1

Foucaultda disiplin toplumu-gvenlik toplumu ayrm

Zeynep Gambetti
Fransada 2004te, ABDde ise 2007 sonunda yaynlanan ve Michel Foucaultnun
1976-77 yllarna ait ders notlarn ieren Security, Territory, Population kitab, Foucaultnun
biyopolitika ve ynetimsellik kavramlarn bir daha dnmemizi gerektirecek gibi
grnyor.1 Zira Foucault bu notlarda ynetimsel tekniklerin hakim olduu gvenlik
toplumunu, disiplin toplumunun kart olarak kuruyor. Belirledii normlar zerinden itaatkar
bedenler yaratan disipliner iktidar, egemenlik paradigmasnn daha yaknnda duruyor;
bunlarn karsnda ise farkl bir iktidar tr tanmlanyor. Hakim teknii norm deil gvenlik
olan bu iktidar, Deleuzen betimledii denetim toplumuna daha yakn bir izlekten kuruluyor.
Bu notlar elbette ki Foucaultnun henz hayattayken yaynlanmasn bizzat istedii ve
setii yazlarnn yerine gemez. Bir dnrn kuramn retme srecindeki gelgitleri,
dank paralar birletirme abalar, hamlk anlar; kamusal alana somut bir nesne, yani bir
kitap olarak malettii fikirlerinin nihai olgunluundan yoksundur doal olarak. Geri Foucault
kendi deyimiyle bir deney adamdr: kitaplarm yazma nedenim, zerinde dnmeyi ok
istediim bir ey hakknda hala ne dndm tam olarak bilemediim iindir; kitap beni
ve dncelerimi dntrr...2 Yntemini ve kuramn srekli sorgulayan, deitirmekten
kanmayan, ve yaam boyunca bambaka olmasa bile birebir rtmeyen paradigmalar
ortaya atan bir dnr olduunu hatrlayacak olursak, Collge de France gibi Fransann
akademik dehalarn biraraya getiren bir kurumda verdii derslerde (daha dorusu konferans
dizisinde) sunduu perspektifin azmsanmayacak bir neme sahip olduunu teslim etmeliyiz.
Syleilerinden farkl olarak son derece titiz bir hazrlk gerektirmi olan bu derslerin
ok ksa bir blm Governmentality bal altnda artk Foucault klasikleri arasna
girmitir bile.3 oumuz bu makaleyi ynetimsellik kavram konusunda ana kaynak olarak
okuyoruz. Oysa makale u szlerle balyor: Daha nce gvenlik aygtlar zerine verdiim
derste nfus meselesine zg bir dizi sorunun ortaya kn aklamaya almtm, ve daha
dikkatli incelendiinde ayrca ynetim sorunsaln da ele almamz gerekecei anlalmt...
Ne yazk ki, bahsi geen gvenlik sorunsaln ne ben merak etmitim, ne de benim
1

Michel Foucault, Security, Territory, Population. Lectures at the Collge de France, 1977-78, Hampshire ve
New York, Palgrave Macmillan, 2007.
2
James D. Faubion (der.), Interview with Michel Foucault, Power: Essential works of Foucault, 195484,
Volume III, Londra, The Penguin Press, 2001, s. 239-240.
3
Governmentality, G. Burchell, C. Gordon ve P. Miller (der.), The Foucault Effect. Studies in
Governmentality, Chicago, Chicago University Press, 1991, s. 87-104.

