaju monociti
koji prvo ulaze u krv,a zatim prolaze u vezivno tkivo u kojem
sazrijevaju u makrofage. Mogu preivjeti mjesecima u tkivima.
Imaju ekscentrino postavljenu i bubreastu jezgru.Monociti se
u nekim podrujima posebno oznaavaju,npr. Kupfferove elije u
jetri,mikroglija-stanice u CNS-U,Langerhansove elije u
koi,osteoklasti u kosti.

MASTOCITI- su velike elije ,ovalne ili okrugle ija je

citoplazma ispunjena bazofilnim zrncima. Jezgra je mala,okrugla
i centralno postavljena i esto prekrivena citoplazmatskim
zrncima..Mastociti su elije koje se nalaze u blizini krvnih ila jer
lue materije koje e sprijeiti zgruavanje krvi heparin.
histamin(biogeni amin) koji izaziva pojaanu propusnost krvnih
ila,lui i leukotrijene- izazivaju spore kontrakcije glatkih
miia,-eozinofilni hemotaksiki faktor anafilaksije
(hemotaksan).
Sve ove tvari nalaze se u granulama mastocita.Mastociti
izazivaju posrednike koji dovode do upalne reakcije.Povrina
mastocita sadrava specifine receptore za IgE antitijela.
PLAZMA ELIJE su velike, ovalne,citoplazma im obiluje
hrapavom citoplazmatskom mreicom i zato je bazofilna. Sadri
Goldijev aparat i mitohondrije. Jezgro plazma stanice je okruglo
i ekscentrino smjeteno. Plazma elija nastaje pretvaranjem Blimfocita pod djelovanjem Ag (reakcijom ag-at). Antitijela su
imunoglobulini koje organizam proizvodi kao odgovor na
prisutstvo Ag-a. Plazma elija ivi 30 dana. Plazma
stanice(plazmociti) sintetiziraju antitijela.

MASNE STANICE(Adipociti) su stanice vezivnog tkiva

specijalizirane za pohranu neutralnih masti ili za proizvodnju
topline.

LEUKOCITI- u vezivno tkivo migriraju dijapedezom iz krvnih ila

i tamo su privremeni stanovnici. Ova prelaenja leukocita su
izraena za vrijeme upale.Poveanje propusnosti krvnih ila
uzrokuje vazoaktivne tvari,npr.histamin koji se oslobaa iz
mastocita i bazofilnih leukocita. Poveanje protoka krvi i
propusnost krvnih ila uzrokuje edem,crvenilo i temperaturu.Bol
se javlja zbog hemijskih posrednika na nervne zavretke kao
posljedica hemotaksije (pojava privlaenja elija nekim
molekulama,odgovorna za migraciju nekih elija na mjesto
upale).Leukociti koji nasele vezivno tkivo vie se ne vraaju u
krv,izuzev limfocita.
Neutrofili migriraju na mjesto akutne upale i prvi su u odbrani
organizma.
Eozinofili lue arilsulfatazu i histaminazu,fagocitoza AgAt.
Bazofili lue heparin,histamin,ECF-a.
Limfociti ne mogu fagocitirati.

VRSTE VEZIVNOG TKIVA:

Vezivno tkivo je podijeljeno na :
-embrionalno(mezenhim,sluzavo)
-adultno(rastresitorahlo,gusto-vrsto)
-potporno
vezivo(hrskavica,kotano)
-vezivo s posebnim
svojstvima.

-U embrionalno tkivo spadaju:mezenhim i sluzavo tkivo.

-Adultna vezivna tkiva su:rastresito (rahlo) i gusto ili vrsto
vezivno tkivo.
Gusto vezivno tkivo dijeli se na formirano i neformirano.
U formiranom vezivu kolagena vlakna su pravilno
poslagana(tetive,aponeuroze). Ako snopovi kolagenih vlakana
nisu pravilno poslagani onda je to neformirano vezivo. (vezivni
dio koe ,periost,perikard,fibrozne ahure.)
-U vezivno tkivo s posebnim svojstvima
spada:retikularno,masno(unilokularno i
multilokularno),pigmentno,krv i hematopoezno tkivo.
-U potporno vezivno tkivo spada:hrskaviasto i kotano

RASTRESITO(RAHLO) VEZIVNO TKIVO

Veoma je rasprostranjeno u organizmu,naziva se jo i areolarno
tkivo.Ispunjava prostore izmeu miinih vlakana,miinih
snopova i naslaga,gradi podlogu epitelnim tkivima i obavija
limfne i krvne ile.Nalazi se u papilarnom sloju vezivnog dijela
koe,u potkonom tkivu,u seroznim ovojnicama peritonealne i
pleuralne upljine,te u lijezdama i sluznicama .Najvaniji
sastojak rahlog vezivnog tkiva je amorfna osnovna tvar.Rahlo
vezivno tkivo ima njenu grau,savitljivo je i vrlo dobro
prokrvljeno,ali mu je otpornost na djelovanje mehanikih sila
slaba.
GUSTO VEZIVNO TKIVO
Izgraeno je da prua otpor vanjskim uticajima i zatitu prua.
Ima sve sastojke vezivnog tkiva,ali preovladavaju kolagena
vlakna,a stanica je vrlo malo. Dijeli se na formirano i
neformirano. Kod neformiranog koliina vlakana je vea i
nepravilnog su rasporeda,a elije su razbacane.Kod
formiranog(npr. Tetiva) kolagena vlakna su pravilno
rasporeena,prate elastina vlakna,paralelano se

slau,postavljena su uporedo s fibrocitima.Tetive su veza

izmeu miia i kosti. Kolagena vlakna su postavljena paralelno
u smjeru djelovanja miinog vlakna.Tetivne
stanice(tendociti)imaju karakteristike fibrocita.Kolagena vlakna
su udruena u manje,a potom u vee
snopove(primarni,tercijalni i sekundarni snopovi).
Izmeu snopova nalazi se rahlo vezivno tkivo koje dovodi krvne
ile i ivce i ono je u vezi sa tetivnom ovojnicom(peritoneum
externum). Preovladavaju tetivna vlakna ,amorfne mase je
veoma malo,a i stanica.

