TREGU, OFERTA DHE KERKESA

Tregu paraqet vendin ku ballafaqohet oferta dhe kkresa e mallrave,e kapitalit, e

fuqis puntore, lndve t para, shrbimeve etj.
Tregu ka karakter evolutiv.
Roli i mekanizmave t tregut ndryshon varsisht nga sistemi ekonomiko-shoqror.
N treg bhet kmbimi i t mirave materiale, pra sigurohet riprodhimi i zgjeruar.
Tregu nprmjet mimeve, bn shprndarjen parsore t produktit shoqror dhe
t ardhurave kombtare si n aspektin sektoral ashtu territorial.
Funksioni i tregut sigurohet nprmjet ligjit t vlers.
Tregu bn metamorfozn e t mirave materiale.
Prodhuesve tregu u ofron informata t rndsishme.
Tregu bn alokimin e faktorve t prodhimit.
N ekonomin e hapur mimet formohen n baz t oferts dhe krkess.
Pr t qen i sukseshm firma n biznesin e vet duhet t bazohet n tri parime
kryesore t ekonomive : rentabiliteti, produktiviteti, dhe ekonomizmi.
Tregu ofron formacione pr inovacione tekniko-teknologjike.
Tregu bn seleksionimin npr lmenj dhe n deg ekonomike.
Element esencial i tregut sht paraja e cila shrben si mjet pr llogaritjen e
mimit t nj malli.
Prona private sht tipar esencial i ekonomis s tregut.
shtja far t prodhohet zgjidhet n tregun e produkteve. Pra tregu i
transmeton prodhuesve krkesat dhe preferencat e konsumatorve.
shtja si t prodhohet zgjidhet nga konkurrenca e kjo arrihet duke prdorur
metodat n efiente n prodhim.
shtja pr k t prodhohet zgjidhet n tregjet e faktorve t prodhimit.

KERKESA DHE OFERTA

Kuptimi i krkess

Ligji i vlers sht ligji m i prgjithshm dhe m i rndsishm q vepron n

ekonomin e tregut.
Ligji i vlers nprmjet oferts dhe krkess ndshkon prodhuesit q kan
shpenzime m t mdha t prodhimit dhe stimulon prodhuesit q kan ekonomizm
m t lart.
mimi luan rol shum t rndsishm n funksionimin e

tregut dhe sht n proporcion t zhdrejt me ofertn dhe krkesn.

Krkesa varet nga niveli i mimeve t t mirave materiale dhe i shrbimeve t
ofruara n treg.
Ngritja e standartit dhe ndryshimi i shijes s njerzve ka ndikuar n rritjen e
nevojave pr t mira materiale dhe shrbime.
Ballafaqimi n treg i shitsve dhe blersve prcakton mimin e tregut dhe sasin e
tregtuar.
Termi sasi e krkuar prfaqson sasin q konsumatort do t blejn me nj mim
t caktuar gjat nj periudhe kohe t dhn
Q nj blers t ket krkes pr nj produkt nuk sht e mjaftueshme t ket
nevoj pr t ai duhet njkohsisht t jet i gatshm t blej kt produkt.

KERKESA DHE KURBA E KERKESES

Raporti ndrmjet mimit dhe sasin e cila blehet, quhet kurba e krkess.
N qoft se blersit blejn m shum vetm sepse ulet mimi i produktit, ather
kemi nj rritje t sais s krkuar. N rast se blejn m shum pr mim t
mundshm, ather kemi nj rritje n krkes.
Cilt jan faktort e tjer q ndikojn te krkesa ?
M kryesort jan :
1. T ardhurat e konsumatorve,
2. mimet e mallrave (zvendsues dhe plotsues),
3. prirjet e konsumatorve lidhur me t ardhurat dhe mimet,
4. Numri i konsumatorve,
5. Shijet dhe preferencat e konsumatorve.

T ardhurat e konsumatorve, n Ekonomiks njihen dy lloje t mirash

1. T mira nromale 2. T mira inferiore.
mimet e mallrave zvendsues dhe plotsues,
Pritjet e konsumatorve
Numri i konsumatorve
Shijet dhe preferencat.
Kta jan faktort kryesore (faktor t tjer me ndikim specifik n mallra t veant
jan faktort stinor, klimaterik etj.

Oferta dhe Kurba e Oferts

Ve blersve, n treg veprojn edhe shitsit, t cilt duhet t vendosin se far
dhe sa do t prodhojm, pra sasi mallrash e shrbimesh do t ofrojn n treg.
Sikurse krkesa, edhe oferta paraqet nj lidhje midis mimit dhe sasis s mallit
t ofruar.
Lidhja midis sais s oruar dhe mimit shprehet nga ligji i oferts. Sipas ktij ligji,
shitsit do t ofrojn nj sasi m t madhe pr shitje kur mimet rriten dhe e
kundrta.
Ndrkaq, ofrimi i nj sasie shtes shoqrohet me kosto shtes.
Kurba e oferts pasqyron raportin ndrmjet mimit t saj t tregut dhe sasis t
nj produkti t ciln prodhuesit jan t gatshme t prodhojn dhe ta shesin, n
kusht q faktort tjer t jan t pandryshuar.
Ndr faktort kryesor q ndikojn te oferta mund t Prmendim :
1. mimet e fakttoreve t prodhimit,
2. teknologjin e prdorur,
3. mimet e mallrave t lidhur,
4. pritjet
E ofruesve,
5. numri i ofruesve.
Ka edhe faktor t tjer q ndikojn te oferta si taksat dhe
subvencionet kuotat e import eksportit pr produkte t ndryshme.

