MS ACCESS

Table of Contents
MS ACCESS ...................................................................................................................................................................... 1
Uvod ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 4
Start Access-a -otvaranje baze i korisniki interfejs-........................................................................................................................................................................................................................... 4
Zatvaranja baze podataka, /CLOSE DATABASE/ .............................................................................................................................................................................................................................. 5
Prikaz, podeavanje i rad sa objektima unutar Acces radnog okruenja ............................................................................................................................................................................................. 6
Bezbjednosno upozorenje /ENABLE SECURITY ALERT/ ............................................................................................................................................................................................................... 6
Postavljanje i uklanjanje zatitne ifre ................................................................................................................................................................................................................................................. 7
Objekti koje ine Access .............................................................................................................................................................................................................................................................................. 8
Od temelja: relacione eme do izvjetaja: Reporta ............................................................................................................................................................................................................................. 8
Konvencije i preporuke za davanje imena ........................................................................................................................................................................................................................................... 9
Ekvivalentni skup pojmova: Relacioni modelBaza podataka ........................................................................................................................................................................................................ 10

Tabele ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11
Kreiranje (definicija-) tabele i kolona (-polja-) tebele .................................................................................................................................................................................................................... 11
Tipovi podataka tabele i njihovi parametri ........................................................................................................................................................................................................................................ 11
Dijelovi tabele /TABLE PARTS/....................................................................................................................................................................................................................................................... 16
Dodavanje tabele u bazu podataka kreiranje nove tabele ................................................................................................................................................................................................................ 16
Kreiranje nove tabele u novoj bazi podataka ..................................................................................................................................................................................................................................... 16
ta je i kad se koristi Razvojni pogled (Design View) ...................................................................................................................................................................................................................... 16
Kreiranje i imenovanje tabele u Design View ................................................................................................................................................................................................................................... 17
Definisanje polja koja ine tabelu ...................................................................................................................................................................................................................................................... 18
Naknadno dodavanje (zaboravljenih) polja u tabelu .......................................................................................................................................................................................................................... 18
Unos podataka popunjavanje tabele ................................................................................................................................................................................................................................................... 19
Prikaz liste s podacima (Datasheet View) za unos i obradu podatka ................................................................................................................................................................................................. 20
Dodjeljivanje podrazumjevane (default) vrijednosti polju ................................................................................................................................................................................................................ 21
Kreiranje padajue liste u tabeli sa predefinisanim vrijednostima..................................................................................................................................................................................................... 21
Kreiranje maske ................................................................................................................................................................................................................................................................................. 22
Pretraivanje zapisa (recorda) slogova....................................................................................................................................................................................................................................................... 23
Zamjena zapisa ................................................................................................................................................................................................................................................................................... 23
Export i import objekata............................................................................................................................................................................................................................................................................. 23
Uvoz podataka u drugom obliku i povezivanje s njima -Import ........................................................................................................................................................................................................ 24
Izvoz podataka u drugi oblik -Export................................................................................................................................................................................................................................................. 25
Vjebe rada sa tabelama ..................................................................................................................................................................................................................................................................... 25
Sortiranje .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 28
Filtriranje .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 29
Napredne opcije filtriranja -Napredni filteri- .................................................................................................................................................................................................................................. 30
Pamenje filtriranih i sortiranih tabela - SQL View/query ............................................................................................................................................................................................................... 31
Ponavljanje-podsjeanje: Struktura podataka i pojam entiteta .................................................................................................................................................................................................................. 32
Struktura datoteke podataka ............................................................................................................................................................................................................................................................... 32
Indeksiranje polja, primarni klju i indeks ......................................................................................................................................................................................................................................... 33

Forme ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 34
Kreiranje proste forme ....................................................................................................................................................................................................................................................................... 35
Kreiranje obrazaca pomou Form Wizarda ....................................................................................................................................................................................................................................... 36
Alati i kontrole kod obrasca ............................................................................................................................................................................................................................................................... 38
Kreiranje obrazaca pomou Form Design.......................................................................................................................................................................................................................................... 40

Kreiranje dugmeta........................................................................................................................................................................................................................................................................... 40
Korienje i ugradnja Tab Control pri kreiranje obrazaca ................................................................................................................................................................................................................. 41
Kreiranje sloene forme sa podformom ............................................................................................................................................................................................................................................. 42
Stvaranje formi pomou alata za prazne obrasce: Blank Form.......................................................................................................................................................................................................... 43

Meni forme .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 44

Kreiranje forme za navigaciju - navigation form-...................................................................................................................................................................................................................................... 44
Forma za navigaciju ili Komandna tabla: prozor koji je nestao......................................................................................................................................................................................................... 44
Kreiranje forme za navigaciju ............................................................................................................................................................................................................................................................ 45
Dodavanje forme ili izvetaja na obrazac za navigaciju .................................................................................................................................................................................................................... 45
Ureivanje oznake na vrhu forme ...................................................................................................................................................................................................................................................... 45
Ureivanje natpisa forme ................................................................................................................................................................................................................................................................... 46
Postavljanje forme za navigaciju kao podrazumjevene (STARTNE) forme ..................................................................................................................................................................................... 46

Veze i relacije ..................................................................................................................................................................................................................................................................................... 47

Veza 1: n ............................................................................................................................................................................................................................................................................................ 47

Veza n:n ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 47

Kreiranje relacija i povezivanje tabela ............................................................................................................................................................................................................................................... 48
Veze -Relationships i referencijalni integritet.................................................................................................................................................................................................................................... 49
Spojevi (Joins) ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 51
Zadatak: Pokrenite (download) i razmotrite bazu Contacts .............................................................................................................................................................................................................. 52

Upiti ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 53
Izrada jednostavnog upita .................................................................................................................................................................................................................................................................. 53
Alati za izradu upita Query Tools ...................................................................................................................................................................................................................................................... 55
Total upiti ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 56
Parametarski upit ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 57
Vjeba Kreiranje upita .................................................................................................................................................................................................................................................................... 59

Izvjetaji Reports- ......................................................................................................................................................................................................................................................................... 60

Report Wizard- sloeni izvjetaji ....................................................................................................................................................................................................................................................... 61
Label Wizard izrada naljepnica ....................................................................................................................................................................................................................................................... 62
Distribucija i tampanje Izvjetaja ..................................................................................................................................................................................................................................................... 62

Kreiranje formula Expression Builder ................................................................................................................................................................................................................................... 63

Elementi sloenog izraza (formule) ................................................................................................................................................................................................................................................... 63
Osnovne vrste funkcija koje podrava Access ................................................................................................................................................................................................................................... 63
Okna: elementi prozora za kreianje izraza pomou Expression buildera .......................................................................................................................................................................................... 64
Automatsko nadopunjavanje: IntelliSense ......................................................................................................................................................................................................................................... 65

Dogaaji ( Events) .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 66

Trivijalni dogaaji, trivijalni primjeri ................................................................................................................................................................................................................................................ 66
Kreiranje makroa za podatke (Create a data macro) .................................................................................................................................................................................................................................. 68
Kreiranje makroa za podatke zasnovanog na dogaaju (event-driven data macro)........................................................................................................................................................................... 68
Kreiranje imenovanog makroa za podatke ......................................................................................................................................................................................................................................... 69
Osnovni podaci o parametrima .......................................................................................................................................................................................................................................................... 69
Upravljanje makroima za podatke ..................................................................................................................................................................................................................................................... 69
Ureivanje makroa za podatke zasnovanog na dogaaju .................................................................................................................................................................................................................. 69
Ureivanje imenovanog makroa za podatke ...................................................................................................................................................................................................................................... 70
Preimenovanje imenovanog makroa za podatke ................................................................................................................................................................................................................................ 70
Brisanje makroa za podatke ............................................................................................................................................................................................................................................................... 70
Otklanjanje greaka u vezi sa makroima za podatke ......................................................................................................................................................................................................................... 70
Prikazivanje Application Log table - tabeleEvidencija aplikacije.................................................................................................................................................................................................. 70
Kreiranje makroa korisnikog interfejsa (UI makro) ................................................................................................................................................................................................................................. 71
Kreiranje samostalnog makroa - standalone macro ........................................................................................................................................................................................................................... 71
Kreiranje ugraenog makroa .............................................................................................................................................................................................................................................................. 71
Dodavanje radnji u makro- Add actions to a macro .......................................................................................................................................................................................................................... 72
Korienje tehnologije IntelliSense pomou svojstava u Veb bazama podataka .............................................................................................................................................................................. 73
Premjetanje radnje - Move an action ................................................................................................................................................................................................................................................ 74
Brisanje radnje Delete an action ........................................................................................................................................................................................................................................................ 74
Kontrolisanje toka posla pomou uslova If, Else If i Else ................................................................................................................................................................................................................. 74
Dodavanje bloka If u makro ........................................................................................................................................................................................................................................................... 75
Dodavanje blokova Else ili Else If u blok If ........................................................................................................................................................................................................................... 75
Kreiranje podmakroa - Create submacros .......................................................................................................................................................................................................................................... 76
Grupisanje srodnih radnji ................................................................................................................................................................................................................................................................... 76
Razvijanje i skupljanje radnji makroa ili blokova- Expand and collapse .......................................................................................................................................................................................... 76
Kopiranje radnji makroa - Copy and paste macro actions ................................................................................................................................................................................................................. 77
Dijeljenje makroa sa drugim osobama ............................................................................................................................................................................................................................................... 77
Pokretanje makroa .............................................................................................................................................................................................................................................................................. 77
Otklanjanje greke makroa - Debug a macro ..................................................................................................................................................................................................................................... 77
Korienje komande Jedan korak - Single Step command............................................................................................................................................................................................................. 78
Konvertovanje makroa u VBA kd.................................................................................................................................................................................................................................................... 79
Access programiranje kada i kako?............................................................................................................................................................................................................................................................ 80
Upotreba makroa ili VBA koda ......................................................................................................................................................................................................................................................... 80
Koritenje VBA koda ......................................................................................................................................................................................................................................................................... 81

Uvod
Microsoft A
ACCESS (enngl. Access- pristup) je s istem za uprravljanje relaacionim bazaama podatak
ka i on je dioo
aplikativnihh programa izz Microsoft programskog
p
g paketa Offiice.

Najvaniji dio posla jee definicija tj.

t paljivo pprevoenje relacione eeme u tabelee u Access-u
u. Time see
postavljaju temelji za izgradnju baaze podatakaa.
Ovaj posao//poslovi se obavlja
o
prije nego
n
to krennetesa radom
m u Accessu.
Loe postavvljanje temellja (projekto
ovanje i moddeliranje bazze) uzrokova
ae da ma kaako dobro sazidali kuuu
(izveli radovve u Accesss)
s) kua (baza
a) ne moe daa opstane.

Start Acceess-a -otvarranje baze i korisnik

ki interfejsStartanje , posstupak
ottvaranja bazee
(p
procedura zza one koji
su
u ovdje zalu
utali):
1.
Kliknnite
komadno duggme Start
koje se nalazi na paleti
ak
ktivnih progrrama.
2.
Pokazziva mia
pomjerite iznaad
ellemenata Alll Programs.
3.
Kliknnite
Microsoft
M
Offfice.
Kliknite
K
Micrrosoft
Office
O
Accesss 2010.
Kad pokrennete Access
dobiete okrruenje kao
naa slici desno
Nakon otvaaranaja- pokkretanja Accessa dobiijaate standardn
no predefinissano radno okruenje sa kreiranom
m
bazom podaataka. Ono izzgleda (predeefinisano izggleda) slino kao na slici:

Zadaa: Izvvriti pokretaanje elementarnih opcija koji dobijatee startajui Access.

A
Posebnu obratiti panju na moguno
osti na slikam
ma ispod sa akcentom
a
na ablone (tem
mplates)
4

Zatvaranjaa baze podattaka, /CLOS

SE DATABA
ASE/
Postupak :
dugme
1. Klikk na
2. FIL
LE meni se ottvara
3. CLO
OSE DATAB
BASE opcijaa
4. Zattvara se bazza
5. AC
CCESS ostajee otvoren
Rezultatat: - Access ostaje aktivan

Prikaz, poodeavanje i rad sa ob

bjektima un
nutar Acces radnog ok
kruenja
Navigacioni panel /NAV
VIGATION PANE/ poje dnostavljuje i ubrzava raad.

Navigacionni pane zatvo

oren

Navigacioni paane otvoren

Kategorije
Access razvvrstava objekkte u kategorije, klikom nna
naziv kategoorije aktivitrrate listu u ko
ojoj se nalazee
objekti

Redizajn P
Pregleda
Access nudii mogunost pregleda sviih kreiranih oobjekata po razliitom
r
krriteriju: po daatumu kreiraanja, vrsti
objekta, dattumu modifikkovanja...
Prikaz ACC
CESS-ovih objekata
o
po
o vrstama, p ostupak:
1. Klikk na All Acccess object (ili drugaiji nnaslov u zaviisnosti od naina Pregledda koji je ranije
posstavljen)
2. Akttivirajte Objeect Type
3. Izabbrati jednu vrstu
v
objekta,, ili opciju zaa prikaz svih
Prikaz ACC
CESS-ovih objekata
o
po
o datumu krreiranja, posstupak:
1. Klikk na All Acccess object (ili drugaiji nnaslov u zaviisnosti od naina Pregledda koji je ranije
posstavljen)
2. Klikk na Createdd Date

Bezbjedn
nosno upozzorenje /ENABLE SE CURITY AL
LERT/
Ovo upozorrenje e se jaavljati svaki put
p kada otvoorite neku baazu podatakaa. Slui kao oosiguranje beezbjednosti
kompjutera..

Ako ste siguurni da je baaza podataka

a pouzdana, moete korisstiti traku za
a poruke da biste omogu
uili bilo kojii
onemoguenni sadraj baze
b
podataka akcijjske upite (u
upiti koji do
odaju, briu ili mijenjajju podatke),
makronareddbe, ActiveX
X kontrole, izzraze (funkccije koje se svode
s
na jed
dnu vrijednoost) i VBA kod
k
kadaa
otvorite bazzu podataka koja
k
sadri jednu
j
ili vie navedenih komponenti.
k
Ova opcije se iskljuujee na sljedei nain:
n
1. Klikk na Optionss (u polju upo
ozorenja)
ENABLE
E
SE
ECURITY A
ALERT/ 2, po
ostupak:
2. Klikk na Enable Content
Klik na X ddugme
3. Klikk na OK
Access omooguuje saddraj koji je onemogueen (zanimljivva izjava kojja znai da omoguava
a deselekcijuu
zabrana), a baza podataaka otvara se sa svim funkkcijama. U suprotnom
s
on
nemoguene komponentee nee raditi..
6

Ne zaboraviite da svi korrisnici u bilo

o koje vrijem
me mogu vidjeti sve objek
kte baze podaataka nakon to otvorite
bazu podataaka koja ima novi oblik datoteke.
d

Postavljanje i uklan
njanje zattitne ifre
Ako elite sprijeiti neeovlateno koritenje
k
baaze podatakaa programa Access,
A
razm
mislite o iffriranju bazee
podataka poostavljanjem
m ifre-lozink
ke. Ako znatte lozinku iifrirane bazee podataka, m
moete i deifrirati bazuu
podataka tee ukloniti lozinku. Lozzinka -ifra moe imatti proizvoljaan broj znakkova, a preeporuuje see
postavljanjee ifre koja se sastoji od 8 slova i brojjeva.
Da bismo p
postavili ifrru prvi korak je otvoritii bazu podattaka u eksklluzivnom m
modu.
Ako pokuaate da date iifru otvorenio
oj bazi pojavvie se poruk
ka:

Zatvorite baazu i otvotitee je preko Op

pen buttona.
To
T se radi na sljedei naiin:
1. Klik na Offfice Button
2. Klik Openn
3. Klik Bazu podataka
4. Klik na strrelicu pored Open
O
5. Klik na Oppen Exclusivve

Birate jedan
n od ponuen
nih modova / Read Only...
Sljedei korakk je postavitii ifru.
1. Klik na duugme koje
om
moguuje iifrovanje/enkkripciju
2. Unijeti ifr
fru
3. verifikujette
4. Klik na OK
K

Uklanjanjee lozinke (noormalno pred

dhonno ifrovvane i trenutn
no otvorene))
1.Na karticii File kliknitee Info, a zatim Deifriraj bazu podataaka.
Pojavit e se dijaloki okvir Uklanjaanje lozinke bbaze podatak
ka.

m kliknite U redu
r
(OK).
2.Unesite svvoju lozinku u okvir Lozinka, a zatim
7


Objekti k
koje ine A
Access
Kao i veinna SUBP-a Access
A
ima karakteristik
k
ke aplikacijsskog genera
atora to dooprinosi jedn
nostavnom i
brzom stvaaranju aplik
kacija.
Pisanje kodda za cijelu aplikaciju
a
ak
ko se koristi Access sisteem za upravlljanje bazam
ma podataka je
j uglavnom
m
nepotrebno... Za zahtjevvnije aplikaccije i dalje oostaje mogunost dopisiv
vanja koda aako je potreb
bno (npr. zaa
razmjenu poodataka s druugim Window
ws aplikacijaama) korieenjem modula.
Osnova svaake aplikacijee u Accessu je
j baza podaataka.
Access bazaa podataka moe
m
sadrav
vati slijedee objekte:
tabeele
upitte
form
me
izvjjetaje
makkronaredbe
programske module

p
Kako
o Access upraavlja relacijsskim bazamaa
Tabela je ddio baze podaataka u koju se smjetajuu korisniki podaci.
podataka m
meu tabelam
ma je mogue uspostavljjati relacijsk
ke odnose. Relacijski
R
odnnosi se uspo
ostavljaju naa
jedan od najjjednostavnijjih i najelegaantnijih nainna dosad vi
enih.
Upit prikazzuje podatkee iz tabele po
p nekom zaadanom kriteeriju (uvjetu
u). Upita posstoji vie vrsta pa e see
pojedine vrsste koristiti ve
v prema po
otrebi.
Forma se kkoristi za manipulaciju
m
podacima izz tabele ili upita
u
(unos, brisanje i prromjene pod
dataka). Onaa
moe sadraavati podatkke iz vie tabeela ili upita, mogua je kombinacija
k
forma-podfoorma (istovreemeni prikazz
dviju fomi),, a mogue jee imati vie formi
f
unutarr jedne formee.
Forma moe sadravatii i tzv. OLE
E objekt (obbjekt iz drug
gih Window
ws aplikacija s kojima Access
A
moee
razmjenjivaati podatke, npr.
n slika iz CorelDraw-a
C
a).
Izvjetaj see koristi ako se podaci iz tabele ili uppita ele ispissati na tamp
pau. Jedan iizvjetaj moe sadravatii
podatke iz vvie tabela ilii upita.
Makronareedbe koristim
mo da bismo
o automatiziirali pojedin
ne zadatke u obradi podaataka. Kreiraaju se prekoo
akcija nad oobjektima kooje nudi Acccess (akcija je npr. zatvaranje nekog
g prozora, izzvrenje nek
ke kontrole u
formi ili izvvjetaju itd.)). Pomou makronaredbi
m
i mogue je sve objekte neke baze ppodataka spo
ojiti u jednuu
zajedniku aplikaciju. Takoer, mogue
m
je kkontrolirati rad
r
s drugim
m objektimaa (otvaranjee, zatvaranjee
objekata i ddr.), a forme i izvjetaje je mogue koontrolirati po
o dijelovima (sekcijama).. Valja napom
menuti da see
makronareddbe ne kreirajju pomou Access
A
Basicca, nego slin
no kao i ve opisani
o
objekkti.
Programsk
ki moduli saadre funkciije, potprogrrame ili pojeedinane insstrukcije nappisane u Acccess Basicu,,
programskoom jeziku za programiran
nje unutar Acccessa. Po sv
vojoj sintaksi ovaj je proggramski jezik vrlo sliann
Visual Basiicu, no podrava i neke posebne
p
moggunosti (rad s objektima - od kreirannja, promjenee do brisanjaa
pojedinog oobjekta, a preeko njega se obavlja i razzmjena podattaka s drugim
m aplikacijam
ma (DDE)).

Od temeljja: relacion
ne eme d
do izvjetaaja: Reportta
Ve smo rekkli da je najvvaniji dio posla prevoeenje relacion
ne eme u tab
bele u Accesss-u. Time see postavljajuu
temelji zaa izgradnju baze
b
podatakaa.
Da bi se vrrila manipullacija podaciima na nainn svojstven Windows ok
kruenju, sljeedei korak je definicijaa
formi (obrazzaca, prozora). No ovo jee jedan od naaina pristup
pa podacima, koji ne prua naroitu flleksibilnost.
Drugi nainn je korienjjem upita kojji se mogu ddefinisati i up
potrebom SQ
QL jezika.
Da bi se ddobili trajni (tampani ) rezultati raada sa bazom
m, potrebno je kreirati odgovarajue Izvjetajee
(reports).
8

Ukoliko su pak zahtjevvi obrade po

odataka sloeeni i ne mog
gu se obavitti definicijom
m predhodniih elemenataa
potrebno je prei na proogramiranje modula.
m
Pri ttome se korissti VBA (Vissual Basic foor Aplication
ns).
U nastavku emo se pozzabaviti osno
ovnim elemenntima Accesss-a: tabelam
ma, formama, upitima i izv
vjetajima.

Korisnic
ci
BAZE

Projektant
BAZE

Konvenciije i preporruke za da
avanje imeena
j skraeno od Access D
DataBase, za razliku odd
Access bazama podatakka pridruuje ekstenziju .accdb to je
prethodnih vverzija Acceess-a gde je ekstenzija
e
billa .mdb (Miccrosoft DataB
Base)..
Kada se upootrebi neki od
o nedozvoljenih znakovva, Access nee prihvata im
menovanje (ppreimenovan
nje) i o tomee
daje upozorrenje.
Korienje kkonvencija za
z imenovanjje objekata ini kod itljiivijim.
Svaki objekkat bi trebao ispred svogaa imana imatii prefiks kojii oznaava tiip objekta.
Prefiksi:
tebeela (Table) tbl,
upitti (Query) qry,
form
me (Form) frm,
izvjjetaji (Repoort) rpt,
makkro (Macro) mcr,
straanica (DataA
AccessPage) dap,
modduo (Modulee) bas.
n
jee svakom objjektu dodijelliti ime.
Pri kreiranjuu objekata, neophodno
Access dajee veliku slobbodu u dodjeljivanju im
mena objektim
ma DB (tabeelama, poljim
ma, obrascim
ma, upitima,,
izvjetajimaa, makroima,, modulima i stranicama)).
Ipak, pri davvanju imena objektima DB,
D treba slijjediti neka op
pta pravila:
- Ime moe da bude duggako najviee 64 karakterra, ukljuujui prazne karraktere;
- Ime ne mooe da poinjje praznim karakterom;
- Ime moe da ukljuuje interpuk
kcijske znakke, osim take (.), uzv
vinika (!), ggravisa (), ili uglastihh
zagrada([]);;
- Ime ne mooe da bude isto kao kod
d drugog objjekta iste vrsste iste DB. Konkretno,
K
ddvije tabele u DB "SPR""
ne mogu nositi ime "S
Studenti". Alli, ako dvijee tabele sadrre podatke koji se odnnose (vezuju
u) na isti tipp
subjekta onne mogu nosiiti isto ime subjekta
s
sa ddodatkom np
pr. u jednoj tabeli
t
oznake
ke 1, a u drug
goj 2, ili maa
koji drugi ddodatak uz istu
i
osnovicu
u imena. Koonkretno, u DB "SPR" mogu
m
postojjati tabele po
od nazivimaa
"Studenti1" i "Studenti22";
- Tabele i uppiti ne moguu imati isto im
me;
9

- Pri davanju imena objektu, polju ili kontroli ne treba koristiti nazive svojstava, ili nekog drugog elementa
koje Access programski koristi;
- Nazive polja treba pisati bez razmaka izmeu rijei, npr. polje "BrojIndeksa", a ne "Broj indeksa". Pri tom
svaku novu rije treba pisati sa velikim poetnim slovom, radi jasnoe.
- Takoe, ne treba koristiti naa slova: ,,,,. (samo za imena u podatke- rekorde OBAVEZNO)
Napomena:
Posljednja dva uslova ne postavlja sam Acces ve kompatibilnost sa nekim programima DB i olakanja pri
programiranju. Isto tako, ako se namjerava pisanje programa za DB, prazne karaktere treba izbjegavati i u
nazivima objekata. Programiranje je lake ako u nazivima nema praznih karaktera.
U imenima objekata uobiajeno je dodavanje prefiksa koji govori o kom tipu objekta se radi objekata.
Prefiksi se piu malim slovima. Za objekte Access DB usvojeni su sljedei prefiksi:
- tebela (Table) - tbl
- upiti (Query) - qry
- forme (Form) - frm
- izvjetaji (Report) - rpt
- makro (Macro) - mcr
- stranica (DataAccessPage) - dap
- moduo (Module) - bas

Ekvivalentni skup pojmova: Relacioni modelBaza podataka

Tabela u Access-u predstavlja relaciju iz relacionog modela baza podataka. Jedan red tabele (u terminologiji
Accessa record) predstavlja jednu n-torku ili jednu pojavu relacije, to odgovara jednoj pojavi tipa entiteta.
Kolona u toj tabeli ili polje (field) u terminologiji Access-a odgovara jednom atributu tipa entiteta.
Definicija tabele se u krajnjoj liniji i svodi na to da se definie lista field-ova jedne tabele i da se svako polje
(field) okarakterie nizom osobina. Neke od tih osobina je neophodno odrediti, neke se mogu i preskoiti".
Kada se definiu sve tabele na osnovu relacione eme, potrebno je jo uspostaviti i veze (relationships) meu
tabelama koje su u vezi. Peciznije, naznaava se preko kojih polja su tabele u vezi, to omuguava Access-u
da se izmeu ostalog brine i o integritetu (tanosti) baze podataka.
Relacioni model
Relacija
Torka
Atribut
Domen atributa
ema relacije

Baza podataka
Tabela
Vrsta (red)
Kolona
Tip podatka kolone
Opis tabele

10

Tabele
Dijelovi tabbele su:
ZAPIS (reecord) , tj. skup vrijjednosti
kojima se oopisuje jedann objekt. To je
j red u
tabeli.
POLJE-kolona-(field),, tj. skup vrijjednosti
koji se odnoose na istu osobinu objek
kata. To
je kolona u tabeli.
ELIJA (ccell), tj. mjeesto gdje upiisujemo
podatke.

