12 zda od autorki

Tenisowy wszechmistrz wszechczasw, serbski nacjonalista Novak Djokovic (bekhend

po linii szybszy ni prdko wiata) chwali si w swej ksice, e osign w tenisie wiele,
pomimo, i pochodzi z maego miasteczka w grach, a jego rodzice prowadz pizzeri i nie znaj
si na sporcie.
Mnie rwnie niestraszne byy przeciwnoci losu.
Marzc o tym, by zosta felietonistk publikujc w Twoim Stylu, najpoczytniejszym
polskim miesiczniku, przeszam wiele.
Urodziam si na przeraajco paskiej Nizinie Mazowieckiej w prowincjonalnym,
szpetnym miasteczku Warszawka.
Wychowali mnie wybitni polscy felietonici, Daniel Passent i Agnieszka Osiecka, ktrych
dowcip, kultura i erudycja kastroway mnie od wschodu do zachodu.
Myny historii przeoczyy mnie, urodziam si za pno na spraw taternikw,
pomaraczow alternatyw i pech chcia, e gdy tylko odebraam wyniki matury mur berliski
wzi i si rozsypa.
Nie osignabym penoletnoci jako felietonistka, gdyby nie pomoc wielu osb, ktrym
w tym miejscu wyraam wdziczno.
Pomimo braku dowiadczenia, kompletnej niewiedzy i faktu, e nie publikowaam
w Brulionie na sta w redakcji przyja mnie Krystyna Kaszuba.
W redakcji zechcia zatrzyma mnie Jacek Szmidt, a uporczywymi gestami do wytonej
pracy zachca mnie od wielu lat niezastpiona Joanna Miecugow.
Gorco dzikuj rwnie hejterom, na ktrych opini wytrwale pracuj oraz Czytelnikom
yczliwym, ktrzy by moe mnie z kim myl.
Paru genialnych mczyzn wielkodusznie prbowao zniechci mnie do felietonistyki
i nakierowa m uwag na sprawy naprawd istotne czyli ich sprawy. Rodzinie i Bliskim
dzikuj za wyrozumia pobaliwo.
Gorco dzikuj Wydawcy i obiecuj ch poprawy.

Nie pisz o szronie Finlandii, cmentarzach Kairu czy handlu wod w Palestynie, gdy
mieszkam w Polsce. Mam tu dziecko, rodzin i prac. Nie mam adnej ony, ktrej mog to
z wdzikiem podrzuci. Poza tym jestem le zorganizowana, nie lubi si pakowa i mam
skleroz, wic niechtnie podruj. Zapominam daty wyjazdw, do Petersburga jechaam bez
wizy, na wylot na Dominikan przybyam na lotnisko dzie po fakcie. Jak susznie zauway
wydawca tej ksiki, nadaj si na kandydatk do Klubu Dementa. Nie podruj kolej przez
Meksyk ani deskorolk po Biaorusi, gdy nie szukam dodatkowych wyzwa. Wystarczy mi
dzie pracy w Warszawie, czyli dwanacie godzin w roli pracowniczki, matki, przyjaciki,
zawodniczki, crki, prezeski, pacjentki na terapii, kumpelki, partnerki, gospodyni domowej
(polowanie na marchew organiczn!) by by wycieczon bardziej ni samotny reporter
wspinajcy si konno na niegi Kilimandaro.
Jestem Polk i nie wstydz si tego, ale gdyby zaanszlusowali mnie Francuzi, Rosjanie
czy Wietnamczycy sdz, e przyjabym to z typowym dla mnie infantylnym entuzjazmem, bo
uwielbiam poznawa nowych ludzi. atwo ucz si jzykw obcych, ciekawi mnie kada
literatura, przy Prokofiewie wzruszam si tak samo jak przy Karowiczu, palmy podobaj mi si
tak samo jak brzzki, gwara bawarska zachwyca podobnie jak warszawska. Nie jestem patriotk.
Wyobraam sobie, e na emigracji w dziesiciomilionowej Dakarcie po dwch tygodniach
znalazabym fajn kawiarenk i pidziesit bliskich koleanek. Pisaabym wtedy
o Indonezyjkach. Najtrudniej zrozumie najbliszych.
Nie jestem patriotk, bo patrioci to ludzie przekonani o swojej racji, a ja nie musz mie
racji. Panicznie boj si kci.
Gdy pisz te sowa eksperci strasz wojn. Jak ju przyjdzie po mnie jaki le
wychowany i mao dentelmeski wrg, to przeczytam mu poyczony od Filipa obodziskiego
Wstp do imagineskopii, co rozbawi go na mier, albo poczstuj go domow nalewk z pigwy
(przepis mojej macoszki), przy ktrej on si rozklei i opowie o swojej piknej siostrze o tatarskim
spojrzeniu. I jako si t zawieruch wojenn przebiduje. Raz tylko prbowa mnie okupowa
pewien mczyzna, ale przekonaam go, e przebywanie na moim terytorium grozi mierci lub
kalectwem i wycofa si za lini frontu.

Zombie w borowinie
Szam po pracy na przystanek autobusu 138 i przypomniao mi si, e nieopodal tego
przystanku stao w moim miecie kino Sawa. Ju z nazwy wydedukowali Pastwo zapewne, e
rzecz dziaa si w Warszawie. Kino Wars te u nas byo, ale po drugiej stronie rzeki. Legendarni
kochankowie Wars i Sawa zostali tak rozdzieleni Wis. Obu kin ju nie ma, bo po co
warszawiakom kultura. Tu si i tak pracuje do pnego wieczoru z przerwami na sekslanch. Na
miejscu dawnego kina Sawa postawili nam apartamentowce, czyli mwic wprost blokowisko.
Z galeri handlow, czyli drogimi sklepami. Galeria wypiekw tam jest i galeria serw. Miasto
sztuki. Nadjechao 138. Z okna widziaam, jak ochlapujemy kuriera na rowerze opatulonego
w torby i gumowe spodnie. Przypomniao mi si, e w kinie Sawa widziaam film grozy Duch.
By to klasyczny, upiorny drugorzdny horror. Trupy wstaway z cmentarzysk, a dziewczynk
wessa duch, ktry grasowa w telewizorze.
Lubi chadza do kina na pode horrory, lecz Polacy jako nigdy ich nie produkuj.
Dlaczego? Albo komedie romantyczne, albo dramat psychologiczny, albo historyczne
rozliczenia. Polskiego Lnienia czy Piy 6 nie uwiadczysz. Moe dlatego, e reyserw
i scenarzystw wyrczylimy my, dziennikarze. Od paru lat boj si wczy radio, od ponad
pitnastu nie mam telewizora. Strasz nas tak, e nie wiem, czy doyj wieku emerytalnego.
Zawa murowany, jakie palpitacje, psychotropy antylkowe po kadym serwisie informacyjnym
czy gazetowym artykule. Do tego 24 godziny na dob straszy nas sie. Zastanawiam si, skd
ludzie maj siy i ch do ogldania komentarzy w Internecie. Dawniej horror ogldao si raz na
rok w kinie. Ptorej godzinki miesznego straszenia, fajnych efektw, zombie moczcych si
w wannie niczym pacjentka w borowinie, i po wszystkim. Mona byo po horrorze skoczy na
zapiekank z pieczarkami.
Dziennikarze wyspecjalizowali si w trzech genrach horrorw: horror cielesny, horror
ostatnie starcie, horror finansowy. Cielesne strasz ohydnym zatruciem prowadzcym do
zgnilizny naszych cia. W kadym pawilonie, na bazarku, w spoywczaku, u cioci na imieninach,
w stowce przedszkolnej dziecka grasuj mikroby, ktre doprowadz twoje nerki i wtrob do
rozkadu. Jedzc miso zatrute hormonami, marchew pen toksyn, saat szkodliwsz od
cyjanku, pieczywo spulchnione, trujesz si sama i swoich bliskich. Ile matek dziennie zabija
powoli swe dzieci, podajc im pier kurczaka? Dziennikarz, autor horroru cielesnego, korzystajc
ze scenariusza podsunitego mu przez bardziej kreatywnego eksperta, przewanie pana doktora
na usugach firmy produkujcej leki naturalne, straszy nie tylko wyczon wtrob, ale cer
rodem z bulwiastych obrazw Arcimbolda. Toksyny kr w powietrzu niczym gaz bojowy pod
Ypres. Pomyl o kryjwce w apartamentowcu, zanim niefrasobliwie udasz si do galerii
pieczywa.
Lepiej za mask z lnu, bo kremy do ciaa te s pene konserwantw. r ci od
zewntrz. Niektrzy ludzie tak trzs si ze strachu przed informacjami o potworach czyhajcych
w jedzeniu, e pij tylko czerwon herbat. Pewien hinduski lekarz powiedzia mi ostatnio, e
najzdrowiej jest w ogle nic nie je. Ostatni raz jadem dwa tygodnie temu, zdradzi. Drzewa
yj fotosyntez, widzowie wspczesnych medialnych horrorw cielesnych yj anoreksj.
Jeli nie rozoysz si sama, jedzc na niadanie buk z masem, to wykoczy ci
znienacka jaka pulsujca nieopodal sia. Uwaaj, Bractwo Muzumaskie zapewne obserwuje

wanie ruch w autobusie o numerze 138. Ten ysiejcy portier w twoim biurowcu regularnie robi
zakupy w pawilonie chemicznym. Teraz terroryci dziaaj tylko z pozoru w pojedynk. S
zwykle czci midzynarodowej sieci. Lubisz czyta ksiki w kawiarni na modnej ulicy?
Strze si. Bojwkarze lewaccy w kominiarach mog ci spaowa, nawet jeli raczc si
szarlotk, czytasz Wadysawa Broniewskiego. Wszak poeta ten dga bagnetem bolszewikw.
Jeste prn kobiet biznesu i budujesz will na krawdzi parku krajobrazowego? Jeli ogldasz
reportae, to wiesz przecie, e twoim bliskim grozi porwanie w tak cichej okolicy. Ostateczne
starcie moe nastpi podczas horroru kowego. W imi dihadu grasuj zombie, ktrzy
wiadomie wykaczaj drog pciow. Mdl si, by by to tryper, a nie mier w konwulsjach.
Jeli dziewic lub impotentem, to zabije ci meteoryt albo stwr z Marsa, na ktrym ycie hula
w najlepsze.
Nie udao si dziennikarzom nastraszy Pastwa truciznami, broni chemiczn, mafi,
militarnym moherem, iraskim ekstremizmem? To doprowadz was do zawau, straszc, e jako
wypaleni prac do siedemdziesitki skoczycie, ebrzc na ulicy, a wnuki wasze posiek szkolny
bd miay tylko trzy razy w tygodniu. Codziennie dziennikarze prbuj sczy ci do ucha
o licznych bankructwach, kursie franka, spisku finansistw w szklanym wieowcu, ktrzy
wywindowali cen karkwki o dwiecie procent. Bdzie jak u Reymonta. Tylko ziemi obiecan
zabiera nam bd hordy gwardzistw z Chin. Odkd dziennikarze wzili si do pisania
horrorw, czytelnictwo spada. Cz czytelnikw po prostu zmara ze strachu po lekturze gazety.
Inni agodz lki uywkami. Pozostali w otpieniu grzecznie siedz na obleganych kozetkach
terapeutycznych.
Ja wiem, e nastaa moda na medycyn holistyczn i narzekanie na polsk sub
zdrowia. Tolerancja nakazuje nam szanowa metody chiskie i hinduskie, bo rzekomo polscy
lekarze to albo kogo w szpitalu zatruj, albo apwki od koncernw wezm za to, by zupenie
niepotrzebnie nas szczepi, albo zaszyj komu kawaek szmaty podczas operacji, ktr
wykonuj na bace. Mam wok siebie wielu kandydatw do zaszycia, ale to inny temat. Moe
alkomaty warto wprowadzi w subie zdrowia na wejciu do przychodni pacjenci i pracownicy
dmuchaj.
Pracownikom szpitalnym dostao si te podczas debaty o zwizkach partnerskich,
pamitaj Pastwo? Nie uznaj konkubinatw i nie wpuszczaj kochanek i kochankw
w odwiedziny. Ciekawe, co z byymi maonkami? Czy po dwudziestu latach maestwa nie
mona odwiedzi konajcej ony, nawet jeli jest matk wsplnej dziatwy? Co do odwiedzin
szpitalnych, to zawsze miaam szczcie. Podczas porodu wpady do mnie dwie koleanki. Nie
liczc konkubenta, taty dziecka. Potem jeszcze wpad syn mojej macoszki brat kochany. Ja te
odwiedzaam przyjacik nieon (ona nie chce si ze mn oeni niestety) tu po jej porodzie;
udao mi si nawet otworzy butelk szampana i wychyli symboliczn kropelk ze szpitalnego
szczerbatego kubka. Pielgniarka zabraniaa tylko jedzenia truskawek bo bobasek moe mie
alergi. Innym razem przez zasieki pastwowego szpitala przedarli si moi liczni
wsppracownicy z TVN24, kolega z badmintona, znajoma gralka i cae grono bliskich moich.
Wypisujc mnie ze szpitala, pielgniarka powiedziaa: No szkoda, e pani ju wychodzi. Przy
pani ku to zawsze taki plac Zbawiciela by.
Wracajc jednak do porady hinduskiego lekarza: e lepiej po prostu nic nie je, by mie
form. Mia on wit racj. Znalazam w ksice Mariusza Wilka Dom wczgi niezbity dowd

na to. Wilk opisa odwiedziny u lamy Itigieowa w Rosji. Ot w 1927 roku ten zwierzchnik
rosyjskich buddystw zebra lamw i zwrci si do nich, by odmwili za niego modlitw
poegnaln. Lamowie si miali, no bo jak, jeli on yje?. Zanim skoczyli, lama umar,
siedzc w lotosie. Ja te bym umara, gdybym usiada w lotosie. Lamowie w tej pozycji wsadzili
go do sarkofagu, zasypali sol i zakopali pod ziemi. Po 75 latach go odkopali, a on nadal
siedzia w lotosie, ciao do dzi si nie rozpado, sprawa pono synna na cay wiat. Od 2003
roku siedzi pod szklanym kloszem, ktry to klosz od czasu do czasu potnieje. Dla mnie mora jest
prosty: naley je duo niezdrowej ywnoci, ktr niepotrzebnie strasz nas w mediach. Bo
inaczej nawet po mierci bdziemy si poci, spokoju nie zaznamy. Tylko solniczk trzeba
zlikwidowa, bo wynika z tego, e sl jest bardzo zdrowa.

ucie, ach ucie

Wyglda na to, e najbardziej udane prby w Polsce to prby samobjcze. Sysz
w radiowej wypowiedzi profesor Marii Jarosz, socjoloki, e w Polsce w ostatnich latach
gwatownie wzrosa liczba samobjstw. Rocznie odbiera sobie ycie sze tysicy moich
rodakw. Wicej ni ginie w wypadkach drogowych. A trudno uwierzy, bo co roku po
majwce wysokimi statystykami przechwalaj si starsi i redni sztabowi, meldujc, i
zatrzymali setki nietrzewych kierowcw. Policjanci oskaraj ksiy, e nie promuj trzewoci
(bezalkoholowe wino mszalne proponuj) i przez to Polacy wiod prym, jeli idzie o miertelne
wypadki na drogach. Przynajmniej w czym wiedziemy prym w Europie. Dawno nie cieszyam
si tak mocno z nadejcia listopadowych st. Wreszcie odpoczniemy od wakacyjnych
komunikatw o utoniciach. Topielcy i samobjcy to nie jest kraj dla ywych ludzi.
Z trudem relaksowaam si na urlopie w Ustce, albowiem codziennie alarmowano, i
w Batyku, a take w jeziorach i rzekach topi si moi rodacy na pczki. Siedz sobie na
rczniku, zajadam wat cukrow, a tu przebiega obok mnie rczy modzian z pik, obok niego
kolega w modnych serferskich slipach kwiaciastych. Ku wodzie biegn, lica umiechnite. Czy
wrc? Czy pochon ich odmty, glony owin? Matki co rok snu si bd po play, liczc, e
synusie jednak zostan odnalezieni w Szwecji. Po co te media informuj o topielcach?
Nieutonitych stresuj. Czowiek waty spokojnie u nie moe. Po kilka osb dziennie topio si
w Polsce. Czasem wesp w zesp trzymajc si za rce, a czasem pojedynczo, nie grupkami.
Niektrych gubio akomstwo. Oto dziewczyna na spywie wypada z kajaka, karmic koleg,
ktry nieopodal dryfowa na materacu. Wychylia si, by poda mu torebk z tym poywnym
posikiem na pewno od trzech czy czterech kwadransw rozbitek ten nie jad i trzeba byo mu
pomc. Jak tu przey w kajaku bez czipsw? Bez czipsw jak bez tlenu. u si nie da. Kiedy
jadano trzy posiki dziennie, a teraz gatunek ludzki zamieszkujcy Polsk uje bez przerwy. Na
spywie lepiej straci wioso ni drodwki, krakersy, czipsy. Wakacje to konsumpcja, poera
trzeba widoki, zalicza przecze, spywy, piwa, winnice z winami i czipsy. Podobaj mi si
krowy. S efektownie umaszczone i cae ycie spdzaj na uciu. A do mierci w rzeni.
Wszyscy wkrtce bdziemy krowami, bo nie moemy przesta u, przeuwa, konsumowa.
Zarzynamy si sami. Oto w Pocku wyowiono dorosego pana, ktry postanowi przepyn
pewien zalew, by zaimponowa kolegom. Okazao si, e zalany, owszem, by. Gdy wyowiono
pana z wody, mia we krwi 3 promile alkoholu.
W gazecie mign mi komentarz mdrego redaktora, ktry wymyli, i utoni by nie
byo, gdyby Polacy umieli pywa. Pywania powinna naucza szkoa. Co prawda w wielu
szkoach chodzi si na basen, lecz cz dzieci tam nie pywa tylko bawi si w wodzie albo
obija po ktach. Kady gupi nauczy utrzymywa si na wodzie, twierdzi gazetowy Michael
Phelps. Eksperci z gazet, szczeglnie mczyni, znaj si jak wiadomo na wszystkim, we
wszystkim s wietni, a jak czego nie umiej, na przykad nie wiedz, czym s liczby
takswkowe, to wystarczy im jeden wykadzik z matematyki i ju wszystko maj w jednym
palcu.
W mojej podstawwce byy zajcia z pywania. Ach, pamitacie te baweniane
jednoczciowe kostiumy, ktry nasikay wod, tak e wszystko wisiao jak mokra szmata do
podogi? Ktre dziewcz w latach osiemdziesitych miao czepek w kwiaty, byo najwiksz
szpanerk. O okularkach nawet nie marzylimy. Chadzalimy na basen do tak zwanego

elektronika, czyli technikum elektronicznego. Zajcia byy obowizkowe. Podchodzilimy do

brzegu i cz dzieciakw z piskiem radoci fikaa z rozbiegu na bomb, cz fachowo ukadaa
ramiona w strzak, rwniutko stawaa na brzegu i lekkim ukiem skakaa na gwk. Ach, jaka
rado zabra co koleance z szatni i wrzuci na gbok wod, a potem nurkowa i wyowi
niczym per. Srogi nauczyciel pywania, z owosionymi plecami i w obcisych kpielwach
w krat, chodzi wzdu basenu z drewnianym kijem, ktrym pomaga nam w nauce. Lecz bya
te inna grupa dzieci. Dzieci, ktre blade, z gsi skrk podchodziy do basenu i bay si
skoczy. Wolay siedzie w kcie i patrze, a nawet wolayby uciec do szatni. I trzecia grupa:
dzieci, ktre lubiy wod, ale tylko w miejscu, w ktrym miay grunt. Gdy nauczyciel kaza im
pooy si na wodzie na plecach, natychmiast paraliowa je dziwny lk, ruszaa czarna
wyobrania, pewnie wydawao im si, e skocz jak Ofelia. Galopowa oddech i nici
z przyjemnego dryfowania na powierzchni. Cz dzieci nie moga si przeama i za nic nie
chciaa wydycha powietrza do wody. Wiele koleanek popakiwao przed wyjciem na basen,
symuloway chorob itp. Nawet jeli w szkole zatrudniony jest wuefista czy wuefiarka, ktrzy s
wietnymi psychologami, to nie maj czasu na to, by pracowa nad przeamaniem takich cikich
lkw. Na to trzeba pewnie p roku terapii dla kadego ucznia indywidualnie. Panie redaktorze,
znam ludzi, ktrzy pomimo prb nie nauczyli si... jedzi na rowerze ani nie zdali egzaminu na
prawo jazdy. Z rowerem sprawa nie jest niebezpieczna. Kto nie umie jedzi, ten po prostu na
rower nie wsiada. Lecz z wod jest inaczej. Gdy latem upay, prawie kady chce zamoczy
spuchnite nogi albo pochlapa si z przyjacimi, z pik, z psem... Tymczasem fale i prdy s
bezlitosne. Potrafi porwa nawet silnego modzieca. Na spywach kajakowych wynajmuje si
kajaki osobom, ktre nie pywaj przecie zao kapok i spokj. Polacy ton nie tylko przez
to, e nie umiej pywa. Polacy ton, bo nie umiej sobie odmawia, czyli po prostu nie umiej
y. Polakowi gorco, to rozepnie kapok. Polakowi niewygodnie, to za drzewem kapok zdejmie.
Inny Polak go nie zadenuncjuje przecie. Polak zejdzie ze szlaku w grach, bo z tumem
wspina si nie lubi. Mamusia mu nigdy niczego nie odmawiaa, wszystko, co najlepsze dla
dzieci, po co paka maj? Nie chc si uczy pywa to nie. Nie chc wiczy na wuefie po
co maj si poci? Matematyka jest trudna? To trzeba dzieci do humanistycznej klasy przepisa.
Wikszo z tych tragicznych wypadkw w wodzie bya spowodowana alkoholem. Polacy nie
wyobraaj sobie ycia bez alkoholu. Kady powd jest dobry, by si napi. W wakacje w samo
poudnie bo jest upa, no i kiedy trzeba si wyluzowa. W robocie pi nie wypada. Poza
wakacjami to si pije po pracy, przed snem, by stres poluzowa. Jedno piwo na play dla Polaka
nic nie znaczy, przecie to nie jest alkohol. Polak odmawianie sobie czego traktuje jak kar,
a nie jak dbanie o siebie. Po co oszczdza na lokacie, lepiej wyda, jeli ma si ochot. Raz si
yje. Ludzi, ktrzy odmawiaj sobie wina do kolacji, traktujemy z pobaaniem. Ludzi, ktrzy
jedz malutko, posdzamy o anoreksj albo dziwactwa. Rodzice, ktrzy odmawiaj dziecku
kolejnego sodkiego jogurtu czy kurczaka z KFC to tyrani. Jeli dziecko ma apetyt niech je.
Jeli w wakacje mamy ochot na kpiel prosz bardzo.
Wikszo utoni ma miejsce na plaach niestrzeonych. Pewnie, na strzeonych jest
czsto tok, a Polak kocha dzik przyrod niczym amerykaski pisarz Henry D. Thoreau, ktry
dwa lata mieszka w szaasie w lesie. Tylko z fleksitarianizmem u Polakw gorzej (Thoreau by
wanie na takiej diecie). Dzika plaa chtnie, a do tego kotleciki cielce. Polak tonie, bo wstydzi
si prosi o pomoc. Nie bdzie rosego grala narciarza pilnowa jaki ratownik mokos z Ustki
czy panienka rodem ze Sonecznego patrolu.
Toniemy nie tylko w wodzie, toniemy mentalnie. Nauka pywania w szkole nie pomoe.

Zamiast rodzi si, Polacy wol si sami wyniszcza. Szczeglnie mczyni. Odbieraj sobie
ycie pi razy czciej ni kobiety. Lepiej si zagubi ni prosi o wskazwki. Lepiej nikomu
o swoich cierpieniach nie opowiada kobitki to paplaj o wszystkim rodzicom i psiapsikom,
i terapeutom, a Polak woli babci nie denerwowa, a przed koleg udawa czowieka sukcesu.
Polak tonie, bo nie umie y. W szkoach i na studiach obok pywania moe lepiej zapewni
Polakom pomoc psychologiczn. Po wizycie u psychiatry atwiej bdzie utrzyma si na
powierzchni. Co ma wisie, nie utonie?

Potrjna dziewica
W wielkiej stowce pracowniczej przesuwamy si z tacami. Pachn rodki czystoci.
W kolejce na kadej tacy pk kluczy, identyfikatorw, smycz, smartfon. W kantynie (dawniej:
stowce) mebelki skandynawskie stoj, bo nasza firma to w kultur korporacyjn z Finlandii
wpatrzona jest. W centrali Nokii to widok na park maj, a u nas za oknem chiskie magazyny
i hurtowni skarpet wida, ale przynajmniej openspejsw nie mamy. Stowkowe gabloty lni
tak, e pracowniczka w kolejce za mn wpatruje si raz w saatki, a raz w swym gablocianym
odbiciu poprawia fryzur. My tu w naszej korpo jadamy z tac. Bo to takie zachodnie jest. Przede
mn czterdziestolatek z dziau ubezpiecze komunikacyjnych. Dyrektor dziau. Wyej ju biedak
nie zajdzie, bo jakby mieli go awansowa do samej gry, to ju by tam by. Albo utknie na tym
stanowisku do emerytury, albo zmieni firm. Firmy nie zmieni, boi si odej. Spaca kredyt na
mieszkanie w eleganckiej dzielnicy, uwierzy telewizji Bloomberg i twierdzi, e dzi praca jest
luksusem. Ale chopak si stara. Wyglda rewelacyjnie. Zupa dnia to urek? O nie, ten pan
z urkiem poegna si dekad temu. Raz w roku jada urek u mamy na Wielkanoc. Na co dzie
kiebasy i mczne gluty omija. Ziemniakw nie tyka. Dietetyczka w klubie, w ktrym dyrektor
codziennie biega i gra w squasha, zaleca saatki, ryby i kasze. Na niadanie sok z cytryny. Zup
omija, zerka z niepokojem na mnie, bo ja sobie urku nalewam. Dyrektor szczupy niczym Jacek
Wszoa, cieniutki jak szuwary nad jeziorem. Jest tak chudy po to, by mc wreszcie nosi obcise
koszule, a w weekendy obcise dinsy rurki. Mczyni zabrali nam ju wszystkie urodowe
kobiece tematy. Diety cud, katalogi wysykowe, modne dodatki, depilacja, liposukcja, angielskie
buty na zamwienie, paryski szyk szaliczkw. Samcza sylwetka jeszcze do niedawna miaa
charakteryzowa si wielkimi buami bicepsw rozrywajcych koszulki, postur w trjkt, czyli
na grze due silne ramiona i karczek, a w dole cienkie ydki. W siowniach sztanga bya
najbardziej obleganym przyrzdem, a jeden z moich kolegw, architekt, na wakacjach kadego
ranka robi 50 pompek, by mie szerok klat. Dawniej samcza sylwetka moga odznacza si
duym brzuszyskiem wylewajcym si znad kpielwek czy bojwek. Typ misio, niczym
kanclerz Helmut Kohl, uosabia ciepo, bezpieczestwo, swojsk rubaszno. Teraz mczyzna
misio dozwolony jest tylko w starych kreskwkach. Kumpel Kubusia Puchatka. Gruby prezydent
Obama? Niewyobraalne! Opasy prezenter wiadomoci telewizyjnych? Wolne arty. Grubi nie
mog by ju nawet profesorowie, bo studenci nisko ich oceni w ankietach. Grubi nie mog by
liderzy biznesu, bo Jacek Santorski wyle ich na coaching, bdzie budzi o szstej rano i gna na
jogging do parku. Gruby lider to lider rozlazy, niezmotywowany, a nawet by moe uzaleniony
od golonki. Waciwie gruby to moe dzi by tylko zawodnik sumo, szef kuchni i waciciel
rosyjskiego przedsibiorstwa gazowego. W czasach gdy mczyni upodabniaj si do kobiecej
Kate Moss, nie dziwi mnie wcale marketingowy pomys jednego z kosmetycznych koncernw
w Indiach. Krem sprawiajcy, e moemy czu si dziewic.
Czytaam na portalu BBC, e kobiety w Indiach chtnie kupuj ten krem, ktry rzekomo
odbudowuje bon dziewicz. Feel like a virgin brzmi haso reklamowe. Jakie niele szurnite
te Hinduski, pomylaam. Ktra z nas chciaaby ponownie by dziewic? Albo na przykad trzeci
raz by dziewic. Jola, lat dwadziecia, dziewica dwukrotna. Madzia, lat trzydzieci, po
urodzeniu dwjki dzieci mwi: dosy, i decyduje si na ponowne dziewictwo. W epoce paleolitu
czy to moe bya epoka kredy, nie pamitam ju ja te byam dziewic. Pamitam, e w tych
odlegych czasach dziewczyny skupione byy na tym, by z dziewictwem zerwa. adna rozsdna
pannica nie miaa zamiaru marnie w dziewictwie a do lubu. lub to ewentualnie bierze si po
trzydziestce, po urodzeniu dzieci albo w ciy, ale na pewno z partnerem, ktry si sprawdzi.

Niektre z dziewczt miay szczcie i ten pierwszy raz odbyway z zakochanym po uszy
chopakiem, ktry przeczyta potajemnie ksik do anatomii oraz kilka numerw
szmuglowanego Playboya. A cz dziewczt panicznie baa si pierwszego razu
i kombinoway, jak by tu ten przykry obowizek odfajkowa szybko i bez blu. Zawsze znalaz
si yczliwy kolega, starszy student, przy ktrym dziewczyna moga czu si jak z Pigmaliona.
A tu te Hinduski kilkakrotnie bon dziewicz chc sobie montowa i na takie przykroci
naraa? Byam w szoku. Pewnie kulturowe rnice wszystko tumacz. e niby my tu
wyzwolone bez bony paradujemy, a one musz dla ma dziewic udawa. Jednak patrzc na
wspczesnych mczyzn, myl, e moe taki krem do odbudowy bony dziewiczej przyjmie si
w Polsce. Mczyni tak skutecznie papuguj nasz styl ycia i nasze sylwetki, e niech cho ta
troska o bon dziewicz nam zostanie. Nasze jdro kobiecoci. Co tylko naszego, babskiego.
Taka bona to bdzie ju jedyna rnica midzy koleg z firmy a mn. W ubraniu jestemy nie do
poznania. Ja w rurkach, on w rurkach. Ja ogolona, on ogolony. On way 50 kilogramw i ja wa
50 kilogramw. On je saatk z octem jabkowym i ja te. On nie opie piwa, ja nie opi. On
ma bielizn od Calvina Kleina i ja te. Tylko pod bielizn rnica. Moe pasy cnoty same sobie
zaczniemy fundowa? Tylko e na pewno znajdzie si projektant, ktry pasy cnoty wprowadzi
rwnie do mskiej kolekcji.

Kto to pani zrobi?

O Jezu! O rany! Pani Agatko, kto to pani zrobi? Na lito bosk, no naprawd, teraz to
ju si z tym nie da nic zrobi. Ja nie wiem, ja si nie podejmuj pomc i co teraz bdzie??!!. Tu
nastpuje wytrzeszcz oczu, a nastpnie zafrapowany wzrok pana Pawa pada na podog. Gowa
i ramiona opadaj w d, przygwodone ciarem tragizmu sytuacji. Ja za wpatruj si w niego
z nadziej czowieka w tarapatach. Moe jednak co zaradzi? Nie chodzi o za son zup. Nie
zostaam pobita, uchwa ma trzyma si jeszcze mocno. Nie chodzi o wgniecion mask w aucie.
Jakim cudem, mimo e podrowanie po polskich autostradach to gra w rosyjsk ruletk, auto
mam na razie w caoci. Sto procent odpowiedzialnoci wadze zwalaj od lat na kierowcw.
Z Krakowa do Ustki mamy jedzi 50 kilometrw na godzin, zamiast gldzi o autostradach.
Najlepiej do naszych toyot, subaru i audi wmy sobie silniki poloneza, jeli pitego i szstego
biegu i tak nie jest dane nam uywa. Kto to pani zrobi?. Nie chodzi o dziecitko. Poprzestaj
na jedynaku, choby nawet proponowano mi bezstresowe niepokalane rozpoczcie
wychowywania nastpnego czowieczka. Tym razem chodzio o krzyw cian u mnie w pokoju,
ale tak jest ze wszystkim. Polski mczyzna nie czuje si speniony, zanim do cna nie skrytykuje
swego poprzednika. Pan Pawe nie zbuduje mi siedmiu zwykych pek na ksiki, bo mam
krzywe ciany. Pan Pawe jest oburzony na histori wiata, ktra nie potoczya si wedug jego
wiatych rozkazw. Najpierw powojenni budowniczowie postawili krzywe ciany w mojej
kamienicy, a potem jacy partacze budowlacy w wybranej przeze mnie ekipie remontowej,
ktra to nie bya jego ekip, krzywo zagipsowali. Tak, tak zdarza mi si czasem co papierowego
przeczyta, na przykad ca powie wydan na papierze. Na zo producentom e-bookw.
Ksiki ustawiane na pododze w ksztat piramidki zaczynaj si nam przewraca. Katuj syna
wydaniem Ali Baby i czterdziestu rozbjnikw z rysunkami Szancera, Biuro Wydawnicze Ruch
z 1960 roku. Takie skarby musz sta na pce, panie Pawle. Mczyzna Poprawiacz ma
opanowane cikie wzdychanie lepiej ni Zbigniew Zapasiewicz w legendarnej roli Krappa
w Ostatniej tamie Krappa Becketta. Wzdychanie uruchomi ma moje poczucie winy. Jak
mogam dopuci do takiej sytuacji, e w moim yciu cokolwiek zbudowa kto inny ni pan
Pawe. Masz babo placek. Mam za swoje: Teraz to ja pani proponuj wzi gipsowcw
i gipsowa na nowo, a za jaki miesic ja wezm znw miar. Albo zrobi tu pani ca
zabudow. Aluzju poniaa. Albo droga zabudowa, albo mam spada na bambus. Mczyni
Poprawiacze wystpuj na caej planecie Ziemia w kadym rodowisku i nie spoczn, dopki nas
nie zdouj swym defetyzmem. Znam pacjentk pewnego dentysty, ktry tak krytykowa plomby
wstawione przez poprzednika, e a zawoa do ich ogldania grup higienistek i studentw. No,
kto dzi jeszcze tak robi?. Twierdzi, e nic si nie da z tym zrobi, bo jest tak spartaczone. Po
wymownej ciszy wpad na pomys wstawienia zupenie nowych zbw za zupenie okrg
sumk. Nasze zaamanie nerwowe tylko Poprawiacze s w stanie jakim niewyobraalnym wrcz
wysikiem i talentem danym od si boskich przeksztaci w poczucie wdzicznoci. Oto
Poprawiacz, po licznych turbulencjach i trudach, zmienia nasz beznadziej w Nowy Pocztek.
Likwiduje partactwo z przeszoci, a jego zlane potem muskuy i pkule mzgowe wynosz nas,
gupiutkie i poszkodowane, w stron wiata. Kiedy pojechaam na obz tenisowy za granic
i tam po krtkim sprawdzianie trener wyda wyrok: Kto ci ustawi taki wielki zamach do
forhendu? Tak si grao sto lat temu. Really terrible. Majc lat siedemnacie, poczuam si jak
stara babcia na rehabilitacji korzonkw w Konstancinie. Tak si grao w Biskupinie... Caa rado
z grania w tenisa w barwach Legii przez ponad dziesi lat prysa. Mj forhend nadaje si do
skansenu. Cae ycie robiam zy zamach. Z takim zamachem to nie zdysz odebra serwisu.
Jak ja mam w dwa tygodnie naprawi uderzenie, ktry jaki partacz, a nie trener, wpaja ci,

dziecino, przez dziesi lat? No, chyba e za jak dopat przenios ci do grupy
pocztkujcych. Nie musz chyba dodawa, e po pierwszym Poprawiaczu niebawem zza
krzaka pojawi si kolejny mczyzna Poprawiacz. Ten jegomo zamach skrcony bdzie
z powrotem podua, uywajc podobnych technik psychologicznych: No, niemoliwe. Jak
pani ma wykorzysta moment uderzenia, jeli pani porzdnego zamachu nie zrobi. Taki krtki
zamach jest szybki, ale zupenie nienaturalny. Pani ma talent, widz, e nie o gaskanie piki
chodzi, tylko o porzdny szot. Problem w tym, jak odrni partacza od poprawiacza? Nie da
si. Czsto to jeden i ten sam mczyzna.

