Drejtsia

Arrihet
marrveshja,
palt do
punojn
me nj draft

f. 7

Pas 90 vjetsh

Vizita
historike,
SHBA-Kub
rivendosin
marrdhniet

ekonomi

Dokumenti
Masterplani i transportit:
T gjitha rrugt kalojn
f. 8-9
nga Shqipria?!

f. 7

adresa:
rruga George . Bush,
nr. 15/1, Tiran
e-mail:
frymaere.gazeta@gmail.com
drejtor: Alfred Cako
tel: 04 22 42 444

mimi:

30 lek

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 120. E mart, 22 mars 2016

Kodi Zgjedhor vazhdon t jet peng i politiks

FRD: Pa zgjedhje t drejta vendi

shkon n Kore, jo n Perndim
Zgjedhjet deformohen prej 25 vitesh, do ndryshim n ligj i ka shrbyer shtrembrimit t vots

fokus

Shqipria dhe
investimet e
huaja
nga Gjon Kroi f. 4

nvestimet e huaja direkte jan

nj segment shum i rndsishm i aktivitetit ekonomik t
nj vendi, pr shkak t efekteve
pozitive q ato sjellin. N mnyr
t vaant roli i tyre sht i pazvendsueshm...

Zigzak
(Shoqri e
paqendrueshme)
nga Majlinda Bushja f. 5

Koreja e veriut, shteti ku ska rndsi kush voton

Takimi / flet kreu i forumit rinor t FRD

Transparenca e Financimit t Partive

Kamber Mici: Gjetja e

mekanizmave mundson
nj gar t ndershme f. 6

Aktualitet

Sport

Mbetet pezull
koncesioni
TVSH; termat pr
rishikim, te FMN
f. 6

Blloshmt
dhe Lekajt e
Brzeshts
nga Sadik Bejko f. 13
Trashgimia

De Biazi nxjerr
listn, ja kush
mbetet jasht
Kombtares
f. 14

Dilemat /A kemi
t bjm me
Justinianin n
Mesaplik?!
f. 10-11

fryma e re

22 mars 2016

politik

FRD: Pa zgjedhje t
drejta, shkojm n
Kore e jo n Perndim
Zgjedhjet deformohen prej 25 vitesh, ndrsa do ndryshim
n ligjin elektoral i ka shrbyer shtrembrimit t vots

roceset zgjedhore n Shqipri diktohen sa her nga

vendimmarrja e dy partive
t mdha dhe n trsin e saj,
dakordsia sht me qllim konsolidimin e pozitave t tyre, edhe
duke deformuar votn. Prmes nj
deklarate, Fryma e Re Demokratike ngre srish shqetsimin se
rezultati i zgjedhjeve n Shqipri,
nuk prfaqson vullnetin real t
qytetarve. Prej 25 vitesh, Shqipria nuk po di t shkputet nga
ky fenomen, i cili ka br q prfaqsimi n parlament i vullnetit
t lir t qytetarve t jet i cunguar dhe i kushtzuar nga ligji elektoral. Ky i fundit, n vend q t
bj drejtsi zgjedhore, shkon n
ann e kundrt t saj, e zhbn at,
duke krijuar nj handikap t madh
mes vullnetit t lir t qytetarve
dhe prfaqsimit t zrit t tyre
n Kuvend, thuhet n deklaratn
e FRD. N fakt, jo pa qllim, n
zgjedhjet e fundit vendore, ishin
rreth 400 mij vota pr partit
politike jo parlamentare, por kjo
nuk u prkthye n prfaqsimin e tyre me kshilla bashkiak

Prej 25 vitesh, Shqipria

spo shkputet, nga
fenomeni i deformimit
t zgjedhjeve, duke
shtrembruar vullnetin e
qytetarve
Dhe me kto ritme,
standardi i zgjedhjeve
ne Shqipri sht m
pran atyre t Kores s
Veriut, sesa Perndimit
t zhvilluar q aspirojm
n 61 njsit vendore t vendit.
E njjta situat sht edhe pr
zgjedhjet parlamentare. Madje,
numri i votave pr partit politike
jasht parlamentit mund t jetn
edhe m i madh se 400 mij, por
srish ato nuk prfaqsohen me
numra n Kuvend, pr shkak t
sistemit q nuk e lexon drejt votn

pr t vegjlit. Dhe rasti m banal sht ai q parashikon Kodi

Zgjedhor, pra transferimin e votave t partive t vogla pr dy partit e mdha, dhe kto t fundit,
sbjn gj tjetr vese thellojn
shkeljet ndaj partive t vogla dhe
i prdorin ato pr konsolidimin
e numrave n ulset e Kuvendit,

thekson m tej, Fryma e Re Demokratike. Ndaj dhe n Shqipri,

edhe sot e ksaj dite ka munges
vullneti pr t br nj ligj elektoral t ndershm, ku vota e dhn
pr nj subjekt politik t prkthehet n mandate n kshillin bashkiak apo Kuvend. Ndaj, zgjedhjet
n vendin ton zhvillohen nn nj

sistem demokratik, por ska demokraci elektorale. Dhe mungesa

e saj na bn t krahasueshm me
zgjedhjet q zhvillohen sot n Koren e Veriut. Nuk ka ndonj ndryshim t madh, sepse fundja parimi
Leninist q zbatohet si n vendin
e izoluar komunist ashtu edhe n
at q ka 25 vjet q i ka rrzuar

Shnim

Korea e Veriut,
vendi ku
Partia e Puns
fiton zgjedhjet
me 100%
Ather kur gjen zbatim
parimi Leninist, ska
rndsi kush voton, por
kush numron

orea e Veriut, sht vendi

tipik komunist ku fitorja
e zgjedhjeve nga Partia e
Puns sht n masn 100%. N
zgjedhjet e fundit t zhvilluara n
vendin e izoluar prej dekadash,
PPKV ka fituar 99.98%. Pjesmarrja
n votim sht i detyrueshm pr
t gjith shtetasit n mosh madhore. Ndrsa, pr t smurt votimi
u mundsohet n shtpi, vetm e
vetem q fleta e votimit t hidhet n
kuti. T gjith votuesit e Kores s
Veriut mbshtetin, n do vendvotim, natyrisht, nj kandidat! Ndrsa,
ky kandidat isht i caktuar nga partia. Askush tjetr, n 687 qarqe, nuk
mund ta ket kt t drejt. Kshtu,
zgjidhja sht: Po ose Jo, pa asnj alternativ! Dhe disponibiliteti i koreanoveriorve me Po, n zgjedhjet

e fundit, ka qen jashtzakonisht e

madhe. N zgjedhjet e 2011-s, jo
pak, por 99.98% koreanoverior,
kan dhn 100 pr qind mbshtetje
pr kandidatt e emruar nga shefi i
shtetit. Deri n 2011-n, n krye t
shtetit koreanoverior ishte Kim Jong
I1, ndrsa pas vdekjes s tij, pushteti i kaloi t birit, Kim JongUn. Kim
u kandidua n qarkun 111, Mount
Paekt, n veri t vendit pran kufirit me Kinn. Ky rajon cilsohet si
themeli i Kores s
Veriut, ku gjyshi, Kim Il
Sung,
kishte organizuar kampin gueril
gjat pushtimit japonez m 1942.
Zgjedhjet mbahen do pes vjet n
Koren e Veriut, ndrsa Parlamenti
mblidhet nj ose dy her n vit pr
t votuar buxhetin ose pr t miratuar vendimet e Partis s Puns. Po

fryma e re

22 mars 2016

politik

Ndryshimet Kushtetuese t prillit 2008- kan sjell nj situat kritike n sistemin zgjedhor,
ka lipset si domosdoshmri ndryshimi i tij, pr prkthimin e drejt t do vote t qytetarve

Kodi Zgjedhor vazhdon

t jet peng i politiks

Q nga dhjetori, ku u miratua vendimi pr ngritjen e komisionit,

sht zhvilluar vetm nj mbledhje konstituuese

bustet por jo diktatort, sht i

njjt, nuk ka rndsi se kush voton, por kush numron. Ky nuk
sht standardi q aspirojm, nuk
sht kurrsesi standardi i Perndimit t zhvilluar, por ai i kthimit
pas. Ndaj, pa nj ndryshim esencial
t ligjit zgjedhor, n mnyr q ai t
garantoj zgjedhje demokratike, ku

vota e qytetarve t lexohet dhe t

prkthehet ashtu si sht vullneti
i sovranit, me mandate legjislative
n Kuvend, ather edhe Shqipria
sht n rrugn e mbar t zhvillimit t zgjedhjeve si n Koren e
Veriut, ku Partia e Puns e Kim Jong
Un, i fiton zgjedhjet me rezultat absolut, 100%.

ashtu, zgjedhjet shfrytzohen pr t

verifikuar banort, sepse kontrollohen shtpit pr t ditura mungon
dikush a jo!? Fakti q Korea e Veriut
vazhdon t jet prej dekadash nj
vend i izoluar komunist, me nj nga
regjimet m t egra n historin e
njerzimit, ku nuk ekziston vullneti
i lir i qytetarve pr t zgjedhur me
vot alternativat, bn q ky shtet t
jet gjithnj e m tepr nj rrezik
edhe pr shtetet demokratike. Ksisoj, jan thuajse rutinore krcnimet e zyrtarve t lart t Kores s
Veriut se shteti komunist sht n
prag lufte me fqinjin e tyre, Koren
e Jugut. Mediat ndrkombtare
citojn zyrtarin komunist Kim Ki
Nam, i cili ka fajsuar kryeqytetin e Kores s Jugut, Seulin, se po
prhap propagand kundr Kores

Veriore duke prdorur altoparlant

t fuqishm, q i ka vendosur pran
kufirit mes dy shteteve.
Zyrtari i lart shtoi bisedimet
mes SHBA dhe Kores Jugore pas
testimit t bombs me hidrogjen
nga Peniani komunist kan rritur
ndjeshm tensionet mes vendeve.
Kto tensione, thot zyrtari, kan
shtyr dy Koret n prag t lufts.
Gjithashtu, nj zyrtar i Kores s
Jugut konfirmoi se Seuli zyrtar dhe
Shtetet e Bashkuara t Ameriks
kishin diskutuar pr sulme ushtarake n Koren Veriore. Kjo e fundit para disa ditsh testoi bombn
me hidrogjen, e cila sht m e
fuqishme se bomba atomike. Reagimet e ndrkombtarve ishin t
shumta, duke dnuar kt veprim
t Peniangut zyrtar.

avarsisht deklaratave
pr kinse gatishmri,
Kodi Zgjedhor vazhdon
t mbetet peng i politiks. Kshtu
u shpreh dje, Fryma e Re Demokratike prmes nj deklarate, duke
ngritur shqetsimin e zvarritjes s
puns t komisionit t posam
parlamentar t reforms zgjedhore.
Tre jav m par, nn drejtimin
e kryeparlamentarit, Ilir Meta, u
mblodh pr her t par komisioni
i Posam i Reforms Zgjedhore.
Kjo mbledhje ishte konstitutive dhe
mesazhi i prcjell prej aty ishte se
nisi puna pr ndryshimin e Kodit
Zgjedhor. Por n fakt, q prej ksaj
mbledhje, ska asnj lvizje nga Kuvendi si pr caktimin e ekspertve
politik q do t merrem me amendimin e ligjit elektoral, apo edhe
pr nisjen e dialogut n rrug parlamentare me forca politike t spektrit t majt apo t djatht. FRD
shpreh shqetsimin se puna e
komisionit t ad hoc pr reformn
zgjedhore po zvarritet. Q prej
ngritjes s komisionit t dhjetor
t vitit t kaluar dhe miratimit t
prbrjes s tij n janar t ktij viti,
sht zhvilluar vetm nj mbledhje
dhe ajo ka qen pr konstituimin e
asgj m tepr. N kto kushte, Fryma e re Demokratike, i bn thirrje
dy forcave t mdha politike, PD e
PS, si dhe forcave t tjera parlamentare, q t nisin punn pr ndryshimin e Kodit Zgjedhor, n mnyr
q Shqipria t ket n koh ligjin
elektoral i cili t garantoj zgjedhje
demokratike, thuhet n deklaratn
e FRD. Ndryshimet kushtetuese t
21 prillit t vitit 2008-, kan sjell
kt situat prfaqsimi n Kuvend, ku nga njra votat e partive
t vogla shtrembrohen sipas orekseve t partive t mdha dhe nga
ana tjetr, dhe nga ana tjetr, prfaqsimi n Kuvend i qytetarve
sht nj fyerje e madhe, pasi niveli
i Kuvendit sot sht m i dobti n
historin 100 vjeare t themelimit
t shtetit shqiptar. Po kalojn 8 vite
nga prilli i vitit 2008, kur brenda
nj nate sikurse e mbani mend,
ndryshoi Kushtetuta e Republiks
s Shqipris me vullnet t deformuar mbi biseda klandestine, duke
i sjell nj dm demokracis n
Shqipri. Jemi n pragun e nevojs
pr reforma t rndsishme dhe

FRD krkon q reforma zgjedhore

t marr rndsin q i takon dhe
t mos humbet koh me zvarritjen
e saj, thuhet n deklaratn e FRD.
Ndrkoh, vet kryetari i Fryms
s Re Demokratike, Bamir Topi, ka
deklaruar m shum se njher
se Shqipria e ka domosdoshmri
ndryshimin e kodit zgjedhor, pr ti
paraprir zgjedhjeve t ardhshme
parlamentare n mnyr demokratike. Sipas tij, do vot e qytetarve
duhet t prkthehet n mbshtetje
n Kuvend. FRD sht nj forc
politike relativisht e re n spektrin

politik shqiptar, por vlerat e saj

jan shum m t gjera se kaq. FRD
nuk sht pjes e Kuvendit t Shqipris, prej Kodit Zgjedhor, i cili
i ka mohuar t paktn 4 mandate
n ulset e Kuvendit, sht shprehur Topi. Ndrkoh, n mbledhjen
e 7 marsit t komisionit, kreu i Kuvendit, Ilir Meta tha se zgjedhjet e
ardhshme duhet ti realizojm me
standarde. Puna e ktij komisioni
sht shum e rndsishme. T bazohemi tek rekomandimet e OSBEODIHR. Ndryshimet duhet ti bjm
me konsensus, u shpreh Meta.

Propozimet e FRD

Korrektim kombtar sistemit,

depolitizim t komisioneve zgjedhore
F

ryma e Re Demokratike sht ndr t vetmet forca politike n vend

q ka prgatitur nj paket propozimet pr ndryshimet n Kodin
Zgjedhor. Propozimet e FRD jan t bazuara n 3 shtylla t cilat garantojn nj proces zgjedhor demokratik dhe votat prkthehen n mnyr
t drejt n mbshtetje pr partit politike. Ksisoj, FRD krkon korrektimin e sistemit zgjedhor aktual nga proporcional-rajonal n at proporcional kombtar. Sipas FRD, do vot e dhn t prkthehet n nj
mbshtetje politike pr nj subjekt. Pika e dyt e propozimeve t FRD
ka t bj me listat e hapura t kandidatve n zgjedhje. Kodi Zgjedhor
aktual parashikon listat e mbyllura, ku kryetart e partive kan t drejtn ekskluzive pr t vendosur n lista pa qen nevoja pr t pyetur
partin apo forumet e saj vendimmarrse. Kjo situat ka sjell at q
sot n fjalorin e politiks shqiptare njihet si kriminalizimi i Kuvendit.
Pr t shmangur degradimin e mtejshm t tempullit t demokracis, Fryma e Re Demokratike propozon listat e hapura t kandidatve,
me qllim q qytetart t ken t drejt t votojn kandidatin e tyre t
preferuar. Dhe pika e tret e propozimeve, sht ajo pr depolitizimet
e komisioneve zgjedhore. FRD propozon komisioner t pavarur. Kjo
sepse, ka pasur jo pak raste kur antart e komisioneve kan vepruar
sipas porosive t partive q i kan propozuar. Paketa e propozimeve t
FRD, do ti vihet n dispozicion komisionit t posam parlamentar t
reforms zgjedhore, sapo t nis dialogu pr ndryshimin e Kodit.

fryma e re

22 mars 2016

fokus

Shqipria dhe investimet e huaja

I

nvestimet e huaja direkte jan nj

segment shum i rndsishm i
aktivitetit ekonomik t nj vendi,
pr shkak t efekteve pozitive q ato
sjellin. N mnyr t vaant roli i tyre
sht i pazvendsueshm, sidomos
n ekonomit e vendeve n tranzicion, sikundr ka qn dhe vazhdon
t jet Shqipria e pasviteve 90-t,
ku investimet e huaja direkte tek ne
jan konsideruar shpesh her edhe si
lokomotiva e rritjes ekonomike, pr
shkak t efekteve domethnse q ato
kan patur n kt drejtim. Legjislacioni shqiptar, duke filluar me Ligjin
Nr. 7764, dat 02.11.1993, parashikon
q n do koh apo rast, investimet
e huaja do t trajtohen n mnyr t
barabart dhe t ndershme dhe do t
gzojn mbrojtje dhe siguri t plot.
T huajt, -thuhet midis t tjerash n
kt ligj, -kan t drejt t angazhohen n aktivitetet ekonomike pa nevojn e nj autorizimi apo leje t mundshme. Investitort e huaj trajtohen n
mnyr jo m pak t favorshme se sa
shtetasit shqiptar, prve rasteve t
prfshirjes n posedimin e toks, rast
i cili trajtohet nga nj ligj i veant.
Duke par shifrat e flukseve t
IHD-ve gjat viteve t tranzicionit,
kemi panorama t larmishme t tyre.
sht e qart se prej fillimit t pluralizmit e deri n vitin 1996, ka patur
nj tendenc rritse t kapitalit t
huaj n Shqipri. Vlen t theksohet
se gjat viteve 95-96, skemat piramidale ishin n kulmin e tyre, dhe
nj faktor i till duket t ket ndikuar
negativisht n investimet e huaja. N
vitin 1997 vendi hyri n nj periudh
paqndrueshmrie ekstreme, q erdhi si pasoj e prmbysjes s ktyre
skemave piramidale. Menjher pas
krizs s vitit 97, investimet e huaja
u uln me 50 pr qind, n krahasim
me ecurin e tyre m t mir gjat
viteve 95-96. Imazhi i Shqipris
pas kaosit institucional dhe shoqror
linte shum pr t dshiruar dhe n
at periudh prmirsimi dukej tepr
larg. Kriza e Kosovs n vitin 99 ishte
nj tjetr faktor, i cili pati ndikim negativ n uljen e investimeve t huaja,
q nuk shkuan m shum se 41 milion dhe prbn vlern m t ult
q sht arritur n kt drejtim. Qeveria socialiste e mesvitit 97 zbatoi
nj program paskriz, t mbshtetur
edhe nga donatort ndrkombtar
duke thelluar edhe m tej reformat
strukturore, veanrisht n fushn
e privatizimit t ndrmarrjeve t
mesme dhe t mdha si edhe t atyre
strategjike, gj q u vlersuan pozitivisht edhe nga raporti i FMN-s n
vitin 2005, koh kur pushteti kaloi n
durat e demokratve. Hyrja totale e