Kreiranje
e (definicijja) tabele i kolona (p
polja) tebe
ele
Da bi pristuupili kreiranjju tabele pottrebno je odaabrati tab (k
karticu) Create, a zatim aalat za definisanje tabelee
Table.
Nakon
N
toga ppojavie se odgovarajui
o
i
allat u centrralnoj radn
noj povrinii
po
omou kogga se mo
oe izvritii
deefinicija poolja (drugim reimaa
attributa). Pottrebno je odrediti
o
imee
po
olja (Field N
Name), tip podatka
p
kojii
ee biti mem
morisan (Daata Type) i
op
pciono oppis tog polja radii
po
ojanjenja koorisniku koji bude radioo
saa bazom (Desscription).
(T
Taj opis e se pojaviti u statusnojj
lin
niji forme nnad datom taabelom kadaa
see ue u auuriranje vrijjednosti togg
po
olja).

Tipovi po
odataka tab
bele i njihovi param
metri
Za rad sa taabelama potreebno je defin
nisati parameetre tabele i parametre
p
ko
oji je ine.
Ako bi se zzadrali u rellacionoj tehn
nologiji to znnai da trebaa da definieemo emu reelacija relacijje, atribute i
domen atribbuta, odnosnoo kod accesssa tabelu i eleemente tabelle (kolonep
polja).
Svaka tabella sastavljenna je od poljja (kolona). Svojstva po
olja opisuju karakteristikke i ponaan
nje podatakaa
dodatih u too polje. Tip podataka po
olja je najvanije svojstv
vo zato to uttvruje kojaa se vrsta pod
dataka moee
uskladititi u polju.
ka u donjem
m panelu Design View prozora priikazuje se dodatna
d
listaa
U zavisnosti od izboraa tipa podatk
p.
svojstava svvrstanih u dvvije grupe (kaartice): Geneeral i Lookup
GENERAL
L kartica sadrri listu optiih svojstava ppolja:
Broj i vrstta parametaraa polja zavisee od tipa poddatka koji sellektovano po
olje sadri.
Ako kliknnete lijevim tasterom
t
mia na desnu iivicu polja koje
k
sadri vrijednost paarametra, dessie se jednaa
od tri varijaante:
1. Pojavie se ikona , kooja oznaavaa da postoji liista sa koje moete
m
da izaaberete vrijeednost param
metra
2. Pojaviee se ikona , koja startuj
uje Expressioon Builder koji
k
moete da iskoristitite za unos vrijednosti
parametra.
3. Nee se ppojaviti ikona , parametree morate da uukucate korienjem tastaature
11

Na
N slici moeete vidjeti tipove podataka koje
Access
A
podraava.
Za
Z dalji rad pootrebno je daa ih sve upozznate.
Daemo
D
prikaaz i osnovnna objanjenjja ostalo je
sttvar vjebe i memorije (vvae, a ne raunara).

Tekstualni
T
tip polja (Texxt)
Sadri do 2555 karaktera teksta, ili on
noliko
koliko je zadaato u polju Fiield Lenght.
Tekstualni
T
tipp polja (Mem
mo)
Sadri do 655535 karakteera teksta.
Numeriki
N
tip polja (Num
meric)
Sadri broj, iji opseg vrrijednosti zav
visi od
vrrijednosti kooja je zadata u polju Field
d Lenght:
Field Lenght O
Opis Broj deecimala Veliina u
memoriji
m
Byte Brojevi od 0 do 255. Samoo cijeli brojevi 1 bajt
Decimal
D
Brojevi od 10E281 do
d 10E281 28 12 bajtova
In
nteger Brojevi ood 32,768 do 32,767
3
Samo cijjeli brojevi 2
baajta
Long Integer Broojevi Samo cijeeli brojevi 4 bajtta
d 2,147,483,6448 do 2,147,4833,647
od
Siingle Negativnii brojevi 7 4 bajjta
od
d 3.402823E38 do 1.4012988E45 i
po
ozitivni brojevi
od
d 1.401298E45 do 3.402823E
E38
Double
D
Negativnni brojevi 158 B
od
d 1.797693134486231E308 doo 4.94065645841247E
32
24 i pozitivni brrojevi
od
d 4.940656458441247E324 doo 1.7976931348
86231E308

Date/Time
D
tip
p polja
Sadri datum
m i vrijeme. Opseg
O
vrijed
dnosti moe
da bude od 1000. do 9999 godine.
g

Currency
C
tip
p polja
Sadri numeeriku vrijednnost. Opseg vrijednosti
saadri negativvne i pozitivnne brojeve. Broj
B cifara
saa lijeve stranne decimalne take moe da bude
15, a sa desnee 4.
U memoriji zaauzima 8 bajjtova. Priliko
om
12

prrikazivanja vvrijednosti, simbol

s
za vallutu je onaj
koji je podeeen u Control Panel-u (sisttemski
parametar MS
S Windows-aa).

AutoNumber
A
r tip polja
AutoNumbeer je broj (Loong Integer) koji
k se
generie autom
matski.
Postoje dva naaina generissanja:
o Inkrementirranjem (najveea vrijednosst + 1)
o Generisanjeem sluajnih brojeva
Access
A
obezb
bjeuje da see vrijednosti u polju
koje
k
je tipa A
AutoNumberr budu jedin
nstveni.
Logiki
L
tip polja (Yes/Noo)
Ovaj tip poljja moe da sadri
s
samo dvije
d
vrrijednosti Yees ili No (Truue/False, On/Off). U
memoriji
m
zauzzima 1 bajt.
OLE
O
object p
polje
Bilo koji dokkument (MS
S Word, MS Excel,
E
zv
vuk, grafika,, video snimaak, ili neki drugi
ob
bjekat).
Polje ovog ttipa sadri putanju fajla
a u kojem
kument (Linked) ili sam
m
see nalazi dok
dokument (E
Embeded).
OLE
O OBJECT
T se koristi za
z dodavanjee datoteka
kao priloga u bazu podataaka. Access radi
konverziju tihh datoteka u podatke
p
tipa OLE. Te
podatke moguue je vidjetii u obrascimaa i
izzvjetajima

Hyperlink
H
poolje
Polje ovog ttipa sadri Hyyperlink adreesu

13

Lookup
L
Wizaard polje
Ako izabereete tip polja Lookup
L
Wizaard, MS
Access
A
e starrtovati Wizard koji omog
guava da
napravite
reelaciju sa nekkom drugom
m tabelom ili upitom
(Q
Query).
Kada zavritte proceduruu koju zahtjev
va Wizard,
tip polja e biiti promenjenn u isti tip kaao to ima
polje u tabeli
saa kojim je naapravljena relacija.

ATTACHME
A
ENT ima slinnu namjenu kao i OLE
OBJECT
O
sam
mo to on ne konvertira
k
po
odatke u
neki drugi tip nekih ostavllja kao prilo
oge u bazi
podataka. Klikkom na te poodatke otvaraa se mali
dijaloki okviir u kojem suu prikazani sv
vi prilozi
u tom redu u ttabeli
Polje tipa Attachment ima mogunost
m
da uva razne
vrrste slika (raznne formate). Ovaj
O tip polja moe se
ko
oristiti i za uuvanje fajlova drugih formatta, a ne
saamo slika (Woord documentt, PowerPointt,) do
veeliine od 2566 megabytes. koritenjem
k
ov
vog polja
vaaa baza postaje, ima mogunoat da bu
ude
multimedijaln
m
na (bar djelom
mino).

Primjer um
metanja slika koritenjem
m attacment polja.
p
Oigledn
no jedan reko
ord moe da ima vie priidruenih fajjlova.

U polje CA
ALCULATED u koje je
j mogue
ub
baciti neki izzraz koji e se izraunav
vati zavisno
tog izraza.
o vrijednostim
ma koje su komponente
k
Moe
M
se izrraunati prooizvod dvijje ili vie
vrrijednosti ili kvocijent tihh vrijednosti i sl.
vie kood objanjennja Expressio
on Buider-a
(Sastavlj
lja izraza).
matrajte kao skup kvaliteeta koji se od
dnosi na sve vrijednosti
v
kooje se nalazee u polju.
Tip podatakka polja posm
Tipovi podaataka mogu biti zbunjuju
ui. Na primjjer, ako je tiip podataka polja Teksst, u tom po
olju se moguu
skladititi ppodaci koji se sastoje od teksta, ali i od numerikih znakova. Meutim, ppolje iji je tip
t podatakaa
Broj moe da sadri samo numerrike podatkke. Zato mora
ate da znate koja se svojjstva koristee uz svaki tipp
podataka.
Osnovni paarametri pollja
Field Sizee - sadri duuinu tekstu
ualnog polja;; podrazumjeevani tip i duina
d
se poodeava opcijama u MS
S
Access-u. N
Najee je too 50 karakterra za tekst, a,, Long Integer za brojevee.
Decimal P
Places je svojjstvo specifino za numeerike podatk
ke i odrenuje broj cifara izza decimalnee take.
Format - definie posseban izgled
d tekstualnogg polja, dok je za brojev
ve predloenno nekoliko standardnihh
tipova (Genneral Numbeer, Currency
y, Fixed, Staandard, Perccent, Scientiffic), kao i zza Date/Timee (General*,,
Long*, Meddium*, Shortt*).
Formati u velikoj mjerri zavise od podeavanjja u Region
nal Settings servisu Conntrol Panel--a, pa u tom
m
servisu sve podesite naa formate isp
pisa podatak
ka u naem regionu i to:
Number: saa decimalnim
m zarezom i taakom kao s eparatora za grupe, a taka-zarez za sseparator listte
Currency: simbol za vallutu a ostalo kao i za Num
mber
votaku
Time: HH::mm:ss i zaa separator dv
Date: dd.m
mm.yyyy, beez take na kraju
k
i taku za separator
14

 Input Maask - omoguuava da se prilikom

p
unoosa podatakaa koristi masska koja olakkava unos podataka.
p
Zaa
kreiranje maaske moete koristiti Input Mask Wizzard.
Caption - tekst koji see prikazuje, umjesto
u
nazivva polja, na formama,
f
izv
vetajima, itdd. Ukoliko see ovde ne
unese nita, uzima se vee postavljen
no ime polja u Field Nam
me.
Default V
Value - odrreuje vrijed
dnost koju ppolje dobijaa automatskii prilikom kkreiranja novvog rekorda..
Korisnik kaasnije moe da
d promeni vrijednost
v
poolja.
Validation
n Rule - saddri pravila i ogranienja kkoja moraju da se potuju prilikom uunosa podatak
ka. Na
primjer, akko unosite kooliinu artikalla koji su priimljeni u magacin, loginno je da vrijeednosti moraaju da budu
vee od nule.
Validation
n Text - sadrri poruku koja e se prikkazati korisn
niku prilikom
m unosa podaataka ako narrui pravila
definisana u polju Validdation Rule. Na
N primjer: Broj artikaala mora biti vei od nule !.
Required - ovo polje obavezno mora
m
da sad
dri vrijednost. Nije mo
ogue kreirannje novog rekorda ako jee
ovo polje prrazno.
Allow Zeero Length - primjenljivo za Textt i Memo polja.
p
Omogu
uava da saadraj polja bude Spacee
karakter(i).
Indexed jee svojstvo koojim se uklju
uuje indeksiiranje na odrreeno polje u cilju izbjeggavanja duplliciranja
podataka i bbreg pretraivanja ili sorrtiranja po sppecificiranom
m polju. Efek
kat indeksiran
anja se moe sagledati
tek kod radaa velikih taabela (par hiljada slogovaa) i baza pod
dataka sa viee ovakvih tabbela, a ponun
nene su tri
opcije:
polje nijje indeksiranno (No),
polje je indeksirano, a duplikati vrijednosti su dozvoljen
ni (Yes-Dupllicates OK) iili
n dozvoljeeni (Yes-No Duplicates).
D
polje indeksirano, alli duplikati nisu
koje predstaavlja primarrni klju moora biti odab
brano (Yes-N
No Duplicattes).
Kod polja k
Unicode Compressionn - omoguava da polj a koja su tiipa Text, Memo
M
i Hypperlink zauziimaju manjee
memorijskoog prostora. Ovo svojstvvo je omoguueno iz razzloga to Unnicode Text zauzima dvoostruko veii
memorijski prostor (1 znnak zauzimaa 16, a ne 8 bbita kao ASC
CII Text).
Alow Zero Length (dozzvoljena duina nula) svoojstvo
Odreuje da je u tekstuualno polje dozvoljen
d
uppis vrijednossti "" radi raazlikovanja ood vrijednossti Null (nijee
upisan podaatak) .
"" (dva znaaka navoda, bez
b karakteraa izmeu - prrazan string)) je tekst nultte duine, oddnosno prazan tekst.
Podrazumijevana vrijeddnost za svojsstvo Alow Zeero Length jee No.
Prazan striing ("") nijee isto to i vrrijednost Nu
ull, koja ozn
naava da u polje nije nnita uneen
no.
t
poljju bira iz listte vrijednostti.
LOOKUP kkartica sadri svojstva u sluaju da see podatak u tekuem
Lookup Wiizard nije tiip podatka ve
v mogunoost da se u ok
kviru tekueg polja za ppodatke form
mira padajuaa
lista sa mogguim vrijeddnostima pod
dataka iz druuge tabele illi iz skupa ponuenih vrrijednosti. To
o je posebnoo
korisno kadda se u posm
matranoj tab
beli nalazi poolje sa podaacima koje ve imamo kao podatke primarnogg
kljua u nekkoj drugoj taabeli. Takoee se moe forrmirati padajjua lista sa eljenim vrijjednostima, pa se podacii
unose pomoou te padajuue liste.
Ova osobinna znaajno ubrzava un
noenje podaataka i sma
anjuje
mogunost greke pri unoenju
u
pod
dataka

15

Dijelovi ta
abele /TABLE PARTS/
Pojednostavljeno i krratko reeno
o: Tabele /T
TABLE/ su osnovni objjekti koji sllui za smjeetanje i
memorisannje podatakaa. Na slici 2.
2 oznaen ssa plavim jee zapis koji ine:

Istorij
ija Petar Peetrovi.
Vrijednost polja Preziime je Petro
ovi.

Slika 1. Tabela
Zapis /REC
CORD/
Slika 2. Z
Slikka 3. Polje /FIELD/
/
u bazu podataka kreeiranje no
ove tabele
Dodavanjje tabele u
Kreirajte noovu tabelu akko imate novi izvor podattaka koji ne pripadaju
p
nijjednoj postojjeoj tabeli.
Postoji nekooliko nainaa da se doda tabela u Acccess bazu po
odataka, na primjer
p
takoo to se kreirra nova bazaa
podataka, uumetne tabelaa u postojeu
u bazu podattaka, ili uvezze tabela iz drugog
d
izvorra podataka ili
i povee saa
njom kaoo to je Miicrosoft Offiice Excel raadna sveska,, Microsoft Office Worrd dokumentt, tekstualnaa
datoteka, veeb usluga ili neka druga baza
b
podatakka.

Kreiranje
e nove tabe
ele u novo
oj bazi pod
dataka
Podsjeamo (po trei put): Kada kreeirate novu, praznu bazu
u podataka,
u nju se auutomatski um
mee nova, prazna
p
tabelaa. Nakon tog
ga moete
unijeti podaatke u tabelu da biste poeli da definiete polja.
1. Na kartici File( datoteka) izaberite sttavku New (novo)
klikknite na dugm
me Blank daatabase i u ppolju File n File
F name
otkuucajte ime daatoteke za no
ovu bazu poddataka.
2. Da biste sauvaali bazu podaataka na druggoj lokaciji, kliknite
k
na
ikonnu fascikle.
3. Klikknite na dugme Create.
Nova baza ppodataka (N
NovaBaza) see otvara sa nnovom tabelo
om koja se
zove Tabelaa1, preimenuujte je na osn
novu podatakka koje skladiti.

ta je i ka
ad se korissti Razvojn
ni pogled (D
Design Vie
ew)
Design View
w mod se otvvara onda kaada je potrebnno uraditi po
odeavanja vezana
v
za diizajn i funkccionalnost
otvorenog p
prozora, bezz obzira da lii je u pitanjuu tabela, upit,, forma, izvetaj, ili makrro.
Dakle Desiign View se primjenjuje prilikom izzrade i prom
mjene struktture i svojsttava tabela, obrazaca ilii
izvjetaja.

16

Kreiranje
e i imenova
anje tabele
e u Design
n View
Nova tabelaa se moe kreeirati na viee naina: od ablona, ispu
unjavanjem gotove,
g
"runno" u DESIG
GN VIEWu. Kada krreiramo tabellu u design view-u
v
moram
mo odrediti nazive
n
polja i vrstu podattaka koji e se
s unositi u
polje.
Postupak:
1. CRE
EATE TAB..
2. TAB
BLE grupa.

3. Tab
ble Design dugme
d

4. FIE
ELD NAME polje unesitee naslov koloone
5. U ppolje Data Tyype unesite vrstu
v
podatakka u
kolooni
Na slian naain uradite za
z ostale kollone (red u ddesign
view-u je koolona u standdardnom priikazu tabele)

6.
7.
8.
9.

Doddajte primarnni klju na jeednu od koloona (esto se primarni

p
klju dodaje naa polja ID)
Snim
mite tabelu: desni klik naa automatskii naziv tabelee (table1)
Klikk na Save
Uneesite naziv pa OK

Prozoor za definisa
anje tabele ppodjeljen je na
n dva velika
a dijela (oknaa) 1 i 2

17

Definisan
nje polja ko
oja ine tabelu
im ste kreirali tabelu automatski
a
jee kreirano jeddno polje Fieeld. (Matema
atiki mogua ali samo kao
k paradokss
tabela koja nema nijednnu kolonu.)

Procedura zza definisanjee polja podraazumjeva davvanje imena i odreivanje tipa.

Promjenite prikaz izboorom Design
n View i Im
me, tip i eveentualno opis polja. Kaad (ako) bud
dete kreiralii
zahtjevniju bazu podataka Description e dobiti na vanosti.

Naknadno
o dodavan
nje (zabora
avljenih) p
polja u tabelu
ta radite
r
kad vaam zatreba peta kolona?!!
Da biste uskkladitili novve podatke o temi za kojuu ve imate tabelu, razmislite o dodavvanju polja u tabelu.
Na primjer,, pretpostaviimo da imatee tabelu kojaa skladiti prezime, ime,, e-adresu, bbroj telefona i potanskuu
adresu svihh vaih klijennata. Ako elite da ponete da prattite eljeni nain
n
komunnikacije svak
kog klijenta,,
dodajte poljje koje e sklladititi te po
odatke.
Najjednostaavniji nain
1.Selektujette tabelu i deesnim klikom
m birate Desiggn View
2.Upiete (kkreirate) ime i definiete parametre noovog polja
1.
2..

18

Nemojte doodavati polje ako oekujeete da svaki jjedinstveni entitet

e
predstaavljen u tabeeli moe da zahtjeva
z
viee
od vrijednosti.
Npr ., ako elite da ponete da praatite porudbbine koje su vam uputili klijenti, ne treba da do
odate polje u
tabelu zato to e svakki klijent im
mati vie poorudbina. Umjesto
U
togaa, treba da kkreirate nov
vu tabelu zaa
skladitenjee porudbina, a zatim da kreirate
k
relacciju izmeu ove
o dvije tab
bele.

Unos podaataka popu

unjavanje ttabele
Pod unosom
m podataka obino
o
se pod
drazumjeva uunospopun
njavanje tabeele unos poodataka u zap
pis,
dodavanje nnovog reda.
Dodavanje nnovog reda se
s vri na vie naina.
W/, postupak::
Dodavanje novog redaa u tabelu ili upit /NEW
(
1. Klikk u bilo kojuu eliju reda (New)
2. Uniijeti podatke

Nimalo kom
mplikovaniji nain dodavanje novogg reda u tab
belu ili upit korienjem
m navigatorra (palete zaa
unos). Akoo selektujete tabelu na naavigacionom panelu u rad
dnom prozoru ete dobitii jednostzvan
n alat: paletuu
za unos-navvigator

Klik na
dugme
postavlja se na kraj
tabele i vi moete
unijet nov
ve podatke

19

Prikaz lisste s podaccima (Data

asheet View
w) za unoss i obradu podatka
Ako elimoo da vidimo sadraj
s
tabelee, da ga mijeenjamo unoseei nove ili mjenjamo
m
po stojee podaatke moemoo
da uinimo naredbom Prikaz liste saa podacima: D
DatSheet Vieew.
Jedan od naaina je da ottvorimo
tabelu (prebbacimo je u radni
r
prostor))
i desnim kliikom na tabeelu iz
ponuenog menija izabeeremo
Datasheet V
View

Drugi nain
n je prikazann na slici ispo
od: iz trake A
Alati tabele (Table
(
Tools) aktiviramoo meni View i izaberemo
Datasheet V
View

nakon ega bi se umjestto ranijeg pojjavlo mod kooji omogua unos i pregled postojeihh podatak u tabeli,
t
npr.:

20


anje podra
azumjevan
ne (defaultt) vrijedno
osti polju
Dodjeljiva
Ako se nekka vrijednosst ponavlja umjesto da iznova i iznova kucam
mo jedno te isto moem
mo definisatii
podrazumjeevanu defauult vrijednostt.
Npr. Polje ppol e se raazlikovati
od ostalih ttekstualnih polja,
p
jer
e mu see dodijeliti default
vrijednost. D
Dakle, u donnjem delu
prozora u ookviru tab-a General,
potrebno jee napisati "m
muko" u
polje za def
efault vrijednnost, ako
su radnici preteno mukog
pola.

Kreiranje
e padajue
e liste u tab
beli sa preedefinisaniim vrijedn
nostima
Padajua lista (combo box) se korristi u mnoggim prilikam
ma. Njena vrijednost mo
oe posluiti za pretraguu
podataka, m
moe sadraati listu podataka kojee korisnici mogu
m
odabiirati, Accesss je moe dopunjavatii
postojeom vrijednouu sa zapoetim unosom te
teksta, moette ograniiti korisnika naa izbor podaataka iz liste,,
itd.
Za poetak uzmimo jeddnoszavan prrimjer: Potreebno je podeesiti da se vrrijednost za ppolje pol birra iz Comboo
Box-a, tj. paadajue listee. Ovo se po
odeava u okv
kviru tab-a Lo
ookup gde see za vrijednoost polja Disp
play Controll
bira Comboo Box. Tada e
se prikazaati i ostala poolja koja je mogue
m
dodatno podesiti.. Polje Row Source Typee
podesiti na V
Value List, to
znai da e
Combo B ox izlistati vrijednosti
v
iz neke liste vrrijednosti.

Row Sourrce separator ;

21

Kreiranje
e maske
U sluaju ((a to je uvijeek) da pojed
dini podaci ttrebaju biti uneeni
u
na isti
i nain kreeiraju se maaske koje nee
doputaju dda se isti podaaci unose na razliite naine.

Primjer definisanja
d
unnosa datuma
a sa korienjjem maske
U polju Tryy It moe se isprobati da li je maska kkorektno deffinisana. Klik
knuti na Nexxt i specificirati nain naa
koje je potreebno da se podaci tj. datu
umi uvaju u tabelama.
Sa poljem bbroj telefona takoe moee da se poigrra.
Kada se kuursor mia nalazi
n
na tom
m polju, u ookviru
tab-a Geneeral u donjeem dijelu prozora
p
posstaviti
kursor na Innput Mask.
Tada e se na kraju redda pojaviti dugmence
d
naa koje
treba kliknuuti.

dati. Kliknutii
Iz liste ponuuenih maskka moe se viidjeti ta u ovvo polje moe da se upie, kao i kakoo e to izgled
na Next. U polje Input Mask
M
upisatii sljedee (0000)000-0009
9. To e znaiti da e se broj telefonaa ispisivati u
formatu (0663)123-4567. Ona mjestaa gde su nulle u (000)000
0-0009 su ob
bavezna, a oona gdje su devetke
d
nisuu
obavezna. T
Tako e se omoguiti da
a se unose eestocifreni i sedmocifren
ni brojevi teelefona.
Zadatak: K
Kreirajte tabeelu koja e sadravati nuumerike vrijjednosti obav
vezno vee ood 100, podrrazumjevanuu
tekstualnu vvrijednost Baanja Luka i padajuu
p
listuu sa doputen
nim bojama (crvena i plaava).

22

Pretraiv
vanje zap
pisa (recorrda) slogo
ova
Polje u koojem traim
mo neki po
odatak je pootrebno ozn
naiti, a zaatim na poetnoj kartici (Home))
potraiti ikkonu Find (ddvogled) i klikom
k
na njju otvore se
s prozor prretrage.

