Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

BAB 7 : ELEKTRIKAN
7.1 CAS DAN ARUS ELEKTRIK
Van de Graaf
1. Apa itu penjana Van de Graaff generator? Isikan tempat kosong pada kotak kosong dengan
bahagian yang ditunjukkan.
Peralatan yang .. dan .. voltan tinggi pada kubat.

dome

+
+

-1-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

2.

Bagaimana cas elektrik dihasilkan oleh penjana Van de Graaff? Cas apa yang
biasanya dihasilkan oleh penjan pada kubat
Apabile

motor

penjana

Van

de

Graaff

dibuka,

pemutar

mengerakkan..
Ini telah menyebabkan kepingan getah bergeser dengan . dan
menghasilkan........... ..
Cas yang dihasilkan dibawa ke .....................................di mana dikumpul
dihahagian atas.
........................dalam kuantiti yang besar telah berkumpul di kubat.
Cas. dihasilkan dan terkumpul pada kubat.

3.

Apa yang berlaku apabila kubat yang

+
+

bercas pada Van de Graaff disambungkan

kepada

bumi

melalui

mikrometer?

Terangkan
Terdapat .. pada
penunjuk mikrometer.
Ini telah menunjukkan arus elektrik
.

-2-

+ + +

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

4.

Ramalkan apa yang berlaku apabila

logam sfera dekat dengan kubat.

+
+

+ + + + +

Apabila logam sfera dibawa dekat

kepada kubat yang
bercas....................... akan terhasil.
Arus elektrik............

5. Ramalkan apa yang akan berlaku apabila

rambut pelajar mendekati kubat. Nyatakan
sebab.
Kubat . rambut dan rambut
berdiri tegak.
Ini kerana setiap rambut yang berdiri
tegak menerima cas ..
dan .. antara satu
sama lain.
6. Pergerakan cas elektrik menghasilkan .......................

-3-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

Arus elektrik
1. Arus elektrik mengandugi cas yang .......
2. Semakin banyak cas yang bergerak mengalir
pada suatu keluasan dalam masa yang
ditentukan semakin....................arus elektrik.
3. Arus elektrik...............................................
...........................................................................
........................................................................

Setiap saat, 15 coulombs cas mengalir

melalui satah. Arus elektik ialah I = 15
amperes. Satu ampere ialah satu coulomb
per saat.

4. Dalam simbol, diberi:

I=

dimana I = .

Q = .
t = .....................
(i)

SI unit untuk cas ialah (Ampere /

Coulomb / Volt)

(ii)

SI unit untuk masa (minute / second /

hour)

(iii)SI unit untuk arus ialah (Ampere / Coulomb / Volt) sama dengan
(Cs // C-1s // Cs-1)
(iv) Dengan menyusun semula formula, Q = ( It /

I
t

t
I

4. Jika satu coulomb cas mengalir dalam satu saat, arus elektrik ialah .
ampere.
5. 15 amperes bermaksud dalam masa saat, .. coulomb of cas
mengalir melalui sesuatu luas keratan rentas sesuatu konduktor. Dalam wayar logam,
cas dibawa oleh ........................

-4-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

6. Setiap elektron membawas cas ..

7. 1 C cas mengandungi..
Medan Elektrik
a)

Medan elektrik ialah

..............................................................

.......................................................................................................................
.........
b)

Medan elektrik boleh diwakili oleh bilangan garisan menunjukkan .

dan.. medan.

c)

Prinsip yang terlibat dalam melukis garis medan elektrik ialah :

(i)

Gariasan medan elaktrik sntias keluar dari objek bercas ...................

ke objek bercas negative.

(ii)

Garisan dalam medan elektrik tidak .. antara satu

sama lain.

(iii)

Garisan dalam medan elektrik yang semakin............................

menunjukkan medan elektrik yang lebih..................................

Demostrasi: Mengkaji medan elektrik dan kesan medan elektrik.

Peralatan dan bahan
Sumber Extra high tension (E.H.T) (0 5 kV), piring petri , elektrode dengan pelbagai
bentuk, dua kepingan logam two, serbuk talcum, cooking oil, bola polisterin disalut dengan
cat berkonduktor, benang dan lilin.
Method
DEMO
A)

-5-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

1. Set up the apparatus as shown in the above figure

2. Switch on the E.H.T. power supply and adjust the voltage to 4 kV
3. Observed the pattern formed by the talcum powder for different types of electrodes.
4. Draw the pattern of the electric field lines.