Twierdza kawalera
Kawaler nie musi wcale mieszka w kawalerce. Przyznam si bez bicia, e dane mi byo
w yciu zawrze znajomoci z kilkoma. Wspczesny kawaler (o tych z ery Tyrmandowskiej
i przedwojennej nic nie wiem, licz na listy od Pastwa) moe mieszka z psem rasowym nawet
w willi, ale to rzadko. Przewanie jego gniazdo jest niewielkie. Urzdzone eklektycznie,
chaotycznie i bez gustu, gdy kawaler mieszkanie wynajmuje. Uwaga na gow, bo na cianie,
tu przy wieszaku na palta zainstalowany jest rower grski, zakurzony i z flakiem, gdy kawaler
nie ma czasu ani motywacji by jedzi, zwaszcza od kiedy kupi samochd. Nie potknijmy si
o imponujc iloci i nieadem kolekcj butw wiat nie sysza dotd, by kawaler mia
buciast szafeczk. Nasze okrycie wierzchnie musimy wnie do pokoju, gdy wieszak
przedpokojowy jest tak naprawd swoistym skrzydem, rozwiniciem szafy gwnej, ktra
polega na tym, e skada si z metalowego drga opartego na dwch pionowych drgach. Tak
dynda, swobodnie, acz ryzykujc zakurzenie, caa garderoba kawalera. Jako e nie kady kawaler
mia na koncie swej kariery podrywalskiej zwizek ze stylistk (to jest taki kto pomidzy
fotografem a projektantem), garderoba jest mizerna. Garnitur sztuk jeden w folii, uywany
ostatnim razem na lubie kumpla. Jedna marynarka w jodek (jeli w USA, to z atami na
okciach), ktr zakada codziennie do pracy oraz na pierwsz randk. Ewentualnie te na drug,
jeli dziewczyna na pierwszej randce bya twardsza ni Roman Bratny i nie pozwolia si
pocaowa. Potem na randki ju si nie stroimy, bo kobiecie okieznanej nie musimy imponowa.
Jestemy w livingu. W mig odrniamy estetyk kawalera od dramatycznych prb
podejmowanych przez kilka byych lokatorek, ktre z kawalerem pomieszkiway. Pospnie
zasuszona dracena pamitka po Byej nr 3. Artystyczne zdjcie wydmy poronitej plastycznie
rozcapierzonymi konarami oprawione w schludn ramk z Kodaka pamitka z wakacji w ebie
z By nr 2. Epicentrum livingu stanowi drewniany stolik, obskurny, byle jaki, ale jego urok we
wspomnieniach. Ciao stolika nigdy nie byo otulone obrusem, gdy py papierosowy, rozgrzane
fifki, wymite skrty cao lepiej funkcjonuje na gadkiej powierzchni. Obrazy? Nigdy.
Zamiast tego plakaty, czsto na pinezk, przewanie jest to mzg z robalem z filmu Iluminacja,
a jeli kawaler ma kopoty z yciem seksualnym, s to wizerunki jego idoli intelektualnych, na
przykad brodziasty Hemingway, lokowaty Niccol Machiavelli lub inny macho.
W mieszkaniach samotnych koleanek widuj bardzo czsto fotografie ich byych narzeczonych,
u kawalerw jest to rzadkie, gdy kawaler boi si, e to zmniejszy jego szanse. Lampa stojca,
z poszarpanym abaurem (kolega niechccy podpali koleance wosy, a przy okazji zaj si
abaur) i skadane krzesa, na wypadek gdyby bibka rozwina skrzyda. Reszta to pki pene
ksiek i, bez zoliwoci, wiele z nich jest przeczytanych, gdy to nie ze wzgldu na poziom
erudycji kawaler jest samotny. On po prostu jest tak skomplikowany cielenie i duchowo, e
trudno mu w yciu znale partnerk godn jego poziomu.
Kuchnia jest uywana we wszystkich celach, tylko nie w celu gotowania. Zlew bywa
czasem przedueniem biblioteki kupa w nim sownikw. Szczytem s kawalerowie, ktrzy
wcale nie z biedy nie posiadaj lodwki. W tym szalestwie jest metoda. Przychodzi si
w odwiedziny ze schodzonym chablis, a tu adne sczenie, tylko chlupu-chlupu, na szybcika,
eby nie zrobia si ciepa zupa, i jeszcze przed finaem Panoramy jest si w punkcie zwrotnym,
czyli albo marsz do domu, albo zbki, paciorek i do eczka. Ot to sypialnia. Materac, a nie
ko. Pociel gadka albo w kratk, adne tam soneczniki, misie czy kwiatuszki, bo boimy si
posdzenia o homoseksualizm. Przy ku le skrcony stolik bez szuflad, na nim piramida

ksiek, czasem Zeszyty Literackie, bo to lekkie i mona z tym chodzi w kieszeni (Pewien
czowiek, mieszkajcy ongi w Krakowie nad Starym Teatrem, mia w sypialni namiot;
wypoyczy na wakacje, ale chcia zamortyzowa jego uroki ju wczeniej). Dywanu brak, bo
trzeba odkurza. Znam pewnych kawalerw, ktrzy mieszkaj we dwch i od czterech miesicy
nie sprztaj, bo i tak za chwil koczy im si umowa najmu. Przestali chodzi w kapciach, tylko
a w buciorach. Kawaler nie zmywa, bo posila si w restauracjach lub budkach wietnamskich,
w domu podstawowym daniem s ser ty i kefir na kaca.
azienk kawalera nieraz byam mio zaskoczona. Ot jest ona nadzwyczaj bogata
w rzeczy w porwnaniu z oglnym minimalizmem. Wspczesny kawaler nie jest flej, jeli idzie
o ciao. Zawsze zamontuje jak peczk, a na niej kolekcja wd mskich, balsamw,
w szufladzie sze szczotek do zbw, po Byych, szampon przeciwupieowy, jeli kawaler ma
wosy, i bbelki do wanny, bo kawaler zna uroki tego, gdy ona jeszcze kpie si dla niego,
a najlepiej z nim. azienka sprawia, e wychodzc z domu, kawaler lni, czaruje, zezuje, wabi,
feromonuje dopty, dopki nie zacignie swej nowej kobiety ycia do domu. Po fazie pierwszej
fascynacji, gdy wydaje si nam, e mio mu wszystko wybaczy, stwierdzamy, e nie wybaczy
braku poczucia estetyki. Pal sze etyk. Estetyka ponad etyk, zwaszcza gdy siorbiemy ciepe
wino z plastikowego kubeczka, popijajc rozpuszczony ser, siedzc na le skrconym
drewnianym krzeseku i suchajc kolejnej opowieci jego najlepszego kumpla o tym, jak to jego
film jest genialnie mroczny, tylko aden producent tego nie apie, bo im zaley jedynie na
komercji.

Baba w futrze
Na horyzoncie baba w futrze, po chwili kolejna, a z trolejbusu wysiada mczyzna
w futrzanych nausznikach. Oj, co za hucpa, co za arogancja, co za akt odwagi, ot tak paradowa
w futrze w czasach ekoterroryzmu, politycznej poprawnoci i ocieplenia klimatu. W Sankt
Petersburgu, najdziwniejszym miecie, w jakim zdarzyo mi si by, na ekologw jeszcze nikt
nie zwrci uwagi. Podczas kilkudniowej wizyty w tym miejscu zauwayam wicej sklepw
z futrami ni w Warszawie, Paryu i Berlinie razem wzitych. Temperatury wcale nie s tam
o wiele nisze ni w Polsce. W grudniu pada deszcz. Cho przy Newskim Prospekcie mona
sobie sprawi ciep kurtk kadej ze wiatowych (czyli chiskich) marek, a sklepy s czynne 7
dni w tygodniu do pnych godzin wieczornych, to zamoniejsze osoby chtniej kupuj futra, bo
w kocu Leningrad to gorod gieroj, tu nasilniejszy i nasuszniejszy nawet lobbing zewntrzny nie
ma specjalnych szans. Gdybym wiedziaa, e tu mona bezkarnie chodzi w martwych
zwierztach, wziabym ze sob moje futro z lisa, ktre odziedziczyam po matce, oraz mufk,
ktr odziedziczyam po babce. W Warszawie trzymam je gboko schowane, w specjalnej
kryjwce pod podog na wypadek rewizji szwadronw ekologicznych. Futra wypoyczam
sporadycznie do sesji erotycznych, ale w Photoshopie przerabia si je potem na sztuczne
zwierzyam si rosyjskiemu przyjacielowi. Agato Daniowna, naprawd boicie si, e kto was
obrzuci jajami, jeli wyjdziecie z domu w futrze? zdziwi si. Ostatnio zwrcono mi uwag, e
chodz w skrzanych drewniakach. Z poczucia winy straciam potem godzin, surfujc po moim
ulubionym sklepie z butami (www.zappos.com) w poszukiwaniu sztucznych i nietrujcych
drewniakw.
Ze zgroz stwierdzam, e wszystko, o czym w sferze materialnej marzyam, gdy poszam
w liceum do pierwszej pracy (jako trenerka tenisa), jest dzi zakazane. Mylaam, e gdy
w kocu wypyniemy na szerokie wody ohydnego kapitalistycznego systemu, bdziemy
konsumowa, co si w kieszeniach. Wraz z picioosobow paczk koleanek planowaymy
wsplny rajd wzdu Woch ladami mistrzw renesansu, by wspina si po zboczach od
Dolomitw po Toskani, a po drodze wdrapa si do Castello San Giorgio z freskami Andrei
Mantegni. Brzmi niewinnie, jednak ile bezcennych cyprysw i wiejskich drg Italii taki rajd by
zrujnowa? Planowaymy te wynajcie ujutnego stateczku wraz z wyposaeniem w postaci
przystojnego francuskiego studenta historii sztuki, takiego w fularze, potrzsajcego grzywk,
aby podczas spywu rzekami Burgundii wprowadza nas w arkana historii Francji. Ale stateczki
zanieczyszczaj wod, a wynajcie sobie studenta do towarzystwa przez pi kobiet zakrawa na
mobbing. Kada z nas przed matur cho raz bya na Zachodzie i uznaymy, e skoro jest tam
tyle wieccych towarw, to zjawisko biedy na pewno nie istnieje i nas dotyczy nie bdzie
std plany konsumpcyjne byy nader luksusowe. Na trzydzieste urodziny miaymy sobie kupi
wiadro czarnego kawioru, by je go ykami wraz z blinami. Dzi bliny s zabronione, bo
smaenie jest przez kardiologw uznane za przestpstwo pierwszego stopnia. Do niedawna odr
smaonej ryby lub kiebasy mio wi si po klatce mego bloku. Teraz w kuchniach skopiowanych
z katalogw IKEA triumfuj piekarniki na par i nie jestem w stanie ustali, co ktry ssiad
serwuje sobie na kolacj. Poniewa okres licealny przypad nam na czasy sierminej
gastronomii, ktra jedzenie ryb sprowadzia do pitkowej kostki z dorsza, obiecaymy sobie, e
potrawy z ryb znane nam z filmw i literatury francuskiej nadrobimy jako kobiety w wieku
balzakowskim. Dotyczyo to rwnie pojawiajcych si w lekturach, midzy innymi
w Soplicowie, baantw, pieczeni z dzika, sarniny. Czytam, e podobno w Ameryce s
restauracje, gdzie na talerz wjeda miso ubite przed chwil. Jada si bycze jaja, uszy wini

prosto z dzidy zdjtej z rusztu. A Anglicy upolowane zajce wywieszaj do gry nogami na
balkonie, zanim je przyrzdz w sosie. Dzi nie tylko nie mona wyj z domu w futrze
i z torebk ze skry wa, ale podejrzewam, e gdybym na swym balkonie wywiesia kilka
martwych zajcy, wreszcie znudzony paparazzo miaby temat do wanitatywnego portretu w stylu
Snydersa.
Czy wiesz, e William Faulkner napisa Kiedy umieram w kilka tygodni opowiadaa
mi koleanka, ktra wybieraa si na amerykanistyk.
To moe pojedziemy na ryby nad Missisipi ladami Faulknera? zasugerowaam.
Amerykanistyka jest dzi niemodna, bo imperium si rozsypuje, podczas gdy talibowie
krc kolejne filmiki na DVD. Za to arabistyka jest oblegana. Ryb owi te nie wypada to
nieludzkie. Organizacja Greenpeace rozsya po domach ulotki nawoujce do bojkotu kupowania
ososi, dorszy, flder i generalnie wszystkiego, co smaczne w wodach morskich. Poowy s
niehumanitarne, gatunki wkrtce wygin, lepiej tego nie je. Podobno kawa z Kenii jest
aromatyczna. Ale zbieraj j ludzie w nieludzkich warunkach. Tyle zostao z marze
o nieokieznanej kapitalistycznej konsumpcji.
Kocz kaw z moim rosyjskim przyjacielem.
Jedna z naszych caryc zostawia po sobie 18 tysicy sukien. Miaa obsesj, e mier
zastanie j we nie, wic nocami codziennie balowaa, a w dzie spaa. To si nazywa
konsumpcja. Dzi kobieta pracujca nie miaaby czasu nawet przymierzy tylu sukien. Maria
Fiodorowna robia w Pawowsku codziennie kompozycje ze wieych kwiatw i rzebia
biureczka z tralkami z koci soniowej. Wycinanie kwiatw? Polowanie na sonie? Dzi surowo
wzbronione. Postanawiamy obejrze Powrt syna marnotrawnego Rembrandta w Ermitau.
Agato Daniowna, zwr uwag na donie ojca, jedna jest kobieca, a druga mska eksplikuje
przyjaciel. Zwrciam uwag, cho wiksze wraenie zrobio na mnie to, e nie zjade do
koca swojej drodwki, zawine j w serwetk i schowae do kieszeni.
O tak, w Petersburgu jedzenia nie wyrzucamy. Przetrwalimy 900 dni oblenia.
A my? Marzylimy o nieokieznanej konsumpcji, ale nadszed czas, by pomyle o jakiej
alternatywie. Moe sama woda rdlana, otrby owsiane i ycie przy wiecy, by prdu nie
marnowa. Czy to te jest ju zabronione?

ycie z marud
Hura! Kochane panie i (jeden pan) w wypoyczalni ksiek nr 70 skoczyy
inwentaryzacj i mog odda wreszcie porcj lektur. Trzy tygodnie temu, przed t nieznon
inwentaryzacj, miaam niecelne trafienie przy wyborze lektur i odliczaam ju dni do
ponownego otwarcia biblioteki. Lecz tak naprawd ciesz si na spotkanie z umiechnit pani
bibliotekark, gdy jest ona jedyn osob na wiecie, ktra zawsze cieszy si na mj widok.
Precz z e-bookami, niech yj umiechnite pracowniczki w bibliotece! Gdybym bya zamona,
zatrudniabym gosposi, szofera i dwch ochroniarzy, by witali mnie z umiechem.
Wchodziabym do garau i wychodziabym z niego w t i we w t, e niby zapomniaam czego,
i za kadym razem mj szofer Filip albo Emil witaby mnie promiennym Dzie dobry. Jak mio
pani widzie. A moja gosposia, podajc pizz, mwiaby: Jak dobrze, e ju pani jest, od
niadania jake si stskniam. Pikna dzi ta rukola na pizzy, prawda?. Ach, jak brakuje mi
w Warszawie ludzi w dobrym nastroju albo cho takich, ktrzy dobry nastrj udaj, trzymajc
fason. Zauwayli Pastwo, e w bajce o smerfach, ktr karmiono nas onegdaj w ramach
Dobranocki, y sobie tylko jeden, sownie jeden, smerf Maruda? Stanowi on zabawny kontrast
dla swych towarzyszy, wrd ktrych byli zmotywowani liderzy, mentor z brod, nimfetki,
waniak, pracu, lalu i wiele innych typw psychologicznych. Ale prcz tego jednego w lenej
osadzie smerfw nie byo przecie wicej ponurych, marudzcych, zdoowanych typw.
Zastanawiam si nad emigracj do lasu smerfw, bo od lat mam wraenie, e albo wci lduj
w zych krgach towarzyskich i subowych, albo e moe cay nasz kraj to druyna skadajca
si z samych doersw. Marud jest by atwiej, wygodniej i bardziej stylowo. Na fotografii
osoba z zacinitymi wargami, a najlepiej do tego jeszcze ze zmarszczonym czoem, wyglda
odpowiedzialniej i bardziej intelektualnie ni osoba umiechnita. Czowiek radosny,
umiechnity wiadomo udaje albo jest infantylny, no c, po prostu gupek, ktry o sprawach
wanitatywnych nie ma pojcia. Urzdnik, w szczeglnoci, umiechnity by nie moe, bo
jeszcze kto pomyli, e ma wysok pensj albo wanie przyj podejrzan kopert. Ponuro
wygldaj te mczyni na szosie. Jedzie sobie taki maruda tym swoim lexusem albo rowerem,
nie ma po co si umiecha, bo czuje, e oto moe do roboty jedzie ten ostatni raz. Szefowa na
Europ Wschodni nigdy nie pamita jego nazwiska, faworyzuje menederk z Niemiec, pewnie
go rycho wywal, nie ma co si cieszy, e nowe auto, e nowe drogi. Zreszt zjazdw nie ma,
radarw nastawiali, wypadkw i karamboli przybdzie. Rano maruda si nie umiecha, bo le
spa. Opisywana przez Wiktora Osiatyskiego w genialnej ksice Litacja Amerykanka, ktra
opowiedziaa mu, e kady ranek rozpoczyna od klanicia w rce i krzyknicia na gos: To
bdzie najlepszy dzie w moim yciu, jest wedug marudy pieprznit wariatk. Przecie
wiadomo, e nowy dzie to dzie bliej zgonu. Marudami czciej staj si mczyni. Kobiety
pragn wyglda jak modelki z okadek Twojego STYLU, wic czsto umiechaj si i tak ju
im na szczcie zostaje. Rzadziej te marudz, bo s siaczkami i niepotrzebnie staraj si mie
dobry humor za dwie osoby za siebie i za partnera. Drogie Panie, mczyzny marudy nie dacie
rady rozpromieni. Co wicej, maruda nie spocznie, dopki wam humoru nie popsuje. Cieszy ci,
e radiowa Dwjka transmituje Brittena z Londynu; odpywasz w niebiosa, suchajc? Z bogiego
letargu wyrwie ci maruda, mwic: Jasne, pozostaje radyjko tranzystorowe, bo od lat na
koncerty ju nie jedzimy. Maruda byby bawidamkiem, dandysem, bywalcem, kto wie, moe
nawet sam zaczby gra na harfie, ale c, przez ciebie ma rodzin. Bachory i ty zepsulicie mu
ycie. Kochanek te maruda? Miesicami zwleka, niepewny sensu sprawy i sprawnoci. Rzadko
to robi, wic tym bardziej wyszed z formy. Nic nie robi spontanicznie. Najpierw musi przecie
przemyle, czy masz do jdrny tyek, czy w miejscu, w ktrym macie to zrobi, jest do

ciemno, by nie wida byo jego brzucha, no i zanim podejmie decyzj, musi pomyle
o tragicznych wprost konsekwencjach przelecenia ciebie. Niby jeden stosuneczek bez
zobowiza, ale a nu poczujecie czuo! Albo ty, o zgrozo, zaprosisz go potem na miasto,
a maruda, wiadomo, miasta unika. Ludzie s brzydcy, czego od niego chc, po co babra si
w jakie gadu-gadu do niczego nieprowadzce.
Drodzy Czytelnicy. Jest tylko jeden sposb na marud. Potwierdza, potwierdza,
potwierdza. Ale syfiasty ten hotel, a mia mie trzy harpuny. Potwierdzamy: Dramat, bez
sensu ten wyjazd. Moe skoczysz zaatwi bilet powrotny, bo ja musz ykn prozac z tego
wszystkiego. Mwi jeszcze tragiczniejsze sentencje, wzdycha, chlipa, siedzie w milczeniu
podczas niadania, wpatrujc si w cian. Bro Boe, niczego nie proponowa! Wymownie
milcze, deprecjonowa swe zasugi. Wtedy nagle maruda poczuje, e ma bratni dusz. I na
fotografii z wyjazdu do Nepalu gapi si na ciebie bdzie jaki umiechnity facet! Kto to jest,
pytaj znajomi. Ach, to taki mot, ktrego zaliczyam w Katmandu, szkoda gada, pocieszny
bazen.

Songwriter
Jestem na koncercie w klubie w rdmieciu mojego miasta. Jest roda wieczr, roda
banalna, niewiteczna, nieurodzinowa, a my czekamy na koncert nieznanego mi jeszcze
songwritera. Przyjacika, ktra mnie tu zacigna, jest studentk muzykologii i twierdzi, i
songwriter jest boski, nagra ju trzy pyty. Na dwik sowa songwriter oczekiwaam
bluesmana z Memphis, rosego Afro-Amerykanina z harmonijk ustn. Albo jakiego lewackiego
wyznawcy Brucea Springsteena w spranej dinsowej kurtce i z domi poharatanymi cik
robot przy sadzeniu ekoziek. Tymczasem angielszczyzna songwritera brzmiaa jako tak
nadwilasko. Po jednym numerze okazao si, e jest to swj chop, Polak, ale pisze piosenki po
angielsku. Nie jest wic on polskim poet piosenki ani wokalist, ani autorem, ani tekciarzem.
Zwie si go songwriterem. Wiadomo, piosenka poetycka kojarzy si z Jonaszem Koft,
Edwardem Stachur, Markiem Grechut. Ich nastpcy albo boj si porwna z tak
pomnikowymi kolegami po fachu, albo wstydz si swojskoci, albo nie wiedz, kim byli
poprzednicy. Kofty w MTV nie graj, wic to tak, jakby go nie byo. Wol porwnania
z Nirvan, Dylanem, McCartneyem. Chcemy by songwriterami, a nie poetami piosenki.
Polszczyzna zapewne ma mniej odson na YouTubie. piewajc po angielsku, liczymy, e moe
kto nas zauway i zaprosi do Los Angeles, a stamtd to ju droga prosta na Grammy Awards.
W klubie zupenie niepotrzebnie zdjam czapk. Okazuje si, e moherowe berety po zaledwie
kilku latach transformacji przeistoczyy si w czapki z dzianiny. Dlaczego wszyscy s
w czapkach?, spytaam naiwnie koleank muzykolok. Chodzio mi o publiczno, gdy to, e
gitarzysta i puzonista byli w czapkach, uznaam za oczywiste. Tomasz Stako nosi czapk, wic
bycie muzykiem obliguje do efektownej kreacji. Nuty nie mog z gowy wyparowa. Igor jest
w czapce, bo dzi le uoyy mu si wosy, uzyskaam odpowied. Aha. Repertuar muzyczny
mnie nie porwa, a angielszczyzna bya niezrozumiaa, wic w teksty nie mogam si wgry.
Wpatrywaam si w publiczno. Sporo byo maych grupek damskich. Dziewczyny przyszy
razem, ale czas spdzay kada ze swoim smartfonem. Nie ma po co sucha, wane jest
potwierdza sw obecno na koncercie na fejsie, jednoczenie guglujc, czy moe kto nie jest
na fajniejszym songwriterze w ciekawszej czapce. Z ycia towarzyskiego znikaj domysy,
czajenie, wszenie. T faz zaatwia za nas brat Google. Pomimo e koncert nie by
sponsorowany przez firm produkujc dinsy, wszyscy panowie mieli takie same spodnie
lune w kroku, a wskie w ydkach. Wrciy z impetem koszule w krat, co mnie cieszy.
Najchudszy z anorektykw w koszuli w krat zyskuje powab drwala. Osoby bez tatuau byy
w mniejszoci. Dotyczy to rwnie kobiet, ktre chtnie powierzchni reklamow na karku
okraszaj tatuaami. Tak jakby po dwudziestu latach zawita do nas ponownie styl grunge
z Seattle, szepnam do znajomego muzykologa stojcego obok mnie i sczcego
niepasteryzowan om. To nie jest produkt plejsment. Pan Micha takow sczy.
Rzeczywicie, mamy new grunge potwierdzi. Przerabiaj sobie na nowo Nirvan. Lubi
Nirvan, ale oni przez to nic nowego nie pisz. Czy nie piszemy nic nowego, bo siedzimy
w necie? Korzystamy z milionw plikw muzycznych, klipw, fotek, ktre umiejtnie
przekadamy, zaczamy, dzielimy si, a w efekcie midlimy to wszystko, stojc w miejscu,
uprawiajc muzyczny i fotograficzny recykling. Majc dostp do wiatowych technologii
i producentw, nagrywamy piosenki w Londynie, tracc oryginalny styl i brzmienie, jakie mieli
Niemen, Anawa, Alibabki. Zyskujemy wiatowo, doczajc do konglomeratu nijakoci. Nie
powstaj takie standardy jak Taki pejza, bo pejza znamy z paska aplikacji w smartfonie. Nie
powstaj takie szlagiery jak Na caych jeziorach ty, bo komu dzi cay wiat przesania jedna
ty. Nastpnego dnia po koncercie zupenie przypadkowy telefon od dziennikarki z radia

w Wilnie. Suchacze z Wilna uwielbiaj sucha piosenek Marka Grechuty. Jak to moliwe, e
modsi wokalici nie piewaj ciekawych tekstw pyta dziennikarka ze piewnym akcentem
kresowianki. Im bardziej songwriterscy i wiatowi wspczeni autorzy, tym wiksze sukcesy
maj wokalici piewajcy covery z dawnych lat. Sam Paul McCartney wola wrci do starych
piknych melodii! Przed snem czytam sobie korespondencj midzy Stanisawem Lemem
a Sawomirem Mrokiem. Nie do, e panowie wietnie pisz, wyprawiaj takie rzeczy
z polszczyzn, e mzg si gotuje, to jeszcze cytuj w kadym prawie licie mistrzw literackich
od Sandauera po Frischa. A to wszystko bez uywania emotikonw i bez guglania w necie. Jak tu
dzi kleci listy bez buziek i serduszek? Cienkie te nasze zbiory korespondencji bd. Pamitam
niedawn batali o mundurki w szkoach. Jakie byy awantury, gdy Giertych je wprowadza!
Niepotrzebnie si sili, bo wyglda na to, e sami z siebie chcemy piewa i wyglda tak samo
jak inni. Internet by moe uwalnia sztuk, ale ta wolno jest pozorna. Zaczadza i zniewala
masowo. Zamiast poezji Stachury mamy songwriterw, ktrych nazwiska i teksty s nie do
zapamitania. I melodie, ktre do zudzenia przypominaj co, co zostao ju kiedy
skomponowane.

Hotel Lambert
Chodzi mi po gowie Krystyna. Krystyna nie Krysia. Krystyna Dbrowska. Niestety
o mnie czsto mawiaj Agatka. Zmora zdrobnie. Syna mam, kredyt mam, matk pochowaam,
ale i tak Agatka. Pan w banku do mnie Agatka. Pan pisarz do mnie per dziecko. Pani reyser
z telewizji: Daj Agatka, dwa kroczki w lewo, swoje lewo. Kroczki w lewko. Ma takie prawko
reyserka. Trener do mnie te zdrobniale: Dawaj Agatka, ty pczusiu, te ruchy kluchy podkr
troch. Panowie te si zdrabniaj. Regres to? Infantylizacja? Kady Tomasz woli by Tomek,
bo od razu dziesi lat modziej si wyglda. Mody piernik mocno lni. No, ale niepotrzebnie od
Krystyny dygresj czyni. Zakrcia mi w gowie swym talentem, a i uroda, niestety, te idzie
w parze z darem pisania, bo taki to los zoliwy, e niektre zdolne bestie to pikne bestie
jednoczenie. Do tomu poezji Biae krzesa Krystyny Dbrowskiej wracam mylami obsesyjnie.
Dziubi z dzieckiem przy stole kotleta i buraczka, a tu bum, wiersz o stole w ogrodzie
dziakowym przypomina mi si. Soca brakuje mi, gdy sun, szczkajc zbami do
wulkanizatora, ech, te zimwki, moe to i bez sensu, takswkarze odradzaj, a tu bum, pod
powiekami miga wspomnienie soca znad morza i ju wlizguje si wiersz Odpyw, przypyw.
Wracam do domu, w przedpokoju schodzone adidasy dziecka, wida, e to ich ostatni sezon,
wiele przeszy na boisku. I bum, Krystyna, jej wiersz Buty nagle w moim przedsionku, w progu
mojej gowy. Proza ycia miesza si z poezj, a trudno je od siebie odsczy, jaki to durszlak
pozwoliby nam poezj z codziennoci usun i w sumie po co.
W kwestii prozy ycia i przedsionkw oraz kuchni od dawna prbuj pomc przyjacice
mieszkanie kupi. wiadkow onegdaj byam na jej lubie, lekcje razem robiymy w szkole, co
tam si deklinowao, przeklinao; na wakacjach razem jagody si zbierao. Ja mam cierpliwo
i nosa do sztuczek agentw, o czym przyjacika wie. Agentw nieruchomoci. Nie bdzie mi
pan Andrzej z agencji Twoja Strzecha czy innego Green Plaza wciska widnego od pnocy czy
cichego na skrzyowaniu. O blokowisku mwi apartamentowiec, o spacerniaku mwi kaskada.
Kaskady to prosz pana w Dalmacji s, na rzece Krka, a tutaj to pionowy i niebezpieczny jest
tylko zjazd do garau. Nie bdzie mi agentka owinita w ekopaszminy wciskaa kitu, e oto ulica
Burakowska to zielony oliborz, a Barszczewska to ulubione miejsce spacerw Kaliny Jdrusik.
Przyjacika moja nie jest woln jak ptak poetk, ktra yje, podrujc po stypendiach,
pomieszkujc tu i wdzie i zbierajc dowiadczenia metafizyczne, by po dwch latach mie
czterdziestostronicowy tomik. adna z niej Krystyna Dbrowska, ale taka Dbrowska to wszak
jedna jedyna na ten kraj analfabetw w kominiarkach przypada. Przyjacika nie pamita chyba,
kiedy ostatni raz w yciu bya sama w podry. Jej jedyna chwila na czytanie poezji to droga do
pracy po odwiezieniu dzieci do szkoy. Bo przyjacika ma prac, ma i trjk dzieci w szkole
muzycznej. Harfa, wiolonczela, pianino. Dlatego szukaj mieszkania piciopokojowego.
Zdecydowanie z kuchni i pralni. Szok, prawda? Dzi w moim miecie rodzina z trjk dzieci,
i to mieszkajca razem, a nie na dwa domy, jest czym tak kuriozalnym, e rynek nieruchomoci
usun j z listy klientw. Muzykowanie w domu? e niby nuty czytaj? Dzieci katuj? Ssiadom
plumpla bd, korkiem wygusza sufity jak Stasi czy CIA? A gdybym jeszcze ja wpada na
pomys i chciaa zanocowa u koleanki? Czyli e szsty pokj gocinny? Nie daj Bg z psem?
Nie, no zwariowaam kompletnie, hotelu Lambert w Warszawie mi si zachciao. Paacw
miejskich to ju si dawno nie buduje z lku przed dekapitacj.
Mieszkania piciopokojowego w rozsdnej, powtarzam, rozsdnej, a nie okazjonalnej
cenie, szukamy ju duej, ni policja szuka zaginionej Iwony, ktra sza po Monciaku i nie

wrcia. Takich mieszka nie buduje si w Polsce. Za kar. Osoby tak nierozsdne jak moja
przyjacika i jej m maj za swoje. Naley tak planowa rodzin, aby si mieci wygodnie na
czterdziestu metrach. A jak nie, to won do domu z ogrodem za miasto. I dojedajcie autem
grzmotem, co pali szesnacie litrw, bujajcie si na rurach do szamba i zamiast przy harfie
pracujcie przy szufli, odnieajc dojazd do garau. Mieszkania buduje si dla starych
kawalerw. Stary kawaler, ktry raz pomieszkuje w paryskim lofcie, bo tam go firma wysaa na
dwa lata, a potem lduje w Bukareszcie, bo tam si zakocha w przewodniczce podczas
zwiedzania cerkwi Marmaroszu taki to zawsze 40 metrw na inwestycj kupi. O, prosz, niech
pani popatrzy, mamy tu pitnacie lokali czterdziestometrowych, ja nie popdzam, no, ale
w cigu p roku sprzedaem ponad poow, zachwala pan agent. Agenci wierkaj, maj
zawsze umiech colgate. Widzi pani ten widok? Park jak Bieszczady. Otwieram okno. Teren
zielony, cztery lipy ledwo zipi. Szum jak w Kairze podczas rewolucji, pan na to zachwala okna:
ale jakie szczelne okna, syszy pani? Na lato w cenie monta klimy. No pewnie, w takim
Marriocie to w ogle okna si nie otwieraj. Mamy te spory wybr rednich mieszka. Takie
schodz najszybciej, opowiada agentka. Sama mieszka w starej kamienicy. Starsi ludzie kupuj
dla crusi lub synusia. Jak pociechy podrosn i ju w wieku trzydziestu lat zrobi magisterium, to
opuszcz gniazdko studenckie. Wyjd bogato za m, to rodzice puste gniazdko wynajm.
Sprawa wyglda beznadziejnie. Same dwupokojowe. Przyjacika zmczona domowymi
ktniami. Dzieci nie chc gniedzi si na kach pitrowych. M nie chce mieszka
w buraczanej dzielnicy. Ja, czyli przyjacika, radz: albo rozwiedcie si, pki si lubicie,
i wtedy mowi kupi si t kawalerk. Albo dzieci wylij do muzycznej z internatem, co?
A moe kup trzy mae koo siebie i przebij ciany? e co? e osiedle si zawali? Remont za
drogo? Trzy wanny? To moe daj mi jedn creczk, zawsze marzyam o crce.

Idolka
Na parkingu pod Bibliotek Narodow z torebki wyleciay mi okulary soneczne
z optycznymi szkami. Ich brak zauwayam dopiero po godzinie. S kobiety, ktre nawet
w bibliotece promenuj w okularach sonecznych. To zrozumiae. Nie wida, e podsypiamy nad
ksik albo e zamiast w mikrofilmy, wpatrujemy si w tatua, ktry czytelnik siedzcy przed
nami zafundowa sobie na karku. Okulary soneczne zdejmowane tylko pod prysznicem
pozwalaj zakompleksiaym panienkom wyglda wadczo niczym kultowa reyserka Olga
Lipiska bd tajemniczo niczym afrykaski dyktator. Ja lubi moje wory pod oczami
prezentowa blinim i soneczne wkadam tylko w samochodzie. Wrciam na parking, leay
rozklapciae gdzie pod drzewem. Zebraam wszystkie czci rannych okularw, pochylajc si
ze starannoci godn archeologa pracujcego nad wykopaliskiem. Do pani optyczki dojechaam
nieomal na sygnale.
Zastaam u niej dwch klientw. Jeden z nich mia na wywietlaczu telefonu fotografi
Fernanda Torresa, a na gowie fryzur stylizowan na tego hiszpaskiego byczka. Doznaam
uczucia grozy. Nie mam na wywietlaczu adnego idola ani adnej idolki. Nic nie mam na
wywietlaczu. Czybym bya kalek uczuciow, osob, ktra nie potrafi nikogo darzy
uwielbieniem? Zadufan w sobie bufonk? Nie ma adnego sensu w mojej fryzurze, bo nie jest
na nikogo stylizowana. Czuczo bez kierunku.
Przypomniao mi si, e bliski kumpel z liceum mia na drzwiach swojej szafki plakat
z Grzegorzem Ciechowskim, z t synn czarno-bia fotografi, no t z lokami w grzywce
i czarn koszul z krawatem w biae pasy. Z tej mioci do Ciechowskiego kolega nawet si uczy
gra na gitarze przez trzy miesice. Miaam wasn szafk w liceum, ale nic na niej nie
przykleiam. To nie zaley od wieku, prosz pani plotkowaa ze mn optyczka. Przychodz
starsze panie z wycit z gazety fotografi Diane Keaton. Ona nosi takie due, czarne oprawki.
Sporo znudzonych maklerw robi si na Toma Forda. Dziwi si pani? Dobili czterdziestki,
kredyt, alimenty, perspektyw na awans nie ma, no to chocia mog pomarzy o palmach
w Ameryce. Grzeczni panowie dodaj sobie odwagi okularami Johnnyego Deppa, no i jest caa
grupa muzykantw oni lubi takie metalowe telewizorki jak Pete Wentz. Aha. Nie wiem, kto
to Pete Wentz, ale pomijam to milczeniem. Przecie idolk nie musi by znana wokalistka,
Matka Teresa czy pikno dnia na miar Magdaleny Cieleckiej. Moe to by koleanka z klasy.
Od dziecka byam zapatrzona w kobiety z podwrka i to do nich aspirowaam. Dotyczyo
to rwnie mczyzn. W przedszkolu idolem by egzotycznie brodaty Rumcajs, ale ja
fascynowaam si koleank z grupy o imieniu Czikako. Bya jedyn Japonk w przedszkolu,
miaa dugie, proste czarne wosy. Bya dzielna jak nie wiem co. Razem z polskimi dziemi
szkicowaa wglem w brulionie grnikw z okazji Barbrki.
W podstawwce wielbiam Reni. Renia pisaa rwno pirem chiskim. Nigdy nie
wychodzia za lini. Bya najadniejsza w klasie, miaa czarne oczy, piewaa w chrze
dziecicym w operze, a ja nie potrafiam trafi w ani jedn nut. Znaa si na polityce, gdy
rodzice pozwalali jej oglda telewizj. Powiedziaa mi w czwartej klasie, e wadz powinni
dosta chopi. Do dzi pamitam ten moment, bo poczuam si maluczka przy mojej wspaniaej
Reni. Do dzi nie rozumiem, co to jest wadza. Renia miaa renesansowy porzdek w uczuciach.
Podczas gdy mnie podoba si raz Artur, raz Piotrek, Renia bya zasadnicza. W pitej klasie

usiada w awce z Adasiem. I pobrali si w kociele pooonym kilka ulic od szkoy. Po studiach
Renia gdzie mi migna, znajoma mwia, e ma stanowisko w firmie. Ja oczywicie nigdy nie
bd tak renesansowa jak moja idolka i adnego stanowiska nie wypracowaam. Od pocztku
byo wida, e piszc, wychodz za lini, a geometrii do dzi nie rozumiem.
Na studiach gawied studencka szalaa za Red Hot Chili Peppers, a moj idolk bya
Allegra. Wysoka blada Angielka z rodu arystokratycznego, koleanka z mojego roku.
Pasjonowaa si fotografi i jedzia konno w Royal Ascot. W pokoju akademickim w kcie
trzymaa pejczyk, co doprowadzao moj wyobrani do masochistycznego wrzenia. Wstawaa
o wicie i przed wykadami spacerowaa wzdu rzeki, fotografujc kajakarzy we mgle. Pewnego
dnia zapytaa mnie, czy na Gwiazdk nie wybraybymy si na Bahamy. Ma tam letni domek.
Oczy wyszy mi z orbit. Trudno powiedzie, czy bawio j wprowadzanie koleanki
z komunistycznej Polski w wiat brytyjskich salonw; nie zastanawiaam si nad tym, idol
powinien pozosta nieosigalny.
Dzi moj idolk jest ssiadka z kamienicy. Sama wychowuje trjk dzieci i pracuje, a od
dekady nie bya na wakacjach poza dziak rodzicw. Nigdy nie wypoczywa, lecz nigdy nie jest
zmczona. adnego dziecka nie zgubia, wszystkie dzieci znakomicie si ucz, a syn jest
mistrzem Warszawy w hokeju. Ssiadce zrobi sesj z dziemi i wrzuc na wywietlacz telefonu.
U optyka fotografia mojej idolki nie przyda si, bo ma ona sokoli wzrok, okularw nie nosi, wic
nie mog robi si na ni. Zerwek nie nosi, bo zapewne nie chce z siebie robi idiotki.