nga Gjon KROI

investimeve t huaja n Shqipri pr
periudhn 92-99 ka qn rreth 458
milion dollar. N vitin 2000, investimet e huaja kapn vlern e 190 milion
dollarve, vler e cila u rrit edhe m
tej n vitin 2001, pr shkak t shitjes
s suksesshme t AMC-s tek operator grek Cosmote, investimeve t
mtejshme nga Vodafone n po kt
deg si dhe lidhjen e Albkrom me
kompanin Italiane Darfo. N periudhn 2002-2003 pati nj ulje t nivelit
t IHD-ve, krahasuar me vitin 2001,
duke arritur nj vler prej 195 milion
dollar, ndrkoh q n vitin 2004 ato
u rritn n 340 milion dollar. Kjo
rritje u ndikua nga shitja e Banks s
Kursimeve pr rreth 200 milion dollar, e cila u ble nga Raiffaisen Bank
n Austri. Duhet shtuar gjithashtu
se deri n fund t vitit 2004 u privatizuan pothuajse t gjitha ndrmarrjet e vogla dhe t mesme shtetrore
n vendin ton. Viti 2005 u karakterizua nga nj rnie e ktyre investimeve
deri n 275 milion dollar. Viti 2006 e
m von 2007 dhe 2008 u dalluan pr
nj rritje t theksuar t invetimeve t
huaja. Pr vitin 2009, ato u vlersuan
t ishin n shumn e 996 milion dollar ose 22 milion dollar m shum
nga viti 2008. Kjo rritje e fluksit t investimeve u sigurua kryesisht prmes
proesit t privatizimit t sektorve
strategjik, nj sr masash t tjera
pr krijimin e zonave dhe parqeve
industrial, invetimeve n infrastrukture, luftn kundr korrupsionit, prmirsimin e klims s biznesit dhe
prmirsimit n fushn e legjislacionit. N fund t vitit 2010, vlera e investimeve t huaja direkte ka arritur n
1.05 miliard USD, q sht edhe vlera
m e madhe e arritur gjat periudhs
s tranzicionit, si rezultat i thithjes s
tyre n sektorin hidroenergjitik dhe
at t hidrokarbureve. N vitin 2011
invetimet e huaja arritn n 1.03 miliard dollar, kundrejt 957 milion
dollarve q ishte kjo vler ne vitin
2012. Duke filluar nga viti 2013 e n
vazhdim niveli i IHD-ve ka rn vazhdimisht.
Investimet e huaja direkte jan nj
indikator i rndsishm pr matjen e
besimit t investitorve t huaj n nj
vend t caktuar. Ato rriten n kushtet
e prmirsimit t ambjentit ekonomik
e politik dhe ulen n kushtet e krizave
t ksaj natyre. Pr investitort e huaj
vendi yn ofron burime natyrore t
pashfrytzuara, rregulla liberale pr
tregtin, afrsin me tregjet europiane, sektor t shumt n privatizim
dhe konesion, kosto t ulta pune,
fuqi puntore t edukuar dhe teknikisht t trajnuar, materiale t lnds s
par me mime shum konkuruese,

pozit gjeografike strategjike dhe aftsin e shqiptarve pr t folur gjuh

t huaja t ndryshme. Megjithat,
kto avantazhe zhvleftsohen para
historis s paqndrueshmris s
vendit, keqqeverisjes, tensioneve rajonale, infrastrukturs s varfr dhe
mungess s funksionimit t tregut
rajonal. Arritja e objektivave t demokracis dhe shtetit ligjor, lufta
kundr korrupsionit dhe trafiqeve,
tregu i lir dhe me rregulla, eliminimi
i barrierave administrative, progresi
n infrastruktur, zhvillimi i burimeve njerzore, zgjerimi dhe veanrisht modernizimi i sektorit financiar,
stabiliteti makroekonomik, jan t
gjith faktor t rndsishm pr krijimin e nj mjedisi t prshtatshm
pr rritjen e mass s investimeve
t huaja. Ofrimi i lehtsirave n formn e parqeve industriale, lehtsirave fiskale, lehtsimit t partneritetit
me biznesin vendas, si dhe pasurimi
e intensifikimi i informacionit mbi

Investimet e Huaja Direkte n Shqipri jan nj

fenomen i kohve t fundit krahasuar m vendet e tjera t rajonit, por vendi i fundit q ne po
mbajm aktualisht lidhur me nj tregues t till,
nuk sht pr kt arsye
mundsit pr biznes n Shqipri
duhet t jen disa nga programet
specifike pr nxitjen e IHD-ve. Fuqizimi i kapacitetit rregullator mbi tregun, vendosja e konkurencs dhe eleminimi i informalitetit n ekonomi,
garantimi i t drejtave pronsore e
zgjidhja e konflikteve t trashguara,
liberalizimi i proedurave pr hyrjen
n treg dhe integrimi m i shpejt me
tregjet rajonale e t BE, do t mundsojn q n vitet e ardhshme, gjysma e
nevojave pr investime t ekonomis
shqiptare t prballohen nga IHD-t.
Investimet e Huaja Direkte n
Shqipri jan nj fenomen i kohve
t fundit krahasuar m vendet e tjera
t rajonit, por vendi i fundit q ne
po mbajm aktualisht lidhur me nj
tregues t till, nuk sht pr kt arsye. Prmirsimi i klims s t brit
biznes n vendet e Eurozons, ka krijuar mundsi q investitort e huaj t
humbasin interesin e tyre pr tregje
alternative rajonale, si mund t
prkufizohet Shqipria dhe vendet e
tjera fqinj. Megjithat, pa pasur akoma vlersime paraprake t situats,
mendojm se n reduktimin e IHD-

ve kan ndikuar jo pak edhe masat

e ndrmarra nga qeveria n sektorin
fiskal dhe at ekonomiko-shoqror n
prgjithsi. Taksa progresive ka qen
nj impakt rns n trheqjen e investimeve t huaja, por t njjtin efekt ka
patur edhe ulja e konsumit n vend
q vjen si pasoj e masave represive
n sektorin e energjis, duke prekur
nj pjes t mir t popullats shqiptare. M s shumti, kjo sht arsyeja
q Shqipria, dikur vendi i preferuar i
kapitalit t huaj, sot sht shndrruar
n nj vend t harruar. Nuk sht rastsi q thuajse t gjith emrat e njohur t biznesit ndrkombtar kan
mbrritur nga 2007-a deri n 2010n. Ksisoj, kompani austriake Verbund, gjigandi norvegjez Shtatcraft,
multinacionalja Shell apo qoft edhe
gazsjellsi Transadriatik, jan t gjitha
investime t kontraktuara gjat ksaj
periudhe. Ndrkoh q n tre vitet e
fundit t vetmet investime q kan
mbrritur n Shqipri jan, Call Center-at dhe afrimi i nj kompanie turke
pr Skavicn, por edhe kjo prmes nj
proedure t dyshimt si korruptive,
sikundr po flitet me media.
Banka Europiane pr Rindrtim
dhe Zhvillim deklaroi kto dit, se
Shqipria ka humbur avantazhin e
taksave t ulta, pasi barra fiskale n
vend sht rritur fort dhe tani krahasohet me ato t ekonomive t pasura t Bashkimit Europian. Problemi
i Shqipris sht se gjendet n mesin e vendeve me taksat m t ulta
n bot, ka sht nj dizavantazh
i madh pr vendin n syt e investiorve t huaj. Maqedonia sht nj
nga vendet me taksat m t ulta n
bot, pr shkak se nuk ka taksa mbi
pun, por edhe sepse i takson fitimet e biznesit vetm nj her kur ato
shprndahen si divident, thuhet
n raportin e BERZH. Sipas ktij raporti, n Maqedoni, norma totale e
taksave sht sa 12.5 pr qind e fitimeve t biznesit, n Kosov barra fiskale sht 15 pr qind, n Mal t Zi
22 pr qind, n Bosnj 23 pr qind,
n Shqipri 38,6 pr qind dhe n
Serbi 40%, ndrkoh q mesatarja e
vendeve t BE-s sht 42 pr qind t
fitimeve t biznesit. Kjo sht arsyeja
q prodhuesi i makinave luksoze, Aston Martin deklaroi koht e fundit,
se po konsideron Maqedonin si nj
nga vendet m t mundshme pr t
ndrtuar fabrikn e tij t re. Qeveria
maqedonase ka qen tepr agresive
n trheqjen e investimeve t huaja
prmes politikave subvencionuese
por edhe lehtsive tatimore. Jo rastsisht gjat viteve t fundit, kan investuar disa nga emrat m t njohur
t biznesit n arenn ndrkombtare.

fryma e re

22 mars 2016

fokus

Zigzak (Paqendrueshmria e shoqris)

nga Majlinda Bushja

do shoqri kur udhhiqet

nga vlera t paqendrueshme, prfundon n
zigzake t prhershme. Paqendrueshmria, apo animi nga nj
kah n tjetrin i shprbn asaj
boshtin e vlerave baz. Atje ku
ajo duhet t mbshtet pr t krijuar nj t ardhme t sigurt. do
pozicionim nga njri kah n tjetrin
brenda nj kohe t shkurtr duke
u larguar nga boshti qendror i
vlerave ridimesionon brenda saj,
jo elasticitetin e vlerave por shprbrjen e tij. E deformon konceptin
pr vlerat baz q duhet ta udhheqin at, duke afruar at ka
sht m e leverdisshme pr momentin, por jo pr kohn q transformon lvizjen e shoqris nisur
dhe nga sistemi q adopton.
N shoqrit n tranzicion n
t ciln futet dhe kjo jona zigzaket e saj tashm jan pjes normale e rrugs q prshkojn do
dit. Ato prthithen me shpejtsi
nga shoqria, pavarsisht jo normalitetit q sjellin, pranohen
sepse kan nj produkt q plqehet nga elita. Elita vendos duke
e rrotulluar masn n krahun e
vet prmes mekanizmave merimang q smund t shprbhen.
Shoqria bindet, pavarsisht se
zien brenda saj pa shprthyer
n rreziqe t mdha, por vetm
prmes shprthimeve t vogla q
administrohen me lehtsi. Elita
prmes fijeve q mban vetveten
prpiqet t lidhi sa m shum

nga masa duke i pozicionuar kah

vetes. Kjo sjellje prej grabitqari n
nj elit q brenda vet saj sht e
copzuar pr shkaqe politike apo
tjetr gj, e shndrron masn n
nj preh q prfundon trsisht e
hallakatur. Kjo shprbrje e saj jo
vetm q rrit paqendrueshmrin,
por e vendos at para situatave t
pa parashikueshme pr t ardhmen. Rreziku sht prezent pr
sa koh nuk din ku shkojn, por
thjesht ecin. Ndjekin rrugn e t
tjerve, pavarsisht se t tjert sipr
tyre kan qellime t brendshme,
por duke mos i shfaqur ato.
N do koh elita sht prpjekur q t orientoj, por piketat
e saj jo gjithmon kan qen t
duhurat. Copzimi brenda saj n
luftn, se cila sht rruga e duhur
przier kjo me qellime t brendshme personale, m shum e ka
orjentuar shoqrin. Pasi, ajo nuk
sht pozicionuar nisur vetm nga
vullneti personal pr t prcaktuar
vlerat e duhura, por edhe opinioni
i prgjithshm. Ajo ka ndryshuar
qendrimin e mparshm sa her e
ka par t udhs. Por, kto zigzake
kur kan qen t her pas hershme
jo vetm e kan lodhur at, por
edhe e kan orjentuar n rrugn
e saj. Mungesa e nj baze t fort
ka sjell pasoja t pariparueshme,
por q me kohn jan pranuar me
parimin e diversitetit n shoqri.
sht pranuar paqendrueshmria
e sjelljes s saj, pasi kur nuk ka
zgjedhje m t mir, pranohet e

N vitin 2009, gjigandi britanik

Johnson Matthey ndrtoi nj fabrik
n lindje t Shkupit duke hapur 200
vende pune. Po kshtu Termocentrali
i ri i kompanis italiane Diatek filloi
aktivitetin e tij n zonn e Shkupit, ku
jan punsuar 250 persona. n tetor
t vitit t kaluar kompania gjermane
Marquardt eli n Maqedoni fabrikn
me 600 punonjs pr prodhimin e
pjesve mekanike, ndrsa Key Safety
Systems nj kompani amerikane nisi
punn n fabrikn e ndrtuar rishtas n Krov, me 1 000 punonjs.
Maqedonia duket se sht shndrruar n vendin e preferuar t investimeve t huaja pr ballkanin. Ndrsa,
nse pyet se cili sht investimi m
i bujshm i mbrritur n vend ton
gjat dy-tre viteve t fundit, prgjigja
sht kompania automotive gjermane, Forschner, e cila ka 75 t punsuar. Ky sht nderi i humbur i
investimeve t huaja, q sidomos pr
periudhn 2005-2013, na kan zbard-

hur faqen n plotsimin e kushteve

pr realizimin e nj sr procesesh t
rndsishme integruese n strukturat
euro-atlantike.
N nj far mnyre zhvillimi i demokracis n vendin tone, ashtu si
dhe n vendet e tjera ish-komuniste
t Lindjes u konceptua fillimisht si
mbshtetje financiare e institucioneve
ndrkombtare dhe vendeve t tjera
t zhvilluara perndimore, q e prkufizuar ndryshme do t thot, bum investimesh t huaja n kto vende,
gjithnj sipas kushteve t prgatitura
nga ato vet. Duke iu referuar eksperincs s integrimit t tet vendeve t
para ish-komuniste t Europs Lindore n Bashkimin Europian n 1 maj
2004, konstatojm shifra t konsiderueshme investimesh perndimore
n kto vende. Pr 14 vjet tranzicion
para integrimit europian t ktyre
vendeve, hyrjet progresive t investimeve t huaja direkte kan qn rreth
100 miliard euro. M shum nga t

N shoqrit n
tranzicion n t ciln
futet dhe kjo jona
zigzaket e saj tashm
jan pjes normale e
rrugs q prshkojn
do dit. Ato prthithen
me shpejtsi nga
shoqria, pavarsisht jo
normalitetit q sjellin,
pranohen sepse kan
nj produkt q plqehet
nga elita

vetmja zgjedhje q ekziston.

Por, do shoqri kur udhhiqet
nga paqendrueshmria n rrugn
e saj le pas kaosin e s shkuars.
Ajo mund t kamufloj momentin
duke e br t padukshmm, por
ssht n gjendje t ndryshoj t
vrtetn q ka nj kohzgjatje brenda saj dhe l shenja t dallueshme.
Dhe e vrteta e ksaj rruge jan veprat konkrete q dshmojn, duke
shprfaqur formn e t jetuarit q
ajo ka zgjedhur. Kshtu, do ecejake n kt udhtim nga nj kah
n tjetrin m shum ka gjarpruar vlerat e saj duke humbur qendrueshmrin, si forma e duhur pr
t ecur prpara n rrugn e duhur.
Dhe e shkuara n kt form pavarsisht se nuk i ka br mir shumics
s shoqris, ajo, e ka pranuar
ndonjher si dshmi e pafuqis s
saj pr t vepruar ndryshe. T kthehesh e t bsh ndryshimin sht m
e vshtir se t vazhdosh rrugn,
pasi do fillim i ri, do prish ngrehinat e s shkuars, t cilat kur jan t
thella krkojn kohn e tyre me nj
kosto t lart. Ndaj, shoqria sht
e paparashikueshme n lvizjet e
saj t prditshme, t cilat kan si
baz t vetn ndryshimin, nisur
nga qellimi i momentit, Ky tranzicion i saj i vazhdueshm pa koh,
sjell pasoja t dukshme, q pasojn
me trauma t rnda e q refuzohet
t pranohen nga vet individi. E n
t tilla raste efekti domino, prdoret nga ai pr tu shfajsuar, e pr t
hequr dor nga prgjegjsit per-

gjith ka prfituar Polonia 40 miliard

euro, ekia 35 miliard euro dhe
Hungaria 20 miliard euro. Shuma jo
t vogla investimesh kan prfituar
edhe vendet e tjera ish-komuniste
q vazhdojn t aplikojn pr tu

Berzh deklaroi kto dit, se Shqipria ka humbur

avantazhin e taksave t ulta, pasi barra fiskale n
vend sht rritur fort dhe tani krahasohet me ato t
ekonomive t pasura t Bashkimit Europian
antarsuar n BE, duke prfshir
ktu edhe vendet e rajonit ton. Statisikat tregojn se Shqipria sht
vendi i fundit n Ballkan, pr rrjedhoj dhe n Europn Lindore q ka
thithur m pak investime t huaja

sonale. Gjithka ndodh sipas tij pr

shkakun e t tjerve, e t tjert kan
qen rryma q vese e ka marr
prpara dhe e ka detyruar t bindet.
Me kt sjellje ,ai, jo vetm krkon
t pastrohet, por largon nga vetja
dhe prgjegjsit personale q
mund ta kryqzojn n t ardhmen. Shmangia e gjithkujt nga
prgjegjsit personale, duke krijuar n kt form rrethin e bots
s vogl, e bn gjendjen e prgjithshme t vet shoqris t paqart
pr vlerat q do ta orientojn. N
kto kushte zhvillohen betejat e
vogla t jets s prditshme pr
ta mbajtur t paprekur territorin
e pafajsis. Detyrim q rrjedh nga
nevoja pr t gzuar lirin me dimensione sa m t gjera.
Kur shoqria pozicionohet
kah interesave, por jo t drejtave,
pastaj krkon t drejtat, se e sheh
veten t nprkmbur nga interesat, ajo sht duke tronditur sigurin e saj. Dhe sa m shum ta
prsris kt sjellje aq m shum
rrit pasigurin e s ardhmes.
Gjith kjo lvizje e v n prov m
von e cila sht e pa kalueshme.
Shoqria prpiqet t shmanget
duke krkuar rrug t reja, pa
kuptuar peshn e s shkuars q
trheq. Gjith devijimet shenjojn kohn e tyre t mbrapsht. E
shkuara prsritet n nj form
tjetr. Prpjekja pr t ndryshuar, por n nj form jo t qendrueshme e l pezull dhe si e till
ajo mbet gjithmon n tranzicion.

direkte gjat viteve t tranzicionit.