Lukis corak garis pada medan elektrik.

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING CAS POSITIF

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING CAS NEGATIF

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING CAS POSITIF DAN CAS NEGATIF

-6-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING DUA CAS NEGATIF

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING DUA CAS POSITIF

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING CAS NEGATIF DAN KEPINGAN

BERCAS POSITIF

MEDAN ELEKTRIK PADA SEKELILING CAS POSITIF DAN KEPINGAN BERCAS

NEGATIF

-7-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

ELECTRIC FIELD BETWEEN TWO CHARGED

PARALLEL PLATES

KESAN MEDAN ELEKTRIP PADA BOLA POLISTERIN

-8-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

Pemerhatian:
The polystyrene ball oscillated between the
two plates, touching one plate after
another.
Penarangan:, the ball receives negative
charges from the plate and experiences a
repulsive force.

positively charged plate.

1. Bola polisterin diletak pada dua

kepingan logam.
2.

The ball will then move to the

When the ball touches the plate, the

E.H.T dibuka dan bola polisterin

ball loses some of its negative charges

diletak supaya mendekati salah satu

to the plate and becomes positively

plat logam.

charged.
It then experiences a repulsive force. This
process continues.

KESAN ME DAN ELEKTRIK PADA NYALAAN

-9-

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

C)

Pemerhatian:
The candle flame splits into two portions in
opposite direction. The portion that is
attracted to the negative plate is very much
larger than the portion of the flame that is
attracted to the positive plate.
Penerangan: he heat of the flame ionizes
1) E.H.T dibuka dan bola polisterin

the air molecules to become positive and

digantikan dengan nyalaan lilin.

negative charges.

2) Nyalaan lilin diperhatikan apabila

E.H.T. dibuka.

The positive charges are attracted to the

negative plate while the negative
charges are attracted to the positive
plate.

The flame is dispersed in two opposite

directions but more to the negative
plate.

The positive charges are heavier than the

negative charges. This causes the

Kesimpulan
1. Medan elektrik ..
2. Cas yang sama . antara sama lain tetapi cas yang berlainan
menarik antara satu sama lain.
3. Garis medan elektrik merupakan ........pada medan elektrik. Arah
pada garian medan dari .. ke
Complete the exercise 7.1 in your exercise book !!!!!!

Idea Beza Keupayaan

- 10 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

Titik A disambung kepada terminal.

Titik Point B disambung kepada terminal is.
Keupayaan elektrik di A ialah

. daripada

keupayaan elektrik di B.

Bulb
A

Arus elektrik mengalir dari A ke B, melalui mentol dalam litar

ini telah .. mentol.

Keadaan ini disebabkan perbezaan . elektrik di
antara 2 terminal.
Apabila cas mengalir dari A ke B, kerja dilakukan tenaga
elektrik ditukar kepada tenaga .dan
energy.
Beza Keupayaan, V antara dua titik di dalam litar ditakrifkan
sebagai ...

Beza keupayaan, V antara dua titik akan diberi dengan,

V=

W
Kerja
= Q
Kuantiticas

Di mana W ialah .
Q ialah .

Peralatan dan simbol

ammeter

Batteries

voltmeter

Switch

Wayar sambungan

Wayar constantan //
wayar eureka
mentol

Rintangan
Perintang boleh laras

Pengukuran Arus Elektrik dan Beza Keupayaan/Voltan

- 11 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar
Pengukuran arus elektrik

Pengukuran beza keupayaan/ voltan

(a) Litar elektrik

(a) Litar elektrik

(b) Diagram litar

1.

Nyatakan peralatan yang digunakan

untuk mengukur arus elektrik.

2.

(a) Apakah unit SI untuk arus

(b) Diagram litar

Turn to next page

1. Nyatakan peralatan yang digunakan
untuk mengukur beza keupayaan.

2. (a) Apakah unit SI untuk beza

elektrik?

keupayaan?

(b) Apakah simbol untuk unit arus elektrik?

(b) Apakah simbol untuk unit beza

keupayaan?

- 12 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

3.