Rzut motem
I co? Jak poszo naszym chopakom na Euro 2012? Wygrali! A nie mwiam? yso teraz
wszystkim malkontentom, co? Okazao si, jak zwykle, e szczcie sprzyja lepszym. Nasi
chopcy w szstk pokonali w brawurowym stylu nudnych jak flaki z olejem Niemcw. Z nog
w uchu wykiwali nazbyt pewnych siebie Hiszpanw. Francuzi jak zwykle w fanfaroskim
nastroju, ale nie wiadomo z jakiego powodu. Kibicom znad Sekwany opady fulary, gdy
przespacerowali si ulic Francusk po warszawskiej Saskiej Kpie. Kiedy biednej zaniedbanej
dzielnicy zuboaych inteligentw i poetw, a dzi, dziki Euro, to tu przypada wicej torebek
Louisa Vuittona na jeden metr kwadratowy, wicej rasowych psich kup ni na Polach
Elizejskich. Po tym, jak rozgromilimy Czechw, Portugalczycy byli ju formalnoci. Szkoda
tylko, e jaki taki tandetny, zwalisty ten puchar Euro, nie? Nie czepiajmy si szczegw. Liczy
si zwycistwo. Obraz ministry Muchy wymieniajcej si koszulk z Wiktorem Janukowyczem
pozostanie dla mnie na zawsze symbolem jednoczcej si Europy. W 1989 zburzylimy mur
berliski, a teraz nasi pikarze zjednoczyli ten rejon wiata. No i te gadety na Euro nasze
wnuki bd nimi szpanoway. Pomys, aby kady kibic dosta breloczek z kluczykiem do celi
Julii Tymoszenko, by zarazem celny i praktyczny. Wiedziaam, e naszym biao-czerwonym
orom si uda. Polskie siatkarki, fajtapy, nie zakwalifikoway si na olimpiad w Londynie, ale
za to nasze ory poprawiy nam humory, pozwalajc zapomnie o inflacji, kredytach, siejcych
groz zderegulowanych takswkarzach. Wiedziaam, e warto wyda miliony na stref kibica,
zamiast finansowa mao dochodowe festiwale muzyczne i teatralne! Warto byo noc i dzie
zdrapywa rdz z barierek na mocie Poniatowskiego prowadzcym do Stadionu Narodowego,
po to, by zasikali j kibice. Wraenia estetyczne goci pozostay na duej i zwracaj si
w postaci inwestycji. Szczeglnie kibice z Portugalii inwestuj miliony w Polsce, kupujc tu
sobie wakacyjne wille w omiankach, nad Biebrz i w Karpatach s ju zmczeni plaami nad
Atlantykiem i gonymi rupieciami, czyli tramwajami Lizbony. Warto byo da zdewastowa
parkujcym kibicom trawniki i krawniki. Jak kto lubi ziele, to polecaam od pocztku
Szlezwik-Holsztyn. Tam, na niemieckiej prowincji, trawa po horyzont i owce si na niej
bezmylnie pas, wiatr pnocny hula, bida w tej Rzeszy Niemieckiej, zadupie totalne.
Wypikniaa ta moja Warszawa dziki naszym mistrzostwom niczym wyretuszowany stary
negatyw. Niektrych miejsc nie mona byo pozna. Mosty i budynki, projektowane przecie
przez trzecioligowych inynierw, spowite zostay w cudnej urody banery sponsorskie. Banery
mienice si bajecznie dowcipnymi hasami, ktre to weszy na stae do polszczyzny. Do dzi
reklamy Euro zdobi nasze wsie i miasteczka.
Hi, hi, hi. yso teraz wszystkim owosionym feministkom, ktre kpiy z tej kopaniny!
Zamiast populistycznie wytyka PZPN-owi, e spotyka si na konferencje w hotelu Sheraton,
naley zadba o to, aby wielcy stratedzy piki mieli wreszcie godn siedzib. Moe cae ostatnie
pitro Marriotta im kupi? Nie... Tam si okna nie otwieraj, brak wieego powietrza. Lepszy
bdzie Zamek Ujazdowski precz z t buruazyjn sztuk wspczesn. Sztuka ma by za darmo
w sieci, wic Zamek bdzie godnym gabinetem dla triumfatorw tych rozgrywek.
I co? Jak tam poszo naszym chopcom podczas Euro 2012? Blama totalny. Nawet
z grupy nie wyszli. A nie mwiam? Tak to jest liczy na naszych panw. Pies z kulaw nog na
Euro nie zarobi wprost przeciwnie, pijani kibole zdewastowali sklep spoywczy mojej
koleanki, bo skoczyo si piwo. Ani kopacze na boisku nie dali rady, ani kopacze autostrad nie
dali rady. To wszystko wina mczyzn. Ech, gdyby kobitki rzdziy, to Roman Abramowicz nie

miaby czego tu szuka. Nasze ory biao-czerwone wszystkie razem wzite to moty. I Polki
przez ostatni dekad zaczy specjalizowa si w rzucie motem. Kady powd jest dobry, aby
mczyzn wyrzuci. Za gruby, za chudy, zbyt zapracowany, za leniwy, za mao tatusiejcy, za
bardzo podtatusiay. Nowoczesne kochanki wiedz, e s tego warte, a aden z orw ich nie
zaspokoi, wic czas wolny wol spdza w SPA. Tam masayci klepi im plecki i botoks.
Nowoczesne mamy wiedz, e byy m jest atwiejszy w poyciu ni m w realu.
W wychowaniu dzieci nie przeszkadza, tylko grzecznie paci za szko i wakacje. W domu si nie
plcze pod nogami i nie chrapie w ku. Poza tym badania dawno wykazay, e mczyni s
sabsi psychicznie od kobiet. Pij na umr, wcz si po domu w kapciach pomimo ykania
prozacw garciami. Wiadomo byo, e takie moty Euro nie wygraj ani drg, dworcw
i biznesw nie zbuduj. My jestemy ksiniczkami i dobrze nam si ley na ziarnku grochu. Nic
tak nie cieszy jak wasza przegrana i niedola. A nie mwiam?!

Wikt i opierunek
Z czego przecitne dziewcz moe zrezygnowa w ramach oszczdnoci i ci
budetowych? Powiedzmy sobie szczerze: nie wyprowadzi si z przestronnego wynajtego
mieszkania do mniejszej dziupli w gorszej dzielnicy. Po prostu byoby to szkodliwe dla jej
bezpieczestwa i zdrowia. Peryferia s ciemne i kobieta stanie si atwym upem, gdy noc
z szumem szampana we wosach bdzie wraca z imprezki. Nie moe przeprowadzi si do
taszego lokum daleko od stacji metra, gdy dugie spacery na obcasach owocuj haluksami bd
obtarciami. Poza tym przecitna torebka damska way wicej ni torba tenisowa Rogera
Federera, wic ze wzgldu na krgosup nie da si taska takiego bagau codziennie kilometrami
do przystanku komunikacji miejskiej.
Prosz Pastwa, zupenie ju wykluczone, aby kobieta kupione na kredyt mieszkanie
sprzedaa i zamienia na mniejsze. Przecie musi mie w domu gabinet z jej wasnym, powtarzam
wasnym, a nie dzielonym z odmdon grami dziatw, stanowiskiem komputerowym. Ze
skanerem do skanowania zdj z rejsu jachtem (z byym narzeczonym ze studiw, na zdjciu
wida, jak j karmi omiornic, ktr ukatrupi harpunem) i plikiem wyniesionych dokumentw
firmowych, ktre warto posiada w razie restrukturyzacji. Kobieta musi mie wasn kanap do
czytania, kruszark lodu do drinkw, bo przecie piwem adna z nas si nie tuczy, rowerek do
spiningu, osobn umywalk, plantacj domowych zi, przestrze na cianach na liczne dyplomy,
gdy dziewczta wci kocz kolejne kursy. Ja na przykad wanie spdziam kilka dni na
szkoleniu w zakresie bezpieczestwa informacji dziennikarskich i przyby mi kolejny dyplom.
Oczywicie, mona wyprowadzi si do mniejszego mieszkania, ale wtedy nie da rady
wstawi tam mczyzny i dziecka. Tymczasem socjologowie wieszcz, i depresja (tak mwi
w Anglii), czyli kryzys finansowy (tak mwi si u nas), ma wzmocni relacje rodzinne. Zamiast
konsumowa rozrywki na miecie, bdziemy siedzieli wsplnie za stoem, trzymajc si za rce
i prowadzili analizy wpywu muzyki Podhala na homoseksualizm Szymanowskiego. Ale te nie
moe by mowy o wstawianiu biuterii do lombardu bd na Allegro! Po co? Przecie zarobionej
gotwki i tak nie ma co wpaca do banku czy kupowa za ni jednostek funduszy. Poza tym,
czy rodzinne wartoci nie s najwaniejsze? Piercie z szafirem od pierwszego narzeczonego,
bransoleta zota od drugiego ma, piro wysadzane diamentami, czyli pamitka romansu
korespondencyjnego z szefem oddziau spki w Singapurze, bursztynowe korale od teciowej,
ktra chciaa wkra si w nasze serce, w czasach gdy zwlekaymy z produkcj wnusiw. To
nieludzkie wyprzedawa biuteri i antyki. No, to moe obci fundusze na pielgnacj ciaa
i raczej podkrela aspekty duchowe? No nie, prosz wybaczy, ale to mylenie krtkowzroczne.
Zupenie hipotetycznie przypumy, e kobieta prcz ciaa ma dusz. Bg z ni, ale
pracodawcy ta dusza nie interesuje, a ciao a nadto. Nie moemy prezentowa nowych
produktw, same nie prezentujc si efektownie. Kobieta niezadbana nazbyt ryzykuje, i mije
z dziau PR, ktre jeszcze miesic temu taczyy z ni na rurze podczas imprezy integracyjnej,
wyklucz j, gdy tylko zacznie traci form. Form zaciskania pasa mogoby by wstpienie do
klasztoru. Jednak to mylenie egoistyczne, antypastwowe. Czy nie nawouje si Polek do
reprodukcji, czy nasza ojczyzna, a szczeglnie starzejce si spoeczestwo nie s w potrzebie?
Kto bdzie zarabia na kolejne pokolenia? Kto bdzie produkowa polskie pociechy? Chyba nie
straszce pustkami po reformie posa Gowina laboratoria in vitro. A moe ksiki? Wiadomo, e
czytaj je gwnie kobiety. Jak by tu pomyle o oszczdnociach? Zamiast kupowa, zacznijmy

masowo korzysta z wypoyczalni publicznych. Tylko z czego bd yy autorki i autorzy

ksiek? Artyci i pisarze s dobrem narodowym, bezcenn wartoci intelektualn, bez ktrej
nasz nard zginie. Pozostaje jeszcze obcicie wydatkw na wyjazdy wakacyjne. Tylko e
wycieczka do Turcji jest tasza ni ycie codzienne w Warszawie.
Z powyszej analizy wnioski nasuwaj si same. Kobieta nie moe zrezygnowa
z wasnych wydatkw. Jedynym dziaaniem antykryzysowym jest obcicie jej wydatkw na
mczyzn. Po co mu samochd z tak wielk pojemnoci? Moemy wsplnie jedzi kobiec
trzydrzwiow daci. Koniec z prezentami dla ukochanego. adnych zegarkw, krawatw,
nowych garniturw. Skrzane aty na marynarkach w wyszych sferach Anglii nigdy nie wyszy
z mody, niech si panowie naucz je wszywa. Koniec z gadeciarstwem. Po co dorosemu
facetowi telefon i gry, ktrymi bawi si zerwkowicze? Po co abonament w klubie tenisowym?
Nie widzia filmu Rocky? Brzuszki mona wiczy, wiszc na darmowym drzewie w parku pod
domem. Drog kosiark benzynow trzeba wymieni na rczn. Dla zdrowia mczyzny to tylko
lepiej. Stae kochanki bd sporadyczne skoki w bok musz wylecie z domowego budetu. No,
chyba e zwolni pomoc domow i sam zacznie odkurza, my okna, przelatywa podog na
mokro. Wtedy zaoszczdzone fundusze by moe wystarcz mu na jaki skoczek w boczek.
Dotyczy to i nas, drogie Panie. W ramach oszczdnoci wypadnie nam zaciska pas cnoty.
Koniec ze swingerskimi imprezami i wydatkami na orgie. Dwudziestoletni utrzymanek musi
w kocu wrci do mamusi, bo nasta czas, gdy jego rodzice winni stawi czoo
odpowiedzialnoci za syna. Kilka lat temu moja ssiadka w prezencie lubnym kupia swemu
panu modemu auto, na ktrym kazaa wymalowa szlaczek z dat lubu. Koniec z takimi
rozpieszczajcymi drobiazgami. Mczyzna jest jedynym wydatkiem, z ktrego kobieta moe
zrezygnowa, nie ryzykujc choroby czy utraty pracy. Po kilkudziesiciu latach leniuchowania
panowie musz wzi si do roboty i z pokych lektur sprbowa sobie przypomnie
znaczenie sw ojciec rodziny albo zrozumie, e w ramach ci kosztw reprezentacyjnych
musiaymy dokona radykalnych oszczdnoci.

Tata pomocnik
Nie mwilimy sobie duo o ciemnych stronach wiata i ycia, wystarczyy pswka
w drodze na parking, pisze Inga Iwasiw w notatniku aoby po mierci ojca pod tytuem:
Umar mi. Czy to przypadek, e w ostatnim roku signam a po dwie aobne ksiki, wszak
wczeniej poknam zdecydowanie inny w wyrazie Dziennik aobny Rolanda Barthesa lune
notatki pisane po stracie mamy. Porwnywanie jakoci aoby. Czyja aoba gbsza, literacko
lepsza. Czy skupienie Iwasiw na szczegach, teoretycznie niewanych drobiazgach, takich jak
pogoda, pusty fotel, stary banan w siatce szpitalnej, to drobiazgowo czy umiejtno syntezy?
Czy jej tak zwane radzenie sobie to oznaka dojrzaoci, czy wypieranie paczu. A pogrenie,
wrcz pawienie si w aobie i depresji Barthesa to dowd na chorobliwe przywizanie do
mamusi? Luksus, na ktry moe pozwoli sobie samotny mczyzna, ktry nie musi zajmowa
si dziemi, etatow prac, pomoc innym szlochajcym. Czy osierocona crka i osierocony
synek cierpi tak samo, czy moe pe wika aob?
Myl mi si takie myli, a tu nagle w klubie tenisowym ypie w barku stare poplamione
herbat wydanie Gazety Wyborczej, a w nim wyniki sondau na temat bliskoci. Podczas gdy
Iwasiw z tak uwag pochyla si nad ojcem, przyjacikami, ca rodzin, czytam w prasie, e
tylko 10 procent Polakw rozmawia z ojcem na wane tematy. Trzydzieci dziewi procent
Polakw uznaje matk za blisk osob, a ojcowie s bliscy tylko dla 16 procent z nas. Smutne
wieci nie dziwi, ale jak sobie je Pastwo tumacz?
Powierzchowna sonda nie podaje czytelnikom, co to ma by ta nasza blisko z ojcem,
a szkoda, bo brak bliskoci atwiej zdefiniowa ni poczucie takowej. Czy wystarczy fizyczna
obecno ojca, fakt, e by przy nas od niemowlctwa, wzi urlop tacierzyski, umie zoy
jednym ruchem wzek parasolk, sprawniej ten wzek rozkada, ni ciga damskie staniki? Czy
wystarczy to, e ojciec jest obowizkowy, trzewy, nie bije i pamita, w ktrej jestemy klasie?
Nie, to znaczy tylko tyle, e jest to czowiek odpowiedzialny. Wielu polskich ojcw przez cae
ycie nie ma okazji poczu si spenionym, silnym mczyzn, wic trudno si dziwi, e dzieci
nie czuj w nich odpowiedniego partnera do wanych rozmw, oparcia psychicznego, empatii
i prawdziwej, a nie tylko finansowej, troski.
Tysice ojcw nie potrafi zrobi dziecku byle omleta, bo w kuchni wyrczaa ich
najpierw mamusia, a potem ona. Przecie w polskim domu rzdzi mama. Od pocztku ustawia
tatusia w roli automatu, pantoflarza, a w najlepszej sytuacji pomagacza. Mamusie wiecznie
synkw chwal, wic synkowie wykazywa si nie musz. A jak licznie oddycha, a i licznie
maluje. Nie zda do sidmej klasy? A to pewnie pani od matmy wredna. To si synusia
przeniesie, po co ma si mczy. W efekcie rosn z tego przekonani o swym geniuszu panowie,
ktrzy od wiata oczekuj pochwa i omdle na ich widok z zachwytu. Bdc tak kalek
emocjonaln, trudno stara si poda za swym dzieckiem, uczy si bliskoci. Od ycia ojciec
tylko oczekuje, a dawa i sucha innych nie umie. Wikszo dumnych ojcw kobiety nauczyy
wierzy w to, e oni wietnie pomagaj przy dziecku. Nawet mieszkajc pod jednym dachem,
sypiajc w jednym pokoju z dzieckiem, ojciec ma rol pomagacza. Wszystkowiedzca wita
zawsze majca racj matka wydziela ojcu rlk, na przykad odprowadzajcego do szkoy albo
codziennie kpicego dziecko. Ojciec ma reagowa na krtkie komendy, bo sam przecie nie
zaplanuje caoci, bo jest nieprzytomny, nieodpowiedzialny. O dentycie nie pamita,
o szczepionce nie pamita, o zapisach do szkoy nie pamita. Wic matka zleca mu proste

zadania.
Polski mczyzna karcony jest od przedszkola. A to si wierci za bardzo. A to piszc,
wychodzi za linie. A to pyskuje. W domu, w szkole, w sypialni wieczna treserka. W efekcie
przyszy tata ju jako ucze w podstawwce milknie. Jedno myli, drugie robi, nastpuje
przepa midzy umysem i ciaem. Nie powiem rodzicom, co zrobiem, bo mnie opieprz, nie
powiem onie, co mnie drczy, bo mnie rzuci, nie powiem kolegom o swoich sprawach, bo
wyszydz.
Jak tylko matka na pi dni wyjedzie, to dom po powrocie wyglda jak chlew, w pralce
mokre pranie kisi si dwa dni, dzieci o kanapkach, a crce to w ogle ten wariat pozwoli
w pitek spa do dziesitej i nie posza do szkoy. Polska matka nigdy nie pomaga przy
dzieciach. Zawsze syszymy: ale ty masz cudownie, ten twj m jest taki pomocny przy
dzieciach. Kobieta jest zrzdzcym, surowym menederem, a ojciec od pocztku tresowany jest
tylko na pomocnika. Gdy szuka ciepeka i poklasku w barze albo u koleanek w pracy, ktrej
czsto nie ma (dom na utrzymaniu kobiety), to upupiany jest jeszcze bardziej, a w kocu, no
c, staje si ojcem weekendowym, ktry nawet alimentw nie paci w terminie. Pomocnik nie
jest suwerenny, samodzielny. Dziecko to widzi. Blisko z pantoflarzem? Czy wystarczy do
wytworzenia bliskoci tak zwane wskazywanie drogi? Czyli ojciec pokazujcy nam pikno
wiata, ojciec machajcy wdk, o popatrz creczko, tak si spining zarzuca, ojciec sternik, co to
zabiera nas w wakacje w rejs aglowcem, dryfujc na falach, tumaczy tajemnice wizania
wzw, kae szorowa pokad, uczy sterowania. To za mao na blisko. To po prostu ojciec,
ktry ma ciekawe hobby. Ojcowie czsto myl tak zwane spdzanie czasu razem i robienie
wsplnie fajnych rzeczy, wycieczki nad rzeczki, granie w squasha za bliski kontakt z dzieckiem.
Nie, to po prostu ojciec wymylacz atrakcji, posta niewiele rnica si od sprawnego opiekuna
na koloniach, co to rano gr w podchody ustawi, a wieczorem w bilard popyka.
Nasi ojcowie to czsto mczyni, ktrzy latami pozbawiani byli skrzyde. Napisaabym
jaj, ale to pewnie niezgodne z genderow filozofi. Z takimi cierpicymi, samotnymi,
niepewnymi siebie (a mamusia tyle dla nich powicia...) mczyznami trudno nawiza pen
wzajemnej troski, zdrow relacj. Trudno si dziwi zatem, e ojciec, zanim stanie si, jak pisze
Iwasiw, ciaem do wyniesienia, jest dla wielu z nas tylko bankomatem, zrzdliwym starym
albo milczc mumi siedzc na kanapie z tabletem i papieroskiem.

Bita mietanka
Nigdy nie zdarzyo mi si zajrze do czyjej prywatnej korespondencji. Nawet przez
przypadek nie zerknam do pachncego liciku czy migajcego esemesa w komrce mojego
lubego. Nie dlatego, e nie zera mnie ciekawo. Wprost przeciwnie, czyje pamitniki zawsze
wydaj si ciekawsze ni wasne zwierzenia, czyja kolekcja sztuki pikniejsza, czyja kobieta
zgrabniejsza niedosyt i niedostpno zawsze budz moje akomstwo. Po prostu zostaam
wychowana w domu, gdzie powtarzano, e tajemnica korespondencji to rzecz wita i nie naley
czyta czyich listw, choby dlatego, eby... nie dowiedzie si czego naprawd
nieprzyjemnego na swj temat.
Wyjtkiem od tej reguy bya moja babcia Maria, ktra z luboci podsuchiwaa
rozmowy telefoniczne. Prawie zawsze syszaam dochodzcy z pokoju obok gruchot ebonitowej
suchawki odkadanej nerwowo na wideki. Podsuchiwaa oczywicie z troski o wnuczk
i dlatego, e inaczej nie potrafia si ze wiatem porozumie. Zamiast zagada wprost, na
przykad: Czy zamiast gry w pik nie powinna uczy si francuskiego?, podsuchiwaa. Nie
umiaa zdoby si na szczer rozmow. To znaczy umiaa, ale bya to jazda po ulicy
jednokierunkowej. Gdy ja j pytaam, odpowiadaa szczerze. Ale sama z siebie nie werbalizowaa
zastrzee, krytyki, alu. Co tam cigle w tej swej gowie spiskowaa, ale nie sposb byo do
niej si przebi. Chtnie natomiast gono ferowaa wyroki i opinie na temat osb trzecich. Syna
ssiadw, ktremu odkaniaa si z umiechem na klatce, posdzaa o przerne kradziee. Od
osb trzecich dowiadywaam si, e co si jej we mnie nie podoba. Wprost nigdy nie
powiedziaa mi: Twoje wypracowania s sabe. Albo: Jeste egoistk, nie mylisz o tym, eby
czciej przynosi mi nowe ksiki z biblioteki. Zamiast mwi wprost, intrygowaa,
w tajemnicy obrabiaa wszystkim tyeczki.
Z biegiem czasu widz, e charakter mojej kochanej babci nie jest niczym wyjtkowym.
To nasz charakter narodowy. Paranoja, kompleks wyszoci, plotkarstwo, niemono cieszenia
si sukcesem ssiada w tym przebijamy bohaterw Szekspira.
Byam na urodzinach znajomej. Urzdzia je w piknym warszawskim klubie. Taka teraz
moda. Domowe prywatki z kanapkami z past jajeczn i tacami miny. Nasta czas finger
food i open bar, bo na gotowanie nikt nie ma czasu. Wntrze klubu byo eleganckie, jedzenie
wymienite, jubilatka wygldaa kwitnco, pomimo e matur zrobia jeszcze w zeszym stuleciu.
Partner jubilatki godnie wykonywa obowizki wspgospodarza by widoczny, ale w tle, jako
podpora i biuteria dla bohaterki wieczoru. W pewnym momencie narzeczony uciszy
towarzystwo, wznis toast i rozpocz recytacj panegiryku wysawiajcego jego muz.
I zaczo si. Jedna pani stojca obok szepcze do mnie: Smoking to chyba wypoyczy. Druga
pani: Co ty, on ma tyle forsy, e co dzie inny frak moe nosi. Z keczka psiapsiek
gospodarzy dochodzia lawina innych ciepych komplementw: Racja, z takimi ukadami to
kady by mia posadk. Zobacz, jak ona niebywale wyglda. To pewnie botoks. A tam
botoks, jak by nic nie robia, tylko spdzaa dnie na masaach, na siowni i u kosmetyczki, te
by tak wygldaa. Chcc przerwa t lawin zoliwoci i usysze, co gospodarz ma do
powiedzenia, szepnam: Ciszej, teraz gospodarz mwi, spjrzcie, jak piknie patrzy na on.
Tak, tak, na pocztku zawsze tak jest, zobaczymy, ile czasu to potrwa. A w ogle to moe ta
ona dla przykrywki, bo przecie to gej. No co ty?. No nie widzisz po krawacie? Jaki
normalny facet zaoyby taki odlotowy krawat?. Geje? Tego wieczoru wida raczej maria

blondynek ze sponsorami. Dyrektorzy i ich utrzymanki. Bez przesady nie wytrzymaam

jubilatka ma du firm od wielu lat. Z takim nazwiskiem trudno, eby nie miaa firmy. Co za
zozy, pomylaam sobie. Przyszy na przyjcie, bryluj, jedz i pij na koszt gospodarzy,
a jedyne, co robi, to obrabiaj im tyki. Czy czowiek widuje si z innym po to, by samemu
utwierdzi si w swej nad nim wyszoci? Usiadam pod cian z kieliszkiem wina. Natychmiast
dosiada si do mnie jaka elegancka dama z torebk wart trzy moje pensje miesiczne. Pani
Agato, niech pani nie pije tego wina, jest okropne. Nie jestem enolok, na moje chamskie
podniebienie wystarczy. Na szczcie pani ju si do mnie nie odezwaa, uznajc mnie za buca
(jaka jest eska forma od buc?). Przed pnoc podano tort. Uwielbiam sodycze, wic
mlaniciem powitaam suncego do mnie z tac kelnera. Ja robi duo lepszy tort, pochwalia
mi si daleka znajoma, mwic z ustami jeszcze penymi bakalii. Widz, e ten kawaek jako
zmoga, palnam, ale niski iloraz inteligencji kuchareczki, rwny poziomowi jej manier,
szczelnie chroni j przed ironi. Reszt wieczoru spdziam krc od jednej grupki
obgadywaczy do drugiej i wtrcajc raz po raz: Ach, jaki cudowny wieczr. Jaka pikna
jubilatka, jakie szykowne przyjcie, prawda?. Mwisz powanie? pytali ludzie szczerze
zdumieni mym zadowoleniem.
Jak trudno cieszy si urod innych. Jak trudno cieszy si sukcesem znajomego.
Najatwiej nare si i napi na czyj koszt, obrobi mu tyek i by zadowolonym z siebie. Jak
trudno dopatrze si w blinim zalet, a jak atwo wyliczy jego wady. Ale wprost mu nic nie
powiedzie. Czy lepiej y, znajc prawd? Zajrze do korespondencji? Czy moe gra w t gr
wstrtnej obudy przykrytej garni z bitej mietanki? Pielgnowa w sobie yczliwo to grozi
zrobieniem z siebie barana. Wol by baranem ni wini.

Moje miasto jest moj najwierniejsz muz. Mocno szpetn, zagubion, bez tosamoci,
po nieudanych przerbkach i liftingach, mocno pokiereszowan, niewiern, bo wpuszcza tu
kadego i kad, wykaczajc mnie chorym tempem i wci rosncymi oczekiwaniami wobec
krccych si w obdzie mieszkacw. A jednak trudno nam si rozsta. Widz jej wady, lecz
jej wszystko wybaczam. Nawet to, e z roku na rok ja jestem coraz mniej moda a Warszawa
piknieje, bo przybywaj tu najzdolniejsze, najambitniejsze i najpikniejsze kobiety (owszem,
owszem i chopcy) z caej Polski i Ukrainy rozpychajc si swymi okciami, zaludniajc
miasteczko Wilanw i szarujc wyprzedae limitowanej kolekcji czego tam podczas happy
hour sponsorowanej przez xanax i aperol. Nie chc, by Warszawie kto podtyka lustro pod nos,
wol by j mitologizowano.
Znam kad yk tego miasta, lubi czyta varsavian, np. opracowania typu Wizienia
mokotowskie, albo felietony Wiecha. Patrze na kosmiczny sufit projektu Bohdana
Pniewskiego w operze, gdy orkiestra stroi instrumenty, pamita domow biblioteczk Jerzego
Lisowskiego przy ulicy Wiejskiej, krcone lody w lodziarni Igloo, pierwszy smak wygranej
w turniejach na mczce kortw Legii, zwalony pomnik Dzieryskiego, koleanki
w upolowanych na ciuchach w Radzyminie tureckich marmurkach. Lubi pamita pierwsze
budki wietnamskie pachnce kolendr wrd pirackich pyt CD i rajstop sprzedawanych
z polowych ek, budy z hamburgerami na placu Konstytucji z napisem cheeseburger z serem,
rzucanie butelkami po kefirze w ciarwki zomo zaparkowane na Cytadeli, ciepe piwo z kija
w rdeku przed meczem pikarskim, liedziki w Midzy Nami, tace w Filtrach, pogrzeb ucji
Prus w drewnianym kociku na Brdnie. Pamitam kady niechccy podejrzany przeze mnie
spacer mistrza Tadeusza Konwickiego. Pisarz sunie w puchwce niezalenie od pogody,
zatrzymujc si zawsze przy placu Trzech Krzyy, by popatrze w gr: wpatrywa si w kopu
kocioa w. Aleksandra, albo niebo, albo moe plakaty z adnymi dziewczynami? Lubi
pamita kupowanie uszczelek do kranu na bazarze Europa, lubi, gdy rano opadajca
warszawska mga nadziana na szpikulec Pekinu wyglda jak wata na patyku; nie wygumkuj
wizyt u umierajcych bliskich w naszych szpitalach na onkologii odmalowali hol i daj dobry
barszcz, na Lindleya palacze kryj si w prysznicach, bo stare awki przy klombie s oblegane.
Bd pamita jak wczoraj mina mnie pikno dnia na wciekle zielonej deskorolce, jej wosy
zapltane w kabel suchawek musny kaptur mojej bluzy. Pamitam wszystkie ktnie i imprezy
na moim balkonie i twoje bekotliwe: nie wierz w mio heteroseksualn.
Wkurza mnie STRASZNE NOWE w Warszawie: wykluczenie i gettoizacja, stawki
czynszu, osiedla zamknite i ludno osuwajca si ze skarpy w sztuczn rzeczywisto wirtualu.
Wczoraj podesza do mnie w parku jaka wawa niemoherowa staruszka i powiedziaa: Ojej, ja
pani znam, ja pani czsto lajkuj. Tu przed mierci na pewno mign mi po kolei nazwy
przystankw linii 116, ktr dojedaam z domu do liceum.

To za mao
Pena nadziei, z dyplomem licencjackim w podrnej torbie, zmierzasz na podbj
warszawki. Na razie musisz opuci swe kochane rodzinne Jaso, ale wrcisz tu pochwali si
dyplomem magisterskim i pierwsz premi, ktr nowoczesny lider, twj pierwszy szef, wypaci
ci przed Boym Narodzeniem. Szef na pewno nie bdzie jakim drtwym krawaciarzem, tylko
kosmopolitycznym wyluzowanym menederem w efektownie rozwianym fularze. Premi oddasz
triumfalnie rodzicom przecie zoyli si na twj pierwszy tablet i hojny abonament
telefoniczny. Babcia daa ci megakieszonkowe. Na czym babunia kochana oszczdza? wiato
wcza ju tylko w kuchni, bo prd za drogi.
Codziennie po dwudziestej drugiej bdziesz moga dzwoni do tatusia i babci
i opowiada, jak wyglda ycie w szklanym city, jak do pracy mona przychodzi tylko
w manikiurze typu french, bo obowizuje dreskod. Jak musiaa sama farb na wosy naoy,
bo tutaj baleja jest wymiewany. W autobusie po raz dziesity googlujesz na mapie miejsce,
w ktrym wynaja pokj. Ale to uatwienie taka nawigacja, super. Na razie tylko pokj, ale jak
zarobisz par pierwszych pensji, wynajmiesz wasne gniazdo. W melinie z jakimi podejrzanymi
miastowymi blokersami mieszka nie zamierzasz. Pochodzisz z dobrej rodziny; adne
hipisowskie numery w komunie nie wchodz w gr. W kocu masz ju licencjat, znasz angielski,
miaa dobre stopnie na maturze. Masz nadziej, e zamieszkasz jak serialowa Magda M. Nie za
duy przytulny kcik z widokiem na banki, kafejki, ttnice modn muz kluby. Bez ogrodu, ale
z balkonem, na ktrym posadzisz tuj. Na pewno pierwsze miesice bd trudne, ale przecie
Warszawa pena jest ludzi takich jak ty, przyjezdnych, i oni si wspieraj. Nie masz teraz gowy
do chopakw, ale gdzie tam masz tak pewno, e znajdzie si powany facet, opiekuczy,
wierny i hojny.
A kuku! Na miejscu okazuje si, e sytuacja jest jaka... nie halo. W serialach nie
pokazali okolic dworca autobusowego. Wykopy, rozkopy, tory tramwajowe nie istniej? Nikt nie
wie, jak dotrze do twojego pokoiku. Znaj tylko wasne trasy, a poza tym kady mwi, e nie
jest std. Potem jest ju tylko gorzej. Szef nie daje premii. Szefa w ogle nie ma. Pracy
w szklanym biurze nie ma. Okazuje si, e licencjat to za mao. Magisterk robisz, ale ju wiesz,
e to te bdzie nie do. Okazuje si, e dyplom to ma kady, ale co z tego. Praktyk trzeba
mie. Angielski znasz i tabelki w Excelu? Kochaniutka, to za mao. Chocia hiszpaski albo
francuski by si przyda. A najlepiej chiski. Jeden miesic, drugi miesic nie ma pracy
w szklanym city. Moe sta? Marzysz przecie o karierze w mediach. Udao si, dali sta. Sta
bezpatny? Ju pity miesic biegasz po konferencjach, zgrywasz wypowiedzi od znanych
warszawiakw, a!, poznaa dziki temu Kor i jej pieska! Taka ambitna staystka, kade
zadanie wykonane, a etatu nie ma? Nawet umowy mieciowej? Maj innych chtnych staystw
za darmo na twoje miejsce. Jest praca w cukierni. Na sidm rano trzeba by, a wieczorem
mona dorobi jako bejbisiterka w Miasteczku Wilanw. Jednak wyldowaa w czym, co
nazywaa komun. Jedna stara lodwka, a w niej jedna wasna pka. Lepsze rzeczy do jedzenia
wolisz zje po drodze ze sklepu, bo inaczej koledzy wsplokatorzy po piwku maj taki
zwyczaj, e czyszcz lodwk z twoich przysmakw. Do klubw bramkarze ich nie wpuszczaj,
bo albo s za mao gejami, albo za mao hipsterami, wic co wieczr trwa impreza u was
w komunie. Zasn nie dajesz rady. Koleanka wsplokatorka jest aktork z Sieradza. Na razie
zagraa w jednej radiowej reklamie auta marki koda. Kolega z drugiego pokoju wrci z Irlandii
i pracuje jako kelner w nocnym barze. Dnie spdza na podrywaniu zamonych matek, ktre

stawiaj mu kawy smakowe. Na studiach harujesz ile wlezie, ale angielski jednak oblaa,
literatur te. Stopnie masz sabe, nie ma czym si chwali rodzicom. Na wydziale dobrze
wiedzie si tylko tym, ktrzy ju wszystko umieli wczeniej. Nadziani rodzice kupowali im
korepetycje. Magda ma superrobot jako menederka w siowni. No tak, ale ona od dziecka
trenowaa bieganie. Ciebie rodzice nie zmuszali do sportu, tylko do chodzenia co niedziela do
kocioa. Ale tu, w Warszawie, w kociele jeszcze nikt pracy ci nie zaproponowa. Sadystyczny
profesor oczekuje, e czytaa ju chocia jedn ksik Thomasa Bernharda. W liceum czytaa
tylko lektury, adnego Bernharda tam nie byo, i to wystarczao przecie. Teraz trafiasz u tego
pisarza na taki fragment: Modzi ludzie wyruszaj do stolicy i w najprawdziwszym tego sowa
znaczeniu gin w miejscu, z ktrym czyli wszelkie nadzieje, gin z powodu obmierzoci
spoeczestwa, jego bezwzgldnoci, wasnej natury, ktra najczciej nie dorosa do ludoerczej
metropolii Wiednia. Czy to kwestia twojej natury rzeczywicie? Przecie jeste pracowita, pilna.
Nie, ty nie masz narzdzi do walki z ludoerk. Koleanka dostaa prac w firmie spedycyjnej,
bo znaa francuski, a ty? Gdzie twoja maczuga? Rodzice uwierzyli, e szkoa i matura wystarcz,
by crka daa sobie rad. Uganiasz si za Warszaw, a ona ucieka. Czy zamiesz si i wrcisz do
domu, czy w kocu znajdzie si kto, kto stwierdzi, e moda, uczciwa, ambitna dziewczyna
z dyplomem ma prawo dosta szans. e jej potencja to nie jest za mao.