2
bilebildiim kadaryla sosyal bilimciler arasnda tartlmt. Kitap ABDde elime getiinde
Fransada kal 3 yl olmutu bile. Tartmaya fazlasyla deer bulduum gvenlik
paradigmas, Foucaultda daha nceleri net bir biimde ilintilemeyen disiplin ile
ynetimselliin zgl farkn ortaya koyuyor kanmca. Bu anlamda kuramsal bir boluu
doldurmann da tesinde, bugne dair yeni eyler de sylyor.
Buradaki amacm, Security, Territory, Populationn Foucaultnun dnsel geliimi
ierisindeki yerini irdelemek deil; kuramnn tamam asndan ne anlama geldiine bakmak
ise hi deil. Bylesi bir tartmay Foucault uzmanlarna brakmay tercih ediyorum.
Tartmak deil, tarttrmak amacyla ve esas itibariyle gvenlik kavramyla neler
yaplabileceii konusunda dnsel bir egzersiz yapmak zere yazyorum.
Foucaultnun farkl iktidar kavramsallatrmasna gittii, Governmentality
makalesinden olduu kadar daha nceki yazlarndan ve zellikle ders notlarndan anlalyor,
ancak bunlar tam olarak birbirlerinden ayrt edilmiyordu. 4 Hatrlayacak olursak, iktidar
trlerinden biri egemenliktir. ktidar alann toplumsal alandan ayran, iktidar toplumsallk
zerinde hakim klmay hedefleyen ve dolaysyla yasaklarla, dehetengiz cezalarla i gren
egemenlik paradigmas, siyaset biliminin klasik iktidar anlayna denk der. Devletin
merkezi gcn yaptrm yoluyla kullanmas ve kanunlara itaati salamasyla kurulan
iktidardr. Ana yaptrm teknii kanunlarla su ve ceza kategorilerinin kodifiye edilmesidir.
Egemenlik dngsel bir manta sahiptir; amac, egemenliin icrasdr.
Foucaultnun zellikle hapisanenin douunu incelerken tesbit ettii disiplin
mekanizmalar, egemenlik paradigmasndan farkl bir iktidar pratii ortaya karmaktadr.5 17.
yzylda gelitirilen gzetim, kontrol, ayrtrma, mekansal olarak dzenleme, hesaplama,
snflandrma ve aklclatrma teknikleri sayesinde bireysel bedenlerin belli bir norma
uyumlu hale getirilmesi imkan yaratlmtr. Egemenlik paradigmas korku salma ve
dolaysyla egemeni grnr klma zerine kuruluyken, disipliner teknikler bak ynn
deitirmitir. Artk baklan iktidar deil, iktidara tabi olan olmas istenen znelerdir.
Gzetlenen zneler, tpk Benthamn Panopticon topyasnda arzuland gibi, normlar
iselletiren ve iktidar kendi znelliinde yeniden reten zneler haline geleceklerdir.
Bedenler zerinde uygulanan iktidar araclyla

belli znelliklerin kurulabilecei

anlalmtr zira. Foucaultya gre disiplin teknikleri belli bir standartlama etkisi dourur,
normlara uygun davranan bireyler oluturur. Okul, kla, hastane ve hapisane modellerinde
olduu gibi uysal bedenler retilmesini hedef gder.
4

Society Must Be Defended. Lectures at the Collge de France, 1975-76, M. Bertani ve A. Fontana (der),
Londra, Penguin Books, 2004.
5
zellikle bkz. Discipline and Punish. The Birth of the Prison, Harmondsworth, Penguin, 1979.