RETIKULARNO TKIVO
Retikularno tkivo ini mreu koja prua potporu stanicama
(citoretikulum). Grade ga retikularna vlakna sa specijaliziranim
fibroblastima koji se nazivaju retikularne elije. Povezane elije
ine citoretikulum,a povezana vlakna fibrozni retikulum u kojem
su smjetene specifine elije jednog organa,osnovna
supstanca,slobodne elije i tkivna tekuina.Retikularne elije su
vretenaste i zvjezdolike forme s produetcima kojima su
meusobno povezane i kojima obavijaju retikularna
vlakna.Citoplazma im je oskudna,a jezgra okrugla.Osim
retikularnih elija,du vlakana su rasporeene i elije
mononuklearno fagocitnog sistema.
Retikularno tkivo sadri kolagen tipa III,boji se
srebrom,agirofilno. Jako je raireno i ini stromu u limfatinim
organima,kotanoj sri,jetri,bubrezima i endokrinim lijezdama.

MASNO TKIVO
Masno tkivo je vezivno tkivo s posebnim svojstvima u kojem
dominiraju masne elije(adipociti). Masne elije se mogu nai
pojedinano ili u malim grupama,ali veinom su udruene u
velike nakupine.
Masno tkivo glavni je depo energije u tijelu,ima ulogu u
toplotnoj izolaciji(potkono masno tkivo) i mehaniko-potpornu
ulogu na mjestima izloenim pritisku.Obavija pojedine
unutranje organe,ispunjava prostore izmeu njih i pomae u
odravanju njihovog poloaja. Dva su tipa masnog tkiva:
Bijelo(unilokularno) i smee (multilokularno). Boju dobija od
mitohondrija.
Bijelo masno tkivo sastoji se od krupnih elija (adipocita).
Pojedinane masne elije ovog tkiva su okrugle,ali u sastavu
masnog tkiva su gusto zbijene i poligovalne.Stanice ovog tkiva
sadravaju jednu veliku masnu vakuolu ispunjenu mau.One su
glavno spremite energije za organizam.Nalazi se po cijelom
tijelu ,osim u penisu,monjama i uki,izuzev resice. Raspodjela i
gustoa nakupina ovisi o dobu i spolu. U novoroeneta je
potkono bijelo masno tkivo jednako rasporeeno po cijelom
tijelu. Tokom razvoja djeteta na nekim dijelovima tijela iezava
a na nekim nakuplja.
SMEE (MULTIOKULARNO)MASNO TKIVO
Stanice ovog tkiva imaju nekoliko masnih vakuola i nakon
podraaja pretvaraju pohranjenu hemijsku energiju u toplotu.
Boju je dobilo zbog prisutstva velikog broja krvnih kapilara i
mitohondrija. Za razliku od bijelog masnog tkiva,smee se
nalazi samo u pojedinim dijelovima tijela.Mnogo je obilnije kod
ivotinja koje spavaju zimski san zato se i naziva hibernacijska
lijezda.

DODATAK IZ PITANJA:

1.TETIVE.-su gusto formirano vezivno tkivo

-nerastezljive
-nalaze se na hvatitima skeletnih miia

2.MAKROFAZI.- imaju ulogu u proizvodnji ui,nastaju od

nezrelih stanica iz kotane sri i sadre veliki broj lizosoma.

3.MEZENHIM-moe se pojaviti iz ektoderma

-nalazi se samo u embrionu
-sastoji se od zvjezdastih stanica
-izvor je cijelog vezivnog tkiva
4.MEZENHIMSKA STANICA posjeduje:
-ovalne jezgre
-dobro razvijene jezgre
-duge citoplazmatske produetke
-veliki broj ribosoma.

POTPORNO VEZIVNO TKIVO

HRSKAVICA je potporno vezivno tkivo ,slui kao potpora nekim
tkivima,ublaava udarce i slui klizanju unutar zglobova to
omoguava pokretanje kostiju.Hrskavica je bitna za razvoj i rast
dugih kostiju prije i poslije roenja.Hrskavica se sastoji od
stanica(hondrocita) i obilne meustanine tvari(matrix)
sastavljene od vlakana i osnovne tvari.Hondrociti sintetiziraju i
izluuju meustaninu tvar.Smjeteni su u upljinama
meustanine tvari koje se nazivaju lakune.Najvanije
makromolekule,prisutne u meustaninoj tvari svih hrskavica
jesu: kolagen,hijaluronska kiselina,proteoglikani i male koliine