Pasoytka
Par dni temu siedziaam w jednej z warszawskich kawiarni, oczekujc na pewn
wydawczyni, i napawaam si dymem z papierosw osb siedzcych po ssiedzku. Nie pal, ale
w odrnieniu od prezydenta Billa Clintona lubi si pozaciga. W cigu miesica, jak sobie tak
pooddycham dymem z papierosw, fajek, cygar znajomych i obcych, to oszczdzam na akcyzie,
pod paznokciami nie gromadzi mi si niewiey zapach, a czuj to sympatyczne zamroczenie
nikotynowe. No wic siedz sobie w kawiarni, a po ssiedzku dwie pary hetero w wieku mniej
wicej dwudziestu lat. Ubrane od stp do gw w Prad, Miu Miu, Dolce & Gabbana nic
oryginalnego, zwariowanego, ani p kierpca gralskiego, kamizelki na drutach czy busoli po
dziadku. Ciuchy nowe, jakby rodem od stylisty serialu amerykaskiego. Dosza do nich pita
przyjacika, oazwka w wersji New Age wszystko hindusko-afrykaskie cznie z koralikami
i chust z India shopu. Konwersacja dotyczya marcowych wyjazdw na desk. Do Szwajcarii
nie, bdzie gorsze jedzenie, pojedcie z nami do Woch, tam jest pyszne areko i wicej soca,
jedna para przekonywaa drug, na oazwk nie baczc. Jest pewien typ rozmwcw, ktrzy
siedzc w duym gronie, konsekwentnie zwracaj si tylko do jednej czy gra dwch osb. Ci
wietni dwudziestoletni studenci prcz omawiania wyjazdu do Woch palili marlboro i pili
szampana. Naprawd, szampana w knajpie o trzynastej. Cudownie jest by dorosym japiszonem
na koszt rodzicw.
Zastanawiaam si, czy oazwce uda si wkrci na ten wyjazd. Jeeli bya pasoytk
na pewno. Kim jest osoba, ktra chtnie bdzie na utrzymaniu, ale sama nie da ani grosza i nigdy
si nie odwdziczy, a zdemaskowana po prostu si zmyje, przeskakujc na inny organizm?
Prawie zawsze singielk panienk, rozwdk, ukryt w szafie lesbijk. Nigdy nie zaprasza do
siebie do domu na imprez, kolacj, drinki, a nawet herbatk. Zwykle mieszka z dala od centrum,
dziki czemu unika niezapowiedzianych nalotw imprezowych, ktre przeywamy my wszyscy
mieszkacy centrum. Przyjaciele po kinie, teatrze, pierwszym barowym kielonku, podczas
spaceru do metra, autobusu lub takswki nagle przypominaj sobie, e mieszkamy tu za rogiem.
I bum. Domofon. Za drzwiami znajomi z winem z lokalnej stacji benzynowej, ale za to w iPodzie
moc nowych propozycji muzycznych. Dawaj kompa, porobi ci zrzuty. I wieczr toczy si
wesoo, bo gospodarze znajduj w lodwce par piw, na szybko miksuj humus, podaj pyszne
serki. Pasoytka mieszka na ciemnym osiedlu, na ktre dojeda tylko jedna linia autobusu. Na
koszty imprezy nigdy si nie narazi i w ogle nie trzyma nic w lodwce poza pomidorem
i pumperniklem. Nie musi. Ona jada na miecie. Rano pod pretekstem braku drobnych kaw
z automatu na korytarzu stawia jej kolega z roku. Jeli pasoytka gdzie pracuje (najwyej na
1/16 etatu), podpija kaw i mleko innych pracownikw. Pasoytka wcale nie jest wychudzon
szczap. Wprost przeciwnie, lubi sobie dogodzi i jest znawczyni kuchni gourmet, cho w yciu
nic nie ugotowaa. Podczepia si pod ludzi zaradnych, znanych, zamonych. Ich hojno kupuje
nieposkromionym podziwem, lawin egzaltowanych komplementw i baranim zapatrzeniem.
To ty powinna szkoli tych menederw z Francji, a nie jedzi na szkolenia. Czy oni widzieli
twoj fabryk w Pszczynie?. Poniewa pasoytka nie marnuje czasu na prac, wychowanie
bachorkw czy sport, ma duo czasu na rozwj wasny. Czyta potwornie ambitne ksiki,
z ktrych czerpie bogate sownictwo, by czyni swe komplementy kwiecistymi oraz by zadziwi
przyjaci artystw nieoczekiwanie zaskakujc paralel, na przykad Wczesne prace Cindy
Sherman wpisuj si waciwie w dziaalno odzi Kaliskiej. Pasoytka zaproszona na czyje
urodziny albo przynosi gadety subowe, ja na przykad dostaam ostatnio od takiej osoby
firmowy rcznik, albo odkleja i przepakowuje w inny papier dodatki do gazet, na przykad

plastikowe korale z Pani Wntrza czy innego Pana Domu. Sama takich nie woy. Ma
zegarek marki Cartier, piercie z rubinem z Desy i prawie now torebuni Furli z e-baya. Do
tego trzy czarne stroje, ktre nosi w kko, ale nikt si nie orientuje, e w kko, gdy czarny
oglnie zlewa si w co szykownego. Trzy drogie dodatki powoduj, i na salonach towarzystwo
ma j za bratni dusz i nikt nie podejrzewa, e jest wyzyskiwany.
Pasoytka przewanie nie ma staego partnera, bo ten szybko by j zdemaskowa, poza
tym musiaaby przesta kocha tylko siebie i swe wygodne ycie. Jak dugo trwa ywot
pasoytki? Ot okaz taki moe doy wieku emerytalnego. Wtedy uda jej si zapa na jak
mao straszn chorob, ktra gwarantuje rent, bd pozna wacicielk domu spokojnej staroci
na Florydzie czy w Konstancinie i za wikt i opierunek urzdza tam bdzie spotkania autorskie ze
znanymi osobami.
Tym parom z kawiarni nie zdyam przekaza mego ostrzeenia przed oazwk, ktr
w mig rozszyfrowaam jako pasoytk. Ale moe czytaj teraz w samolocie do Woch mj
felieton i bd si mieli przez reszt pobytu na bacznoci.

Kompleks osiedli
Marilyn Monroe bya bliska prawdy, gdy owinita po uszy diamentowymi obroami
wartymi wicej ni dug niejednej polskiej stoczni piewaa piosenk Diamonds Are a Girls Best
Friends. Ale od czasw Marilyn zmienio si sporo diamenty, chtnie, ale najpierw wasne
mieszkanie. A najlepiej dwa. Skoczyy si czasy zalegania u teciowej na piecu, a nastay czasy,
gdy pary mieszkaj razem, ale oddzielnie. Agencje nieruchomoci skorzystay na emancypacji
kobiet najbardziej. Za czasw Virginii Woolf trudno byo panienkom o wasny pokj, a teraz
komfortowo poczujemy si dopiero w co najmniej dwch mieszkankach. Jedno z nich kobiecie
potrzebne jest na wsplne gniazdko, a jak dobrze pjdzie, wygospodarujemy w tym gniazdku
jaki pokoik dla partnera, a drugie jako azyl bezpieczestwa.
Poniewa mczyni chtniej kupuj kobietom diamenty, zamiast wychodzi naprzeciw
naszym potrzebom i kupowa nam mieszkania, musimy dawa sobie rad same. Strasznie nad
tym ubolewam, albowiem kupowanie mieszkania jest duo mniej przyjemn form zakupw ni
wizyty u jubilera. Przede wszystkim jubilerzy mwi po polsku, podczas gdy ogoszenia z dziau
Nieruchomoci pisane s kompletnie niezrozumiaym jzykiem. Sortujc ogoszenia,
uwaajmy, dziewczta, na podrby! Autorzy reklam uznali, i klientki s kompletnymi idiotkami
bujajcymi w obokach. Wystarczy upi ich czujno, pokazujc wyssan z palca wizualizacj,
a nastpnie umai ten kiczowaty obrazek opisem w niezrozumiaym narzeczu bdcym fuzj
jzyka polskiego, angielskiego i bekotu budowlano-architektonicznego.
Wiele ogosze zachca nas, abymy weszy na stron internetow inwestora i sami
wybrali sobie mieszkanie. Spogldam na jedno z takich ogosze. Zachca si nas do wybrania
mieszkania na Woli w bloku mieszczcym si przy ulicy Skierniewickiej. To brzmi
nieapetycznie. Londyska, Ateska okej, ale Skierniewicka? Aby uczyni ulic Skierniewick
bardziej glamour, autor ogoszenia narysowa mapk Skierniewickiej i czerwon grub lini
metra z zaznaczon stacj. Hm... Jed stoecznym metrem, ale trasa nigdy nie wioda przez
Wol. Wczytuj si w nazw tej enigmatycznej stacji z reklamy, brzmi ona Planowana linia
metra. Hm... Warszawa swojej pierwszej linii nie bya w stanie dokoczy od 50 lat, wic
lokatorzy wspaniaego apartamentowca przy Skierniewickiej mog si rozczarowa, wychodzc
przez cae ycie na stacj, ktrej nie ma.
Nowe osiedla maj oryginalne nazwy. Zamiast Chomiczwka, Batalionw Chopskich
czy Kopernika dzi krluj nazwy kapitalistyczne. Kopernik jest niehandlowy. Licz si nazwy,
ktre brzmi aspiracyjnie, a wic koniecznie kojarzce si z kultur zachodni i histori sztuki.
Osiedle budynkw przy wielkiej przelotowej alei Wilanowskiej nazwano La Lumire.
Apartamenty w wietle zamiast apartamentw po ciemku, gdy tu kupisz mieszkanie, zamieszkasz
wrd ludzi genialnych jak synni francuscy bracia Lumire. Od takich nazw to ja ciemno
widz, ciemno. Reklamodawcy nie znaj sw budynek, blok czy plomba.
Wielorodzinny budynek mieszkalny to dzi villa pisana koniecznie przez v. Na Saskiej Kpie
reklamuje si Villa Dalia. Co z tego, e zamieszka w niej kilkaset osb. Nie wolno uywa
sowa kawalerka. Dzi nawet dziupla nazywana jest apartamentem, a kady budynek jest
rezydencj. Dziki temu zaduona po pachy kupujca moe poczu si tu jak ambasador.
Reklamodawca tak zwanego Atelier Residence proponuje nam powierzchnie apartamentw od
35 m2. W przestronnym 35-metrowym atelier mona udzierga serwetk na szydeku, ale
sztalug to ju na korytarzu trzeba bdzie zostawi. Dla ludzi, ktrzy boj si sztuki,

reklamodawcy przewidzieli nazwy ekologiczne.

Po przejrzeniu stron o nieruchomociach mona odnie wraenie, e Warszawa to
zielone puca Polski. Osiedle segmentw w Magdalence nazwano Sosnow Dolin. O Dolinie
Piciu Staww syszaam, ale o Dolinie Magdaleskiej lecej u stp onieonych warszawskich
szczytw na geografii nie uczono. Warszawie znudziy si normalne parki. Park do spacerw
z psami to strata ziemi dla dewelopera, dlatego reklamodawcy wymylili Park Mieszkaniowy.
Poniewa Ursynw trci myszk, przechrzczono go na Ursynw Park Mieszkaniowy. Czyby
krl Poniatowski bywa w azienki Park Mieszkaniowy? Gdy ju deweloper nie ma adnego
pomysu na ncc nazw, decyduje si na nazw niezrozumia. Kto, kto bredzi, zawsze przez
chwil brzmi intrygujco. Moja ulubiona to osiedle Restaura Kameralna. Siedzc w Restaurze
Kameralnej, nie zamwicie zmroonej setki, tak jak niegdy siedzc w restauracji Kameralnej.
Osiedle Restaura Kameralna reklamuje si hasem tworzymy architektur z dusz, wznosimy
domy, nie budynki. Zatem zamieszkasz w domu, ktry nie jest budynkiem. Strach si ba.
W logice agencji nieruchomoci nie ma miejsca na sprzecznoci. Gdyby deweloper
zaproponowa mi do picia zimny wrztek, nie zdziwiabym si. Czytamy, e mieszkania przy
Metrze Wilanowska s 5 min do centrum! Z Wilanowskiej do kolumny Zygmunta w pi
minut mona dotrze chyba tylko za pomoc teleportacji. Nie ma blokowisk. S kompleksy
osiedli. Znamy z historii psychoanalizy kompleks Edypa. A my, warszawiacy, znamy z autopsji
kompleks prowincji. Marzy nam si mansarda w Paryu, loft w Londynie, willa w Tivoli.
Kochani deweloperzy, przestacie nam, dziewcztom, opowiada bajki. Bo si pogniewamy
i bdziecie musieli wyprowadzi si z naszej rezydencji i wrci do waszych kompleksw osiedli
na Tarchominie.

Kto ma gorzej?
Podczas gdy na aukcjach urzdzanych w Londynie przez Sothebys licytuje si dziea
sztuki, my tu w Warszawie lubujemy si w licytacji cierpienia. Oni krzycz Kto da wicej!, my
krzyczymy Kto ma gorzej!. Warszawiacy, zarwno w yciu zawodowym, jak i w prywatnym
epatuj cierpieniem. Kady z nas uwaa si za bohatera mczennika i twierdzi, e wszyscy wok
maj lepiej ni on. Warszawiak uwaa, e pracuje najduej, najciej, e jest niedoceniony, cho
jest najlepszym ekspertem. Paci najwysze podatki, wstaje najwczeniej rano, a jest otoczony
modszymi, mniej kompetentnymi szczylami. Jego genialne pomysy kradn przeoeni
i sprzedaj jako swoje, a gdyby tylko chcia, to w Genewie zarabiaby trzy razy lepiej, ale trzyma
go tu chyba szalony sowiaski patriotyzm. Na wydziale matematyki profesorowie powinni
prezentowa nowe zagadnienie: arytmetyk cierpienia. Jak skal naley w tej dziedzinie
stosowa? Podkrelanie swej fatalnej sytuacji jest cech wszystkich pokole.
Na ostatnim zebraniu w radiu byam wiadkiem nastpujcej licytacji. Pewien znakomity
autor wzdycha, potrzsajc gow, a siwe wosy mu wypaday: Kto teraz pracuje w tych
firmach? Najpierw zamawiaj u mnie scenariusz, akceptuj go, po czym nikt nie odpisuje na
mejle. Czy mam zamawia wykonawcw? Czy ludzie nie rozumiej, e dobrzy aktorzy maj
terminy? Przecie jestem tylko scenarzyst, a nie organizatorem? Kiedy nie byo takiego
zwyczaju nieodpisywania, niedomawiania terminw.... Do licytacji startuje mody cierpitnik:
Kiedy nie byo tylu spraw. Mody czowiek z agencji producenckiej czsto pracuje na dwa
etaty. Musi odpisywa nie tylko na mejle, ale i listy pocztowe, odpowiada na telefony
stacjonarne, komrkowe. Dzi czowiek jest bardziej dostpny, wic ma wicej spraw. Kiedy
siedziao si w biurze do 16 i ju. Na to starszy podbija stawk: Jak nie moe si zobowiza,
to niech si nie zobowizuje. I dlaczego zajmuj si sprawami, o ktrych nie maj pojcia. Za
moich czasw, eby na przykad pracowa w radiu, trzeba byo i na kursy do szkoy radiowej.
Bo jest bezrobocie wrd modych, wic id gdzie si da, bo s kredyty. Nie wiesz, co to
gilotyna kredytowa nad gow, modzi s zestresowani, nie wyrabiaj si. A media nie szkol, bo
nie maj budetu i tn koszty. Dzi jest konkurencja, a nie jedna stacja radiowa. yj w stresie
i walcz? Stres to by po wojnie i za komuny. Mylisz, e my nie mielimy stresu, na przykad
musielimy tumaczy si przed cenzorem. Ja codziennie o szstej rano przed prac wgiel
nosiem, a ty mwisz, e wy macie wicej na gowie!. Kto ma gorzej? Modzi ze starymi czy
starzy z modymi w pracy? Gorzej ma pracownik ciemiony przez kapitalist czy przez
komunist?
To samo sycha na froncie wojny damsko-mskiej. Cierpi ona: Przecie on nawet nie
wie, w jakich bankach ma jakie lokaty, nawet przeleww przez Internet nie nauczy si robi.
Czy ty wiesz, e on z wasnym synem w cigu dwch lat by trzy razy na spacerze? A wypomina
mi kady grosz, ostatnio si dziwi, e 50 zotych w warzywniaku wydaam. Zaczam pracowa,
bo syszaam co chwila, e jestem darmozjadem, jestem na skraju wyczerpania, nie mam czasu
i pienidzy, by o siebie zadba, faceci s niezadowoleni z siebie, nie maj sukcesw, to mszcz
si na kobietach, karz nas za swoje grzechy. To po co robisz jego przelewy? Po co zajmujesz
si jego sprawami, prcz tego dzieckiem i prac? Masz teraz trzy etaty: opieka nad facetem, nad
dzieckiem i praca. Sama wpdzia si w ten doek. Cierpi on: Nie chce mi si wraca z pracy
do domu, bo zaraz mam awantur. e z dzieckiem na basen nie chodz, e nagle nic mi nie
smakuje, e nie jestem ogierem seksu, e z Neostrad kupiem. Wszdzie brudno, a ona jest
o 10 kilo grubsza ni trzy lata temu. Nikt mnie nie uprzedza, e tak bdzie. No i na co ona

wydaje moje pienidze?. Twoje pienidze? Przecie sam chciae, by ona rzucia prac. Ty te
jeste 10 kilo grubszy. Uprawiajcie razem jogging. Nie mog, bo mam kontuzj kolana, na
siowni mnie nie sta.... I tak dalej w koo Macieju. Pomagam znajomej gimnazjalistce
przygotowa si do matury. Opowiedz mi co o Janie Kochanowskim, prosz. O kurcz, nie
zdyam z t Urszulk, po co mi te renesansy, w razie czego sprawdz sobie w necie. Ty wiesz,
ile tego jest na ten semestr? Mamy zadania z ekonomii, bezwzrokowe pisanie na kompie, do
wkucia sto swek z anglika, dwa razy w tygodniu lekcje pianina, dwa razy basen, normalnie
w depresj wpadn, a jak sabo zdam, to si nie dostan na midzywydziaowe, a jak tam si nie
dostan, to stypendium Erasmusa odpada, a bez zagranicznego wyjazdu w yciu roboty nie
znajd i skocz w obozie pracy we Woszech na zbieraniu kukurydzy. No to wanie, eby tak
nie skoczy, czekam na prezentacj na temat metafor barokowych w poezji Morsztyna. Moi
starzy nie mieli informatyki i trzech jzykw nie wkuwali. Informatyki nie mieli, ale za to ty
acin znasz, kochana? Anglika nie mieli, ale rosyjski wkuwali. I kaligrafi, i rysunek techniczny.
Na basen nie chodz, ale s szczupli, a ty od tych czipsw ju masz bioderka. A czy ty wiesz, e
na przykad Rembrandt nie do, e musia si dzieli wszystkim z trzema brami i dwiema
siostrami, to jeszcze wkuwa Bibli na pami, zna grek, acin, podstawy prawa, Tacyta,
Plutarcha, Eurypidesa, moja droga, w oryginale czyta i w caoci, a nie jakie bryki. Jako za
kobieta w XVII wieku w ogle nie mogaby si relaksowa w szkole, tylko jako analfabetka od
razu harowaaby przy mynie. Wic recytuj mi tu tego Kochanowskiego i nie narzekaj, e masz
gorzej ni siostra Rembrandta. Czy Polacy mieli gorzej ni Indianie? Czy Indianie mieli gorzej
ni ydzi? Czy ydzi mieli gorzej ni niewolnicy z Brazylii? Czy powstacy z Poznania nie
mieli atwiej ni ci ze lska, czy pi ofiar to wydarzenie, czy ju masakra, czy
w Bagdadzie jest gorzej ni w Sarajewie, czy za komuny byo gorzej ni dzisiaj? Arytmetyka
cierpienia. A kady z nas chciaby by kombatantem, mie wczeniejsz emerytur, odznaczenia
i nagrody.

wiat to szalestwo i to bez adnej metody napisa w piosence Wojciech Mynarski.

I to jest dobra wiadomo dla felietonistw, bo zawsze moemy si dziwi. Nie jestem
kosmopolitk, najchtniej uprawiam turystyk we wasnym miecie. Kady spacer z dzieckiem
do przedszkola albo z mczyzn ycia alejk megasupersamu pen kolorowych detergentw
jest podr. Nie czuj si obywatelk wiata. Brak mi erudycji niespiesznego wdrowca jakim
by Jerzy Stempowski czy nienagannej znajomoci francuskiego jak mia Andrzej Bobkowski,
fauna nie darzy mnie mioci jak darzya pastwa Gucwiskich. Wszdzie czuj si gorsza, bo
na niczym si nie znam i pochodz z kraju pitego wiata, ale to nie jest powd, by psu sobie
humor. Wszystko mnie zachwyca: kwane deszcze na hadach lska, spacerujcy po Kairze
faceci z giwerami, ogrdki dziakowe w dawnym DDR i takswkarze w Dakarcie, ktrzy sami
nie wiedz, gdzie jad. Najlepiej czuj si w banalnoci. Mae miasteczko na poudniu Europy,
rynek, platan, espresso i gra w bule. Moe jako nieustraszona dziennikarka przebior si za
kosmopolitk i napisz z takowego miejsca reporta wcieleniowy.

Nie mam kasy

Wska szafa wnkowa w kuchni nie miaa drzwiczek. Gottfrieda von Einzweidrei
uwaaa, e uszyta przez ni zasonka z surowego jedwabiu w zupenoci wystarczy. Kawaek
materiau w zgniozielone licie kupia w 1969 roku na pchlim targu w dzielnicy Tiergarten.
Uchyliwszy zasonk wnki, Frau Gottfrieda informuje mnie o wszystkich wanych obiektach,
ktre zostawia mi w mieszkaniu. Sprzedaje mi lokal z blem serca, gdy mieszkaa tu
pidziesit lat, a dzi wnuk potrzebuje jej w Norymberdze. Po spojrzeniu, ktre rzuca za okno,
widz, e Gottfrieda przeczuwa, i nadszed czas poegnania nie tylko z mieszkaniem, ale i z
bezami z kawiarenek na Wilmersdorfie i tureckim targiem nad kanakiem Szprewy. Frau
Passent, ma pani tutaj rachunki za prd. Wskazuje na dwadziecia segregatorw, w ktrych
znajduj si rachunki z ubiegych dwudziestu lat. Nastpnie pokazuje mi kuchenn szuflad:
Zostawiam pani znakomit ostrzak do noy, maszynk do mielenia misa, kufle, szko. Cae
wyposaenie mieszkania wyglda, jakby Frau Gottfrieda przez ostatnie pi lat godzinami
serfowaa na Allegro i w dziale dizajn naogowo kupowaa obiekty z lat 60. Ale nie, nie ma tu
w domu Wi-Fi. Gottfrieda po prostu nie kupowaa przez ostatnie czterdzieci lat nic nowego. Po
co? Przecie prawie nic jej si nie zepsuo. W szufladzie za zasonk w cian wbito kilka
gwodzi. Na kadym gwodziu wisi para kluczy z breloczkiem. Tu s klucze do piwnicy, tu wisi
eton do pralki. Ma pani pralk na eton? Jak pani to wykombinowaa?, zadaj bezdennie
gupie pytanie niczym bohaterka dowcipw o Polakach. Stopie organizacji panujcy
w domostwie starszej pani skutecznie pozbawi mnie resztek inteligencji. Ja i pastwo Rohr;
pani Reuther i ssiad z pitra mamy jedn pralk i suszarni na spk. Oczywicie. Po co kady
ma kupowa wasn? Schodzimy do piwnicy. Pralka ma dwadziecia lat. Na sznurze dyndaj
cerowane skarpety pastwa Rohrw.
Po kilku tygodniach sprztam wraz z rodzin nasze nowe berliskie mieszkanie.
Obiecaam Gottfriedzie, i po umeblowaniu i maym remoncie wylemy jej do Norymbergi
fotografi. Z balkonu odkrcilimy stary powyginany blat, ktry zardzewiaymi rubami
przykrcony by do cianki. Zapewne w latach 70. gocie pijali przy nim piwo, zajadali sone
orzeszki i inne canap dostpne w imperialistycznym Berlinie Zachodnim. Odkrcony blat
taszcz do mietnika pod blokiem. Niemiecki kosz na mieci pod blokiem to nie lada wyzwanie
dla mionikw recyklingu i planety. Czy blat mam wrzuci do pojemnika ze szkem, z ciemnym
szkem, papierem, puszkami? Hm? Wywzka duych gabarytw ma miejsce tylko raz na p
roku. W kocu zostawiam blat oparty o jeden ze mietnikw i wracam do mieszkania. Po piciu
minutach puka do mnie przemia staruszka z pitego pitra. Frau Passent, czy to pani wyrzucia
ten blat?, pyta cichutkim gosem. U mnie w brzuchu moc truchleje. A to cholera, Niemka,
przeprowadza na mnie tak sond... Boe, wiedziaam, e pewnie gdzie za rogiem jest specjalny
pojemnik na blaty pilniowe. Kama nie ma co. I tak na pewno jestem pod obserwacj jako ta
nowa ssiadka krcca si po osiedlu. Tak przyznaj to ja wyrzuciam blat. Czy mnie za to
gdzie wywioz? Przepraszam, mog go wywie samochodem na wysypisko, zapewniam.
Ale Frau Passent, na wysypisko? Ja chciaam spyta, czy mogabym sobie ten blat
zatrzyma?, pyta niemiecka staruszka. Ma dwa krliki i w sumie szkoda taki blat wyrzuca,
przyda jej si jako daszek w krliczym domku. Moe ma pani jeszcze co do wyrzucenia?
Mnie si przyda, a jak nie, to pojad i sprzedam na pchlim targu, szczerze pyta mieszkanka
Berlina Zachodniego.
Tak wita mnie imperialistyczny Berlin, ktry ni nam si w latach dziecistwa jako

stolica konsumpcji. Starsze panie nie jed tu najnowszymi audi, nie tacz w perach do
muzyki Louisa Armstronga w kawiarenkach, gdzie ciany wyoone s jedwabiem, tylko
oszczdzaj na praniu i ceruj rajstopy. Z licznych reporterskich uj zachowanych z Berlina
w 1989 roku utkwia mi fotografia, na ktrej widzimy otwart ciarwk pen bananw.
Banany wyrzucane przez dwch mczyzn lec w stron tumu. Ndzarze zza wschodniej
granicy api darmowy towar. Teraz przybysze ze Wschodu s tak bogaci, e wyrzucaj nadajc
si jeszcze do uycia pyt pilniow. Banany to dla Polakw chleb powszedni. Ja te ceruj
rajstopy. Tylko w Warszawie z roku na rok trudniej znale taki zakad. Ja te reperuj buty
u szewca. Ja te nie wymieni zegarka na nowy, dopki ten mi si nie zepsuje. W Berlinie
oszczdzanie to standard. W metrze widz ludzi w powycieranych na kolanach sztruksach,
marynarkach z atami, w teniswkach z dziurami. Niemcy oszczdzaj na mieszkaniu, wodzie,
ogrzewaniu. Nikt nie wstydzi si tego, e zim jeden z pokoi w mieszkaniu jest w ogle
nieogrzewany. To postawa ekologiczna. Berliczycy nie wstydz si tego, e maj jedn pralk
na cztery rodziny. Bieda nie jest tu tematem tabu. Mj stary, ciki i porysowany laptop, ktry
w Warszawie jest rdem kpin, tutaj nie przyciga niczyjej uwagi. W Warszawie przyszam
z okularami do optyka; pka mi oprawka. Prosz o reperacj. Mam je dopiero od dwch lat,
licz, e da si je uratowa. Dwa lata? To dugo, trzeba co nowego sobie wybra. W Polsce
do braku forsy jeszcze trudniej si przyzna ni do braku seksu.

Instytut Zaduonych
Najstarzej zachowuj si wspczeni trzydziestolatkowie i najszybciej nadaj si do
gruntownego serwisowania. Od klepania maski, czyli ciaa, naprawy silnika, czyli serca, do
wtrysku paliwa, czyli diety. Jestem pewna, e krtkotrwa mod na instytuty SPA, czyli miejsca,
gdzie biuciaste panienki wklepuj w nas te same kremy, ktre wklepa mogliby nam w domu
kochanek lub siostra, zastpi instytuty zdrowia psychicznego. Pikne wille pooone za
miastem, w pachncych ogrodach, z gonikw sczy si uspokajajca muzyka, po korytarzach
biegaj umiechnici psychiatrzy i pielgniarki z Ukrainy (Polki wszystkie ju w Irlandii).
W barku Libido podawane s soki z marchwi. Starutki jamnik Prozac ledwie schodzi po
schodach. Leczenie farmakologiczne wyszo z mody, teraz leczymy rozmow, terapi grupow.
Szeciu chorych przypomina sobie sztuk rozmowy i uczucie, e maj czas si wygada. I e kto
rzeczywicie ich sucha. Przez pierwsze trzy sesje nikt nie wie, jak zacz. Nerwowo sigaj po
komrki, ale te odebrano im przy wejciu. W bibliotece fiskie lampy ogrzewajce i ekologiczne
pledy pozwalaj siwym trzydziestolatkom po dziesiciu latach przerwy wreszcie cieszy si
lektur ksiek. Telewizory i Internet zabronione. Czasem jaki pacjent budzi si w nocy, a jego
palce klikaj w pociel napad godu laptopowego. Kiedy indziej na spacerze alej Wierzby
Paczcej pacjentka rzuci si ogrodnikowi do garda z wrzaskiem: Inflacja w Szwajcarii, frank
szaleje, dlaczego, dlaczego!. Po dziewiciu latach spacania coraz wyej oprocentowanych rat
kredytu biedaczka nie wytrzymaa. Gdy w kocu zasaba z godu, bo oszczdzaa na jedzeniu
i odpoczynku, babcia przywioza j tu, do Instytutu Zaduonych. Pacjent X, ktry w wieku 37 lat
zdy kupi, wyremontowa i sprzeda 15 mieszka w starych kamienicach, ale przy 16
zacignitym kredycie wylecia z pracy (rada nadzorcza wymienia go na modszego i mniej
pijcego pracownika), pi ju pit dob. Biedak wynajmowa kilka mieszka, kilka sprzeda,
a sam przeprowadza si co rok. Poowa dobytku zatrzanita w kartonach w cigej gotowoci
do tuaczki. Trzydzieci siedem lat to dzi rozklekotany, wymczony, wypalony wrak, a nie
mczyzna w kwiecie wieku. Rada nadzorcza znalaza powiew wieoci w 25-letniej imigrantce
z Wietnamu, absolwentce Princeton. Poniony i zaduony X budzi si tylko na Dobranock.
Przyjmuje jeden posiek skadajcy si z ambrozji i bezy (wspomnienie dziecistwa
horteksowego). Mwi, e reszt ycia chce spdzi tu, na kanapie. Rodziny nie ma. Siostra
wyjechaa do Hiszpanii, rodzice na Florydzie w luksusowym domu starcw nosz fioletowe
bermudy. Dzieci nie ma, bo jest od lat impotentem. Instytut Zaduonych mieci si w dawnym
lazarecie, w ktrym dwiecie lat temu leczono zadumionych. Na bramie znak: zakaz wjazdu dla
doradcw finansowych i pracownikw sektora bankowego. Wszystkie lekarki i pielgniarki maj
nadwag (tym szczupym wpycha si poduszki) po to, by nie stresowa pacjentek, ktre po omiu
latach diety Cambridge mog wreszcie zje pieczonego kurczaka wyhodowanego na
ekologicznej farmie. Urocze poletko na tyach instytutu. Rankiem mona tu pomaca yw koz
i powiczy pilates. Wieczorami grupy terapeutyczne ogldaj w wietlicy arcydziea filmowe
ostatniej dekady, ktrych chorzy nie mieli okazji obejrze, nie udawao im si bowiem zdy
z pracy na ostatni seans.
Z roku na rok coraz wicej Polakw bierze kredyty. Wszak nie opaca si wydawa
wasnych pienidzy. Opaca si y za pienidze banku, a oszczdnoci adowa w akcje
i fundusze. Kredyt bierzemy nie tylko na pierwsze mieszkanie, najchtniej due i z granitow
kuchni. Po co paci za nowe auto, lepiej wzi je w leasing. Po co mieszka w nowym
mieszkaniu, wszak mona je sprzeda droej i kupi nastpne pod kolejny kredyt. Zawsze mona
posiedzie duej w robocie. I tak z domu wychodzi si po ciemku i wraca po 19, to mona

posiedzie i do 21. Najlepszy pracownik to ten, ktry ma kilka kredytw i rodzin. Tego mona
wycisn do ostatniej kropli krwi. Da mu do domu kilka zlece; w kocu firma kupia mu
laptop. Moe pracowa nawet w samochodzie. Na wiatach sprawdza mejle i indeks giedowy.
Czy pracujemy duej i ciej ni nasze babcie, ktre wstaway o pitej rano, by przygotowa
dziadkowi niadanie przed wyjciem do pracy? Ktre taskay wgiel, pray w lodowatej rzece
albo na tarze? Nie jady na miecie czy w firmowej stowce, tylko kady posiek, cznie
z chlebem, przygotowyway od podstaw? Ktre prasoway ubrania wszystkich domownikw
elazkami z dusz wacymi tyle co sztanga Pudzianowskiego? My za krcimy si na
obrotowych ergonomicznych krzesach w klimatyzowanych salach, a lanczowe przerwy
spdzamy przy kawusiach i sushi. Czy jestemy mniej odporni na stres i dlatego szybciej
ysiejemy, salwujemy si dragami, a modzi lduj z zawaami serca na oddziale
kardiologicznym? A moe kto nam wmwi, e mona duo osign maym kosztem i e
w yciu bdzie lekko jak w reklamie? Dlatego adujemy si w kolejne kredyty, nie umiejc
wyrwa si z tej samonapdzajcej si machiny i powiedzie sobie: Wol mie mniej i by
wolnym ni mie wicej, ale by wrakiem. Ostatni moment na przebudzenie. Wrmy do
Fausta i mierci komiwojaera. Umiechnity doradca finansowy proponuje nam pewien
sympatyczny pakt. Lepiej mu si przyjrze, zanim czarny pudel doprowadzi nas do wrt Instytutu
Zaduonych.

Sodka Francja
Pewna Kobieta zaprosia mnie do Francji. Mj wyjazd by wynikiem burzy hormonalnej,
ktra niczym tornado porwaa nas oboje w sin dal. Pierwsze dwa tygodnie nie wychodzilimy
z domu. wiat zewntrzny wpeza do nas jedynie wskimi szczelinami okiennic chronicych
nasz dom przed poudniowymi upaami. Pewna Kobieta mieszkaa na poudniu sodkiej Francji
wrd pinii, jaszczurek i romaskich klasztorw cysterskich. Nasza znajomo zacieniaa si
w rytm koncertujcych wierszczy i sporadycznie mijajcych nasz dom aut, ktrych cienie
przesuway si po suficie. Wedug psychologw po miesicu zwizku mija hormonalne
zaczadzenie, co potwierdzam niniejszym. Wypadao wyj na miasto, na poczt, do pracy. Na
razie za wczenie na poznawanie rodziny. Na poczcie przede mn w kolejce mczyzna
z wzkiem wypenionym dwojaczkami. W piekarni, prcz codziennego bonjour monsieur,
codziennie podog froteruje raczkujcy nastpca klanu piekarskiego. Za moj pierwsz
francusk pensj zapraszam Pewn Kobiet do restauracji na zup rybn, krlika, sorbety. Przy
stoliku obok siedzi mode maestwo z dwjk dzieci, ktre biegajc, wci wal w moje
krzeso. Przy drugim stoliku dziatwa nie chce je jagniciny, dostaj jambon et frites, ale tym
te pluj. Czy moe by co mniej romantycznego dla cudnej pary, jak wszak stanowimy, ni
patrzenie na mode maestwa obwieszone pieluchami, soikami i wrzeszczcymi bachorami?
Dzi twoja kolej na usypianie, ja jeszcze zostan na kaw, rozkazuje mowi francuska
mamusia. Czy mi si wydaje, czy tu we Francji jest sporo dzieci? Och tak, kochany, nie
wiedziae, Francja to babyland. Wanie dzwonia moja przyjacika Margot, zaprosiam j do
nas na niedziel, mam nadziej, e nie masz planw. C, przyszed czas na poznawanie
przyjaci. Ach, to ty, syszaam, e twj francuski na razie pozostawia wiele do yczenia
wita mnie Margot z papierosem w ustach. W brzuchu za z dziecitkiem. Za Margot paraduje
m w czerwonych szortach. Za mem biegnie dziecko. Za dzieckiem dziecko. Zaraz,
chwileczk. Pastwo Znajomostwo maj trjk dzieci i czwarte w drodze? Nie mog odrni
tych dzieci szepcz w kuchni do Pewnej Kobiety. Czuj, e popeni jakie faux pas. Margot
ubiera je tak samo, to dlatego. Nie chce robi im przykroci, woli, eby nie byo ktni o ubranka.
Za tydzie Pewna Kobieta zabiera mnie do znajomych. To para mczyzn, mieszkaj w piknym
domu wrd winnic, ale tylko latem i w weekendy. Prawie co pitek przyjedaj tu porannym
TGV z Parya, wyrywaj si z banku. Zapraszaj nas na basen, kochanie, cudownie, bo upay
mcz mnie, wiesz przecie. Po drodze zatrzymamy si przed sklepem kupi im jaki drobiazg,
dobrze? prosi Pewna Kobieta. Co robisz? pytam, gdy zatrzymujemy si przed sklepem
z zabawkami. Kupuj co dla Amelii. A kto to? To ich creczka. O Boe, jakim jestem
konserwatyst i homofobem, no tak, nie pomylaem nawet, e gej nie musi wszak rezygnowa
z cudu ojcostwa. Oni obaj zawsze pragnli realizowa si nie tylko w pracy, ale w yciu
rodzinnym tumaczy mi Pewna Kobieta, wybierajc najfajniejsze kolorowanki z piratami
i Hello Kitty. Za kilka dni jedziemy z Pascalem na trzy tygodnie do Chin. Nasz ma zajmie
si jej mama mwi Albert, wyjmujc plastikowy talerzyk na kolacj dla creczki. Amelia zje
wczeniej, a potem, wybaczcie, poo j i usidziemy sobie do stou ju tylko w gronie
dorosych. Korzystajcie z basenu! Rczniki le pod bambusami. Podczas kolacji nie mogem
wytrzyma i spytaem, kim jest mama Amelii. To moja ukochana przyjacika Michelle!
Znamy si sto lat, taczylimy razem w szkole w balecie. Mieszka ze sw partnerk w Paryu,
ale wiesz, jej ukochana jest duo starsza, poza tym nie chciaa mie dzieci, wic umwilimy si
z Michelle, e urodzimy Ameli i bdziemy wychowywa j wsplnie. Jak to wsplnie? Dwa
tygodnie Amelia jest u nas, a dwa tygodnie u mamu. Jasne, pomylaem. To nawet niegupi
system. Rodzice maj czas odpocz od dziecka, nacieszy si sob. A dziecko ma nie dwjk,

ale od razu czwrk rodzicw. Podobno dzieci uwielbiaj due rodzinki. Amelia w wieku
piciu lat pywa lepiej ni ja powiedziaem, dolewajc sobie rose. O tak, ma dryg do sportu,
ale ma kopoty ze skupianiem si. Dlatego zapisalimy j na nauk fortepianu tumaczy jeden
z tatusiw. Ma przeliczn sukienk, do tego ten kapelusz! Jak robicie z ubraniami? Kto j
ubiera? pyta Pewna Kobieta, gaszczc Ameli po wosach. Amelia ma dwie szafy. Wszak
nie bdzie przemieszcza si z jednego domu do drugiego z walizk! Jedna szafa u nas, druga
u mamy. Mamy rne gusty. Ja zawsze wybieram sukienki, a jej mama spodnie. Do domu
wracamy pn noc. wierszcze koncertuj. Sodka Francja. Tradycja jest tu najwaniejsza.
Ile chcesz mie dzieci? pyta mnie Pewna Kobieta przed zaniciem. O Boe, nie
zastanawiaem si nad tym. Jeszcze nie nacieszyem si tob, moe jestem ju za stary i nie
mog, wiesz, e podno spada. Ach, to nic nie szkodzi. Mog umwi si jako z Pascalem
i co zaaranowa. Zaaranowa? Przed oczami staj mi setki obrazw renesansowych ze scen
Zwiastowania. Ogldalimy je z Pewn Kobiet wsplnie na wystawie. Klkajce anioy
z biaymi liliami. Matka Boska z domi skrzyowanymi na piersiach. Francuzi kochaj dzieci,
to babyland. S tacy przywizani do wartoci rodzinnych. Tu nikt nie romansuje, Francja to kraj
seryjnych monogamistw tumaczy mi Pewna Kobieta, zasypiajc.