3
Hukuk, ikili bir kodifikasyon sistemidir: neyin yasak, neyin msaade edilebilir
olduunu belirler, su-ceza ikilisi zerinden iler. Her su trne tekabl eden bir ceza tr
vardr. Sulu, hukuun dndadr; hukuu ihlal etmitir, eylemi hukuk ddr. Disiplin
mekanizmasnda ise birey hem hukuun ikili kodifikasyon sisteminin iindedir, hem de
hukuu tesis eden yasama fiilinin ve suluyu cezalandran adli fiilin dnda veya tesinde.
Disiplin mekanizmas gzetim, tehis ve deitirme, dntrme olaslklar alanna ait olan
bir dizi polisiye, tbbi, psikolojik, mekansal, askeri tekniklerden oluur. Birey burada hukua
ikin normatif eksenle alakas olmayabilen ve hatta bazen zt ynde ileyen bir
normalizasyona tabidir. Foucault 1977-78de bu etkiye normasyon demenin daha doru
olacana da belirtir: normal ile anormal arasndaki snr normlar araclyla izildii iin,
szkonusu olan normalleme deil, normlamadr.6
Foucault 1975-76 yllarnda verdii derslerde, 18. yzyln sonunda ivme kazanan
sanayilemenin etkisiyle, egemenlik paradigmasnn yerini bir deil, iki farkl iktidar
mekanizmasna braktn syler. Bunlar disiplin ve dzenleme olarak ayrtrmaya alr.
Disipliner iktidar, beden siyaseti zerinden kurulur; dzenleyici (regulatory) iktidarn nesnesi
ise nfustur.7 Foucaultnun biyopolitika adn verdii siyaset cinsi esas itibariyle dzenleyici
iktidardan trer: beriki bedeni deil, hayatn kendini dzenlemeyi amalar.
Bir yl sonraki ders notlarnda ise Foucault analizini yeniden kurar. Biyo-iktidar ad
altnda kendi deyimiyle mulak brakt bir kavram amak istemektedir. Biyo-iktidar
insan trnn temel biyolojik zelliklerini siyasetin stratejik nesnesi, yani iktidarn nesnesi
haline getiren bir dizi mekanizmadr. Foucaultnun 1977-78 ylnda verdii derslerin ana
meselesi, yani gvenlik teknolojilerinin tarihesine bakmak istemesinin ana sebebi,
gerekten bir gvenlik toplumunda yaayp yaamadmz tesbit etmektir 8. Zira en az on
iki yldr... ceza hukuu sorunsalndaki gelimelerin altnda yatan temel sorunun gvenlik
olduu aktr9 Ancak derslerin hemen banda hukuk, disiplin ve gvenlik paradigmalar
farkl dnemlere ait, yani birbirini yerini alan, bir ncekini ortadan kaldran iktidarlar
olmadn da belirtir. Disiplin 18. yzylda peydahlanmaz; adli-hukuki kodifikasyon
sisteminde de mevcuttur. Gvenliin de uzun bir tarihi vardr. Bu iktidar paradigmasnn
birbirleriyle ilikili girift yaplar olarak alglanmas gerektiini vurgular Foucault. Eer bir
dnemsellik szkonusuysa, deien ey tr iktidar arasndaki bantdr. Baz dnemlerde
iktidar trlerinden biri hakim hale gelir.
6

Security, Territory, Population, s. 57.

Society Must Be Defended, s. 246-251.
8
Security, Territory, Population, s. 11.
9
A.g.e.. s. 9.
7