U okvir s tekstom Find What (P

Pronai ovoo) upisujem
mo podatak koji traim
mo i pritisneemo dugmee
Pronai slij
ijedei (Findd Next)
Zamjena zzapisa
Opcija Finnd sadrava mogunost zamjene Reeplace. Nak
kon to smo polje oznaili, Homek
kartici
aktiviramoo ikonu
U tekstualnni okvir Finnd What upiisujemo poddatak koji eelimo pronaadi, a u Repplace With, podatak
p
kojim ga elimo zamijjeniti.

i slijedei (Find Next)i kada ga MS

M Access ppronae kliiknemo na
Zatim kliknnemo na duugme Prona
dugme Zam
mijeni (Repplace)

bjekata
Export i iimport ob
moguava ko
opiranje poddataka iz Acccess tabela u neki drugi pprogram, ili drugi
d
formatt
Eksportovannje tabela om
fajla, kao tto su Microsooft Excel ili Mikrosoft
M
Wo
Word, ili u nek
ku drugu DB.
Eksportovaanje podataaka daje u potpunostii nezavisnu
u kopiju ko
oja nije povvezana sa originalnim
m
podacima u Access-u ni
n na koji na
ain.
Importovan
nje omoguava formiran
nje posebne kopije podataka iz dru
ugog program
ma, ili formaata fajlova i
njeno pamenje u Accesss tabeli. Promjene izvreene u Accesss-u se ne odraaavaju na orriginalne pod
datke.
Da biste brzzo saznali kooje oblike po
odataka proggram Accesss moe uvestti i izvesti, ootvorite bazu
u podataka, a
zatim prouite karticu External
E
Datta.

23

U grupi Import i poovezivanje prrikazuju se ikkone oblika podataka kojje Access mooe uvesti ilii s kojima see
moe povezzati.
U grupi Export prikkazane su iko
one za sve obblike u koje Access
A
moee izvesti podaatke.
M
da bistte vidjeli viee oblika s ko
ojima Accesss moe raditi.
U svakooj grupi moeete kliknuti More
Ako ne vidiite taan proogram ili vrstu podatka kkoji su vam potrebni,
p
dru
ugi program vae podatk
ke vjerojatnoo
moe izvestti u oblik prrikladan za Access.
A
Na pprimjer, veina program
ma koji podat
atke organizu
uju u kolonee
moe te poddatke izvesti u oblik podjjeljenog tekssta koji se zattim vrlo jedn
nostavno moe uvesti u Access.
A

Uvoz podataka u drrugom obliku i povezzivanje s n

njima Imp
port
Opti postuppak uvoza poodataka ili povezivanje s njima je sljeedei:
1. Otvvorite bazu podataka u ko
oju elite uveesti podatke ili
i s kojom podatke
p
elitee povezati.
2. Na kartici Exterrnal data kliknite vrstu ppodataka kojju elite uvesti ili s kojom
p
Naa
m se elite povezati.
prim
mjer, ako se izvorni podaaci nalaze u ttabeli program
ma Microsofft Excel, klikknite Excel.

3. U vveini sluajeeva Access pokree

p
arobbnjak za pronalaenje podataka (Geet External Data)
D .U
aroobnjaku etee morati naveesti neke ili ssve informacije sa sljedeeg popisa:
o
odrediti izvoor podataka (m
mjesto na di sku)
o
odabrati elitte li podatke uvesti ili se s njima povezati
aako uvozite, odabrati eliite li podatkee dodati u po
ostojeu tabelu ili stvoritii novu tabelu
u
o
odrediti kojee tono podattke iz dokum
menta elite uvesti
u
ili se s njima povezzati
o
odrediti sadrri li prvi red
dak naslove sstupaca ili sad
dri podatke
o
odrediti vrstuu podataka sv
vih stupaca
o
odrediti elitte li uvesti saamo strukturuu ili strukturru s podacimaa
aako uvozite,, odrediti elite li da Acccess u novu
u tabelu dod
da novi prim
marni klju ili
i da koristii
ppostojei kljuu
4. Odrrediti naziv nove
n
tabele

24

Na zadnjoj stranici arobnjaka u programu Access obino morate odgovoriti na pitanje elite li spremiti
detalje vezane uz postupak uvoza ili povezivanja. Ako mislite da ete isti postupak redovito izvoditi,
potvrdite okvir Spremi korake uvoza , unesite informacije, a zatim kliknite Zatvori. Zatim na kartici
Vanjski podaci kliknite Spremljeni uvozi da biste ponovno izveli postupak.
Kada zavrite s arobnjakom, Access e vas obavijestiti je li tijekom postupka uvoza dolo do problema. U
nekim e sluajevima Access stvoriti novu tabelu naziva PogrekePriUvozu, koja sadri sve podatke koje
nije uspjeno uvezao. Podatke iz te tabele moete pregledati da biste pokuali utvrditi zato se podaci nisu
ispravno uvezli.
Dodatne informacije o uvozu podataka ili povezivanju s podacima u odreenom obliku potraite u sustavu
pomou programa Access u lancima i videozapisima koji se odnose na taj oblik.

Izvoz podataka u drugi oblik Export

Openiti postupak izvoza podataka iz programa Access je sljedei:
1. Otvorite bazu podataka iz koje elite izvesti podatke.
2. U navigacijskom oknu odaberite objekt iz kojeg elite izvesti podatke. Podatke moete izvesti iz
tabele, upita i objekata izvjea iako za sve vrste objekata nisu dostupne sve mogunosti izvoza.
3. Na karticiVExternal data kliknite vrstu podataka u koju elite izvesti. Na primjer, da biste podatke
izvezli u oblik koji se moe otvoriti u programu Microsoft Excel, kliknite Excel.

U veini sluajeva, Access pokree arobnjak za izvoz. U arobnjaku se od vas mogu zatraiti
informacije kao to je naziv i oblik odredine datoteke, je li izvozom potrebno obuhvatiti oblikovanje
i izgled, koje zapise izvesti itd.
4. Na zadnjoj stranici arobnjaka u programu Access obino morate odgovoriti na pitanje elite li
spremiti detalje vezane uz postupak izvoza. Ako mislite da ete isti postupak redovito izvoditi,
potvrdite okvir zapamtite proceduru to e vam olakati budui rad.

Vjebe rada sa tabelama

Kreirati bazu podataka Videoteka i u njoj tabelu lan, preko Design View.
Vodi rauna o zadatim osobinama polja (Properties).

25

Na sljedeoj
oj slici vidi see definisanje (u Design V
View -u) tabeele RADNIK
K, tj. njenih ppolja.
Obrratiemo pannju na:
priliikom odreivvanja Data ty
ype (tekst, brroj,
datu
um, ...) u donnjem dijelu prozora
p
nalazzi se
neko
oliko dodatnnih stvari koje je potrebnoo
preetresti". Najvvanije su sljedee:
Fielld Size - koliika je veliin
na polja, npr ako
a
je tip text onda sse ovde zadaaje broj slovaa
Req
quired - da li je obavezan unos ovog
podatka
Indeexed - indekssiranje tabelee po ovom poolju
radi ubrzanja radda; pri tome se duplikati
mog
gu dozvoliti iili ne (npr ak
ko je to primaarni
klju
u - Primary K
Key)
jedn
no ili vie poolja mora bitii proglaeno za
prim
marni klju. IIndikator je sliica
s
kljuia
poreed imena pollja; to se radii tako da se
selektuju eljenaa polja a zatiim se klikne na
ekraanki dugmi Primary Key
y.

tabelu trebaa imenovati recimo

r
prilikom snimanjaa ili naknadn
no uraditi Ren
name
Napraviti ttabelu kao na
n slici:
Redni broj
1.
2.
3.

Ime
I
Ranko
R
Gordana
G
Milovan
M

Bo
odovi
10
0
5
15

Naredba: Taables/New/D
Design View
w
Field Namee
Redni broj
Ime
Bodovi
Ime tabele: Prva tabelaa

Data Type
Auto Numbber
Text
Number

Descriptio
on

s
redni broj,
b
ime, goodine, da li jee poloio-la vozaki
v
ispit i napomenu
u.
Napraviti ttabelu koja sadri
Snimiti bazzu pod imenoom Vozaki ispit i unijetti podatke:
Rannko, 18 godinna, poloio isspit
Millovan, 19 goddina, nije polloio ispit (bbio je bolestaan)
Gorrdana, 20 goddina, poloila ispit
Field Namee
Redni broj
Ime
Godine
Polaganje
Napomena

Data Type
Auto Numbber
Text
Number
Yes/No
Memo

on
Descriptio

Da li je po
oloio-la ispitt?

26

3. Napraviti tabelu koja sadri sljedee podatke:

Redni broj, vrsta voa i cijena i snimiti je pod imenom Voe.
Unijeti podatke: Jabuke 20 dinara, banane 30,50 dinara, kupine 40 dinara.
Data Type
Auto Number
Text
Currency

Field Name
Redni broj
Voe
Cijena

Description
Vrsta voa

4. Odrediti kome tipu pripadaju podaci:

Field Name
Ime i prezime
Vrsta patika
Broj patika
Cijena patika
Teina
Da li ide u kolu?
Vrijeme polaska autobusa

Data Type
Text
Text
Number
Currency
Number
Yes/No
Date/Time

5. Napraviti tabelu na slici:

Tables: Prodavnica
Redni broj
Artikl
1.
Jabuka
2.
Sok
3.
okolada
4.
Keks
5.
Hlae
6.
Novine
7.
Margarin
8.
ampanjac
9.
Viski
10.
vake

Komada
1000
20
140
34
15
27
43
9
13
200

6. Napraviti tabelu na slici:

Tables: Turistika agencija
Redni broj
Mjesto

Dana

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

7
5
3
7
5
10
15
2
3
10

Budva
Prag
Be
Herceg Novi
Pariz
Beii
Minhen
Beograd
Ljubljana
Rim

Cijena
K.M. 1,25
3,20
0,90
4,30
21,30
0,20
3,70
27,15
35,75
0,10

Datum
polaska
3.6.2002
25.5.2002
1.1.2002
5.7.2002
3.4.2002
15.9.2002
7.7.2002
30.11.2002
27.4.2002
15.4.2002

Cijena
K.M. 125,20
75,30
63,25
115,35
217,70
105,60
532,15
38,90
49,55
527,25

Narudba
da
da
da
da
da

Uraunat
prevoz
Da
Da
Da
Da
Da

Zadaa kreiraj bar jednu bazu sa dvije tabele i dodaj nove podatke (neka jedna tabela sadri personalne
podatke pa unesi svoje ime prezime i adresu, uti pojas....)
Obavezna provjera zadae na USB-u, ili baza kao atament na vaem mejlu.
27

Sortiranje
Zapise (podatke/data) u tabeli (table), upitu (query), obrascu (form)
ili izvjetaju (report) mogu da se sortiraju po sadraju polja
(field).
Zato sortiramo?
Sortiranje podataka poboljavanju efikasnosti koritenja izvetaja ili forme. Tako je npr. mnogo je lake
koristiti katalog u kome su proizvodi navedeni po abecednom redosljedu ili na osnovu cijene po jedinici,
nego katalog koji stavke navodi po nasuminom redosljedu.
Pojam sortiranja
Sortiranje je nain ureenja po nekom kljuu. Najee se koristi numeriki klju od veeg prema manjem
ili obrnuto, ili alfanumeriki klju gdje se podaci ureuju alfabetskom redu.
Neke liste na koje nailazite u svakodnevnom ivotu su ve sortirane ili vam dozvoljavaju da ih sortirate na
eljeni nain. Kalendar ili dnevni planer je primjer liste sortirane po datumima.
Sortiranje tabela (Table sort)

U navigacionom panelu selektujete tabelu koju elite preurediti.

Kad se u prozoru baze podataka pojavi izabrana tabela selektujte polje (kolonu) na osnovu
kojih elite da sortirate.

Izaberete nain sortiranja:

uzlazno: od manjeg prema veem: ikona

ili silazno. od veeg prema manjem: ikona

Podaci unutar tabele e se automatski sortirati.

Indikacija da su podaci sortirani je
promjena izgleda menija polja iza imena kolone
(nesortirana kolona trokut, sortirana strelica sa
trokutom),
kao i aktiviranje komande RemoveSort
Sortiranje se obavlja po razliitim kljuevima u zavisnosti od tipa podataka koje kolona sadri:
1. Broj, Valuta,
Automatsko numerisanje
2. Tekst, Memo,
Hiperveza
3. Da/Ne
4. Datum/vrijeme

Ponitavanje sortiranja
Klik na komandu Remove Sort

28

Filtriranje
Filtriranje jee izvajanje podataka
p
po nekom
n
kljuuu.
Filter mijennja prikaz poodataka u ob
brascu ili izvvetaju, a da
se pri tom ddizajn forme ili izvetaja ne mijenja.
Filter moeete da posmaatrate kao krriterijum ili ppravilo koji
identifikuje
se odreujje za nekko polje. Kriterijum
K
vrijednosti ppolja koje eelite da prikaete.
Kada primjenite filter, bie prikazaani samo onii zapisi koji
sadre vrijeednosti kojee vas interessuju. Ostali zapisi bie
skriveni svee dok ne uk
klonite filter..
Na primjer,, umjesto too bi na listi sa 100 proizzvoda trailii stavke sa opsegom
o
cijeena od 10 do
o 50 KM. ilii
kreirati mannji izvetaj saamo za prika
azivanje ovihh stavki, na ove
o podatke moete
m
da prrimjenite filteer kako bistee
prikazali saamo one stavkke tabele P
Proizvodi ij
ija je vrijedno
ost u polju Cijena izm
meu 10 i 50 KM.
K
Filtriranjee praktino predstavlja
p
ograniavan
o
nje broja prrikazanih za
apisa. Znai zapisi ostajju, ali se nee
vide. Razllika izmeu filtriranje i sortiranja:
kod sorttiraranja se vri

v preureivvanje podataaka. svi podaci ostaju.

kod filtrriranja se vri izdvanje poodataka.

nje filtriranja
Ponitavan
Ako elite da ponitite filtriranje (i ponovo vidiite stare podaatke)
to ete posttii jednostavvnim klikom
m na dugme R
Remove Filteer.

Indikacija da ste koristili filteer pojavljujee

ored imena kolone ijii podaci suu
se po
korieni za filltriranje (taako to see
promjjeni izgled dugmeta za
z padajuii
meni i u ststusnoj
oj liniji (ispissom Filteredd
u karttici Navigatoora)
om na dugm
me Filtered se
s ponitavaa
Kliko
dejstv
vo filtera.
Ponov
vnim klikom
m vraa se preedhodni
prikazz: filtrirani ppodaci.
o ukrug... filltriraj / ne filltriraj...
I tako

Trajno uklanjanjee filtra postie se klikom

na opciju Clear fiilter from (im
me polja
kjua) .

29

Ako smo vrrili filtriranjje po vie kljjueva (kolonna) ovako

uklonjeni fi
filter odnosi se
s samo na eljenu kolonnu, a filtri po
drugim kljuuevima (kollonama) ostaaju.
Uklanjanje PONITAV
VANJE FILT
TERS PO SV
VIM
KLUEVIM
MA se iz meenija dobijen
nog klikom nna dugme
Advanced ffilter optionss
i komandom
m Clear All Filter.
F

Napredne
e opcije filtriranja Naprednii filteri

den na listi uobiajenih fifiltera. Da biiste mogli daa

Ponekad se javlja potreeba da se kreeira filter kojji nije naved
koristite ovuu funkciju, morate
m
znati da
d piete izrraze. Izrazi su
u slini form
mulama koje ppiete u prog
gramu Excell
i kriterijumiima koje navvodite priliko
om kreiranja upita (queryy).
Iz menija kooji se dobije klikom na Advanced
A
Fillter Options bira
b se Advaanced Filter/SSort

Ova komadda nas prebaaci u novo raadno okruennje koje se satoji

s
od dvaa prozora. u ggornjem se nalazi
n
tabelaa
(ili tabele aako je izvreeno relaciono
o povezivanj e sa drugim tabelama) a u donjem taabela u kojojj definiemoo
elemente fiiltriranja.
1-Tabela poo kojoj se vri napredno filtriranje
2. Field-poolja koja e biti
b kljuevi filtriranja
f
unaacuju se dvoklikom na ellemente listee 1
3. Selekcijaa sorta: Sort
a) polja ppo kojima see sortira
b) vrste ssorta
4.Kriteriji ffiltriranja: Crriteria
Upiu se rijjei koje predstavljaju kljju po komee se vri filtriiranje (navod
dnici se samii pridrue)
5. klik na ddugme Applyy Filter

i TO JE
E TO:
dobijje se filtriranna i sortirana tabela

30

Pamenje
e filtriranih i sortiranih tabelaa SQL Vie
ew/query
Kao to je nnaglaeno filltriranjem see smo prividnno uklanjaju podaci iz taabela. Meuttim, ponekad
d elimo i daa
ovako kreiraan prikaz traj
ajno zapamtim
mo.
To moete uiniti koristei napredn
ne opcije filteera, tako da umjesto App
ply Filter/Soort izaberete opciju Savee
As Query. Na ovaj nain je kreiran
n i trajno sauuvan fajl u formi
fo
upita (Query).
(

Davaanjem imena
a Queriju/uppitu vi
ste gga kreirali e se pojavviti u
naviggacionom panelu
p
kao novi
elemeent vae bazze podataka.
SQL se pamtii kao Query.
Kadd izaberete SQ
QL View dobiete moguunost da
z
zapamtite
rezzultat (queryy) filtera:

Prim
mjer SQL kodda

Kreiranje uupita na ovaj nain, tj. krroz Query D

Design, u pozzadini generrie SQL kodd koji se izv
vrava i dajee
rezultat. SQ
QL kod se moe videti ottvaranjem uppita u SQL View,
V
tj. kliko
om desnim ttasterom mia na jeziakk
upita, gde see otvara pom
moni meni, odakle
o
treba izabrati opciju SQL View
w, ili klikom na !.

31

Ponavljanjepodsjeanje: Struktura podataka i pojam entiteta

Svijet koji nas okruuje moe se shvatiti kao sistem entiteta koji su u meusobnom djelovanju. Pod
entitetom se najese podrazumeva objekat posmatranja koji je vaan sa odreenog stanovita i koji se
moe identifikovati, tj. izdvojiti iz okoline i opisati.
Entitet moe biti:
realni objekat (osoba, maina, dokument, kua...)
apstraktni pojam (mjera, koliina, boja, preduzee, radno mjesto..)
dogaaj (roenje, upis, isplata, prekraj...)
odnos asocijacija (predmet nastavnik, kupac dobavlja, ...)
Svaki entitet ima razliita svojstva (obeleja-atribute), kojima se blie odreuje posmatrani entitet. Skup
entiteta je kolekcija entiteta iste vrste (opisuju se na isti nain). Svako svojstvo ima ime i vrijednost, pa se
entitet identifikuje :
imenom skupa entiteta kome pripada
imenom svojstva entiteta pomou kog se izdvaja iz skupa
vrijednou imenovanog svojstva.
Svojstva mogu biti kljuna i atributivna. Kljuno svojstvo (klju) omoguava identifikaciju entiteta u
skupu entiteta. Kljuevi mogu biti primarni (omoguava jednoznanu identifikaciju entiteta u skupu e.) i
sekundarni (slue za identifikaciju grupe entiteta u skupu entiteta). Kao kljuevi se koriste ifre
(omoguavaju identifikaciju entiteta, klasifikaciju entiteta ili pruanje informacija uz utedu memorijskog
prostora). Primjer: JMBG 2811954710128 (dan roenja, mjesec, godinaj, pol, kontrolni broj). Atributivna
svojstva opisuju entitet (ne identifikuju).
Primeri entiteta
ENTITET
OBILjEJA (Atributi)
Konkretizacija (vrijednost) OBILjEJA (podatak)
MAGACIN

DOBAVLJA

duina
irina
lokacija
stanje zaliha
kapacitet
mjesto
roba
uee u ukupnom prometu
rok plaanja

200 m
50 m
Beograd, Cetinjska 30
35 000
1 000 000
Kikinda, Zmajeva 34
keks
7,56%
60 dana

Konkretizacija obiljeja etntiteta je PODATAK. Podaci mogu biti numeriki, znakovni i mjeoviti.
Obavetenje da u Australiji pada kia je vijest, ali obavjetenje da u mjestu u kome se nalazimo pada kia
moe da bude informacija koja pokree akciju ponijeti kiobran.
Struktura datoteke podataka
Prije nego se zapone sa izradom BP neophodno je na papiru isplanirati tabele od kojih e se sastojati BP.
Stoga je potrebno:
1.
sainiti kratak opis izvetaja, lista i ostalih objekata koji treba da nastanu ka rezulrat BP
2.
uoiti podatke koji e da uestvuju u izradi svih objekata (npr. napraviemo naljepnicu sa adresom
samo ako postoji adresa u BP)
3.
za svako polje stavku na listi odrediti ime , tip i veliinu
4.
grupisati podatke koji prirodno idu zajedno ( ne mjeati opte podatke o proizvodu sa prometom

istih npr.)

32

Indeksira
anje polja, primarni klju i ind
deks
Indeksiranoo polje u bazzi podataka moe se upoorediti sa saadrajem na poetku udbenika (mnogo je lakee
pronai traeno poglavljje tako da see ono pronae u sadraju i tamo proiita na kojoj sse stranici naalazi nego daa
se lista knjigga od poetkka).
Odreivanjje primarn
nih kljueva
a: Svaka taabela e uklljuivati pollje ili skup polja koji jedinstvenoo
identificiraju svaki zapis pohranjen u tabeli. To je esto jediinstveni iden
ntifikacijskii broj, kao to je ID brojj
zaposlenikaa ili serijski broj.
b
U termiinologiji bazze podataka, ovu informaaciju nazivam
mo primarni klju tabele..
Access korristi primarnni klju polja za brzo ppridruivanjee podataka iz viestrukkih tabela i povezivanjee
podataka zaa vas.
Ako ve im
mate jedinstveeni identifikaator za tabeluu, kao to je broj proizvo
oda koji jedinnstveno identtificira svakii
proizvod u katalogu, ideentifikator moete
m
koristtiti kao primaarni klju tab
bele ali saamo ako e vrijednosti
v
u
tom zapisu uvijek biti raazliite za sv
vaki zapis. N e moete im
mati dvostrukee vrijednosti u primarnom
m kljuu. Naa
primjer, kaoo primarni kllju nemojte koristiti imeena ljudi, jerr imena nisu jedinstvena.
j
Moglo bi see dogoditi daa
imate dvojee ljudi istog imena u istoj tabeli.
Primarni k
klju uvijek mora imati vrijednost.
Ako vrijednnost zapisa na nekom stupnju moe postati
nedodijeljenna ili nepoznnata (nestalaa vrijednost),, ne moe
se koristiti kkao komponeenta primarn
nog kljua.
Uvijek morate izabrati primarni
p
klju
u ija vrijeddnost se ne
mijenja. U bbazi podatakka koja koristti vie od jeddne tabele,
primarni klj
lju tabele se
s moe korristiti kao reeferenca u
drugoj tabelli.
Ako se prim
marni klju promijeni, promjena sse mora prim
mijeniti na sva
s mjesta nna koja se klju
k
odnosi..
Koritenjem
m primarnogg kljua kojii se nee m
mijenjati smaanjuje se mo
ogunost da primarni klju postanee
nesinhronizzovan s tabelaama na koje se odnosi.
Za primarnii klju treba odabrati ono polje iji ssu podaci razzliiti za svaaki zapis. Akko takvo poljje ne postojii
mogue je uumjesto prirrodnog prim
marnog kljua odabrati umjetni
u
prirod
dni klju.
Sadraj poljja koje je um
mjetni primaarni klju geenerira generrator (jedinsttveni slijednii ili sluajni broj koji see
pridruuje ssvakom od zaapisa). Geneerator se uklljuuje odab
birom vrste podataka A
AutoNumberr.
esto se kaoo primarni klju
k
koristi proizvoljni
p
jeedinstveni brroj. Na primjer, svakoj naarudbi moete dodijelitii
Kad se jedn
jedinstveni broj narudbbe. Jedina sv
vrha broja nnarudbe je identifikacija
i
a narudbe. K
nom dodijeli,,
vie se ne mijenja. Prrimarnim kljuevima
k
se automatsski dodjeljuju indeksi i dvostruki zapisi nisu
u
doputeni.
Ulogu poljaa primarnog kljua mog
gu uzeti poljaa sljedeih tipova
t
podataka: Text, N
Number, Au
utoNumber,,
Date/Time, a najee su
Currency, D
u to polja tippa: Text, Num
mber i Auto
oNumber.
Polje tipa Y
Yes/No mozee ali nema sm
misla tabela bi imala samo 2 sloga..
Polje primaarnog kljua ne
n moe biti tipa: Memoo, OLE objecct, Attachment i Hyperllink.
Zapisi u tabbeli se autom
matski sortirajju prema polj
lju primarnog
g kljua.
Rjei je sluuaj da se primarni
p
klju
u mora deffinisati pomo
ou dva i viie polja i u tom sluajju je rije o
sloenom prrimarnom klj
ljuu.