Szofer czy szoferka

auj, e dawno temu, w czasach gdy uczyam si prowadzi samochd na kursie prawa
jazdy, nie zrobiam te prawka na autobus. Gdy po zdanym egzaminie mj nauczyciel, pan
Ryszard, zaproponowa z ca powag: No, pani Agatko, to moe by pani od razu na autobus
i na cignik zrobia?, rozemiaam si szczerze niczym polski pose z dowcipu o gejach. Do
rozpuku rozbawia mnie wizja studentki wydziau neofilologii w roli farmerki na traktorze lub
w roli kierowczyni przegubowca na trasie, dajmy na to, spod huty na Mocinach do
elektrociepowni na eraniu. Zanim ukoczyam trzydzieci lat, imponowa mi typ
intelektualisty, wiadomo, na studiach mamy takie fanaberie. Znaam kilku mczyzn erudytw,
ktrzy cytowali z pamici (!!!) fragmenty prozy W.G. Sebalda, mieli mieszkania dosownie
tonce w stosach ksiek, skaleczywszy si, cytowali Hipokratesa, a mijajc trawnik pod
blokiem, opowiadali o ogrodzie Salomona. aden z nich nie mia prawa jazdy gardzili
motoryzacj. Oni byli stworzeni do rzeczy Wanych. Genialni opowiadacze anegdot,
kolekcjonerzy literatury poudniowohiszpaskiej mieli doktoryzowa si z filozofii bd pisa
eseje na miar Brodskiego. Ja wic te nie mylaam o karierze kierowczyni autobusu
wymialiby mnie za nieudan prb bycia Hask w spdnicy. Dzi ani jeden z dawnych
erudytw nie pisuje esejw. Nie cytuj nic z pamici, tylko gugluj w telefonie. Pami
nieuywana im si zresetowaa. Dwch wyszo za bogate ony, paru haruje w korporacjach,
jeden popeni samobjstwo, drugi pisuje teksty, ale dla firm pijarowych. Twrczo ich kwitnie.
Na fejsie. Niedawno wybraam si na wycieczk autokarow w Hiszpanii i tam przypomnia mi
si pan Ryszard! Raz na kilka lat uwielbiam zakosztowa turystyki masowej. Zwykle poznaj
par ciekawych osb i napawam si byciem w masie. Na poudniu Hiszpanii przez pierwsz
cz trasy wiz nas pan, a potem nastpia zmiana kierowcw. Pan wysiad, a do autokaru
dziarsko podesza atrakcyjna brunetka w sonecznych okularach marki Ray Ban, pod pach
trzymajca teczk z dokumentami podry, za uchem za miaa bezprzewodow suchaweczk
telefoniczn. W autokarze rozlegy si szmery i po raz pierwszy w yciu (naprawd!) usyszaam
szowinistyczne komentarze. Jeden Polak turysta powiedzia: O kurde, lepiej zapn pasy,
a drugi pan rzek: Przynajmniej nie jest blondynk. Na szczcie znalaz si dentelmen, ktry
co prawda umia si z dowcipw kolegw, ale skarci ich opini: Jestemy strasznymi
szowinistami. Moja ona jedzi duo lepiej ode mnie. Panie milczay. Ja sama byam
zaskoczona tym, jak sparaliowana jestem t sytuacj. Dlaczego nie reaguj na chamskie
odzywki? Dlatego e nie chc wyj na policjantk ruchu politycznej poprawnoci? Sama byam
zdziwiona, e autokarem przez nastpne osiem godzin kierowa bdzie kobieta. Taka wielka
maszyna. Co prawda ma wspomaganie i boczne lusterka s wielkoci trzech tabliczek czekolady.
W sumie, skd to zdziwienie, przecie w Warszawie jedzi sporo tramwajarek, zdarzao mi si
lata samolotami z kobietami u sterw. Gdy ruszylimy, dentelmen z fotela obok mnie rzuci:
Cik nk ma babeczka. Czuam, e pani szoferka doskonale rozumie te mskie reakcje,
cho nie zna polskiego. Bya do nich przyzwyczajona, odczuwaa dum, a nie zo. Hiszpaska
pani szofer o imieniu Petra jechaa znakomicie, wida byo, szczeglnie noc, e trasy zna tu
idealnie, kady zakrt, wzniesienie, rondo. Nie jechaa brawurowo, ale za to z biglem, nie wloka
si, nie szarpaa. Byway trudne mijanki na wskich serpentynach, byway zakrty
z przepaciami, niektrzy pasaerowie woleli nie patrze w d. Gdy po wycieczce wracalimy
do hotelu, wszyscy dzikowalimy pani szofer oklaskami i sowitymi napiwkami wrzucanymi do
wiklinowego koszyczka ozdobionego breloczkiem z podobizn Madonny z Dziecitkiem. Czy
Petra jest szoferk, bo lubi t prac? To fajna robota. Pikne krajobrazy, poznawanie co do
milimetra wasnej krainy... Oj, moe romantyzuj spraw? Czy ja daabym rad wozi Niemcw

i Japoczykw po Mazowszu? Kilka razy w tygodniu do elazowej Woli lub kursy do kopalni
w Wieliczce? Setki razy ta sama droga na Sochaczew? W mundurku, ktry uszyo dla mnie moje
biuro turystyczne? Nie wytrzymaam i po wyjciu z autokaru spytaam Petr, dlaczego pracuje
jako szofer autokaru. Tutaj wiele kobiet pracuje w takswkach czy w autokarach. Podobnie na
Wyspach Kanaryjskich. yjemy z turystyki, mczyznom nie chce si pracowa, z czego
musimy y. Aha, a co oni robi, gdy wy pracujecie? Niech pani si rozejrzy. Siedz
w domach i ogldaj telewizj. W polu jest za gorco, na pola wychodz tylko w sobot. Okna
maj pozamykane, okiennice rwnie, wic pani ich nie widzi. I panie to toleruj? Och, wie
pani, Hiszpania to taki rodzinny kraj. Pomagamy tym bez pracy... Czy to pomaganie, czy
hodowanie pasoytw? spytaam, starajc si nie popeni kulturowej gafy. Ale w wikszych
miastach coraz wicej kobiet yje samotnie dodaa po chwili Petra. Polecia mi objazdow
wycieczk po wyspie Lanzarote. Tam pono setki wulkanw. Mam nadziej, e rwnie wrd
kobiet za kkiem. Moe faktycznie zrobi jeszcze prawko na autobus? W kocu faceci w Polsce
te nie lubi si przepracowywa.

W hordzie
Mam smartfona, jestem trendy oznajmia Bruneteczka z umiechem, rozpakowujc
kupione przed chwil narzdzie komunikacji. Inteligentny telefon stara si byszcze efektownym
wygldem niczym Jeremi Przybora. Tylko z poezj sabo. Umiech Bruneteczki ma by
autoironiczny. Przecie wiemy wszyscy, e ona jest ponad to. Nie ma zamiaru rwnie
przywiza si do tego cacka. Jak jaka maniaczka na Twitterze raportowa o swym yciu. Nie
kada codzienno jest warta publikacji. Suchaweczki do smartfona to w ogle zostawi
w pudeku nieodpakowane. Przecie nie bdzie okrada kompozytorw, chomikujc ich piosenki
ani siedzie w Blipie. Chocia... Mona by sobie kilku audiobookw posucha. Zamiast patrze
w metrze w czarno za szyb. Chowajc si za smartfonem, uniknie spojrze niepodczonych
do sieci pasaerw. Bdzie moga odseparowa si od nas wszystkich suchawkami. Po co
marnowa p godziny dziennie w metrze na nud? A tak w ogle to smartfon by w promocji,
niepotrzebnie tumaczy mi si Bruneteczka. No i naprawd przyda jej si jako pamitnik.
Bruneteczka rysuje. Bdzie moga uwiecznia swoje rysunki w sposb uporzdkowany i wysya
przyjacioom. Wspaniale. Grupa stu wybracw bdzie moga dostawa ten sam rysunek. Nikt
nie bdzie poszkodowany. Nikt nie bdzie wyrniony. Nie, zaraz, zaraz. Bdzie wyrniony,
gdy zaapie si do grupy. W grupie atwiej ruszy bry wiata. E-marketing sztuki. Tylko uyj
odpowiedniego programu, lc nam te e-rysunki, Bruneteczko. Koniecznie przesyka imienna.
Bdziemy mogli je przesya dalej? Mam kilka twoich rysuneczkw na papierze, Bruneteczko.
Wysaa mi je kiedy, gdy mieszkaam daleko. Mam je teraz sfotografowa telefonem i rozesa
do pozostaych osb w gronie przyjaci? Bd wtedy bezwartociowe, bo powielone w stu
odbitkach, ale licz si pynna komunikacja i dobre nastroje w grupie. Po co za sob tskni,
pisa listy miosne i wyczekiwa spotka, podczas ktrych trwa bd dugie Polek rozmowy,
jeeli mona po prostu zawsze by w hordzie? Smartfon gwarancj, e w naszym yciu ju nigdy
nie doznamy bolesnych rozsta. Bruneteczka jednak przede wszystkim boi si wyldowa za
burt. Gdy wszyscy co maj, to strach tego nie mie.
Kilka dni po spotkaniu z ni lec do Parya obejrze wielk retrospektyw fotografii
Andr Kertsza w Jeu de Paume. Fenomenalna wystawa. Widziaam wczeniej w albumach i na
pocztwkach kilka jego najbardziej znanych czarno-biaych fotografii, ktre zawsze mam przed
oczyma. Zwidnity tulipan w wazoniku. Oparty o talerz widelec rzucajcy cie na st. Wgry
sprzed pierwszej wojny wiatowej pochylone drewniane poty, wiejskie dzieci bez butw,
skaczcy niczym satyr wok jeziora pikny i wesoy brat artysty. Nie ma tych dzieci,
Austro-Wgier, z trudem oglda mi si takie zdjcia. Dokumentalna strona fotografii, od ktrej to
medium od wielu lat odchodzi w stron kreacji, jest t, ktra porusza mnie najgbiej. Niektrych
twarzy na fotografiach czasem nie mog znie, wydaje mi si, e te dzieci ze zdj sprzed stu lat
prbuj co do mnie powiedzie, a ja nie mog si do nich dosta. Modni dzi fotografowie nie
myl wiatem ani uczuciami. Interesuj ich wycznie obiekty. Najlepiej porzucone obiekty
przemysowe albo mietnik miejskiego krajobrazu. To jest cool. Czekam, a ta moda minie. Nie
mam i ze sob w Paryu smartfona, w dodatku w samolocie czytam powie Coetzeego, ktr
noblista napisa dwoma palcami na maszynie. Ssiad obok czyta w gazecie tekst o procesie
pewnego mczyzny ofiary portalu spoecznociowego. Kto utworzy fikcyjny profil tego
pana. Ofiara domagaa si danych oprawcy, ale portal si wywin od odpowiedzialnoci. Jestem
za burt, nie wiem, czy kto utworzy mj faszywy profil. Smutna historia Kertsza kae mi
patrze na osoby przyklejone do smartfonw bez ironii. Kertsz wyemigrowa z Parya do USA.
W Stanach do szybko straci prac jako reportaysta, zosta zmuszony zarabia na ycie,

fotografujc dla pisemka o ogrodach. Amerykanie nie poznali si wwczas na jego geniuszu.
Najgorszy by dla niego nieznony los emigranta. Tam w Paryu zostali jego przyjaciele, jego
grono. Wrd nich wielcy artyci epoki dadaizmu. Jego eksperymentalne zdjcia albo te,
w ktrych fotografuje swj pody nastrj, nie sprzedaway si w Nowym Jorku. Ogldam
fotografie, ktre robi z balkonu, patrzc na kominy na dachach kamienic i gobie. Izolacja,
samotno. Po mierci ony siga po nowink techniczn, jak s polaroidy, ale fotografuje
szklane figurki. W parach. Czowiek tak inteligentny jak Kertsz pewnie zawsze jest samotny, ale
moe gdyby mia po wojnie stay dostp do sieci znajomych, czuby si lepiej? Amerykanie si
w kocu na nim poznali. Pod koniec jego ycia. Moe gdyby jego zdjcia wzbudzay zachwyt
cho w grupie jego kolegw, ktrym by je wysya z komrki, to moe czciej sigaby po
aparat, moe nauczyby si nawet angielskiego, a izolacj emigranta znis atwiej? Jak wrc do
Warszawy, to moe kupi sobie taki gadet. W hordzie raniej. Przynajmniej doranie. W domu
sprawdzam mejla. Bruneteczka wysaa ich a trzy. Wysane z ajfona. Teraz, jadc autem, na
wiatach nie tylko odpisuj na esemesy, ale i na mejle, przyznaje Bruneteczka. Oby tej
towarzyskoci nie przypacia wypadkiem! Prdzej spal mnie na stosie yczliwe opinie
przodownikw stada dotd wyszeptywane za moimi plecami, a teraz publikowane w sieci.
W hordzie raniej. Mona komentarzy nie czyta. Tylko po co nam wtedy ten smartfon?

Szeherezada z mokr szmat

Planujemy wyjazdy wakacyjne. Moja przyjacika Hania z rozbrajajc zoliwoci
zauwaa, e ludzie wybieraj na wakacje miejsca, gdzie jest im gorzej ni w domu. Nie mwimy
tu o grotoazach, ktrzy pezaj w ciemnociach po jaskiniach. To masochici lub geniusze na
miar francuskiego speleologa Jeana-Marie Chauveta. W Dolinie Rodanu odkry jaskini
z zachowanymi rysunkami i odciskami doni ludzkich sprzed 32 tysicy lat! Hani chodzio o to,
e podczas gdy w yciu codziennym ludzie maj mie mieszkanie z balkonem, to na wakacjach
lduj z koleank i jej chrapicym psem w pokoiku nad lodowatym morzem. Morza nie wida,
no chyba e stanie si na drabinie w rogu pokoju, ale tu pod oknem za to jest kemping
z ryczcymi modziecami. Moje plany wakacyjne s mniej ambitne ni plany Jeana-Marie
Chauveta. Nie sdz, e w drodze powrotnej taszczy bd ky mamuta. Postpi zgodnie ze
stereotypem Hani. Wybior si do domku kempingowego na Pojezierze Kaszubskie z najblisz
przyjacik. Ma trjk dzieci, kade w podstawwce muzycznej, wic ju sobie wyobraam, jak
wypoczn w ciszy. Najwaniejsze jest jednak, e nie jad do Istambuu z niedawno wydanym
przewodnikiem IN Stambu z serii Biblioteka Gazety Wyborczej. Ten wakacyjny niewypa
mam ju za sob. Zwiedzanie z tyme przewodnikiem sprawi, e nie dowiedz si Pastwo
prawie nic o tureckiej sztuce, muzyce i architekturze, za to umcz si, trafiajc do polecanych
przez niego wity konsumeryzmu. Wspczesny podrnik wedug Gazety Wyborczej na
wakacjach tylko wcina, drinkuje, jara traw na tarasie i kupuje dizajnerskie cacka, a na porzdne
zwiedzanie zabytkw nie ma czasu. Najwaniejsze jest jednak to, e polecane przez IN Stambu
miejsca niekoniecznie s in, a wrcz nie istniej w ogle. Planujc wakacje, najpierw w sieci
serfujemy wrd had mieci wisz w niej miliony stron o knajpach, ktre ju dawno
splajtoway, wywiady z ludmi, ktrzy ju nie yj, czy niewiee blogi o jedzeniu. To, e sie
jest rdem niewiarygodnym, wiemy wszyscy prace magisterskie pisane metod copy and
paste nadaj si tylko na mietnik ery cyfryzacji. Tym wiksza odpowiedzialno spoczywa na
przewodnikach wydanych na papierze. Przewodnik drukowany ma by tak pewny jak
nowoczesna prezerwatywa dajemy mu gra 1 procent marginesu na wpadk. W Istambule
postanowiam wybra si do polecanego w przewodniku IN Stambu hammamu (ani, prototypu
zachodnich SPA) zaintrygowana tekstem: Hammam to nie tylko miejsce, w ktrym oczyci
moemy ciao i dusz, to rwnie centrum ycia towarzyskiego i rozrywkowego. Z listy
adresw polecanych hammamw wybraymy z koleank ten opisywany jako wielkiej klasy
zabytek z XVII wieku, czyli skdar Hamami. Jestem pewna, e autorzy nigdy tu nie byli! Real
bowiem wyglda tak: dzi budynek ten jest obdrapanym, pomalowanym wewntrz na
seledynowo lokalem pooonym w okrutnie biednej dzielnicy. Przed wejciem wita nas mietnik
z gr mieci, ktre s rozszarpywane przez koty. W rodku, zamiast luksusowej mozaiki
w przebieralni, wita nas pracujca tu salowa, wrczajc nam szare mydo w kostce, plastikow
misk tak, jakiej w domu uywamy do sprztania podogi i sfatygowane mskie klapki.
Zachwalane centrum ycia towarzyskiego ograniczyo si do jednej Turczynki, ktra na migi
pokierowaa nas do zwykej, ponurej sauny. Nastpnie kad z nas zajy si obsugujce panie.
Usadziy na rozgrzanym kamieniu i oblay wod kranwk. Panie byy w bawenianych
majtasach, ale bez stanika, spocone jak Lance Armstrong jadcy pod gr. Za pomoc szorstkich
jak skrobaczka do tustych garw myjek zrobiy nam peeling, potem namydliy pian z szarego
myda, po czym pomyje z miski wylay nam na gowy. Ten hammam nie jest orientaln wersj
luksusowego SPA, tylko suy ubogim Turkom i Turczynkom jak azienka. Nie ma w tym nic
zego, tylko lepiej polskie turystki o tym w przewodniku uczuli, piszc: Jeli trafi wam si
hotel bez azienki albo chcecie zobaczy, jak myj si zwykli mieszkacy Turcji, proponujemy

wycieczk do ani dzielnicowej. Do tego fotografia obsugujcych tu pa i detal z mskim

klapkiem. To jest rzetelny przewodnik. Szkoda, e autorzy IN Stambuu nie wytumaczyli
turystom, e po arabsku hammam znaczy azienka. Gdy wdychaam wo stchlizny
z mokrych rcznikw, przypomniay mi si cytaty z IN Stambu: Nie bdzie chyba przesady
w twierdzeniu, e hammamy s bardzo wanym elementem spucizny imperium osmaskiego,
w ktrym obowizywaa bliska nam filozofia streszczajca si w hale: Wszystko dla ciebie,
poniewa jeste tego warta. Drodzy autorzy, moe filozofia taka obowizywaa, ale nie w tej
dzielnicy i nie w tej ani. W tym hammamie nie byo adnego ycia rozrywkowego prcz
salowej ogldajcej kana sprzedajcy odkurzacze, wic aby poprawi sobie nastrj, poszymy
do polecanej przez IN Stambu restauracji Abracadabra. Enigmatyczny narrator przewodnika
zachwala: Z baru wchodzimy na pierwsze pitro, gdzie kilka stolikw otacza otwart kuchni,
krlestwo szefa kuchni nieustannie zaskakujcego potrawami bdcymi fuzj kuchni tureckiej
z tajlandzk. Ot otwarte w Abracadabrze nie jest nic. Restauracji nie ma, jest zlikwidowana,
wntrze pokrywa kurz. Ciesz si, e Jean Marie-Chauvet nie podrowa po Dolinie Rodanu
z przewodnikiem z serii Biblioteka Gazety, gdy na pewno nie trafiby do skarbu, ktry
odkry...

Jenny
ciany naszej sali od historii zdobia wystawa Nigdy wicej wojny. To byo
w podstawwce im. 176. Puku Piechoty. Dzi szkoa ma inn nazw zmienion ze susznej
politycznie na bardziej suszn politycznie. Jako dziesiciolatka wpatrywaam si w czarno-biae
fotografie gruzw i zgliszcz Warszawy. Jednym uchem syszaam monotonny gos nauczycielki
czytajcej z podrcznika co o Bolesawie miaym, a drugim piski koleanek skaczcych przez
gum na podwrku. Szczciary byy ju po lekcjach. Wystawa nie ograniczaa si do ciany
z fotografiami i plakatami goszcymi modne wtedy haso: Nigdy wicej wojny. W sali staa
te gablotka z kopiami dokumentw mwicych o medycznych eksperymentach, ktre Niemcy
przeprowadzali na winiach. Kurator wystawy pragn, by zwiedzajcym wrya si
w podwiadomo i pami nie zmieniono jej do czasu ukoczenia przez nas szkoy. Dzi ju
wystawy tam nie ma, sprawdzaam. Dzieci maj wntrza przyjazne, pastelowe, z rysunkami
zwierztek i instrukcjami, jak dba o planet. Wymienia si stare drewniane okna na takie
z PCW, a tablice z kred na laptopy Szwecja po prostu. Kto by si bawi w gazetki cienne
z reportaem wojennym dzieci maj prawo do dziecistwa, gier na ajfonie, lansiarstwa, Hanny
Montany i automatw z col oraz prezerwatywami. Dzi wszyscy rodzice to pacyfici. Nie
kupuj synowi ubra w moro, z wyszoci skomentowaa jaka pani bojwkowe szorty mojego
syna.
Haso Nigdy wicej wojny okazao si utopijn propagand, dzi wojny jest wok tyle,
e przestalimy j zauwaa. Na razie nie dzieje si w naszej piwnicy, tylko bulgocze
w oddaleniu. Przesuwa si na pasku wiadomoci, jedna z setek wojen. Afganistan to czy Irak, czy
Libia? Rwand od Sarajewa jako da rad odrni, ale Sudanu od Rwandy to ju nie idzie.
Ormianie, Kurdowie, Asyryjczycy taki kociokwik konfliktw nam serwuj midzy reklamami
seriali. Wojn sprzedaje si w centymetrach tak zwanego materiau przygotowanego dla nas
przez producentw kontentu, kiedy zwanych dziennikarzami. Rok temu spytaam reportera
pewnej powanej, a nie tam kobiecej gazety, gdzie mona poczyta co o wspczesnych
weteranach. No wiesz. Amerykanie ksiki i filmy o nich robili. Na przykad Lot nad kukuczym
gniazdem albo owca jeleni. Co z naszymi bohaterami, tymi, ktrzy wrcili przedwczoraj,
w jaki pitek albo sobot, anonimowym lotem, nie ci z orderami z Muzeum Powstania? Och,
ju tyle o tym pisalimy, to nuda. Ile mona o tym, e jeden nie ma nogi, a drugi od szeciu lat
leczy si u psychologa i e pomaga im pastwo. Temat niechodliwy jak weteran.
Z letargu budz nas czasem artyci wspczeni, pozamykani w maych galeriach
hermetycznego wiatka historii sztuki. Ich prace nie trafi na kubki ani podkadki pod myszk
komputerow. Po co komu wojna na desce do serw? Ile osb dotrze na wystaw Jenny Holzer
w galerii Art Stations w Starym Browarze w Poznaniu?
Jenny jest jedn z najbardziej znanych wspczesnych artystek na wiecie maluje, pisze,
tworzy instalacje w rnych technikach. Urodzia si w latach 50. w Ameryce, a ostatnio wiele
swych prac powicia wojnie w Iraku. Gdy zacza si wojna w Iraku, byam wstrznita.
Pomylaam sobie: co mog zrobi w tej sprawie?, mwia podczas wernisau skromna
dugowosa, siwa pani. Patrzc na ni, mylaam: ja zadaj sobie to pytanie codziennie i nic nie
robi. Pomimo e wychowaam si na utopijnym hale Nigdy wicej wojny, a Muzeum
Powstania zwiedzaam kilkakrotnie. Holzer natomiast postanowia przeczyta wszystkie
odtajnione przez rzd USA dokumenty dotyczce sytuacji na Bliskim Wschodzie i z kopii tych

dokumentw zacza tworzy obrazy. Przetwarza je na sitodruki, powiksza, umieszcza na

pomalowanym biaym ptnie. Robi przeraajce wraenie: nagle dokument, ktry by karteczk
papieru, na ktrej wayy si czyje losy, dostajemy w formacie metr na dwa metry, zawieszony
na biaej cianie. U Jenny Holzer minimalizm formy biel, czer, adnych malowanych scen
wojennych sam dokument na ptnie kontrastuje z tym, co niedopowiedziane. Patrzymy na
estetyczny obraz, a wyobraamy sobie machin wojenn, panw w garniturach, urzdy,
komputery, bazy wojskowe. Na wernisau Jenny Holzer najbardziej poruszyy ludzi te oleje na
ptnie, ktre przedstawiay odciski rk onierzy. Pi palcw, linie papilarne jeli patrzymy
na te obrazy z daleka i nie znamy kontekstu, w jakim powstay, wygldaj jak czarne licie na
niegu. Ponad kadym odciskiem amerykaski cenzor usiowa wymaza znaki umoliwiajce
identyfikacj, zamalowujc je flamastrem na czarno. Jedn z tych doni odcinito ju po mierci
onierza. Kim by? Mczyzn kochanym, niekochanym? Dobrym uczniem w szkole? Jeli
jeszcze prace Jenny Holzer wisz w Poznaniu w Starym Browarze, to warto interesy, wizyt
u kosmetyczki, partyjk golfa, bilet na koncert fajnej kapeli garaowej odoy na pniej i te
prace obejrze. Po co? Po co dzieciom pokazywa takie okropnoci, babci denerwowa i siebie?
Czy nie do nerww mamy z niespaconym kredytem, nadwag, brakiem kochanek i drog
benzyn? Nie do. Jenny Holzer nie jest szalon hipisk, ktr mona zepchn do
hermetycznego wiatka kolekcjonerw i kuratorw. Ona powinna nas masowo wybudza
z otpienia.

Bzykanie
Modne s oryginalne wakacje. Poszukiwanie ropy w Azerbejdanie, szlakiem starych
cerkwi w Rumunii, spanie na arafatce w Palestynie, integracyjny wyjazd grupy pod kierunkiem
newageowo wyszkolonego magistra, autora ksigi Jak czy firm, ma, kochanka i mie czas
dla siebie. Mnie tymczasem podchodz banalne adresy i skorzystaam z tandetnej oferty last
minute, by znale si u nieba bram, czyli w boeingu mkncym do orodka all inclusive.
Sztuczna plaa oczyszczona z glonw, palmy wymuskane, odchwaszczone podejrzewam, e
kokosy, ktre cito z gazi na drinka, uzupeniano nowymi kokosami, by mieszczuch mia
adny widok. Wykorzystywani przez kapitalistycznych inwestorw biedni tubylcy 16 godzin na
dob (wiem, bo pytaam) biegali za gomi z drinkami. Pokoje bez ani jednej mrwki, wa czy
insekta zaaplikowano tu pewnie tajemnicze metody chemiczne. Za pomoc lupy i noktowizora
wreszcie udao mi si spostrzec jedn samotn jaszczurk, ktr zapewne przegonia armia
sprztaczek, bo nazajutrz ju jej nie byo. Ochroniarze w wykrochmalonych koszulach co sto
metrw na rowerach, na skuterach, ukryci za rododendronem, patrolujcy moje bikini
z helikoptera. Wszystko, by tylko oferta all inclusive nie poszerzya si o bombow eksplozj.
Orodek all inclusive, czyli wizienie przyjemnoci i iluzji. Za murami orodka miejscowi
goduj w domkach z blachy, a susza zabija ich pola. Tymczasem u nas w luksusowym wizieniu
o wicie i zmierzchu zieleni si golfowa trawka nawadniana spryskiwaczem.
Aby go si nie przemcza, owoce podaje si pokrojone i obrane. Rozwydrzon dziatw
przyjezdnych opiekuj si wiecznie peni energii i umiechw Murzyni mwicy piknie po
francusku. Przyuczeni przez kolonialistw, ktrym teraz nad basenem podaj owoce i drinki na
bazie trzciny cukrowej. W caym orodku najbardziej zafrapowaa mnie przepastna recepcja
pena puszystych kanap. Bez przerwy byo tu toczno. Czyby cigle kto wyjeda
i przyjeda? Dlaczego ludno siedzi w recepcji, a nie na play? Po dwch dniach
zorientowaam si, e byo to jedyne pomieszczenie, w ktrym dziaa bezprzewodowy Internet.
My, wczasowicze, wsiedlimy do boeinga, aby uciec dziesi godzin od naszych firm
i codziennych spraw, ale nawet pod palm nie moemy si powstrzyma od wypadnicia poza
sie. Doprowadzilimy si do takiego stanu, e musimy by wiecznie z kim lub czym
w kontakcie. Wrd karaibskich palm nagle przypomnia mi si mj warszawski ssiad z bloku
naprzeciwko. Mieszkajc okno w okno z tym starszym panem, zauwayam, e ma szyby
niebieskie od telewizorw cay wieczr i ca noc! Przy czym oglda telewizj pasywnie, ekran
jedynie mu towarzyszy jak kominek, jak rdo wiata, jako koysanka moe? Dlaczego
niektrzy z nas ogldaj kanay niusowe przez cay dzie? Przecie znamy ju gwne
wiadomoci po co nam taki koowrotek bez koca? Czy to ycie z ekranu jest, prcz
kompensacji przyjaciela czy rodziny, form ukojenia spokojnie, wszystko w porzdku, tam na
zewntrz sprawy si tocz, ludzie walcz, ziemia istnieje, biznes si krci. Ju nie wystarczy
nam, e sami to wiemy potrzebujemy, aby rne urzdzenia potwierdzay to przeczucie.
Zalogowani w sieci orodka all inclusive wysiadywali nie tylko ludzie biznesu podczeni do
swych ajfonw i blackberrys. Kad menederk drczy zrozumiay lk przed lataniem: a nu po
mym odlocie centrala podejmie jakie decyzje? Co mnie ominie. Zrobi jakie gupstwo.
A moe dostaam mejlem niesamowit propozycj zawodow od konkurencji, podczas gdy
marnowaam czas pod kokosem? Wczasowa strefa Wi-Fi roia si te od nastolatkw. Cz
z nich za porednictwem laptopw z kamerami flirtowaa z chopakami, ktrzy tsknili w domu.
Cz ogldaa teledyski, owia wiee kski z YouTube, gaworzya przez komunikatory.
Przypomniao mi si gniazdo os, ktre zalgo si u moich znajomych na dziace pod

Radzyminem. Osy yj i poruszaj si w rojach, ich ycie nie zna ciszy osy, troch podobnie
jak rekiny, nie znaj bezruchu. Osy bzycz bezustannie. Jacek Kaczmarski we wstrzsajcej
piosence Nasza klasa piewa o ludziach rozproszonych, o Wojtkach w Telawiwach i fizykach
z Moskwy, ktrych przyjmuj prezydenci. Dzisiejsza Nasza klasa trwa w cigym bzyczeniu
stanowicym zudne wraenie bycia w kontakcie. Jeszcze tak niedawno, bdc w liceum, miao
si dwie, trzy bliskie psiapsiki i dwch, trzech bliskich kolegw. Wpadao si razem odrobi
lekcje, a gdy kumpeli nie byo w domu, zostawiao si kartk pod wycieraczk, godzinami gadao
si po kinie. Dzisiaj przyjanimy si z tysicami osb stanowicych nasz spoeczno,
a o kadym ruchu bzyczymy przez urzdzenia. Obserwujc rj bzyczcych turystw w recepcji,
zaczepiam modziutk pracowniczk orodka, pytajc o to, gdzie s korty, bo chc wzi udzia
w organizowanym treningu, a nie wiem, o ktrej i gdzie jest rozgrzewka. Korty s tu za
rogiem. Dobrze, to pjd sprawdzi, dzikuj. Ju si dowiaduj, trener ju odpisa
powiedziaa dziewczyna, pokazujc mi ekran komrki. Po co fatygowa si te 300 metrw, jeli
trener te jest zalogowany? Przy kolacji pewna Kanadyjka spytaa mnie, kim jestem z zawodu.
O, dziennikarka, fantastic! Czy wygugluj pani teksty w YouTubie? Nie? To szkoda, nie
bdziemy w kontakcie zabzyczaa na poegnanie. Nie ma lekko w all inclusive. Ani chwili
wytchnienia, trzeba bzycze, bo ci co ominie.

Komu, bo id do domu
Przeleciaam si niedawno z panem ministrem Radosawem Sikorskim do Afryki. Midzy
nami nic nie byo prcz subowych obowizkw nasz minister spraw zagranicznych zabra ze
sob do Rwandy grupk dziennikarzy Polska wydaa trzy miliony euro na budow szkoy we
wsi Kibeho. Minister mia w imieniu naszej ojczyzny pomaga dzieciom, a ja miaam podziwia
t pomoc i informowa Pastwa o niej, co niniejszym czyni. Rwanda to ten kraj, w ktrym
w poowie lat 90. podczas wojny domowej zamordowano, midzy innymi maczetami, prawie
milion osb. Dla piszcej te sowa biaej Europejki o aszkenazyjskich rysach kobieta Hutu jest
nie do odrnienia od kobiety Tutsi. Rwanda to jaki may kraj, chyba tak porodku kontynentu,
kombinuj. Spjrzmy prawdzie w oczy. Nic prawie nie wiem o Rwandzie. Wycigam wic
z szafy ukochany atlas wiata i sprawdzam. Gdy byam nastolatk i interesowaam si gwnie
specyfikami na pryszcze i tanimi wejciwkami do teatru, ojciec prbowa wymusi na mnie,
ebym nauczya si na pami wszystkich stolic wiata. Co za nonsens, buntowaam si. Nie
wymg na mnie nawet poowy materiau i masz babo placek, nie wiedziaam, e stolic Rwandy
jest Kigali. Przy palcowaniu zastanawiam si, jak w podry do Afryki odnale odpowiedni ton.
Jak nie by protekcjonaln ani nie zrazi gospodarzy ignorancj biaaski. Przypominam sobie
moje pierwsze dni w amerykaskiej szkole. W robionym na drutach gralskim swetrze stoj
w kolejce w stowce. Matka kupia mi go kiedy na Krupwkach, zanim grale zaczli
sprzedawa chiszczyzn. W stowce mleko w kartoniku, przy kadym daniu podany skad
i liczba kalorii. Limetki mniej kaloryczne od cytryn. Przede mn dwch Murzynw, ktrych do
tej elitarnej szkoy dowoono z gorszej dzielnicy Bostonu. eby nie byo, e szkoa nie toleruje
mniejszoci. Jeden z czarnych kolegw, chcc by miy dla nowej, pyta: Agatha, czy wy w tej
Polsce jecie noem i widelcem?. Czy ja paln co rwnie przykrego w Rwandzie? Rzdowy
radziecki samolot, pomimo sdziwego wieku, wzbudza zaufanie. Spogldam na ministra
Sikorskiego, jak wsiada. Jaki ma prny krok, ale oczy podkrone, wida zmczenie. Suba nie
druba. Ile takich podry w roku wykonuje? Czy taka podr do Rwandy co zmieni? Czy
minister j zapamita? Ja na pewno. Rwanda, w odrnieniu od Egiptu, to nie sucha piaskownica.
To lekko grzysty, zielony kraj. Przez okno naszego jeepa widz dzieci bez butw i kobiety
niosce na gowach straszne ciary. Czsto taskaj wielkie drewniane bale. W aucie doskwiera
mi poczucie winy. Mam wod, wiezie mnie kierowca, na gowie, prcz steku problemw, nie
nios jednak drewnianych bali, a mj syn w przedszkolu dostaje a trzy posiki dziennie. Jak to
moliwe, e s ludzie, ktrzy w ramach wakacji podruj sobie autobusami i samolotami po
Afryce z plecakiem? Jak mona patrze na tak bied i nie popeni samobjstwa? Jak to dobrze,
e sytuacja co z oczu, to z serca na co dzie pomaga mi y. Mechanizm hipokryzji jest
pysznie wymylony. Dojedamy do Kibeho. Na ministra czekaj ju siostry, wysocy rang
duchowni i ustawione w szpaler niewidome dzieciaczki ubrane w mundurki w kratk. Dzieci
opieraj si o siostry w sensie fizycznym i psychicznym. Bez sistr one tu zgin, pojmuj
natychmiast. W Rwandzie by niewidomym, to by skazanym przez los na zagad, tu nikt nie
ma narzdzi ani chci do opieki nad ludmi niepenosprawnymi. Podczas oficjalnego otwarcia
minister Sikorski wrcza szkole prezent od Polakw drukark brajlowsk. Genialnie, myl,
cho czuj, e podstawow zasug szkoy jest to, e dzieci maj w niej schronienie i posiki.
Przynajmniej w Rwandzie nasze podatki poszy na dobry cel. Co stanie si z dziemi, ktre t
szko skocz? Oby nigdy nie zday matury, bo dokd std pjd? Te siostry z Lasek to s
wite kobiety. Z czego trzeba by ulepion, by y w rodku Afryki, kocha obce dzieci,
a jednoczenie nie przywiza si do nich zbytnio, da im odej? Pytam siostry, czy sprawdza
si program adopcji na odlego. O tak, jak najbardziej, czytamy sobie listy od rodzin z Polski.