EKUILIBRI I TREGUT
Ekuilibri i tregut paraqet nj gjendje t till, n t ciln si blersit dhe shitsit nuk kan
arsye t ndryshojn sjelljen e tyre.
Ktu kemi situatn kur shum blers dhe shum shits paraqiten n mnyr t
pavarur.
Asnj blers apo shits individual nuk kan mundsi t ndikojn te mimi i tregut.
mimi i ekuilibrit prfaqson mimin pr t cilin sasia e krkuar dhe ajo e ofruar
jan t barabarta.
sht nj kompromis midis interesave t shitsve dhe blersve.
Pr nivele mimesh m t ulta se mimi i ekuilibrit saisa e krkuar e tejkalon
sasin e ofruar duke krijuar munges.
Kur nivelet e mimit jan mbi mimin e ekuilibrit sasia e ofruar tejkalon sasin e
krkuar, duke krijuar tepric.

OFERTA E DEGE (SEKTORIT) NE TREGUN

KONKURENCIAL
Konkurrenca e plot karakterizohet nga nj sr veorish :
1. Egzistenca e nj numri t madh firmash n treg
2. T gjitha firmat shesin produkte me karakteristika t njejta produkte homogjene .
3. Blersit dhe shitsit jan t miniinformuar, kan njohuri t plota pr mimet dhe
produktet n treg .
4. Ekzistenca e lehtsis s hyrjes dhe daljes se firmave nga dega .
Tipari m i rndsishm i konkurencs s plot q buron nga veorit e msiprme,
sht se firmat jan mimpranuese
Konkurenca e plot mund t prkufizohet si nj lloj tregu, me t cilin firmat e
veanta nuk kan kontroll mbi mimet e produkteve q shesin .
N kushte konkurrencs s plot shpenzimet marigjinale jan t barabarta me
mimin MC = P .
Oferta e prgjithshme do t jet shuma e sasive individuale q ofrojn
ndrmarrjet prkatse pr nj mim t dhn t tregut .

Oferta e Degs n Periudhe Afatgjate

Pr t analizuar dhe kuptuar m mir sjelljen e firms dhe t degs, sht e
nevojshme t dallojm tre periudha kohore t mundshme t ekuilibrit t tregut :
Ekuilibri momental, ku oferta sht fikse
Ekuilibri afatshkurtr, ku firmat mund t rrisin prodhimin, Megjithse kapitali
mbetet i pandryshuar .

 Ekuilibri afatgjat kur t gjith faktort e prodhimit mund t

ndryshojn .

Pra midis periudhave afatgjate dhe periudha afatshkurta ekzistojnndryshime, t

cilat shfaqen n kto aspekte thelbsore :
N periudhat afatgjata firma mund t ndryshojn madhsin e impianteve t saj,
kurba e kostos mesatare n kto periudha sht me e shpesht se kurba e kostos
totale mesatare n periudha afatshkurta .
N periudhat afatgjata nuk ka kosto fikse, t gjitha kostot jan t ndryshueshme .
N periudha afatgjata kemi hyrje t firmave t reja n deg kur firmat ekzistuese
marrin fitim ekonomik . Nga ana tjetr, kemi dalje t firmave nga dega n qoft se
ato nuk marrin t paktn fitimin normal, pra psojn humbje ekonomike .
N periudha afatgjata fitimi ekonomik do t jet zero, firmat do t marrin vetm
fitim normal .

Konkurrenca e plot dhe efienca ekonomik

Efienca ekonomike, sipas prcaktimit t ekonomistit t mirnjohur italian Vilfredo
Pareto, prfaqson at situat ku prodhimi i nj malli t dhn nuk mund t rritet pa
ulur prodhimin e nj malli tjetr dhe kur konsumi, i nj konsumatori nuk mund t
rritet pa paksuar konsumin e nj tjetri .
1. N kushte idelae ekonomia konkurrenciale arrin efiencn alokative .
a.) Kur konsumatort maksimalizojn knaqsit, dobia marixhinale sht e
barabart me mimin .

b.) Kur prodhuesit pjesmarrs t konkurrencs s plot ofrojn t mira, ato

prcaktohen pr at sasi t prodhimit tek e cila shpenzimet marixhinale jan t
barabarta me mimin .
e.) Kur MU = P dhe MC = P, pason edhe MU = MC . prandaj, shpenzimet marixhinale
shoqrore t prodhimit t nj t mire n kushtet konkurenciale jan t barabarta me
vlern e asaj t mire, nga aspekti i dobis s saj marixhinale .
2. Jan tre krkesa t cilat tregjet duhet ti plotsojn pr t qen shoqrisht
optimale .
a.) Nuk guxon t jet n asnj mas konkurrenca jo e plot ka do t thot se
prodhuesit individual nuk mund t ndikojn n mimin e prodhimit .
b.) Nuk guxon t ket ekstremitet, e me t cilat ndrmarrja ia imponon shoqris
ndonj shpenzim .
c.) Tregjet efikase konkurrenciale nuk mund t sigurojn vetvetin shprndarjen e t
ardhurave dhe t konsumit q do tu prgjigjej shoqris .