Uklanjanjje primarnoog kljua

U grupi T
Table Toolls u
grupi Toools kliknuti na
ikonu.
Ili desni klik miaa na
odabrano polje i iz
menija izaabrati nareedbu
klju Primaary key.
Svojstvo in
ndeksiranja polja (Index
xed) odreujeemo u karticii General:
No je zadaana opcija za
z sva poljaa, osim prim
marnog kljua kojem see automatskki dodjeljuje indeks bezz
dvostrukih zzapisa.
Da (duplikaati doputeni)) -Yes (Dupllicates OK)polju postav
vljamo indek
ks i doputam
mo dvostruk
ke zapise
Da (bez dupplikata) Yess (No Dupliccates) indekksira polje i ne
n dozvoljav
va dvostrukee vrijednosti..
33


Forme
Forme (prozori, formullari, obrasci) su Access-oovi objekti kojima
k
se po
oveava kom
mfor i efikasnost rada saa
bazom, na ttaj nain to e korisnik pred sobom
m imati prozo
or sa kontrolaama na koje je ve navik
kao koristeii
Windows opperativni sisttem.
ACCESS im
ma mogunosti kreiranja razliitih vrssta obrazaca /FORM/ iz CREATE
C
TA
AB-a i FORM
MS grupe
izborom duggmadi:
Forma (proozor) je okvvir, kontejnerr koji obuhvvata grafikee objekte od
dnosno konttrole koje su
u svojstvenee
Windows opperativnom sistemu.
s
kojee se mogu poovezati sa meemorisanim podacima
p
u ttabelama.
Time se olaakava rad saa kreiranom bazom
b
irokoom krugu korisnika.
Access nudii nekoliko naaina za kreiranje obrazaaca:
Form morate
m
izabrrati objekat na osnovu kog se
kreira obrrazac automaatski, ukolik
ko je to tabela koja
je u vezi sa
s drugom taabelom, obrazac prikazuje jedan
slog iz izaabrane tabelee i kao podo
obrazac sve slogove
s
iz vezne taabele koji see odnose na prikazani
p
slogg.
Form Deesign Kreeirate sami obrazac u prikazu
p
Design Viiew;
Blank Form Dob
obijate prazaan prikaz obrasca
o
Layout daa sami kreirat
ate obrazac
Form Wiizard- Krirannje obrasca pomocu
p
caroobnjaka
(veoma slicno kriranjuue upita pom
mocu carobnjaaka)

More formss nudi

Multiple Ittems Kreiraa obrazac na osnovu izabbranog objek
kta u tabelaln
nom prikazu
Datasheet Kreiranje obrasca sa tabelarnim ppirkazom izzgleda isto kao
k prikaz D
Datasheet tab
bele (moratee
izabrati zeljeni objekat)
Split Form
m kreiranje obrazaca naa osnovu izaabrane tabelee (upita) kojii prikazuje jeedan slog iz tabele i kaoo
podformu cijelu tabelu.
Modal Diaalog je speecijalna vrstta obrasca. U
Umjesto da prikazuje podatke iz neeke tabele, on
o postavljaa
pitanja, suttina je to gaa moete otv
voriti u nekoom vanom trenutku
t
kao sastavni dioo automatizo
ovanog poslaa
(obavezan V
VBA kod).
Pivot Charrt arobnjakk za kreiranje pivot dijaggrama
Pivot Tablee arobnjakk za kreiranjee unakrsnih ((Pivot) tabella.

Primjeri obrazaca-for
o
rmi kreiranih
h dizajniran
nih u Accessuu
Ilustracije ppokazuju da na
n formu mo
oemo ugradiiti objekte kaao to su kom
mandni dugm
mii, liste, lab
bele itd.
34

me
Kreiranje proste form
m formom moemo
m
podrrazumjevati oonu koja je napravljena
a nad jednom
m tabelom. Najee naa
Pod prostom
takvoj form
mi nita osim editabilnih polja
p
povezannih sa poljim
ma tabele i nijje potrebno kkreirati.
Najjednostaavniji sluaj: Neka Access sam napravvi formu u ko
oju e smjestiti ranije kreiiranu tabelu
Selektujemoo tabelu kojuu elimo sm
mjestiti u (na)) formu. Da bi kreirali formu
f
tabelaa treba biti zaatvorena (paa

ukoliko nijee uradite to). Nakon toga kliknite na ddugme

Za tabelu Rejting (ranijee kreiranu) Access

A
je form
mirao (ponud
dio) Formu

Naknadno m
moemo ovuu formu preurrediti, skrauujui pojedin
na polja, mijeenjajui natpiise i slino.
Access sam
m kreira Navvigator koji sadri dugm
mie
za navigacij
iju - napred, nazad, na poetak,
p
na kkraj,
dodavanje nnovog.

Navigator (koji
(
Access aautomatski kreira)
k

35

Kreiranje
e obrazaca
a pomou F
Form Wizaarda
Ovaj alat om
moguava prravljenje obrrazaca koji ssadre polja iz vie tabella i upita. M
Mogue je birrati atribute i
njihov redosljed pojavljivanja u obraascu, kao i sttil prikaza ob
brasca.

bles/Queriess (gore-levo)) treba izabraati Tabelu ilii

U prozoru kkoji se otvarra (kao na sliici) iz padajuue liste Tab
Upit koji saadre podatkee koje elimo
o da prikaem
mo u Formi.
U listi Avaiilable fields bie prikazaana polja kojja se nalaze u izabranoj Tabeli
T
ili Uppitu. Pomou
u dugmia saa
znakom vee > prebacujjemo ona polja iz Tabelee (Upita) kojaa elimo da se
s prikau naa Formi.
Klikom na dugme Nextt prelazimo na sljedei kkorak gde biramo kakav
v raspored (L
Layout) poljja elimo naa
Formi.
Column
nar - omogguava prikaz na formii
podatakaa samo jednnog reda-zap
pisa u tabelii
(npr, sam
mo podaci o jjednom auto
omobilu),
Tabularr prikazuje tabelarno prikaz svihh
redova-zzapisa (nprr. Svih auttomobila izz
tabele) jedan ispod ddrugog.
Datasheeet rasporedd je kao u prikazuu
datasheeet tabele.
Justified
d raspored kontrola nijje unaprijedd
odreen.

36

Biramo izglled (Style) foorme.

U poslednjeem koraku zaadajemo naziiv obrscu-forrmi.

Eventualno

Open the fo
orm to view or edit information-akoo
elite da korristite obrazaac za rad sa podacima
p
Modify the forms desiggn ukoliko elite da vrite
izmjene u ob
brascu.

Kada pritisnnemo dugmee Finish dobiijamo gotov obrazac

recimo kao na slici:
U donjem lijevom
l
ugluu se nalazi se ranije oppisani
Navigator sa dugm
miima kojji omoguavaju
navigaciju kroz
k zapise.

Forma se saastoji iz tri oddeljka:

Forrm Header (zaglavlje
(
forrme),
Dettail (Detalji za prikaz poddataka iz
tabeela/upita),
Forrm Footer (podglavlje
(
forme).
f
U zaaglavlje se
obino unosi naslov form
me, a u ppodglavlje
kom
mandna dugm
mad.(prikaz Design
D
View
w)

37

Alati i kon
ntrole kod
d obrasca1
Na formu sse, u pregleddu za izmjen
ne/dizajniranjje, mogu sm
mjestiti razne standardne kontrole kak
kve se inaee
sreu u raduu sa Window
ws programim
ma (tekstualnno polje, labeela, komandn
no dugme, paadajue liste i sl.).
Za smetanjje ovih kontrrola na formu
u slui Conrrols (donja slika).
s

Alat/
kontrola

I
Ime
Select Objeects (alat za
biranje objeekata)
Control Wiizards
(kontrolni arobnjaci)

Mijenja pokaziva mia

m u alat za biranje objeekata.

Label (oznaaka)

Pravi okkvir koji sadri stalni teksst opisa ili tekkst sa uputstv
vima. Sa
CTRL-E
Enter postavljjate tekst u vie
v redova.
Pravi okkvir za prikazzivanje i dopu
uta izmjenuu podataka.

Text Box
(okvir za teekst)
Option Grooup
(grupa opciija)
Toggle Buttton
(dugme za prebacivanje
p
e)
Option Buttton
(dugme opccije)
Check Box
(polje za pootvrdu)
Combo Boxx
(okvir padaajue liste)

Funkcij a

Ukljuujje i iskljuuje Control Wizards. Contrrol Wizards pomau

kod proj ektovanja sloenih kontrrolni objekataa.

List Box (ookvir liste)

Pravi okkvir podesivee veliine, u koji

k moete ssmestiti dugm
mad za
prebacivvanje, dugmaad za opcije ili
i polja za pootvrdu.
Pravi duugme koje, kaada se kliknee, prebacuje iiz On u Off. Stanje On
odgovaraa izboru Yess (-1), a stanje Off odgovvara izboru No
N (0).
Pravi okkruglo dugmee (prvobitno nazvano raddio dugme) koje se
ponaa kkao dugme prebaciva.
Pravi poolje za potvrd
du koje prebaacuje ukljueeno (On) i isk
kljueno
(Off).
Pravi okkvir padajuee liste sa okviirom za tekstt u koji moeete da
unosite vvrijednost ili sa koje moete da biratee vrijednost iz
i datog
niza.
Pravi paddajui okvir liste, iz kojeeg moete izaabrati vrijedn
nost.

Command Button
B
(komandnoo dugme)
Image (lik)

Kada je izabrano, po
okree dogaaj koji moee da izvri maakro
Accessa ili proceduru
u Access VB
BA koja rukuuje dogaajem
m.
Prikazuj e statiku grrafiku na obrascu ili izvetaju.

Unbound Object
O
(nezavisni objekat)
o
Bound Objeect
(zavisni objjekat)
Tab Controol
(kontrola jeezika)
Page Breakk
(prekid straane)
Subform
(podobrazac)
Line
(linija)
Rectangle
(pravougaoonik)

Dodaje O
OLE objekatt, koji je naprravila aplikac
acija OLE serrvera, kao
to je Miicrosoft Grap
ph ili Microssoft Draw, naa obrascu ili izvetaju.
Prikazuj e sadraj OL
LE polja zapiisa, ako poljee ima grafik
ki objekat.
Inae se pojavljuje ik
kona koja preedstavlja objjekat.
Dodaje kkontrolu jeziaka za izrad
du obrazaca sa jezicimaa. Ova
kontrolaa lii na panele sa jezicim
ma.
Prouzrokkuje da tam
mpa na obrasscu ili izvetaaju, zapone novu
stranu naa mestu prek
kida strane.
Dodaje rredom podob
brazac ili pod
dizvetaj na gglavni obrazac, ili
izvetaj.
Pravi praavu liniju koj
ojoj mijenjatee veliinu i ppoloaj.
Pravi praavougaonik, kome mijenjjate veliinuu i poloaj.

iste kontroole mogu da see koriste i kod

d izvjetaja

38

Elementi prozora Properties su:

Grupa elemenata
Element
Format
Caption
Format
Decimal Places
Left
Right
Top
Width
Height
Back Color
Special Effect
Border Color
Border Width
Fore Color
Font Name
Font Size
Visible
Data
Record Source
Control Source
Input Mask
Default Value
Validation Rule
Validation Text
Locked
Event
Other
Name
Tab Index

Funkcija
Informacije o formatu objekta
Tekst zaglavlja objekta
Format za prikazivanje vrijednosti u polju
Odreen broj decimalnih mesta
Rastojanje od leve ivice obrasca/izvetaja do leve ivice objekta
Rastojanje od desne ivice obrasca/izvetaja do desne ivice objekta
Rastojanje od gornje ivice obrasca/izvetaja do gornje ivice objekta
irina objekta
Visina objekta
Boja pozadine
Efekat sa kojim se prikazuje izabrani objekat
Boja okvira
irina okvira
Boja teksta podataka
Izbor fonta objekta
Veliina fonta
Reguliemo da li hoemo da prikaemo objekat ili e ostati skriven
u obrascu ili izvetaju
Informacije o podacima
Tabela ili upit kao izvor podataka
Polje ili izraz kao izvor podataka
Ulazne maske su nizovi karaktera koji odreuju kako se prikazuju
podaci za vreme unosa podataka i izmjena
Definie inicijalnu vrijednost
Pravila za potvrivanje vrijednosti unete u polje
Tekst koji e se pojaviti na statusnoj liniji ako vrijednost koja se
unese ne odgovara kriterijumu za Validation Rule
Mogu se onemoguiti izmjene vrijednosti u polju objekta
Informacije o dogaajima
Ostale informacije
Naziv kontrolnog objekta
Redni broj kontrolnog objekta u sekciji

Labela (natpis nalepnica - Label) je kontrola u koju se unosi tekst koji opisuje formu, drugu kontrolu i sl.
Tekst u labeli se moe urediti pomou linije sa ikonama (Toolbar) koji je isti kao u Wordu.
Polje za tekst ( Text Box) je kontrola pomou koje moemo napraviti novo (izraunato) polje u obrascu (ili
izvetaju). Nakon dodavanja ovog objekta, otvaramo Propreties (F4 ili dvostruki klik). U opciji Control
Source (izvor podataka) na kartici Data sa tri take ... otvaramo Expression Builder u kojem unosimo izraz
kojim emo izraunati novu vrijednost (to emo razjasniti kasnije).
Isto tako emo neto kasnije razjasniti detalje kreiranja i korienja dugmadi.

39

Kreiranje
e obrazaca
a pomou F
Form Desiggn
KONTROL
LE

Neto napprednije opcije nudi

dugme Form
m Design:
ime
e se startoovati pravljenje nove
forme (na ppoetku je praazna).
povrinu
Na
tu
praznu
(PROSTOR
R forme) se mogu
dodavati koontrole, a ono
o
to je
nama zanimljivo je da forma
sadri text bbox -ove (pozicije koje
sadre poddatke iz tabeele i koje
moemo ureivati, npr ime
radnika, Preezime itd). Naravno
N
ti
text box -oovi moraju biti
b vezani
za polja tabele.

mrea:
PR
ROSTOR fo
orme na ko
oji
pos
stavljamo kontrole

To postiem
mo na sljedei nain. Kliiknemo na ccrni kvadrati u gornjem lijevom ugluu forme da bismo
b
dobilii
Properties pprozor. Biraamo Data taab. Postavljaamo se u Record Sourcce polje i uppisujemo SQ
QL reenicuu
SELECT * FROM ime_tabele; (naprimjer SE
ELECT * FR
ROM SEKT
TOR; ako prravimo form
mu za tabeluu
SEKTOR). Zatvorimo Properties
P
pro
ozor.
Sada e u liniji toolbaar -a biti dosstupno dugm
me Field Lisst
i nakon kklika na njeg
ga dobijamoo
prozori saa listom poljja iz potrebn
ne tabele. Svve to sada treba
t
uraditi je da se preevuku potreb
bna polja naa
formu. Preoostaje da se promeni Cap
ption (tekst koji pie isp
pred editabilnog polja; nnaime nakon Prevlaenjaa
ovde e pisaati naziv poljja iz tabele npr
n MATBR ali je bolje to
t Prepraviti u Matini brroj).
Postoje situuacije kada see forma moraa malo doradditi.
Uzmimo sljjedei primjer - pravimo formu za prijem robee od nekog dobavljaa. U njoj se nalazi
n
i ifraa
dobavljaa. No kako doobavljaa im
ma puno, ne mogu se naapamet znatii sve ifre, ppa bi bilo zg
godno da see
umjesto upiisa ifre, ovdde nae pad
dajua lista ((Combo Box
x) u kojoj ee biti svi dobbavljai. Tad
da bi prostim
m
klikom na ppotrebnog, njjegova ifra automatski
a
bbila upisana. Upravo to tto nam treba i relizuje se jednostavnoo
- izbriemoo Text Box za
z unos ifree dobavljaaa sa forme, a iz ToolBox
x -a (pazei da je ukljuen Wizard))
biramo Com
mbo Box. Zaatim ga naccrtamo" na fformi. Kada se otpusti taaster mia, ppokrenue see Wizard. U
nekoliko naarednih korakka emo birati opcije kooje e omogu
uiti da se izz tabele dob avljaa, ifraa dobavljaaa
ugradi u pottrebno polje u tabeli prijeema robe.

Kreiranjee dugmetaa
Dugme je eelement GUI/Windows okruenja kojji slui za po
okretanje i izzvravanje oddreene nareedbe, ili nizaa
naredbi. Om
moguava inttuitivan i brzz rad.
Kod Acccesssa komand
dno dugme koristite
k
u ob
brascu da pokrenete radnju ili niz radnji.

U prozooru za navigaaciju (NAVIIGATION PA

ANE) kliknite desnim taasterom miaa na obrazac,,
a zaatim u pomonom meniju
u izaberite sttavku Design
n view.

Na kartiici Dizajn, u grupi Kont role izaberitte stavku Dugme

40


U koorddinatnoj mreei za dizajnn, kliknite na
n mesto gdjje elite da komandno dugme
d
budee
umeetnuto.
Pokrenuue se arobn

njak za komaandno dugmee.

Pratite uputstva
u
aro
obnjaka. Na pposljednjoj stranici
s
klikn
nite na dugmee Zavri.

arobnjjak e kreiraati komandnno dugme i ugraditi

u
mak
kro u svojstvvo Na klik On Click,,
duggmeta. Makroo sadri radn
nje koje izvravaju zadataak koji ste od
dabrali u aroobnjaku.
Izborom oppcije Create form
f
in desiign view otvvara se radnaa povrina iija veliina sse moe mijeenjati (lijevaa
granica, dessna granica, donji
d
desni ugao).
u
Predeffinisan veliiina je 10x3 cm.
c
Desnim tastterom klikniimo na kvad
drati u lijevvom gornjem
m uglu formee i selektujm
mo Propertiess. Propertiess
(definisanjee postavki maaske i svih ob
bjekata koji se na njoj naalaze).
Nakon pojavljivana
p
5 u prozoru
Kategorrije/Categoriees 6

8
7

Ako eelimo da nnae dugme djeluje naa

postojee forme biraamo 7 Form operations
i nakon
n toga biram
mo 8 moguu akciju naa
izavrano
oj kategoriji
Za poeetak izaberim
mo 9 za du
ugme kojim
m
emo ottvoriti formuu.
Slijede uputstva kkoja nudi arobnjak i
kreirano
o je duugme sa osobinamaa
(kategorrijama) i akccijama koje e
izvravati.

s ime upotrrebljava u programu, dok

k je Caption ttekst koji e se ispisivatii
Osobina Naame je naziv tastera ije se
na tasterimaa.
Znak & (tzvv. ampersendd) ispred odrreenog karaaktera oznaaava preicu sa
s tastature zza pristup tom tasteru. U
naem prim
mjeru ispred karaktera "d"
" na tasterru "Pregled &dunika" stoji znak &
&, to Acceessu (ovo jee
standardizovvano na nivvou operativn
nog sistema)) govori da se pritiskom
m na tastaturru, na slovo "d" aktiviraa
odgovarajui taster na formi,
fo
kao daa smo lijevim
m klikom mia kliknuli naa njega.
Obratite paanju da, dook je forma u fokusu, nnije neophod
dno kombino
ovati hot-keyy sa tastero
om ALT. Zaa
pretpostavkku, ako se nekkom od men
nija pristupa ppreko tasteraa sa &d i ako
o je u isto vrijijeme aktivnaa forma kojaa
na sebi ima taster sa &dd, meniju em
mo pristupiti sa ALT+d, a tasteru na formi
f
samo ppritiskom na d.
Valja obrattiti panju da
d se na form
mi ne postavvi isti hot-key za pristu
up dvema koomandnim taasterima: prii
aktiviranju "vrueg tasteera" aktivirae se prvi naa formi.

Korienjje i ugradn
nja Tab Control pri k
kreiranje o
obrazaca
Sljedei priimjer bi bio da se popun
njavaju podaaci iz
neke tabelee koja ima dosta
d
polja, s tim da su nneka
vana a neeka manje vana pa se
s i ne mooraju
popuniti. Taada bi bilo zgodno
z
ugrad
diti Tab Con
ntrol
kao na sljeedeoj ilustraciji za form
mu nad tabeelom
RADNIK. K
Kada nacrttamo" tu kontrolu na foormi,
onda prosttom tehnikoom Cut - Paste sa foorme
preselimo nna Tab Control eljene Teext Box -ovee.

41

Kreiranje sloene forrme sa podfformom

m
da budee sloen, tak
ko da zahtjevaa da na form
mi budu podaci iz dvije ilii
Nekada zahhtjev za kreiranje forme moe
vie tabela//upita, a klaasian primjeer je forma kojom se pravi neka vrrsta fakture.. Naime kup
pac je kupioo
nekoliko raazliitih proiizvoda. Posttoje podaci koji su vezani za sam in kupovinne (naziv ku
upca, datum
m
kupovine, iznos itd) - zaglavlje
z
fak
kture postojee podaci o sp
pecifikaciji te
t kupovine (naziv prvog
g proizvoda,,
cena, koliiina, iznos pa naziv drugo
og proizvodaa itd). Oito bi
b najpogodn
nije bilo da sse u jednom dijelu formee
(ili tanije u glavnoj formi) popunjavaju podacii iz zaglavljaa, a da se u drugom dijeelu (ili tanijje podformi))
popuni speccifikacija.
Primjer: Imam
mo emu Preeduzea u kojjoj postoji sllabi
tip entiteta CLAN_POR
RODICE, koji
k
zavisi od
reegularnog tippa entiteta RA
ADNIK.
Znai
Z
bilo bi dobro da glaavna forma RADNIK
R
saddri
podformu
kojom ee
se au
urirati tabbela
CLAN_PORO
C
ODICE.
ta uraditi da se dobije takkva forma?
Postoje razliiti naini a jedan od njih
n
je sljedeei.
Prvo posebnno napravitii glavnu formu
f
kao da
prravimo prosttu formu.
Zatim
Z
napravviti novu foormu koja e
kasnije bbiti
ugraena u gllavnu kao podforma.
Da
D vidimo kaako se pravi ta
t druga.
Krenemo kaao sa pravljenjem proste forme.
Na formu pprevuemo sva
s polja iz Field List - a
koja su naam potrebnaa, a onda izbriemo
i
svve
Caption -e.. Zatim Texxt Box -ove postavimo u
jedan red prri vrhu formee (pogledati sekciju Detaail
na sljedeojj slici)

Ako ne ide od ruke ondda se moe izvriti selekkcija svih tih

h Text Box -ova i pokreenuti naredbaa Format
Align To
Top . Sada izaabrati View Form Heaader/Footer i na formi ee se pojaviti nove dvije sekcije
s
Form
m
Header i Foorm Footer. Form
F
Footer se moe miem podii da
d se ne vidi jer nam neee biti potreban. U sekcijii
Form Headeer treba dodaati nekoliko labela
l
(tanijje onoliko ko
oliko ima polja tabele) i uupisati sadraj koji jasnoo
asocira na too ta predstaavlja kolona tabele.
t
Kada se ovvo obavi trebba klinuti na
daa bi dobili Properties
P
fo
orme, a ondaa svojstvo Default
D
View
w
postaviti naa Continuous Forms da bii bili prikazaani svi slogov
vi iz tabele CLAN_PORO
C
ODICE.
Snimiti ovuu formu podd nekim imeenom i zatvooriti je, a ottvoriti onu koja
k
treba dda bude glav
vna. Sada izz
ToolBox -a birati kontroolu Subform//Subreport i nacrtati" prravougaonu oblast
o
u donjjem dijelu forme.
Ako je prijee ovoga bio ukljuen
u
Wizzard on e vooditi aktivnost do kraja.
Ako nije onnda u Propertties -u za pod
dformu trebaa uraditi sljed
dee:

42

Ovim
O
podeavvanjem u podformi nee
biti prikazivanni svi slogov
vi tabele
CLAN_PORO
C
ODICE, ve samo oni
vezani za tekkueg radnik
ka u
glavnoj form
mi.

Stvaranje
e formi pom
mou alata
a za prazn
ne obrasce: Blank Form
Ako arobnj
njak ili alati za
z sastavljanjje oformi ne odgovaraju vaim potreb
bama, obrazaac stvorite po
omou alata
za prazne obbrasce. Ovoomoe biti brrz nain stvarranja obrascaa, naroito ak
ko na formu namjeravatee postaviti
samo nekoliiko polja.

Na kartici C
Create kliknnite na
Prazan ob
brazac.
Access otvaara prazan obbrazac u Layout View priikazu te prik
kazuje okno Field
F
list: Poopis polja.
U oknu Fielld list kliknite znak plus (+) pored tabblice ili tabliica koje sadrre polja kojaa elite prikaazati na
obrascu. Daa biste dodalii polje u obraazac, dvoklikknite polje ili ga povucitee na obrazac..

Nakon dodaavanja prvogg polja moette dodati viee polja odjed

dnom tako daa drite pritissnutu tipku CTRL
C
dok
klikom odabbirete vie poolja, a zatim ih u isto vrijjeme povueete na obrazac.
Za dodavaanje logotippa, naslova ili
datuma i vrremena na obrazac
o
koriistite
alate u grrupi Headeer/podnoje na
kartici Dizaajn
Lista Prop
perties omooguuje priistup
mnogim svojstvima koja mo
oete
postaviti raddi prilagoennje i dizajnirranje
obrasca-form
me, npr izboor boje:

43

Meni form
me
Kada se praavi forma kojja sadri sam
mo komandnuu dugmad ko
oja otvaraju druge
d
forme ili izvetaje ne koristi see
Form Wizaard, ve se forma
fo
pravi odmah
o
u Des ign View pregledu.
Ovakve form
me se nazivaaju meni (Meenu) forme.
Komandna
K
duugmad se mooe vizuelno grupisati korrienjem alatke
Rectangle
R
na Toolboxu (iz proirene ponude kao na slici)

Efekat upootrebe Recta

anagle alatkee

Kreiranje forme zza navigacciju naviigation forrm
Preostaje daa se kreira jeedna forma koja
k
nee bitti naslonjena ni na jednu tabelu/upit vve e sluitti kao glavnaa
forma u kojju e se ugraaditi meni-sisstem ili kom
mandna dugm
madi-tasterii (commandd button -i) kojima
k
e see
otvarati form
me, pokretatii Izvjetaji, zavravati
z
radd sa aplikaciijom itd

Forma za navigaciju
u ili Komandna tablaa: prozor k
koji je nestao
Bolje reeno
o zamjenjen.
Komandna tabla je skup
p tastera (du
ugmadi) kojiima se pristtupa drugim
m elementim
ma programa
a - formamaa
i izvetajim
ma. Ona mooe sadrati i servisni d
dio gdje se moe
m
arhiviraati baza, uraaditi kompresiju i slino..
Ovdje su doputene um
mjerene dizajjnerske aktivvnosti -kreattivnost - nen
napadna slikaa i malo bojje doprinosee
ugodnijem vvizuelnom effektu.
Prije svega, treba da da se definiem
mo namjena i broj tastera--dugmadi, a potom
p
i njihoov izgled.
to se samee komandne table tie, on
na je obinaa "nevezana
a" forma (fo
orma koja nee koristi niti jednu
j
tabeluu
za prikaz poodataka) setoovana tako da
d "dri kon
ntrolu" nad aplikacijom
m.
Da biste kooristili objekkte baze pod
dataka i upra
ravljali njimaa u program
mu Microsoft
ft Access 2010, koristitee
prozor za nnavigaciju. U prozoru zaa navigaciju moete i daa kreirate priilagoene kaategorije i grrupe da bistee
mogli da orrganizujete objekte
o
baze podataka onnako kako elite. Na primjer, moete
te da obezbjeedite preicee
samo za objjekte koje koorisnici treba da vide, to im olakavaa izvravanje zadatka.
Ako ste eljjeli da olakaate pronalaeenje i korieenje skupa objekata,
o
na primjer
p
obrazzaca za unoss podataka ilii
izvetaja kooje ste pokrettali svake sed
dmice, kreiraali biste kom
mandnu tablu. Komandne table su malli ekrani kojii
sadre dugm
mad ili hipeerveze koji, na
n primjer, otvaraju obrrazac ili izveetaj. Korienje koman
ndne table jee
nain skrivaanja objekataa baze podataaka za koje nne elite da ih
h drugi korissnici vide i m
moda otete.. Na primjer,,
ako ne eliite da korisnnici mijenjaju podatke u osnovnoj tabeli,
t
bazu podataka eete konfiguriisati tako daa
prikazuje saamo komanddnu tablu, ogrraniavajui korisnike naa odgovaraju
ui skup alatkki.
Poevi od programa Access
A
2007, prozor Baz
aza podataka, Switcboard/Komandda tabla je zamjenjenaa
44

prozorom zza navigaciju.