drugih glikoproteina. Postoje tri vrste hrskavica,a to su

:elastina,hijalina i fibrozna. Razlikuju se po sastavu.U
meustaninoj tvari hijaline hrskavice najzastupljeniji je kolagen
tipa II,elastina osim kolagena tipa II,sadri mnogo elastinih
vlakana.Vezivna sadri kolagen tipa I. Sve hrskavice su
avaskularne i hrane se difuzijom iz vezivnog tkiva(iz
perihondrija-ovojnica u kojoj preovladavaju vezivna vlakna) ili iz
sinovijske(zglobne) tenosti.
Perihondrij sadrava krvne ile,ivce i limfne ile. Hrskavica
nema ni ivce ni limfne ile.
HIJALINA HRSKAVICA- najrasprostranjenija je hrskavica.Svjea
je blijedomodra i prozirna.U embriju slui kao privremeni
skelet,koji nadomjesti kost.Kod odraslih hijalina hrskavica se
nalazi na zglobnim povrinama pokretnih zglobova, u stijenci
nosa,dunika,grkljana i bronhija i na ventralnim krajevima
rebara.Nalazi se i u epifiznim ploama gdje je odgovorna za rast
kostiju u duinu. Graena je od hondrocita i ekstracelularnog
matriksa u kojem preovladava kolagen tipa II,a amorfna
supstanca je od glikoproteina i proteoglikana. Hondronektinglikoprotein koji vee glikozaminoglikane i kolagen tipa
II.Meustanina tvar koja neposredno okruuje hondrocite ima
mnogo glikozaminoglikana a malo kolagena.Zove se teritorij ili
ahura(rub lakune).Hondrociti su okruglog ili ovalnog oblika,sa
ekscentrino postavljenom jezgrom. Rasporeeni su u izogene
grupe nastale mitotskom diobom jedne elije na vie elija..
Smjetene su u lakune (leita) pojedinano ili dva,tri zajedno.
Perihondrij je ovojnica koja obavija hijalinu hrskavicu ,graena
je od gustog vezivnog tkiva,sadri kolagen tipa I.,krvne i limfne
ile i nerve.Difuzijom,hrskavica se hrani iz perihondrija.
ELASTINA HRSKAVICA
Elastina hrskavica nalazi se u uki,u stijenci vanjskog
zvukovoda,u slunoj trubi(Eustahijeva cijev),epiglotisu i malim
hrskavicama grkljana. Elastina se hrskavica od hijaline
razlikuje po tome to matriks osim kolagena tipa II sadrava i

gustu mreu tankih elastinih vlakana. Elastina hrskavica je

obavijena perihondrijem.Prisutnost elastinih vlakana u
meustaninoj tvari ini elastinu hrskavicu manje podlonom
degenerativnim promjenama,koje su ee u hijalinoj hrskavici.

VEZIVNA HRSKAVICA
Vezivna hrskavica ima obiljeja i gustog vezivnog tkiva i hijaline
hrskavice.Nalazi se u intervertebralnim ploama(diskovima)
hvatitima nekih sveza za hrskavinu povrinu kostiju i u simfizi
stidne kosti.Vezivna hrskavica uvijek je udruena s gustim
vezivnim tkivom. Granica izmeu tih dviju vrsta tkiva nije
otra,jer jedno tkivo postepeno prelazi u drugo. Vezivna
hrskavica sadri hondrocite razmjetene pojedinano ili u
izogenim skupinama sline onim u hijalinoj hrskavici. esto se
slau u duge nizove.Meustanina tvar vezivne hrskavice je
preteno acidofilna jer sadri mnogo kolagenih vlakana tipa I.

KOTANO TKIVO
Kotano tkivo je glavni sastav skeleta.Rezervoar je kalcija i
fosfora. Kost djeluje i kao sustav poluge,daje osnovu za
mehaniku i metaboliku funkciju skeleta.
To je specijalizirano vezivno tkivo izgraeno od tri vrste stanica:
-osteociti- koji se nalaze u upljinama matriksa.
-osteoblasta- koji sintetiziraju organske sastojke
matriksa(kolagen tipa I,proteoglikane i glikoproteine)
-osteoklasta-multinuklearnih orijakih elija koji uestvuju u
resorpciji i pregradnji kotanog tkiva.(reparacija i remodeliranje
kosti).
I kotanog matriksa koji sadri organski i neorganski dio.
Organski dio (OSTEOID) ine kolagen tipa I,glikoproteini i
proteoglikani,a neorganski dio ine kalcij i fosfor.

Unutranju i vanjsku povrinu kosti oblae sloj vezivnog tkiva

koji sadri osteogene stanice-ENDOST na unutranjoj strani i
PERIOST(pokosnica) na vanjskoj.Izmjena tvari izmeu osteocita i
kapilara vri se preko kanalia u koji su uronjeni citoplazmatski
nastavci osteocita. Kost je bogati vaskularizirana i nervima.
OSTEOBLASTI-sintetiziraju organske sastojke kotane
meustanine tvari (kolagen tipa I,proteoglikane i
glikoproteine)a nuni su i za ugraivanje anorganskih sastojaka
u matriks.Osteoblasti imaju citoplazmatske izdanke kojima
meusobno komuniciraju.Oni su najizrazitiji kada stanica pone
oko sebe izluivati matriks.Kada se osteoblast potpuno okrui
tek izluenim matriksom,postaje osteocit koji je smjeten u
lakuni od koje se pruaju kanalii.

OSTEOCITI- nastaju od osteoblasta,smjeteni su u lakunama

izmeu lamela.Spljoteni su,oblika badema,imaju mnogo
oskudniju hrapavu endoplazmatsku mreicu i Goldijev
aparat .Osteociti svojim metabolizmom odravaju kotani
matriks.Nakon propadanja osteocita matriks se resorbira.

OSTEOKLASTI-vrlo velike pokretne stanice s mnogo

izdanaka.Nastaju stapanjem stanica koje potiu iz kotane
sri.To su kotani makrofazi,uestvuju u reparaciji i
remodeliranju kosti.

PERIOST-se sastoji od vanjskog sloja kolagenih vlakana i

fibroblasta. Snopovi kolagenih vlakana koji prodiru iz periosta u
kotani matriks i povezuju periost s kosti,nazivaju se
Sharpeyeva vlakna.Unutranji sloj periosta sadri osteoblaste.