MONOPOLI
Fjala monopol rrjedh nga greqishtja : mono q do t thot i vetm, dhe polien q do
t thot me shit .
Monopoli prfaqson nj firm t vetme e cila prodhon dhe shet gjith produktin e
nj dege .
1. Monopoli dhe tiparet e tij .
Tipari themelor i tij : ekzistenca e nj shitsi t vetm n deg . Mungesa e
zvendsuesve t afrt . Nj nga treguesit q prdoret pr vlersimin e pozicionit
monopol t nj firme sht elasticiteti i trthort i krkess . Pra ekzistenca e
monopolit nnkupton mungesn e zvendsuesve t afrt . Aftsia pr t ndihmuar
mbi mimin . M fuqi tregtare kuptojm aftsin q ka firma pr t ndikuar n
mimin e prodhimit q shet, nprmjet ndyshimit t sasis s tij . Firma monopol
nuk sht mimpranues pr mimprcaktuese .

Ekzistenca e pengesave t hyrje .

a.) Monopoli q mbshtet n kontrollin e nj inputi baz t
prodhimit .
b.) Monopoli q mbshtetet n pengesat ligjore . Kjo realizohet
nprmjet patentave, e drejts s autorit dhe licensave . Prveq
patentave dhe t drejts s autorit, shteti mund t vendos
pengesa t tjera ligjore pr t ushtruar nj aktivitet .

c.) Monoploi q krijohet nga bashkimi i firmave .

d.) Monopolet natyrore . Kto monopole, mbshteten n
ekzistencn e ekonomizmit t shkolls . Kjo vlen n ato deg, t
cilat kan kosto fikse tepr t larta .

DISKRIMINIMI NE CMIM
N shum raste firmat mundohen t shesin t njejtin mall t klient t ndryshm
me cmime t ndryshme edhe pse kostot e prodhimit pr t dy klientt jan t
njejtat. Kjo praktik quhet diskriminim me cmim.Nj mnyr q nj firm t
diskriminoj n cmim duhet t kete fuqi ne treg
Nj alegori pr caktimin e cmimit
Prftyroni se ju jeni drejtor i prgjithshm i ReadaltPublishing Compani. Autori m i
shitur i Readalt sapo ka shkruar romanin e tij t fundit.Le te prftyrojn se ju i

paguani autorit plot 2 milioneuro pr t drejtat eksluzive pr t botuar

librin.Supozojm se kostoja e shtypjes s librit sht zero
Departamenti i marketingut i Readalot ju thot se libri do t terheq dy lloje
lexuesish. Libri do te josh 100.000 tifozt kokngjeshur t autorit. Kta do t jen
tgatshm t paguajn deri 30 euro pr librin. Plus ktyre libri do tu drejtohet rreth
400.000 lexuesve m pak entuzaste t cilt do t jen t gatshm t paguajn deri
n 5 euro pr librin.
Zgjidhja e problemit t
Me nj cmim prej 30 euro Readalot shet 100.000 kopje
ka nj t ardhur prej 3 milion euro dhe arrin nj fitim prej 1 milion euro.Me nj cmim
prej 5 euro shet 500.000 kopje ka nj t ardhur prej 2,5 milion euro dhe arrin nj
fitim prej 500.000 euro. Pra, Readalt i e maksimizon fitimin duke caktuar cmimin
30 euro dhe duke ln t ik shansin pr tu shitur 400.000 lexuesve tjer m pak
entuziast.
Tani supozoni se departamenti i marketingut t readolot it bn nj zbulim t
rndsishm: kto dy grupe lexuesish jan tregje t vecuara. Pr m tepr, sht
vshtir pr lexuesit e njerit vend t blejn libra ne tjetrin.