Bagaimanakah ammeter disambung

3. Bagaimanakah voltmeter disambungkan

kepada litar elektrik?

4.

dalam litar elektrik?

Terminal positif ammeter disambung

4. Terminal positif voltmeter disambung

kepada terminal apa pada sel kering?

5.

kepada terminal apa pada sel kering?

Apa yang berlaku apabila positif

terminal ammeter disambung ke negatif
terminal sel kering?

Hukum Ohm
(a)
Hukum Ohm menyatakan
that the electric current, I flowing through a conductor is directly proportional to
the potential difference across the ends of the conductor,
if temperature and other physical conditions remain constant
(b) Merujuk Hukum Ohm:

V I
= pemalar I

- 13 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar
V
I

or

= pemalr

(c) Pemalar ini dikenali sebagai . pada konduktor.

(d) Rintangan, R ialah ..
..
Rintangan juga merupakan.
..
iaitu
R=

V
I

and

V=

(e) Unit rintangan ialah

(f) .. ialah konduktor ynag mematuhi Hukum Ohm, manakala
konduktor yang tidak mematuhi hukum Ohm dikenali sebagai konduktor
..

Faktor yang mempengaruhi rintangan

1. Rintangan

pada

konduktor

ialah

pengukuran

keupayaan

konduktor

untuk

(menhalang / membenarkan) pengaliran arus elektrik melaluinya.

2. Melalui formula V = IR, arus elektrik ialah (berkadar terus / berkadar songsang )
kepada rintangan, R.
3. Apabila nilai rintangan, R ialah besar maka arus elektrik, I yang mengalir pada
conductor ialah (kecil / besar)
4. Apakah factor yang mempengaruhi rintangan konduktor ?
a) .
b) .
c) .

- 14 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

d) .
5. Tuliskan hipotesis bagi faktor yang mempengaruhi rintangan pada jadual berikut.
Faktor

Diagram

Hipotesis

Graf

Bahan konduktor
konduktor, ALuas keratan rentas Panjang konduktor, l

Semakin konduktor,
semakin ..
rintangannya
Rintangan adalah berkadar
. kepada panjang
konduktor.
Semakin... luas
keratan rentas konduktor semakin
. rintangannya.
Rintangan adalah berkadar
..... kepada luas
keratan rentas konduktor.
Konduktor yang berlainan dalam
keadaan fizikal yang sama
mempunyai
rintangan
yang
.

Suhu konduktor

Semakin tinggi .
suhu konduktor,
semakin .................rintangan.

6. Dengan ini:
Rintangan konduktor,

length

Rintangan konduktor,

1
cross-sectional area

Dengan ini, rintangan konduktor R

length
cross-sectional area

atau

atau

R= l

di mana = kerintangan bahan

- 15 Complete the exercise 7.2 in your exercise book !!!!!!

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

7.3 LITAR BERSIRI DAN SELARI

Pengaliran Arus dan Beza Keupayaan dalam Litar Bersiri dan Selari
LITAR BERSIRI

LITAR SELARI

- 16 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

arus elektrik mengalir melalui setiap mentol

adalah sama.

mentol

I = I1 = I2 = I3
2

Beza keupayaan yang melalui setiap mentol

adalah bergantung kepada .

V = V1 = V2 = V3

perintang. Arus dalam litar sama dengan jumlah

dikongsi oleh semua mentol.

arus yang melalui mentol setiap cabang yang

selari.

V = V1 + V2 + V3

I = I1 + I2 + I3

( di mana V ialah beza keupayaan yang melalui

( di mana I ialah jumlah arus elektrik dari sel

sel kering. )
Jika Hukum Ohm diaplikasikan kepada setiap
mentol kita akan mendapati :
V = V1 + V2 + V3
IR = IR1 + IR2 + IR3
Jika setiap keadaan dalam persamaan dibahgikan
dengan I, kita akan mendapati rintangan
berkesan

Arus elektrik yang melalui setiap mentol ialah

berkadar songsang kepada ringtangan pada

Beza keupayaan yang diberikan oleh sel kering

Beza keupayaan adalah sama melalui setiap

kering )
3

Jika Hukum Ohm diaplikasikan pada setiap

mentol yang berlaianan, kita akan mendapati

I = I1 + I2 + I3
V
V
V
V
R = R + R + R3
1
2
Setiap keadaan dalam persamaan dibahagikan
dengan V, kita akan mendapat rintangan
berkesan

R = R1 + R2 + + R3

1
R

Mengenal pasti latar bersiri dan selari

- 17 -

1
1
= R + R + R
3
1
2

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

(a)

(b)

(c)

Bacaan ammeter Arus elektrik

Bacaan Voltmeter Beza Keupayaan Voltan

Rintangan Berkesan, R

- 18 -

(d)

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

(a)
(b)

(c)

(d)

Penyelesaian masalah V = IR

Complete the exercise 7.3 in your exercise book !!!!!!