Prozor za n
navigaciju na
n nekoliko naina
n
olakava i ubrza
ava korien
nje baze poddataka:
Prozor poveeava vidljivvost objekataa baze podattaka Nije mogue
m
sluajno sakriti prozor za naavigaciju izaa
drugih ekranna.
Objektima kkoje drugi vide
v
i koriste moete upra
ravljati tako to ete prilaagoditi kateggorije i grupe prozora zaa
navigaciju
Na primjjer, recimo da
d svakog ppetka ujutru pokreete sk
kup od tri izzvetaja. Um
mjesto da see
pomerate kkroz dugakuu listu objek
kata baze poodataka da biste
b
pronali izvetaje, u prozoru za navigacijuu
moete da kkreirate prilaggoenu kateg
goriju i u njuu postavite prreice ka izv
vetajima.
Objekte baze podatakaa moete daa organizujette u prozoru
u za navigaciju na naiin koji odgo
ovara vaim
m
potrebama
Moete kreirati najv
vie 10 prilaagoenih kaategorija i tee prilagoenne kategorijee moete daa
promenite illi izbriete u bilo kom treenutku.
Access sadrri kontrolu navigacije koja
k
olakavva prebacivan
nje izmeu razliitih
r
obrrazaca i izveetaja u bazii
podataka. O
Obrazac za naavigaciju je obrazac
o
koji sadri kontrrolu navigaciije. Obrasci zza navigaciju
u su izvrstann
dodatak bazzi podataka, ali kreiranjee forme za nnavigaciju jee posebno vazno ako plaanirate da objavite bazuu
podataka naa vebu, jer see prozor za navigaciju proograma Acceess ne prikazzuje u pregleddau..
Kreiranje fforme za navigaciju
1.

Otvvorite bazu podataka u ko

oju elite da ddodate obrazzac za navigaaciju.

2. Na kartici Creatte u grupi Fo

orm kliknite nna dugme
navvigaciju.

Navigacijaa i izaberite stil

s forme za

Access ee kreirati obraazac, dodati na njega kon

ntrolu navigaacije i
prikazatii obrazac u prikazu
p
raspooreda.

Dodavanjje forme illi izvetaja

a na obrazaac za navig
gaciju
1.
Ako proozor za navig
gaciju ve nijje prikazano, pritisnite taaster F11 da bbiste ga prik
kazali.
2.
Obezbjeedite da obraazac za naviggaciju bude otvoren
o
u prikazu rasporeeda tako to ete kliknutii
na nnjega desnim
m tasterom mia
m i izabratii stavku Prik
kaz raspored
da.
3.
Prevucitte obrazac ili izvetaj iz pprozora za navigaciju na dugme.
Acccess kreira noovo dugme za
z navigacijuu i prikazuje obrazac ili izzvetaj u proozoru objektaa.

Ureivanjje oznake na
n vrhu forme
Kad kreiratte novi obrazac za nav
vigaciju, Acccess u njeg
govo zaglavllje podrazum
mjevano dod
daje oznakuu
Obrazac zaa navigaciju. Da biste urredili tu oznaaku uradite sljedee:
s
1.
Otvoritee obrazac u prikazu rassporeda tako
o da kliknetee na njega ddesnim tasteerom mia u
prozoru za navigaciju i izaberete stavku Prikaz rasp
poreda.
2.
me da biste je izabrali i zzatim jo jedn
nom da bistee
Kliknitee jedanput naa oznaku u zaaglavlju form
u njju postavili kursor.
k
3.
Promennite oznaku i pritisnite tasster ENTER.
45

Ureivanje natpisa forme

Natpis form
me je tekst prrikazan na kaartici dokum
menta iznad forme
f
(ili u naslovnoj
n
traaci prozora, ako ste bazuu
podataka poodesili tako da objekte prikazuje
p
kaao prozore ko
oji se preklaapaju). Da biiste uredili natpis
n
formee
uradite sljeddee:
Otvoritee obrazac u prikazu rassporeda tako
1.
o da kliknetee na njega ddesnim tasteerom mia u
prozoru za navigaciju i izaberete stavku Prikaz rasp
poreda.
2.
Desnim
m tasterom mia
m
kliknite na zaglavlje forme, prii vrhu, i zattim u prirunom menijuu
izabberite Svojsttva forme.
3.
U prozzoru zadatak
ka List sa svojstvima, na kartici Sve, urediite svojstvo Natpis naa
odggovarajui naain.

Postavljan
nje forme za
z navigacijju kao podrrazumjevene (START
TNE) form
me
n
esto koriste matina stranica
s
za bazu podaataka, korisn
no je da see
Poto se oobrasci za navigaciju
podazumjevvano prikae svaki put kad se bazza podataka
a otvori. Taakoe, poto prozor za navigaciju
n
izz
Accessa nijje dostupno u pregledau, zadavanj e podrazumj
mjevanog form
me za prikaazivanje na vebu
v
vrlo jee
vaan korakk u kreiranju veb baze po
odataka.
Slijedite ovuu proceduru da biste obraazac za naviggaciju postav
vili kao podrrazumjevani obrazac za prikazivanje.
p
1.
Na kaartici File tab
b, u okviru
Help
H
kliknitee na dugme Options.
O
2.
2
Izaberrite stavku Current
C
Database.
D
3.
3
Da biste podesili
podrazumjeva
p
ani obrazac koji
k se
prikazuje
p
kadd otvorite bazzu podataka u
Accessu,
A
u diielu Application Options,
select izaberitte obrazac saa liste Displa
ay
Form
F
list.
Da biste poodesili podrrazumjevani obrazac kojji se prikazu
uje kad otvo
orite bazu ppodataka na SharePointt
serveru, u ddijelu Opcije za aplikaciju izaberite oobrazac sa lisste Obrazac prikaza
p
na vvebu.

46

Veze i relacije
Svaka BP jee model nekog sistema u stvarnosti. D
o je grupisatii
Da bi modell BP bio i fizziki realizovvan potrebno
podatke u loogike cjelinne i definisatti relacije izm
medju. Razvrstavanjem podataka
p
po tabelama mo
oete postiii
vee efekte u funkcionaalnosti i lakom
m odravanjuu tabela, a saamim tim i baze podatakaa.
Izmeu entiiteta mogu postojati odreeene veze. S
Stepen veze (relacije)
(
izm
medju 2 entiteeta moe bitii:
a) 1:1, One-to-one (Jedan preema jedan)
b) 1:n
n (1:m,1:), One-to-man
ny (Jedan p
prema vie) U ovom sluaju tabela nna strani jedan se nazivaa
prim
marna tabella, a tabela na
n strani viee povezana tabela.
t
c) n:n
n (m:m, :
), Many-to--many (Viee prema viee)

Veza 1:1
Veza 1:1 jee kada jednom
m slogu tj. reedu (entitetu)) iz prve tabeele (skupa) odgovara jedaan slogu iz druge
d
tabele i
obrnuto, jeddnom slogu iz
i druge tabeele odgovara samo jedan slog iz prve tabele.
Pr. 1. Jedann rukovodilaac moe da rukovodi saamo jednim sektorom, ali i obrnuto,, jedan sekto
or ima samoo
jednog rukoovodioca.

Pr. 2. Jedaan profesor predaje

p
samo
o jedan predm
met, a taj jed
dan predmeta
a predaje sam
mo taj jedan profesor.

Veza 1: n
Veza 1: n (n:1) je kada jednom slog
gu tj. redu (enntitetu) iz prrve tabele (sk
kupa) odgovaara vise slog
gova iz drugee
tabele ali jednom slogu iz druge tabeele odgovaraa samo jedan
n slog iz prve tabele.
Najei tip
p veze, a da li je veza 1:n ili n:1 zavvisi od toga u kom smjerru je posmaatramo.
Pr. 1. U jednnom sektoruu radi vie rad
dnika...

Pr. 2. Jedann profesor prredaje vie prredmeta, dokk svaki od prredmeta pred
daje samo po jedan professor.

Veza n:n
Veza n:n jee kada jednoom slogu tj. redu
r
(entitetuu)iz prve tabeele (skupa) odgovara
o
viee slogova iz druge tabelee
i obrnuto, jeednom sloguu iz druge tab
bele odgovaraa vie slogov
va iz druge taabele.
Ova veza jee komplikovvana, pa ne moe
m
da se primjeni u relacionom modelu bazze podataka.. Problem see
prevazilazi tako to see veza izmeu entiteta razbija na
a dvije veze tipa 1:n. N
Npr. Situacijja kada viee
radnika raddi na vie proojekata. Morramo da imaamo pomoan
n entitet (tab
belu u bazi) da bi pravillno mogli daa
konstruiem
mo bazu.
p
preedaje vie prrofesora.
Primjer: Jeedan profesoor predaje vie predmeta,, dok jedan predmeat

47

Kreiranje
e relacija i povezivan
nje tabela
Nakon kreiiranja potrebbnih tabela i formi2 prellazimo na slljedei korak
k, a to je usspostavljanjee veza meuu
tabelama, taanije meuu poljima iz tabela prekoo kojih su one
o povezan
ne. Da bi sm
mo to uradilii biramo tabb
(karticu) Daatabase Tools, a zatim Reelationships.
Osnovna svvrha povezivaanja tabela jee minimizovvanje ponavlljanja podataka.
Veze se graade spajanjeem jedinstven
nog polja u tabeli s poljjem u drugo
oj tabeli (preevlai se LT
TM u menijuu
Database Toools, Relatioonships).

Da biste ddodali veze (ili provjerrili postoje li ve nek

ke) izmeu tabela D
Database tools - zatim
m
Relationshiips, zatim doodamo tabelee.
Sljedei korrak je da odaaberemo tabeele (ili Queriees ako postojje) s kojima elimo raditii i koje trebaa povezati.
Izbor je moogue izvriiti ili iz men
nija Show T
Table ili jed
dnostavnim prevlaenjem
p
m objekata iz
i panela saa
objektima.

Nakon izbora tebela onee se nalaze u radnom pro storu Relatio

onshipsa:

Nakon togaa pomou mia tehnikom prevlaenja emo usposttaviti vezu.

Za donju slliku aktivnosst je bila sljeedea - postaaviti pokaziv
va mia nad
d polje SBR
ROJ u tabeli SEKTOR, a
zatim prevuui do poljaa S_BROJ u tabeli RAD
DNIK. Otpusttiti taster miia. U malom
m prozoru ko
oji se pojavii
normalno pprvi korak: deetaljna analizaa i razrada BP sa dijagramim
ma i potrebnim
m emama se ppodrazumjevaa, pa je ovo
samo korak u implementacciji praktin
noj razradi struukture BP
2

48

treba ekiraati opciju Ennforce Refereential Integrrity. Pojaviee se grafikii prikaz vezee na kojoj jee oznaena i
funkcionalnnost: 1 na straani SEKTOR
R, a
(to znai N) na strani RADN
NIK.
Po
oto smo uspostavili Referentiall
In
ntegrity neee biti mogu
ue napravitii
grreku sljedeee vrste - da unosimoo
po
odatke za raadnika i da mu u poljee
S_
_BROJ upiemo vrijedn
nost koja nee
po
ostoji ve unnijeta u tabellu SEKTOR..
Zn
nai ne morra vie prog
gramer da see
brrine o tome kao nekadaa kada su see
ap
plikacije za baze podataaka pisale u
np
pr Clipper -uu. Takoe programer nee
mora
m
vie dda misli o indeksimaa
(m
mehanizam kkoji omoguava znatnoo
brri rad sa tabelama podataka) i
njjihovoj ispraavnosti niti o silnim DBF
F
(tabele, data base file)) fajlovima,,
po
oto je u Access -u sve too
ob
bjedinjeno - itava baza sa svim
m
sv
vojim
tab
abelama,
indeksima,,
up
pitima itd j e sada u sa
amo jednom
m
fa
ajlu na diskuu.

Veze Relationshipss i referencijalni inteegritet
Kada se P
PRIMARNI KLJU KO
ORISTI KA
AO ZAJEDN
NIKO POL
LJE (PRILIIKOM POV
VEZIVANJA
A
TABELA) ONDA SE TAKVO PO
OLJE U DR
RUGOJ TAB
BELI NAZIV
VA SPOLJN
NI KLJU ILI STRANII
KLJU (Fooreign key).. Poto zajed
dniko poljee omoguavaa uspostavljaanje veza izm
meu tabelaa, treba znatii
odrediti prirrodu te veze..
Vanost odrravanja inteegriteta veza izmeu tabeela veze izzmeu tabelaa moraju zadoovoljiti nekaa pravila taa
pravila se nnazivaju PR
RAVILA RE
EFERENCIIJALNOG INTEGRITE
I
ETA. Ova ppravila ne dozvoljavaju
d
u
mijenjanje ppodataka u primarnoj
p
tab
beli kada se ti podaci ko
oriste u drug
goj tabeli. Prravila poveziivanja tabelaa
primjenjujem
mo kada je:
1) Zajedniiko polje primarni klju primarne tab
bele
2) Povezanna polja su isstog tipa poddataka
3) Kada taabele pripadaaju istoj bazi podataka.
Meni za ppovezivanje dobijamo preko karticee Database Tools, Rela
ationships, DTM, odab
beremo Editt
Relationshipps:
Refferencijalni integritet
i
Opcija
O
Enforrce Referenttial Integrity u Edit R
Relationshipss imamo ovuu
opcciju koja kad se ukljui baza podatakaa ne dozvoljava promjenu podataka, odnosno uno
os polja kojee
je spoljni klju jedne
j
tabele,, a u drugoj kkao vrijednost primarnog
g kljua ne poostoji.
Nprr. imamo tabbelu ispit(i) (naziv ispitaa je primrni klju) i tabelu student (primarni kllju JMBG)..
Student na Ekoonomskom fakultetu
f
ne moe imati poloen isp
pit Nuklearnaa fizika (spo
oljni klju u
tabeeli Poloenii ispiti je iz tabele Ispitti, tj. naziv ispita).
Refferencijalni integritet
i
Opcija
O
Cascaade Updatee Related Fields kaskaadno auriraa povezujuaa
poljja. Ako hoemo da se izmjene u primarnom
m polju prim
marne tabele automatskii kopiraju u
povvezano polje povezane tab
bele, potvrdiimo ovo poljje.
Nprr.ako je dolo do promjjene naziva ispita iz P
Principi ekon
nomije u O
Osnovi ekon
nomije i too
eliimo da se proomijeni u sviim povezanim
m tabelama koje
k su poveezane sa tabeelom ispit.
Refferencijalni inntegritet Opcija
O
Casca de Delete Related
R
Records kaskaddno brisanje povezujuihh
zappisa. Ako bi se obrisala neka
n
instancca tabele, au
utomatski bi se obrisale sve instancee povezane s
prim
marnim kljuem te tabelee. Npr.ako im
mamo tabelu zaposlenih radnika
r
u preeduzeu i tab
belu njihovihh
49

teleefonskih broojeva (privattnih, poslovvnih, mobiln

nih, fiksnih, mail adressa). Te dvijje tabele suu
povvezane. Ukolliko doe do smrti ili otkkaza radniku,, brisanjem zapisa
z
u tabeeli zaposlenih
h automatskii
e sse obrisati i njegovi
n
telefo
onski brojev i i mail adresse iz baze.
Pored ovihh opcija, moemo izmiijeniti vezu izmeu
spajanja tabbela (na duggme Join Ty
ype, otvori se meni
Join Properrties i moeemo odabrati jedan od tri tipa
spajanja tabbela:
Opccija (1) obuhhvata samo redove u koojima su
spoj
ojena poja u obje tabele jednaka.
j
Ovvu opciju
odaaberite ako hoete
h
da prik
kaete jedann zapis iz
druge tabele zaa svaki zapiss iz prve tab ele (npr.
za svakog radnika prikazati
p
nnjegovog
naddreenog).
Opccija (2) obuhhvata sve zap
pise iz prve taabele xxx i samo one zapise
z
iz drugge tabele yy
yy u kojimaa
su sspojena poljaa u obje tabelle jednaka.
Opccija (3) obuhhvata sve zap
pise iz prve i sve zapise iz druge tabele u kojimaa su spojena polja u objee
tabeele jednaka.. (ove tri opcije
o
su oodlino pokaazane na prrimjeru izraade Upita Podreeni

i
naddreeni).
Kada se oppcija Enforcee Referential Integrity uukljui, dozv
voljava se ukljuivanje i preostale dvije
d
opcije..
Cascade Uppdate Relateed Fields, kaao to naziv kae, kaskadno aurira (Update) poovezujuda po
olja (Fields)..
To znai daa, ukoliko see promjeni primarni
p
kljuu tabele, vrrijednost tog
g primarnog kljua u ulo
ozi spoljnogg
kljua odgoovarajue tabbele de se auttomatski aur
urirati, tj. dob
biti novu vrijeednost.
Opcija, Casscade Delete Related Reccords, razlikuuje se od preethodne opcijje u dvije rei: Delete i Records.
R
Kaoo
to naziv kaae, ova opcija omoguaava kaskadnoo brisanje (D
Delete) povezzujuih slogoova, tj. instan
nci, objekataa
(Records). Dakle, ukolliko bi se obrisala
o
nekka instanca tabele, automatski bi sse obrisale sve
s instancee
odgovarajue tabele(a) koje
k su poveezane sa prim
marnim kljueem obrisane instance.

50

Spojevi (Joins)
Kreiranje veza izmeu pojedinih tabela zahtjeva ne samo poznavanje tehnike (koja je ovdje opisana) ve i
razloga zato su vam ba te veze potrebne (kako i zato e ih koristiti). To podrazumjeva samo spominjanu,
ali neophodnu i iscrpnu predhodnu analizu i kreiranje modela baze.
Objanjenje pojma referencijalni integritet podrazumjeva shvatanje pojma spajanja tabela preko veze JOIN.
Spajanje tabela se obino vri na osnovu kolona koje sadre isti tip podataka. Najee spajanje je izmeu
primarnog kljua jedne tabeli i stranog kljua druge tabele tj. tzv. "foreign relationship" izmeu tabla.
JOIN se najee se koristi kao podupit u izrazu FROM.
Postoje etiri tipa JOIN operacije, ali je tzv. unutranje spajanje ili "INNER JOIN" najee korieno.
Matematiki model kreiranja i korienja kriterija kojim se realizuje naredba SELECT je vrlo sloen, ali se
moe pojednostaviti jednostavnom ilustracijom datoj na slici ispod:

etiri mogua spajanja dva entiteta-dvije tabele

INNER JOIN - spajanje dvije tabele koje imaju zajednike vrijednosti u nekim od svojih kolona.
Primjera radi, moemo spojiti tabele Radnici i Plate, jer tabela "Plate" ima sifru radnika.
SELECT Radnici. Prezime, Radnici. Ime, Radnici. Odeljenje, Plate. Iznos
FROM Radnici INNER JOIN Plate
ON Radnici. RadnikID = Plate. RadnikID
OUTER JOIN - Postoji "LEFT OUTER JOIN" i "RIGHT OUTER JOIN" tj. lijevo i desno vanjsko spajanje.
Recimo da imamo sljedei primjer:
SELECT Korisnici. ImeKompanije, Korisnici. BrojTelefona, Narudzbe. DatumNarudzbe
FROM Korisnici LEFT JOIN Narudzbe
ON Customers. KorisnikID = Narudzbe. KorisnikID
U ovom primjeru rezultat pretraivanja e sadrati sve korisnike, bez obzira da li imaju nula, jednu ili vise
narudbi. Korisnici sa vise narudbi bie prikazani u rezultujuoj tabeli onoliko puta koliko narudbi imaju.
CROSS JOIN je takoe poznato kao Dekartov proizvod. Rezultat koji dobijemo je kombinacija svih vrstaredova jedne tabele sa svim vrstama druge tabele.
Primjera radi, moemo napraviti novu tabelu spajanjem tabela "Studenti" i "Ispiti".
SELECT Studenti. StudentID, Kursevi. KursID
FROM Studenti AS s CROSS JOIN Kursevi AS k
Primjetite da ON iskaz nije koristen.
SELF JOIN je sluaj kada spajamo kolonu samu sa sobom. Recimo da imamo tabelu "Radnici" koja ima
klju "RadnikID". elimo da napravimo listu svih radnika, sa imenima njihovih menadera. Naravno,
menader je takoe u tabeli "Radnici".
SELECT e1. Prezime AS "Prezime", e1. Ime AS "Ime", e2. Prezime AS "Menadzer"
FROM Radnici e1 INNER JOIN Radnici e2
ON e1. MenadzerID = e2. RadnikID
51

Zadatak: Pokrenite
e (downloa
ad) i razm
motrite bazzu Contactss
Contacts (kkontakti) veoma iscrp
pna baza sa
podacima o klijentima.
Nakon startta Accesa nuudi se nekoliko gotovih
ablona Tab
ble Templattes:

Izaberite Coontacts/call tracker

Analizirajtte veze u bazzi Contacts

52

Upiti
Upiti predsttavljaju prakktinu implem
mentaciju reelacija. Ako ste kreirali tabele
t
i uspoostavili veze izmeu njihh
moete realizovati upit.
Kada elitee pregledati, dodati, prom
mijeniti ili izzbrisati podaatke iz baze podataka, ppreporuuje se
s koritenjee
upita. Upitii (Queries) suu glavno pro
ogramsko sreedstvo za obrradu podatak
ka u Access D
DB.
Upiti su objjekti koji imaaju sljedee osnovne
o
funkkcije:
1. sortiranjee podataka,
2. selekcija podataka,
3. kombinovvanje podataaka i
4. generisannje novih poddataka na tem
melju postojeeih.
Pomou uppita moete odgovoriti na
n odreena pitanja o
podacima nna koja bi izravnim prregledom poodataka u
tabeli bilo teko odgoovoriti. Upitee moete kooristiti da
biste filtrirali podatke,, izvrili izrraune s poodacima i
saeli poddatke. Upitee moete koristiti i da biste
automatiziraali zadatke upravljanja
u
podacima
p
i pregledali
promjene u podacima prrije potvrde tih
t promjenaa.
htjev za rezzultatima podataka, zaa akcijom
Upit je zah
na podacim
ma ili oboje.
Upit moette koristiti da biste odgo
ovorili na jeddnostavno
pitanje, izvveli izraun, kombiniralii podatke izz razliitih
tabela ili doodali, promijeenili ili izbrissali podatke u tabeli.
Upiti koje kkoristite za dohvaanje
d
podataka
p
iz tabele ili zaa izvoenje izrauna
i
nazzivaju se upiti za odabir..
Upiti koji dodaju, mijennjaju ili briu
u podatke nazzivaju se akccijski upiti.

Izrada jed
dnostavno
og upita
Da bi bilo jednostavnijee razumjevan
nje upita praatiemo jedan
n primjer. Ko
oristiemo ddvije tabele - RADNIK u
kojoj su poddaci sa donjee slike i SEK
KTOR u kojojj se nalaze podaci ifru naziv
n
sektoraa.

Pretpostaviemo dalje da
d nas intereesuje odgovoor na sljedee pitanje: izllistati spisakk radnika, roenih nakonn
01.01.1965.. sa nazivimaa sektora u kojima rade, ssortirano po Prezimenu radnika.
Da bismo dobili odgovoor moramo postaviti odgoovarajui upiit (Query).
Upit se moe postaviti tako
t
to e se napisati oddgovarajua SQL reenicca ili tako too e se korisstiti Wizard..
Da vidimo kkako to ide prekoWizard
p
a. U tab -u C
Create postoji dugme Queery Wizard.
53

Kliknuvi nna njega pokrree se alat tjj. proces u kkome prvo treeba da izaberremo tabele iz kojih em
mo izvlaiti""
podatke, a kkad to uradim
mo slijedi odrreivanje tabbele u donjem
m dijelu prozzora.
U prvom redu Field biraamo redom polja
p
iz tabella koja nam trebaju.
t
U drugom rredu Table suu zapisane taabele iz kojihh su ta polja.
U treem rredu Sort biiramo da li emo i po kom polju da radimo sortiranje (kkoje moe biti
b rastue i
opadajue; kako je slovvo a manje vrenosti" nnego b ako hoemo
h
ure
enje po abeecedi onda emo ostavitii
Ascending)..
etvrti red Show sluii da biramo da li e poolje biti prik
kazano u rezultatu upitaa ili ne. Ak
ko neemo ponitimo ek znak.