N kt rast t ardhurat prej 3 milion euro n Mbretrin eBashkuar dhe 2 milion

euro n Shtetet e Bashkuara nj total 5milion euro.Ather fitimi sht 3 milion euro
me mas t konsiderueshme m i madh sesa 1 milion euro q Kompaniamund t
fitonte duke krkuar t njejtin cmim prej 30 euro tgjith klienteve. Jo cuditrisht
Readalt i zgjedh t ndjekkt strategji t diskriminimit n cmim. Megjithse
historia me Readalt Publishing sht hipotetike,ajo prshkruan me saktsu
praktikn e biznesit n shumkompani botimesh .
N kt rast tri jan msime pr tu msuar mbidiskriminimin n cmim.
Msim i par. N thelb, nj monopolist q diskriminonme cmim i krkon secilit
klient q t paguaj nj cmim m pran gatishmris s tij ose t saj.
Msim i dyt. sht q diskriminimi n cmim krkon aftsi pr t vecuar kliente n
prputhshmri me gatishmrin e tyre pr t paguar. N shembull ton klientet
qene t vecuar gjeografikisht.
Nj konkluzion pr kt sht forca e tregut mundti pengoj firmat t diskriminojn
n cmim. N vecanti nj forc e till sht shitja e nj kohshme n disa vende. N
fakt prdorimi n rritje i interesit pr t bler libra dhe mallra t tjera nprmjet
kompanive ka t ngjar t ndikoj n aftsin e kompanive pr t diskriminuar n
cmim n tregje ndrkombetare.
Msim i trete Nga alagoria e jon sht ndoshta m befasuesi: diskriminimi n
cmim mund t rrit mirqenien ekonomike. Pra, diskriminimi n cmim mund t
eliminoj mungesn e efikasitetit q shoqron natyrshm caktimin e cmimeve
monopol.

Duhet theksuar se rritja n mirqenie nga diskriminimi n cmim si nj tepric m e

lart e prodhuesit dhe jo si tepric m e lart e konsumatorit. Diskriminimi i plot n
cmim prshkruan nj situat n t ciln monopolisti e di saktsisht gatishmrin e
cdo klienti pr t paguar dhe mund ti krkoj secilit klient nj cmim t ndryshm.
Shembuj t diskriminimit n cmim
-

Biletat e kinemase

Cmimet e linjave ajrore

Ofertat lidhur me sasin

Rrija e blerjes n internet e rrit sasin e informacionit n dispozicion t

konsumatorit, duke u lejuar atyreq t bjn zgjedhje m t informuara. Por n t
njejtnkoh, ajo u jep shitsve m shum informacion rrethkonsumatorit duke e
br m t leht diskriminimin n cmim.

Oligopoli
Oligopoli prfaqson t lloj tregu ku sundojn nj numr i vogl firmash, vendimet
e t cilave jan t ndrmarrura. Tiparet kryesore t nj tregu oligopolistike .
Ekzistenca e nj numri t vogl firmash . Ndrvarsia e firmave q sundojn n treg
sht nj karakteristik dalluese e oligopolit, krahasuar me konkurrencn e plot .
Standardizimi ose diferencimi i produkteve .
Ndrvarsia n kontrollin e mimeve .
Konkurrenca nprmjet reklams dhe cilsis .
Hyrja me vshtrsi n deg : Tregu monopolistik e ka bazn t pengesat e hyrjes, ku
mund t prmendim : Ekonomia e shkalls . Kur pr t arritur nivelin m t ult t
kostos n nj deg duhet nj prodhim relativisht i madh, ku krkohet ajo kapital
fillestar shum t madh .
Mungesa e informacionit
Liensat apo kontrolli mbi burimet kryesore .

OLIGOPOLI
Nj oligopol sht nj treg me vetem pak shits cdonjri nga t cilt ofron nj
produkt t ngjajshm ose identik me t tjert. Konkurrenc monopolistike. Nj
struktur tregut n t ciln shum firma shesin produkte t cilat jan t ngjajshme
por joidentike.
Grupi oligopolistve sht n pozit m t mir duke bashkpunuar dhe funksionuar
si nj monopolist duke prodhuar nj sasi t vogl produkti dhe duke caktuar nj
cmim mbi koston marigjinale.

Duopoli sht lloj m i thjesht i oligopolit.Secili oligopolist joshet ta rrit prodhimin

dhe t rrmbej nj pjes m t madhe te tregut. Meq secili prej tyre prpiqet ta
bj kete, prodhimi total rritet dhe cmimi bie.Cmimi nga monopoli, sht m i vogl
sesa cmimimonopol por m i madh sesa cmimi konkurrues (i cili barazohet) me
koston marigjinale

Si ndikon madhsia e nj oligopoli mbi rezultatin e tregut

Nj oligopol i madh sht n thelb nj grup firmash konkurruese. Cmimi i afrohet
kostos marixhinale dhe sasia e prodhuar i ofrohet nivelit shoqrisht efikas
Lejimi i tregtis s lir e rrit numrin e prodhuesve nga t cilt cdo konsumator mund
t zgjedh dhe kjo konkurrenc e rritur i mban cmimet m pran kostos marixhinale
Nj nga karakteristikat e nj tregu oligopolistik sht prania e barrierave pr hyrje.
Nj nga barrierat m t ashpra pr hyrje sht nevoja q t kesh pasuri.