- 19 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

7.4 DAYA GERAKAN ELEKTRIK ( d.g.e) DAN RINTANGAN DALAMAN

Daya Geraka
Gambar (a)

Gambar (b)

Voltmeter reading,
potential difference, V < e.m.f.,
E

Bacaan voltmeter,
d.g.e

E,r

R
Current flowing

No current flow

1. Litar elektrik dipasang seperti dalam gambar rajah (a). Voltmeter dipasang melalui sel
kering dengan 1.5 V.
a) Gambar rajah (a) ialah (litar terbuka / litar tertutup)
b) (Terdapat pengaliran elektrik / Tidak pengaliran elektrik ) dalam litar. Mentol (tidak
bernyala / bernyala)
c) Voltmeter menunjukkan bacaan ( jumlah arus yang mengalir melalui sel kering / beza
keupayaan yang melalui sel kering)
d) Bacaan voltmeter ialah (0 V / 1.5 V / Less than 1.5 V)
e) Beza keupayaan yang melalui sel pada litar terbuka ialah (0 V / 1.5 V / Less than 1.5 V).
Dengan ini, daya gerakan elektrik, d.g.e., E ialah (0 V / 1.5 V / Less than 1.5 V)
f) Ini bermaksud, (0 J / less than 1.5 J / 1.5 J / 3.0 J) tenaga elektrik diperlukan untuk
memindahkan 1 C cas melalui sel kering atau melengkapkan litar sepenuhnya.
- 20 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

2. Switch adalah tertutup dalam gambar rajah (b).

a)

Gambar rajah (b) ialah (litar terbuka / litar tertutup)

b)

(Terdapat pengaliran arus elektrik / Tidak ada pengaliran arus) dalam liatar. Mentol
(tidak bernyala / bernyala)

c)

Bacaan voltmeter ialah ( beza keupayaan melalui sel kering / beza keupayaan memlui
mentol / daya gerakan elektrik).

d)

Bacaan pada voltmeter ketika switch tertutup (lebih rendah / sama seperti / lebih
tinggi) apabila switch terbuka.

e)

Jika voltmeter dalam rajah (b) ialah 1.3 V, ini bermaksud, tenaga elektrik yang
dihilangkan oleh 1C cas apabila melalui mentol ialah (0.2 J / 1.3 J / 1.5 J)

f) Beza keupayaan telah turun sebanyak (0.2 V/ 1.3 V / 1.5 V). Ini bermaksud, beza
keupayaan telah hilang kerana rintangan dalaman, r yang ada pada sel kering (0.2 V/ 1.3
V / 1.5 V).
g) Nytakan hubungan antara d.g.e, E, beza keupayaan melalui mentol, VR dan pengurangan
beza keupayaan disebabkan rintangan dalaman, Vr.
Electromotive force, e.m.f., E = Potential Difference + Drop in Potential Difference
across resistor, R
= VR + Vr

due to internal resistance,r

where VR = IR and Vr = Ir

= IR + Ir

= I (R + r)

- 21 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

3.

i.

Kenapa nilai beza keupayaan yang merentasi perintang tidak sama

dengan d.g.e sel kering?
Beza keupayaan jatuh sebanyak 0.4

ii.

disebabkan rintangan dalaman.

Kenal pastikan nilai rintangan dalaman.

Melalui formula

Ir

1.5

1.1

0.5 r

0.8

Oleh itu, nilai rintangan dalaman ialah

iii.

0.8

Kirakan nilai rintangan luar,

Dengan V

IR

1.1

0.5 R

2.2

Dengan ini, nilai rintangan luar ialah

2.2

Complete the exercise 7.4 in your exercise book !!!!!!