4
Security, Territory, Populationda ynetimsellikten bahsetmeden nce Foucault,
kavramsal ayrtrmasn ehirleme, salk ve ekonomi alanndaki tarihsel gelimeler
zerinden yrtr. Bunlara ksaca bakmakta fayda var.
ehirlemeden balayalm. Etraf duvarlarla evrili bir mekansalla sahip Ortaa
ehirlerinin gerek yaps, gerekse hukuki stats, 17. ve 18. yzyllarda sorun tekil etmeye
balamtr. Zira nfusun ve ticaretin artmasyla ehirleri dolama amak gerekmitir. 17.
yzyln yarsnda La Mtropolite balkl bir ehir planlamacl risalesi yazan Alexandre
Le Mastre, bakent ile ehirler, ehirler ile tara arasndaki ilikileri ve dolam dzenleme
hevesindedir. Foucaultya gre Le Mastrein esas sorunsal egemenliktir, yani hkmetin ana
mekann belirlemek. Ancak nerdii uzamsal dzenlemeler ayn zamanda nfusun belli
emalara gre yeniden konulanmasn ierdii iin disipliner zellikler de tar. Bu anlaya
gre mekann ald biim, ilevine birebir tekabl etmelidir. Keza Panopticon tam da bylesi
bir tahayyl ierir.10 Ancak zaman ierisinde artan nfus ve dolam yznden, disipliner
mekanizmann dayand suni olduu kadar sorunsuz ve sarih mekansalln imkansz olduu
ortaya kar. ehrin dzeni, ieri doluan ve mekana geliigzel serpien dilenciler, gezginler,
caniler ve hrszlar yznden bozulma tehlikesiyle kar karyadr. Gvenlik mekanizmalarn
gerektiren budur. Gvenlik, disiplinin aksine, suni mekanlar ina etmek ve nfusu iktidarn
gereksinimlerine gre yerletirmekle salanamaz. Varolan veri olarak almak zorundadr.
Ama riski sfra indirmek deildir, nk bu imkanszdr. O halde ama, dolam
dzenlemek, iyi dolam ktsnden ayrtrarak olaslklar zerinden i yapmaktr.
Gelecein bilinmezliini hesaba katan bir strateji belirlenir, saysz devingen e kmelenir,
bunlarn yol aabilecei saysz olay ngrlmeye allr. Foucault yle yazar: Bu kmeler
olaslk tahminleriyle kontol edilemeyecek kadar ak ulu olduklar iin, bunlarn
ynetiminin gvenlik mekanizmasnn en temel zellii olduunu syleyebileceimizi
dnyorum.11 Baka bir deile, egemenlik uzam sermayeletirmeye 12 alrken, disiplin
yaplandrr, iindeki eleri hiyerarik ve ilevsel bir dalma tabi tutmaya alr. Gvenlik
ise belirli bir uzam ierisindeki zamansal ve deiken eleri hesaplar; uzamdan ok ortam
veya evre (milieu) ile ilgilenir. iktidar tr arasndaki fark bu balamda keskinleir: ortam
yle bir mdahale sahasdr ki, bireyleri egemenlik paradigmasnda olduu gibi iradevi
10

Foucault 1977-78de, panopticonun en eski egemenin en eski ryas olduu bile sylenebilir diyerek,
bugne kadar disipliner mekanizmann ana modeli olarak grdmz panopticonu egemenlikle ilikilendirir.
A.g.e., s. 66.
11
A.g.e., s. 20.
12
Burada Foucault bilinli olarak capitalize szc zerinden bir kelime oyunu yapmaktadr. Capital hem
sermaye, hem de bakenttir; capitalize ise ekonomik anlamda sermayeletirme, aktifletirme, kapitalize
etmeye; ehircilik anlamnda bakentletirmeye tekabl eder.

5
eylemlerde bulunabilen hukuki zneler olarak deil; disiplin paradigmasnda olduu gibi
belirli davran normlarna uyan bedenler olarak deil; nfus olarak, yani iinde yaadklar
maddiyata biyolojik anlamda mahkum bir okluk olarak etkiler. Gvenlik bireyleri bu
anlamda doallatrr, yani biyolojik varlklarn, trsel varlklarn iktidarn nesnesi haline
getirir.13
Ekonomik gelimelere gelince... Egemenlik paradigmas mutlak fiyat kontrolleri
ierirken, disiplin merkantilist anlaya yani ithalat-ihracatn kontrol altna alnmasna ve
korumacla; gvenlik ise tam anlamyla serbest piyasa mantna, yani braknz yapsnlar,
braknz gesinlere tekabl etmektedir.14 Gvenlik paradigmasnn ayrt edici zellii,
rnein ekonomide ihracat ve ithalat sk denetim altnda tutmak deil, tam tersi,
fizyokratlarn savunduu gibi olaylar kendi akna brakmaktr. Bunun bir iktidar
mekanizmas olmasn Foucault yle aklar: hedef, nfusun tamamnn gvenliidir. Bunu
salamak iin bedenler zerinde disipliner mekanizmalar uygulamak yetmez; risk hesaplar
yaplmas gerekir. Ama, riskin tm nfusu tehlikeye sokmasn engelleyecek ekilde
ynetilmesidir. Bugn risk ynetimi ad verilen teknie benzer bir anlay szkonusudur.
Nfus dzeyinde uygulandnda buna daha ok toplum mhendislii demek gerekir.
Kullanlan teknik, gce kar gc devreye sokmaktr, kstlayp denetlemek deil. Foucault
gvenlii ktlk rnei zerinden tartr. Gerek egemenlik, gerekse merkantilist anlaya gre
mutlaka nlenmesi gereken bir felakat olan ktlk, gvenlik anlaynda o denli sorun
yaratmaz. Elinde gda stou olanlar, fiyatlarn ykselmesiyle bunlar piyasaya srmeye meyil
edeceklerdir zira. Korumacln tersine serbest piyasa ekonomisi ithalat denetim altnda
tutmad iin, stokular yurtdndan gda ithal edilmesi ihtimalini hesaba katmak
zorundadrlar. thalat yznden ktln alaca ve fiyatlarn decei korkusu onlar
ellerindeki mal piyasa srmeye iter. Dolaysyla ktlk yle veya byle alr, srdrlebilir
bir durum deildir.
Anlalmaktadr ki, disiplin aslnda egemenlik paradigmasndan ok da farkl ileyen
bir iktidar yaps deildir. Eer egemenlik paradigmasn hukuk sistemi ve bunun belirledii
snr ve yasaklar olarak alglarsak, disiplinin yapt bunun ok uzana dmez. Hukuk
hayr! derken, disiplin evet der; hukuk belli davranlar yasaklar, disiplin belli
davranlarn kanksanmasn salar.15 kisine ortak olan zellik, znelerin kendi balarna
buyruk olmalarn engellemek, onlar belli kalplara sokmak, belli ekilde davranmalarn ve
dnmelerini salamaktr. kisi de snr izer, iktidarn nesnesi zerinde denetim kurmay
13