Wracam do Warszawy, a w skrzynce informacja o akcji rowej wstki oraz akcji ratowania
koni. Dziesitki fundacji zasypuje nas probami o wsparcie. Czytam w raporcie MSZ, e ponad
80 procent Polakw deklaruje, e Polska powinna pomaga biednym krajom. Tylko komu, bo id
do domu. Algebra cierpienia, kto zasuy bardziej? A moe te deklaracje s nieprawdziwe, moe
wikszo ludzi myli jak pewien mj rozmwca, ktry opowie o polskiej pomocy dla
niewidomych dzieci z Rwandy skwitowa pytaniem: Ciekawe, ile nas kosztowaa ta wycieczka
ministra do Afryki?. Przypomina mi si fragment ksiki Tiziana Terzaniego: Patrzyem na
siedzib Narodw Zjednoczonych i mylaem o tych wszystkich sowach i kamstwach, o tym, ile
spermy i ez wylewano w daremnych prbach zapanowania nad ludzkoci, czego nie da si
zrobi, poniewa jedyn rzdzc ni zasad jest chciwo. I kada jednostka, rodzina,
miasteczko czy nard myli tylko o swoim, nigdy o naszym. Po wycieczce do Rwandy nie
jestem gotowa na taki nihilizm.

Nie wierz w ycie pozagrobowe ani ycie pciowe. Nie wierz w pe. Mczyni s tak
skomplikowani i rni... Niczym patki niegu... Ja jestem przedstawicielk trzeciej pci, jakiej
takiej jeszcze nienazwanej. W dziecistwie do mojego ojca podchodzili ludzie i mwili: Jakiego
pan ma licznego synka. Pe jest pynna, zgina si i przechyla jak leszczyna na wietrze. Role
te si mieszaj. ona bywa rwnoczenie crk, by on i kumpelk. Matka bywa kochank;
czasem exona staje si kochank, a skuteczna w negocjacjach prezeska bywa szalenie infantyln
dziewczynk i skypow babci. Statystyki mnie fascynuj, ale jeszcze bardziej inspirujce s
marginesy bdu oraz ludzka niekonsekwencja. Czy zwierzta i roliny te tak czsto zmieniaj
zdanie i same sobie zaprzeczaj?

Buntownik bez portfela

Narzeczona Buntownika wstaje bezszelestnie, gdy Buntownik musi si doszcztnie
wyspa. Jak sobie nie popi, nie wygrzeje pod kodr uminionych nek zmczonych jazd na
rowerze i erotycznymi piruetami, jest po prostu nieprzytomny. Tuczenie talerzami, walenie
drzwiami lodwki czy burczenie zmywarki to dwiki, ktrych kobieta Buntownika nauczya si
podczas niadania nie uruchamia. Precyzyjniej spraw ujmujc, narzeczonej wydaje si, e ni
jest, lecz Buntownik nigdy jeszcze tak jej nie nazwa. Uwaa si za odrbny byt niezwizany
adnymi ptami. Singiel z kilkoma mniej lub bardziej staymi partnerkami. Jest piknym ciaem
poruszajcym si po elipsie midzy dzielnicami miasta. Gdy akurat porusza si pieszo, to wpada
do Natalki, znajomej rozwdki. Ona zamawia aromatyczne jedzenie, ktre dowozi jej mody
Nepalczyk na skuterze odkd m si wyprowadzi, nie chce si Natalce gotowa, ale chtnie
karmi godnego Buntownika. W dni, w ktre Buntownik nie pije, potrafi na rowerze dojecha a
za rzek do Asi z piknym ogrodem warzywnym i grillem. Po co jej plantacja ma si marnowa?
Buntownik chtnie wykorzysta swe muskuy, by powyrywa z Asi rzepk. Niestety do czsto
zdarza mu si, e znajomy waciciel pubu postawi mu duego speciala i wtedy Buntownik
dotelepie si rowerem najwyej do studentki medycyny, ktra nie gotuje, ale za to tatu kupi jej
superkomputer z wielkim monitorem. Sporadyczne wizyty oznaczaj tak naprawd widzenie si
z kad ze znajomych co drugi, trzeci dzie, ale Buntownik czasu nie liczy. Narzeczone
sponsoruj mu rwnie niadania, lecz on o pienidzach w towarzystwie nie rozmawia.
niadaniowe menu Buntownika rni si od tego, ktrym pasie si motoch. Rano jada grejpfruty
i nasiona sonecznika. To dieta mczyzny uduchowionego, a nie jakiego zwierza poerajcego
micho, ktre trawi si ca noc. Buntownik gardzi popiechem. Poranki s po to, by je
celebrowa to jego filozofia. Bieganie do pracy na dziewit rano przeraa zreszt, po co
traci czas na stanie w korkach lub robi z siebie sardynk w konserwie cinit w tramwaju?
Sysza o ludziach, ktrzy chodz na wykady lub do biur na sm rano, i wspczuje im, e dali
si wpdzi w taki poniajcy kierat. Dwaj jego koledzy, z ktrymi robi matur, maj nawet
dzieci, ale Buntownik nie ma zamiaru by rodzicem. wiat jest taki zy po co sprowadza na
dziecko? Buntownik jecha dwa razy w yciu tramwajem o 8.30. Raz spieszy si na zajcia, gdy
jeszcze studiowa anglistyk, ktr porzuci. Buntownik studiowa na wielu fakultetach, ale
adnego nie skoczy, gdy ciao pedagogiczne nie byo zdolne dojrze jego talentw.
Profesorowie na anglistyce kazali mu zakuwa jakie gramatyczne formuki, zamiast da mu i
przez ycie z bajroniczn wizj. Drugi raz Buntownik tramwajem jecha, gdy niedobry tatu
kaza mu zdy na rozmow wstpn w firmie logistycznej. Podczas rozmowy jaki
odprasowany psycholog prbowa mierzy bezkresn osobowo Buntownika gupimi
formukami, wic Buntownik powiedzia, e w takiej atmosferze zesp nie bdzie w stanie
rozwin skrzyde. Wysa potem jeszcze kilka CV, ale fakt, e nikt nie zadzwoni, proponujc
dobrze patne stanowisko, by tak poniajcy, e zarzuci tego typu wysiki. Buntownik kredytu
nie spaca nie dla niego taka niewola. On mieszkanko askawie przyj po zmarej babci, ktra
nazywaa go swoim pieszczoszkiem. Buntownik kolegw ma niewielu mczyznami
w zasadzie gardzi, gdy jed nieekologicznymi jeepami i wykorzystuj ludzi, kac im
harowa w swych firmach. Mczyni unikaj go, bo wytyka im brak wraliwoci spoecznej
oni nie pikietuj z nim przeciwko zanieczyszczeniom powietrza (s menederami fabryki), nie
ratuj koni wywoonych na rze (w weekendy chtnie poluj), nie czytaj na gos charytatywnie
w domach spokojnej staroci wczesnym popoudniem (siedz wtedy w szklanych biurowcach).
Koledzy zatem unikaj Buntownika, gdy albo budzi w nich odraz (metroseksualna ciota), albo
zazdro (dupczy po caym miecie, nie pacc alimentw), albo poczucie winy (jest

antyjapiszonem). Buntownika regularnie widuje si tylko z jednym przyjacielem, ktry kupi mu

karnet na siowni. Wola ju postawi Buntownikowi bez portfela karnet, ni wiczy bez
towarzystwa, ktre go dopinguje. Buntownik nigdy nie pozwoli sobie na brzuch od piwa czy
nadwag to plaga wspczesnej cywilizacji, ktrej mwi stanowczo nie, prc poladki.
Niestety raz w miesicu Buntownik musi opaci rachunki. Dorabia sobie recenzjami pyt
winylowych publikowanymi na wiatowych portalach. Sucha choraw gregoriaskich,
dwikw Rzeszowszczyzny, piosenek Buata Okudawy bo tego nie sucha nikt. Po siowni
odwiedza darmowe galerie sztuki, by mc zafascynowanym przyjacikom recenzowa to, co
widzia, troch fotografuje, przeglda Twrczo w bibliotece i tak dociga do pidziesitki.
Wtedy przeprowadza si do Kenii. M jednej z wielu jego koleanek zbudowa tam ranczo, ale
na co dzie nie ma kto pilnowa posiadoci. Taki dziki, nieustraszony Buntownik bdzie w sam
raz popilnuje piwniczki z winem i stajni dla koni. Bilet znajomy wrzuci w koszty wstrtnej
kapitalistycznej firmy. Buntownik jest sponsorowany, ale po co psu mu humor i wprawia
w hemingwayowski alkoholizm?

Myl o udanych zwizkach

Wzorowym zwizkiem jest zwizek whisky z wod sodow. Tu kade z osobna jest
peni, a jednak wsplnie zmieszane, czasem wsplnie wstrznite tworz wie sensualn
chemi. Zota, oleista whisky zostaa pewnego dnia rozrzedzona wod i to byo prawdziwe coup
de foudre, poczyo ich uczucie nage, ale nieuzaleniajce, nie musz mieszka razem w ciasnej
butelce a do mierci z wywietrzenia. Jestem zwolenniczk legalizowania zwizkw
partnerskich, tych zwizych i rozwizych. Projekty ustaw o zwizkach partnerskich s
przestarzae, ich ciasne kotuskie definicje s jak nazbyt kuse walizki dociskane kolanem i tak
si rozejd. Mentorstwo urzdnikw powoduje nerwic wrd obywateli, ktrzy zamiast kocha
i podzi dzieci, czuj si pitnowani. Konkubin nielegalny, dziecko z surogatki nielegalne,
wiano transseksualistki nierozliczone wsplnie no, strach si ka. Zwizki partnerskie
zagraaj maestwu. Maestwu zagraa wielu groniejszych wrogw. Mode blondynki
z goymi balonami na wietrze. Plaga impotencji mskiej. Bezrobocie prowadzce do depresji.
Gry komputerowe robice z dwudziestolatka w wieku rozrodczym zombie o spojrzeniu osowiaej
szmaty. Maestwu zagraa statystyka, ktra mwi, e w moim miecie mieszka o wiele wicej
kobiet ni mczyzn. W takim rozkobieciaym miejscu trudno, aby dziewczta nie lgny ku
sobie. Nie lepiej mieszka we trzy, bo czynsze wysokie? Po kilku latach okazuje si, e si
zyymy. Miesiczkujemy wsplnie, Kasia wynosi mieci, Madzia gotuje, Zosia, c, zaciya
na spywie kajakowym, ale lubimy dzieci, wic pomoemy jej zaj si bobaskiem. Trzy kobiety
i szstka odwiedzajcych dziadkw to bdzie dom opoka. Maestwu zagraa postp medycyny.
Gdy umieraymy w wieku czterdziestu lat, nasze maestwo kwito. Dzi nie kada z pa
wyobraa sobie, e majc lat dwadziecia, przepi si po lubie z mem, ziemia si zatrzsie
i tak ju si bdzie pod ni trzsa niczym nki w galarecie przez szedziesit lat. Odpowiedzi
na to jest tak zwana seryjna monogamia, czyli maestwo, ale nie na zawsze, ot, na dekad. I tu
nie rozumiem arytmetyki. Dzisiejszy heteryk, ktry zmienia ony jak modele smartfona, jest
bardziej zgodny z konstytucj ni dugodystansowy gej, ktry po trzydziestu latach ycia
z partnerem wci jest mu wierny jak pies? Moe zwizki partnerskie czas rozszerzy na
poligamiczne? Moe lepiej trjk dzieci wychowa si wsplnie z dwoma mami ni
z gderajcym teciem czy obc niani? Obruszamy si w Polsce na poligami, tymczasem czy
patchworkowe rodziny, ktre po rozwodzie utrzymuj przyjacielskie, czue kontakty tworzc
rodzaj rozbudowanej grupy krewniaczej, jak mawiali antropolodzy to nie jest rodzaj
poligamii? Wsplnie prowadz jedno wielkie gospodarstwo, cho rozsiane po kilku domach,
udzielaj sobie kredytw, spacaj dugi. Moe warto od razu zosta rodzin patchworkow
z pominiciem bolesnych i drogich rozwodw. Spadek a zwizek partnerski. Zamiast robi z igy
widy, warto zawczasu spisa testament. Prcz spadkw s jeszcze mie darowizny. Kwadrans
u notariusza i po sprawie. Kochasz swoj dziewczyn, ktra po czterdziestu latach rozwizku
partnerskiego z tob ma trudnoci z utrzymaniem moczu i znalezieniem sztucznej szczki
w azience? Po co czeka do twojej mierci. Ju teraz podaruj jej zyski z funduszu. Pe a zwizki
partnerskie? Konstytucja pozwala nam eni si z Afro-Amerykank. Jeli rasowe
przeciwwskazania znikny, czemu pciowe pozostay? Pe, podobnie jak zdrowie psychiczne,
nie jest dana na cale ycie. lub mczyzny z kobiet moe ewoluowa w maestwo
jednopciowe. Nie ma co dopytywa o pe na lubnym kobiercu, bo potem mog by
komplikacje. Adopcja tylko dla heterykw. Ech, nikt nie wie, co tak naprawd jest dobre dla
dzieci prcz szpinaku, ruchu na zdrowym powietrzu i niezego nauczyciela od matematyki. Rodzi
si nas coraz mniej, bo panie czuj, e jeden facet po prostu nie da rady ich obsuy, a i panowie
potrzebuj kilku pa, by holoway ich przez rzeczywisto usan umowami mieciowymi.

Musimy si wspiera, wracajc do struktury wielkich rodw tylko w nowej formie. Otwarte,
przyjazne, wielogenderowe rozwizki partnerskie, rodzaj maych plemion nomadycznych,
w ktrych kada stara panna poczuje si zaopiekowana, wdowy bd miay kada po nowym
mu albo dwch, osoby bezdzietne nie bd potrzeboway in vitro, bo jakie dzieci zawsze bd
biegay po ganku, geje nie bd starymi kawalerami ukrywajcymi si w szaletach, tylko bd
wkluczeni w klan. Taka forma rozwizku partnerskiego to za wiadomo dla Kociow.
Samotnych panien i bezdzietnych wdw nie bdzie, wic kto zapisze spadek na Koci? Za to
wie dla urzdw stanu cywilnego. Urzd zmieni si w dziwny mroczny lokal niczym dark
room na tyach knajpy, do ktrego strach bdzie wej. Poszerzmy ramy ustawy o zwizkach
partnerskich. Zaczniemy miowa i rodzi z lojalnoci wobec rodzin, a nie pastwa.

Halo, tu ptasie radio

Kto do kogo zadzwoni? Czy ja mam do niego zadzwoni pierwsza, czy poczeka, a on
do mnie zadzwoni? Nie wiem, ile zdyo si przetoczy przez Polsk fal feminizmu to pytanie
dla specjalistw gendersw i genderek w typie Susan Pinker. Jednak wiem, e wci nieliczne
dziewczta krpuj si pierwsze zadzwoni do mczyzny, ktry spodoba im si ju nie tylko na
pierwszy, ale i drugi rzut oka. Wykonanie tego pierwszego telefonu byo do niedawna wyczynem
midzy innymi dlatego, e gdzie tam w podwiadomoci wielu, nawet niegrzecznych laseczek,
drzemao przekonanie, e polowa, ubiega si o wzgldy, prosi o rk czy na rozgrzewk
o cignicie majteczek te zadania naleay do chopaka. Przyjo si myle, e nasz
wymarzony pan to ten sam facet, ktry zanim 150 tysicy lat temu zacz uywa uku, caymi
dniami potrafi boso po toncej w upale sawannie biec za upatrzon smakowit antylopk. By j
dopa, udusi goymi rkami i spaaszowa na surowo. Ja dzwoniem zawsze pierwszy,
zwierza mi si stary kumpel z liceum. Stary, bo po trzydziestce. A dzi po trzydziestce wielu
z nas to ma przebieg jak dawniej koledzy po czterdziestce. Robota wszak ju na studiach dry.
Taki wyrywny byem. Ale ostatnio, powiem ci, e jaki niemiay si zrobiem. Tyle czasu
w pracy spdzam tu w tej norze (mwi tak o swym biurze), e zdziczaem towarzysko. Nie mam
czasu ani si udziela si. Kumpel zaduma si, poluzowa rolki (bylimy akurat na rolkach
w parku). Dzi ten owca sprzed 150 tysicy lat jaki taki grubszy jest. Mniej prny. Z platfusem
w bucie. Zdarza si, e i z prozakiem, a nie z kwiatem w butonierce. A powinienem zacz
dzwoni, bo wiesz, czuj, e chtnie ustatkowabym si wypali kumpel prostodusznie.
Rodzink bym mia, tobym si na pracy mg bardziej skupi. Ciekawy powd, by mie
rodzin, ale tego ju nie komentowaam. Jedni pracuj po to, aby skupi si na rodzinie, a kolega,
jak wida na odwrt. Ja te jestem takim wyrywnym kumplem. W sprawach sercowych chyba
zawsze, bez wyjtku, to ja chwytam za suchawk. Po prostu szkoda mi czasu. Tylu mczyzn,
tak mao czasu. Buddyci uspokajaj, e jestemy czci kosmosu i moe w nastpnym
wcieleniu ubawi si jako tasiemiec, ameba bd wcieka krowa, ale kawa nie wyklucza
herbaty. Dzwoni pierwsza, gdy jako nigdy nie kusio mnie odgrywanie rl podsuwanych nam
przez spoeczne ukady, trendy feministyczne czy teorie ewolucjonistw. Kojce powiedzonko
Kada potwora znajdzie swojego amatora nie przekonao mnie. Amator mg mnie nawet nie
zauway. Amator moe by jak Australijczyk, zanim sprbowa szczepu shiraz nie zna, wic
nie konsumowa, a jak pozna, to si zachwyci i pije do dzi. Mio wspominam pierwsze flirty
telefoniczne, ktre odbyway si w czasach, gdy w suchawce informowano nas, e jest to
rozmowa kontrolowana. Moe dlatego niektrzy z nas polubili trjkty? Zamykaam si
w pokoju, eby ojciec nie podsuchiwa. Gdy pitnastoletni amator oddzwania i trafia na mojego
tat, to tata odwiesza suchawk, mwic: Radz panu zadzwoni ponownie i si przedstawi.
W domu mielimy wciekle pomaraczowy aparat telefoniczny z tarcz obrotow i ze sznurem,
ktry zawija si w supy, tak e nie starczao ramion, aby go rozsupa. Z sentymentu trzymamy
ten aparat z tarcz nadal. Ojciec wspomina, e w czasach narzeczestwa dzwoni do ukochanej
i wita j sowami: Halo, tu ptasie radio. Poetycki adorator.
Temat licytacji telefonicznej dopad mnie ostatnio, gdy kolejny raz w tym roku
tumaczyam pewnej studentce, dlaczego nie zarejestrowaam si na Facebooku. Dziewcz nie
dawao za wygran. A ja uwaam, e to nie poera czasu, tylko go oszczdza. Jest taki jeden
Pawe u mnie na roku, no nie? Co ja bd od razu z nim gada, najpierw sobie go wygugluj na
Facebooku i sprawdz, co za jeden, bo on moe z getta jest albo co?. Rozmowa odbywaa si
w Warszawie. Mezalians trzyma si mocno, a drabina spoeczna coraz bardziej duga i stroma si

robi. Obciach spdza czas z chopcem biednym albo moe jeszcze z narkomaskiej rodziny.
Taki to do Starbucksa nie zaprosi, z zaj na vespie nie odbierze, na desce nie jedzi. Czy w erze
Facebooka pierwszy telefon przesta by wyzwaniem? Lk przed pierwszym telefonem wynika
nie tylko z niemiaoci, ale jest te strachem przed nieznanym. Kim jest mczyzna czy kobieta,
ktr chcemy pozna? Czy jest molic ksikow, czy sucha tylko klasyki, a ja nie odrniam
adagia od allegra? Teraz, gdy eksponujemy informacje o swoim yciu, gustach i hobby, pierwszy
telefon nie powinien stanowi adnego problemu. W zasadzie moe w ogle jest niepotrzebny?
Mj najbliszy przyjaciel ma 74 lata. Pytam go, jak byo w latach 50. zeszego stulecia. Gdy
byem kawalerem, to byo nie do pomylenia, by dziewczyna pierwsza do mnie zadzwonia. To
by problem, jeli i ona, i on byli niemiali. Dzi jest tyle agresywnych kobiet, e to te problem.
Wielu chopcw si boi, gdy dziewczyna naciska i cignie szybko do ka albo do otarza.
Mczyzna musi sam do tego dojrze. Tylko e panie niecierpliwe si zrobiy. Twierdz, e
panowie nigdy nie dojrzewaj, w ktrym za momencie stan singielski moe przepoczwarzy si
w stan starosingielski.

Sahara
W tym parku z kanakiem mierdzcym zgniymi limi czuj si na miejscu. Znam tu
kad awk, tu wagarowaam. Po wesoej partyjce badmintona wracamy do samochodw.
Gralimy w miksta. Panie przeciwko panom. Jest kwadrans po dwudziestej, czas na mnie, pdz
do synka szykowa kolacj. Wsiadam do auta, patrz, a tu pod latarni truchta w miejscu
dziewczyna w obcisym stroju dla biegaczy. O tej porze sama w ciemnym parku? Oj, igra
z losem. Za par sekund pojawia si kolejna zgrabna syrena w obcisych srebrnych legginsach, na
ramieniu modne urzdzenie do mierzenia ttna, w uszach suchawki od smartfona. Takich syren
w poyskujcych wiatrwkach zebrao si osiem. Nie wytrzymuj, pytam, co one wyczyniaj
o tej godzinie w parku. Umwiy si na fejsie, wsplnie trenuj bieganie. Czarnym wieczorem
osiem piknych kobiet w wieku balzakowskim, czyli pysznym, w strojach wyzywajcych
podskakuje w moim miecie bez obstawy w postaci panw? A dlaczego tak pno uprawiacie
jogging zamiast je kolacj z mczyznami waszych y? Jacy mczyni? pytaj chrem
panie. No, jak to jacy, jest ich tu par milionw w naszym miecie. Ot wedug syren panowie
owszem s, ale dziwnym zbiegiem okolicznoci ci panowie ich nie dostrzegaj. Chr syren jczy
tskno, i bardzo chciayby lee teraz w mskich ramionach, ale tak wyszo, e s samotne, wic
wieczorami umawiaj si na biegi. Lepsze to ni wegetowanie na kanapie. Kompletna sahara
z pewn dum opowiada mi jedna z biegaczek. Ja ju dwa lata yj na saharze. Wszystkie
biegaczki potakuj, kada z nich albo drzewiej co tam miaa, ale si okazao, e to nie to.
Obsesyjnie dostrzegam w moim miecie samotne atrakcyjne kobiety. S ich tumy! Co za
marnotrawstwo. Kiedy dziewczyny po miecie bkay si we dwie. To byo niezrczne, bo
zawsze ktra bya brzydsza i panowie w szpagacie takim ldowali. Brzydsza sama do domu
pjdzie? No, gupio jako tak, a z litoci si przespa to takie pode. Potem na wzr
amerykaskich seriali kobiety zaczy chodzi po trzy. Teraz si porobio, e panie nie tylko
chodz, ale jogguj, bo s fit. No i w grupie jogguj. Ale nie chodzi o ilo. Chodzi o sahar.
Panie j polubiy. Czuj si na niej cieplutko, milutko, wygodniutko, suchutko. Nieprawd jest,
e Polki yj na saharze uczuciowej, bo wok nie ma mazowieckiego beduina, ktry zajedzie na
biaym wielbdzie. Beduin jest i pije longi sam w wielkim miecie. Panie po prostu s takie
ambitne, e mczyni nie zaapuj si na list celw, ktre wspczesna kobieta ma zamiar
osign. Od szczenicych lat nie s w stanie wcisn si w damski grafik, wic przestali ju
zabiega o spotkanie. Szkoa podstawowa to powinien by czas inicjacji, pierwszego
obciskiwania si na awce w parku. Ja askawie pozwalaam niejakiemu Pawekowi nosi mj
worek z butami do domu. Poniewa zadania z fizyki o dwch basenach nie zaprztay mi gowy
specjalnie, obdarowywaam zadaniami kolegw z klasy. Po co miaam sobie t fizyk zaprzta
moj pikn gwk, jeli ewidentnie kolegom sprawiao rado wyrczanie mnie. Tymczasem
dzi uczennice niepotrzebnie wygrywaj trzy olimpiady cise, dwie olimpiady niecise, a do
tego po szkole nie ma odprowadzania do domu, tylko w aucie czyha szofer albo tatu, ktry
wiezie na balet i robotyk. Gimnazjum to ju powinny by czasy orgietek, gdy rodzice wyjechali,
onglowania podliwymi kolegami. Normalna licealistka powinna mie co najmniej trzech
chopakw jednoczenie studenta, ktry azi z ni po modnych wernisaach, koleg z klasy,
z ktrym odrabia na Skypie referat z recyklingu w Szwecji, i przyjaciela jej matki, ktry zabiera
j z koleankami na wito Hubertusa do SPA ze stajni. ycie nie znosi prni. Tak si mawiao
i koleanki nie zasypiay gruszek w popiele. A teraz kobiece ycie lubi pustk. Kobiety zasypiaj
same. Czasy szkolne powicaj na zdobywanie kolejnych olimpiad. Na studiach studiuj na
dwch wydziaach, dodatkowo kelneruj albo stauj, a wolne wieczory spdzaj na
wolontariacie. Nie tak dawno kobieta przed obron pracy magisterskiej nerwowo tumaczya si

samej sobie i cioci Kloci z tego, e jeszcze si nie zarczya. Teraz jedno magisterium wiosny nie
czyni. Studentki maj trzydzieci lat i nadal chc studiowa szsty kierunek. elazna kurtyna
podniosa si i migaj wiata rozmaitych moliwoci, od ktrych panie dostay obdu. Zaliczaj
najtrudniejsze zadania. Mariusz czy Jasio to nie s moliwoci, z ktrych nasze syreny chc
skorzysta. Kobiety realizuj projekty. Buduj Dolin Krzemow w Lublinie. Przejmuj
wikszociowe udziay w spkach, ale nie przejmuj si spkowaniem z panem Mariuszem.
Czas wolny, ktrego nie maj, powicaj zdrowiu. Szukaj w miecie ekologicznego szpinaku,
o ktrym czytay w pimie Twoja Talia. Wstaj, by wiczy swe ciaa o pitej rano, kad si
po zrealizowaniu stu projektw. Panie Janku, panie Mariuszu. Niech panowie odstawi biae
wielbdy do szopy, w czasie wolnym polecam ykanie antydepresantw, szydekowanie, kursy
kulinarne. Na panie na razie nie ma co liczy, bo one musz koniecznie znika panom na
zakrcie kolejnego kilometra maratonu. Idealnie wyrzebione, zawsze pierwsze, lepsze,
niezalene, z kolekcj dyplomw nad biurkiem. To ju nie s oazwki. One omijajc oazy, wol
umiera z pragnienia.

Ojciec we mgle
Przeczytaam w pokej gazecie sprzed kilku dni, e Polacy wymieraj. Lubi gazety
przeterminowane. Po kilku dniach mona zweryfikowa, ktre wieci s ju nieaktualne
(Meteoryty lec na Krakw), nadmuchane (Polski film murowanym faworytem w Cannes) lub
nieprawdziwe (Wizie CIA w Polsce nie ma). Przeterminowany dem plenieje,
a przeterminowane gazety szlachetniej. Z gazety tej jedyna informacja, ktra pozostaje aktualna
i wana, to informacja, e Polki nie chc rodzi dzieci, a takie na przykad Francuzki, Nigeryjki
albo Turczynki dwoj si i troj, by rozmnaa si ile wlezie.
Polacy wymieraj zatem. Oj tam, oj tam. Mamuty te wymary. I dinozaury. I co? Wszak
robi si modne filmy o tych nieporadnych bohaterach z przeszoci. Widzieli pastwo Epok
lodowcow? Mamut i mamucica s tam tacy sodcy! Wymrzemy i staniemy si legendarnymi
gwiazdami filmw amerykaskich. Bdziemy na plakatach, koszulkach, gadetach. Bidon
z wizerunkiem wymarej mieszkanki Mazowsza. Etui na smartfon z prawdziwym biaym
Polakiem zamieszkujcym niegdy tereny uaw. Wymierajc, automatycznie doczymy do
ludw o wielkiej kulturze, do potg cywilizacyjnych. W muzeach z sali dotyczcej Sumerw czy
kultury Mezopotamii bdziemy przechodzili do sali Etruskw, gdzie podziwia si miasta Italii
budowane na wzgrzach. A potem w lewo, w prawo i sala wymarej cywilizacji znad Wisy i jej
wielkie osignicia: nadgryziony przez korniki Okrgy St oraz bezcenna kolekcja
Niedokoczonych Autostrad, w tym synny most w Mszanie, kupiony przez Muzeum
Pergamoskie i odrestaurowany przez tutejsz pracowni konserwatorsk. W sklepikach
muzealnych do wyboru: kopia zotej maski Majw albo wenianej kominiarki kiboli Cracovii,
dzikiego narodu sowiaskiego.
Pomysy polityczek i politykw na rozbudzenie polskich macic nic nie dadz. Poniewa
my, wspczesne Polki, nie chcemy, bycie do nas mwili romantycznie. Macie bardziej
praktycznie do nas mwi. My sroce spod ogona nie wypadymy i cho od ycia wiele nie
oczekujemy, to, please, PODSTAWOWE warunki bytowe wypada, aby kobieta miaa
zapewnione. Zacznijmy od pocztku, czyli od kandydata na ojca. Warto, aby nie pi, a to ju
eliminuje 70 procent panw, ktrzy nie wyobraaj sobie wieczoru bez cho dwch browarkw.
I tak co wieczr. Polskiemu mczynie atwiej wyobrazi sobie przekrj hadronu ni jedno
popoudnie bez winka. Mczyzna niehigieniczny zioncy miodowym ciechanem jest
nieapetyczny rozrodczo i mao wiarygodny jako tatu. Jeli w wieku lat trzydziestu pochania
minimum dwa browary dziennie, to co bdzie dziao si po ppkowym, gdy koledzy si zasiedz,
albo gdy noce z dzieckiem duy si bd? A ojcowie orzewiajcy si na placach zabaw? Na
placu zabaw najlepiej bawi si tatusiowie siatka z browarkiem wisi na wzeczku albo
mapeczka orzechwki huta si midzy przytulankami, pieluchami i soiczkiem przetartych
ogrkw zestaw do piaskownicy. Jeli Polka dobrze gotuje, to tym bardziej kandydat na ojca
nie wylewa za konierz! Oto przyrzdzia ossobuco. On ju biegnie do winoteki za rogiem
i wraca z narczem. Nie, nie kwiatw czy diamentw. On sobie do tego ossobuco trzy woskie
wina przetestuje. Jeli talent kulinarny partnerki nie zasuguje na gwiazdk Michelina i jedyne, co
potrafi kobita przygotowa, to kanapki z kindziukiem tym wicej usprawiedliwie znajd
panowie. Nie rb kolacji, zjem co szybko na miecie. A na miecie, wiadomo, w knajpce
promocja rieslingw.
Wrd nielicznych trzewych adonisw warto byoby znale mczyzn kulturalnego,

oczytanego, wyksztaconego, aby jego rozmowy z dzieckiem nie ograniczay si do dialogw

o tym, czy ziemniaki ju doszy albo czy teciowa podlaa grzdk. Jak maj Polki takiego
znale, jeli polskie uniwersytety z roku na rok niej w rankingach uczelni wiatowych? Mj
kolega, doktor socjologii, opowiada mi, e teraz nawet egzaminu na studia nie ma. Cakiem
niedawno za student wysa mu mejlem prac magistersk, ktra bya zlepkiem lunych notatek.
Cae jedenacie stron. Student dumny jak paw jak gdyby nigdy nic czeka na termin obrony.
Analfabeta licencjat nie nadaje si na ojca i my to wiemy. Czekamy na potomkw Michaa
Komara i Stanisawa Dygata, a poniewa oni nie nadchodz, to w tak zwanym midzyczasie
zakadamy burki i rzucamy si w ramiona trzewych Saudyjczykw. Albo zakadamy firmy
i czasu na romanse nie mamy.
Panowie z Dubaju, cho nie rozumiej naszych kulturowych kodw i nie mieszy ich
polszczyzna Jeremiego Przybory, to s opaleni, mieszkaj z widokiem na ocean, a w dodatku
maj stae dojcie do diamentw.
No wanie. Polki wiedz, e fajnie byoby, gdyby ojca rodziny sta byo na
ubezpieczenie. Jak nie caej gromadki, to przynajmniej samego siebie. Same z dzieckiem damy
rad si utrzyma. Wiemy, e my same potem na dziecko liczy nie moemy. To nie dzieci bd
na nas pracowa. To my, zaywne osiemdziesiciolatki, bdziemy huta z naszej pensji
czterdziestoletnich wsaczy. Polka z emerytury bdzie swego anioka albo krlewn
sponsorowa. Da dobry Bg na dziecko, ale na tatusia dziecka raczej nie bdzie nas sta.
Panowie tak przyzwyczaili si do tego, e Polki potrafi by niezalene finansowo, e si
panowie rozleniwili. Najpierw na garnuszku rodzicw, potem na garnuszku ukochanej
pomieszkuje u dziewczyny, podjada od niej z lodwki. Do siebie nie zaprosi, no bo tak si jako
porobio, e w kredyty nie chcia si adowa i nie ma dokd zaprosi. Bezrobotny piwosz
licencjat cho moe by zabawnym towarzyszem wczasw pod namiotem, bo i gitar ponosi
i fajne pliki muzyczne ze smartfona zapoda, to jednakowo na duuuuuugie poycie rodzinne nie
rokuje. Wyksztacone, zgrabne, wywiczone Polki fitneski y bd co najmniej do setki. I co?
adnej nie umiecha si niaczenie ojcw we mgle. Chopiec we mgle co prawda wie, jak dzieci
si robi, ale co potem zrobi z tymi dziemi? Nowe pokolenie mczyzn we mgle to tak zwane
pokolenie millennium. Licencjat za pienidze mamusi si zrobio i si oczekuje, e pracodawca
te bdzie tak nim zachwycony jak mamusia. Gdy po drugiej rozmowie kwalifikacyjnej albo po
drugim miesicu pracy okazuje si, e na pocztek zarabia si jedynie siedemset zotych
miesicznie, a harowa trzeba od witu do wieczoru, e czasu nie ma, by po koncertach jedzi,
na imprezach co wieczr bywa, e do pracy to ju w ogle o smej rano trzeba wstawa, no to
generalnie lepiej wrci do domciu. Tatu we mgle to nowy model mskoci. Nie odrnia
wierta od wykaaczki, bo wiertark widzia tylko na reklamach Castoramy. Zajca, owszem,
oprawi, ale nie ze skry, tylko w ramki. Jeli chodzi o patroszenie ryb, to potrafi tylko zamwi
filet w smaalni. W kuchni trafia tylko po piwo w lodwce. Domu nawet z klockw lego nie
zbuduje, prac na budowie kojarzy, owszem, z serialu Alternatywy 4. W aucie nie umie zmieni
wycieraczki o zmianie opony w mrony dzie nawet nie wspominam, bo przecie chopiec we
mgle zawsze moe zadzwoni po pomoc drogow. Ktr to okae si ona. Do obka ojciec we
mgle dziecka nie zapisze, bo musiaby pamita, e termin zapisw si zblia, a kalendarz ojciec
we mgle ma wypeniony koncertami, degustacjami, wyjazdami (zawsze znajdzie si wolne
miejsce u znajomej w samochodzie) masaami krgosupa i terapi duchow.
Samodzielnych i dobrze wyksztaconych mczyzn mona spotka w Oksfordzie albo

w Bombaju. Trudno zatem si dziwi, e Polki rodz w Anglii albo e jed na wakacje do
Indii. To nie jest tak, e straszne z nas materialistki. My i bezrobotnego moemy pokocha. To
naprawd moe by super, gdy kobieta wraca zmczona po pracy swoim nowym lexusem, a w
domu czeka z kolacj ojciec rodziny. Zrobi krem z ekologicznej marchwi, odrobi z crk
cakowanie i ucz si wsplnie Reduty Ordona. Tylko e jako taki model nie cieszy samych
tatusiw. Badania wskazuj, e Polak bez pracy staje si frustratem, ktry cay czas obiecuje
sobie, e bdzie pracowa, ale im bardziej sobie obiecuje, tym bardziej nic mu nie wychodzi.
Albo staje si kloszardem, albo popada w depresj i ykajc xanax, czyta Wojaczka. Albo leczy
si u terapeuty, a go nie sta na sesje i lduje w klinice neurologii przy ulicy Sobieskiego.
Nieczytajcy piwosz w depresji z dugami pozna pikn zaradn Polk chtn do zaoenia
rodziny? Bezdomny tatu we mgle oferuje swoje rozedrgane wntrze zamiast adnego
czteropokojowego wntrza z widokiem na gara? Helo. Polki s rozsdne. Na takie anonse nie
odpowiadamy.
Majc takich niedorozwinitych yciowo kandydatw na ojcw, trudno si dziwi, e
wiele z nas idealizuje Ojca. Czasem nawet ojca Rydzyka.