- 22 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

7.5 TENAGA ELEKTRIK DAN KUASA

Tenaga Elektrik
1.

Penukaran teanaga
sel kering
(tenaga kimia)

(a)

arus

sel kering
(tenaga kimia)

(b)

arus

arus

arus

cahaya dan haba

Penukaran tenaga :
Electrical energy Light energy
+ Heat energy

Penukaran tenaga:
Electrical energy Kinetic
energy

2. Apabila peralatan elektrik dibuka, tenaga ..............................dari punca sumber

telah ................................... kepada bentuk tenaga tang lain.
3. Dengan ini, tenaga elektrik merupakan :

- 23 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

Tenaga Elektrik dan Kuasa Elektrik

1. Beza keupayaan, V di antara dua titik ialah ............................ yang hilang atau
dipindahkan oleh satu coulomb of cas, Q untuk melalui dua titik tersebut.
2. Oleh itu,

Beza keupayaan, V =

3. Dengan,E = VQ

Electrical energy dissipated, E

Charge, Q

4. Kuasa ditakrifkan sebagai kadar tenaga hilang atau dipindah

5. Dengan Kuasa, P

==

Energy dissipated, E
time, t

Tenaga Elektrik, E
Dari definisi beza keupayaan, V

Kuasa Elektrik, P
Kuasa ialah kadar pemindahan tenaga elektrik,

Tenaga elektrik ditukar, E

E = VQ

; di mana Q = It

Dengan ini,

E = VI t

; di mana V = IR

Dengan ini,

E = I2R

; di mana I = V
R

Dengan ini,

P = VQ
t

P = VI

2
P= I R
t

P = I2 R

2
E= V t
R

Unit SI : Joule (J)

Unit SI : Joule per

second // J s-1 // Watt(W)

Pengiraan Kadar Kuasa dan Pengunaan Tenaga oleh Pelbagai Peralatan Elektrik
- 24 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

1.

Jumlah tenaga elektrik yang digunakan pada jangka masa boelh dikira dengan
Tenaga yang digunakan
E

Kadar Kuasa x

Masa

Pt

tenaga, E dalam Joules

di mana

kuasa, P dalam watts

masa, t dalam saat
2.

Unit pengukuran tenaga elektrik yang digunakan untuk pengiraan penggunaan

elektrik ialah
...
1 kWh

1000 x 3600 J

3.6 x 106 J

1 unit

3. Satu kilowatt-jam ialah tenaga yang hilang atau dipindahkan oleh .. kW alat dalam
... jam.
4. Peralatan elektrik yang bekerja dengan kesan pemanasan biasanya ditandaka/dilabel
dengan, dan ..
5. Kadar penggunaan elektrik peralatan bergantung kepada dan
., , E = Pt
6. Kuasa hilang dalam perintang, tiga cara untuk mengira kuasa,

R= 100, I=0.5 A, P=?

P = I2R
= (0.5)2 100
= 25 watts
Kos Tenaga Elektrik

- 25 -

Modul Fizik Tingkatan 5

Bab 7: Keelektrikan

Module Pelajar

Peralatan

Kuantiti

Kuas / W

Kuasa / kW

Masa
( jam )

Mentol

60

Peti sejuk

400

24

cerek

1500

Sterika

1000

Jumlah tenaga yang digunakan, E

Penggunaan
tenaga
(kWh)

= (0.48 + 9.6 + 4.5 + 2.0)

= 16.58 kWh

Kos

= 16.58 kWh x RM 0.28

=

RM 4.64

Perbandingan pelbagai peralatan eletrik dari segi keberkesanan penggunaan tenaga

1. Lampu tungsten berfilamen
menukarkan ...............................kepada tenaga yang
berguna seperti .....................dan tenaga yang tidak berguna
seperti ...........................
2. Lampu berpendarfluor atau "lampu jimat tenaga"
menghasilkan lebih sedikit tenaga haba berbanding
dengan lampu berfilament.
3. a) Keberkesanan lampu berfilamen :
Keberkesanan =
Output p
Complete the exerciseInput
7.5 inpower
your exercise book !!!!!!
=

3 x 100
60

5%

b) Keberkesanan lampu berpendaflour atau " lampu

jimat cahaya"
Keberkesanan =
=

Output power x 100

Input power
3x
12

- 26 -