TEORIA E LOJES DHE EKONOMIKSI BASHKEPUNIMIT

Teoria e lojs sht studimi i asaj sesi sillen njerzit n situata strategjike. Me
strategjike kuptojme nj situat m t ciln cdo person kur vendos cfar veprimesh
t ndrmarr duhet t marr n konsiderat sesi mund ti prgjigjen t tjert ktij
veprimi.
Teoria e lojs sht shum e dobishme pr t kuptuar sjelljen e oligopolve.
Nj loj vecanrisht e rndsishme quhet dilema e t burgosurve. Kjo loj jep
kapacitet pr te
kuptuar t vrtetat e fshehura pr vshtrist e ruajtjes s bashkpunimit.
Dilema e t burgosurve
Nj loj e vecant midis dy t burgosurve e cila ilustron prse bashkpunimi sht i
vshtir t ruhet madje edhe kur ai sht recprokisht fitimprurs.

Diskriminimi i mimeve n Kushtet e Monopolit

Zakonisht dallojm tri lloj diskriminimesh mimi .
a.) Diskriminimi mimi i shkalls s par . Nryshimin e mimeve e bn monopolisti
prej rastit n rast . Pra, ndryshon mimin e produktit sipas njerzve .
b.) Diskriminimi mimi i shkalls s dyt . mimet ndryshojn sipas njsis s
produkteve, e jo sipas njerzve .
c.) Diskriminimi mimi i shkalls s tret . Kemi ather kur monopolisti e shet
produktin e tij t konsumatort e ndryshm dhe me mime t ndryshme .
Qllimi i mimeve diskriminues sht q t rritet fitimi i firms .

 Kriteri i destinacionit ekonomik . Pr shembull, tregu i qumshtit mund t ndahet n

dy nntregje n tregun . Kriteri i kohs kur realizohet shitja . Kriteri i natyrs s
produktit .

3. Firma duhet t jet n gjendje t parandaloj mundsin e

rishitjes s produkteve .

Politikat Shtetrore pr Kontrollin e Monopolit

Q n fillim, duhet t dallojm se ndrhyrja shtetrore sht e ndryshme pr lloj t
ndryshme monopolesh .
Pr shembull, pr monopolet q krijohen mbi bazn e shkrirjes s firmave, n
shum raste shteti ndrhyn me mjete ligjore, si jan ligjet antitrust, pr t lejuar
krijimin e tyre . Pr monopolet natyrore, t cilat jan t domosdoshme pr shkak t
ekonomizmeve t shkalls, shteti ndrhyn pr ti rregulluar to.

Tiparet e Konkurrencs Monopolistike

Numri i madh i firmave
Diferencimi i produktit . Diferencimi i produktit bhet n disa mnyra :
1. Vendojsa
2. Shrbimet
3. Ndryshimet e cilsis .
4. Imazhi i prolduktit .
Kontrolli i kufizuar i mimit . Firmat ushtrojn nj kontroll m t madh mbi mimet
kur diferencimi i produktit sht m i lart, kur numri i firmave sht m i vogl
dhe kur konkurrentt jan m larg njri tjetrit .
Lehtsira relative e hyrjes .
Konkurrenc jo vetm nprmjet mimeve . Rivalet ekonomik
nuk mbshteten vetm n mimet, por edhe n cilsin e produktit, reklamn,
kushtet apo shrbimet q shoqrojn shitjen e produktit, etj .

Firmat dhe Dega

Firma dhe metodat e prokurorimit te inputeve
Nj menaxher mund ti siguroj inputet e nevojshme per te prodhuar nj produkt
prfundimtar, duke prdorur nj nga tri mnyrat e nevojshme:
-

ti bleje inputet n treg me cmimet korrente

ti siguroj inputet sipas nj kontrate t lidhur

Ti prodhoj inputet me kompanin e vet

Kostot e transaksionit dhe prokurimi optimalinputeve.

Kostot e transaksionit jan kosto q shoqrojn blerjen e njprodukti, por q nuk
prfshihen n cmimin e paguar.
-

Kostot e krkimit pr lokalizimin e ofruesit t inputit

Kostot e negocim t cmimit Investime dhe shpenzime te tjera

Kostot specifike mund t grupohen n tipe te ndryshme

-

Investime specifike q lidhen me vecorit e vendosjes

Investime specifike q lidhen me akte t dedikuara

Investime specifike n kapitalin njerzor

Investime specifike q lidhe me vecorit fizike t aseteve

Investime e specializuara i rritin kostot e transaksionit nga se cmimi prcaktohet

nprmjet negociatave.
-

Dobsimi i nxitjeve

Sjellja opurturistike dhe problemi i zhvatjes

Problemi principal dhe mnyrat e zgjidhjes s tij

Veprimtari e prditshme e firms drejtohet nga menaxheri ndrsa aksinert
angazhohen vetm n drejtimin strategjik t firms.