ENDOST-prekriva sve unutranje povrine upljina u kosti.Tanji

je od periosta,izgrauju ga spljoteni osteoblasti i tanke vezivne
naslage.
VRSTE KOTANOG TKIVA
Kotano tkivo se dijeli na :primarno i sekundarno
PRIMARNO kotano tkivo sadri vie elija i osnovne
supstance,a manje minerala.Naziva se jo nezrelo ili
vlaknasto.Sekundarno(zrelo ili lamelarno)sadri vie
minerala,kotani matriks je rasporeen u tanke ploice
razliitog toka.
SEKUNDARNO ili LAMELARNO KOTANO TKIVO
Osnovna morfoloka i funkcionalna jedinica kosti je OSTEON ili
HAVERSOV SISTEM. To je sistem koncentrinih lamela oko
kanala koji sadri krvne i limfne ile i nerve te rahlo vezivno
tkivo. Lamele ine kolagena vlakna paralelno poredana i
rasporeena u suprotnim smjerovima, to su kotane ploice.
Lakune s osteocitima nalaze se izmeu lamela,a katkada i
unutra lamela.Granica svakog Haversovog sistema ini
istaloena amorfna CEMENTNA TVAR,izgraena od
mineraliziranog matriksa s malo kolagenih vlakana.U
kompaktnoj kosti lamele su pravilno rasporeene u Haversove
sisteme (osteone),vanjske osnovne ili krune lamele koje su
smjetene ispod periosta,unutranje osnovne ili krune lamele
koje su smjetene iznad endosta i intersticijske ili prelazne
lamele koje se nalaze izmeu dva sustava osnovnih lamela.One
su ostaci osteona razgraenih tokom rasta.Haversovi kanali
komuniciraju meusobno,s periostom i kotanom sri preko
Volkmanovih kanala ,postavljenih popreno ili koso.Volkmanovi
kanali prolaze kroz koncentrine lamele.

MIINO TKIVO

Miino tkivo graeno je od miinih elija ili miinih vlakana

koja sadre kontraktilne proteine(miofibrine).Organizirani su u
miofibrine koje se naizmjenino kontrahuju i relaksiraju.
Miofibrie su potopljene u citoplazmu miinih elija miinih
vlakana.
Miino tkivo se dijeli na:- glatko miino tkivo i
-popreno prugasto miino tkivoskeletno m.t i srano
SKELETNO MIINO TKIVO- sastoji se od miinih vlakana s
mnogo jezgara.Miina vlakna nastaju stapanjem mioblasta s
jednom jezgrom u jedinstvenu masu citoplazme s mnogo
jezgara(sincicij).Ovalne jezgre smjetene su periferno ,ispod
stanine membrane (sarkolema).Miina vlakna su naslagana u
pravilne snopove i okruena epimizijem vanjskom ovojnicom
od gustog vezivnog tkiva koja obavija cijeli mii.PERIMIZIJ
obavija snopove miinih vlakana ,a ENDOMIZIJ obavija svako
miino vlakno,a graen je od bazalne lamine i retikularnih
vlakana.Uloga vezivnog tkiva je prenos sile nastale
kontrakcijom.Sadri krvne i limfne ile. Poprena ispruganost je
smjenjivanje tamne i svijetle poprene pruge. Tamnije pruge su
A-pruge-anizotropne,a I pruge izotropne su svijetle pruge.
Svaka I -pruga je podijeljena na dva dijela tamnom poprenom
Z-crtom.Najmanja funkcionalna jedinica-SARKOMERA protee se
izmeu dvije Z-crte.
Nema kontrakcije miia bez kalcija.Za osiguranje ravnomjerne
kontrakcije skeletno miino vlakno ima poprene
cjevice(transverzalne ili T-tubule),to su uvrati sarkoleme.Uz
svaki T-tubul s obje strane su proirene zavrne cisterne SR.Taj
kompleks T-tubul i terminalne cisterne naziva se TRIJADA.U
terminalnim cisternama nalazi se kalcij.
Skeletni mii nalazi se jo u jeziku,ima funkciju kretanja i
proizvodnje tjelesne toplote.Rade pod uticajem nae
volje.Kontrakcije su im brze,snane i kratko traju.etiri su
glavna proteina:miozin,aktin,troponin,tropomiozin.

I-pruga ima tanke filamente-aktinske

A-pruga ima debele filamente-miozinske i dijelom aktinske
Z-linija je Kransova membrana
Spoj izmeu miia i ivca je sinapsa ili motorika
ploa.Receptori su neurotransmiteri-za njih se veu acetilholin

SRANO MIINO TKIVO

Vrsta miinog tkiva koje se kontrahuje ritmino i
kontinuirano.Srane miine elije su kardiomiociti.Dva
susjedna kardiomiocita povezana su prelaznim
ploama(stepeniasto oblikovane granice).Bogato je
mitohondrijama,kontrahira se mimo nae volje i ne moe se
regenerisati.Miine elije su izduene i razgranate ,imaju 1-2
jezgre,poprena ispruganost je manje izraena nego kod
skeletnog,
Izmeu miinih elija je bogato rahlo vezivno tkivo sa krvnim i
limfnim ilama.Srane miine elije su tanje od elija skeletnog
miia.Jezgra je smjetena centralno.Srani mii ima
karakteristike DIJADE(T-tubul+1 cisterna sarkoplazmatske
mreice).
40% mitohondrija u sranom,2% u skeletnom miinom
tkivu.Izvor energije su trigliceridi.

GLATKO MIINO TKIVO

-ini debele naslage koje nisu pod uticajem nae volje . Graeno
je od izduenih ,vretenastih stanica koje su deblje u sredini ,a
na krajevima se suavaju. Svaka stanica ima jednu jezgru

smjetenu centralno.Stanice su priljubljene jedna uz drugu.

Sadri aktinske ,miozinske i intermedijarne filamente. Dezmin
je glavna bjelanevina u glatkom miinom tkivu.,a vimentin je
dodatak u glatkom miinom tkivu krvnih ila.Ima dvije vrste
gustih tjelaaca ,jedna su vezana za sarkolemu ,a druga
slobodna u sarkoplazmi.
Svaka elija je obavijena bazalnom laminom.Glatko miino
tkivo je u stijenkama upljih organa:crijeva ,maternice i
mokraovoda.Stanice su im povezane tijesnim spojevima,a
povezanost sa ivcima oskudna(visceralni glatki
mii),viejedinani glatki miii (arenica oka),bogato su
inervirani.
Osim to se kontrahuju,sintetiziraju kolagen,elastin i
proteoglikane,koje inae sintetiziraju fibroblasti.