Dolazimo ddo zavrnogg red Criteriia koji odgoovara WHER

RE klauzuli u SQL upiitu. Uslovom
m koji ovdee
zadamo vrimo izdvajaanje (filtracijju) samo onnih slogova iz tabele koji zadovoljjavaju uslov. Kada smoo
zavrili sa oodreivanjem
m uslova, snim
miemo upitt pod nekim imenom.
i

Sada preosttaje da se upiit pokrene klikom na duggme Run

Rezultat je kkao na sljedeeoj slici:
54

(open).

Alati za izzradu upitta Query To

ools
Pritiskom nn dugme n toolbar-u ili iz menij quuery dobij see pdjui meni
m s rzliitim vrstm upit.

Najvaniji ssu:
1.
SEL
LECT QUER
RIES: upit z izdvjnje
2.
MA
AKE TABLE
E upit z izrd
du tbele
3.
UPD
DATE Q z urirnje, omoguv
o
dd se jednim upitom prvo izberu zppisi koje treb
promjeniti, ztim prim
mj eniti nred
dbu o menjnnju, u mrei se
s pojvljuje red UPDAT
TE TO (umessto SORT ),
upisivnjem
m vr. U tom redu
r
pripdjju kolon e biti promjjenjen-uriirn s unijeetom vrednou ili vr.
dobijenom ppreko izrz((1,1*[rlcij]! [vrednostt]
4.
APP
PEND Q : uppit z dodvnje
5.
DEL
LETE Q : uppit z brisnje kojim se ddodje red DE
ELETE(umesto SORT), ppromene izvrene ovim
upitom ne m
mogu d se ponite(vr
p
nje je jedinoo mogue iz rezervne
r
kop
pije nrvno ko je nprvljen)

55

Total upitti
Total upiti oomoguavajuu da na temelju postojeiih podataka u izvorima (tabelama) izrrauna nove podatke.
p
Da bi se moogla koristiti ova funkcijaa treba na meeniju [View] ukljuiti opcciju [Totals]..

Ukljuivanjjem ove opcije u donjem

m dijelu ekraana gdje se nalazi
n
tabela upita s redoovima Field, Table, Sort,,
Show, Criteeria i Or, izmeu redaa Table i SSort pojavlju
uje se red Total
T
koji m
moe poprim
miti sljedeee
vrijednosti:

Primjeri Tootal upita:

1. Od ukupnnog broja stuudenta eviden
ntiranih u baazi koliko stu
udenta je iz pojedinih
p
graadova ?:
Izvor: tblSttudenti
Total: BrojIndeksa (Coount), Grad (Group by)
2. Od ukupnnog broja stuudenta eviden
ntiranih u baazi koliko stu
udenta je dipllomiralo, a kkoliko nije ?
Izvor: tblSttudenti
56

Total: BrojIIndeksa (Cou

unt), Diplom
mirao (Groupp by)
3. Od ukuppnog broja sttudenta evid
dentiranih u bazi koliko studenta je poloilo Acccess i koja je prosjenaa
ocjena ? Proosjenu ocjennu prikazati sa dvije deciimale.
Izvor: tblIn
ndeksi
Criteria: N
NazivPredmaata (Accesss)
Total: BrojjIndeksa (Coount), Ocjen
na (Avg)
DTMx1 naa polje Ocjen
na, opcija Prroperties, kaartica Generral, svojstva:
Format: Fixxed
Decimal Pla
laces: 2
4. Kolike suu prosjene ocjene
o
za pojedine predm
mete ? Prosjenu ocjenu prikazati
p
sa jeednom decim
malom.
Izvor: tblIn
ndeksi
Naziv pred
dmata (Acccess)
Total: BrojjIndeksa (Coount), Naziv
vPredmata ((Group by),O
Ocjena (Avg
g)
DTMx1 naa polje Ocjen
na, opcija Prroperties, kaartica Generral, svojstva:
Format: Fixxed
Decimal Pla
laces: 1

Parameta
arski upit
U redu Critteria moe see postaviti i drugaiji
d
usloovi, koriten
njem [] zagrada.
Ovime se zzapravo definnie vrijedno
ost koja se ttrai svaki put
p kad korissnik pokreee upit, dakle ne mora see
svaki put traaiti isti usloov nego se po
okretanjem uupita definiee traena vrijednost.
Uslov postaavljen u reduu Criteria polja
p
NazivP
Predmeta sa [] rezultiratii e time daa se pri pokrretanju upitaa
otvara dijaloog prozor Ennter Parametter Value kojji trai unos naziva predm
meta.
U uglastim zagradama se
s upisuje teekst koji se ppojavljuje izn
nad polja za unos param
metara, kao naslov.
n
Stogaa
taj tekst trebba da sugerie unos param
metra.

nju parametarrskog upita, tekst se u dij

ijalog prozorru Enter Para
ameter Valuee pojavljuje bez uglastihh
Pri izvoenj
zagrada.
Parametarskki upit se moe
m
formiratti i na osnovvu parametraa dijela vrijeednosti poljaa.Tada se u red Criteriaa
57

polja na koje elimo primijniti parametar upie: Like "*"&[upisati naziv za dijalog prozor]&"*" .
Pri izvoenju parametarskog upita, tekst se u dijalog prozoru Enter Parameter Value pojavljuje bez uglastih
zagrada, bez kljune rijei Like, i bez zamjenskih znakova i znaka povezivanja.
Kljuna rije Like i zamjenska znakovi mogu se koristiti i kada elite odrediti hoe li se parametar
podudarati s poetkom ili zavretkom vrijednosti polja.
Za podudaranje s poetnim dijelom vrijednosti polja u red Criteria polja na koje elimo primijniti parametar
upie se: Like [upisati naziv za dijaloki prozor]&"*"
Za podudaranje sa zavrnim dijelom vrijednosti polja u red Criteria polja na koje elimo primijniti parametar
upie se: Like "*"&[upisati naziv za dijaloki prozor]
Parametarski upit se moe formirati i preko operatora poreenja. Na primjer, ukoliko elimo u dijalog prozor
Enter Parameter Value kao parametar da upisujemo godinu, a da nam upit izdvoji: sve zapise sa godinama
prije unijete u red Criteria polja na koje elimo primijniti parametar
upie se: <[ Godine prije] ili sa godinama prije i tokom unijete godine u red Criteria polja na koje elimo
primijniti parametar upie se: <=[Godine prije i jednake]
ili sa godinama poslije unijete godine, u red Criteria polja na koje elimo primijniti parametar upie se:
>[Godine poslije]
Formiranje novih polja u upitima, spajanjem postojeih polja
Za formiranje novih polja u red Field, tj. red za naziv polja, u prazno polje se upisuje:
Naziv izraunatog polja, Dvotaka(:),Izraz koji definie novo polje.
Primjeri formiranja novog polja spajanjem sadraja postojeih polja:
1. U upitu koji sadri tabelu tblStudenti i u njoj polja Prezime i Ime, formirati novo polje Student koje daje
podatke Prezime i ime studenta (npr. Markovi Marko):
Field: Student: [tblStudenti]![Prezime]& &[tblStudenti]![Ime]
2. U upitu koji sadri tabelu tblStudenti i u njoj polja Prezime, ImeOca i Ime, formirati novo polje Student
koje daje podatke Ime, poetno slovo imena oca i prezime studenta (npr. Marko M. Markovi):
Field: Student: [tblStudenti]![Ime]& & Left ([tblStudenti]![ImeOca];1) &.
&[tblStudenti]![Prezime]
3. U upitu koji sadri tabelu tblStudenti i u njoj polja Ulica, Broj,, formirati novo polje naziva Adresa sa
podacima ulica i broj (npr. Vuka Karadia 2) :
Field: Adresa: [tblStudenti]![Ulica]& &[tblStudenti]![Broj]
Napomena:
1. Ako je u izrazu sa operatorom & vrijednost oba polja Null i rezultat spajanja je Null. Ako samo jedno
polje ima vrijednost Null, Access to polje pretvara u znakovni niz duine 0 (prazan string ).
2. Za spajanje znakovnih nizova moe da se koristi i matematiki operator sabiranja (+)
Npr. mogu da se kombinuju polja Prezime i Ime i da ih prikazujemo kao jedno polje.
Student: [Ime]+ " "+[Prezime] . Student je ime novog polja.
3. Za spajanje znakovnih nizova treba koristiti tekstualni operator ampersand (&).
4. Ako je u izrazu sa matematikim operatrima bilo koja vrijednost Null rezultat e biti Null.

58

Formirati parrametarski upit

u
(naziv predmeta
p
parrametarski
krriterijum) zaa odreivannje prosjenee ocjene zaa pojedine
prredmete ?
Prosjenu ocjenu prikazatti sa dvije decimale.
Napomena:
N
Ako
A uvijek nee znamo punni naziv, kon
nkretno preddmeta, kao
parametarski kriterijum moemo
m
upisaati izraz:
Criteria:
C
Likee *&[Upissati naziv (D
DIO) predm
meta]&*

Vjeba K
Kreiranje u
upita
Kreiraj bazaa podataka BusVM

sa tabelama Voozaci, Garazze, Autobusi i podacima kkao na slikam

ma ispod:
Vozaci
vozacID

Ime

Telefon

Autobu
us

Mikoo Krsti

0631223123

BG123444

Sima Kosnom
K

0641223145

BG123444

Zoki Spid
S

0657777888

BG154154

Ralf Sumaher

06011 2233

BG154154

Dejvidd Kultard

0613333444

BG154154

Pero Peri
P

0641221314

UE401455

Markoo Markovi

0651223456

NS123134

Zeka Slow
S

0647777889

BG123456

Neki Neki
N

0651223789

BG123444

garazaIID

Garaze
Mesto

Naziv

Adresa
A

Telefon
n

1 Glavnna

Beogrrad

Nisavska 12

011123456

2 Garazza Usce

Beogrrad

Savska bb

011425565

3 Plava garaza

Beogrrad

Dobanovackii put 42

011751751

4 Centaar

Uzice

Uzicka 1

031861799

5 Dunavvska garaza

Novi S
Sad

Dunavski kej bb

021789789

Autobusi
autob
busID

Registracijja

Broj mjesta

Datum
mnabavke

Datum
D
remonta

Garaza

1 BG123456

80

12.6.2005

2 BG123444

25

1.7.2010

1.7.2014 Plava garaa

da

3 BG154154

50

2.7.2006

2.7.2007 GarazzaUe

ne

4 NS123134
N

80

2.5.2013

2.5.2014 Dunavvskagaraa

da

5 UE401455
U

80

6.6.2006

6.6.2010 Centaar

da

6 BG125123

20

12.5.2007

12.5.2010 Centaar

ne

7 UE123456
U

50

12.2.2009

12.3.2012 Glavnna

8 NS021021
N

25

12.4.2014

59

12.6.2006 Dunavvskagaraza

parkiran

Dunavvskagaraa

da

da
ne

pit koji prikazuje sve au

utobuse kojii imaju vie od 25 a man
nje od 80 meesta.
Napravi up
Rjeenje:

Uslov na koolonu Broj mjesta:

m
broj mjesta
m
je vei od 25 a maanji od 80.
U ovom sluuaju uslov glasi: >25 An
nd <80.

Rijei (prik
kai) i rezulttate sljedeih upita:
Kolliki je broj auutobusa po garaama?
g
Prikkai sve autoobuse koji im
maju vise od 225 i manje od 80 mesta, a registrovanni su u Beogrradu.
Prikkai ragistracciju, broj mjeesta i garau za autobusee remontovan
ne u odredjennom mesecu
(parrametarski upit)
u
Month(([Datum rem
monta])=[uneeti mesec bro
ojem]
Izraaunaj broj dana
d
od nabav
vke do remoonta, u uput dodati
d
polja registacija
r
i ggaraa.
(novvo izraunaato polje)

Izvjetajii Reportts
Izvjetaji see u Accessu koriste za raazliite prikaaze i grupisaanje podatak
ka prvenstvenno za ispis na
n tampau..
Izvjetaji see, kao i obrazac, se bazirra na jednoj ili vie tabella ili upita. ee

su bazzirani na upittima, buduii

da upiti sadrre one podaatke iz tabelaa koji su nam
m u odreenom trenutku potrebni.
p
Dizajniranjee izvjetaja slino
s
je ruko
ovanju s obraascima, budu
ui da se oba sastoje od sllinih kontro
ola.
Izvjetaj je zavrni ciljj obrade pod
dataka. Kadaa se kreira realna baza podataka pootrebno je vrlo
v
paljivoo
k e biti ppotrebni ruko
ovodstvu firm
me i koji ee se jednostaavno dobijatii
notirati kojii su to tipskki Izvjetaji koji
klikom na taaster. Naravnno to ne iskljjuuje moguunost pravljeenja dodatnih
h Izvjetaja u hodu.
Po svojoj pprirodi Izvjetaj se pravi nad nekim ppredhodno definisanim
d
upitom
u
kojim
m je dobijen
n odgovor naa
eljeno pitaanje.
Uz pretposttaku da ste ovladali
o
bareem Wordom
m neemo se detaljnije baviti
b
formatiranjeem ispisa, jerr je zadran Ofis princip implementirran u Wordu.
N
Nadam
se da je upotreba i znaenje ik
kona lijevo jaasna.
Izvjetaji m
mogu obezbjeediti detalje o pojedinaniim zapisima,, rezimeima
velikog brojja zapisa ili oboje.
o
Accesss izvetaje m
moete koristtiti i za kreiraanje
naljepnica zza poiljke i u druge svrh
he.
Access dizajn izvetaja je poddeljen u sekcijee. Sljedea lista predstavlja rezzime tipova sekcija i njihovih uupotreba:
Zagglavlje izvetajaa Ova sekcija se tampa samoo jednom, na poetku izvetaja. Zaglavlje izvvetaja koristitee za informacijee
ovnoj stranici, nna primjer logottip, naslov ili datum.
kojee bi se obino poojavile na naslo
Zagglavlje stranicee Ova sekcija se
s tampa na vrrhu svake straniice. Na primjer, koristite zaglaavlje stranice daa biste ponovilii
nasloov izvetaja na svakoj stranici.
Zagglavlje grupe Ova
O sekcija se tampa na poeetku svake novee grupe zapisa. Zaglavlje grupee koristite za ttampanje imenaa
oristite zaglavljee grupe za tam
mpanje imena prroizvoda. Kadaa
gruppe. Na primjer, u izvetaju koji je grupisan poo proizvodu ko
izraunatu kontroluu koja koristi ag
gregatnu funkcij
iju Zbir postaavite u zaglavljee grupe, izraunnava se zbir za trenutnu
t
grupu..
U izzvetaju moetee imati vie sekccija sa zaglavljeem grupe, u zav
visnosti od broja nivoa grupisaanja koji ste dod
dali

60

Detaalji Ova sekcijja se tampa po

o jednom za svaaki red u izvoru
u zapisa. Ovo jee mesto na koje postavljate kon
ntrole koje inee
glavvno telo izvetajja.
Pod
dnoje grupe Ova sekcija see tampa na kr
kraju svake gru
upe zapisa. Pod
dnoje grupe kkoristite za tam
mpanje saetihh
inforrmacija za gruppu. U izvetaju moete imati vvie sekcija sa podnojem
p
grup
pe, u zavisnosti od broja nivoa grupisanja kojii
ste ddodali.
Pod
dnoje stranicee Ova sekcija se tampa na kraju svake stranice.
s
Podno
oje stranice kooristite za tam
mpanje brojevaa
strannica ili informacija o stranici.
Pod
dnoje izvetajaa Ova sekcijaa se tampa sam
mo jednom, naa kraju izvetaja. Podnoje izvvetaja koristite za tampanjee
zbiroova ili drugih saetih informaccija za cijeli izvvetaj.

Izvjetaj se moe dotjerati preko File/Page Setupp, sa sljedeiim karticamaa:

1. Kartica M
Margins slui za podeav
vanje marginna u izvjetajju.
Print Daata Only- ukkoliko je opciija ekirana tampae se samo podacii.
2.Kartica Paage na njojj se odreujee veliina, orrijentacija paapira, vrsta ttampaa.
Kartica Collumns je poddjeljena u tri oblasti:
- Grid S
Settings- odrreuje broj kolona
k
i rastoojanje izmeu redova i ko
olona
- Colum
mn Size- poddeava visinu
u i irinu koloona
- Colum
mn Layout- rasporeuje podatke u koolonama u izzvjetaju na dva
d naina.
Access nudii nekoliko naaina za kreiranje izvjettaja:
1. Rep
ports morrate izabrati objekat na osnovu kog se kreira izzvjetaj autom
omatski, sadrri sva poljaa
izabbranog objekkta u tabelarn
nom prikazu..
2. Lab
bels kreirannje naljepnicca (morate izzabrati objekaat iz koga birrate polja - ppodatke za naaljepnice)
3. Blaank Report Dobijate prrazan prikaz izvjetaja Laayout da sam
mi kreirate izvvjetaj
4. Rep
port Design Kreirate saami izvjetajj u prikazu Design
D
View;;
5. Rep
port Wizard
d- Kriranje izvjetaja poomou arob
bnjaka (veom
ma slino kkreiranju upiita i obrascaa
pom
mou arobnjjaka)

Report W
Wizard- sloeeni izvjeta
aji
Omoguavaaju korienjje polja iz viie tabela ilii upita i njih
hovo organizovanje u vie nivoa (nprr. grupisanjee
klijenata poo gradovima, a potom po prezimenu).
Postupak izzrade:
1. Creeate oblast Reports/ Report Wizard
2. Sa ppadajue listte Tables/Queries izabrrati tabelu ilii upt, a iz nje polja potreeba za izvjetaj. Postupkk
ponnoviti ako kooristite vie taabela ili upitaa. NEXT.
3. Pojavljuje se dijaloki
d
prozzor (a i ne mora) sa prrikazom org
ganizacije poodataka. Na levoj stranii
o vrednostim
ma u toj tabeli NEXT.
prozora pritisnuuti By+ime taabele, i svi poodaci e biti grupisani po
p
omog
guava dodavvanje nivoa za
z grupisanjee pritiskom nna ponueno
o polje pa naa
4. Novvi dijaloki prozor
znaak > . Omoguuena je prim
mena redosledda grupisanjaa pomou du
ugmadi Priorrity .
Svako izabrano polje za grupiisanje formirra novi odjeeljak sa
svojim zzaglavljem i podnojem. . NEXT
5. Sljeedei korak omoguava
o
sortiranje, aali samo po poljima
kojaa nisu grupissana kao zagllavlje (Detaiil Record); taakoe je
moggue sumiraanje podatak
ka pomou ddugmeta Summary
Opttions Sum
m, Avg, Max,, Min.
Opccije:
Detail and Su
ummary prrikazuje i pojjedinane po
odatke i zbirn
no
Su
ummary On
nly samo zb
birno
Calculate perrcent of total for sums- uuee zbira grupa u uku
upnom zbiru. NEXT
61

6. Layyout- nain razmetanja podataka; O

Orientation- orijentacija.
Adjust field width so all fieldss fit on a paage podesiiti irinu poljja tako da svva polja stan
nu na stranu..
NEXT
7. Izabrrati jedan od ponuenih stilova
s
NEXT
T
8. Dati iime izvjetaju FINISH.

Label Wizzard izrad

da naljepniica
Omoguavaa bre adresirranje i slanjee pote. Posttupak je sliaan kao AutoR
Report izvjetaji.
Treba izabraati:
- Proizvoaa nalljepnica Manufacturer Every,...
- Brooj naljepnica po irini straane - Numbeer Acros
- Vrsstu, veliinu, boju slova, stil
s
- Izabbrati podatkee koji e se pojaviti
p
na naaljepnici. Za nov red pritiisnuti Enter, a moe se uk
kucati tekst.
- Sort
rtiranje podattaka.

Distribuccija i tamp
panje Izvje
etaja
U prikazu zza pregled prrije tampanja - Print Preeview se vid
di kako e izv
vjetaj izgleddati kada se odtampa.
o
U
ovom prikazzu se detaljnno moe preg
gledati napravvljeni izvjettaj.
obiajenih opcija, kao
o kod Woord-a,
Osim uo
pojavljujee se vei broj naredb
bi za zumiiranje
(procenti, broj strana, lupa).
Pomou navigacionnih strelica prelazi see na
s
izvjetaja.
sljedeu stranu

Izvetajii obezbjeujuu nain distribucije ili arh

hiviranja poddataka i konvertovanjem
m
u PDF ili X
XPS datoteke ili izvozom u druge form
mate datotekaa.

Kad
sm
mo
Izvjetaj
komandom

zadovvoljni
tamppamo

iz File meniija.

62

Kreiranje formula
a Expression Build
der
Expression
E
B
Builder: Sasta
avlja izrazaa
Za rad sa bbazama podaataka esto nam trebajuu polja koja e izraunatti vrijednostt na osnovu podataka izz
drugih poljaa. Jednostavvan nain kreiranja form
mula je pomo
ou EXPRES
SSION BUIL
LDER-a u up
pitima. Ovaa
alatka slui za kreiranje jednostavnih
h matematikkih i logikih
h formula u Accessu.
A
Sastavlja izraza moe pomoi u stv
varanju izrazza. Sastavljaa izraza omo
oguava brz pristup naziivima polja i
kontrola u bazi podataaka, kao i mnogim
m
ugraaenim funk
kcijama kojee su na rasppolaganju tok
kom pisanjaa
izraza..
Kao praviloo, ako postojii dugme Builld

(Sasstavi), moeemo ga pritisnnuti i pokrennuti Sastavljaaa izraza

Standardno se automatskki (uvijek) pokree

p
ako ddefiniemo Calculated
C
tip
p podataka:

Sastavljaa izraza moemo pokren

nuti s veinee mjesta gdjje postoji po
otreba za piisanje izrazaa, kao to jee
svojstvo konntrole Izvor kontrole (Co
ontrol Sourcee), svojstvo polja
p
tabele Validation
V
R
Rule i dr.

Elementi sloenog iizraza (forrmule)

Izrazi moguu biti jednoostavni ili sloeni. Moguu da sadre razne kom
mbinacije opeeratora, imen
na objekata,,
funkcija i koonstanti. Izrrazi se mogu sastojati iz ssledeih sastavnih dijelov
va:
literala to su vrijednosti koje
k
se unosee u izraz, mo
ogu da budu
u brojevi, znaakovni nizov
vi ili datumi..
Acccess ih koristti u istom obliku u kom ssu uneeni, bez izmjene,
kon
nstanti (Yes,, No, Null, True,
T
False).
opeeratora (+, -,
- < , >, =, *,, And, Or, N
Not, Like,itd)) pokazuju koja
k e vrstaa akcije biti izvrena
i
nadd
jednnim ili nad vie
v elemenatta izraza, imeena objekataa-predstavljajju postojee objekte,
Opeertori su sm
meteni u viee grup :
I ossnovne runnske rdnje : +,- ,* , /, & ((spjnje dv tekst polj)) [polje]& &[polje].
II,IIII logik pooreenj: tn
no/netno, =, <, > and or not likee [].
funkkcija koje kao rezultat uvijek daju povratnu vriijednost, mog
gu se koristitti ugraene Access
A
- ovee
funkkcije ili samostalno kreirrane,

Osnovne v
vrste funk
kcija koje p
podrava A
Access
U Access jje ograenoo stotine staandardnih fuunkcija kojee se koriste u tabelamaa, upitima, obrascima i
izvetajima..
Funkcije zaa rad sa datumima i vreemenom
Now ( )
Time ( )
Date ( )
DatePart ( )

Daje tekkui datum i vreme: 3.4.002 12:22:34.

Daje tekkue vreme: 12:22:34
Daje tekkui datum: 3.4.02
3
Izdvaja zadatu komo
oponentu dattuma(godinu
u, mesec ili dan)
d
DatePart(#02/12/20
013#, d)=220
DateSerial ( ) Pretvaraa zadatu godinu, mesec i dan u datum
m DateSerial(2006,5,4)=44/5/2006
DateAdd ( ) datumu dodaje zadaati interval D ateAdd( yyyyy,2,#22/11
1/2006#)=222/11/2008
Finansijskee funkcije (SQL)
(
to su
u agregatne funkcije kojje izvravaju
u finansijskee operacije nad
n skupom
m
vrijednosti kkoji je sadraan u odreen
nom polju. T o polje moee da se nalazi na obrascu,, izvetaju ilii upitu.
Avg ( )
IIzraunava prosjek
Sum ( ) IIzraunava ukupan zbir
Matematike funkcije
63

Int ( )
Fix ( )
Sqr ( )
Abs ( )
Val ( )
Format()

Daje cjelobrojni dio ulazne vrijednosti-zaokruuje na prvu manju vrijednost Int(-8.89)= -9

Daje celobrojni deo negativne vrijednosti
Fix(8.89)= 8
Izraunava kvadratni korjen ulazne vrijednosti Sqr(9)=3
Izraunava apsolutnu vrijednost Abs(-6)=6
Pretvara numeriki podatak iz tekstualnog polja u broj
Pretvara broj u formatiran znakovni niz, na osnovu opcija koje zadate Format (23.1, Currency)=2.31 KM

Funkcije za rad sa znakovnim nizovima-stringovima

Left ( )
Right ( )
Lcase ( )
Ucase ( )
Mid ( )
Len ( )

Daje zadati broj znakova sa poetka niza Left (Novi Sad, 2)=No
Daje zadati broj znakova od kraja niza Right (Novi Sad,3)= Sad
Pretvara slova ulaznog niza u mala LCase(Novi Sad)= novi sad
Pretvara slova ulaznog niza u velika UCase(Novi Sad)= NOVI SAD
Izdvaja zakove koje zadate, pocev od mesta koje zadate Mid(Novi Sad, 3, 2)= vi
Prebrojava koliko ima znakova u tekstualnoj vrijednosti Len(Novi Sad)=8

Okna: elementi prozora za kreianje izraza pomou Expression buildera

Exp. Builder omoguuje vam da jednostavno traite i umeete komponente te na taj nain bre i tanije
unosite izraze.
Okno izraza
Donji dio Exp. Buildera sadri tri okna:
Lijevo okno prikazuje mape u kojima su popisi
polja tabela, upita, obrazaca i izvjetaja u bazi
podataka, kao i dostupne ugraene funkcije,
konstante, operatori i uobiajeni izrazi.
Srednje okno prikazuje odreene elemente ili
kategorije za mapu odabranu u lijevom oknu.
Na primjer, ako pritisnemo Ugraene funkcije
(Built-In Functions) u lijevom oknu, srednje
okno prikazuje kategorije funkcija.
U desnom oknu se prikazuju vrijednosti, ako ih
ima, za elemente koji su odabrani u lijevom i
srednjem oknu. Na primjer, ako pritisnemo
2
Ugraene funkcije u lijevom oknu i zatim
3
1
kategoriju funkcije u srednjem oknu, desno
okno prikazuje sve ugraene funkcije u
odabranoj kategoriji.
Ako ne vidite okna 1, 2 i 3 kliknite More (ako vidite bie <<Less) desne strane.