Ndarja e pronsis nga kontrolli i firms shoqrohet kshtu me lindjen e problemit

principal agjent
Degt ndryshojn nga pikpamja e teknologjis q prdoret pr prodhimin e
produkteve. Disa dege prdorin intensivisht kapital t tjera prdoren intenzivisht
pune
-

Mundsia e hyrjes dhe daljes nga dega

Sjellja e firmave individuale

Politika e cmimeve

Sjellja ndaj integrimit dhe shkrirjeve t aktivitetit (integrim vertikal, integrimi

horizontal, dhe konglomerati)

Investimet pr zhvillim dhe krkim

Shpenzimet pr reklam

Performansa

Strategist e Vendosjes s mimeve pr Firmat me

fuqi tregu
Nj firm ka fuqi tregu, ather kur ka mundsi t vendos nj cmim m t lart se
kostoja marixhinale. N kto kushte sht e nevojshme q menaxheri t njoh
strategjit baz t vendosjes s cmimeve q maksimizojn fitimet e firms.
N praktik nse nj firm ka apo jo fuqi tregu provohet pikrisht nga rezultati i
strategjis t ndjekura lidhur m cmimet, t cilat shpesh resultojn si strategji
prove,testimi. N kt kontekst do t do ti cekim disa prej ktyre rrethanave dhe
strategjive prkatse t cmimeve
Firma q e para ofron nj produkt, t zbatoj strategjin e

shkumzimit t

cmimit Strategjia e till ka si efekt pozitiv fitime t konsiderueshme t firms

dhe mbulimin n nj mas t caktuar, t kostove fillestare fikse t saj.Megjithat,
strategjia shoqrohet edhe me efekte negative, sic sht nxitja e hyrjes s firmave
tjera me deg.
Nj firm q synon t hyj n n treg dhe t kap nj pjes t caktuar t tij mund t
zbatoj cmime t ulta cmime penetrimi. Edhe kjo strategji ka si an t saj
t dobt ndr t tjera, vshtrsit pr rritjen e cmimit n periudhat pasuese.

Nj strategji e ngjajshme cmimesh sht strategjia e cmimit t kufizuar

sipas s cils, nj kompani .N pozitn e monopolistit vendos cmimin e produktit
posht cmimit monopolist, pr t dekurajuar konkurresit potencial q hyjn n treg.
Nj startegji e till mund t jet e sukseshme n qoft se monopoli pret nj ulje t
kosotos, sipas s cils sa m shum rritet prvoja edhe sasia e prodhon, aq m
shum ult kostoja mesatare.
Nj strategji e ngjajshme, por m e fort se ajo e cmimit t kufizuar sht strategjia
e cmimeve grabitqare,cmime e q jan nn nivelin e kosots marixhinale
qsynojn n nxjerrjen e firmave konkurruese nga tregu.
Cmimi i shtress sociale t cils i takon blersi. Kshtu ndodh pr shembull me
bizhuterit dhe parfumet e cmuara, automobilat luksoze etj. Stratgjia e zbatuar n
kto rrethana synon n vendosjen e cmimeve t larta, q jan,

cmime

prestigji.
Strategjit n tregje me konkurrenc t ashpr cmimi.
Kur firmat jan t pamundura n strategjit reaguese menaxherve t ktyre firmave
u mbetet t mendojn pr strategji tjera q zbatojne konkurrencn e cmimeve. Disa
nga kto strategji jan (1) premtimi pr ta ulur cmimin n nivelin e cmimit t
firmave tjera.(2) Nxitja e besnikris ndaj marks ; 3 ndryshimi i cmimit pa ndonj
rregull

Ulja e cmimeve n nivelin e cmimeve t firmave tjera

N qoft se nj firm ul cmimin, firmat rivale do ta ulin cmimin e tyre n t njejtin
nivel pikrisht pr ta ruajtur pjesn e tregut. Megjithat, ulja e cmimit nga nj firm,
nuk sjell rritjen e pjess s tregut pr t.Ajo thjesht nxit luftn e cimieve, duke
sjellur fitime m t ulta. Pra strategjia e barazimit t cmimeve me cmimin e firms
rivale jo vetm q kalon koston e monitorimit tek konsumatort por sht
njkohsisht strategji diskriminuese ndaj konsumatorve.
Nxitja e besnikris ndaj marks.
Nxita e besnikris ndaj marks krkon angazhim t posacm n reklamacion. Pr
shembull, nj numr kompanish ajrore ofron kompensime n rast se pasagjert
plotsojn nj kilometrazh t cakutar fluturimesh ajrore etj. Pra kur produkti i ofruar
sht homogjen nga kompanit t ndryshme.
Ndryshimi pa ndonj rregull cmimi
Kjo strategji konsiston n ndryshimet e cmimit nga dita n dit apo nga ora n or.
Efekt i mundshm pozitiv i ksaj strategjie sht paksimi I informacionit t
konsumatorit pr t lvizur n njkompani tjetr. Gjithashtu, firmat rivale t
kompanis q zbatojn kt strategji jan pak t nxituara t prfshihen n nj luft
cmimesh prderisa nuk jan t sigurta pr cmimin e ardhshm t kompanis n
fjal.
Megjithat strategjia e ndryshuar pa ndonj rregull t cmimeve ka kostot e veta. Ajo
vecanrisht e kushtueshme, kur ndryshimi i cmimeve krkon ndryshimin e etiketave
t mallrave.
Strategji specfike n Oligopol
Oligopoli prbn nj struktur tregu shum t pasur n situata t vecanta, specifike
pra edhe nj hapsir t gjer pr analizen e sjelljeve oligopolistike
Marrveshjet kartel.
N kushte ideale cdo firm do t dshironte t ishte monopoli. Pr tregje t
caktuara, nj nga rrugt e ndjekura sht diferencimi i produkteve q krkon
investime me teknologji t avancuara n kulturn e shrbimit etj.Duke nxitur kshtu
zhvillimin e struktrs s Konkurrencs monopolistike
nj situat oligopli, ku ka disa firma t fuqishme n treg sht vshtir apo e
pamundur q nj firm t eliminoj konkurrentt e saj. N nj situat t till, ato
mund t bien dakord t kooperojn me njera-tjetrn, t fromojn nj kartel.