KRV
Krv je vrsta vezivnog tkiva. Sastoji se iz elijskog
dijela,uoblienih elemenata (eritrociti,leukociti,trombociti) i
plazme (tekuine u kojoj ovi sastojci plivaju)
Plazma je krvna tekuina koju ine:
-voda 90%
-bjelanevine 7%
-anorganske soli 0,9%
-ostatak do 10% ine:aminokiseline,vitamini,hormoni i
lipoproteini.
Glavne bjelanevine(proteini) su:albumini,gamaglobulini i
fibrinogen i protrombin.
ALBUMINI-uloga je odravanje osmotskog pritiska
GAMAGLOBULINI-antitijela (imunoglobulini)odbrambena uloga

FIBRINOGEN i PROTROMBIN-Fibrinogen stvaraju fibrin u

zavrnom stupnju gruanja krvi.
ERITROCITI-Su crvena krvna zrnca,bikonkavnog oblika,nemaju
jezgru ni organele,periferija je tamnija,sredina
svijetlija.Ispunjeni su hemoglobinom ,bjelanevinom koja
33%prenosi kisik.Najei je HbA.Eritrociti su okrueni
staninom membranom.Promjer eritrocita je 7,5
mikrometara,acidofilan je.Hemoglobin daje crvenu boju
eritrocitu i respiratorni je pigment jer vee O2 i CO2. Nezrele
elije eritrocita su RETIKULOCITI,u njima se stvara
hemoglobin.ine 1%ukupnog broja eritrocita.ivotni vijek
eritrocita je 120 dana,nastaje u kotanoj sri.Fagocitiraju ih
makrofazi jetre,kotane sri i slezene ili fragmentiraju u krvoj
ili.Ne naputaju krvne ile.
Normalan broj eritrocita je 3,9-4,5 miliona kod ene i 4,2-6 kod
mukaraca.
Smanjem broj eritrocita je anemija,a povean broj
policitemija.Stanina membrana:fosfolipidi 40%,ugljikohidrati
10%,proteini 50%.

LEUKOCITI
Bijela krvna zrnca,nisu stalni dio krvi jer odlaze u tkiva gdje vre
razliite funkcije. U krvi se nalaze na zidovima krvnih
ila,ameboidno se kreu i procesom dijapedeze naputaju krvne
ile.Fagocitiraju strane estice,borci su protiv infekcije.Dijele se
na granulocite i agranulocite.
Granulociti su :neutrofili,bazofili,eozinofili.
Agranulociti su:limfociti i monociti.
Granulociti imaju dva tipa zrnaca:specifina i auzorofilna
zrnca(oni su i lizosomi).Specifina veu sastojke mjeavina
bazinih,kiselih i neutralnih boja. Jezgra granulocita je

segmentirana,dva i vie renjeva.Diferencirane su stanice koje

se ne dijele,ne sintetiziraju mnogo bjelanevina,malo
mitohondrija,slabo razvijen Goldijev aparat. I EPR.
Agranulociti nemaju specifinih zrnaca,ali sadravaju razliit
broj azurofilnih ,koja veu azurne boje iz mjeavine.Jezgra je
nesegmentirana,okrugla ili udubljena.
Leukociti uestvuju u elijskoj i humoralnoj odbrani organizma
od stranih estica.Normalan broj leukocita je 6000-1000.
REMOTAKSIJA je sposobnost privlaenja stranih estica nekim
hemijskim posrednikom.
NEUTROFILI ine 60-70% leukocita u krvi.Promjera su 12-15
mikrometara,a jezgra im je podijeljena obino na tri renjia
povezana hromatinskim nitima. Citoplazma sadri oba tipa
zrnaca,samo su specifina brojnija koja su malena.Svijetle je
boje,neutralna i sadri glikogen.Imaju sposobnost fagocitoze
,ameboidnog kretanja i dijapedeze.Vrijeme preivljavanja im je
6-7 sati u krvi,1-4 dana u tkivu.Neutrofili aktivno fagocitiraju
sitne estice,zovu se i mikrofazi.Mrtvi neutrofili s bakterijama
ine gnoj.Polimorfonuklearni leukociti.
EOZINOFILI ine 2-4% leukocita u krvi.Otprilike su iste veliine
kao i neutrofili 12-15mikrom.Jezgra mu je segmentirana ,dva
renjia u obliku bisaga.Brojna su specifina zrnca i boje se
eozinofilno (crveno).Sadravaju kristalnu jezgru u kojoj je
specifini bazni protein koji ini 50% ukupne koliine proteina
granula,eozinofilan je i ima antiparazitno djelovanje .Prisutni su
najvie u sluznici respiratornog i digestivnog trakta,lui
antagoniste histamina i leukotrijena.Broj im je povean kod
parazitoza i alergija.Imaju fagocitnu sposobnost.ivotni vijek im
je od 8-12 dana.
BAZOFILI ine 1%leukocita.Promjera su 10-14 mikrom,jezgra je
podijeljena na 2 segmenta,ali se slabo vidi jer je prekrivena
krupnim specifinim zrncima.Specifina zrnca sadre
heparin,histamin i leukotrijene.Uestvuju u alergijskim i upalnim
reakcijama.