Kryzysowy m
Dzi studniwki odbywaj si w hotelach i restauracjach, ale w minionym stuleciu
organizowalimy takowe w naszych szkoach. Istniaa instytucja dyskoteki szkolnej. Sale
gimnastyczne ze skrzypic klepk stanowiy taneczny parkiet. Ubrania i torebki wieszao si na
drabinkach do wicze. Pod cianami stay awki, na ktrych siadywalimy po odtaczeniu
morderczych twistw czy innych plsw. Szczliwcy gasili pragnienie napojem Pty, a nie
jakimi red bullami. Ptysia zero, rzecz jasna, nie byo, bo Pty skada si wycznie z cukru.
W pnych latach osiemdziesitych na dyskotekach podskakiwalimy z rkoma wyprostowanymi
wzdu tuowia w rytm wspaniaych przebojw grupy Lady Pank. piewano midzy innymi
piosenk Kryzysowa narzeczona, ktrej tekst, jak przystao na ponadczasowy klasyk, po
dwudziestu latach pasuje idealnie do rzeczywistoci Tuskolandu i Eurolandu. Cytuj nieudolnie
z pamici: Moga by ju na dnie, a nie bya, potem co tam, co tam i zwrotka pod koniec:
Moga moj by kryzysow narzeczon / pomalutku y / tak jak nam tu naznaczono. Tekst
dwuznaczny czy chodzi o wybryki heroinistyczne w stylu Morrisona, czy raczej o kryzys
peerelowski? Chyba o jedno i drugie. Dzi rzeczownik kryzys zastpujemy tajemniczo
i bardziej giedowo brzmicym rzeczownikiem recesja. Recesja jest smuklejsza, bardziej
dekoracyjna, bo blisza secesji. Trend boczny brzmi jak skok w bok, a nie jak bieda.
Recesyjna narzeczona jest dzi poszukiwana w desperacji przez wypalonych, umczonych
czterdziestolatkw. Ucilajc, to poszukiwanym dzi towarem nie jest kryzysowa narzeczona,
ale... kryzysowa ona. Dwudziestolatek, ktry do niedawna harcowa na koncertach Lady Pank,
przeobrazi si potem w prnego przedsibiorc. O kryzysie nie byo mowy, a dyskoteki szkolne
studenci zamienili na klabing i lounge oraz na wymarzone subowe beemki. Awanse
w kolejnych firmach, otwieranie wasnej, potem nawet kilku firm jednoczenie, nie tylko
w Kielcach, ale i w stolicy, a nawet w Londynie. Kto by wtedy mia czas na suchanie mamusi
i babci dopytujcych: Kochanie, czy spotkae ju jak mi dziewczyn? Dziewczyny,
owszem, byy na pczki. W kadym miecie, w ktrym pan biznesmen zatrzymywa si
subowo, czekay Madzie, Beatki i Agatki. Pikne, zadbane singielki z wasnymi chatami. Kto
by myla o stabilizacji. Biznesmen jada tylko na miecie, trzysta dni w roku spdza w podry,
zbiera tysice darmowych mil lotniczych, ktrych nie mia czasu wykorzysta. Mieszka
w hotelach, ona bya mu niepotrzebna. Najwiksi fajterzy byli zbyt zajci, by kupowa domy.
Kto mia czas na takie duperele jak moszczenie si czy wybieranie mebli. Rodzice, co prawda,
przebkiwali co o wnukach, ale i tak byli zachwyceni, gdy synu na Gwiazdk kupi im toyot.
I tak w wieo wykrochmalonej hotelowej pocieli, wrd ulubionych gadetw i kanaw porno
z hotelowej kablwki, w cieniu palm Tajlandii mina nastpna dekada.
Kto by pomyla. Madzie, Beatki i Agatki w midzyczasie powychodziy za m. Maj
dzieci, mieszkania, lekko obciachowe, ale wasne, spacone seaty i hondy. Podstarzay
trzydziestolatek, pocztkujcy czterdziestolatek ze zgroz si orientuje, e musi wyprowadzi si
z kupionego na kredyt domu, bo nie sta go na spat. Nie moe spa w hotelu, bo firmy nie sta.
Albo bo mu ju gupio. Bo nie ma si wychodzi na kolejn kolacj na miecie. Albo po
dziesiciu latach jedzenia w knajpach marzy, ni po nocach o tym, e siedzi z mdr, ciep, okej,
moe by nawet lekko pucat i pomarszczon, ale jego wasn kobiet na kanapie. I jedz
domowej roboty cokolwiek. Mog by kanapki, moe by jake mao trendy schabowy
z kapust. Zgroza, panowie, zgroza! Po drodze spki rozsypay si, przyjaciele oszukali was
w interesach. Komornicy pukaj do was, bo czas spaca wasne dugi i kredyty. W Londynie
wasz biznes przejli Chiczycy. Na pocieszenie przydaoby si kogo przytuli. A tu a kuku.

Samotne powroty do pustej kawalerki w ciemnym spacerniaku zamknitego osiedla ze smtnym

skalniakiem i pkajcymi cianami. Szybkie budownictwo pocztku millennium rozkleja si,
sypi si sufity. Na pocieszenie przydaaby si ona, ktra pewnie byaby rozsdniejsza
w interesach. ona, ktra by nie praa pienidzy, a jedynie skarpetki dzieci. Oj, dzieci by si
przyday. Jak si nie ma dobrej roboty, to przynajmniej mona dzie zapeni, woc synka do
przedszkola. Cisz ponurych porankw wypeniaby tupot maych stp, a tak to pozostaj
wspomnienia, kiedy to przy kawie domykae intratne transakcje. Wakacje to ju prawdziwy
kryzys. Tych paru przyjaci, ktrych masz, jedzi na wczasy z onami. Okazuje si, e ona to
niegupi wynalazek. Nagle ony kolegw lni blaskiem jutrzenki. Madzia skacze na kajcie,
Kasia rozkrcia studio graficzne, Jarek z on wygrali w Wenecji europejski puchar
w tenisowym mikcie oldboyw. Okazuje si, e osiemnastoletnia crka kolegi zarobia krocie na
wasnej firmie w sieci. Z modziutkimi studentkami nie masz o czym gada. Zreszt jeste dzi na
nie zbyt saby psychicznie. C, moe w necie zowisz jak wyzwolon rozwdk, moe by
nawet z dwjk dzieci. W necie atwiej ukry pocztki ysienia plackowatego i fakt, e cay twj
dorobek to rozkadana kanapa i odkupione od firmy auto, ktre pali jak smok. Moe znajd si
jakie chtne? Dziewczyna musiaaby rzeczywicie mie jaki sabszy dzie, eby wpakowa si
w taki kryzys.

Zota rczka
Ostatnio podczas pewnej domwki przy winie gospodyni obniya konspiracyjnie gos
i szepna mi do ucha: Widzisz tego faceta w zielonych sztruksach na balkonie?. Czy to ten
lekko brzuchaty sapicy typ, ktry ma tak sab kondycj, e z trzeciego pitra na d jedzi
wind?, upewniam si. Tak, to Marian. Moja zota rczka. Zmartwiaam niczym mucha
w bursztynie. Koleanka zawsze sypiaa z anorektycznymi androginicznymi typami bez wosw
na klacie, bez ramion i tyka. A tu nagle taki pczu z piwskiem? Nie chodzi o seks. Marian jest
zot rczk w sensie dosownym. Polecam ci. Ostatnio zaoy mi rolety na pilota. Zdarzao mi
si zasn po winku w ku, nie zasoni rolet i potem rano, na kacu, miaam za widno. Marian
wie o mnie wszystko. Mam nadziej, e nie wypapla mowi. Seks pozamaeski uprawiam
z ogrodnikiem, ale tylko raz w roku, w maju, gdy przycinam gazie. Musz z tym skoczy
zreszt, bo ogrodnik strasznie si posun przez ostatni rok. Pewnie przez te powodzie i susze.
Jakie kobiece sekrety zna Marian zota rczka? Ot zrobi koleance tajny schowek w pewnym
meblu. Na kluczyk. Tam koleanka trzyma biuteri schowan przed mem. Kupuje j sobie
sama, bo mniej wicej trzy lata od fali pierwszego kowego szalestwa luby przesta kupowa
jej biuteri. Wiadomo. Ona nie wymaga od niego wiecideek, w sumie skpy nie jest, rachunki
opaca, wakacje te. Dlatego sama sobie kupuje. Maj wsplny rachunek, ona ma drugi wasny
rachunek, a oprcz tego jeszcze trzeci, taki nieformalny. Z kart kredytow. Z niego kupuje sobie
wszystko to, co lubego wyprowadzioby z rwnowagi. Paszcz za tysic euro. Artdekowska
broszka. Zegarek busola nie wiadomo po co. Bransoletki, kolczyki. Luby i tak nie zauwaa, co
ma w uszach. Aparatu Leica schowa nie moga, musiaa si przyzna. Awantura bya, mimo e
kupia za swoje pienidze. A jak on sobie sprawi motorwk, z ktrej korzysta dwa razy w roku,
to ona siedziaa cicho. Dobrze jest mie co wasnego, z czego nie musi si spowiada. Poza tym,
jakby, nie daj Boe, co ich rozdzielio, to wiecideka zostan na pewno z ni. W przyszoci
moe crce zapisze? Architekci wntrz te wiedz o kobietach niepokojco duo. Czy ko
zamawiamy wskie, czy szerokie? Czy oglda pani filmy w sypialni? Czy mamy robi drug
umywalk dla niego? Nie? Moe na pniej. Partnerki architektw to na pewno kobiety bardzo
silne, pewne swej wartoci. Wszak ich mowie spdzaj z klientkami wiele godzin, rozmawiajc
o przyszoci. Jakie zasony do sypialni? Czy w gabinecie woli pani siedzie na fotelu krconym?
Bdzie pani za chodno w rce, jeli zrobi pani sobie szklane biurko. Na pewno tylko dwa pokoje
dziecice? Wszystko moe si zdarzy... Kobiety s na co dzie tak umczone prac, studiami,
rodzin, walk z przeciwnociami losu, e architekt, ktry sucha ich potrzeb, jest czuy na
sprawy zwizane z estetyk, odrnia amarant od ru, jedzi z nimi do marketw budowlanych,
wyrcza w rozmowach z nietrzewymi podwykonawcami nagle ten architekt urasta do rangi
rycerza na biaym koniu. Spenia zachcianki. Zamraarka na dole zamiast na grze. Czy nie
zechciaaby pani sypia przy otwartym balkonie? Proponuj pani moskitier. Z architektem
mona si w dodatku niebywale zy, gdy budowy cign si miesicami. Znam to z autopsji.
Kiedy remont mojego mieszkania po roku wreszcie si skoczy i architekt przyszed na odbir,
nie mogam uwierzy, e to nasze ostatnie spotkanie. W laptopie miaam prawie sto mejli naszej
korespondencji z minionego roku. Znamy wsplnie kady milimetr tego mieszkania, bywalimy
tu waciwie zawsze razem. I co? I co bdzie ze mn? On tak po prostu skoczy zlecenie i wraca
na jedn z kilkunastu innych budw? Teraz, gdy pierwsze zauroczenie przeobrazio si
w przywizanie? Architekt nie zamieszka z nami? Dzwoni jego komrka. Sysz kobiecy gos.
ona? Nie, gorzej. Inna klientka. Tak, pani Paulino. Za jakie p godziny podjad, bo kocz
spotkanie na budowie. Architekt wntrz wie o twojej dziewczynie bardzo duo, cho ona jest
dla niego tylko budow. Najgroniejsi s oczywicie mecenasi. Jeli chcesz pozna tajemnice

kochanki, przepij si najpierw z jej mecenasem. Czy uwzgldnia ci w testamencie? Czy ma

lewe interesy? Informatyk te jest kopalni tajemnic. Mam koleank, ktra regularnie czyci
domowy komputer, bo nie chce, aby chopak widzia, e zdarza jej si czsto serfowa po
serwisach randkowych. Zota rczka, architekt i mecenas s gorsi ni ginekolog. Ginekolog zna
twoj dziewczyn na wylot, ale nie wie, jakie plany chodz jej po gowie. Czy bya karana za
posiadanie dragw? Czy planuje przenie firm na Cypr? Czy kupia kawalerk na miecie?
A moe utrzymuje jakiego biednego artyst w Paryu? To nie przypadek, e wiele pa zleca
robot panom, a nie paniom. Teoretycznie zota rczka mgby by kobietk z wiertar, mecenas
mecenask, a architekt architektk. Jednak kobiety marz o mczynie opiekuczym.
O rycerzu speniajcym zachcianki. Jeden m nie nady za tymi potrzebami. Panie po prostu
musz zatrudnia pomoc domow. Minimum trzy rne umowy zlecenia w roku. Czasami bardzo
stae zlecenia.

Dobra jako
Mczyni s jak dzieci, dojrzewaj duo pniej ni kobiety, ten frazes zapewne
syszeli Pastwo nieraz. Z uwielbieniem powtarzaj go kobiety, ktre tym samym podkrelaj
swoj wyszo ewolucyjn, wiato, tolerancj i usprawiedliwiaj zadrczanie si, jakim jest
opieka nad zdziecinniaym beztroskim dziadziem piernikiem. Gdyby nie dojrzao kobiet, to
mczyni wci siedzieliby na drzewach i walili si nawzajem patykami po gowach.
Tymczasem kobiety s dojrzae emocjonalnie jak gruszki w kompocie, akceptuj swe role
spoeczne i s grzeczne. Infantylni, niedorozwinici mczyni wyprawiaj swawole, maj
humory, udaj, e nie maj dzieci, pi do poudnia, kupuj sobie bro rutow do zabawy
w strzelanie do rzutek, zamiast zakasa rkawy i mokr szmat mieszkanie na mokro przelecie.
Moim zdaniem frazes ten wymaga delikatnej adiustacji: Mczyni s jak dzieci, dojrzewaj
duo pniej ni kobiety i maj racj. Czy mczyzna mody nie gruje nad mczyzn
starym? Nie trzeba by Witoldem Gombrowiczem, by widok efeba o bujnych lokach uzna za
warto sam w sobie. Dlatego gorzki smak trzydziestych czwartych urodzin sodzia mi wizja
swawolnych zabaw z modszymi mczyznami. Wyobraaam sobie wiek balzakowski oraz
pozostae pidziesit lat (kobiety yj dzi dugo) usane modymi bokami, galopujcymi
ogierami. Zamiast i w lady Magorzaty z Buhakowa, zamieni starego, umartwionego,
wymitoszonego mistrza na msk lolit. Jako sdziwa hedonistyczna trzydziestka bd zabiera
go po wykadach moim uywanym audi quattro. Podczas jego egzaminu licencjackiego bd
wysya mu podpowiedzi na iPoda. W weekend mj ogier porwie mnie w transowy taniec na
pulsujcym od beatu i wiate parkiecie klubu Fabric w Londynie.
Jego spodnie bd modzieowo dynda nisko, a wystajca spod nich guma od bokserek
Calvina Kleina rozpali moje starcze zmysy. Rano kudaty efeb wmasowywa mi bdzie maso
czekoladowe w brzuszek, a ja z wielk chci napisz mu magisterk o poezji e.e. cummingsa.
Inn od napisanych przez jego kolegw z roku, ktrzy uywali wycznie narzdzi, takich jak
copy and paste oraz Wikipedii. Bdziemy z rnych wiatw, ale komu to przeszkadza,
przerzucimy most zwodzony nad szczelin midzypokoleniow. Ja zagram mu koncerty
popoudniowe, pene bezmzgw w subie porzdkowej z pokej pyty Kultu, a on z uczucia
do mnie nauczy si pisa rcznie. Tak bdzie sczy si nasza sielanka, a mi si znudzi, znuy
lub wysid mi korzonki i wtedy wyl go na studia za granic, gdzie koleka zadurzy si
w ksiniczce z Senegalu. Ja za odwieona wrc do pomnaania zyskw w zaniedbanej firmie
i kompletnie zaskocz wsplnikw tym, e w wieku trzydziestu piciu lat bior urlop
macierzyski.
Moje mrzonki satyryczne brutalnie przerwa pewien lekarz urolog, ktrego poznaam
w przedziale pocigu relacji PoznaWarszawa. Jecha z on, pani ginekolog, i rozmowa
midzy nimi zesza na intrygujcy temat punkcji jder. Zastrzygam uszami. Zostaam
poinformowana, e okoo 30 procent niepodnoci to wina mczyzn i e cho media mao o tym
mwi, w cigu pidziesiciu lat dramatycznie spada jako nasienia. Gabinety leczenia
niepodnoci s oblegane, Europa si starzeje. Wie pani oczywicie, e to jest te kwestia dobrej
antykoncepcji i zwlekania z decyzj o rodzeniu dzieci. My zaliczalimy cige wpadki, moja
pierwsza crka jest z wpadki tumaczy mi pidziesicioletni pan doktor. Ale mimo
wszystko jako nasienia spada do mizernych 20 mln plemnikw na mililitr. Dawniej bywao ich
200 milionw. Serce mi zaomotao, plany na przyszo legy w gruzach. Oto mode ogiery
okazay si niewarte funta kakw. Drogie Panie, czyby naleao skupi si na piknie antykw,

a nie na wieych byskotkach? Jakie przewagi nad modymi maj ich duo starsi koledzy,
zaczam przewartociowywa. Starzy chodz po grach, zamiast lcze przed konsol do gier
komputerowych. Co prawda nie gotuj wedug Jamiego Olivera, nie odrni blanszowania od
duszenia, ale za to w ogle nie wchodz do kuchni. To te ma swoje zalety, na przykad wicej
czasu dla nas, bo mniej spdzaj na targu ekologicznym. Starszy mczyzna jest gotowy sta pod
naszym balkonem, by zazdrosnym nawet o krawca czy rozmowy przez telefon (Kto ci tak
rozmiesza, z kim tak dugo rozmawiaa?). Tymczasem mody z rozcieczonym nasieniem jest
tak tolerancyjny, daje partnerce tyle wolnoci, e smycz ju dawno si zerwaa, a on nawet nie
zauway. Wprost uwielbia, gdy wychodzisz na mecz siatkwki z kolegami z biura, bo wtedy on
ma czas na swoje pasje. Starszy mczyzna nie ma przyjaciek, tego w jego czasach nie
praktykowano. Mody mczyzna za ma tuzin psiapsiek, w tym trzy dawne narzeczone
z liceum, w tym jedna jest wiatowej sawy fotografk, a drugiej rodzice kupili apartament
w Nowym Jorku. Starszy mczyzna by moe zachowuje si niepoprawnie politycznie, prbujc
zasoni ceny w menu w restauracji lub wrcz zamawia w imieniu swojej kobiety. Ale za to nie
jest gadeciarzem. Kupuje Ci bransoletk, a nie sobie busol do nurkowania.
C, starszemu nieudolnie idzie obrbka Twoich zdj w najnowszym Photoshopie, ale
za to Twoje zdjcie nosi w portfelu. Starszy mczyzna nie dba o siebie, ma brzuszek i zestaw
rnych naogw. Pachnie tytoniem i swetrem z molami. Ale moe lepsze to ni mody impotent
wydepilowany, wyprofilowany, uywajcy piciu szczoteczek do zbw, rnych ksztatw,
ktry nie pachnie w ogle? Starszy mczyzna moe na emeryturze zosta modym ojcem, idc
w lady Saula Bellowa, albowiem staro musi si wyszumie, jak mawia Andrzej
Poniedzielski. Tylko e mody facet nie tylko nie czyta Bobkowskiego, nie sucha
Kaczmarskiego, ale w dodatku bujnych plonw nie zasieje, bo jest ewolucyjnym wrakiem
czowieka! Czyli nie warto jednak starego mistrza wymienia na efeba. Tylko oby ten stary
mistrz nie spieszy si z dojrzewaniem. Widziaam ostatnio szyld: www.uzywanejaknowe.pl.
Wr pikne plony tym, ktrzy postawili na ten biznes. To na pewno podna inwestycja.

Dowiadczona dziewica
Kada kobieta i dziewczyna, ktr znacie, ma wicej tak zwanych byych, ni si Pastwu
wydaje. Wicej nawet, ni wyliczya w najszczerszej rozmowie na trzewo czy na rauszu.
Podejrzewam, e dotyczy to rwnie panw. Kady mczyzna spa z wiksz armi panienek,
ni zeznaje w zwierzeniach przy wiecy. No, moe nie z armi, ale plutonik by si mu zebra.
Dokadne statystyki przemilcza si, szczeglnie w gronie najlepszych kumpli. Panowie nie
chwal si swymi najciekawszymi osigniciami sypialnianymi. Wszak obecna narzeczona
kumpla to mg by wanie jaki kolorowy epizodzik sylwestrowy sprzed kilku lat. Zasada
niedoszacowania erotycznego dotyczy rwnie gejw i lesbijek, ludzi zdrowych i chorych,
wierzcych i niewierzcych. Tak, zdarzaj si w naszej ojczynie dwudziestopicioletnie
dziewice damskie i mskie, ale s to rwnie rzadkie okazy jak kwadratowe pomidory czy
nieawaryjne alfy romeo. Teoria niedoszacowania erotycznego nie zostaa dotd opublikowana
w annaach psychologii wspczesnej z tego oto powodu, e sami psychologowie wstydz si
przyzna, i dwukrotnie spali z pacjentami, a stosunek z bliniaczkami na sandwicza to
marzenie, ktre wreszcie, pitnacie lat po maturze, udao im si zrealizowa. To, e prawie
wszyscy ludzie myl co innego, a mwi co innego, mnie nie dziwi. Hipokryzja zdaje si by
czci naszej natury tak jak to, e mamy pity palec u doni i stp. Ludzie pozbawieni hipokryzji
to mutanci. Jednak dziennikarze oraz politycy ponosz odpowiedzialno za sowa i dlatego
denerwuj mnie pene hipokryzji gosy witoszkw z tych rodowisk. witoszkw, ktrzy co
kilka miesicy zaamani i oburzeni mwi o nastolatkach, o zgrozo, majcych swj pierwszy raz
za sob i od p wieku prowadz jaowe dyskusje o lekcjach seksu w szkole. Drogie panie
i panowie, czy was naprawd oburza i szokuje fakt, e pitnastolatek ma to ju za sob? Na nic
zday si przeczytane przez was stosy lektur Nabokowa, Vargasa Llosy, Musila. Na nic wasne
wspomnienia ze szkoy, z kolonii, z namiotw podczas spywu Krutyni, z wyjazdu na truskawki
do Norwegii. Mamy wierzy, e w tamtych malinowych chruniakach ci, co dzi czerwieni si
nad moralizatorskimi artykuami, kadli si wieczorem do ka z rczkami na koderce, a wolny
czas spdzali na rozwizywaniu sudoku i grze w szachy? Cz dziennikarzy rzekomo tak straszy
czytelnikw seksualn deprawacj modziey, aby efektywnie wpyn na specjalistw od
edukacji szkolnej. Ale czy jest kogo straszy? Czy naprawd wierzycie w to, e specjalici od
edukacji seksualnej, wychowawcy, docenci, profesorowie s w szoku, e nastolatki maj ju swj
pierwszy raz za sob? Przecie wychowawczynie nastolatkw to czsto mamusie chowajce
nastoletnie crunie. Czterdziestoletnie mamusie te czsto przeywaj wanie trzecie
przebudzenie wiosny. Najpierw sypiay z kolegami z liceum, potem z kolegami na studiach,
potem przerwa na ma, teraz czas na modszych kochankw. Obserwuj, jak potargane crunie
wracaj z korepetycji lub w wieku 17 lat wyprowadzaj si do kawalerki z narzeczonym.
To nie przygodny seks dzi zdumiewa, ale konsekwencja w monogamii. Dziennikarze
i politycy najpierw chcieli rozlunienia konwenansw i wyzwolenia kobiet, a teraz pacz nad
brakiem dziewic. Dziennikarze, ktrym marzy si celibat modziey do 18. roku ycia, lamentuj,
e modzi ucz si seksu w Internecie. miem zauway, e ich rodzice z ferworem godnym
trzynastolatkw te rzucili si w odmty sieci. Przeczytaam niedawno w amerykaskiej prasie,
e 40 procent mczyzn flirtuje przez Internet. Randkuje, zdradza stae partnerki, oglda
pornograficzne strony. Czy kogo to dziwi? To przecie darmowy, atwo dostpny Playboy
kiedy nieosigalny, wymarzony, drogi, mitoszony przez kilku kolegw (i koleanki), chowany
pod materacem, a by moe nawet wycigany spod materaca ojca. To darmowe ycie (nie tylko
erotyczne) rwnolege. Za darmo mona swobodnie sypia w realu i wirtualu jednoczenie. Ucz

si seksu przez Internet. Do diaska! Ucz si wszystkiego innego przez Internet. Geografii,
historii sztuki, czytania, ukadania puzzli i lego. Modzi ludzie robi inne zaskakujce rzeczy
pierwszy raz przed 15. rokiem ycia. Wielu z nich ma pierwsz patn prac za sob. Pierwszy
wasny program komputerowy. Niektrzy nawet zakadaj swj pierwszy biznes albo maj na
koncie pierwsz wygran w turnieju rangi ATP, bo od pitego roku ycia mamusia katowaa ich
na korcie. Maj nagrany cakiem fajny krtki film fabularny na aparacie Nikon D90. Swj
wokalny debiut na YouTubie, ktry obejrzay tysice ludzi na naszej planecie. Zamiast biadoli
nad upadkiem moralnym modziey, lepiej pogada o tym, czy seks w sieci moe istnie razem
z seksem w realu tak jak e-booki i ksiki na papierze. Czy jeden zastpi drugi, jakie s zalety,
jakie wady. Debiutanci s coraz modsi. Spjrzmy na dobre strony bd mieli wikszy dorobek
erotyczny pod koniec ycia. Szczeglnie e wiek emerytalny si wydua!

Wytrzymao
ycie towarzyskie i uczuciowe koczy si wraz z powiciem dziecitka. Taka jest opinia
wielu rodzicw, ktrzy strasz ni przysze pokolenia rodzicw. Pamitam, e gdy byam
ciarwk w sidmym miesicu, to liczni yczliwi najpierw mi gratulowali, a potem na
odchodnym dorzucali: Korzystaj, pki moesz, bo jak si zacznie, to si wszystko zmieni. Jak
si zacznie oznaczao, e zacznie si koniec. Katastrofa. Bobas potwr wyssie z matki mleko,
z ojca energi i libido, a ycie dwojga rodzicieli obrci w wizienie. Moje mieszkanie stanie si
cel, z ktrej na plac zabaw, czyli spacerniak wypeniony zaplamionymi, wrzeszczcymi
wampirami energetycznymi wolno bdzie wyj raz dziennie. Podtrzymywana w katatonicznym
stanie na lekach antydepresyjnych dzie w dzie wie bd monotonn egzystencj
sprowadzajc si do karmienia, ubierania, sprztania, robienia papek. Gdzie w oddali miasto
bdzie yo, ludzko sucha bdzie premier operowych, emeryci chadza na wykady
uniwersytetu trzeciego wieku, gdzie jaki przyjemny Romeo bdzie czeka na dole, modzi bd
taczy w rytm nowych sampli, bezdzietne poetki limerykowa w kawiarniach krakowskich,
a nieodpowiedzialni tatusiowie przepija alimenty bd przeznacza je na zakup snowboardu.
A ja ju bd tylko wspomina m modo durn i jurn. Telefony przyjaci wykasuj z bazy
danych, a oni zapomn, kim byam. Seks? Jaki seks? Nikt si z tak wrd pocieli poniewiera
nie bdzie. Jestem odporna na yczliwo ludzi, wic specjalnie mnie te porady, pytania: Nie
przeraa ci, e ju koniec z randkami?, i apokaliptyczne scenariusze nie wytrciy
z rwnowagi. Zadziwio mnie jednak gloryfikowanie randkowania. W tej sferze od czasu
podstawwki nie zasypiam gruszek w popiele, ale jest to dziaalno niesychanie mczca. Czy
randki nie s czasem potworn udrk? Kilka koszmarnych utkwio mi w pamici. Pewien
mieszkaniec Trjmiasta, wtedy jeszcze student prawa, zaprosi mnie na kolacj do przytulnej
knajpki w Sopocie. Prawnicy od dziecka robi na mnie kolosalne wraenie, gdy potrafi zawsze
siga do odpowiedniego segregatora bd teczki i wyowi z nich dokadnie ten kwit, o ktry
chodzio. Taki rodzaj zorganizowania imponuje mi szalenie i jestem natychmiast pena
entuzjazmu, jeli idzie o tak zwane stanicie do aktu. Mecenas nadszed punktualnie, adnie
witajc si ze mn. Zamwiam sobie dwie przekski, danie gwne, wino. Przysza kolej, by mj
randkowicz powiedzia kelnerce, na co ma ochot. Czy jest moe cola light? Niestety, nie
mamy. Jest tylko zwyka. Aha, to ja poprosz herbat. I czy jest moe sodzik?. Modzieniec
okaza si na diecie. Tak twierdzi, cho podpytywaam si go, czy aby nie martwi si o finanse.
Spokojnie, jestem wypacalna, nie szukam sponsora. Zajadaam po kolei cielcin w sosie
tuczykowym, warzywa z grilla, a on przez cay wieczr opowiada mi, jak ciko walczy o to,
by utrzyma lini. Jakie diety s zdrowe, jak skuteczne jest picie samego kefiru przez cay
tydzie itp. Liczyam na jakie wspaniae opowieci o prawie rzymskim, ale prawie zepsuam
sobie apetyt, gdy randkowiec przeszed do opowieci o tym, e raka mona pokona brokuami.
Na koniec orzek, e jego najwikszym marzeniem jest wbi si w rozmiar small. Ja jestem
rozmiaru small, ale nie chciaam, aby mecenas si we mnie wbija. Liczyam, e jego marzenia s
rozmiaru large, wic uciekam, pacc za jego herbatk i sodzik. Najgorsza randka, na ktr
trafiam, bya w Bostonie. Z bostoskim koleg ju zdyam si nieco pozna, sympatycznie
nam si gaworzyo w stowce i pokojach akademickich. Tymczasem kolega zaprosi mnie do
siebie do rodzinnego domu. Dom by jak z bani Disneya wielki, brzowy, na grce wrd
ogrodu. Stare bostoskie pienidze. By dzie, rodzice zapewne w pracy i kolega chcia chyba t
sytuacj wykorzysta, bo nie pozwoli mi posiedzie w salonie, lecz z impetem popdza na
piterko do jego pokoju, w ktrym oczywicie stao ko. Idealnie zasane. Kolega bardzo by
przystojny, prymus, sowem, czemu nie? Wtem zerknam na sufit, na ktrym by przyczepiony

gigantyczny proporzec z godem uczelni i hasami druyny futbolowej, w ktrej to gra z wielkim
zapaem. Wol sportowcw, nawet niezdolnych, od kanapowych niezgu, ale hasa na proporcu
mnie usztywniy: wytrzymao, dugodystansowo, cika praca, krew, pot i zakwasy, denie
do celu. Dalszych przykaza nie pamitam. Perspektywa takich kowych zmaga zniechcia
mnie i oddaam ten seks walkowerem. Moja sypialniana wytrzymao mogaby nie by na miar
maratoskich oczekiwa tego zawodnika. Poleciam go koleance wiolarce, ktra lubia
wstawa codziennie o pitej rano, by trenowa, zanim zajcia si rozpoczn. Wiolarki s gotowe
wytrzyma wszystko, nawet taki seks. Wczoraj znajomy gej opowiada mi z kolei o swojej
randce. Ty to masz dobrze, masz dziecko i wymwk, aby nie wychodzi. Ja wczoraj byem na
randce z facetem z Internetu. Umwilimy si w Wedlu, on wszed opalony, bo wrci z Woch.
I od razu zacz opowiada. Suchaj, te Wochy to kupa gruzu, jakie ruiny, ciesz si, e ju
jestem. Czy chciaaby by z kim, dla kogo Wochy to kupa gruzu?. ycie przed dzieckiem
moe by jeszcze wikszym nieszczciem ni po dziecku, ale o tym tak zwani yczliwi jako nie
pamitaj.

Wycigi bkartw
Rany, o rany! Jak ja w szkole chciaam by bkartem, opowiada Hania z umiechem na
ustach. Tak nie cierpiaam ojca, e wszystkim nauczycielkom i koleankom z klasy
opowiadaam, e na pewno jestem podrzutkiem, zamienionym w szpitalu. No, choby sierot.
Matka musiaa i do szkoy i prostowa, e urodziam si w domu na stole w kuchni. Ech, by
tak jak ty, bkarcic, sama rado.
Niele jeste pokrcona, Haniu. e niby my, bkarty, to yjemy kolorowo? Wycigi
bkartw sobie urzdzamy, a ty z nami chcesz sobie poszale za kierownic? Ot wkoo byo
niewesoo. Zazdrocilimy tylko oczywicie na odwrt. Tobie. Ech. By z normalnej rodziny.
Matka od rana z chochl, ojciec z gazet. Najlepiej wojskowy, jak u ciebie. Jak masz trj
z matmy, to wrzeszczy, a matka, zasaniajc ci przed wojskowym pasem, stara si udobrucha
sytuacj. No ju dobrze, przesta si Jerzyk tak denerwowa, przecie nasza maa za to licznie
rysuje. Matki rola to dobruchanie. Wszystkie wojny domowe udobrucha, pioruny na siebie
bra, co tam, e wosy dba staj, wypadaj, a przy myciu to tak wychodz, e a wanna si
zatyka. Chustk si zaoy albo bejsbolwk syna i siwizny, ysiny nie wida. Matka ziemia,
matka przytuli, matka potem i ojca przytuli. Zmacha si przy tej awanturze, a wiadomo, e
cinieniowiec. Co prawda ona te ma nerwic, ale przecie matka nie beksa. Kobiety nie pacz.
Matka wie przecie, e m tak naprawd to zoty czowiek jest i z crusi dumny jak Churchill
z cygara. A krzyki? To musiao by ekscytujce, takie afery jak w filmach! Porzdny dom, to
przecie ktnie musz by. Jak si raz na jaki czas ojciec nie powydziera albo matka nie
pokrzyczy, to znaczy, e zimnica emocjonalna. Chd emocjonalny. Fuj! To na odlego biaym
maestwem mierdzi. Sodomia i gomoria. Jak nie ma rzucania talerzami, to znaczy, e kobicie
na nim nie zaley, pewnie spenia si z innym.
Twoi starzy si rozstali. Ale ci zazdroszcz. Dwa domy masz, a ja jeden i nie chce mi si
do niego wraca, wzdycha Kazio, gdy ze szkoy odbiera mnie tata. Chciabym by
z rozwiedzionej rodziny, to by si pani od chemii nade mn litowaa, jcza Kazio. No tak, moi
si nie kcili. Faktycznie sabo miaam. Moja matka nawet byle szar cierk mi nigdy dupska
nie spraa. cierki nigdy w rku nie miaa, bo fleja z niej taka bya, e hej. Ludwika od Ludwika
nie odrniaa. Znaczy niekobieca bya, bo kurzu nie widziaa. Nawet po gosposi nie chciao jej
si poprawia. Licie jesienne pod szaf z butami si walay. Nie widziaam ani razu, aby na ojca
gos podniosa. Co to za para, bez sensu, bez krzyku, bez lubu. Widywaam u ludzi fotografie
lubne. Niektre tak stare, e a poke. Welony do ziemi, gowa panny modej opiera si
o opiekucze rami ma. Monida nad kiem. On sztywny z przeraania, nie moe uwierzy
w to, co przed chwil powiedzia. Ona ufna, rowa na policzkach, wreszcie kogo zapaa.
Pamitam, e jedni rodzice mieli fotografi lubn w ramce na kominku postawion, a wok niej
rozsypane suszone patki r. Jednak to na wakacjach zazdro konsumowaa mnie ze szcztem.
Oto ja z matk i grup towarzyszcych jej wesoych, dowcipnych, koleanek i kolegw. Malarka
i kompozytor, do tego jakie dorastajce dziecko kompozytora z gitar, jaka siostrzenica ze
Szwecji w obdnych czerwonych zachodnich drewniakach, wleczemy parawan na pla. Na
pewno o czternastej bdzie przerwa w plaowaniu na piwo i gofry. A tu mija nas sunca powoli
jezdni zapiaszczon przyczepa biaa jak lody Bambino. Ojciec, matka i dwoje dzieci jak
sardynki podskakuj w tym kubiku, gdzie przestrzeni tak mao, e jak jeden map rozoy, to
drugiego w czoo puknie. Ale mimo to zazdro ssie. Rodzina w przyczepie. W komplecie.
Dzieci nie na odlego, tylko cay czas w kokonie si kotuj.