Kshtu q e ardhmja integruese e ekonomis shqiptare mund t paraqitet
edhe shum m problematike, n se
ajo nuk shihet e lidhur ngusht me
shtimin e investimeve t huaja n
vendin ton, nj tregues ky, i cili deri
tani sht n nivele tepr t ulta. Por nga
ana tjetr, volumi e investimeve t huaja
direkte n ekonomin shqiptare duhet
t jet shum her m i madh se sa n
vendet e tjera ish-komuniste t Lindjes,
edhe pr faktin se Shqipria trashgoi
nga e kaluara nj ekonomi tarsisht t
pazhvilluar dhe t paintegruar. Baza
materialo-teknike e socializmit shqiptar,
me prjashtim t nj pjese mineralesh,
disa produkteve bujqsore dhe bimeve
medicinale, nuk arriti t standartizoj
asgj tjetr pr tregun e zhvilluar
evropian dhe at botror. Ky nivel i
ult zhvillimi prbn nj apel t fuqishm pr rolin e IHD-ve n zhvillimin
e duhur t ekonomis shqiptare pr
periudhn e mbetur t integrimit.

fryma e re

22 mars 2016

aktualitet

Flet pr gazetn Fryma e Re, kryetari i Forumit

Rinor t FRD-s, si e mbshtesin kt nism

Transparenca e Financimit t Partive

Kamber Mici: Gjetja e mekanizmave

mundson nj gar t ndershme
I

nstituti Demokratik Amerikan

pr shtje Ndrkombtare
(NDI) me mbshtetjen e Ndihms Amerikane pr Demokraci
(NED) organizoi, dje, tryezn e diskutimit me titull: Transparenca e
Financimit t Partive Politike, me
pjesmarrs drejtues dhe antar
t forumeve rinore t partive t
ndryshme politike n Shqipri
(PS, PD, LSI, PR, FRD). Diskutimi
u drejtua nga Znj. Milica Kovacevic, nga Qendra pr Tranzicion Demokratik (CDT) nga Mali i Zi dhe
Ana Kadovic nga NDI.
Qllimi i mbledhjes se t rinjve
si aktor t rndsishm politik
ishte shkmbimi i ideve, mendimeve, eksperiencave dhe nxitja
e diskutimit mbi rndsin dhe
parimet e transparencs financiare t partive politike pr rritjen
e llogaridhnies, transparencs,
hapjes dhe prgjegjshmris n
veprimet e tyre t prditshme.
N kt takim, i pranishm
kryetari i Forumit Rinor t FRD-s,
Kamber Mici thot se e mbshtesin
kt nism q bashkpunojn n
t mir t angazhimeve politike
n raport me shndoshjen e formueve rinore t partive respektive,
qoft nga parlamenti, por dhe nga
pushteti qndror dhe lokal.
Jemi t gatshm pr bashkpunim pr kto lloj nismash
si ky konkret, pasi bhet fjal pr
transparenc t fondeve q vijn
nga subjektet politike dhe n kt
arsye sht nj siprmarrje e mir
pasi bn nj gar t ndershme
pr do subjekt politik, sht
shprehur Mici. Sipas tij gjetja e
mekanizmave pr transparenc
t subjekteve politik mundson
nj gar t ndershme mes partive
politike ku elektorati krijon m
shum besim ndaj atij subjekti
politik pr t cilin voton. Nj gar
ku m n fund t gjith hyjn si t
barabart, ka deklaruar Mici pr
gazetn Fryma e Re
Me prezantimin e prgatitur
nga moderatorja e takimit, diskutimi u fokusua tek standarded
ndrkombtare dhe evropiane t
transparencs s financave dhe
mnyrave se si kjo mund t arrihet jo vetm nga pikpamja e
kuadrit ligjor por edhe angazhimit n praktik, sidomos t partive

Instituti Demokratik Amerikan pr

shtje Ndrkombtare (NDI) me
mbshtetjen e Ndihms Amerikane
pr Demokraci (NED) organizoi,
dje, tryezn e diskutimit me titull:
Transparenca e Financimit t Partive
Politike, me pjesmarrs drejtues
dhe antar t forumeve rinore t
partive t ndryshme politike n
Shqipri (PS, PD, LSI, PR, FRD).
politike, q duhet t jen n krye
t veprimeve dhe prpjekjeve pr
rritjen e transparencs.
Ajo u fokusua gjithashtu n
kuadrin ligjor shqiptar dhe mekanizmat q aktualisht ekzisto-

jn n Shqipri duke nxitur diskutimin ndrmjet t rinjve, t cilt

prtej dasive ideologjike dhe partiake ran dakord mbi nevojn pr
tu br bashk e pr t ushtruar
presion ndaj partive respektive.

Duke sjell modele t suksesshme

t vendeve t tjera diskutimi u
fokusua tek iniciativat q t rinjt
mund t ndrmarrin s bashku,
duke filluar me transparencn e
forumeve rinore e deri tek lobimi

pr adresimin e ktij problemi

madhor n nivelet e tjera t drejtimit t partive. Tryeza u prmbyll
me nj angazhim t t gjitha palve
pr vijimin e bashkpunimit dhe
prpjekjeve t prbashkta.

Mbetet pezull koncesioni TVSH; termat pr rishikim te FMN

N

donse Ministria e Financave kishte deklaruar

se deri n fund t shkurtit do t shpallnin tenderin pr partneritet publik privat pr platformn
teknologjike q synon prmirsimin e mbledhjes
s TVSH-s, ende nuk ka asnj lvizje n kt drejtim. Monitor ka msuar se pr momentin shtja
ka mbetur pezull. Komisoni n Ministrin e Financave pr hartimin e termave t referencs dhe
vlersimin e ofertave sht shkrir dhe termat e referencs i jan drguar pr rishikim Fondit Monetar
Ndrkombtar. M pas pritet q t krijohet srish
nj komision i ri (msohet se ka pasur rezistenca
dhe dorheqje nga stafi i ministris, pasi nuk donin
t ishin prgjegjs n kt proces).
Ministria e Financave nuk i sht prgjigjur
zyrtarisht interesit t Monitor se n faz sht
ky partneritet publik privat pr t cilin financat
deklaruan n janar se po e shqyrtonin. Ndrsa
burime nga FMN pranuan se Ministria e Financave u ka drguar prej kohsh termat dhe ata po i
editojn. Gjithsesi FMN vijon ti qndroj deklarimeve t mparshme n media t prfaqsuesit t
FMN-s pr Shqiprin, Jens Reinke. Ky i fundit
sht shprehur se ka reforma q jan m urgjente
se kjo dhe se nuk ishte e dukshme q formula e
ndarjes s t ardhurave, q sht pjes e ktij partneriteti, sht ajo m e leverdishmja pr qeverin
n termat e financimit. Edhe n rishikimin e pest
dhe t gjasht t Marrveshjes me Shqiprin,
FMN sugjeroi q vendi t analizoj n mnyr t
hollsishme kostot dhe prfitimet e koncesionit
t administrimit t TVSH para se t nis tenderi.
Lidhur me dhnien e nj PPP (Partneritet Publik
Privat) pr sistemin e TVSH, ne do t ndrmarrim
nj analiz t vlers prpara se t hapet tenderi
dhe do vendim n lidhje me t do t merret n

konsultim me FMN-n, thuhet n marrveshjen

e rishikuar t Fondit me qeverin.
Nj mision i FMN-s ndodhet aktualisht n Tiran pr rishikimin e radhs s marrveshjes dhe pritet
t mbaj nj konferenc pr shtyp ditn e mart.

T ardhurat n 2015-n
u rritn vet me 14.7%

T dhnat e Ministris s Financave tregojn

se t ardhurat nga TVSH e brendshme u rritn
14.7% n 2015-n. Kjo rritje sht m e lart se kufiri prej 11%, mbi t cilin kompania, q i ka propozuar Ministris s Financave skemn PPP n
fushn e administrimit t TVSH-s, do t filloj t
marr pjesn e vet t fitimit.
Sipas oferts s pakrkuar q ka dorzuar
kompania Mpos, ndarja e rritjes s t ardhurave
do t varet nga formula e shprehur n termat
e referencs, pra nse n vitin e par rritja do t
jet 0-4% mbi 11%, ather partneri do t marr
maksimalisht 90% t shtess. Nse rritja do t jet
nga 4-6% (mbi 11%) do t marr maksimalisht
65% dhe po arriti nga 7-10% (gjithnj mbi 11%)
partneri privat t marr 45% t shtess.
Zyrtar t lart t Ministris s Financave kan
deklaruar se kufiri 11% sht vendosur pasi nga
t dhnat historike ka rezultuar se vet administrata nuk mund t rris t ardhurat m shum
se kjo vler. N fakt, pas 2008-s, ritmi i rritjes s
t ardhurave t TVSH-s ka qen negativ. Por,
zgjerimi prej 10% n 2014-n dhe gati 15% n 2015n dshmon se edhe me mjetet q administrata
zotron aktualisht mund t ket nj rritje dyshifrore, sidomos pas aksionit informalitet q ka disiplinuar prdorimin e faturave nga bizneset, duke
sjell rritje t deklarimit t xhiros dhe vendosjes
s sistemit t ri t deklarimit online, nj investim

mbi 10 milion euro, mundsuar nga nj kredi

nga qeveria austriake. N afat t mesm, rritja
ekonomike e pritshme prej 4% dhe inflacioni i targetuar prej 3% mundsojn nj zgjerim organik t
t ardhurave prej 7%, duke e lehtsuar punn
pr arritjen e targetit prej 11%.
T ardhurat nga TVSH e brendshme arritn
n 30 miliard lek, apo rreth 220 milion euro n
2015-s, nga 26.3 miliard lek n 2014-n, sipas tabelave t Ministris s Financave. Nse dhe n 2016-n,
t ardhurat nga TVSH do t rriten t paktn 15% si
n 2015-n, vetm nga shtesa mbi 11%, kompania
llogaritet t marr rreth 1.1 miliard lek (gati 8 milion euro). Pr janarin 2016, t ardhurat nga TVSH
e brendshme bruto ishin gati 24% dhe t hyrat neto
(duke hequr rimbursimet) ishin 13%, srish mbi kufirin prej 11%, ku Ministria fillon e ndan t ardhurat.

Partneriteti

Ministria e Financave bri publike n fund t

janarit nismn e ndrmarr prej saj pr nj Partneritet Publik-Privat, n fushn e administrimit
tatimor. Institucioni q harton politikat fiskale t
vendit tha se ka br nj studim fizibiliteti shum
t detajuar, nga i cili kan dal edhe termat e
referencs, q pritet t shpallen kto dit. Do t
shpallim tenderin e hapur ndrkombtar brenda
muajit shkurt, ku ftojm t gjitha bizneset private,
shqiptare apo t huaja, t marrin pjes n kt
tender, kan pohuar zyrtar t financave. Ministria pranoi se ka marr nj propozim t pakrkuar
nga kompania MPOS. Thelbi i propozimit sht
nj platform teknologjike, q zvendson dhe
zgjeron sistemin aktual t deklarimeve fiskale,
Nexus, me t cilin operohet prej disa vitesh n
DPT dhe n t cilin kasat aktuale fiskale deklarojn t dhnat ditore.

fryma e re

22 mars 2016

politik
Vizit historike, pas 90 vjetsh shkputje, Obama n Kub

SHBA-Kub
rivendosin
marrdhniet
diplomatike

as miratimit t konkluzioneve nga Komisioni i

Venecias, mazhoranca dhe
opozita kan arritur marrveshjen
pr reformn n drejtsi. Msohet se palt kan rn dakord pr
metodologjin e puns, ku do t
punohet me nj draft t vetm.
Gjithashtu mazhoranca sht
trhequr dhe ka pranuar q dialogu t nis n nivel politik. Kjo
ishte edhe nj nga pikat ku ndaheshin mazhoranca dhe opozita,
PS krkonte diskutime n nivel
ekspertsh, ndrsa PD insistoi pr
tryez politike. Nj takim i zhvilluar mesditn e t premtes n
ambientet e kryesis s Kuvendit
mes dy kryetarve t komisionit
t posam parlamentar pr reformn n drejtsi, Fatmir Xhafa
dhe demokratit, Eduard Halimi,
n prani edhe t ambasadorve
Donald Lu e Romana Vlahutin,
ka shnuar edhe dakordsimin e
palve. Ndrkaq, burime pran
PD, than se dialogu politik pr reformn n drejtsi do t vazhdoj
t enjten dhe t premten e javs
s ardhshme. Mbetet pr tu par
nse vullneti politik do t triumfoj mbi interesat e ngushta q vazhdojn t mbajn peng jo vetm
drejtsin, por n trsi reformat
n Shqipri.

Venecia
Ndonse n nj gjest formal,

Komisioni i Venecias miratoi dy

av m par raportin final pr reformn n drejtsi. Drafti i cili u
b publik q n 27 shkurt pati lexime t ndryshme nga palt politike n Tiran. N nj postim n
rrjetin social Titter delegacioni
i BE-s n Tiran ka njoftuar miratimin e opinioneve t Venecias
pr drejtsin shqiptare. Tashm
prgjegjsi e Parlamentit t bj
reformn historike n drejtsi q
krkojn qytetart shqiptar, shkroi delegacioni i kryesuar nga am-

htetet e Bashkuara t Ameriks dhe Kuba

kan ln mnjan mrit e Lufts s
Ftoht dhe jan n pran ndryshimeve historike n marrdhniet mes tyre. Presidenti
Barack Obama sht i pari kryetar shteti i
SHBA q viziton Kubn pas 88 vitesh. Ishin
afro 90 vjet prej se presidenti amerikan zbriti
n kmb n Kub. sht mrekulli t jesh ktu.
N vitin 1928 presidenti Coolidge arriti me luftanije dhe iu nevojitn tri dit t arrij ktu,
ndrsa pr mua ishin t nevojshme vetm tri
or, tha presidenti, Barack Obama. Calvin
Coolidge, t cilin e prmendi Obama, ishte
presidenti i 30 ti i Shteteve t Bashkuara.
Presidenti Obama ka vlersuar se kjo sht

vizit historike. Pr t parn her deri tash,

aeroplani Air Force One ka ateruar n Kub
dhe kjo sht ndalja jon e par. Pra, kjo sht
vizit historike dhe paraqet mundsi historike
pr angazhim direkt me popullin e Kubs dhe
pr t arritur raporte t reja dhe marrdhnie
komerciale dhe pr t krijuar lidhje t reja
ndrmjet dy popujve tan. N kt mnyr
un e paraqes vizionin tim se e ardhmja sht
m e ndritshme se e kaluara, tha Barack
Obama, duke folur para personelit t Ambasads s Shteteve t Bashkuara. Pas ktij takimi, Obama dhe familja e tij shtitn kmb
npr Havan, prkundr shiut t madh. Gjat
qndrimit t tij 48 orsh n Kub, presidenti

Obama takohet me presidentin, Raul Castro,

dhe me disidentt politik. Megjithat, nj
protest e djeshme e disidentve n Havan u
ndrpre me dhun nga autoritetet, vetm disa
or para arritjes s Obams, ndrsa afro 50
vet jan arrestuar. Prej se presidenti kuban,
Raul Castro, dhe presidenti amerikan, Barack
Obama, biseduan gjat me telefon n dhjetor
t vitit 2014, Havana dhe Uashingtoni i kan
riprtrir lidhjet diplomatike, kan nnshkruar marrveshje t telekomunikimit dhe jan
pajtuar pr orarin e shrbimeve t kompanive
ajrore. Por, mbesin edhe dallime madhore,
prfshir embargoja ekonomike 54 vjeare e
Shteteve t Bashkuara kundr Kubs.

Reforma me dialog politik

Drejtsia, arrihet marrveshja
palt do punojn me nj draft
Palt politike duket se
kan rn dakord q
t rinisin dialogun pr
reformn n drejtsi,
duke punuar n nj
draft t prbashkt,
ndrsa niveli i
diskutimit do t jet ai
politik
basadorja e BE n Tiran, Romana
Vlahutin. Ndr rekomandimet
kryesore t komisionit t Venecias

jan: 1. Byroja Kombtare e Hetimit, ose Prokurori Special pr Korrupsion dhe Krimin e Organizuar,

si quhet n raport, t jet pjes e

Prokuroris s Prgjithshme, por
duhet t jet njsi autonome, e

konferenca

Shefi i EURALIUS: N Shqipri ka disa gjyqtar t uritur

R

eforma n drejtsi sht tashm nj domosdoshmri pr reformimin e sistemit gjyqsor. Teksa

ka folur n Konferencn Kombtare Gjyqsore, n t
ciln do t zgjidhen dy antart e rinj t KLD-s, shefi
i EURALIUS n Tiran, Rene Deville, u shpreh se n
Shqipri ka gjyqtar t uritur. Sipas tij, kjo ka ardhur
edhe si rrjedhoj e pagave t ulta t gjyqtarve. Pagat duhet t jen m t larta pr gjyqtart. Nj gjyqtar i
uritur nuk sht i prgjegjshm, ka thn ai. Ndrkaq,
ministri i Drejtsis Ylli Manjani i ka br apel t
gjith gjyqtarve n vend q t jen t prgjegjshm
n t gjitha vendimet q marrin, pasi shqiptart duan
q vendi t shkoj n Bashkimin Europain, aty ku ka
nj drejtsi t denj dhe jo si kjo e jona. Ndrkoh q
shefi i EURALIUS ka thn se ka gjyqtar t shthurur.