LIMFOCITI su najmanji leukociti.ine 2540%leukocita.Mononuklearne su elije odbrambenog

sistema.Dijele se na male,srednje i velike.Mali limfociti su
najbrojniji ,jezgra im je okrugla ,a citoplazma oskudna i lagano
bazofilna.Prema mjestu diferencijacije razlikujemo T i B
limfocite.T limfociti sazrijevaju u timusu,odlaze u limfatino
tkivo i organe.Diferenciraju se u 4 elijske populacije:
pomagake,supresijske,citotoksine i memorijske T-elije.
Nosioci su elijskog imuniteta. T-elije ine 65-75% limfocita.
B-limfociti na svojoj povrini nose Ig(antitijela).Reakcijom AgAt
potaknuti su na proliferaciju i diferencijaciju u plazma
elije.Nosioci su humoralnog imuniteta.15-20% su B-limfociti ,a
10% su NK-elije.
Limfociti su jedina vrsta leukocita koji se procesom dijapedeze
vraaju u krv.ivotni vijek im je nekoliko mjeseci do nekoliko
godina.
MONOCITI-nastaje u kotanoj sri,kratk se zadravaju u
krvi,naseljavaju vezivno tkivo i diferenciraju se u
makrofage.Promjera su 12-20 mikrom.,najvee su elije u
krvi,jezgra im je ovalna,bubreasta ili potkovasta smjetena
ekscentrino.Citoplazma je bazofilna ,sadri lizosome.ivotni
vijek im je 4 dana u krvi,u tkivima nekoliko mjeseci.Uloga im je
da uestvuju u fagocitozi,antigenoj prezentaciji i odstranjivanju
oteenih elija.
TROMBOCITI-krvne ploice ,veliine 2-4 mikrom.Fragmenti su
citoplazme megakariocita koji se nalaze u kotanoj sri. ivotni
vijek im je 10 dana.Javljaju se u nakupinama.Imaju svijetloplavu
zonu-HIJALOMERU i centralnu,tamnoplavu zonu
GRANULOMERU.
Hijalomera sadri dva endomembranozna sistema:
GUSTI KANALIKULARNI SISTEM-koji slui kao izvor kalcija
OTVORENI KANALIKULARNI SISTEM-uvrnua membrane u
unutranjost trombocita.

Granulomera sadri brojne granule i estice glikogena.To su alfa

granule-sadre fibrinogen,fibronektin,trombocitni faktor
IV,trombocitni faktor rasta.Delta zrnca sadre betalizin ,jone
Ca,serotonin,ATP i ADP. Lambda zrnca su lizosomi.
Hemostaza je fizioloki proces kojim se zaustavlja krvarenje iz
povrijeenog krvnog suda.Obuhvata: -vazokonstrikciju,stvaranje trombocitnog epa,-koagulacija,stvaranje fibrina
Uloga trombocita:
-privremeno nakupljanje (primarna agregacija)
-naknadno nakupljanje (sekundarna agregacija)
-koagulacija(fibrin)
-stezanje (retrakcija)ugruka
-odstranjivanje ugruka(plazmin)
ivotni vijek im je od 8-10 dana.

ivano tkivo i ivani sistem

ivano tkivo izgrauje sredinji i periferni ivani sistem.Ono
prima podraaje,proizvodi ih i pretvara u osjete i motorne
reakcije.
ivano tkivo sastoji se od ivanih stanica (neurona),ivanih
vlakana i neuroglija.Neuroni grade sivu supstancu CNS-a i
ganglije,a ivana vlakna grade periferne ivce i nervne puteve.
ivano tkivo graeno je od neurona koji imaju brojne duge
izdanke i nekoliko vrsta glija-elija koji imaju kratke
nastavke,podupiru i tite neurone te uestvuju u ivanoj
aktivnosti,prehrani i odbrambenim procesima u CNS-u.
NEURONI primaju,prenose i obrauju podraaje,potiu staninu
aktivnost i otputaju neurotransmitere i druge informacijske
molekule.Neuroni se sastoje od tri dijela:

1.Dendrita-izduenih elijskih izdanaka koji primaju podraaje

iz okoline ,dovodi podraaj do perikariona.
2. Tijela stanice ili perikariona- sredite neurona u kojem je
jezgra,prima podraaje koje dovode dendriti.
3.Akson ili neurit- koji je specijaliziran za stvaranje i
provoenje ivanih podraaja na druge stanice,odvodi
podraaje od perikariona.Aksoni mogu primiti informaciju i od
drugih neurona.Distalni dio aksona ini zavrno
razgranjenje.Svaki ogranak tog razgranjenja zavrava
proirenjem na slijedeoj stanici i zove se zavrno odebljanje.S
drugim neuronima ili stanicama tvori sinapsa.
Neuroni i njihovi nastavci raznoliki su po veliini i obliku.Obziom
na broj izdanaka mogu se razvrstati na:
1.apolarne ivane stanice(neuroblasti)-nemaju izdanke,u
prvom stadiju embrionalnog razvoja.
2.unipolarne ivane stanice-imaju samo jedan akson
3. bipolarne ivane stanice- imaju dva izdanka,jedan akson i
jedan dendrit.(mrenica oka,epitel nosne upljine)
4.pseudounipolarni neuroni- s jednim nastavkom koji se u blizi
perikariona rava na dva ogranka i dobija oblik slova T,jedan
ogranak se prua do perifernog zavretka,a drugi prema CNSu.U pseudonipolarnim neuronima,podraaji koje su primili
dendriti putuju do zavretka aksona,zaobilazei perikarion. Za
vrijeme sazrijevanja pseudonipolarnih neurona sredinji(akson) i
periferni(dendrit) nastavci spoje se u jedno vlakno.Nalaze se u
spinalnim ganglijama i vein kranijalnih ganglija.
5. Multipolarne ivane stanice-su najbrojnije ,imaju vei broj
nastavaka koji se ire radijalno u razliitim pravcima.Trup
multipolarne ivane stanice moe biti zvjezdolik,okruglast ili
piramidalan.

ivane stanice mogu se podijeliti i prema funkciji na:

1.motorne(eferentne) neurone -koji upravljaju miinim

vlaknima,endokrinim i egzokrinim lijezdama.
2.osjetni (aferentni)neuroni-primaju podraaje iz okoline i
unutranjosti tijela.
3.interneuroni povezuju druge neurone meusobno i ine
sloene funkcionalne lance ili krugove.
TIJELO (soma)STANICE
Tijelo stanice ili perikarion je dio neurona bez staninih
nastavaka koji sadri jezgru okruenu citoplazmom.To je
prvenstveno hranidbeno sredite premda moe primati i
podraaje. Perikarion veine neurona prima zavretke koji
dovode podraaje nastale u drugim ivanim stanicama.
(ekscitacijske i inhibicijske)
JEZGRA je okrugla,sadri malo kromatima pa je zato svijetla i
ima dobro vidljivu jezgricu.Smjetena je najee u sredini
stanice,rjee ekscentrino.Gotovo svi neuroni imaju jednu
jezgru,samo oni u simpatikim i osjetnim ganglijama imaju dvije
jezgre.
CITOPLAZMA(neuroplazma) sadri razvijenu hrapavu
endoplazmatsku mreicu. Goldijev aparat je smjeten oko
jezgre ,a mitohondrije su rasute po itavoj citoplazmi ,ima ih i u
aksonu,posebno u njegovim presimpatikim zadebljanjima.
(aksonski produetci).Nalaze se i lizosomi. Posebno
karakteristini sastojci citoplazme su kromofilna tvar i ivana
vlakanca. Kromofilna tvar se na preparatu vidi u obliku
bazofilnih zrnaca udruenih u skupine razne veliine. Daju
pjegast i isprugan izgled zbog ega se naziva i TIGROID.
Najbolie se boji metodom po Nisslu pa se naziva Nisslova tvar ili
Nisslova tjelaca . Rasuta su po itavoj citoplazmi osim aksona i
aksonskog breuljka (polazite aksona od perikariona) .
IVANA VLAKANCA ILI NEUROFIBRILE su vrlo tanke niti koje se
mogu prikazati posebnom metodom impregnacije srebrom.
Raspored im moe biti razliit-u piramidalnim neuronima su

uzduno poredani , u multipolarnim ini gustu mreu , a u

dendritima imaju izrazito paralelan tok . Neurofibrile ine
neurofilamenti i neurotubuli. Uloga :u vezi su strujanjem u
aksoplazmi i dendritima koj nastaje peristaltikom kontrakcijom
ovojnice glije. Citoplazma moe sadravati i pigment melanin u
substanta nigra lipofucin gotovo u svim stanicama. NEUROPILmasa koja odjeljuje neurone u CNS-u a ine je neuroglije ,
dendriti i aksoni .

DENDRITI Su tanki i granaju se poput stabla. Glavno su

mjesto primanja i obrade signala neurona. esto su posuti
sitnim nastavcima . Dendriti znatno poveavaju slobodnu
povrinu neurona preko koje se uspostavlja sinaptika veza sa
drugim neuronima . Za razliku od aksona (koji su svugdje
podjednako debeli) ,dendriti grananjem postaju sve tanji. Sastav
citoplazme je slian onom u perikarionu,samo to ne sadri
Goldijev aparat.Dendrritske spine predstavljaju prvo mjesto
obrade sinaptikih signala koje prima neuron.To su mjesta
oblika gljive(izboeni proireni izdanak vezan za dendrit
suenim vratom),graena od bjelanevina,privrena za
unutranju stranu postimpatike membrane.

AKSONI neurit moe biti razliito dugaak .Veina neurona

ima jedan akson ,malo ili nema nijedan.Akson je cilindrian
nastavak neurona razliite duine i debljine,zavisno od vrste
neurona.Na mjestu gdje akson odlazi od staninog trupa ili
perikariona nalazi se ljevkasto izboenje ili aksonski breuljak.
Od dendrita se razlikuje po tome to ne sadri ribosome,suuje
se formirajui aksonski vrat i mikrotubuli su poredani u
snopove.Neurit ili akson omotan je aksolemom aksonska
plazma membrana,a sadraj mu se naziva aksoplazma.Uvijek je
jednakog promjera.Aksoplazma ima vie neurofilamenata nego

mikrotubula i ima malo mitohondrija.Oduststvo poliribosoma

pokazuje da odravanje aksona zavisi od perikariona.

ivana vlakna Neurit (akson) zajedno sa svojom ovojnicom

naziva se ivano vlakno.Ovojnica aksona u perifernim ivcima
ini posebna vrsta neuroglija-Schvanove stanice.
Schvanove stanice imaju istu funkciju kao
oligodendrociti,bjelanevinastog sastava i tako izoliraju neuron.
Jedna vanova stanica slui u mijelinizaciji samo jednog
neurona dok oligodendrociti mogu uestvovati u mijelinizaciji
vie neurona. vanova ovojnica je vanjska ovojnica.ivana
vlakna koja imaju dobro izraenu mijelinsku ovojnicu su
mijelizirana ili bijela vlakna,a ona koja imaju samo vanovu
nazivaju se nemijelizirana ili siva vlakna(mijelin-lipidnog
karaktera).
Mijelinska ovojnica se ne protee kontinuirano cijelom duinom
ivanog vlakna nego je isprekidana.Na mjestu gdje je akson
obavijen samo citoplazmom vanovih stanica,ivano vlakno je
tanje.To su tzv Ranvijerovi vorovi.Prostor izmeu Ranvijerovih
vorova su mjesta najintenzivnije izmjene jona i dovoenja
enrgije za procesdepolarizacije na povrini aksona.Proces
nastajanja mijelinske ovojnice naziva se mijelinizacija.Mijelinski
sloj ima ulogu izolatora koji spreava difuzno irenje ivanog
impulsa.to je sloj deblji,podraaj se iri veom brzinom. Sva
ivana vlakna nastaju tako da se vie aksona utisne u
citoplazmu jedne vanove elije.