Izraze sastavljamo unosei tekst u okno izraza i postavljanjem (Past) elemenata iz drugih dijelova
Sastavljaa izraza.
Na primjer, moemo pritisnuti donje lijevo okno za pregled objekata iz baze podataka, kao i funkcije,
konstante, operatore i uobiajene izraze. Kad pritisnemo stavku u lijevom oknu, ostala okna e se promijeniti
saglasno tome.
Na primjer, kad pritisnemo naziv tabele (Tables) u lijevom oknu, srednje okno prikazuje polja u toj tabeli.
Kad dvaput pritisnemo Funkcije (Functions) i zatim pritisnemo Ugraene funkcije (Built-In Functions),
srednje okno prikazuje sve kategorije funkcija, a desno okno sve funkcije u tim kategorijama.

64

Automatssko nadopunjavanje
e: IntelliSen
nse
EXPRESSION BUILDER podsje t treb dd se urdi, npr.<<EXP>: smo jeddn znk > pokzuje d
nedostje opperter, potreebno je pritissnuti znk <<
i opertor.
<EXP> i pottom izbrti odgovrjui
o
im poneete
pisati naziv identifikatora ili funkcijee, pokrenue se IntelllliSense - automatskoo
nadopunjavvanje, koje prikazuje
p
pad
dajui meni s moguim vrijednostima
v
a.
Moete nasttaviti pisati ili
i dvokliknu
uti ispravnu vvrijednost s popisa
p
da biste je dodali u izraz.
Moete i kooristiti dugm
mad sa streliccama gore i dole da biste odabrali eljenu

vrijeednost, a zatim pritisnutii

TAB ili EN
NTER da bistee je dodali u svoj izraz.
Na primjer, ako ponetee pisati rije "f...", na poppisu automattskog nadopu
unjavanja prrikazat e se sve funkcijee
koje zapoinnju rijeju "ff...".
Kada je prikazan popis autom
matskog nado
opunjavanja,,
s desn
ne strane treenutno odabrrane stavke prikazuje see
kratak
k opis ili prak
ktini savjetii.
Prva stavka popiisa odabranaa je po zad
danom, ali s
popisa moete odabrati
o
biloo koju stavk
ku da bistee
vidjelli praktini savjet
s
vezan uz nju. Praaktini savjett
olakaava utvrivaanje svrhe fu
funkcije i vrrstu kontrolee
odnossno stavke.
Na slici je pprikazan poppis automatskkog nadopunj
njavanja i pra
aktini savjeti.
Da biste saakrili padajuui popis automatskog nnadopunjavanja, pritisnite tipku ESC
C. Da biste ga ponovnoo
prikazali, prritisnite CTR
RL+razmaknica.
Tokom pisaanja funkcijee u izrazu znaaajka osnovvnih podatak
ka prikazuje sintaksu
s
funkkcije da bistee tono znalii
koje argumeente funkcijaa zahtijeva.
Neobaveznii argumenti oznaeni su
u srednjim/ uuglatim/ zagradama ([]). Dok su priikazani prakttini savjeti,,
dodatne info
formacije mooete vidjeti u temi pomo i klikom naa naziv funkccije.
Osnovvni podaci saadre
podatke o sintaksi fu
unkcije.
Kliknitee naziv funkccije da biste
otvorili ttemu pomoi za
funkcijuu.
Neob avezni argum
menti
oznaenni su uglatim zagradama.
Argumeent koji trenu
utno
upisujetee oznaen je
podebljaanim tekstom
m.
Srednje zaggrade koje oznaavaju neobaveznee argumente nisu isto to
i srednjee zagrade u kojima see
identifikatorri navode u stvarnim
s
izraazima.
di argumentee
Kad dvaputt pritisnemo funkciju kaako bismo jee umetnuli u izraz, funkcija i tekstt koji navod
potrebne zaa tu funkcijuu pojavljuju se kao tekstt rezervirano
og mjesta u okviru izrazza. Nakon to
oga moemoo
zamijeniti teekst vrijednoostima argum
menata.
Kad postavlljamo identiffikator (naziv
v polja tabelle ili kontrolee) u izraz, Saastavlja izraaza umee saamo dijelovee
identifikatorra koji su nuuni u trenutn
nom konteksttu.
Na primjer,, ako pokrennemo Sastav
vljaa izrazaa za svojstva obrasca s nazivom K
Kupci i zatim
m postavimoo
identifikatorr za svojstvoo obrasca Vissible u izrazuu, Sastavlja izraza e postaviti samo naziv svojsttva Visible.
Ako koristim
mo izraz vann konteksta obrasca,
o
moraa se ukljuitii itavi identifikator: Forrms![Kupci].Visible

65

Dogaajii ( Eventss)
Svaka korissnika akcijaa nad formom
m signalizira da se aktivirra odreeni program
p
vezaan za dogaaaj, ako takavv
uopte postooji.
Kad selektuujemo objekt izborom ukljuivanjem
u
m Properties.
dobijamo sppisak moguih dogaaja akcija nad tim objektom
m.
Dogaaja im
ma dosta i onni pokrivaju sve moguee aspekta rad
da sa
objektima u Accessu.
Na primjerr, pri otvaraanju forme aktiviraju sse tri doga
aja:
OnOpen, O
Onload i OnA
Activate, dok
k se etvrti ddogaaj aktiv
vira i
po uitavannju forme i pri
p davanju fokusa form
mi: OnGotFo
ocus.
Za svaki od tih doggaaja u od
dgovarajui rubriku kartice
Properties m
moemo posttaviti program
m.
Princip radaa je sljedei: kada (za primjer)
p
korrisnik klikn
ne miem na
a odreeni ttaster na formi, Accesss
provjera daa li postoji VBA
V
progra
am/makro zza taj doga
aj i izvrava
a ga. Ukolikko ne postoji, ne deavaa
se nita.

Trivijalnii dogaaji, trivijalni primjeri

Za poetak pozabavimoo se pomalo trivijalnim ssluajem kreeiraemo obrrazac na kogga emo posttaviti dugmee
koje zatvar taj obrazac.
Da ne gubimo vrrijeme na
1
objanjavaanje
o
oiglednog
provedite proceduru korak po
korak, preema slikamaa datim u
tabeli:
1.
Otvvorite novuu
koristei F
Form Designn

formu

2. 4. Kad selektuujete dugme pri

p postavljaanju na formu
u pojavljuje se
s Commandd Button Wizzard
iz ije ponuude u oknu Categories birrate Form opperations, a kao
k akciju Close Form.

I to je sve, oostaje samo da zapamtitee ovu formu . Access je za

z vas kreirao formu kojaa sadri dugme kojem jee
pridruio ossobinu da zattvara formu.
A sada istoo tako trivijaalan primjer, ali praktinno puno upottrebljiviji. Prretpostavimoo da u svojo
oj bazi imatee
66

formu koju elite otvoriti klikom na dugme nove forme.

Koraci 1-3 su isti a kod 4 jedina razlika od predhodnog primjera je to birate Open Form

44

Nakon toga dobiete listu postojeih formi iz kojih birate onu koju elite da otvorite klikom na dugme koje
ete kreirati:

I to je zamalo kraj. Imate mogunost prikaza svih ili samo pojedinih objekata koje sadri selektovana forma:

6
7

67

Pozabavimo se malo dodatnom opcijom koju nude ovi trivijalni primjeri. Kreirajmo preicu (shorcut) koja
aktivira dugme sa tastature.
U dizajn modu forme kliknimo desnim tasterom mia na taster Command0 (ili koji vam je broj ve pridruio
Access: Command1...) i otvorimo karticu osobina (Properties). Preimo na tab All i popunimo polje Caption
sljedeim sadrajem:&Zatvori masku
Konano, pritisnimo taster Enter sa tastature. Primjetimo da se naziv tastera na formi promjenio iz
Command1 u Zatvori masku, a slovo Z je podvueno. Znak & nalae Accessu da se slovu iza njega
dodjeljuje mogunost pristupa sa tastature u kombinaciji sa tasterom ALT. To znai da korisnik moe
pristupiti ovom tasteru i ostvariti klik na njega bilo gdje da se kursor nalazi pritiskom kombinacije ALT+Z.

Oigledno kreiranje ovako kreiranih formi sa dugmadima koje pozivaju predefinisane rutine bitno proiruje
mogunosti kreiranja i korienja startne forme. Pogotovo u kombinaciji sa Expresion Builderom vi sa
prethodno opisanim tehnikama moete da se upustite u programerske zahvate.
Prave mogunosti tzv on event klik programiranja dobijamo kad dugmetu pridruimo odgovarajui program,
to emo uini na jedan od dva naina:
makro programom,
VBA programom

Zadaa: Neozbiljna i OBAVEZNA: Upoznaj se i zapamti sve Kategorije i Akcije Command Button
Wizarda.
I neto ozbiljnija Kreiraj bazu Telefonski imenik i unutar nje 2 Query-ija koji sadre dva parametarska upita
sa pretragom po kriterijumu Pero i Jovo koja e se pokretati u formi PJ koja e imati dva dugmeta: Pronai
Peru, Pronai Jovu.
Kao poseban zadatak pronai Peru koji se zove Petar i Jovu koji je Jovan.

Kreiranje makroa za podatke (Create a data macro)

Makroi za podatke su funkcija programa Access koja vam omoguava da dodate logiku dogaajima do kojih
dolazi u tabelama, na primjer dodavanje, auriranje ili brisanje podataka. Oni su slini okidaima
trigerima kod SQL-a
Osnovni podaci o makroima za podatke
Makroima za podatke se upravlja sa kartice Table pri prikazivanju tabele u prikazu lista sa podacima, a oni
se ne pojavljuju u okviru Macros u oknu za navigaciju (Navigation Pane). Makroe za podatke, izmeu
ostalog, moete koristiti da biste proverili i obezbjedili tanost podataka u tabeli.
Postoje dva osnovna tipa makroa za podatke oni koje aktiviraju dogaaji tabele (nazivaju se i makroi za
podatke zasnovani na dogaaju - "event-driven" data macros),) i oni koje se pokreu kao odgovor na
poziv po imenu (nazivaju se i imenovani makroi za podatke "named" data macros).

Kreiranje makroa za podatke zasnovanog na dogaaju (event-driven data macro)

Do dogaaja tabele dolazi svaki put kada dodajete, aurirate ili briete podatke u okviru tabele. Makro za
podatke moete programirati da se pokree neposredno poslije bilo kojeg od ova tri dogaaja ili neposredno
pre dogaaja brisanja ili promene. Koristite sljedeu proceduru za prilaganje makroa za podatke dogaaju
tabele:
1. U oknu za navigaciju kliknite dvaput na tabelu u koju elite da dodate makro za podatke.
2. Na kartici Table, u grupi Before Events ili u grupi After Events kliknite na dogaaj kojem elite da
dodate makro. Na primjer, da biste kreirali makro za podatke koji se pokree poslije brisanja zapisa
iz tabele, kliknite na dugme After Delete.
68

uen makro, njegova

n
ikon
na je markiran
ana na traci.
Napomena Ako je nekkom dogaaju ve pridru
M
Builderr :Izrada maakroa. Ako je za ovaj do
ogaaj prethoodno kreiran
n makro,
Access otvaara alatku Macro
Access prikkazuje postojei makro.
3. Doddajte radnje za
z koje elitee da ih makroo izvrava.
4. Sauvajte i zatvvorite makro..

Kreiranje
e imenovan
nog makro
oa za podaatke
Imenovanii ili samosttalni- "stan
ndalone" m
makro za podaatke povezan
n je sa odreeenom tabelom
m, ali ne i saa
odreenim dogaajem. Imenovane makroe za podatke moete pozvaati iz bilo kkojeg drugog
g makroa ilii
standardnogg makroa.
1. U ooknu za naviigaciju (Naviigation Panee) kliknite dv
vaput na tabeelu u koju eelite da dodaate makro zaa
poddatke.
2. Na kartici Tab
ble, u grupi Named Maacros kliknitte na dugmee Named M
Macro, a zattim izaberitee
stavvku Create Named
N
Maccro.
Access otvaara alatku Macro
M
Builderr Izrada mak
akroa u kojo
oj moete poeti sa dodavvanjem radnjji.
Osnovni poodaci o paraametrima
Parametri (p
parameters)) vam omogu
uavaju da vvrijednosti prosledite u im
menovani m
makro za podatke kako bii
one mogle dda se koristee u uslovim instrukcijam
i
ma ili drugim izraunavan
njima. Oni va
vam takoe omoguavaju
o
u
da prosleuj
ujete referencce objekta iz standardnih makroa u makroe za pod
datke.
Da biste doddali paramettar u makro za
z podatke:
1. Na vvrhu makroa kliknite
k
na dugme
d
Creatte Parameteer.
2. U poolju Name boox otkucajte jedinstveno ime za param
metar. To je ime koje kooristite da bisste uputili naa
param
metar u izrazzima.
3. Opciionalno otkuccajte opis paarametra u poolju Description box. Preeporuuje see da unesete opis zato too
e see kasnije pri upotrebi
u
paraametra opis kkoji otkucatee ovde prikazzivati u opisuu alatke. To vam
v pomaee
da zaapamtite nam
mjenu param
metra.
Da biste pookrenuli imennovani makrro za podatkke, koristite radnju
r
RunD
DataMacro. Ova radnja obezbjeujee
polje za svaaki parametarr koji ste kreeirali tako da moete unetti potrebne vrijednosti.
v

Upravljan
nje makroiima za pod
datke
Makroi za ppodatke se ne
n pojavljuju
u u oknu za navigaciju, u okviru Macros
M
-Makkroi. Moratee da koristitee
komande naa traci u priikazu lista saa podacima tabele ili u prikazu dizaajna tabele dda biste kreiirali, uredili,,
preimenovaali i izbrisali makroe za podatke.
Ureivanjee makroa zaa podatke za
asnovanog n a dogaaju
1. U ooknu za naviggaciju kliknitte dvaput naa tabelu koja sadri makro
o za podatke koji elite da
d uredite.
2. Na kartici Tablle, u grupi Before Eventts ili u grupi After Even
nts kliknite nna dogaaj zaa makro kojii
eliite da ureditee. Na primjerr, da biste ureedili makro za
z podatke koji
k se pokree poslije briisanja zapisaa
iz taabele, kliknitte na dugme After Delette
Napomena A
Ako nekom doogaaju nije prridruen makroo, njegova ikon
na nije markirana u meniju. Access otvaraa alatku Macroo
Builder -Izradda makroa, a vi
v moete poetti sa ureivanjem
em makroa.

69

Ureivanje imenovanog makroa za podatke

1.

U oknu za navigaciju kliknite dvaput na bilo koju tabelu da biste je otvorili u prikazu lista sa
podacima.
2. Na kartici Table, u grupi Named Macros kliknite na dugme Named Macros, a zatim postavite
pokaziva na stavku Edit Named Macro.
3. U podmeniju izaberite makro za podatke koji elite da uredite.
Access otvara alatku Macro Builder Izrada makroa, a vi moete poeti sa ureivanjem makroa.
Preimenovanje imenovanog makroa za podatke
1. U oknu za navigaciju kliknite dvaput na bilo koju tabelu da biste je otvorili u prikazu lista sa
podacima.
2. Na kartici Tabela, u grupi Imenovani makroi kliknite na dugme Imenovani makro, a zatim
izaberite stavku Preimenuj/izbrii imenovani makro.
3. U dijalogu Menader za makroe za podatke kliknite na dugme Preimenuj pored makroa za
podatke kojeg elite da preimenujete.
Access bira trenutno ime makroa.
4. Otkucajte novo ime ili uredite postojee, a zatim pritisnite taster ENTER.

Brisanje makroa za podatke

Koristite ovu proceduru da biste izbrisali bilo koji imenovani makro za podatke ili makro za podatke
zasnovan na dogaaju:
1. U oknu za navigaciju kliknite dvaput na bilo koju tabelu da biste je otvorili u prikazu lista sa
podacima.
2. Na kartici Tabela, u grupi Imenovani makroi kliknite na dugme Imenovani makro, a zatim
izaberite stavku Preimenuj/izbrii imenovani makro.
3. U dijalogu Menader za makroe za podatke kliknite na dugme Izbrii pored makroa za podatke
kojeg elite da izbriete.
Napomena Makro zasnovan na dogaaju moete izbrisati i tako to ete izbrisati sve njegove radnje.

Otklanjanje greaka u vezi sa makroima za podatke

Neke uobiajene alatke za otklanjanje greaka u vezi sa makroima, na primjer komanda Jedan
korak i radnja makroa MessageBox nisu dostupne za makroe za podatke. Meutim, ako dolazi do
problema sa makroom za podatke, moete upotrebiti tabelu Evidencija aplikacije u kombinaciji sa
radnjama makroa OnError, RaiseError i LogEvent kao pomo u pronalaenju greaka makroa za
podatke.
Prikazivanje Application Log table - tabeleEvidencija aplikacije
Tabela Evidencija aplikacije je sistemska tabela (zove se USysApplicationLog) koja se
podrazumjevano ne prikazuje u oknu za navigaciju. Ukoliko doe do greke u makrou za podatke,
moda ete moi da zakljuite ta se desilo ako pregledate informacije u Application Log table.
Koristite sljedeu proceduru da biste prikazali tabelu Application Log table
1. Izaberite karticu File da biste otvorili prikaz Microsoft Backstage.
2. Na kartici Info kliknite na dugme View Application Log Table.
Napomena Ako ne vidite dugme View Application Log Table, to znai da tabela Evidencija
aplikacije jo nije kreirana za ovu bazu podataka. Kada se evidentira neki dogaaj, dugme e se
pojaviti na kartici Info.
U tabeli Evidencija aplikacije moete kreirati redove pomou radnje LogEvent ili RaiseError i
moete kontrolisati nain na koji e Access reagovati na greke pomou radnje OnError


70

Kreiranje makroa korisnikog interfejsa (UI makro)

U programu Microsoft Access 2010 makroi koji su priloeni objektima korisnikog interfejsa (UI), na
primjer komandnoj dugmadi, okvirima za tekst, obrascima i izvetajima, nazivaju se UI makroima. Na taj
nain se razlikuju od makroa podataka koji su priloeni tabelama. Ove makroe (UI) koristite za
automatizovanje grupe radnji, na primjer otvaranja drugog objekta, primjene filtera, pokretanja operacije
izvoza i mnogih drugih zadataka..
Makroi se mogu nalaziti u makro objektima (ponekad se nazivaju samostalnim makroima) ili mogu biti
ugraeni u svojstva dogaaja obrazaca, izvetaja ili kontrola. Ugraeni makroi postaju dio objekta ili
kontrole u koju su ugraeni.
Makro objekti su vidljivi u prozoru za navigaciju, u okviru Makroi, dok ugraeni makroi nisu.
Svaki makro sastoji se od nekoliko radnji makroa. U zavisnosti od konteksta u kojem radite, neke radnje
makroa moda nee biti dostupne za upotrebu. Konkretno, ako dizajnirate Veb bazu podataka, neete moi
da koristite odreene radnje makroa koje nisu kompatibilne sa funkcijom the Publish to Access Services
feature. (Objavi u sistemu Access Services).

Kreiranje samostalnog makroa standalone macro

Ovom procedurom kreira se samostalni makro objekat koji e se pojaviti u prozoru za navigaciju, u okviru
Makroi. Samostalni makroi su korisni kada elite da ponovo koristite na vie mesta u aplikaciji. Pozivanjem
makroa iz drugih makroa moete da izbjegnete dupliranje istog koda na vie mesta.
Na kartici Create tab, in the Macros & Code group, click Macro Access otvara alatku Macro
Builder Izrada makroa.
Na prirunoj traci kliknite na dugme Save.
U dijalogu Save As otkucajte ime makroa, a zatim kliknite na dugme U redu.
Pogledajte - Nastavite sa odeljkom Dodavanje radnji u makro: Add actions to a macro.

Kreiranje ugraenog makroa

Ovom procedurom kreira se makro koji je ugraen u svojstvo dogaaja objekta. Takav makro ne pojavljuje
se u prozoru za navigaciju, ali se moe pozvati iz dogaaja kao to su On Load or On Click.
Budui da makro postaje dio objekta obrasca ili izvetaja, ugraeni makroi se preporuuju za
automatizovanje zadataka specifinih za odreeni obrazac ili izvetaj.
U prozoru za navigaciju kliknite desnim tasterom mia na obrazac ili izvetaj koji e sadrati makro,
a zatim izaberite stavku Layout View
Ako list sa svojstvima nije ve prikazan, pritisnite taster F4 da biste ga prikazali.
Kliknite na kontrolu ili odeljak koji sadri svojstvo dogaaja u koje elite da ugradite makro.
Kontrolu ili odeljak (ili ceo obrazac ili izvetaj) moete izabrati i pomou padajue liste Selection
Type na vrhu lista sa svojstvima.
U prozoru zadatka List sa svojstvima izaberite karticu Event.
Kliknite unutar polja za svojstvo dogaaja za koji elite da okine makro. Na primjer, ako za
komandno dugme elite da se makro pokrene klikom na dugme, kliknite u polje za svojstvo Na klik.
Napomene
Ako polje za svojstvo sadri rei [Embedded Macro], to znai da je makro za taj dogaaj ve kreiran.
Makro moete urediti tako to ete nastaviti sa preostalim koracima ove procedure.
Ako polje za svojstvo sadri rei [Event Procedure], to znai da je procedura Visual Basic za aplikacije
(VBA) za taj dogaaj ve kreirana. Da biste mogli da ugradite makro u dogaaj, bie potrebno da uklonite
proceduru. To moete uraditi brisanjem rei [Event Procedure], ali prvo bi trebalo da ispitate proceduru
dogaaja da biste se uverili da njeno uklanjanje nee prekinuti neophodnu funkcionalnost u bazi podataka. U
nekim sluajevima moete ponovo kreirati funkcionalnost VBA procedure pomou ugraenog makroa.
Kliknite na dugme Napravi- Build
. Ako se pojavi dijalog Choose Builder, uvjerite se da je izabrana
stavka Macro Builder, a zatim kliknite na dugme U redu.
Access otvara alatku Izrada makroa. Nastavite sa sljedeim odeljkom da biste dodali radnje u makro.
71

Dodavanje radnji u makro Add actions to a macro

Radnje predstavljaju pojedinane komande koje ine makro i svaka od njih imenovana je u skladu sa onim
to izvrava, na primjer FindRecord ili CloseDatabase.
1. korak: Browse or search for a macro action -pretraivanje ili traenje radnje makroa
Prvi korak u dodavanju radnje jeste njeno pronalaenje na padajuoj listi Add New Action ili u katalogu
radnji- Action Catalogu.
Kako doi do Action radni i kako izgleda okruenje koje nam omoguava korak 1?
Pa jednostavno: selektujemo objekt (u Design View-u normalno) kome elimo pridruiti kod izabereno
akciju i pozovemo Builder.
Dogaaj koji e pozvati program

Dugme koje "programiramo"

Poziv Buildera

Nakon toga otvara se prozor sa Action catalogom i mogunou dodavanja (programiranja) novih akcija:

Padajua lista Add New Action i katalog radnju podrazumjevano prikazuju samo radnje koje e se izvravati u nepouzdanim bazama
podataka. Da biste vidjeli i sve radnje:
Na kartici Dizajn, u grupi Show All Actions kliknite na dugme Show All Actions.
Ako katalog radnji nije prikazan, na kartici Dizajn, u grupi Prikazivanje/skrivanje kliknite na dugme Action Catalog
Da biste pronali radnju, koristite jedan od sljedeih metoda:
Kliknite na strelicu na padajuoj listi Add New Action Dodaj novu radnju i pomjerajte se nadole da biste pronali radnju.
Prvo su prikazani elementi toka programa, a zatim su navedeni makroi abecednim redom.

72

Potraite radnju u prozoru Action Catalog pane Radnje su grupisane po kategorijama. Razvijte svaku kategoriju da biste
prikazali radnje. Ako izaberete radnju, na dnu kataloga radnji pojavie se kratak opis radnje.
Pretraite radnju u prozoru Action Catalog pane kucanjem u polju za pretragu na vrhu okna. Dok budete kucali, lista radnji
e se filtrirati tako da prikae sve makroe koji sadre dati tekst. Access pretrauje i imena makroa i njihove opise za tekst
koji otkucate.