Ju bj apel q t jeni m t prgjegjshm n gjithka q ju bni, pasi t gjith duam q t ojm n BE

vendin ton, atje ku ka drejtsi t denj. do dit
kam ankesa pr munges shrbimi nga ana juaj. Nuk
mund t shesim padrejtsin n emr t s ardhmes.
Ka tendenca shthurje n sistemin gjyqsor, vonesa n
gjykim ku gjyqtart shtyjn gjyqet me raporte mjeksore fiktive. Nuk ka qeverisje t mir pa drejtsi t
mire, ka thn Manjani. Pas ndjess q i bri vetm
disa dit m par Francs pr lirimin e Konjarit, Manjani ksaj radhe i ka krkuar ndjes gjith shteteve t
tjera pr vendimet e marra nga gjyqtart shqiptar q
kan liruar persona me precedent t fort penal.
Pas Francs, ndjes Italis dhe qeverive t tjera
pr lirimin e t krkuarve, ka thn ai.

pandikuar nga qeveria apo zyrtar

t tjer. 2. Mosndrprerja e parakohshme e mandatit t Prokurorit t Prgjithshm. 3. Dhe pika
e tret, vlersimi i votimit me 3/5
n Kuvend t antarve t institucioneve t drejtsis, por dhe
detyrimi i shumics pr t prfshir opozitn n kt proces. Por
propozimet e Venecias nuk e kaluan dot provn te komisioni parlamentar i reforms n drejtsi q u
mblodh javn e kaluar. Pas ngrit
n kt komision, Fatmir Xhafa i
ka propozuar demokratve variantin e tij pr zgjidhjen e krizs.
N nj letr drguar mbrmjen
e 8 marsit, drejtuar nnkryetarit
demokrat t komisionit ad hoc,
Eduard Halimi, Xhafaj sugjeron
q palt t autorizojn ekspertt
e pavarur dhe ata t partive politike q t punojn s bashku, pr
t prfshir tek amendamentet
rekomandimet prfundimtare t
Komisionit t Venecias. N letrn
e prgjigjes, PD e konsideron kt
rrug nj humbje kohe. Eduard
Halimi kmbngul te dialogu politik, pr t cilin thon se Venecia
ia ka ln detyr politikanve dhe
jo ekspertve. Hapat q propozojn demokratt jan tre: Dialog
dhe konsensus pr 10 shtjet e
ngritura nga opozita pr reformn n drejtsi; ngritja e grupit t
ekspertve me prbrje politike,
prfshir edhe dy ekspertt e huaj,
por pa u dhn rol arbitri; dhe n
fund hartimi i amendamenteve
konsensuale, q do ti kalojn m
pas komisionit t posam.

fryma e re

22 mars 2016

ekonomi

Masterplani transportit:
T gjitha rrugt kalojn
nga Shqipria?!
T

ransporti
n
Shqipri
sht n mshir t fatit
prej kohsh, pa nj busull
orientuese dhe larg t gjitha standardeve. Mjete e flota t amortizuara, infrastruktur e investime
t munguara q e mbajn larg
vendin ton nga tregjet e integruara. Pr ta kthyer n binar do
t duhet shum pun, por mbi t
gjitha financime q sot pr sot qeveria nuk i ka.
Ekspertt e huaj kan hartuar nj dokument t asistencs
teknike t financuar nga Komisioni Europian, mbi t ciln do t
ngrihet strategjia kombtare e
transportit 2016-2020. Ajo do t
prcaktoj rrugtimin q do t
duhet t ndiqet, por edhe sesi do
t prmirsohet ndrlidhja dhe
funksionimi me sistemet europiane t transportit.
Parashikohet q t ndrmerren
rreth 40 plane prioritare q do t
duhet t zbatohen pr nj periudh
prej pes vjetsh. Strategjia do t
duhet t prmbush disa kritere, si
lidhjen, efektivitetin (sa realiste do
t jen objektivat), eficiencn, koherencn, prdorimin, qndrueshmrin, si dhe monitorimin.
Viti 2015 nxori n pah strategji
dhe objektiva t reja, si angazhime
t lindura nga Samiti i Vjens i
vendeve t Ballkanit Perndimor,
i cili synon krijimin e nj rrjeti
transporti rajonal t prmirsuar
mes vendeve si Bosnj-Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia,
Serbia dhe Shqipria dhe rrjetit
ekzistues t Bashkimit Europian.
Zhvillimi i transportit n BE
udhhiqet nga nj program i
quajtur TEN-T (Trans European Transport Network) (Rrjeti Trans-Europian i Transportit).
TEN-T ka identifikuar 9 korridore
transporti trans-europian, nga t
cilt 3 zgjaten npr Ballkan (2 prej
tyre n Shqipri: Korridoret Med
dhe Orient/East Med). Kto
korridore kan dy shtresa: Core
Network (Rrjetin Kryesor), i cili
mbart flukset m t rndsishme
t pasagjerve dhe mallrave dhe
Comprehensive Network (Rrjetin Gjithprfshirs/Mbshtets),
i cili siguron qasje n rrjetin kryesor. Projektet prioritare prgjat
seksioneve t ktyre korridoreve
dhe pjest m t rndsishme t
Core Network legjitimohen pr

financim t mundshm nga BE

gjat gjasht viteve t ardhshme.
Kostoja pr zbatimin e projekteve prioritare llogaritet n rreth
7.7 miliard euro. Nj studim i
Institutit pr Studime Ndrkombtare Ekonomike n Vjen
(Wiiw) tregoi se nj paket e till
gjithprfshirse investimesh n
infrastruktur do t mund t siguroj nj rritje ekonomike me t
paktn nj pik prqindje n vit
pr vendet e rajonit pr nj periudh prej 15 vjetsh, ndrsa do
t krijoj mundsin e hapjes s
200,000 vendeve t reja t puns.
Pr Shqiprin, objektivi afatshkurtr (2016) sht t siguroj zbatimin e marrveshjes
ndrkufitare me Malin e Zi, si
pjes e projektit t autostrads
Adriatiko-Joniane, ndrsa ai afatmesm (2020) lidhet me rritjen
e efikasitetit t marrveshjeve t
tjera ndrkufitare.
Rrjeti i Transportit TENT parashikon projekte n rrug, hekurudha, porte dhe aeroporte.
Ndrsa me rastin e 10-vjetorit t
SEETO (rrjeti rajonal i transportit)
u hartua nj list me projekte (MAP
2016) ku parashikoheshin 27 t tilla
(17 projekte t reja), prioritare, pr
nj shifr investimi n rreth 6.9 miliard euro. Harta e re parashikon
dy studime baz dhe q kan interes t veant pr rajonin e Ballkanit Perndimor (Regional Balkans Infrastructure Study, REBIS
dhe Flagship Axes Initiative).
N studimin e dyt (Flagship
Axes Initiative) SEETO ka marr n
analiz t thell pes akse rrjetesh
multimodale q synojn shkurtimin e kohs s udhtimit dhe
transportit; identifikimin e barrierave fizike dhe jofizike, si dhe
adresimin e tyre. Pr kt qllim u
identifikuan si rrjete:
-Korridori X, i cili regjistron trafikun m t madh dhe lidhjen mes
Portit t Selanikut n Greqi dhe
kryeqytetit t Serbis, Beogradit;
-Korridori VIII, lidh Portin e
Ploce n Kroaci dhe lumin Sava n
Kroaci;
-Korridori VIII + Route 7, lidh
Portin e Durrsit, Korridorin X dhe
Detin e Zi;
-Route 4, q lidh Portin e Barit
n Mal t Zi, Korridorin X, Danubin dhe Korridorin IV;
Lumi Danub, sht tashm

nj korridor europian dhe i propozuar nga Komisioni Europian.

T gjitha kto zhvillime, s bashku me objektivat e qeveris, do t
duhen t reflektohen n Strategjin
Kombtare t Sektorit t Transportit pr periudhn 2016-2020.
Ekspertt europian thon se
projektet e transportit q jan hartuar m hert kan anashkaluar
rndsin e promovimit t nj
sistemi kombtar, i cili duhet t
ishte i lidhur thellsisht me shtetet
fqinje, si dhe nuk kan vendosur
bazat e kapaciteteve ndrtuese
dhe praktikave m t mira q
duhet t shoqronin do plan investimi.
Sipas tyre, masterplani do t
duhet t reflektoj nj sr objektivash q jan:
T krijoj nj sistem rregullator dhe ligjor q do t garantoj
funksionimin e duhur t transportit
-T mbshtes zhvillimin e
ekonomis
-T siguroj qasje t barabart
pr transportin n t gjith vendin
-T rehabilitoj rrugt e ngushta q krijojn trafik
T promovoj integrimin n
BE dhe t identifikoj krkesat e
transportit t vendeve t jugut t
Ballkanit
-T
prmirsoj
sigurin,
cilsin dhe besueshmrin e
sistemit t transportit
-T siguroj fokusin mbi udhtart dhe transportuesit e mallrave
-T krijoj nj sistem t qndrueshm transporti
-T siguroj transparenc n
procesin e vendimmarrjes
Dokumenti i asistencs parashikon masa t detajuara pr do
form t transportit, por zbatimi
i ktyre projekteve varet trsisht
nga fuqia financiare.
N takimin e Brukselit t ministrave t rajonit t Transportit dhe
Energjis, ministri i Transportit
dhe Infrastrukturs, Edmond Haxhinasto, tha se qeveria shqiptare
po ndjek parimin e przgjedhjes
mbi bazn e nj liste prioritetesh,
duke ndjekur hap pas hapi t gjitha
hallkat e maturimit t projekteve.
Si i till, prmendet projekti
pr lidhjen hekurudhore midis Tirans-Rinasit-Durrsit, i cili sht
miratuar dhe do t jet n proces t
realizimit shum shpejt segmenti

pjes e Korridorit 8 nga Durrsi apo

edhe Linit dhe Pogradecit pr sa i
prket lidhjes hekurudhore.

Transporti rrugor
Mangsit ekzistuese n infrastrukturn e transportit jan nj
tregues i rndsishm i varfris
n Shqipri. Rrjeti rrugor sht
ende i kufizuar, si n shtrirje ashtu
dhe n cilsi dhe vuan nga mungesa e mirmbajtjes. Kufizimet e rrjetit rrugor jan konsideruar si nj
nga arsyet kryesore pr zhvillimin
e pabarabart t rajoneve t ndryshme t vendit. Analizat tregojn
se ka nj korrelacion t qart mes
cilsis s infrastrukturs rrugore
t nj rajoni dhe nivelit t varfris
t popullsis s tij. Ekspertt theksojn se rrugt dhe autostradat
prbjn mnyrn mbizotruese
t transportit toksor n Shqipri
dhe sigurojn lidhjet thelbsore
pr transportin e mallrave dhe
njerzve. Rrugt, pr kt arsye,
jan asete t rndsishme publike
pr nj ekonomi n zhvillim si ajo
e Shqipris dhe prmirsimi e
mirmbajtja e tyre mund t sjell
prfitime t rndsishme pr komunitetin, duke siguruar qasje m
t mir n shrbimet sociale, objektet arsimore, tregjet etj.
N dekadn e fundit, shumica
e investimeve n infrastrukturn
e transportit jan orientuar n
rrug, por prmirsimi i shrbimeve mbetet nj sfid e madhe
n Shqipri. Miratimi i ligjeve nuk
sht shoqruar gjithmon me
zbatimin e tyre n praktik, nj
problem ky shqetsues kur sht
fjala pr sigurin rrugore.
Ndrsa n vitin 2015, Ministria
e Transportit dhe Infrastrukturs
miratoi strategjin pr Rrugt
me pages, e cila u financua nga
BERZH dhe prcaktonte normat
dhe mnyrn sesi do t operohej.
BERZH, gjithashtu, financoi hartimin e planit pr Transportin e

Qndrueshm, i cili identifikonte

praktikat m t mira, q mund t
zbatoheshin edhe n Shqipri,
ku i identifikuan si katr shtylla
kryesore: marrja e masave pr prmirsimin e infrastrukturs rrugore; menaxhimi i fluksit t trafikut;
prdorimi i toks dhe efikasiteti n
transport, si dhe rinovimi i flots.
Sipas t dhnave zyrtare t
Autoritetit Kombtar t Rrugve,
vendi yn ka 3,848 km rrug kombtare. Gjat periudhs 20052013 jan rehabilituar 1,170 rrug
sekondare, lokale dhe ura.
Pjesa m e madhe e investimeve
jan orientuar n ndrtimin e korridoreve kryesore rrugore DurrsKuks, si dhe disa segmente t Korridorit VIII). Qllimi ka qen integrimi
i tyre n rrjetet ballkanike dhe n
sistemin Paneuropian t Transportit. Investimet totale n rrjetin
rrugor n Shqipri gjat periudhs
2010-2014 arritn n rreth 1 miliard
euro, nga t cilat 700 milion euro
jan financuar nga buxheti i shtetit
dhe 364 milion euro me ndihm t
huaj. N prgjithsi, bizneset e konsiderojn cilsin e infrastrukturs
s transportit n Shqipri (veanrisht rrugt), t prmirsuar n vitet
e fundit, por shrbimi i transportit
rrugor mbetet i dobt.
Ndr projektet m prioritare
pr tu investuar, sipas draftit t
hartuar nga ekspertt e huaj jan:
Rrjeti qendror TEN-T Core
Korridori Adriatiko Jonian:
-Ndrtimi i aksit Fush-Kruj
Shkodr (zgjerim)
-Ndrtimi i aksit ThumanKashar/Vor;
-Ndrtimi i bypass-eve Tepelen, Lezh dhe Tiran
ROUTE 7:
-Ndrtimi dhe dublimi i aksit
Milot Rrshen
Rrjeti kombtar:
-Ndrtimi i Lungomares n
Vlor
-Ndrtimi i Rrugs s Arbrit

fryma e re

22 mars 2016

Transporti detar

Qeveria shqiptare sht duke punuar

pr t hartuar nj strategji t re pr
transportin 20162020, me ndihmn
financiare t Komisionit Europian.
Nj plan ambicioz, q paraqet nj
transport modern dhe q u prgjigjet
sfidave, por q do t doj disi koh
pr t nisur zbatimin n terren. Vlera
e investimeve q krkohen llogaritet
n rreth 1.4 miliard euro, ku pjesa
m e madhe do t duhet t mbulohet
nga buxheti i shtetit. Transporti rrugor
krkon pjesn e luanit, e ndjekur
nga hekurudha. Gjithsesi kjo sht nj
shifr, e cila do t mund t saktsohet
vetm pasi strategjia kombtare t
marr formn e plot
Por, nj problem i madh mbetet
edhe shtja e mirmbajtjes s rrjetit.
N Shqipri, buxheti pr mirmbajtjen e rrugve llogaritet n rreth 2530% e buxhetit t prgjithshm t
nevojshm pr mirmbajtjen e infrastrukturs rrugore (vlersuar n 329
milion euro pr periudhn 20152019). Por SEETO ka prcaktuar se
nevojiten mesatarisht 10,000 euro/
km q t mund t sigurohet niveli
i duhur i mirmbajtjes. Mungesa e
nj plani kombtar pr sistemet inteligjente n transport pengon operimin dhe mirmbajtjen e rrjetit.
Nga ana tjetr, Samiti i Vjens
identifikoi edhe nj tjetr prioritet
q ka t bj me infrastrukturn
e dedikuar pr parkingjet, duke
qen se ka munges t theksuar.
Plani q sht duke u hartuar
n lidhje me Transportin e Qndrueshm, ka identifikuar paraprakisht nj sr praktikash efektive dhe t prballueshme pr
kontekstin shqiptar:
-Tarifa efikase me baz vjetore
pr regjistrimin
-Stimuj financiar pr automjete
m t pastra dhe m t efektshme
-Transporti i mallrave
-Prmirsimi i transportit publik
-Sistem inteligjent pr transportin
-Rreth-rrotullime
Transporti hekurudhor
Sektori hekurudhor ka prjetuar rnie t vazhdueshme n 10
vitet e fundit. Ai mund t prshkruhet si sektori m pak i zhvilluar
dhe m pak trheqs n Ballkanin
Perndimor (s bashku me sektorin hekurudhor t Kosovs).
Rrjeti hekurudhor n Shqipri
sht ndrtuar n periudhn 1946
1986, kryesisht pr ti shrbyer
industris. N total, rrjeti hekurudhor ka nj gjatsi prej 420 km.
Shrbimi i udhtarve financohet nga shteti. Mallrat kryesore t

transportuara n rrjetin shqiptar

jan: skrapi, sheqeri, vaji, lndt e
para pr ndrtim dhe ato industriale. Investimet n kt rrjet jan t
paprfillshme dhe shpjegojn edhe
gjendjen n t ciln ndodhet sot.
Hekurudha shqiptare sht duke
synuar zbatimin e nj programi investimi pr nj periudh 8 deri n
10-vjeare, q do t rivendoste rrjetin n kushte normale pune, t krahasueshme me ato n vendet e tjera
t rajonit t Ballkanit Perndimor.
Kapitali i sektorit privat nuk
shihet si nj alternativ e mundshme investimi n periudhn afatshkurtr, ndrsa skema koncesionare e tipit PPP do t krkonte:
nj shprndarje t balancuar t
rreziqeve ekonomike; kredi dhe
garanci nga BE-ja; munges t
rreziqeve politike; kuadr ligjor
dhe zbatim efikas; staf t trajnuar;
projekte transitore.
Rrjeti gjithprfshirs TENT
mbulon kto seksione n Shqipri:
Ndrtimin e segmenteve t
reja hekurudhore: Pogradec-Kor
kufiri me Greqin (Korridori VIII);
-Rehabilitimi i segmentit DurrsPogradec-Lin dhe ndrtimi i nj
linje t re lidhse me kufirin e
Maqedonis (Korridori VII);
Ndrsa rrjeti qendror TEN-T
Core: -Rehabilitimin e hekurudhs
Durrs-Tiran dhe ndrtimin e segmentit t ri Tiran-Rinas (Korridori
VIII); -Rehabilitimin e segmentit
Vor Hani i Hotit (ROUTE 2)
T gjitha kto projekte do t
jen pjes e Strategjis Kombtare
t Transportit dhe planit t masave
2016-2020, prjashtim bn projekti
pr ndrlidhjen me kufirin grek, i
cili u zgjodh nga SEETO pr t qen
pjes e harts MAP 2016, por u
zvendsua nga projekti i rehabilitimit t segmentit Durrs-Tiran dhe
ai Tiran-Rinas, q rezultoi se ishte
m fitimprurs dhe m fleksibl.

Shqipria ka nevoj t prmirsoj n mnyr t konsiderueshme

transportin detar. Hendeku me vendet e BE-s sht i madh. Kjo do t
thot se portet shqiptare jan ende
t shkputura nga rrjetet ndrkombtare t transportit, pavarsisht
prmirsimeve q jan ndrmarr.
Strategjia e BE-s pr rajonin
AdriatikoJonian (EUSAIR), prcakton si objektiva q duhet t arrihen deri n vitin 2020 dyfishimin e
tregut sa i prket trafikut me kontejner n rajonin Adriatiko Jonian,
si dhe reduktimin e kohs s prpunimit n zonat kufitare me 50%.
Ekonomia e Shqipris sht
shum e varur nga importi dhe
transporti detar prbn rrugn m t
rndsishme pr qarkullimin e mallrave pr/dhe nga pjesa tjetr e bots.
Vendi zotron 440 km vij bregdetare dhe ka nj pozicionim strategjik n t dy detet, Adriatik dhe Jon.
Ajo nuk duhet t prfitoj vetm nga
afrsia pr tu zgjeruar drejt tregjeve
t vendeve fqinje si Italia dhe Greqia,
madje edhe n Kroaci; por gjithashtu t veproj si nj qendr transiti
pr vendet fqinje pa dalje n det si
Maqedonia dhe Kosova.
Shqipria ndodhet prgjat nj
prej katr korridoreve t interesit
europian, q lidhen me konceptin
Autostrada e detit. Nisur nga kjo,
performanca e sektorit detar n
Shqipri, n teori, duhet t ishte
m lart standardeve rajonale dhe
ndrkombtare. Pr kt, vendi
duhet t integrohet m mir me
rrjetet rajonale, europiane dhe
globale t furnizimit.
Pr fat t keq, analizat sugjerojn se kapacitetet dhe struktura
operative detare n Shqipri sht
joefikase dhe/ose e pamjaftueshme.
Sektori n trsi ka dobsi pr tu integruar me sektor t tjer, por edhe
me kanalet botrore t furnizimit.
Pr kto arsye, sfidat q do t
paraqiten n Strategjin Kombtare t Transportit dhe n Planin
e Masave 2016-2020 do t duhet t
sigurojn objektiva sasior, si dhe
t jen t orientuara n nj kndvshtrim t gjer politik.
Nj tjetr gjetje e rndsishme
e analizs s ndrmarr tregon
se ka nj koordinim t ult midis
strategjive sektoriale (t zhvillimit
industrial, turizmit, zhvillimit rajonal, dhe madje edhe t transportit) q jan t rndsishme pr
industrin detare, dhe anasjelltas.
Prve ksaj do t duhet t pritet
nj shtim i konkurrencs nga portet
e tjera t Adriatikut Lindor dhe Mesdheut, n veanti nga Porti i Barit
dhe Pireut, me Portin e Durrsit.
N nivelin e prafrimit t legjislacionit me at europian, Shqipria duhet ende t ratifikoj akte
me nj fokus t veant portet, pr
menaxhimin e siguris ndrkombtare, hetimin e aksidenteve dhe
monitorimin e trafikut t anijeve.
N nivelin e performancs
institucionale dhe rregullatore
sht e nevojshme q strategjia
kombtare t identifikoj rritjen
e konkurrencs, si dhe nevojn
pr hapjen e tregut. Kjo duhet t
shoqrohet me harmonizimin e
legjislacionit kombtar detar me
t drejtn komunitare.