A.g.e., s. 21-22.
A.g.e., s. 41.
15
A.g.e., s. 71.
14

6
hedefler. kisi de riski sfra indirmek ister, anomaliden holanmaz. rnein ktlk
sorunsalnda

merkantilistler,

ithalat

ve

ihracata

kstlar

koymak

suretiyle

ktl

bagstermeden engellemek arzusundadrlar. Keza egemenlik paradigmas da riski domadan

yasaklar araclyla nlemeyi hedefler. Gvenlik paradigmasndaki temel soru ise, zararl
olduu varsaylan herhangi bir pratiin toplumsal ve ekonomik olarak kabul edilir snrlar
dahiline nasl alnabilecei, toplumun ileyii iin optimal bir ortalamaya nasl
ekilebileceidir.16 Gvenlik riski kabullenir; hatta riskten beslenir. Foucault dispositif
(mdahale aygtlar) kavramn bylesi bir mekanizmay anlatmak iin kullanr. 17 Dispositif,
bir gerei tekil eden eleri baka elerle ilikilendirme becerisidir, yle ki zararl olan
eler dengelensin, snrlasn, telafi grsn ve nihayet nlenmeye gerek kalmadan etkisiz
klnsnlar.
Bu mekanizma nc rnekte daha da belirginleir. Salgn hastalk vakalarnda
hastalar tecrit etmek ve salgnn yaylmasn mutlak anlamda nlemeye almak yerine a
tekniinin gelitirilmesi gc gce kar kullanma yntemidir. Salgna yol aan virs salkl
bedene enjekte edilince, hastalk kontrol edilebilir bir dzeyde deklane olur. Bedenin
gelitirecei antikorlar, virsn bedeni tmyle hasta etmesine izin vermez. Nfusun tamam
asndan bakldnda benzeri bir mdahale szkonusudur. Diyelim belli bir nfus art
orannn nufsun tamam iin faydal olduu tesbit edildi. O zaman bu art erisini fiiliyatta
bozan eler (rnein artan ocuk lmleri) baz yntemlerle azaltlmaya ve rnein baka
bir ya grubundaki lm oranlarnn dklyle dengelenmeye allr. Maksat ocuk
lmlerini sfra indirmek deil, nfus art erisini etkilemeyecek dzeye ekmektir.
Foucault ite tam burada, disipliner iktidardan farkl olarak normasyon deil,
normalizasyondan bahsetmemiz gerektiini savunur, kanmca, disiplinlerin tam ztt olan
bir sistem vardr karmzda diye yazar.18 Disipliner iktidar bir ideal davran modeli
tahayyl zerinden norm belirlemekle balar ve bireyleri buna uyumlu hale getirmeye alr.
Gvenlik ise normallii hesap etmekle balar, yani normalliin erisini karr, normu ise
bundan sonra belirler. Bu durumda norm, farkl normalliklerin (rnein ocuk ve yetikin
lmlerinin) arasndaki etkileimdir. Ksacas, disiplin arasal bir manta sahipken gvenlik
faydacdr.
Burada nemle vurgulanmas gereken udur: bir gc dier bir gle dengeleme
teknisyenlii, nfusun belirli bir ksmn gzden karmay da gerektirir. Gvenlik,
anomalileri yadsmaz; bilakis, ileyebilmesi iin anomaliye ihtiya duyar. Nfusun bir ksm
16