SINAPSE- Specijalizirana mjesta na kojima se dva neurona

dodiriju i na kojima se vri prenos impulsa s jednog na
drugi.Zadaa sinapse je pretvorba elektrinog signala
(impulsa)presimpatike elije u hemijski signalkoji djeluje na
postsinapatiku eliju.Neurotransmiteri su hemijske tvari koje
vezane za receptorski protein otvaraju ili zatvaraju jonske
kanale.Neuromodulatori ne djelujuju direktno na sinapsu,nego
mijenjaju osjetljivost neurona uz sinaptiku stimulaciju .Sinapse
ine:
1.AKSONSKI ZAVRETAK(presimpatiki zavretak)-koji alje
signal
2.POSTSINAPTIKI ZAVRETAK(povrina gdje nastaje novi signal
3.SINAPTIKA PUKOTINA-uski meustanini prostor
Ako sinapsu ini akson s tijelom stanice,zove se
aksosomatika,akson s dendritom aksodendrika i akson sa
aksonom aksoaksonska
Veinu sinapsi ine HEMIJSKE SINAPSE koje ukljuuju hemijske
glasnike.ELEKTRINE sinapse ine manji broj sinapsi koji
pomou tijesnih spojeva prenose jonske signale kroz
presinaptiku i postsinaptiku membranu.Presinaptiki
zavretak uvijek sadrava sinaptike mjehurie s
neurotransmiterima i brojne mitohondrije. Neurotransmiteri se
sintetiziraju u periokarionu,pohranjuju se u mjehuriima
presinaptikog .Viak membrane nakupljen u presinaptikom
podruju nastao pranjenjem sinaptikih mjehuria ponovo se
prerauje egzocitozom.Prvi opisani neurotransmiteri su
acetilholin i noradrenalin.Veina neurotransmitera su
amin,aminokiseline i neuropeptidi(dopamin,serotonin,inhibicijski
prenosilac GAB)
Hemijske sinapse mogu biti:
EKSCITACIJSKE-njihova aktivnost stvara impulse na
postsinaptikoj membrani..(ivani impuls se brzo ir,otvara
kalcijeve kanale u presinaptikoj membrani,ulazak kalcija potie

egzocitozu sinaptikih mjehuria,otputeni neurotransmiteri

djeluju na receptore u postsinaptikom dijelu to uzrokuje
depolarizaciju postsinaptike membrane.
INHIBICIJSKE-meudjelovanje receptor-neurotransmiter uzrokuje
hiperpolarizaciju bez prenoenja ivanog impulsa.
Sinapse mogu ekscitirati i inhibirati prenoenje impulsa i tako
mijenjati ivanu aktivnost.

NEUROGLIJA-vri potpornu ulogu i uestvuje kao posrednik pri

razmjeni tvari u ivanom tkivu. Po svojim funkcijama je
analogna vezivnom tkivu u drugim organima.
1. EPENDIMSKE elije su stanice kubinog oblika ili
cilindrinog koje poput epitela u jednom sloju oblau
upljine u mozgu i centralni kanal kimene modine . Na
slobodnoj povrini imaju mikrovile ili cilije . Meu tim
stanicama nalaze se tanaciti koje imaju grubi bazalni
izdanak sto dolazi u vezu s kapilarima putem perikapilarnih
noica .
2. ASTROCITI najvee su od svih glija stanica , makroglije.
Zvjezdolikog su oblika s mnogo izdanaka koji se proteu i
granaju u svim pravcima tako da ine 3D mreu. Dolaze u
tri oblika: a). Kratkokraki (protoplazmatski) imaju brojne
kratke razgranjene izdanke . Nalaze se preteno u sivoj
masi mozga i kimene modine. Neki izdanci u obliku
perivaskularnih noica nalijeu na povrinu kapilara i malih
krvnih ila, a neki su spljoteni i nalijeu uz perikarion
ivanih stanica . Svojim perivaskularnim noicama
uestvuju u formiranju membrane limitans gliae
perivascularis i superficialis kao i dugokraki
b) Dugokraki (fibrozni) imaju manje izdanke , due i
manje razgranate. U citoplazmi sadre tanka neuroglina
vlakna( gliofibrile) . Nalaze se u glavnom u bijeloj masi
mozga i kimene modine izmeu nervnih vlakana. Neki
od izdanaka takoe dolaze u kontakt s krvnim

kapilarima,neki zavravaju na povrini mozga ispod pije

mater .
c)mjeoviti-nalaze se na granici izmeu sive i bijele
modane mase.Neki od njihovih izdanaka ulaze u sivu
masu,a neki u bijelu.
Astrociti uestvuju u grai svih struktura sredinjeg
ivanog sistema i imaju mnogostruke funkcije. Imaju
potpornu ulogu,zatitnu(uloga izolatora),ulogu u
funkcionalnom metabolizmu neurona.Posrednici su u
razmjeni tvari izmeu krvi,neurona i cerebrospinalnog
likvora.Pri oteenju nervnog tkiva astrociti stvaraju gliozni
oiljak(gliosis).
3.OLIGODENDROCITI-su stanice s malim brojem izdanaka
,tankih,koji se granaju pod pravim uglom.Imaju relativno
veliku jezgru bogatu heterohromatinom,neto
gliofilamenata,nemaju perivaskularne noice,one mogu biti
svojim trupom naslonjene na krvne ile .I one su
makroglije. Ima ih i u sivoj i u bijeloj modanoj masi. U
sivoj masi stoje u tijesnoj vezi sa perikarionom neurona a
u sivoj sa ivanim vlaknima.
Njihovi izdanci formiraju mijelinsku ovojnicu oko neurona u
CNS-u.
4.MIKROGLIJA-male,izduene elije s kratkim ,nepravilnim
nastavcima,tamno obojenom jezgrom,okruglom. Mikrogliju
ine fagociti koji pripadaju mononuklearnom fagocitnom
sistemu.Stvaraju se u kotanoj sri,uestvuju u upalnom
procesu i cijeljenju CNS-a. Kad su potaknute gube svoje
nastavke i poprimaju morfoloke osobine
makrofaga,postaju fagociti i djeluju kao predone
stanice.Izluuje brojne regulacijske citokine. Imaju
sposobnost ameboidnog kretanja.Ima ih svuda u mozgu i
kimenoj modini ,a najvie oko ivanih stanica i krvim
ilama.