Reforma e sektorit portual e

filluar n Durrs duhet t shtrihet
edhe n porte t tjera n vend,
duke rritur rolin dhe pjesmarrjen
e sektorit privat.
Financimi publik i porteve dhe
infrastrukturs prkatse, duke prfshir ofrimin e garancive t shtetit,
duhet t zvendsohet nga zgjidhje
t reja, t financimit q prfshijn investimet kapitale private dhe
fondet e BE-s. N t njjtn koh,
ekziston nj nevoj urgjente pr t
rishikuar licencimet dhe koncesionet, duke pasur parasysh dshtimet
aktuale dhe konfliktet e krijuara.

Transporti ajror
Industria e transportit ajror n
Shqipri ka psuar ndryshime t
rndsishme fal politikave pozitive q jan ndrmarr nga qeverit pr liberalizimin e tregtis me
Europn, si dhe miratimin e standardeve t prbashkta t siguris
t Komunitetit Europian. Qeveria
ndrkoh ka filluar procesin e prmirsimit t kapacitetet dhe integrimin e politikave, t cilat prekin n
mnyra t ndryshme transportin.
Prfitimet pr sektorin e aviacionit
do t jen nj treg i liberalizuar q
do t oj n mime konkurruese
pr biletat e udhtimeve.
Aeroporti
Ndrkombtar
Nn Tereza ka shnuar shifra n
rritje t transportit t udhtarve
dhe t mallrave pas vitit 2011
(prjashtuar vitin 2012 q ishte i
vshtir). Marrveshja koncesionare q u firmos n vitin 2005 kontribuoi n rritjen e trafikut. Efekti
i marrveshjes ECAA ishte m i
dukshm n kt rritje me liberalizimin e tregut t transportit ajror.
Gjithashtu
liberalizimi
i
vizave pr shqiptart n vitin
2010 oi n rritje t t ardhurave,
po kshtu edhe krkesa e vazhdueshme nga vizitort e huaj pr
turizm ka kontribuar n rritjen
e trafikut t pasagjerve t ajrit.
Por, kriza ekonomike rajonale q
zgjati deri n vitin 2014 shkaktoi ulje t volumeve n t gjith
rajonin. Megjithat parashikohet q deri n vitin 2017, trafiku
i pasagjerve t rritet srish pr
t kapur shifrn 2 milion, sipas
vlersimeve.
Ndrsa vazhdon t mos ket
ende nj vendim n lidhje me t
ardhmen e aeroportit t Kuksit
pr lvizjet ndrkombtare. Asnj
fluturim i till nuk mund t realizohet pr shkak t klauzols s
ekskluzivitetit. Por, n Shqipri ka
edhe aerodrome q nuk prdoren
pr fluturime t aviacionit civil.
N t ardhmen mund t shihet
mundsia pr realizimin e fluturimeve t brendshme, nga SarandaDelvina, Kora apo Vlora e Fieri.
Plani i prgjithshm kombtar
mund t ndihmoj n shqyrtimin
e mundsive t tilla q do t ndikonin n zhvillimin ekonomik dhe
at t turizmit.

Transporti intermodal
Nj nga sfidat kryesore pr t
gjitha vendet e Ballkanit Perndimor sht prmirsimi, kombinimi dhe integrimi i mjeteve t
transportit. N Shqipri, transportit intermodal merr rndsi t

madhe pr zgjidhjen e problemeve

t tanishme dhe t ardhshme n
lidhje me transportin e mallrave.
Pr shkak t rritjes s fluksit t
trafikut, Shqipria duhet t marr n konsiderat mbshtetjen e
transportit ekologjikisht miqsor.
Pr t zbatuar propozimet e
REBIS, Shqipria do t duhet t investoj 48.3 milion euro deri n
vitin 2020 pr kt lloj transporti.
Ndrsa prfitimet do t ishin tre
her m t larta se kostoja mesatare.

Objektivat
Vizioni i strategjis kombtare
t transportit pr periudhn 20162020 parashikohet t jet: Nj
sistem efikas transporti, i integruar
me rajonin dhe rrjetin e BE-s, i cili
promovon zhvillimin ekonomik
dhe cilsin e jets s qytetarve.
N baz t ktij dokumenti, Shqipria do t duhet t prmbush
disa objektiva kryesor n fushn e
transportit publik, si: prshpejtimi
i integrimit t sistemit t transportit; krijimi i nj tregu t integruar
pr transportin nga toka dhe deti.
Por, cili sht vizioni q do t
synoj strategjia kombtare deri
n vitin 2020 pr secilin segment
t transportit. Rrugt: Qllimi do t
duhet t jet forcimi i bashkpunimit me vendet e rajonit, si Kosova,
Maqedonia, Greqia dhe Mali i Zi
nprmjet lidhjeve toksore, me
synimin pr t rritur volumin vjetor mesatarisht me rreth 7% dhe
pr pasagjert me rreth 6.5%.
Prmirsimi
i
mirmbajtjes s rrjetit rrugor, kombtare
me mbshtetjen edhe t sektorit privat. Nj tjetr pik sht
edhe zbatimi i projektit t Banks
Botrore pr mirmbajtjen e
rrugve dhe t siguris rrugore.
Sfid do t jet edhe zgjerimi i rrjetit rrugor kombtar me 45%, me
an t kalimit t pjesshm t rrjetit
rural n at kombtar (nn administrimin e Autoritetit Rrugor Shqiptar), me qllim prmirsimin e
praktikave t mirmbajtjes.
Hekurudha: Deri n vitin 2020,
n lidhje me transportin hekurudhor
do t synohet realizimi i reforms s
thell pr t krijuar nj treg t hapur
pr investitort e ndryshm, si n aspektin operacional t menaxhimit,
ashtu edhe t infrastrukturs.
Pik tjetr do t jet forcimi i
kapaciteteve n t gjitha nivelet,
duke br t mundur administrimin pr tiu prgjigjur n mnyr
efektive standardeve europiane.
Gjithashtu do t synohet krijimi i kushteve t favorshme ligjore
dhe institucionale pr trheqjen e
investimeve t huaja. Dhe objektivi tjetr do t jet ndrveprimi me
sektort e tjer t transportit.
Transporti detar: Objektivi
deri n vitin 2020 do t jet zhvillimi i vazhdueshm i porteve
prmes
investimeve,
duke
ndjekur edhe trendin e ekonomis. Synohet rritja me 50% e
volumit kargo t prpunuar n
porte; rritja vjetore me 12% e
numrit t pasagjerve me tragete;
rehabilitimi i infrastrukturs dhe
superstrukturs pr katr porte,
prfshi ktu edhe ato turistike;
rritja vjetore me 12% e volumit t
prpunimit t kontejnerve.

fryma e re

22 mars 2016

10

kultur
The Guardian: Ja
far na mson Kadare
me E Penguara

azeta britanike The Guardian i ka kushtuar nj artikull

romanit t Kadares, E penguara, q n gjuhn angleze mban
titullin Vajz n ekzil.
Nn titullin Nj vajz nn
ekzil-t msosh t jetosh me t
vdekurin, n shkrim thuhet se
melodrama, tragjedia dhe miti
ndriojn marrdhniet n mes
individit dhe shtetit n nj roman t
mir t shkrimtarit shqiptar. Kam
provuar, sht shprehur Ismail
Kadare n nj intervist t vitit 1998
pr Paris Review, t bj nj lloj
sinteze mes tragjedis s madhe
dhe grotesku.
N kt (libr), pr mir dhe pr
keq, ai ia ka dal mban.
Gazeta shkruan se Kadare sht
nj shkrimtar q merret me gabimet
e tmerret njerzore, n stile dhe
forma q dikush do ti cilsonte t
sintetizuara.
Lindur n Shqipri dhe me
mbasi ka jetuar pr nj periudh t
konsiderueshme n Paris, ai sht
nj nga ata shkrimtar t rrall me
reputacion ndrkombtar, q ka
arritur t shmang kurthet postmoderne t letrsis botrore.
Puna e tij mbetet vrtet e veant
dhe sfiduese. Kjo nuk e bn leximin
t leht.
Kadare ka shkruar nj fiksion t
vshtir dhe shqetsues pr shum
vite tanim: romani i tij i par u
botua n Shqipri n vitin 1963.
Ngadal, gradualisht, prkthimet
n frngjisht dhe n anglisht e kan
sjell at para nj audience gjithnj
e m t gjer.
N vitin 2005 ai fitoi mimin
International Man Booker prize.
Vitin e kaluar u vlersua me mimin
prestigjioz Jerusalem Prize. Ai
sht prmendur disa her si nobelist i mundshm.
Librat e tij dhe un i gjykoj ata
kryesisht n baz t prkthimeve
dhe prkthimeve nga prkthimet,
zakonisht nga frngjishtja prej shqipes origjinale jan t uditshm,
por obsesiv dhe prsrisin shqetsimet e tyre.
N veanti, Kadare kthehet
vazhdimisht pr t eksploruar
mnyrat n t cilat tragjedia klasike
dhe miti, brenda natyrs s besnikris dhe tradhtis, si dhe detyrat
e obligimet e individit ndaj shtetit,
mund t veprojn nn regjimet
bashkkohore. Ka pasur triumfe t
mdha: si Vajza e Agamemnonit
dhe Pallati i ndrrave.
Vajza n ekzil sht prkthyer
nga shqipja prej John Hodgson, i cili
ka prkthyer disa libra t Kadares.
N anglisht, Kadare tingllon i
sakt, si dikush q ka krkuar dhe
shumkrkuar pr fjaln e duhur.
Vajz n ekzil sht nj
libr q t mson t jetosh me t
vdekurin dhe me vdekjen, me hijen
dhe me humbjen. sht rreth fantazmave q bezdisin njerz, vende,
shtete. Asnj dramaturg nuk kishte
guxuar t bnte nj shikim t till
t fantazms n mijra vite. Kadare
sht nj njeri i dyfisht, q shkruan
pr dy vetvete t ndara.

nga Ilirjan Gjika

konsideruar si nj nga perlat e artit paleokristian n Shqipri, Mozaiku i Mesaplikut doli prsri n drit. Do t ishte
studiuesi dhe publicisti Etnor Canaj, i cili
si gjithmon me stilin e tij hetues, dyshues dhe
polemizues, do t provokonte prsri debatin
e vjetr dhe t ln tashm mnjan se, kujt i
prket Koka e Aparkeas. N shkrimin e tij t
botuar n Gazetn Mapo, n dt. 26 shkurt 2016,
Canaj hedh hipotezn e katrt dhe t fundit.
Midis t tjerave, ai aludon se Koka e Aparkeas
i prket perandorit bizantin, Justinianit, duke
i vn studiuesit e fushs n nj dilem t re.
Kshtu emrave t autorve t mparshm n
debatin shkencor pr identifikimin e figurs
n Mozaikun e Mesaplikut, i shtohet tashm
edhe nj emr i ri.
***
Mozaiku i Mesaplikut, i cili sot gjendet n
Muzeun Historik Kombtar u zbulua rastsisht
n vitin 1978 dhe u grmua nj vit m von nga
arkeologu Damian Komata. S bashku me disa
mozaik t tjer, ai gjendej brenda rrnojave t
nj kishe paleokristiane, t ndrtuar n shekullin VI, e cila prbhej nga tre aniata (Damian
Komata, Bazilika paleokristiane e Mesaplikut,
Iliria, I, Tiran 1984, f. 183-196). E ndodhur n
vendin e quajtur Bregu i Kishs, n Mesaplik
t Vlors, faltorja kishte nj gjatsi prej 13.8 m,
si dhe nj gjersi prej 11 m. Kisha, e cila ishte e
tipit bazilikal prbhej nga naosi (salla), kthina
e altarit, absida trefaqshe, ikonostasi, bazamenti i t cilit ishte prej guri. Ajo mbulohej me
ati druri dhe tjegulla, ndrsa e gjith dyshemeja e saj ishte e zbukuruar dikur me mozaik.
Bazilika e Mesaplikut duhet t jet ndrtuar
n shekullin VI dhe duhet t ket funksionuar
si e till deri n shekujt VIII-IX, kur mund t
jet shkatrruar nga Lufta e Ikonave, e cila e
ndrmarr nga dinastia perandorake e Isaurve, shkatrroi imazhet e veprat m t mira
t artit figurativ kishtar. Kt gj na e provojn
gjurmt e djegieve, t cilat u gjetn gjat grmimeve n rrnojat e saj (po aty, f. 195). Mozaiku i baziliks s Mesaplikut i prket tradits
greko-romake, me elemente t artit kishtar, i
cili sapo kishte nisur t kristalizohej pr kohn
q u krijua. Figura kryesore e tij sht ajo e nj
burri, i cili ndodhet n nefin verior t baziliks.
Ai sht paraqitur n profil me nj qndrim
impozant dhe n kok mban nj ksul me anten, n t ciln sht lidhur nj kordele dyshe.
Prpara fytyrs s personit sht shkruar fraza
n form kolone, AAPKEAC, nga interpretimi i
s cils deri m sot, studiues t ndryshm kan
formuluar disa hipoteza.
***
Teza e par sht ajo e arkeologut Damian
Komata, zbuluesit t monumentit, q e formuloi at pas grmimeve n rrnojn e baziliks.
N shkrimin Bazilika paleokristiane e Mesaplikut, t botuar n numrin nj t revists Iliria, n vitin 1984, midis t tjerave ai shkruan se:
Ne jemi t mendimit se paraqitja e ksaj figure
n aniatn veriore dhe mbishkrimi duhen lidhur me nj figur t veant, q personifikon
ern e veriut (f. 189). Duhet theksuar se pr
t dal n kt prfundim ky autor niset nga
fjala q do t thot era e veriut. Ndrsa
studiuesja, Dhorka Dhamo, e l pak m t hapur diskutimin rreth ktij problemi, kur thekson se: Aparkeas mbetet pr tu deshifruar.
Ka mundsi q nga greqishtja t afrohet me
Aparktias, era e veriut, por nuk prjashtohet
t jet edhe Parket, perndeshat antike t fatit
(Dhorka Dhamo, Konsiderata mbi zhvillimin

A kemi t bjm
me Justinianin
n Mesaplik?!
e mozaikut paleokristian n Shqipri, Iliria, I,
Tiran 1986, f. 133). Po kshtu, kjo autore n
nj shkrim tjetr thekson se: Portreti i burrit
n mozaikun e Mesaplikut i prket antikitetit
t von dhe se kordelja e kuqe t sjell ndr
mend hyjnit pagane, perandort n monedhat romake dhe engjjt e pikturave kishtare
(Dhorka Dhamo, Vepra dhe tipare t pikturs
n Shqipri n shek. V-XV, Studime Historike,
I, Tiran 1984, f. 146).
Ndrsa teza e dyt mbi figurn e burrit n
mozaik sht ajo e ktitorit (ndrtuesit apo financuesit) t ndrtimit t baziliks. Kjo tez, s
bashku me at t at q prmendm m sipr,
gjendet te libri Ilirt, i autorit Neritan Ceka. Aty,
n faqen 284, midis t tjerave thuhet se: Mbishkrimi i Aparkeas, i vendosur prpara fytyrs
duket se shpjegon emrin e ktij personazhi, q
do t ishte kshtu ktitori i kishs (Neritan Ceka,
Ilirt, SH. B. Migjeni, Tiran 2005, f. 284)
Kurse studiuesi Moikom Zeqo ngre nj
tjetr hipotez duke theksuar se: APARKEAS
sht emri i hyjnis Abraxas, perndis kryesore t sektit t Bazilitve, q u krijua dikur n
Aleksandri t Egjiptit, i cili ka konkuruar dikur
krishterimin n fazat e para t zhvillimit t tij
(Moikom Zeqo, Arkeologjia, Gramatik e fakteve, Albanopol, Tiran 2009, f. 27).
Ndrkoh q nj tjetr autor, Niko Stillo, na
jep nj tjetr hipotez. N librin e tij: Historia e shenjt e Arvanitve, botuar n Prishtin
n vitin 2004, ai thekson se: APARKEAS sht
mbishkrim n gjuhn Ilire i br me shkronja
greke, i cili prmban nj sentenc t jets s
murgjve, e cila shprehet n formn e koduar,
q do t thot: Ha pak, ke t hash, dhe ka t
bj me filozofin modeste t jets monastike.