Marrveshjet kartel mund t ken si objekt ndarjen e tregjeve, cakitmin e cmimeve

apo kufizimin e sasis s ofruar. Ato mun t jen t heshtura t nnkuptuara, por
mund t jen edhe t formalizuara n qoft se nuk ndalohen me ligj. Me vendet ku
ndahen me ligj, si n SHBA , bazuar Sherman AntitrustAct t vitit 1890,
marrveshjet kartel mund t jen vetm t fshehta.
Jo cdo treg oligoplistik favorizon formimin e kartelevedisa nga kushtet e favorizojn
formimin e jetgjatsin e karteleve, jan ekzistenca e nj numri t vogl firmash t
mdha derisa gjeografine e firmave homogjeniteti I produkteve, vshtrsira pr
hyrjen n deg, kushtet e prafrta t kostos etj.
Poltika e udhheqsis s cmimeve
Ktu kemi t bjm me udhheqsin e cmimeve. Pra nj strategji specifike e lidhur
me cmimin. Kur marrveshjet e fshehta nuk jan t arritshme lidhur me sasin e
produktit n kushtet e oligopolit mund t zn vend politika e udhheqsis s
cmimit. Megjithat, kur nj firm vendos t ndryshoj cmimin firmat e tjera e
pasojn at, duke br t njejtat ndryshim.
Udhheqsia e cmimit mund t jet barometrike dhe dominante. Firma
udhheqse mund t moskmbngul apo te kmbngul ndryshimin e cmimit.Mirpo
n raste t caktuara firma kmbngul n ndryshimin e cmimit. Nj model i till i
ndryshimit t cmimit sht vn re shpesh n industrin e automobilave, n at t
celikut, t letrs, n industrin e fluturimeve ajrore, etj.
Cmimi pr shport mallrash
Strategjia e cmimeve pr shport mallrash konsiston n vendosjen e nj cmimi pr
nj bashksi mallrash q prbhet nga dy apo m shum mallra t ndryshme

Strategjit e cmimeve pr struktura t

vecanta kostoje dhe krkese
Diferencimi i cmimit sipas nivelit t krkess dhe mundsive operuese.
Shembujt t zbatimit t ksaj strategjie prfshijn kompanit e fluturimeve ajrore,
kompanit e telekomunikacionit, etj.
Subvencionimi i trthort
Strategjia e subvencionimit t trthort konsiston n shitjen e nj produkti me nj
cmim t barabart me koston, ose edhe nn kosto, dhe t nj produkti tjetr mbi nj
cmim mbi kosto, kjo vlen n ato raste kur mallrat jan plotsues n konsum
Cmimet transferuese
Me cmim transferues do t kuptojm cmimn e brendshm t shtijes s nj inputi
nga nj njsi prodhuese (repart) e firms, n nj njsi prodhuese t saj, e cila

merret me prpunimin e mtejshm t inputit,n mnyr q t maksimizohet fitimi i

prgjithshm pr firmn.
Njsia furnizuese do t shfrytzonte pozitn e saj monopol pr t diktuar nj cmim
m t lart se kostoja marxhinale, njsia tjetr do t ishte e detyruar t bnte t
njejtn gj.

Prcaktimi i cmimeve pr dy ose m shum produkte

Ka shum produkte. Produktet n shumicn e rasteve jan t lidhura produktet.
Lidhja mund t ekzistoj n ann e krkess me ann e kostos apo n ann e
krkess dhe at t kostos njkohsisht. Bazuar n natyrn e lidhjes, mund t
dallojm t paktn
katr rast:
a.) Produktet jan plotsuese nga pikpamja e Krkss.
b.) Produktet jan zvendsueshme nga pikpamja e krkess.
c.) Produktet prodhohen s bashku
d.) Produktet konkurrojn pr t njejtat burime