A.g.e., s. 5.
A.g.e., s. 37.
18
A.g.e., s. 63.
17

7
harcanabilir olmaldr. Baka bir deyile, dzenlenebilir bedenler yerine harcanabilir,
yokedilebilir bedenler ister. nceki ders notlarnda harcanabilirlii rklk ve faizm ile
ilikilendiren Foucault, bir yl sonra liberalizmle ilikilendirmektedir. Bu gei dndrc
olmakla beraber, artc deil, aksine olduka uzak grldr. Kk baln byk
tarafndan yutulmas, rekabete dayanamayanlarn iflas etmesi, gsz olann smrlmesi
anomali deil, liberal ekonomik zihniyetin normalidir.
Gvenliin bir iktidar paradigmas olarak ayrt edici zellii hayat dzenleyip
korumak deil, durumun gereklerine gre yok olmasna gz yummaktr. Egemenlik
paradigmasndan fark, kimin lecei, kimin yaayaca arasndaki seimin belli bir yasaya
gre deil, kayna ve doas her an deiebilen risklere gre belirlenmesidir. Ynetimsellik
ve taktik kavramlarn Foucault ite bu balamdan tretir.
Gvenlik syleminin kanmca en sinsi ilevi, hak-hukuun mulaklatrlmas ve
znellii arzulara indirgemesidir. Egemenliin mekan olan modern devletin hakim i grme
yntemi, hukuksallk ve meruluk idi. Bunlar belirli bir evrensellik varsayyordu. Hukuk
standard oluturma zelliiyle zneleri eit klyor, meruluk ise genel seim hakk zerinden
egemen bir halk tahayyl ieriyordu. Baka bir deyile, egemenlik iki ayr dzeyde zne
ina ediyordu: (1) bireysel dzeyde irade sahibi zneler, toplumsal szleme yoluyla devlet
karsnda halk olarak varoluyorlar; (2) hukuun yasaklarna direni ekli ise yine iradesini
kullanan halkn kendi hayrn iktidara dayatmas idi. Egemenlik paradigmasnda iktidar
alan, Foucaultnun da altn izdii gibi, iradelerin atmasndan douyordu. 19 Toplumsal
szleme mant, her bireyin kendi iradesiyle kanunlara itaat ettiini varsayyordu.
Szlemenin artlar belliydi, snrlar izilmiti. Sulu, szlemeye uymayan, kendini
toplumun dna karand. Oysa gvenlik szkonusu olduunda halk nfusa dnr ve
zerinde otoriteryen ama hesapl oyunlarn oynayabilecei bir sath halini alr. 20 Gvenlie
zg ynetimsellie kar kmak iin iradevi bir red yeterli deildir, nk toplumsal
glerin birbirlerine kar kullanlmasn kanunlar deitirmekle durdurmak mmkn
deildir. Kald ki gvenlik, faydaclk anlayna uygun olarak, bireylerin arzularn ynetme
mekanizmasdr: Arzu bireyin kendi karlar peinde komasdr.... Arzularn birbirleriyle
etkileimi araclyla kollektif bir kar retilmesi, nfusun doallnn ve bunu ynetecek
aralarn olas suniliinin ayrt edici zelliidir.21
Yazlacak daha ok ey var ama haddimi bilip burada durmakta fayda var. Tm bunlar
kanmca yeni dnsel kaplar ayor, farkl bir Foucault okumasna aryor. En azndan
19