Pra, burri me ksule i mozaikut sipas Stillos,

nuk sht gj tjetr vese figura e nj murgu,
ku edhe ksula q ai mban n kok i prshtatet
veshjes s ktyre njerzve q jetonin n kuvende dhe manastire.
Po kshtu, dy hipoteza t tjera q kan qarkulluar, jan edhe ato se APARKEAS-i mund
t jet kleriku i varrosur n altar, apo ndoshta
edhe ndonj shenjt ose martir lokal i persekutuar nga autoritetet romake prpara vitit 313.
Kjo tez bazohet te fakti se gjat grmimeve
n kt monument, n altarin e tij u gjet nj
varr, i vendosur n drejtimin lindje-perndim,
me nj skelet t ruajtur mir (Damian Komata,
Bazilika paleokristiane e Mesaplikut, Iliria, I,
Tiran 1984, f. 187).
Dhe vijm kshtu te teza e fundit, e cila pr
mendimin ton sht edhe m intriguesja. E
prezantuar nga studiuesi Etnor Canaj, pak koh
m par, ajo aludon se n mozaikun e Mesaplikut paraqitet portreti i perandorit Justinian.
Figura e burrit do na onte n prfundimin q aty kemi t bjm me at t nj udhheqsi. Por cili do ishte udhheqsi i ktij
territori prvese Perandori? N fakt, Kisha e
krishtere e Lindjes pati te Justiniani jo vetm
mbrojtsin, por edhe udhheqsin, pasi ai
konsideronte papt dhe patriarkt si shrbtort e tij dhe drejtonte jetn e Shtetit n t
njjtn mnyr si at t Kishs, thekson Etnor Canaj n shkrimin e tij: Enigma e Mozaikut: Burri i Mesaplikut nj perandor?!
***
Pra, cili sht burri n mozaikun e Mesaplikut? Pr ti dhn nj prgjigje ksaj pyetjeje,
do t thoshim se, m e arsyeshme do t ishte

fryma e re

22 mars 2016

hshtie monumentale (Dhorka Dhamo, Konsiderata mbi zhvillimin e mozaikut paleokristian n Shqipri, Iliria, I, Tiran 1986, f. 133).
Kshtu, kto karakteristika, si dhe kordelja e
kuqe q ai mban n kok jan karakteristika
t spikatura vetm t perandorve romak apo
bizantin dhe nuk jan elemente ilustruese t
ers s veriut, murgjve apo peshkopve.
Ndrkoh, dihet q portreti i Justiniani
paraqitet n disa nga kishat q u ndrtuan me
porosi t tij. T tilla jan: Shn Sofia, Shn Vitali dhe Shn Apoloniari i ri n Ravena, ku n
t tria jan vendosur imazhet e ktij perandori.
Duke u nisur nga krahasimi i imazheve, Etnor
Canaj, vren nj ngjashmri t madhe midis
tyre dhe portretit t Mesaplikut. Me t drejt ai
thekson se: Duke e krahasuar figurn e Perandorit t Mozaikut s Ravens me at t burrit
t Mesaplikut t Vlors, gjejm disa elemente t
prbashkta midis tyre, pikrisht sepse q t dy
jan pothuajse t s njjts mosh, sikurse nuk
mungojn elemente t tjera fizionomike t prbashkta. Shembuj: Mnyra ekspresive e fytyrs
gati e njjt, hunda e kthyer, buzt e holla, syt
sikurse mjekra edhe kto gati t njjta (Etnor
Canaj, Enigma e Mozaikut: Burri i Mesaplikut
nj perandor?!, Mapo, 26 shkurt 2016).
ideja q lidh s bashku dy nga tezat e msiprme. At q thekson se burri i Mesaplikut
sht ktitori i baziliks dhe tezn tjetr, se n
kt mozaik paraqitet figura e Justinianit. M
pas, po t rendisnim edhe disa mendime t
shprehura m par nga autort e tjer t ktij
debatit shkencor, do t shihnim se argumenti,
q burri i Mesaplikut sht portreti i Justinianit sht vrtet binds. Le ta argumentojm
ather nj gj t till.
S pari, do t theksonim se burri i Mesaplikut nuk paraqit ern e veriut sepse n t
mungojn elementet q e ilustrojn nj dukuri
t till. S dyti, termi APARKEAS mund t jet
nj mbishkrim n ilirishte, br me shkronja
greke, q ather ishte edhe gjuha e kishs,
por ai nuk prmban n kt rast nj sentenc
nga jeta e murgjve. Pr kt prmendim faktin
se bazilika e Mesaplikut nuk prbnte kishn e
nj manastiri. Gjithashtu nuk sht vrtetuar
akoma nse monarkizmi kishte nisur t aplikohej gjersisht edhe n territorin e provincs s
Epirit t Vjetr, ku u ngrit edhe kjo bazilik. Dihet q n Lindje ai u prhap vetm n Egjipt,
Siri dhe Anatoli. Ndrsa n kt periudh, q
nga vitit 515, kishat provincave ilire ishin rikthyer n gjirin e kishs s Roms, ku plqimi
ndaj monarkizmit u rrit vetm gjat sundimit
t Justinianit (527-565) (Pierre Milza, Historia
e Italis, SH. B. Dituria, Tiran 2012, f. 158).
S treti, edhe pohimi se ksula me majuc,
q burri i Mesaplikut mban n kok, sht ksul e murgjve nuk qndron. Komunitetet e
tyre nuk kan mbajtur asnjher ksula t tilla.
Prkundrazi, ato i ndeshim shpesh n portretet e perandorve t stampuar n monedhat
romake e periudhs perandorake.
S katrti, nuk ekziston asnj arsye, q n
nj bazilik kristiane t vendosej figura e Abraxas, perndis s sektit fetar t bazilitve,
aq m tepr e importuar n kt territor nga
Egjipti i largt.
Q burri i Mesaplikut duhet t jet nj perandor bizantin, nj gj e till prforcohet nga
disa elemente. I till sht qndrimi i tij impozant. Portreti i dhn n profil djathtas, paraqet
tiparet burrrore t nj personi, ndoshta t njohur pr at koh. Ai paraqitet i pushtetshm,
me nj shikim t thell e t prqendruar, me
flok t gjat e t dredhur q derdhen prapa si
grshet dhe mban n kok nj ksul gjysmsferike, n qendr t s cils del nj majuc, shkruan rreth portretit arkeologu Damian Komata
(D. Komata, Bazilika Paleokristiane e Mesaplikut, Iliria, I, Tiran 1986, f. 188).
Ndrsa Dhorka Dhamo shprehet rreth tij
se: Ai ndrydh nj forc t brendshme prej
kreshniku dhe t ngjall nj ndjenj mad-

I konsideruar si nj nga perlat e artit paleokristian n Shqipri,

Mozaiku i Mesaplikut doli prsri n drit. Aludimi se Koka
e Aparkeas i prket perandorit bizantin, Justinianit, i ka vn
studiuesit e fushs n nj dilem t re. Teza e par sht ajo e
arkeologut Damian Komata, zbuluesit t monumentit, q e formuloi at pas grmimeve n rrnojn e baziliks
Por le t shohim edhe nj element t
veant q shpesh anashkalohet nga studiuesit. I till sht paraqitja e tipareve antropologjike t imazheve n veprat e artit. I pari
q e prdori nj teknik t till ishte studiuesi
Jakov Milaj. N librin e tij antropologjik Raca
Shqiptare, ai shkruan se: Po tu hedhim nj
sy mozaikve t Justinianit t Madh dhe t
shoqes s tij Theodhora, q jan ndrtuar n
Ravena n shekullin e gjasht, i pari n kishn
e Shn Apolonarit t Ri dhe i dyti n kishn e
Shn Vitalit, do t na bien n sy menjher tiparet dinarike t ligjvnsit t madh kosovar,
ndrsa perandoresha duket q sht e racs
dinarike (Jakov Milaj, Raca Shqiptare, Ismail
Mal Osmani, Tiran 1944, f. 50-51). Ndoshta
ktu Dhorka Dhamo ka plotsisht t drejt kur
thot pr burrin e Mesaplikut se: Pamja e tij
burrrore dhe e ngrysur prkon me portretin
skulpturor ilir (Dhorka Dhamo, Konsiderata
mbi zhvillimin e mozaikut paleokristian n
Shqipri, Iliria, I, Tiran 1986, f. 133).
Ndrkoh nga historia dim se Justiniani
rindrtoi prreth Mesaplikut disa qytete, si:
Bylisin, Amantian, Kaninn, Himarn, Finiqin
dhe Adrianopolin. Gjithashtu, n kto vende ai
ndrtoi edhe objekteve t shumta kulti. E till
sht edhe kisha e Shn Maris n Labovn e
Kryqit (Andrea Llukani, Krishtrimi n Shqipri, Botimet Trifon Xhagjika, Tiran 2002, f.
19). Edhe ndrtimi i baziliks s Mesaplikut
n gjysmn e par t shekullit VI (D. Komata,
Bazilika e Mesaplikut, Iliria, I, Tiran 1986, f.
195) prkon me periudhn e sundimit t ktij
perandori (527-565). Ky sht edhe nj tjetr
element q i shtohet argumentit se ndrtuesi i
ksaj bazilike mund t ket qen Justiniani dhe
sipas tradits kristiane q n kisha vendosej
portreti i ktitorit, burri i Mesaplikut nuk sht
vese ai. Ndrsa nuk prjashtohet mundsia
q termi Aparkeas t jet emri i Eparkis (Metropolis), q i prkiste n kujdestari kjo kish.
Ndoshta ktu duhet krkuar edhe deshifrimi
prfundimtar i mbishkrimit.

11

Rrjeti Evropian i Prkthimeve Teatrale Eurodram, ka nxjerr dje

listn e dramave q do t rekomandohen t prkthehen nga ky rrjet.

Eurodram: Tri drama shqipe

rekomandohen pr prkthim

es lists s dramave
q rekomandohen t
prkthehen n gjuh t
Evrops, shnohen dhe tri drama
shqiptare. sht rrjeti Evropian i
Prkthimeve Teatrale Eurodram, q ka nxjerr dje listn e
dramave q do t rekomandohen t prkthehen nga ky rrjet.
Pr kt ka pasur nj juri qendrore, s cils i jan propozuar
emrat nga komitetet e ndryshme
kombtare, q i prgjigjet vendit
respektiv.
Nga shqipja jan przgjedhur
tre autor: Gruaja n dritare
nga Arta Arifi, Dashurit e virgjreshs Madalene nga Ridvan
Dibra dhe Kuzhina e viktimave
nga Ilir Gjocaj.
Pr kto vepra ka pasur nj
komitet kombtar t Eurodram, n rastin konkret me
prbrje shqiptare, t cilat kan
selektuar e propozuar veprat.
Ata jan: Anne-Marie Bucquet,
Lirak elaj, Zuzana Finger, Sebastien Gricourt, Arian Leka,
Fatime Neziroski, Jeton Neziraj,
Simon Pitaqaj, Dorota Horodyska, Evelyne Noygues dhe
Sulejman Rushiti, ekip q n
vetvete ngrthen disa gjuh, si:
frngjishtja, polonishtja, gjermanishtja.
Nj
prej
antarve
t
komitetit, dramaturgu nga Kosova, Jeton Neziraj thot pr Mapon se vitin q shkoi ka pasur n
qarkullim rreth 11 drama shqipe
dhe prej ktyre, komitetit shqiptar ka propozuar tri dramat e
lartprmendura.
Antart e komitetit kan votuar dhe kto tri drama kan fituar m s shumti pik, thot Neziraj. Dy prej ktyre tri dramave
jan vn tashm n sken, pr
t cilat Neziraj trheq vmendjen se kemi t bjm me vepra q
vijn stilistikisht t ndryshme, po
ashtu dhe n temn q trajtojn.
Ky sht nj rast pr t reflektuar pr dramaturgun n
vrejtjen se jo vetm kto tri
drama, por edhe n t tjerat q
kan qen n qarkullim, dshmojn se mund t gjenden drama shqipe cilsore, megjith
problemet. Tashm jemi n nj
situat konkrete ku prmenden
pun t autorve t teatrit nga
Shqipria dhe Kosova, si: Stefan apaliku, Doruntina Basha,
Art Arifi, Ridvan Dibra, Arian
Krasniqi, Ilir Gjocaj, Gazmend
Krasniqi, Albri Brahusha, Fadil
Hysaj e shum t tjer, pohon
Neziraj, t cilt jan vazhdimisht
aktiv, dhe krijimtaria e tyre dramaturgjike nuk mund t injorohet. Mbetet q regjisort dhe

teatrot shqiptare ti lexojn dhe

t din ti lexojn dramat e tyre,
thot Neziraj, duke prballur nj
nga debatet klishe npr skenat e
teatrit, se mungon dramaturgjia.
Komiteti shqiptar i Eurodram
q ka propozuar kto tekste ka
treguar se jan pranuar n total pr kt program m shum
nga dramat n gjuhn gjermane,
ruse dhe franceze dhe se dramat jan przgjedhur nga 259-t
antar t 25 komiteteve t ndryshme. 664 tekste jan pranuar vitin e kaluar. Rrjeti sht i organizuar n prafrsisht 30 komitete
gjuhsore, me gjithsej rreth 300
njerz. N fakt nga shnimet
e Eurodram bhet e ditur se
brenda rrjetit, qarkullojn rreth
300 drama n vit. N vitin 2014,
dramat e dorzuara Komitetit
Francez, jan lexuar mesatarisht

Nga shqipja jan przgjedhur

tre autor: Gruaja n dritare
nga Arta Arifi, Dashurit e
virgjreshs Madalene nga
Ridvan Dibra dhe Kuzhina e
viktimave nga Ilir Gjocaj

nga 10 njerz. Eurodram sht

rrjet Europian i prkthimit teatror, i cili prdor gjuht evropiane, mediterane dhe ato t Azis
Qendrore. Objektiva kryesore e
ktij rrjeti sht q tjua bj t
ditur profesionistve t teatrit
dhe publikut m t gjer punn
e dramaturgve, q n mas t
madhe mbetet e pabotuar, duke
i kushtuar vmendje posarisht diversitetit gjuhsor. Pr
kt sezon 2015-2016, komitetet
kombtare gjuhsore jan t
ngarkuara q t przgjedhin drama nga gjuht e tyre pr ti rekomanduar pr prkthim n gjuh
t tjera. Ndrsa pritet q Kuvendi
i prgjithshm t mbahet n maj
2016, n Stamboll.
/V.M

fryma e re

22 mars 2016

12

shndet
fruti

8 gjra q
bjn njerzit e
suksesshm para
ors 08:00 n
mngjes!

udhra sht e njohur si

nj ndr artikujt m t
shndetshm, antibiotik
natyror dhe ila pr shum smundje. Hudhra sht treguar
jashtzakonisht e dobishme pr
prmirsimin e puns s zemrs,
sepse ul shtypjen e lart t gjakut
dhe kolesterinn, duke penguar
smundjen e zemrs dhe rrezikun
nga insuficienca e zemrs.
Hudhra gjithashtu mund t
ul n mnyr efikase efektet e arterosklerozs. Si bonus plotsues,
hudhra gjithashtu mund t lehtsoj
problemet e zakonshme shndetsore, duke prfshir alergjin e polenit, t vjellt gjat udhtimit, ftohjen
dhe gripin, gjithashtu ndihmon edhe
n rastin e pickimit t insekteve dhe
infeksioneve krpudhore.
Konsumimi i rregullt i hudhrs
mund t zvogloj simptomat e
osteoartritisit, diabetit dhe zmadhimit t prostats.
Prve ksaj, hudhra mund t
nxis sistemin e imunitetit tuaj
dhe t prmirsoj aftsin e trupit pr ti eliminuar toksinn.
N kombinim me xhenxhefilin dhe qepn, hudhra mund t
prkrah detoksifikimin nga kimioterapia.

Si prdoret hudhra
Si u prmend m sipr, ngrnia e hudhrs s freskt sht

a shum vegjetarian q
prpiqen ta na mbushin
mendjen se mishi nuk
sht i mir pr shndetin. Ata na
rekomandojm q t ushqehemi
me ushqime me baz bimore,
pasi jan m t shndetshme. Sipas tyre, dieta me baz bimore na
ndihmon t dobsohemi, ul rrezikun pr tu prekur nga smundjet
e zemrs, na jep m shum energji etj.
M posht kemi listuar disa
nga prfitimet q i sjell shndetit

Sekreti i njerzve t suksesshm mund t

jet m i thjesht se sa ju mendoni, dika ta
dini me siguri, nga ort e para t mngjesit
mund t prfitoni shum!
Studimet kan treguar se njeriu mund t
jet m produktiv n mngjes, duke nxitur
kshtu energji pr gjat gjith dits.
Ktu jan 8 gjra q mund t bni n
mngjes, pr t vendosur veten para suksesit:
1. Lvizni: filloni ditn duke ecur. Prpiquni t shkoni n pun n kmb, sht
tepr efektive kur sht fjala pr tw stimulu-

ar energjin q do tju duhet prgjat gjith

dits.
2. Meditoni: praktikoni pr disa minuta
frymmarrjen me goj. N kt mnyr i jepni mundsi mendjes t prgatitet pr ditn
e gjat q e pret.
3. Hani dika dhe hidratohuni: pasi t
keni ngrn mngjes, sigurohuni t pini 3
gota uji, para se t dilni nga shtpia.
4. Qndroni pozitiv, prcaktoni qllimet dhe bjini realitet ato: vendosni nj
qllim pr ditn e gjat q ju pret para dhe
prpiquni ta arrini at para prfundimit t

dits.
5. Ndrtoni strategji: Nse keni pritshmri pr at q ndodh, mund t gjeni nj
zgjidhje m shpejt.
6. Merruni me detyrat e vshtira q n
ort e para t mngjesit: Mbaroni punn m
t vshtir t dits dhe do t keni mundsi t
jeni m t lir gjat orve n vazhdim.
7. Krijoni nj ritual: nj kng apo nj lutje inspiruese mund t jet elsi pr sukses.
8. Filloni t zgjoheni nj or para: zgjimi
hert ju ndihmon t vini punt para dhe t
prfundoni me efikasitet t gjitha detyrat.

Hani do mngjes hudhr t przier

m mjalt dhe pr 7 dit do ndiheni
ILAI

Recet pr largimin e
shpejt t dhimbjes s koks

shum m e dobishme sesa kur e

hani t zier, sepse prbrsi i saj
aktiv, alicina, qndron n formn e
vet (m t shndetshme) natyrore.
Pr ti shfrytzuar prparsit
e saj optimale, hani hudhrn 15
minuta para racionit. Kshtu do

t aktivizoj reaksionet kimike,

t cilat do t ndihmojn q organizmi juaj m leht ta absorboj
alicinn.
Meqense hudhra sht e
njohur pr shijen e saj t fort,
mnyra m e mir q t elimino-

het ajo shije bhet kur hudhrn e

prziejm me mjalt:
Grini 2-3 thelpinj hudhre.
Przieni me nj lug mjalt. Merre
kt ila do dit. Pr shtat dit,
do t ndiheni shum m mir dhe
shum m fuqishm.

Zbuloni se far i ndodh

trupit nse nuk hani mish
dieta me baz bimore:

-Mund t humbni
kilet e teprta
Edhe pse shkalla e prgjithshme e obezitetit sht shum e
lart, ajo sht shum m e ult
tek vegjetariant. Sipas nj studimi t publikuar n Revistn e
Akademis s t Ushqyerit dhe Diabetikt, edhe pse numri i kalorive
t marra nga mishngrnsit dhe

vegjetariant ishte e njjt, shkalla

e obezitetit ishte shum m e lart
tek mishngrnsit. far e bn nj
diet vegjetariane t dobishme pr
humbjen e peshs sht fakti se,
ajo prmban shum pak yndyr,
dhe sht e pasur me drithra,
perime t freskta dhe fruta.
-Ul inflamacionin
Brenda pak orve t konsumit,
mishi, djathi dhe ushqime t tjera

t prpunuara mund t shkaktojn

inflamacion n trup. Arteriet mund
t paralizohen, si nj prgjigje ndaj
yndyrs. Kjo rezulton n inflamacion t vazhdueshm, i cili mund
t oj n diabet, smundjet autoimune, smundjet e zemrs dhe
kancerin. Dietat me baz bimore
jan anti
inflamatore, pr shkak
t faktit se jan t bazuara n antioksidues dhe fibra bimore. Nga

y ila nga mjeksia popullore dhe tradicionale, do

tua largoj dhembjen e koks
pr vetm pes minuta. Prbrsit: Kripa nga Himalaja,
lng limoni, pak lvore limon
Me rndsi sht q kripa
t jet e kualitetit t lart, e m
mir do ishte q t prdoret
kripa e Himalajeve, e cila sht
e pasur me minerale. Kripa
mund tjua largoj migrenn,
dhembjen e koks, tua rris
nivelin e serotonins n gjak, ta
rigjallroj sistemin nervor dhe
ta normalizoj ekuilibrin alkalin n organizm. Ja far duhet
t bni: Shtrydheni lngun nga
dy limona, grryeni pak lvore
t limonit dhe aty t shtoni dy
lug aji krip Himalaje. Pasi q
ti keni przier kta prbrs,
aty shtoni 2 dcl uj dhe pijeni.
Kjo pije mund t mos e ket shijen m t mir t mundshme,
por vepron pr disa minuta.

ana tjetr, ato prmbajn m pak

substanca q shkaktojn inflamacion, si endotoksina dhe yndyrat e
ngopura.