2. korak: dodavanje radnje u makro: Add an action to a macro

Kada pronaete eljenu radnju makroa, dodajte je u makro pomou jednog od sljedeih metoda:

Sa liste Add New Action Dodaj novu radnju izaberite radnju ili jednostavno ponite da
kucate ime radnje u polju. Access dodaje radnju na mesto na kojem je prikazana lista Add
New Action.
Prevucite radnju iz kataloga radnji u prozoru sa makroima. Pojavljuje se traka za umetanje
koja prikazuje mesto na kojem e se radnja umetnuti kada otpustite taster mia.
Kliknite dvaput na radnju u katalogu radnji.
Ako je radnja izabrana u prozoru sa makroima, Access dodaje novu radnju
neposredno ispod izabrane.
Ako je blok Grupa, If, Else If, Else ili Submacro (Podmakro) izabran u prozoru sa
makroima, Access dodaje novu radnju u taj blok.
Ako u prozoru sa makroima nisu izabrani ni radnja ni blok, Access dodaje novu
radnju na kraj makroa.

Ako ste ve kreirali neke makroe, oni su navedeni u okviru vora In this Database u katalogu radnji.
Prevlaenjem samostalnog makroa (onog koji je naveden u okviru Makroi) u prozor sa makroima kreira se
radnja RunMacro koja pokree makro koji ste prevukli. Tada moete koristiti padajuu listu za pozivanje
podmakroa, ako ih ima.
Ako elite samo da kopirate radnje iz samostalnog makroa u trenutni makro (umjesto kreiranja radnje
RunMacro), kliknite desnim tasterom mia na trenutni makro u katalogu radnji, a zatim kliknite na dugme Add
Copy of Macro (Dodaj kopiju makroa).
Prevlaenjem ugraenog makroa (onog koji je naveden u okviru objekta obrasca ili izvetaja) u prozor sa
makroima radnje iz tog makroa kopiraju se u trenutni makro.
Radnju moete kreirati i prevlaenjem objekata baze podataka iz okna za navigaciju u prozor sa makroima. Ako u prozoru sa
makroima prevuete tabelu, upit, obrazac, izvetaj ili modul, Access dodaje radnju koja otvara tabelu, upit, obrazac ili izvetaj. Ako u
prozor sa makroima prevuete drugi makro, Access dodaje radnju koja pokree makro.

3. korak: popunjavanje argumenata - Fill in arguments

Veina radnji makroa zahtjevaju najmanje jedan argument. Opis svakog argumenta moete prikazati izborom
radnje i pomjeranjem pokazivaa iznad argumenata. Za vie argumenata moete izabrati vrijednosti sa
padajue liste.
Ako argument zahtjeva da otkucate izraz,
IntelliSense vam pomae da unesete
izraz tako to predlae mogue
vrijednosti dok kucate, kao to je
prikazano na sljedeoj ilustraciji:
Kada ugledate vrijednost koju elite da
koristite, dodajte je u izraz tako to ete
kliknuti dvaput na nju ili koristiti tastere
sa strelicama da biste je markirali, a
zatim pritisnuti taster TAB ili ENTER.

Korienje tehnologije IntelliSense pomou svojstava u Veb bazama podataka

Kada kreirate ugraeni UI makro u obrascu kompatibilnom sa Vebom, IntelliSense vam omoguava da
dodate bilo koje svojstvo obrasca u izraz. Meutim, u Veb bazi podataka pomou UI makroa moe se
pristupiti samo podskupu svojstava obrasca. Na primjer, ako imate kontrolu koja se zove Kontrola1 u
73

obrascu

koji

se

zove

Obrazac1,

IntelliSense e vam dozvoliti da dodate svojstvo

izraz u UI makrou.
Meutim, ako potom objavite bazu podataka u okviru Access usluga, makro koji sadri taj izraz generisae
greku kada se pokrene na serveru.
Sljedea tabela prikazuje svojstva koja moete koristiti u UI makroima u Veb bazama podataka:
[Obrasci]![Obrazac1]![Kontrola1].[Izvor kontrole] u

Object or control

Properties that you can use

Form

Caption, Dirty, AllowAdditions, AllowDeletions, AllowEdits

Tab Control

Visible

Label

Caption, Visible, Fore Color, Back Color

Attachment

Visible, Enabled

Command Button

Caption, Visible, Enabled, Fore Color

Tex tBox

Enabled, Visible, Locked, Fore Color, Back Color, value

Check Box

Enabled, Visible, Locked, Value

Image

Visible, Back Color

Combo Box

Enabled, Visible, Locked, Value

List Box

Enabled, Visible, Locked, Value

Web Browser

Visible

Subform

Enabled, Visible Locked

Navigation Control

Enabled, Visible

Premjetanje radnje Move an action

Radnje se izvravaju odreenim redosljedom, od vrha ka dnu makroa. Da biste premjestili radnju nagore ili
nadole u makrou, koristite jedan od sljedeih metoda:
Prevucite radnju gore ili dole do mesta ne koje elite da je postavite.
Izaberite radnju, a zatim pritisnite kombinaciju tastera CTRL + STRELICA NAGORE ili CTRL +
STRELICA NADOLE.
Izaberite radnju, a zatim kliknite na strelicu Move Up ili Move Down na desnoj strani okna sa
makroima.


Brisanje radnje Delete an action
Da biste izbrisali radnju makroa:
Izaberite radnju, a zatim pritisnite taster DELETE. Druga mogunost je da kliknete na dugme Delete
(X) na desnoj strani okna sa makroima.
Ako izbriete blok radnji, na primjer blok If ili blok Grupa, briu se i sve radnje u bloku.
Komande Move up, Move down, and Delete takoe su dostupne u prirunom meniju koji se pojavljuje kada
kliknete desnim tasterom mia na radnju makroa.

Kontrolisanje toka posla pomou uslova If, Else If i Else

Za izvravanje radnji makroa samo kada su odreeni uslovi ispunjeni koristite blok If. On zamenjuje kolonu
Uslov koja se koristila u starijim verzijama programa Access. Blok If moete proiriti blokovima Else If i
Else, slino ostalim sekvencijalnim programskim jezicima kao to je VBA.
Sljedea ilustracija prikazuje jednostavni blok If, ukljuujui blokove Else If i Else:

74

1. Blok If izvrava se ako je vrijednost polja

ExpirationDate manje od trenutnog
datuma.
2. Blok Else If izvrava se ako je vrijednost
polja ExpirationDate jednaka trenutnom
datumu.
3. Blok Else izvrava se ako se ne izvrava
nijedan od prethodnih blokova.

4. Blok If zavrava se ovde.

Dodavanje bloka If u makro

Izaberite stavku If sa padajue liste Add New Action ili je prevucite iz okna Katalog radnji u
prozoru sa makroima.
U polju na vrhu bloka If otkucajte izraz koji utvruje kada e se blok izvriti. Izraz mora biti Bulov
(to jest, takav da se procenjuje sa Da ili Ne).
Dodajte radnje u blok If tako to ete ih izabrati sa padajue liste Add New Action koja se
pojavljuje unutar bloka ili tako to ete ih prevui iz okna Katalog radnji u blok If.

Dodavanje blokova Else ili Else If u blok If

Izaberite blok If, a zatim u donjem desnom uglu bloka kliknite na dugme Dodaj Else ili
Dodaj Else If.
Ako dodajete blok Else If, otkucajte izraz koji utvruje kada e se blok izvriti. Izraz mora biti
Bulov (to jest, takav da se procenjuje sa Tano ili Netano).
Dodajte radnje u blokove Else If ili Else tako to ete ih izabrati sa padajue liste Dodaj novu
radnju koja se pojavljuje unutar bloka ili tako to ete ih prevui iz okna Katalog radnji u blok.
Napomene
Komande za dodavanje blokova If, Else If i Else dostupne su u prirunom meniju koji se pojavljuje
kada kliknete desnim tasterom mia na radnju makroa.
Blokovi If mogu se ugnezditi na najvie 10 nivoa dubine.

75

Kreiranje podmakroa Create submacros

Svaki makro moe sadrati vie podmakroa. Podmakro se dizajnira tako da se poziva po imenu radnji
makroa RunMacro ili OnError.
Blok Podmakro dodajete u makro na isti nain na koji dodajete radnju makroa. Kada dodate blok
Podmakro, moete prevui radnje makroa u njega ili izabrati radnje sa liste Dodaj novu radnju koja se
pojavljuje unutar bloka.
Napomene

Blok Podmakro moete kreirati i tako to ete izabrati neke radnje, kliknuti desnim
tasterom mia na njih, a zatim izabrati stavku Make Submacro Block.
Podmakroi uvek moraju biti posljednji blokovi u makrou; ispod podmakroa nije mogue
dodati druge radnje (osim drugih podmakroa). Ako pokrenete makro koji sadri samo
podmakroe bez posebnog imenovanja eljenog podmakroa, pokrenue se samo prvi
podmakro.
Da biste pozvali podmakro (na primjer, u svojstvu dogaaja ili pomou radnje RunMacro
ili radnje OnError), koristite sljedeu sintaksu:
macroname.submacroname

Grupisanje srodnih radnji

itljivost makroa moete poboljati grupisanjem radnji i dodjelom smislenog imena grupi. Na primjer,
moete grupisati radnje koje otvaraju i filtriraju obrazac u grupu pod imenom Otvaranje i filtriranje
obrasca. Na ovaj nain ete lake videti koje su radnje meusobno srodne. Blok Grupa ne utie na nain
izvravanja radnji, a grupu nije mogue pojedinano pozvati ili pokrenuti. Njena primarna upotreba jeste
oznaavanje grupe radnji kako biste bolje razumijeli makro dok ga itate. Pored toga, tokom ureivanja
velikog makroa svaku grupu moete skupiti do veliine jednog reda ime smanjujete koliinu pomjeranja
koje je potrebno izvriti.
Ako se radnje koje elite da grupiete ve nalaze u makrou, koristite sljedeu proceduru da biste ih dodali u
blok Grupa- Group:
Izaberite radnje koje elite da grupiete.
Kliknite desnim tasterom mia na izabrane radnje, a zatim izaberite stavku Make Group Block .
U polju na vrhu bloka Grupa otkucajte ime grupe.
Ako radnje nisu ve prisutne:
Prevucite blok Grupa iz kataloga radnji u prozor sa makroima.
U polju na vrhu bloka Grupa otkucajte ime grupe.
Prevucite radnje makroa iz kataloga radnji u blok Grupa ili izaberite radnje sa liste Add New
Action koja se pojavljuje unutar bloka.
Blokovi Grupa mogu sadrati druge blokove Grupa i mogu se ugnjezditi na najvie 9 nivoa dubine.

Razvijanje i skupljanje radnji makroa ili blokova Expand and collapse

Kada kreirate novi makro, izrada makroa prikazuje radnje makroa tako da su svi argumenti vidljivi. U
zavisnosti od veliine makroa, moda ete eljeti da skupite neke ili sve radnje makroa (i blokove radnji)
tokom ureivanja makroa. Na ovaj nain ete lake dobiti sveobuhvatni prikaz strukture makroa. Po potrebi
moete razviti neke ili sve radnje da biste ih uredili.
Razvijanje ili skupljanje jedne radnje makroa ili jednog bloka
Kliknite na znak plus (+) ili minus (-) sa lijeve strane imena makroa ili bloka. Druga mogunost je da
pritisnete tastere STRELICA NAGORE i STRELICA NADOLE da biste izabrali radnju ili blok, a
zatim pritisnete tastere STRELICA NALEVO ili STRELICA NADESNO da biste skupili ili razvili
radnju ili blok.
Razvijanje ili skupljanje svih radnji makroa (ali ne i blokova)
Na kartici Dizajn, u Collapse/Expand group kliknite na dugme Expand Actions ili Collapse
Actions.

76

Razvijanje ili skupljanje svih radnji makroa i blokova/Expand or collapse all macro actions and blocks
Na kartici Dizajn, u Collapse/Expand group kliknite na dugme Expand All ili Collapse All.

U skupljenu radnju moete zaviriti tako to ete pomjeriti pokaziva iznad radnje. Access prikazuje
argumente radnje u opisu alatke.

Kopiranje radnji makroa Copy and paste macro actions

Ako vam je potrebno da ponovite radnje koje ste ve dodali u makro, postojee radnje moete kopirati i
prebaciti slino kao to biste to uradili sa pasusom teksta u programu za obradu teksta.
Kada prebacite-pastirate radnje, one se umeu neposredno ispod trenutno izabrane radnje. Ako je blok
izabran, radnje se pridruuju bloka.
Da biste brzo duplirali izabrane radnje, drite pritisnut taster CTRL i prevucite radnje na lokaciju u makrou
na koju elite da ih kopirate.

Dijeljenje makroa sa drugim osobama

Kada kopirate radnje makroa u ostavu, one se mogu nalepiti u vidu proirivog jezika za oznaavanje (XML)
u bilo koju aplikaciju koja prihvata tekst. Ovo vam omoguava da poaljete makro kolegi putem e-poruke ili
da ga objavite u forumu za diskusije, na blogu ili na nekoj drugoj Veb lokaciji. Primalac tada moe kopirati
XML i nalepiti ga u alatku Izrada makroa u programu Access 2010. Makro se ponovo kreira tano onako
kao to ste ga napisali.

Pokretanje makroa
Makro moete pokrenuti pomou jednog od sljedeih metoda:
Kliknite dvaput na makro u prozoru za navigaciju (in Navigation Pane).
Pozovite makro pomou radnje makroa RunMacro ili OnError.
Unesite ime makroa u svojstvo dogaaja objekta. Makro e se pokrenuti kada se taj dogaaj okine.

Otklanjanje greke makroa Debug a macro
Ako imate problema prilikom pokretanja makroa, postoji nekoliko alatki koje moete koristiti da biste doli
do izvora problema. Dodavanje radnji za rad sa grekama u makro - Add error-handling actions to a
macro. Preporuka je da se radnje za rad sa grekama dodaju u svaki makro tokom njegovog pisanja. Kada
koristite ovaj metod, Access prikazuje opise grekama pri njihovom pojavljivanju. Opisi greaka pomau
vam da razumijete greku kako biste bre rijeili problem.
Koristite sljedeu proceduru da biste dodali podmakro za rad sa grekama u makro:
1

Otvorite makro u prikazu dizajna Design view-u.

Na dnu makroa, sa padajue liste Add New Action izaberite stavku Submacro-podmakro.
U polju neposredno desno od rijei Submacro otkucajte ime podmakroa, na primjer ErrorHandler.
Sa padajue liste Add New Action koja se pojavljuje unutar bloka Podmakro izaberite radnju
makroa MessageBox.
U polju Poruka otkucajte sljedei tekst: =[MacroError].[Opis]
Na dnu makroa, sa padajue liste Add New Action izaberite stavku OnError.
Postavite argument Idi na u okviru Ime makroa.
77

U polju Ime makroa otkucajte

o
im
me podmakrroa za rad sa grekam
ma (u ovo
om primjeruu
ErrrorHandler)).
Prev
vucite radnjuu makroa On
nError na saam vrh makroa.
Sljedea iluustracija prikaazuje makro sa radnjom OnError i podmakro
p
sa imenom ErrrorHandlerr.
1. Radnja mak
kroa OnErrror postavljaa se na vrhh
makroa i poziva
p
podm
makro ErrorrHandler u
dogaaju grreke.
E
ler pokree se
s samo akoo
2. Podmakro ErrorHandl
ga poziva radnja OnE
Error i prik
kazuje okvirr
poruke koji opisuje greku.

Korienjje komand
de Jedan k
korak Si ngle Step ccommand
Single Stepp Jedan koorak predstaavlja reim za otklanjanje greak
ka makroa kkoji moete koristiti zaa
izvravanje makroa raddnju po rad
dnju. Po izvrravanju svaake radnje pojavljuje
p
see dijalog ko
oji prikazujee
informacije o radnji i sve
s kodove greke koji se pojavljujju kao rezulltat. Meutim
m, budui da u dijaloguu
Makro u jednom koraku ne posto
oji opis greke, preporuujemo korienje metodda podmakro
oa za rad saa
grekama oppisan u prethhodnom odelljku.

Da biste pokkrenuli reim

m Single Step
p mode
Otv
vorite makro u Design vieew.
Na kartici Dizajjn, u grupi Tools
T
kliknitee na dugme Single
S
Step.
Sauvajte i zatv
vorite makro..
Kada sljedeei put pokrrenete makro
o, pojavljujee se dijalog Macro Sing
gle Step Dijijalog prikazzuje sljedeee
informacije o svakoj raddnji:
Macro name
Con
ndition (for If
I blocks)
Acttion Name
Arg
guments
Erro
or Number (bbroj greke 0 znai da nij
ije dolo do greaka)
g
Kreui se kkroz radnje korak
k
po korak, kliknite nna jedno od tri
t dugmeta u dijalogu:
Da biste videli informacije
i
o sljedeoj raadnji u makrrou, kliknite na
n dugme Sttep.
Da biste zaustaavili sve tren
nutno pokreenute makroee, kliknite na
n dugme Sttop All Maccros. Reim
m
Jeddan korak i dalje e biti na snazi sljeedei put kad
da pokrenete makro.
Da biste izaali iz reimaa Jedan koraak i nastavilli sa pokretan
njem makroaa, kliknite naa dugme Con
ntinue.
Napomene
Ako
o poslije possljednje radnjje u makrou kliknite na dugme
d
Korak, reim Sing
ngle Step i daalje e biti naa
snazzi sljedei puut kada pokrenete makro .
Da biste uli u reim JJedan korak
k dok je makro
m
pokreenut, pritisnnite kombinaaciju tasteraa
CTR
RL+BREAK
K.
78

Da biste uli u reim Jedan korak na odreenom mestu u makrou, dodajte radnju makroa
SingleStep na to mesto.
Reim Jedan korak nije dostupan u Veb bazi podataka.

Konvertovanje makroa u VBA kd
Makroi obezbjeuju podskup komandi koje su dostupne u programskom jeziku Visual Basic za aplikacije
(VBA). Ako uvidite da vam je potrebno vie funkcionalnosti nego to makroi mogu da obezbjede, objekat
samostalnog makroa moete jednostavno konvertovati u VBA kd, a zatim iskoristiti proireni skup funkcija
koje VBA obezbjeuje. Meutim, imajte na umu da se VBA kd nee pokrenuti u pregledau. Svi VBA
kodovi koje dodate u Veb bazu podataka pokreu se samo kada se baza podataka otvori u programu
Access.
Ugraene makroe nije mogue konvertovati u VBA kd.
Da biste konvertovali makro u VBA kd:
1. U prozoru za navigaciju kliknite desnim tasterom mia na objekat makroa, a zatim izaberite stavku
Design view.
2. Na kartici Design tab, u grupi Tools kliknite na dugme Convert Macros to Visual Basic.
U dijalogu Konvertovanje makroa navedite da li elite da se kd za rad sa grekama i komentari dodaju u
VBA modul, a zatim kliknite na dugme Convert
Access potvruje da je makro konvertovan i otvara Visual Basic Editor. Kliknite dvaput na konvertovani
makro u prozoru Projekat da biste prikazali i uredili modul.

79

Access programiranje kada i kako?

Kada kreirate novu bazu podataka, obino poinjete tako to kreirate nekoliko objekata baze podataka kao
to su tabele, obrasci i izvetaji. Postepeno ete doi do take kada je potrebno da dodate neto programiranja
da biste automatizovali odreene procese i povezali objekte baze podataka.
U Accessu programiranje je proces dodavanja funkcionalnosti bazi podataka pomou Access makroa ili
koda programa Visual Basic za aplikacije (VBA).
Na primjer, pretpostavimo da ste kreirali obrazac i izvetaj i elite da u obrazac dodate komandno dugme koje otvara izvetaj kada
se klikne na njega. U ovom sluaju, programiranje je proces kreiranja makroa ili VBA procedure i zatim podeavanje svojstva
dogaaja komandnog dugmeta OnClick tako da klik na komandno dugme pokree makro ili proceduru. Za jednostavne operacije, na
primjer otvaranje izvetaja, moete da koristite arobnjak za komandnu dugmad da biste izvrili ceo posao ili moete da iskljuite
arobnjak i sami obavite programiranje.

Mnogi Microsoft Office programi koriste termin makro koji se odnosi na VBA kd.
To moe da zbuni korisnike programa Access jer se u programu Access termin makro odnosi na
imenovanu kolekciju radnji makroa koje moete da sastavite pomou alatke Izrada makroa.
Zadatak
1.

Pokreni Macro

2. Provjeri pogledaj kolekciju

predefinisanih/ugrenih makroa u Accessu

Radnje makroa u programu Access predstavljaju samo podskup komandi dostupnih za VBA. Alatka
Izrada makroa daje vam strukturisaniji interfejs od alatke Visual Basic Editor i omoguava vam da dodate
programiranje kontrolama i objektima bez potrebe da uite VBA kd. Trebalo bi da zapamtite da se u Access
lancima pomoi Access makroi nazivaju makroima. S druge strane,
VBA kd se naziva VBA, kd, funkcija ili procedura. VBA kd je sadran u modulima klase (koji su dio
pojedinanih obrazaca ili izvetaja i obino sadre kd samo za te objekte) i u modulima (koji nisu vezani za
odreene objekte i obino sadre opti kd koji moe da se koristi u celoj bazi podataka).
Objekti (kao to su obrasci i izvetaji) i kontrole (kao to su komandna dugmad i okviri za tekst) imaju
razliita svojstva dogaaja kojima moete da priloite makroe ili procedure. Svako svojstvo dogaaja je
povezano sa odreenim dogaajem kao to je klik na taster mia, otvaranje obrasca ili izmena podataka u
okviru za tekst.
Dogaaji mogu da se pokrenu i faktorima izvan programa Access kao to su sistemski dogaaji ili
makroima i procedurama koji su priloeni drugim dogaajima.

Upotreba makroa ili VBA koda

Odluka o upotrebi makroa, VBA ili oba metoda prvenstveno zavisi od naina na koji planirate da primjenite
ili distribuirate bazu podataka. Na primjer, ako e baza podataka biti uskladitena na raunaru i vi ete biti
iskljuivi korisnik, a imate iskustva u upotrebi VBA koda, moete odluiti da koristite VBA za izvravanje
veine programerskih zadataka.
Ako namjeravate da dijelite bazu podataka sa drugim ljudima koji e je pronai na serveru datoteka, moda
ete eljeti da izbjegnete upotrebu VBA iz bezbjednosnih razloga.
Access Veb aplikacije predstavljaju funkciju Accessa pomou koje moete da objavite aplikaciju na
80

Microsoft SharePoint serveru na kojem su pokrenute Access usluge.

Ako namjeravate da objavite bazu podataka kao Access Veb aplikaciju, morate da koristite makroe umjesto
VBA da biste izvravali programerske zadatke zato to VBA nije kompatibilan sa funkcijom
objavljivanja na Vebu.
Da biste osigurali bezbjednost baze podataka, trebalo bi da pokuate da koristite makroe kad god moete i
da koristite VBA programiranje samo za operacije koje se ne mogu izvriti pomou radnji makroa.
Pored toga, trebalo bi da pokuate da koristite samo radnje makroa koje ne zahtjevaju dodijelu statusa
pouzdanosti bazi podataka da bi se ona pokrenula. Ograniavanje upotrebe radnji makroa na ovaj nain
omoguava korisnicima da budu sigurni da baza podataka ne sadri nikakvo programiranje koje bi moglo
da nakodi podacima ili drugim datotekama na njihovim raunarima.
Bezbjednost je problem zbog toga to VBA moe da se koristi za kreiranje koda koji ugroava bezbjednost
podataka ili moe da oteti datoteke na raunaru. Kada koristite bazu podataka koju je kreirao neko drugi,
VBA kd bi trebalo da omoguite samo ako znate da baza podataka potie iz pouzdanog izvora.
Kada kreirate bazu podataka koju e koristiti druge osobe, trebalo bi da izbjegavate da ukljuujete
programerske alatke koje zahtijevaju da korisnik izriito dodijeli status pouzdanosti bazi podataka.

Koritenje VBA koda

VBA programiranje bi trebalo da koristite umjesto makroa ako elite da izvrite neku od sljedeih radnji:
Koristite ugraene ili kreirate vlastite funkcije Access obuhvata mnoge ugraene funkcije kao
to je funkcija IPmt koja izraunava kamatnu stopu. Te ugraene funkcije moete da koristite za
izvravanje izraunavanja bez potrebe za kreiranjem sloenih izraza. Pomou VBA koda takoe
moete da kreirate vlastite funkcije kako biste izvrili izraunavanja koja premauju mogunosti
izraza ili da biste zamenili sloene izraze. Pored toga, funkcije koje ste kreirali moete da koristite u
izrazima kako biste izvrili jednu operaciju nad vie objekata.
Kreiranje objekata ili manipulisanje njima U veini sluajeva najlake e vam biti da kreirate i
mijenjate objekat u prikazu dizajna (Design View) tog objekta. Meutim, u nekim situacijama
moda ete eljeti da manipuliete definicijom objekta u kodu. Pomou VBA moete da
manipuliete svim objektima u bazi podataka, pored same baze podataka.
Izvravanje radnji na nivou sistema Radnju RunApp moete da pokrenete u makrou da biste
pokrenuli drugi program (na primjer, Microsoft Excel) iz programa Access, ali makroe ne moete da
koristite za mnogo drugih radnji izvan programa Access. Koristei VBA moete da provjerite da li
neka datoteka postoji na raunaru, da koristite automatizaciju ili Dynamic Data Exchange (DDE) za
komunikaciju sa drugim programima zasnovanim na operativnom sistemu Microsoft Windows kao
to je Excel i pozivate funkcije u Windows bibliotekama dinamikih veza (DLL).
Manipulisanje jednim po jednim zapisom VBA moete da koristite da biste proli kroz skup
zapisa, jedan po jedan, i izvrili operaciju nad svakim zapisom. S druge strane, makroi rade sa
cijelim skupovima zapisa istovremeno.

81