A.g.e., s. 71.
A.g.e., s. 75.
21
A.g.e., s. 73.
20

8
ben, Security, Territory, Population okurken kah Frankfurt Okulunun kitle ve tketim
toplumu analizlerine, kah Negri ve Hardta, kah Deleuzee gidip durdum. Agambene
gidemedim, zira Foucault bu derslerde ondan uzaklayor gibiydi. Ama gvenlik kavramn
gzmde nemli klan faktrler arasnda baskn geleni liberalizm ile ilikisi oldu. Foucaultyu
Marxn yntemsel ve analitik olarak karsna koyan yorumlarn aksine, aslnda elimizde bir
kapitalizm tahlili var bence. Hatta, bir adm daha ileri giderek unu bile iddia edebilirim:
Foucaultnun anlamaya alt fenomen liberalizm deil, esas itibariyle neoliberalizmdi.
1970lerin sonunda etkisini gstermeye balayan neoliberal manta gre, liberal hukuk
devleti ve soysal refah devleti kapitalist birikim srelerinin nnde engel tekil etmeye
balamt. Anayasal hak ve zgrlklerin zmni olarak yeniden tanmlas, gvenlik
paradigmasnn bir gereidir. Hak sahibi birey kavramnn iini boaltabilmenin dahiyane bir
yoludur gvenlik. Kendi gvenliiniz iin baeersiniz; tehlikenin nereden, ne zaman
geleceini bilemediiniz iin zgrlklerin bir bir krplmasna alet olmakla kalmayp, bunu
arzularsnz. Neyin, ne zaman tehdit oluturaca btnyle konjonktre ve eyann
doasna braklmtr. Farkl unsurlarn toplumsal dzeni bozma potansiyelleri farkl olduu
iin, eitli tehdit alglarna uygun bastrma yntemleri gelitirilebilmeli ve hatta bu konuda
yaratc olmann n almaldr.
Dahas, Foucaultnun tanmlad anlamda gvenlik, salt terr sylemine deil, belli
bir ynetimsellik mantna iaret eder. Harcanabilir bedenler yaratan bu manta gre,
rnein isizlik bir anomali deildir. Neoliberalizmin hararetli savunucusu Margaret
Thatcherin bir danmanna gre, ngilterede isizlik bilerek ve isteyerek krklenmitir.
Neoliberal piyasann igc fazlasna ihtiyac vardr nk. 1984 maden grevinde olaanst
bir katlk sergileyen Thatcher, alk pahasna direnmeye devam eden iilerin yeni dnya
dzeninde hi bir dayana olamayacan, gemiin o gne tad hi bir hmanist,
sosyalist, liberal veya dayanmac deerin onlar kurtarmaya yetmeyeceini, muhalefetin
bouna olduunu bilfiil gstermi ve kantlamtr. David Harveyin neoliberalizm hakknda
yaratc yokedi ifadesini kullanmas ve neoliberal sistemin kapitalizmin krizlerini nlemek
deil, bilakis tetiklemek ve ynetmekten beslendiini iddia etmesi, bu balamda olduka
manidardr.22
Son szm, zne ve halktan nfusa geite zgrletirici bir yan grenelere
olacak: gvenlik paradigmasnda zgrlk gvenlik aygtlarnn kullanmnn bir
bantsndan baka birey deildir23. Bundan medet ummaya devam edilebilir mi gerekten?
22

David Harvey, Neo-liberalism as creative destruction, Geogr.Ann., 88 B (2), 2006, s. 145158.

23

Security, Territory, Population,. s. 48.