-Ulet rreziku pr zhvillimin

e diabetit t tipit 2
sht dshmuar shkencrisht
se ndjekja e nj diete me baz
bimore mund t parandaloj
dhe trajtoj diabetin. Sipas disa
studimeve, ekziston nj lidhje e
fort mes konsumit m t lart t
proteinave t kafshve dhe rrezikut
afatgjat t zhvillimit t diabetit.

fryma e re

22 mars 2016

letrsi

13

Fragment nga libri romanr Vilsoni dhe Genci,

n prkujtim t lindjes s tyre

Blloshmt dhe Lekajt e Brzeshts

nga Sadik Bejko
Baladat nuk u solln fat Blloshmve
Msuesit e vjetr t fshatit Brzesht t
shfletojn flet nga historiku i fshatit. Ata pohojn q nuk dihet se sa t vrteta jan rrfimet e gojdhanave t lashta mbi prejardhjen e
fiseve Blloshmi dhe Leka. Asgj nuk dihet me
siguri. Duke kaluar goj m goj q nga paraardhsit rrfimet e hershme mbi kto dy fise
kan arritur deri tek ne. Kjo ka ndodhur nga
q ne vazhdojm ti duam dhe ti respektojm
legjendat, ka ndodhur se edhe fiseve tona t
vjetra ua ka pasur qejfi q ti stolisnin prejardhjet e tyre me fisnikri, me histori. Kshtu t
thon msuesit e vjetr t Brzeshts.
Lekajt e mbajn veten si pasardhs t
Aleks Komnenit. Ata kan qen njri nga fiset
m t mdhenj t fshatit. Deri von shum
shtpi n Brzesht mbanin mbiemrin Leka.
Prball tyre n numr e n ndikim vinte
fisi i Blloshmve.
Kto dy fise, ashtu si historikisht gjith
familjet e rndsishme shqiptare, her kan
qen rival e her pal me njri-tjetrin, jan
grindur, po dhe kan shkuar mir, jan trazuar n gjak e hasmri, po dhe n krushqi
midis tyre. Kshtu n koh t kohve.
Kur Lekajt vran nj nga krert e Blloshmve, kta ua kthyen aty pr aty me t njjtn
monedh: vran Alush agan e Lekajve. Pastaj
erdhi knga:
O mos fryfsh kurr, o moj er e shkret,
Q nuk na le vesh t dgjojm dyfek.
N vite Blloshmi e Leka derdhnin gjakun
e njri-tjetrit, pastaj bnin dasma n shtpit
e njri-tjetrit. Krushqit midis tyre mbyllnin
hasmrit.
N ditt tona fare pak Blloshm e Lekaj
gjen n Brzesht. Jan shprndar larg q
t dyja palt. Pr nj arsye q e kthen kokposht ligjin shkak-pasoj n rrjedhn e ngjarjeve dhe t fateve t njeriut, edhe Blloshmt, q kan qen t fort si antikomunist,
edhe Lekajt, si t butt dhe me kontribute
pr komunizmin, pas rnies s komunizmit e
pan veten t humbur. T humbur gati njsoj,
ve me nj hendek midis. Blloshmt e rrnuar
mund t krenohen sot me antikomunizmin.
Lekajt e kan prtypur me koh dhe ende
gjer m sot vazhdojn ta prtypin brenda
vetes paknaqsin ndaj komunizmit. Komunizmi, si diktatura e nj njeriu t vetm,
prtej demagogjis, n thelb funksiononte
e drejtohej me logjikn e nj tribuje pagane.
Diktatorit, prijsit t ksaj tribuje, n ankth e
n frik pr pushtetin, gjithmon ia thoshte
truri se kasollja e tij donte patjetr gjakun e
flive njerzore, pr tu mbajtur n kmb. N
altarin e kasolles s Kryeparit t tribus son,
ve atyre q ai i kishte gardhuar n rezervatin
e flive t shpallura (Blloshmt), fli q prisnin
vetm radhn t priteshin, shpesh bheshin
kurbane dhe nga ata q atij i shrbenin m
shum (Lekajt), edhe nga ata q ishin ngjitur,
fare pran tij.
Blloshmt e par kan qen thirrur Millosh. Millosh pastaj Blloshm, po tu besojm gojdhnave. Mark Milloshi, heroi i
nj balade t ksaj krahine, (balad e njohur,
e futur dhe n tekstet e shkollave t mesme)
shquhet si lufttar dragua n luft me osmanlinjt prkrah Gjorg Golemit.
Po msuesit e vjetr t Brzeshts t thon-

n se baladat Blloshmve nuk u kan sjell

fat t mir. Kjo sepse n kohn e komunizmit
fardo fame apo emri me burim nga e kaluara, t prishte pun. Qoft dhe nj emr me
rrnj n mjegullimn e baladave, n honet e
s pabesueshmes. Emrat dhe nderet ather i
shprndante vetm partia dhe i nderuari prej
saj me modesti, me qaf t ulur, pr tr jetn
duhet t mbetej borxh dhe nn hijen e saj, t
Partis.
Dhe se nuk e themi dot me siguri se
baladat kan ndikuar n fatkeqsit e fisit t
Blloshmve, prap nj e dhn e till, sado e
paprfillur, duhet shnuar. Nj ogur i zi si ai i
baladave, nj mallkimi q zgjat n vite, i prndoqi ata me gjma q ndiqnin njra- tjetrn.
Fati i ksaj familjeje, pas nj shklqimi n
kohn e mbretris, m tej u thrrmua cop
e ik.
N vitet e pavarsimit t Shqipris dhe t
formimit t shtetit t ri shqiptar shum burra
nga kjo familje zun vende me pesh n jetn
politike t vendit. Shkolla shqipe n Brzesht
sht hapur m 1895, nga Hajdar Blloshmi,
msues nga fisi i Blloshmve. M tej ai mori
pjes n Kongresin e Manastirit (1908) q prcaktoi alfabetin e sotm t gjuhs shqipe. M
1909, ai ishte n krah t Gurakuqit dhe Xhuvanit etj, ndr msuesit e par t shkolls Normale n Elbasan, e para shkoll e mesme pr
msues n vendin ton. Ka qen delegat n
Kuvendin e Vlors (1912) q shpalli Pavarsin, delegat n Kongresin e Lushnjes (1920),
delegat n Kuvendin Kushtetues (1924) etj.
Selahudin Blloshmi, i biri i Hajdar Blloshmit, martuar me Sarn, mbesn e Ismail Qemal Vlors, me arsimim t lart ushtarak n
Itali, n vitet 1920-30 ka qen deputet dhe
ministr. Vdiq m 1929 n rrethana t dyshimta, kur kishte postin e adjutantit t mbretit
Zog. Gazetat e kohs i japin shum vend ksaj
vdekjeje. U shkruan dhe vargje pr vdekjen e
Selahudinit. Gruaja e tij, Sara Blloshmi ishte
dam e lart e jets mondane t kryeqytetit.
Emri i saj del n raportet me shkrim q diplomatt e huaj n Tiran u drgonin qendrave
t tyre. M 1945, zonja Sara Blloshmi dhe vajza e saj mrguan n Angli. Thon se atje e bija
e Sars bri emr si piktore.
Haki Blloshmi (1904-1944), djali tjetr
i Hajdarit, kishte marr arsim t lart n
Franc. Aty ishte njohur personalisht me Enver Hoxhn. Studimet m pas i kishte vazhduar n universitetin e Harvardit, n SHBA, ku
u diplomua pr shkenca politike. Gjat Lufts
s Dyt Botrore ai komandonte nj ete
nacionaliste. Enver Hoxha e thirri Hakiun t
merrte ann e tij, por Blloshmi nuk pranoi.
Me emrin e Haki Blloshmit lidhet gjma e
dyfisht e Dunics.
N fshatin Dunic t Pogradecit m 7 mars
1944 eta e tij u rrethua nga partizant. Pr
t shmangur gjakderdhjen, Hakiu u krkoi
bes partizanve. Ran n ujdi q ai si komandant t dorzohej, me kusht q lufttart e
tij t liheshin t lir. Pala tjetr e pranoi marrveshjen, por nuk u qndroi kushteve. Sapo
u dorzua, partizant e vran Haki Blloshmin. Aty pr aty, u vran dhe u masakruan
q t gjith lufttart nacionalist t ets t
tij. T 42 kufomat e t vrarve u hodhn prrenjve, q ti shqyenin bishat. Midis tyre ishte

kufoma e Hakiut dhe e vllait t tij, Shefqetit.

Shefqeti i kish thn: Mos, ore vlla, mos u
dorzo, se kta nuk kan bes. Shefqetin e
vran prpara Hakiut.
Masakra e 7 marsit 1944 u pasua nga nj
gjakderdhje tjetr tipike hakmarrse. M 14
mars vllai i Hakiut e i Shefqetit, Xhevdet
Blloshmi, i panjohur pr zonn e Pogradecit,
nga q punonte n Veri t Shqipris, shkoi
n Dunic. Me dredhi, i veshur si komandant
partizan, ai mblodhi t gjith burrat e fshatit
n xhami. Aty bashk me dy-tre shokt e tij
vran 42 burra t fshatit, aq sa ishin vrar
nj jav m par nga partizant. T tjert u
lshuan. Pas ksaj, Xhevdet Blloshmi mrgoi
prgjithmon n Amerik.
Vite m pas, masakrn e Dunics dhe vrasjen e Haki Blloshmit, Enver Hoxha ia vuri mbi
shpatulla si krim t rnd Mehmet Shehut.
Por e bri kt pas vitit 1981, pas vetvrasjes
s Mehmetit.
Ngjarjet e Dunics ishin gjma me pasoja shum t rnda pr Blloshmt. Jo vetm
q nj deg e fisit t tyre pothuaj u shua, por
Dunica e vulosi prfundimisht fatin e pasardhsve t tjer t Blloshmve. Ata, kishin
hyr n gjak me komunistt, kishin dal me
arm n dor kundr partis, pr pasoj, do
t damkoseshin si armiq t popullit. Armiku
i popullit si term sht shpikur nga Stalini. Ata
q shpalleshin zyrtarisht armiq t popullit,
mbeteshin t till gati prjetsisht, gjer edhe
te pasardhsit e tyre. Nganjher me kt sy
shiheshin dhe miqt, dhe kushrinjt e largt
t tyre. Kjo praktik u ndoq n Shqipri, m
me egrsi se sa n Rusi.
Blloshmt tashm tregoheshin me gisht
si armiq. Armiq dhe n gjak me shtetin do
t ishin edhe fmijt e fmijve t tyre. Ligji
i gjakut komunist nuk njihte mshir. Nuk
falte, nuk lahej, nuk thahej. Njomej brez me
brez me gjak t freskt. Blloshmt q nuk do
ti hante plumbi do t shpronsoheshin, do t
burgoseshin, do t zhdukeshin fizikisht me
do mnyr. Pr ti asgjsuar nuk kishte nevoj pr prova dhe pr fakte. Gjykatat i sajonin
vet faktet e provat, pr ti hedhur n burgje,
pr ti internuar n kampe.
Selman Blloshmi (1868- 1954), kushri
i par i Hajdar Blloshmit dhe gjyshi i poetit
Vilson Blloshmi, ka qen ndr burrat e tjer t
prmendur t Blloshmve.
Selmani dhe Hajdari, n vitet e Rilindjes,
ishin vn n lidhje me shoqrin patriotike
t Stambollit q shtypte libra shqip. Autoritet
turke i kapn me libra shqip dhe i burgosn
n Selanik. I dnuan me vdekje, por paguan
para nn dor dhe u arratisn nga burgu.
Sipas raportit t dats 19 maj 1900 t konsullit austriak me qendr n Manastir, Selman efendiu shquhej pr ndjenja patriotike.
Familja e tij gzon prestigj t madh jo vetm
n zonn e tij, por edhe n Quks, Starov,
Mokr, dhe n krahinn e Shpatit. Kjo hapsir gjeografike prfshin dy-tre rrethe.
Selmani, si dhe kushriri i tij, Hajdari, ka
qen delegat n Vlor m 1912 dhe delegat
n Lushnje m 1920. Selmani ka br punn
e npunsit gjat mbretris. Kishte aftsi
t pajtonte fiset n hasmri dhe n grindje
t ndrlikuara, ndaj mbreti Zog e emronte
krahinar n zona me probleme t tilla. M

1934 ndodhi nj vrasje n Brzesht, n fisin

e Blloshmve. Selmanin e akuzuan se kishte
dor n kt vrasje. E mbajtn dy vjet n hetuesi dhe e liruan si t pafajshm. Pas ksaj
ai e humbi punn e npunsit. I lidhn nj
pension shtetror. U kthye prgjithmon n
Brzesht.
Me ardhjen e Lufts, fati e ndrroi fletn
pr nga e keqja pr Selman Blloshmin. Vdekja
i kishte marr njri pas tjetrit tre djem nga
martesa e par. Ata jetonin n Tiran. Mitati,
vdiq aksidentalisht. Nazmiu vdiq nga nj smundje. I treti, Azis Blloshmi (1903-1944),
me studime t larta ushtarake n Vjen, me
njohuri dhe pr drejtsi e financ, mbante
gradn e majorit si oficer karriere n ushtrin
mbretrore. M 27 tetor 1944, pak para lirimit t Tirans, at e thirrn n komandn
partizane n periferi t kryeqytetit. Pas ksaj
nuk u kthye m n shtpi. Nuk kishte m
lajme pr t. E gjetn t vrar n nj rrpir
jasht kryeqytetit. U mor vesh se kjo gjm
u kish ndodhur edhe 36 burrave t tjer: oficer, tregtar, mjek, npuns. I gjenin t
vrar, njrin ktu, tjetrin atje. T pushkatuar
n fshehtsi dhe jo t gjith prnjher. M
t shumtt i kan likuiduar te hotel Bristoli.
Si duket, ka patur ndonj list me emra q
duheshin krasitur para se pushteti i ri komunist t vendosej n Tiran.
Azizi la dy fmij: Dragushin dhe Lumturin. Dragush Blloshmi m 1956 u arratis
nga Shqipria pr n Jugosllavi. E kthyen prej
andej dhe e internuan. Lumturi Blloshmi ia
arriti t mbaroj shkolln e lart pr piktur
dhe t jet piktore e njohur n Tiran.
Me mbarimin e Lufts s Dyt Botrore
Blloshmt n Brzesht u shpalln kulak
nga shteti i ri. Cilsimi kulak ather jepej
familjarisht. Kulak quheshin t rriturit, grat,
fmijt edhe ata q ende nuk kishin lindur.
Cilsimi kulak zakonisht jepej pr pasanikt e
mdhenj. Blloshmt pr nga pasuria n krahasim me t tjert n fshat, e shumta, mund
ti quaje fshatar t mesm. Blloshmt i bn
kulak nga emri q trashgonin, jo nga pasuria. M shum ndikoi dhe qndrimi i tyre
politik gjat Lufts: ata kishin mbshtetur dhe
simpatizuar Ballin. E kishin mbshtetur ballin, po ballist me arm n dor, kishte qen
vetm njri, Hasani, djali i madh i Selmanit.
Edhe ky vetm pr pak muaj. Pastaj aty nga
fundi i lufts edhe Hasani u b partizan...
Blloshmt tani jetonin me mrin e
shtetit t ri mbi kok. Ishin pa trisk fronti,
dmth, pa asnj t drejt politike. Shtpia e
tyre dykatshe prej guri ndodhej n krye t
fshatit pran nj rrapi t madh. M tej burojn shtat ezma. Shtpia e re u ndrtua m
1945 mbi themelet e s pars q ua dogji lufta.
Blloshmt prtypnin krenarin e s shkuars
t mbledhur grusht pr t prballuar goditjet
e shtetit. Katr vllezrit, Hasani, Samiu, Bukuroshi, Esherefi me grat dhe fmijt e tyre
jetonin nn nj ati, t gjith bashk. Kshtu,
bashk, vazhduan deri m 1977, kur, sipas kurorave i ndan m katrsh, i dbuan nga fshati dhe i internuan n katr fshatra t thella.
M 1944 n krye t ksaj bashksie ishte
Selman Blloshmi, patriarku i fisit. Hasani
(1923-1982), si m i urti i vllezrve, ishte drejtuesi i heshtur i familjes.

fryma e re

22 mars 2016

14

sport
T

rajneri i Kombtares shqiptare, Xhani De Biazi ka dal

dje n koferenc pr shtyp
duke folur pr dy miqesoret q
do te luajm pas pak ditsh ndaj
Austrin dhe Luksemburgun. Italiani u shpreh n kto dy prballje
jan shum t rndsishm pasi
ai do t shoh nga afr gjendjen e
fubollistve pak muaj para startit
t kampionatit Europian. Do t
luajm ndaj dy kundrshtarve q
jan t ndryshm nga njri-tjetri
dhe do t shoh me kujdes gjendjen
aktuale t futbollistve. Pr listn
prfundimtare t Europianit ne do
t vendosim n muajin maj pasi t
kemi analizuar me kujdes t gjith
lojtart. Kam pasur n plan q n
kt sfid t ftoja edhe disa futbollist t talentuar si Latifi, Rashica,
apo Manaj, por ata kan ndeshje t
rndsishme me U21 dhe nuk dua
ti prish pun skuadrs s Jupit.
Mund tju them se do t jet vetm
Rashica pr njrn nga ndeshjet,
deklaroi fillimisht De Biazi.
Meha - Trajneri u pyet edhe pr
mos grumbullimin e Alban Mehas t cilin vazhdon ta mbaj larg

y Flamurtar sht shum

i vogl pr kt Sknderbe. Kampiont e Shqipris fal nj tregolshi t t
prhershmit Hamdi Salihi, nj
perle t Marko Radas dhe finalizimit t Xhejms likujduan me
rezultatin e thell 5-1 vlonjatt
n Korc duke ruajtur avantazhin
prej 4 piksh ndaj Partizanit
ndjeks n krye t klasfikimit edhe
pas prfundimit t fazs s tret.
Gjithcka e leht pr Sknderbeun
me korcart q n stadiumin
e tyre regjistruan fitoren e 9-t
radhazi ndaj Flamurtarit n kampionat.Ndryshime n mbrojtje
te Sknderbeu, pr shkak t
mungesave t Osmanit dhe Vangjelit, me 4-shen e prapavijs q
formohej nga dyshja JashanicaArapi n qndr dhe Radas e
Abazi nga kraht. Te Flamurtari
binte n sy prania pr her t par
n formacionin titullar e Debatik
Currit, q duket se e ka hedhur
pas krahve at dmtim t gjat.
N Korc minutat e para ishin
m t mir pr Sknderbeun, me
kampiont q arritn t zhbllokonin shifrat pas 13 minutash. Spektakolar Marko Radas. Mbrojtsi
kroat ekzekutoi n mnyr perfekte nj goditje standarte nga rreth
25 metra distanc duke mposhtur
Ilion Likn. N minutn e 19-t,
Sknderbeu iu afrua golit t dyt

De Biazi nxjerr listn, ja kush

mbetet jasht Kombtares
Lojtart e grumbulluar
Portier: Etrit Berisha, Alban
Hoxha, Orges Shehi
Mbrojts: Naser Aliji, Arlind
Ajeti, Berat Dijmsiti, Mergim
Mavraj, Lorik Cana, Elseid Hysaj, Ansi Agolli, Frederik Veseli
Mesfushor: Migjen Basha, Ergys Kace, Ledian Memushaj,
Odise Roshi, Herolind Shala,
Ermir Lenjani, Taulant Xhaka,
Burim Kukeli, Amir Abrashi,
Andi Lila
Sulmues: Bekim Balaj, Sokol
Cikalleshi, Armando Sadiku,
Shkelzen Gashi, Milot Rashica
(vetm pr Luksemburgun)
Kombtares edhe pse ky u fundit
luan dhe shnon rregullisht me
Koniasporin. Meha sht nj futbollist q gjithsej n eliminatore ka

luajtur vetm 13 minuta, ndaj besoj se sht e qart pse nuk e ftoj,
ka sqaruar De Biazi.
Objektivi - De Biazi ka folur

edhe pr objektivin q Shqiperia

do ket ne Europian ku ka deklaruar se kalimi i grupit do t ishte
dika e jashtzakonshme. Ne do

Sknderbeu shkatrron
Flamurtarin, i shnon 5 gola

n dy raste fillimisht me Jashanicn q mori kundrprgjigjen

e Liks dhe m pas me Salihin
q nuk gjeti kuadratin e ports.
Dominimi i Sknderbeut ishte
prezent edhe gjat minutave n
vazhdim. N t 36-tn skuadra e
Joss ishte shum pran dyfishimit t shifrave por Ilion Lika bri
heroin duke ndalur tentativn e
Xhejms. Vetm 1 minut m pas
nj vendim i dyshimt i gjyqtarit
Remzi Sadiku ndryshoi disi rrjed-

hn e ktij takimi me Flamurtarin

q arriti t fitonte nj penallti pr
nj prekje me dor brenda zone
t Jashanics pas nj krosimi t
Lushtakut. Pamjet e prsritura
m shum sesa gjyqtarit duket sikur i japin t drejt futbollistve
korcar, q protestuan vendimin
e kryesorit. Por Sadiku pas konsultimit edhe me nj nga asistent e tij nuk ndryshoi mendje
dhe nga pika e bardh Lushtaku
nuk fali duke barazuar rezultatin.