Vendimmarrja n Kushtet e Pasiguris dhe t

Riskut
Pasiguria dhe Risku
Shpesh rezultatet e nj vendimi menaxherial nuk mund t njihen paraprakisht.
Andaj sht e nevojshme t bjn dallimin midis riskut dhe pasiguris.
Risku prfaqson nj situat t till, kur menaxheri nuk sht i sigurt pr rezultatin e
nj vendimi menaxherial por ai mund t parashikoj t gjitha rezultatet e
mundshme dhe t prcaktoj probalitetin e ndodhjes s secilit prej ktyre
rezultateve.
Pasiguria prfaqson nj situat t till ku menaxheri jo vetm q nuk sht i sigurt
pr rezultatin e vendimit menaxherial, por as nuk mund t parashikoj t gjitha
rezultatet e mundshme pra probalitetin e secilit rezultat. N t dyja situatat siguria
nuk sht e plot, por informacioni sht m i madh n situatat e riskut.
Po i vecojm disa burime q lidhen pikrisht me Riskun e biznesit
-

Burimet e riskut jan me uljet dhe ngritjet ciklike t ekonomis, si asaj

kombtare ashtu edhe asaj ndrkombtare. Pr shembull Kriza financiare

2008 2009 prvoja e recensionit global t viteve 2009 2010 rnia n

recesion dhe sidomos dalja prej tij nuk kan qen t njkoshme dhe n t
njejtn intezitet pr vende t ndryshme dhe pr deg t ndryshme.
-

Prmirsimet teknologjike dhe prmirsimet cilsore t produktit apo

shrbimit t tij, ushtrojn ndikim t paparashikueshm, n rezultatet
financiare t t gjitha firmave n deg.

Shpesh jan t vshtira t parashikohen ndryshimet n preferencat e

konsumatorve Si shembull i ktij burimi i pasigurive, shrben industria e
mods

Kostot e faktorve t prodhimit ndryshojn n mnyr t paparashikueshme.

Pr shembull luhatshmrit e cmimeve t karburanteve t kmbimit valutor.

Prveq riskut t biznesit, pr vendimmarrjen ka rndsi edhe risku financiar

(financimi i kompanisme an t huave) dhe risku politik (i lidhur me masat
rregullator, diksriminimin, shpronsimin, luftrat).

ANALIZA E SHPENZIMEVE KOSTOT

Faktort e rndsishm q prcakton madhsin e fitimit t firms jan kostot e
produktit apo t shrbimit t prodhuar dhe shitur prej saj .
Dallojm disa lloj shpenzimesh por m t rndsishm jan : a. shpenzime
t prgjithshme, b.) shpenzimet fikse, c.) shpenzimet mesatare dhe f.)
shpenzimet oportune .
Shpenzimet e prgjithshme (TC) varn nga dy kategori t shpenzimeve :
shpenzime fikse (FC) dhe shpenzime variablve .

c.) Shpenzimet mesatare (ATC) , paraqesin suksesin e afarizmit, a eshte

profitablile sa kushton prodhimi pr nj njsi t produktit ATC = TC
Q

Shpenzimet e p rgjithshme p rb n prej shpenzimeve fikse Dhe variabl .

1. Shpenzimet mesatare fikse (AFC)
2. Shpenzimet mesatare variab l
f.) Shpenzimet oportune

Oferta dhe P rcaktimi i mimit n Tregjet

Konkurrenciale
Konkurrenca e plot
Pr marrjen e vendimeve pr sasin e prodhuar, apo nivelin e mimeve, firmat
ndahen para dy kufizimeve kryesore :
1. Kufizimi teknologjik dhe 2. Kufizimi i tregut .
Lidhja midis mimit q vendos nj firm dhe sasis q ajo shet, n literaturn
bashkkohore ekonomike quhet Kurb krkes q e prballon nj firm .

Kufizimet q p rballon nj firm individuale do t jen t ndryshme q

rezulton nga konkurrenca .
ka kuptojm me konkurrenc t plot n ekonomi : kuptojm se ndrmarrja
mund ta shes produktin vetm me mimin e tregut .

 N konkurrencn horizontale ofertuesit nuk t shesin sasin e produkteve me

mimin e tregut .
Kurba e krkess s tregut varet nga sjellja e konsumator ve .

 Kurba q e p rballon nj firm , varet edhe nga sjellja e firmave t tjera, pra
profiti i ndrmarrjes varet prej dy elementeve : t ardhurave t prgjithshme dhe
shpenzimeve t prgjithshme .

Oferta e Nd rmarrjes n Tregun Konkurrenc s

Tabela . Vendimi i nd rmarrjes konkurruese lidhur me ofertn

Ndrmarrja, e cila vepron n kushte t konkurrencs s plot , mund t shes n

baz t mimit t dhn t tregut produkte e saja .
Pr t maksimalizuar profitin ndrmarrja do t prcaktohet pr nivelin e
prodhimit tek i cili mimi sht i barabart me shpenzimet marixhinale t
prodhimit P = MC
Shpenzimet variabl (VC) duhet t merren parasysh me rastin e prcaktimit t
piks s mbylljes s ndonj ndrmarrje n periudh afatshkurt .
Duhet pasur parasysh hyrjen n ndrmarrjen t reja n at sektor (deg ) dhe
dalja e atyre t deritashmeve nga ai .