Pjesa e par u mbyll me dy raste

nga nj pr seciln skuadr. Fillimisht Yll Hoxha i Flamurtarit pas
nj aksioni personal nuk arriti t
shnjestronte dot portn e Shehit dhe m pas Xhejms humbi nj
mundsi t shklqyer pr ta cuar
n pushim n avantazhin e nj
goli, Sknderbeun. Gjithsesi korcart arritn t gjenin eprsin
10 minuta pas fillimit t pjess s
dyt me t prhershmin Hamdi
Salihi. Bomberi shkodran pas nj

t luajm pa asnj presion dhe

do t shfaqim m t mirn ton.
Natyrisht q do tentojm t kalojm fazn e grupeve dhe nse do t
arrijm kt gj do t ishte me te
vrtt dika e madhe, u shpreh De
Biazi. Numri 1 i stolit sht ngacmuar edhe pr t ardhmen e tij
pas Europianit ku u shpreh: Un
nuk mendoj fundin e Europianit,
por jam i fokusuar te ajo q ne do
t bjm n kt kompeticion dhe
po punoj q t prgatitemi sa m
mir. Kam kontrat me Shqiprin
dhe nuk e mendoj largimin. N
fund De Biazi ka br nj koment
lidhur me zgjedhjen e sulmuesit
Shani Tarashaj i cili zgjodhi t luaj pr Zvicrn. Mua nuk m interesojn lojtart q nuk mendojn pr komin e tyre, ndaj nuk kam
si ti llogaris kta lloj futbollistsh.
Secili bn zgjedhjen e tij dhe ne
jemi te detyruar ta pranojm, ka
deklaruar De Biazi n fjaln e tij.

harkimi t Radas nga kndi i vodhi kohn brazilianit Danilo Alvesh duke goditur sakt me kok
pr golin e 2-1. N t 58-tn provoi edhe Lilaj por goditja e tij nuk
gjeti portn pr shkak edhe t nj
devijimi. Pikrisht n ekzekutimin
e ksaj goditjeje kndi Sknderbeu fitoi nj 11-metrsh pr nj
prekje t topit me dor brenda
zone nga ana e Besnik Krasniqit.
Nga pika e bardh Salihi u tregua
i sakt duke i cuar shifrat 3-1 dhe
duke realizuar kshtu golin e tij t
23-t n kt kampionat. Loja u
b akoma edhe m e bukur gjat
minutave n vazhdim me raste t
shumta nga t dy kraht. N t 75tn Latifi humbi nj shans t art
i vetm prball Liks, por mesfushori kosovar i korcarve korrigjoi gjithcka disa sekonda m pas
duke i vjedhur nj topin portierit
t vlonjtave pr ti servirur nj
gol t thjesht nigerianit Xhejms
Adeniyi. 4-1 pr Sknderbeun.
Por korcart nuk u mjaftuan me
kaq pasi Salihi pasi shprdoroi
nj mundsi t mir shnoi edhe
golin e 5-t pr Sknderbeun dhe
t tretin personal n minutn e
89-t, duke cuar n 24 numrin
e rrjetave n kt sezon. Nj
fitore shum e rndsishme kjo
q afron akoma edhe m shum
skuadrn e Mirel Joss me titullin
e 6-t kampion radhazi.

fryma e re

22 mars 2016

15

sport

FSHF zbulon detajet

e fanells s Kombtares
F

anellat e reja t Kombtares, t personalizuara

pr pjesmarrjen n Euro
2016 jan gati. N Federatn Shqiptare t Futbollit t gjith e kan
vlersuar cilsin e uniforms s
prodhuar nga Macron, me dezajn
unik ku spikasin elementt kombtar. Kjo konfirmohet edhe nga
Drejtori i Marketingut t FSHF-s,
Gazmend Malo. sht hera e par
q e prekim me dor kt produkt
dhe duhet thn q i ka plotsuar
t gjitha pritshmrit ton. Nj
projekt i realizuar bukur nga ana
grafike, i realizuar bukur n detaje, cilsi dhe aplikimin e logove.
Ky ishte qllimi i ktij projekti,
ne donim nj fanell t veant
unike, jo n bluz katalogu, nj
bluz vetm sa pr t luajtur, por
nj bluz q t na prfaqsonte
denjsisht. Nj produkt i dedikuar, me simbolet kombtare,
me ngjyrat tona t prfaqsuara
denjsisht si flamuri yn. Kemi
shqiponjn n kraharor, e kemi
t prsritur n logon e federats, aty ku futbollistt vendosin
dorn n zemr gjat kndimit
t himnit, kemi etiketn me dedikim Ti Shqipri me jep nder.
Zyrtari i federats, zbuloi edhe at
q sht edhe objektivi i fanells
gjat pjesmarrjes n evenimentin n Franc. Kjo sht marka
jon pr Europianin, sht marka q na prfaqson denjsisht
t gjithve. far m mir mund
t na prfaqsonte sesa flamuri
yn dhe vargjet e Naim Frashrit.
Jemi mes 24 protagonistve t
nj maksi-eventi dhe duam t
jemi mes kandidatve pr fanelln m t bukur n Franc. Kjo
sht nj bluz q do t jet e
disponueshme n treg pr nj
periudh t kufizuar kohe, q e
quajm sezoni i Europianit. Kemi
br maksimumin q kjo fanell t
jet e disponueshme pr t gjith,
edhe n prerjet femrore, por
edhe pr fmijt dhe q do t ket
vlera simbolike dhe historike.
Cilsia maksimale, personalizimi
dhe fakti q fanellat t cilat do
t shiten n dyqan jan njsoj si
ato t lojtarve n fushn e lojs
kan ndikuar jo pak te mimi. Ky
sht nj produkt i veant, n t
gjitha ant, prfshir edhe at t
realizimit cilsor. Nga kompania
Macron prmban sigln e cilsis
maksimale. Produkti do t ofrohet
n treg ashtu si sht: t njjtn
bluz q do t veshin lojtart do

t blejn dhe ta veshin tifozt.

Kushtzohemi n mim nisur
nga cilsia e lart dhe personalizimi me detaje t panumrta
q ia rrisin koston. N mimin
n faqen ton zyrtare prfshihet
edhe mimi i drgimit pr tifozt.
Kjo ka kosto jo t vogl q mund
t jet 20-25 pr qind e mimit t
produktit. N nj moment t dyt
do t kemi personalizimin, n nj
t tret do t vendosim mime pr
paketa q mund t jen komplete,
kapele apo aksesor t tjer. sht
nj seri produktesh dhe mimesh.
Nga e enjtja tifozt do t mund ti
blejn fanellat e reja n dyqanin e
sponsorit t Kombtares. Bluzat
do t jen t disponueshme fizikisht n dyqanin zyrtar t sponsorit
ton n Tiran. Ne po punojm q
t hapim edhe nj dyqan zyrtar t

Miliona dollar dme i jan

shkaktuar institucionit me
seli n Zyrih, madje sipas
mediave britanike, hapi i
par sht bashkpunimi
me institucionet e drejtsis
amerikane dhe zvicerane

federats, ku do t shiten vetm

produktet e Kombtareve tona,
pra jo vetm pr fanellat e lojs,
por edhe produkte t tjera. Drejtori i Marketingut n Federatn e

Futbollit foli edhe pr rrezikun e

produkteve fallco, duke br apel
q tifozt t tregojn kujdes. I ftoj
tifozt ti blejn fanellat vetm n
pikat e shitjes zyrtare. Ky sht

bardhezinjt

nj produkt i pafallcifikueshm,
q ka logon e autenticitetit, e cila
sht e veant dhe me reflekse.
Gjithka tjetr do t jet nj kopje
e shmtuar e saj.

kontestimi

Juventus triumfon n derbi,

Bufon vendos rekord t ri

Vrshllehet nga tifozt,

Mihajlovi: Gjej ekip tjetr
po ika nga Milani

derbi ligjin e bn Juventusi. N Olimpico t Torinos bardhezinjt e Allegrit

triumfuan me shifrat 1-4 prball kushrinjve t t njjtit qytet duke hedhur kshtu nj
tjetr hap t sigurt drejt fitimit t titullit t 5-t
kampion radhazi. U thye m n fund Gianluiggi Buffon por kjo pak rndsi ka sepse tashm kapiteni i Juventusit e ka shkruar emrin
e tij n librin e rekordeve t futbollit italian.
4 minuta i nevojiteshin portierit t kampionve t Italis pr t thyer rekordin e Sebastiano Rossi-it, por
Buffon
rezistoi
shum m tepr
se kaq, duke u
ndshkuar vetm
nga nj penallti e
Belottit n t 48tn. 38-vjecari e
coi n 973 minuta
pathyeshmrin
e tij dhe me nj
pjes loje m
shum se Rossi,
sht ai tashm portieri q ka qndruar m
gjat pa psuar gol n Serin A, italiane. Derbi Torino-Juventus sic ndodh shpesh n t
tilla sfida edhe kt her nisi shum i luftuar.
Bardhezinjt gjithsesi arritn t zhbllokonin
shifrat n t 33-tn me nj goditje standarte
fituese t francezit Paul Pogba. Kaq i mjaftoi
Juventusit pr t marr frenat e lojs n dor
dhe n 42-tn Khedira gjeti edhe golin e avantazhit t dyfisht. Pjesa e dyt nisi me Torinon

ikthehen vrshllimat e publikut t San

Siros ndaj Milanit, q n sfidn me Lazion
regjistroi ndeshjen e tret radhazi pa fitore. I
shnjestuari i par ishte Mario Balotelli, i cili
u kontestua ende pa vn kmbn n fush.
Ndrsa pr Mihajlovicin kishte dicka Silvio Berlusconi para se t niste ndeshja. Loja
kuqezinjve nuk e bind aspak Cavalierin, q
duket se e ka prcaktuar tashm fatin e trajnerit serb, por thjesht po pret fundin e sezonit.
Tifozve por edhe presidentit kuqezi po u
mungon Milani i madh. Ndrkoh Mihajlovic,
i vn n dijeni pr qndrimin e presidencs,
nuk ka mundur ta fsheh nervozizmin. Ai iu
drejtua gazetarve me fjalt: Dshironi tju
jap nj koment: Kompjoni at q kam thn
javn e kaluar. Do t them t njjtat gjra.
Berlusconi nuk sht shum i ndryshm nga
presidentt e tjer, ai flet, gjykon dhe m pas
vendos. Nse Miha ikn nga kuqezinjt, destinacioni i tij do t jet Lazio, t paktn kto
kan qen raportimet e fundit nga shtypi italian. Te Lazio kam kaluar nj nga etapat m
t bukura t karriers time. Le t presim fundit e sezonit pr t br llogarit. Nse Milani
do t gjej nj trajner tjetr, edhe Mihajlovic
do t gjej nj skuadr tjetr. Dhe n fund
nj thumbim ndaj Menez, q sht kthyer
n cshtje te kuqezinjt, pasi tentoi t mos i
bindej urdhrit t trajnerit pr t kryer nxemjen kur kishin mbetur edhe 15 minuta loj.
Nse n t vrtet Menez nuk kishte dshir
pr t luajtur, ather do ta gjej un nj
mnyra pr ta kthyer dshirn.

m krkuese. Pas vetm 2 minutash skuadra

e Venturs fitoi nj 11-metrsh pas nj fualli
t Alex Sandros ndaj Bruno Peres. Nga pika e
bardh Belotti nuk gaboi duke mposhtur m
n fund Buffon-in. Gjithsesi pr t hipotekuar
fitoren e skuadrs bardhezi mendoi Alvaro Morata. Sulmuesi spanjoll i cili n minutn e 32-t
t ksaj sfide zvendsoi Dybalan t dmtuar,
realizoi dy her n pjesn e dyt duke i cuar
shifrat n 1-4. N t 87-tn ndrkoh Khedira
la t tijt me nj lojtar m pak pasi u ndshkua
me karton t kuq
nga gjyqtari Rizzoli. Tjetr paraqitje e shklqyer e
Arlind Ajetit me
Frosinonen e tij
q ndali n nj
barazim pa gola
Fiorentinn
e
Paulo Sozs. Rastet m t mira pr
shnim gjithsesi
i kishte skuadra
vjollc por lojtart e Fiorentins shprdoruan
shum prpara ports s Lealit. Nj barazim
q i vlen m shum Frosinones q tashm ka
shanse t mira pr t siguruar mbijetesn. N
minutn e 25-t Ajeti ndrkoh u ndshkua
edhe me karton t verdh pr nj ndrhyrje t
gabuar ndaj Bernardeschit. U rikthye te fitorja
pas 3 muajsh e gjysm Atalanta q n shtpi
mposhti 2-0 Bolognn e Donadonit Papu Gomez dhe Diamantit.

fryma e re

22 mars 2016

CILN VEZ T ZGJEDH N DYQAN?

16

T BLESH VEZ SOT NUK SHT M AQ E THJESHT SI M PAR:

1.Vshtirsia e 1-r : A po zgjedh vezn m t shndetshme pr fmijn tim?
2.Vshtirsia e 2-t : Nuk i kuptoj far thon paketimet dhe ka kaq shum lloje...
T gjitha kto probleme tashm i ka zgjidhur veza KOKOVE !
1.T gjitha vezt e tjera jan nga pula t rritura n kafaze , pra industriale . Veza KOKOVE sht
VEZ FSHATI nga pulat e rritura n kapanone t hapura, JO N KAFAZE dhe t kombinuar me
natyrn, duke garantuar cilsi m t lart dhe shije t shklqyer.
2. KOKOVE sht veza m e shndetshme jo vetm se prodhohet nga pula t rritura me ushqim
natyral JO OMGJ por edhe sepse rriten n zonn e pastr dhe t shndetshme t ajupit.

Nje Kokove ne dite baraz me vetem 70 kalori por me 14 ushqyes esenciale !

Nje Kokove ne dite eshte si te marresh nje tablete multivitaminale.

Ekstr
TI at
A
H

skta
fre

NGA

VEZ F
S

NJE KOKOVE NE DITE ESHTE USHQIMI ME I MIRE NE BOTE !

RRITJA E LIR

Nje Kokove ne dite i jep trupit tuaj:

Koline qe i jep energji trurit dhe forcon kujtesen.
Luteine dhe zeaksantine per mbrojtjen e syve nga rrezet ultravjollce dhe dielli.
Proteine komplete per energji qe zgjat, riparimin e indeve te demtuar, ruajtjen e metabolizmit etj
Selen qe sht thelbsor pr riprodhimin dhe funksionin e tiroides.
Vitamine B9 ose acid folik per rritjen e qelizave dhe forcimin e metabolizmit.
Vitamine A, qe eshte shume e rendesishme per ruajtjen e shikimit, lekures dhe imunitetit
Hekur, qe eshte i rendesishem per transportin e oksigjenit drejt organeve dhe muskujve.
Zink qe esht i rndsishm pr shndetin e trurit, imunitetin dhe zhvillimin e qelizave.

REKOMANDIMI YN :
Veza KOKOVE garanton shndetin tuaj sepse sht EXTRA e FRESKT dhe m e kontrolluar
sesa vezt e tjera q tregtohen nga fshati, q nga vaksinimi deri te kontrollet periodike nga
institucionet e kontrollit ushqimor.
Shum vende t bots n respektim t t drejtave t shpendve e kan kuzuar rritjen
INDUSTRIALE t pulave n kapanone t mbyllura. Bashkohu edhe ti n mbrojtje t cilsis!

VEZA JON

Adresa

COCOAL. shpk, Maminas, Durrs, Albania

Email: cocoal.shpk@gmail.com

Enti botues: Helga'SSecrets

Perktheu: Capajev Zeres
Autor: Madam Helena Blavatsky
Nr. faqeve: 380
mimi: 1 000 leke
Libri i dyte por shume bazik i autores se famshme Madam
Helena Blavatsky, mbi Teozofine, fene e dijes, historine
e saj, perfaqesuesit me te shquar te saj ne histori, rrenjet
e saj dhe ngjashmerite e ndryshimet mes saj dhe fese,
filozofise e shkences; ide mbi debatin mes kreacionisteve
dhe darvinisteve mbi origjinen e specieve; cilat jane ligjet
baze te Universit dhe ndertimi i tij holografik; dhe mbi te
gjitha nje analize e vecante e qenies, njeriut, elementet e tij
perberes, ne ndryshim nga feja dhe shkenca dhe ngjashmeria
me budizmin ne disa drejtime. Autorja ka qene e preferuara
e shume rrymave ideologjike dhe nga frimasoneria ne
shekullin e fundit dhe sidomos ka patur ithtare te saj nazistet
me te shquar, me ne krye Hitlerin, tek Shoqeria teozofiste
Thule ku spikasnin ideologe te ndryshem dhe teozofiste si
Karl Haushofer, Rudolf von Sebottendorf, Rudolf Hes, Alfred
Shelenberg, Ditrih Ekhart, Adolf Hitler, etj; Por nazistet i
shtremberuan parimet e saj themelore te barazise se racave.

Nj nga librat m t rndsishm

mbi ontologjin i t gjitha kohrave