Po latach z zazdroci wyrosam. Jak z kapci. Od dwudziestu lat nie pamitam uczucia
zazdroci. Na studiach pewna dziewczyna z Wietnamu popenia samobjstwo, powiesia si
w azience, bo jej przyjacika (?) co roku na dyplomie miaa ciut lepsze stopnie. Za to koleanka
Pikusiska z radia dwa lata po rozstaniu ledzia byego ma. Na jakie strony internetowe
zagldaa? azia za nim, chowajc si za drzewami. Pisaa esemesy do niego, do jego kolejnych
partnerek. Zapisaa si na tenis w tym samym klubie. Gdy jego nowa kobieta zasza w ci, to
i ona prbowaa zaciy. ona kolegi Y chodzia za nim do biura. Sprawdzaa, czy on w tym
biurze jest, czy siedzi naprawd do godziny 19. W kocu koledzy z pracy go wyrzucili, bo mieli
jej do. Uwaaa, e przyja midzy kobiet a mczyzn jest niemoliwa, wic zakazaa mu
kontaktw ze mn i innymi koleankami. Odezwa si po czterech latach. Rodzice cieszyli si, bo
i rodzice byli wedug niej podejrzani, zatem odsunici. Wszak utrzymywali stae kontakty z jego
rodowiskiem. Dlaczego waniejszy by dla mnie gos ony, ktr znaem p roku od gosu
moich przyjaciek, ktre znaem ponad dekad gono myla potem kolega Y, sczc whisky
na mojej czerwonej kanapie, ktr pamita jeszcze sprzed swego lubu. ona sprawdzaa mu
karty w aparacie fotograficznym, czytaa jego dziennik w komputerze, mejle, gdy szed do
azienki, przegldaa jego telefon komrkowy. Opowie Joli. Bd ci sprawdza
wyrywkowo, rzek m. Oto siedzi Jola na dziace ze sw starzejc si matk. Dzwoni telefon
komrkowy matki. To zi mile si wita. Co u Pani sycha, A dobrze wszystko. Siedzimy sobie
z Jol na dziace. A u Pana? A dobrze, dobrze, jestem z koleg na konferencji w Poznaniu. A to
mio, pozdrawiam Pozna, matka mwi i si rozcza. Jola pyta: Kto dzwoni?. A m twj
dzwoni, matka wyjania. Ojej, to nie nacieszymy si sob, bo on za dziesi minut tu bdzie.
Nie, no co ty, on w Poznaniu. A tu nagle pisk opon zza potu. Na dziace zjawia si m.
Blisko ten Pozna, prawda? A kuku! Jak to mio was moje panie zobaczy. Prosecco
przywiozem!. Jola ucieka najbliszym pekaesem do Woomina. Tajemnica korespondencji
jest wita, nigdy nie przeczytabym mejli mojej kobiety, nawet gdybym czu, e mnie zdradza
mwi kolega Z. Nie moesz zmusi kobiety do tego, by z tob bya. A ja bym nie
przeczytaa, bo i tak to nic nie zmieni. Przecie jeli kto ma mnie rzuci albo zdradzi, to i tak to
zrobi. Co ma by, to bdzie, po co marnowa siy na zazdro. Owszem, lecz nie zzujesz jej tak
atwo jak uwierajcego buta.
Szekspir gupio zrobi, dajc swej sztuce tytu Otello. Czynic tak, zrobi z niego
bohatera, a tymczasem Otello to biedne zalknione stworzonko, ktre potrzebuje pomocy. Nim
zadusi siebie.

ona idealna
on idealn jest wdowa. Henryk by cudowny, szalenie mi imponowa. Pamitam, jak
go spotkaam: sta w kulisach teatru w kaszmirowym kardiganie, telewizyjne snopy reflektorw
wydobyway jego posta z czerni, a drobinki kurzu tworzyy nad nim aureol. Byam wtedy
inspicjentk, dorabiaam sobie jako doktorantka na muzykologii. Mimo e by ju wtedy wielk
gwiazd, denerwowa si przed kadym wystpem, nerwowo maca po kieszeniach
w poszukiwaniu chusteczki, zawsze poci si, wiesz, wiolonczela to fizyczna harwka. Jego
koszule po koncercie mogam dosownie wyyma. Oczywicie, Henryk by dentelmenem, nie
myl Agata, e wymaga ode mnie prania i prasowania koszul! Ale skd, Boenko, na pewno
robia to z mioci, jako taki sympatyczny przerywnik midzy twoj prac a gotowaniem, kada
kobieta lubi wtula si w garderob ma, gdy m tego nie widzi. Agata, wyobra sobie, e
zanim si poznalimy, prasowaa dla niego suba, ale w trasie koncertowej to Henryk potrafi
sam sobie prasowa.
O swym zmarym przed trzydziestu laty mu Boena opowiada, jakby widziaa go
wczoraj. S razem na dobre i na ze, a do mierci nic ich nie rozczyo, a po jego mierci
zczyo chwytem czuego buldoga. M sta si dla niej jak powietrze, oddycha nim, s
nierozczni. Niegdy widywali si w przerwach w pracy albo podczas wyjazdw, a teraz on jej
nie opuszcza. Wdowa spdza z mem wicej czasu ni ona, bo o jego sprawach myli teraz za
dwoje. Czy m chciaby takiego pomnika? M lubi te rczniki, bd si nimi wycieraa,
mimo e s przetarte i siepi si na caej poaci frott. Wdowa staa si prymusk, oto
krnbrno i niezaleno, ch stawiania na swoim, kobieca prno wszystko to
wyparowao wraz ze mierci maonka. Jako wdowa nie jest ju mczennic, nie musi
tumaczy si na przyjciu, e przysza sama, ani sta w cieniu ma. Kady j zna. Wyjania
muzykologom niewyranie napisane akordy, spawia tpych magistrantw, upomina wydawcw,
darowuje drobiazgi do Europejskiego Centrum Muzyki. Gdy pastwo yo i wspyo kcili
si. Bywao, e pani X ostentacyjnie pakowaa walizki, a pan Y, krzyczc: Musz si
przewietrzy!, wychodzi z domu. Odkd pochowaa Henryka na jego ulubionym cmentarzyku
mazurskim, ktnie ucichy. aden wydawca, crka czy brat nie bdzie idealnym stranikiem
pamici kompozytora, bo oni nie budzili si z nim codziennie rano, nie wiedzieli, e Henio lubi
jajko gotowane, nie cierpia tapet w smoki, tylko w pagody, panicznie ba si paradontozy. aden
brat czy reyser operowy nie robi Heniowi zastrzykw, nie szykowa inhalacji przeciw astmie
i nie wysuchiwa zaale ciarnych kochanek.
Poza tym i tak wiadomo, e ony zawsze maj racj. Mczyni s tak naprawd
niesprawni yciowo, bezradni jak mali chopcy. Facet jest w stanie skupi si tylko na jednej
rzeczy. Albo firma, albo dzieci. Trudno, aby mj Michaek obraca miliardami na rynkach od
Korei Poudniowej po Radzymin i mia jeszcze spamita, o czym Kubu pisze magisterk
wyjania mi Jadzia, parkujc ich starego jaguara. Mj Micha potrafi zbudowa cig
technologiczny do budowy urzdze medycznych, owi ryby z helikoptera z Putinem, ale
w papierach w domu mia kompletny burdel. Kiedy wysaam go po chleb na niadanie, to
wyobra sobie, e wrci z gazet, ale bez chleba. Wszyscy wiedzieli o jego pasji marynistycznej,
ale czy ty wiesz, e on nigdy nie zda na sternika jachtowego? Pytasz, kto cumowa nasz
Krlow Neptunic? Oczywicie, e ja. Czy ty wiesz, e mino dwadziecia lat, a ja musiaam
zmieni skad zarzdu, bo te chciwe krwiopijce knuy sprzeda udziaw! ona z czuoci wrci
do starych zapiskw ma, poprowadzi firm w kierunku, o ktrym wielokrotnie rozmawiali przy

kolacji, rozsdnie spali niepotrzebne kwity. Najlepiej by on ostatni. To ona odpiecztuje

testament, to przy niej geniusz wypowie ostatnie sowa i potem bdzie moga adnie je
zredagowa. M starzec to m mdrzec, ktry zrozumia, e oto ta ona ostatnia jest sensem
jego ycia. Idealna wdowa musi mie na ma monopol. Inaczej wkradnie si baagan, rozszarpi
biedaka. Stary m wie, e na rozsypane po wiecie wnuki nie ma co liczy, a przyjaciele
pomarli. Na wiecie ma tylko jedyn swoj Boenk. I cho za ycia z Boenki drwiono, e to
infantylne zwierztko jest, e pazerna na fortun, to teraz, gdy wreszcie Henio umar, Boenk
wywicono na dziewic. Mija okres aoby. Niektre wdowy poszukuj nastpcy, lecz po
okresie prb i bdw orientuj si, e cho byo cymbalistw wielu, aden nie gra rwnie
cudnie jak m nieboszczyk. Star pann ju dawno nie s, rozwdk byy, singielk nie bd.
Osigny status prestiu. Panowie, jeli macie chwilowe kopoty z on, pociesz was.
Wystarczy, jeli pomrzecie. ony si wtedy poprawi, a wszystko, co wyrwao im si w afekcie,
odkrc.

Moja przysza ex
Stary, ja ju nie chc w yciu wiza si z adn kobiet. To ostatnie, co mi jest teraz
potrzebne. Dziecko odchowane, o popatrz, wrzuciem go sobie na tapet, to z balu maturalnego.
Ma chopak stylw, co? Bidulek t kozi brdk to miesicami hodowa, a grzywk na el p
godziny ukada. Jak ostatnio ten mj Gucio u mnie nocowa, to zauwayem, e on lampi si
w lustro na t swoj gb mocniej ni na obecn dziewczyn. Nie wiem, jak ona si mieci w tym
jego kadrze, bo Gucia ego ramy rozsadza. Dziwne, bo znasz mnie, prawda, ja to skromny,
niemiay zawsze byem, a on mio wasn od rana do rana uprawia. Po matce pewnie. Ale si
na te jego korepetycje z matematyki naharowaem, majtek chopie, najpierw czesne za szko,
a w szkole babka nie potrafi tumaczy. I jeszcze dodatkowo po lekcjach na korki drepta.
W kadym razie dobrze ci radz, nie zakochuj si, chyba e przed wakacjami. Sam si na
Zanzibarze zanudzisz. W tym wieku, ja ju znam te historie. Po co ja mam si znw w jak
kobit wrabia, denerwowa, szkoda ycia. Mio ycia, wielkie plany, kartony z rzeczami do
niej albo ona do mnie, a telewizor, a fikus benjaminek, a wszystkie kije do golfa, a winyle. Tylko
rzecz zaczniesz wrzuca, to taka testami ciowymi opajcza ci, a taska to znw po
mieszkaniach po rozstaniu?
Nieche policz: zaczynaem na Chomiczwce, z t no, jak to jej byo, Jadzi, przy
przystanku na ulicy Conrada, pamitasz? Od tego czasu miotao mnie do centrum, na Mokotw,
ooo tam blisko na korty miaem. Potem mordowaem si na Zacisze, te domki, te hurtownie
skarpet, pamitasz, bo tej Agnieszce pasowao blisko firmy; ja ju mgbym agentem
nieruchomoci by, bo spaem wszdzie, w sumie tylko na nowym osiedlu Miasteczko Wilanw
nie sypiaem. Co mwisz? Aha w osiedlu a nie na osiedlu, nie no, co ty, naprawd?. Na
stowce, w stowce. Racja, racja. Na stole to lubia si kocha ta moja Karolcia. Czy ty wiesz,
e ona teraz urodzia dwjk dzieci temu platfusowi Arturkowi? Niezy go, dobrze trafia, spec
od budowania SPA. Dziki Karolci ju dwa razy darmowo masowaem si na Wzgrzach
Dylewskich i w wieradowie. W kadym razie ju nigdy z adn kobiet, choby kurwa tyeczek
jak Justyna Kowalczyk miaa, nie zamieszkam. Wszystkie wampirzyce na zawsze na amen,
a najlepiej lub by bray. Czy ich matki nie dopieszczay, czy co, kada by chciaa, ebym j
adoptowa. A potem jazdy si zaczynaj: Dlaczego nie odbierasz. Dlaczego jedziesz na narty
z koleg a mnie nie bierzecie? Co ty robisz na tym zdjciu z Halink? To niby z pracy ta
sitfocia? Koleanka z lyceum? No chyba artujesz ty fagasie, dziesi lat modsza? To ty tyle
razy zimowae? Czy ty wiesz, e jedna moja bya prbowaa na mnie wymusi, ebym zdj ze
ciany fotografi malutkiego Gucia z matk Gucia? Taki brak szacunku dla Marioli? Moja bya
to moja rodzina. Moja przeszo. Zoza prbowaa plakat w tym miejscu na cianie przyklei.
Panicznie boj si teraz, eby adna kobieta u mnie na duej si nie zalga. Niedawno taka
jedna koleanka metod na reklamwk prbowaa. Te to znasz? He he. Dobre. e niby
najpierw szczoteczk I piamk w reklamwce na peczce w azieneczce pooy. A za cztery dni
patrz, a ona drug reklamwk kadzie I leciutko moje rzeczy z basicowej kolekcji Beckhama
zreszt przesuwa, eby swoj, kur... reklamwk wcisn ze stanikiem i T-shirtem. Metoda
maych reklamwek. Nie daem si zwie, z jednej reklamwki zaraz kapcie z pomponem mog
jej wyrosn.
Poza tym, po co mi kobieta, jeli ja mam, stary, takie genialne ex. Cay wianuszek od
Gocawia po Gr Kalwari i z powrotem z opotkami. Karolcia zostaa gwiazd chirurgii
twarzowo-szczkowej, docent pen gb, duma mnie rozpiera, zreszt ona leczy mnie od lat,

semki moje wyrwaa obie na raz bez liwy pod okiem. Te jej donie s obdne. Czy oddaa te
semki? Nie, pozwoliem jej zatrzyma. No moja bya ona, to wiesz, nawet ostatnio na narty
mnie wzili, lubi tego jej nowego starego, e hej. A ta imprezowa Agusia wyrosa na pani
reyser, jed z ni czasem na spektakle do Avignon, bo ona to raz kogo ma, a raz nie, zaley
czy pije, czy sucha. No owszem, jazdy z ni byy, pamitasz, jak j na detoks gdzie tam za
om wielimy? Teraz dopiero po latach od rozstania te moje ex tak naprawd doceniam.
Napi nie ma, awantur nie ma, wyrzutw adne mi nie robi, zazdrosne nie s, bo maj mw
albo tak jak Agusia wianuszek adoratorw a mi to nawet pasuje w wianuszku by, bo si
odpowiedzialno rozkada. Kady facet si ni troch poopiekuje, ale wiesz tak z doskoku, a nie
e ja co musz.
Musz to ja w pracy by. I dzieckiem si zaj, a jak mi kobita mwi, e co musz, to od
razu osaczony si czuj. Ja to jak mydo jestem, wiesz? Nieee, nie taki pachncy. Taki liski. Jak
mnie babka dociska, nie daj Bg, wyrzuty mi robi albo krytykuje tym kastrujcym gosikiem,
albo pasywno-agresywny teatrzyk odstawia, wzdychajc znaczco: No dobrze, to id sam, albo
oczy wielkie i tekst zapoda: O, czyby odwiey z ni kontakty? Znw gracie w brydyka?,
to ja si pieni. I wylizguj.
No wic spotkaem ostatnio tak dziewczyn na domwce u znajomych. Nie, nie znasz
ich, z Parya, Hoffmanowie, znajomi mojego francuskiego szefa. Ona w konkurencji pracuje,
radczyni prawna, nieza sucz, ci powiem, klienci pono z wdzicznoci bukietami j masuj. No
i bum. Zachorowaem na ni. Od wczoraj wysaem jej ju pitnacie esemesw. Co mwisz? e
koszty? Nie, nie spoks, ze subowego.
No i tak myl, e moe zerw z ni, zanim j poznam. Przecie mam takie dobre
kontakty ze swoimi ex. To bdzie moja przysza ex. Poar w sypialni. I bezpieczestwo na
zakrcie. Ju si ciesz na to pomienne rozstanie. Poprosz eby mnie zaraz rzucia. Najlepiej na
ko.

Ja nie myl. Czynno t od wiekw deleguj innym. Sama nie mam predyspozycji do
mylenia. Ani czasu, bo gdy tylko zamyl si, skutki s tragiczne. Zapomn synowi da kanapk
do szkoy, albo opaci ZUS, albo gdzie zaparkowaam auto, albo spisa licznik elektryczny. Los
rzuci mnie za to wewntrz szczliwej konstelacji wybitnych ludzi, do ktrych o kadej porze
dnia mog zadzwoni z pytaniem, czym si rni netto od brutto albo co to jest altembas, albo na
czym polega teoria Friedricha Hayka o pierwszestwie prawa przed prawodawstwem. Wszystkie
moje przyjaciki s genialne, a ja niczym wampirka ywi si ich energi. Koledzy te, ale ich
nie chwal, bo robi to codziennie ich mamusie, ony i psychofanki.

Gorco polecam
Globalne ocieplenie dziaa ju pen par. Przez okna mego laboratorium obserwuj
pierwsze, by moe nieodwracalne zmiany w faunie. Ani meteoryt, ani kometa z rozwianym
ogonem nie uderzyy w ziemi, a mimo to z polskiej populacji znikn gatunek zwany krytykiem.
Na jego miejscu kwitnie i rozmnaa si z apczywoci krlika gatunek zwany polecaczem
i doradzaczem. Kada stacja radiowa poleca w programie kulturalnym wydarzenia, ktrych nie
moemy omin, kada gazeta codzienna poleca kolejne restauracje, w ktrych wypada
rezerwowa stolik wrd kalmarw i schabowych. Odnosi si wraenie, e wszystko, co nas
otacza, jest dobre i warte grzechu. Kiedy spytaam zaprzyjanion dziennikark radiow, co
sdzi o polecanym w jej audycji spektaklu teatralnym. Podobno dobry. S rne zdania. Jak to
podobno, to ty go nie widziaa? Nie widziaa, ale poleca. Tyle si dzieje, media pdz, nie
nada. Specjalici od zakupw polecaj nam nabycie pitnastej lampy z plastiku i czapki
z papieru prosto z Japonii. Polecacz osobisty, czyli profesjonalny shopper, bo taki gatunek te si
pojawi, zawsze poleca na odwrt. Jeli przyjdziesz w dinsach, powie: Ojej, ile mona chodzi
w dinsach, w co kobiecego i zwiewnego. Jeeli przyjmiesz go w pastelowych tiulach:
Ojej, falbanki s dla dzidzi piernik, polecam pani germaski minimalizm Jil Sander. Byle
wcisn co nowego, co poleci. Jednej sprawy tylko nie rozumiem: jeli kady film otrzymuje
co najmniej trzy gwiazdki, jeli kada wokalistka jazzowa jest niezwyka, jeli kade
wydarzenie jest wyjtkowe, nowy ciuch ciekawszy od starego, kady klub nocny ma dobr
muz, a aparat ma wszystkie opcje, to czego naley unika? Co stao si z ludmi, ktrzy
zionli ci, z krytykami, ktrych sadystyczne piro byo w stanie zrujnowa losy nowego
musicalu? Pragn, by mego, i tak niezbyt wygrowanego, poziomu umysowego broni zastp
nieustraszonych recenzentw, bo nie chc czyta i oglda rzeczy, ktre mnie ogupiaj i na ktre
marnuj czas! Pragn, by recenzenci byli bardziej kliwi ni w kobra i kompensowali sobie
jakie grube nieszczcia z dziecistwa (niski wzrost, kulfoniasty nos, odmow przyjcia do
Akademii Teatralnej), wycinajc w pie rzesze debiutujcych reyserw, operatorw, muzykw
i poetw. Czy w moim pokoleniu kady recenzent sprzedaje si niedrogo? Wystarczy zaprosi go
na darmowe par dni podczas Festiwalu Filmw w Gdyni, stpi zmysy trunkami na proszonych
bankietach, wcisn materiay promocyjne z gotowymi dziennikarskimi formukami i na drugi
dzie prasa pena jest identycznych, nader pochlebnych recenzji? Zamiast pisa prawd, na
przykad, e polskie kino jest od lat beznadziejnie nudne i pretensjonalne, e cierpi na brak
scenariuszy, a efektem tego marazmu jest wciskanie Bogu ducha winnym widzom jeszcze mniej
zabawnego i finezyjnego kina offowego! Czy wspczesny recenzent jest wazeliniarzem? Boi si
otwarcie wygarn mistrzom kina, e robi filmy, na ktre nikt nie chodzi? Nie wypada mistrzom
robi przykroci. Restauracje pene odgrzewanych w mikrofali da, najtaszych produktw
z supermarketu, brudnego zaplecza i niedouczonej obsugi poleca si jako warte odwiedzenia.
Czy jadaj w nich po prostu polecacze, ktrzy lubi za darmo zje? Wciska si nam pyty
wokalistek, ktre nie rozumiej ani sowa z tego, co piewaj, a nominuje si je do nagrd. Czy
nagle wszyscy krytycy zachorowali na empati? Tak im przykro za mizeri w polskim kinie
i przemyle fonograficznym, e chwytaj si wszystkiego, co nie jest druzgoczco ze? W kocu
jakie nagrody trzeba rozda, prawda? A czy nie lepiej zrezygnowa z gali? Nie, bo biznes musi
si krci. Cz z nas urodzia si w czasach, gdy nie byo adnych ksiek do wyboru. Wszyscy
czytali Winnetou bd Ani z Zielonego Wzgrza, a potem rzucali si na nowoci z serii Nike jak
na woowe bez koci. Nic innego nie wydawano. Na pokazach filmw Tarkowskiego byo
toczno (w zamknitym dzi kinie Tcza), bo nic innego o tej porze akurat nie grano. Dzi wybr
jest tak wielki, otacza nas taka masa bodcw, e tym bardziej potrzebna jest armia krytykw,

ktra ochroni nas przed tandet, przed chamem i przed... naszym wrodzonym akomstwem.
Nasze akomstwo jest wiecznie podsycane, a czy rol mediw jest bez wytchnienia wie nas na
pokuszenie? Zapytaam znajomego redaktora naczelnego, dlaczego mamy taki stan rzeczy. Czy
nard polski wywiz krytykw w kibitkach gdzie na Syberi? Chodzi o to, e powinnimy
ludziom pomaga, ludzie chc porady. Ale czy napisanie prawdy o filmie, e jest zy, i podanie
argumentacji, dlaczego tak jest, nie jest form pomocy? Istnieje szansa, e reyser nastpny film
zrobi lepszy albo zajmie si inn prac, a publiczno nie straci pienidzy na bilet. Ale za
recenzja niesie negatywn energi, niedobrze jest sia negatywn energi, argumentowa
naczelny. Niedobrze? Ale cudownie jest oglda, jak kto kogo masakruje.
Zamiast wyostrza nasz zmys krytyczny, usypia si nasz czujno, tworzc wraenie, e
wszystko jest pikne, zdolne i cudowne. Trudno si dziwi, e niektrzy z nas w ucieczce przed
zalewem znakomitych produktw lduj... u pustelnikw bd w klasztorach. Ja za z braku
krytykw opracowaam prywatny system przetrwania w zalewie gorco polecanych nowoci. Od
kilku lat czytam i ogldam tylko klasyk. Co do biecej produkcji, poczekam dwie dekady.
Zobaczymy, co z nich zostanie. Ktre rewelacje sezonu odo si w czasie rwnie dobrze jak
The Police, Ewa Bem, Absolwent i Panny z Wilka? Gorco polecam t metod, majc nadziej,
e klimat znw si ochodzi i wrc bestialscy krytycy, by rozszarpa kilka aktoreczek na
strzpy.
Felieton ten napisaam siedem lat temu. Temat jest niestety nadal aktualny. wietny
felietonista i pisarz Krzysztof Varga zaj si nim w tym roku w tekcie mier krytyka, czyli czas
entuzjastek: Krytyk literacki zoy ju czas temu abdykacj czy te zosta przez media oddalony
niczym niechciana konkubina, pisze Varga.
Zwraca on uwag na to, e ludzie bardziej licz si z opini internetowych entuzjastek
ni krytykw erudytw. Zastanawiam si, dlaczego tak si stao. Powodw jest wiele, nie jest to
miejsce na medioznawcze i kulturowe analizy. Wany powd pojawi si w cigu ostatnich kilku
lat hejting. Sama padam jego ofiar. Kady powd jest dobry, by internauci felietonist bd
krytyka zhejtowali. A to stara, a to brzydka, a to pijaczka, puszczalska, nudziara, wita,
prawiczkowata czy bezdzietna. Matki krytykuj inne matki. Mowa nienawici w sieci nie jest
w Polsce karana. Wielu krytykw po prostu si boi. To nie s czasy Sonimskiego, ktry mg si
wyzoliwia, z reguy celnie, susznie i dowcipnie, ryzykujc co najwyej, e reyser czy pisarz
popeni polemik w magazynie literackim. Ja forw hejterskich w ogle nie czytam. Nigdy. Na
aden temat. Jednak wiem, e s autorzy z cienk skr. Boj si potem wyj w real. Moe
kibole ich napadn albo psychofanki obrzuc pomidorami po tym, jak dany autor mia czelno
skrytykowa dzieo Katarzyny Grocholi czy Szczepana Twardocha. Wielu recenzentw lubi by
w luksusowym hotelu na festiwalu literackim jurorem. Albo filmowym jurorem. on si
zabierze, darmowy basen dla creczki dostanie. Albo darmowe ksiki przyl, albo karnety do
teatru... Tymczasem specjalici od pijaru godzinami czytaj kozaczki, pudelki, plejadki i plotki
i z list goci VIP skrelaj wybitnych erudytw. Siej negatywn energi, a ta si le sprzedaje.
Trudno by krytykiem permanentnie nieszczerym. A szczery ryzykuje dzi utrat pracy.
I yciem.

Hejna
Najlepszym programem w polskich mediach jest hejna mariacki. Program ten nadawany
jest codziennie, punktualnie o godzinie dwunastej w Programie Pierwszym Polskiego Radia.
Pomys transmitowania na ywo z Krakowa melodii granej przez straaka na trbce ma 75 lat,
o rok mniej ni Polskie Radio. Hejna mariacki jest Polskiego Radia symbolem.
Wszystko w tym wydarzeniu medialnym, jak to si dzi mawia, jest udane, a najwiksz
jego zalet jest to, e na te dwiki liczy moemy zawsze, e ta radiowa tradycja towarzyszy
nam, suchaczom, nieprzerwanie, czsto od urodzenia. Codziennie mamy t pewno, i jeli
wczymy Jedynk, usyszymy odliczanie zegara, a zaraz potem prne kroki straaka
przechodzcego od jednego okna wiey kocioa Mariackiego do drugiego. Zaatwiamy sprawy
w ponurym biurze, obsuguje nas jdzowata urzdniczka, a wtem gdzie z dalekich pokoi
biurowych dociera do nas charakterystyczna melodia hejnau. Jak piknie! wiat si nie zawali,
Krakw jeszcze stoi, radio yje, jutro te jest dzie. Inna sytuacja: stoj w korku, jad do pracy,
stres, spaliny, nerwowo wczam radio. Wszdzie muzyka z playlisty, paplajcy bzdury dideje,
transowy omot muzyki dubbingowej ju od przedpoudnia, dwuminutowe audycje o niczym,
namolne reklamy, amerykaskie nudziareczki lansuj popowe hity sezonu oparte na trzech
dwikach i tekcie obraajcym inteligencj ameby. O odmdajcych pytaniach
konkursowych nie mwmy. I nagle ulga. Przerzucamy si na niemierteln Jedynk i kojcy
minimalizm hejnau.
Reformy, elastyczno, otwarto na nowe trendy na pewno wszystkim su, aszenie si
we wasnym sosie prowadzi do stetryczaej geriatrii. Jednak magiczne sowa nowo
i zmiana niekoniecznie oznaczaj jako. Nowy format, nowe Delicje, nowe Ptasie Mleczko,
nowy jazz, nowy model volvo, nowy lifting twarzy, zmiana formuy, zmiana layoutu. Sowo
nowy sprzeda wszystko. Nowo i oczywicie towarzyszca jej modo, owszem, api,
chwytaj, wcigaj nasz uwag, ale co z tego? Skoro po chwili ta nowo tonie, nie utrzymuje
si na powierzchni, jest za miaka, by stworzy tradycj. Czsto co nowego bezpowrotnie
wypiera co starego. Ewolucja ma swoje prawa, nie bdziemy wiecznie sucha walczykw
Straussa. Tylko coraz czciej dzieje si tak, e to stare byo duo lepsze. Poza tym zdylimy
si do tego starego przyzwyczai. Wszak nie sama, skdind pikna, melodia hejnau nas
wzrusza i napawa swego rodzaju dum (legenda Krakowa, ostoja patriotyzmu, bla, bla, bla), ale
fakt, e rozpoznajemy t melodi i e moemy liczy na cigo jej istnienia. Program Pierwszy
Polskiego Radia moe jest troch zramolay, ale nie bez powodu ma najwiksz suchalno
w Polsce.
Kilka lat temu przeprowadzaam remont mieszkania. Zatrudniam ekip fachowcw,
przychodz sprawdzi, jak postpuj prace, a tu widz, e robotnicy wynosz moje meble do
wielkiego kontenera ze mieciami. Jaki zachlapany farb dryblas w spodniach od dresu pomyka
z moj biedermeierowsk komdk na plecach i widz, e ewidentnie obra azymut na mietnik.
Co wicej, ze mietnika krzyczy ju do mnie przywalona abaurem biblioteczka po babci Marii
(tej, ktra zawsze podawaa na obiad rozgotowany kalafior). Zanurkowaam na ratunek.
Robotnicy uznali, i odnawianie mieszkania oznacza wyrzucenie wszystkich starych gratw:
zardzewiae umywalkowe baterie poszy na zom cznie z meblami rodzinnymi. Po co ludziom
te stare graty, skoro jest tyle wspaniaych designerskich projektw dostosowanych do
wspczesnego stylu ycia. Jasne.

Chcc nie chcc, wszyscy jestemy w ruchu, z inicjatywy wasnej lub cudzej pisze
profesor Zygmunt Bauman we wspaniaej ksice Globalizacja. Poruszamy si, nawet jeeli
fizycznie stoimy w miejscu: w wiecie bezustannych zmian bezruch jest nierealny. Skutki, jakie
pociga za sob ten nowy stan rzeczy, bywaj diametralnie rne. Niektrzy z nas staj si
ludmi w peni globalnymi, podczas gdy inni tkwi w swej lokalnoci, co w wiecie,
w ktrym ludzie globalni nadaj ton i ustalaj reguy gry, nie jest pooeniem przyjemnym ani
nawet znonym. Aspirujc do bycia globaln, nie wyobraam sobie ycia bez poczucia choby
symbolicznego zakorzenienia. Gdy bujn rolin przestawiamy w inne miejsce, czsto rolinka
widnie. Dla wielu z nas rdem poczucia lokalnoci s wanie mniej lub bardziej powane
przyzwyczajenia. Do znajomych smakw, dwikw, kawiarni, rodziny, specyficznego poczucia
humoru, krajobrazu. Nie dajmy si wci formatowa. Specjalici od marketingu z Anglii niech
zostawi nam troch brzzek w krajobrazie, muzyczk z Powtrki z rozrywki i temperament
komentatorw sportowych wyszkolonych w szkole radiowej. Piosenek na yczenie niech nie
przesuwaj na dogodniejsz por suchalnoci, a Tatr nie formatuj na Alpy. Niech hejna nie
leci z playlisty, a straak niech zawsze bdzie prny. I punktualny. I z akustyczn trbk. Bo jak
ja tam im do Anglii przyjad i przeformatuj Szekspira na Kraszewskiego, a dwupitrowe
autobusy na nasze tramwaje, to mog si zdziwi.

Wstyd, czyli srom

Szedziesita rocznica mierci Roberta Musila, austriackiego pisarza, skania do
rozmyla na temat edukacji seksualnej. Ha, ha, ju si pewnie przestraszylicie, e bd si
wymdrza i przynudza na temat czowieka bez waciwoci, monumentalnej kobyy,
powieci prekursorskiej, ktrej aden czowiek o zdrowych zmysach nie doczyta do koca,
chyba e jest lordem albo bezrobotnym i nie wie, co zrobi z czasem. Ale zdaj sobie spraw, e
poruszanie tematw intelektualnych jest dzi w mediach surowo zabronione. Audycje
o ksikach nadawane s w TVP w porach dogodnych tylko dla nietoperzy i samotnych
feministek (w kocu nietoperze i feministki to te ssaki), a w radiowej Trjce s bardziej
zakazane ni mlaskanie podczas nagrania w studiu. wiadoma trendw, cisz grobow milcz
o literaturze. Za to seks w mediach sprzedaje si jak wiee bueczki. Do dziea.
Motywy homoseksualne, sadystyczne, biczowanie nagiego kolegi na strychu w szkolnym
internacie, bywanie u prostytutki, momentw w powieci Niepokoje wychowanka Torlessa jest
bez liku. Ci z Pastwa, ktrzy liznli Musila, pamitaj zapewne, i opisane w ksice
perwersyjne zachowania wychowankw konwiktu to nie jakie monotonne biczowanko i koniec.
To pomysowy miosny kwadrat. O ile dobrze pamitam, jedna ze scen wygldaa tak: koleka
Basini, goy i niewesoy, klczy, jczy i przeprasza, wraliwiec i myliciel Torless sobie patrzy,
Reiting choszcze, a Beineberg filozofuje. Z okazji 60. rocznicy mierci Musila tak sobie myl
o tym, czy aby polska szkoa i uniwersytet dobrze wyedukoway nas seksualnie. Zajcia
z edukacji seksualnej s dzi w szkoach nieobowizkowe. Prowadzone s czsto przez
przypadkowe, nieprzygotowane osoby, czasem dzieci podlegaj katolickiej indoktrynacji, gdy
zajcia prowadzi na przykad ksidz. W mediach mwi si o AIDS, trwa kampania przeciw
seksualnemu molestowaniu w pracy, w parafiach, przeciw pedofilii, tylko skd mamy dokadnie
wiedzie, co to wszystko znaczy? Ktry dotyk jest zy? Czy nastolatki znaj choby nazwy
wszystkich czci swojego ciaa?
Wikszo moich znajomych pamita, e w szkole nie mwiono o seksie w ogle, e
troch anatomii nauczyli si na biologii, czasem z ktrym z nas rodzic w domu odby wan
rozmow. Przewanie przed wyjazdem dziecka na obz. I tyle. A tu nagle crusia zachodzi
w niechcian ci i wszyscy w domu chodz zaspieni przez dwa dni, a potem udaj
zachwyconych, godzc si z losem. Niedawno na spacerze w parku zauwayam dwie mamy.
Przed nimi, siedzc na trawie, bawiy si ich pociechy w wieku przedszkolnym. Nagle jeden
chopczyk przesta interesowa si swoim kolek, za to zacz bardzo interesowa si swoim
penisem ukrytym pod rajtuzami. Zapewne poznawa go, tak jak to robi nawet modsze dzieci,
kiedy bawi si na przykad swoimi stopami. Matka poderwaa si z awki, chwycia go za rk
i uderzya w ni, krzyczc: Fe, co ty robisz!. Masturbacja jest brudna i za.
Czowiek jest istot seksualn od narodzin do mierci. Podobno nawet noworodki maj
erekcj, nie wiem, bo nie mam noworodka, a sama byam noworodkiem bezpenisowym i dawno.
Pewien przyjaciel powiedzia mi, e jako syn aktorki wychowa si za kulisami, a tam byo tyle
wintuszenia, e szybko o wszystkim si dowiedzia. Drugi wspomnia, e w szkole pewnego
dnia do klasy wtargna jaka kobieta z monstrualnym plastikowym przezroczystym penisem
i objania, jak si nazywaj wszystkie yy, potem wysza na chwil i wtaskaa model
gigantycznej waginy z gumowym sromem. Po tym jednorazowym pokazie do tematu nigdy nie
wrcono. Pamitam, jak w liceum amerykaskim mielimy lekcje powicone tolerancji

seksualnej, przychodzili homoseksualici i lesbijki, rozmawiali z uczniami, mwiono te

o gwaconych i bitych kobietach. Pierwszego dnia zaj na Uniwersytecie Harvarda wszystkim
studentom wrczono jedn ksik. Bya to jedyna ksika, ktr dostalimy za darmo. Jej tytu
brzmia: Antykoncepcja. Polski student jest dorolejszy, dojrzalszy od amerykaskiego. Polska
studentka jest czysta, wstrzemiliwa i aden docent jej nie zbaamuci. To byby sromotny
wystpek. W liceum na lekcjach polskiego wtkw erotycznych w lekturach nigdy nie
omawiano. Przy okazji Nad Niemnem skupiano si na kurhanach i pozytywizmie, a e ogorzay
Janek machajcy w polu widami podnieca temperamentn dziewic Justysi bardziej ni
obleny morfinista, na to nikt nie zwraca uwagi.
Kiedy, raczej z ciekawoci ni z troski, zapytaam koleank, czy uywa prezerwatyw,
czy spirali, bo opowiedziaa mi, e sypia z tym Krzysiem, w ktrym kocha si caa klasa.
Zapytana wprost, spona rakiem, wzrok jej uciek i oburzona jkna tylko: Co ty!. Bo on to
umia robi tak specjalnie. W czasach kiedy homoseksualici walcz o prawa do adopcji, a w
ciy i porodzie uczestniczy niekiedy pi osb (matka i ojciec, ktrzy wychowuj dziecko,
kobieta dawczyni komrki jajowej, mczyzna dawca nasienia i zastpcza matka, ktra wynaja
swoj macic), synne legendy o dzieciach podrzucanych przez bociany chyba naprawd nie
wystarczaj.

Regulamin
W pocigu PKP z mojego przedziau co p godziny wychodzi jeden pan, po czym wraca,
pachnc papierosami. Po chwili wychodzi drugi pan i te wraca po kilku minutach, pachnc
papierosami. Doroli panowie zacigaj si papieroskami, kryjc si w toalecie PKP. Zabawne.
Chocia si znaj, to wychodz na zmian, bo wstydz si we dwch zamyka w azience. Co
sobie ludzie pomyl? Dwch facetw razem zamknitych w toalecie. Uzalenienie od
papierosw jest mniej wstydliwe ni cigoty homoseksualne. Gdy palia naogowo moja babcia
Maria, to ja jako siedmiolatka wykradaam jej paczki papierosw marki Klubowe i spuszczaam
z wod toaletow. Oczywicie nic to nie dawao prcz napitych stosunkw z babci. Babcia
zreszt pomimo klubowych zagryzanych tustymi kotletami doya pnej staroci. Babcia nie
doya na szczcie tego, e w polskich pocigach obowizuje od pewnego czasu cakowity
zakaz palenia, ktry to pasaerowie namitnie ami, palc w toaletach. W samolotach nie
omijaj tego zakazu, gdy s czujniki, a nawet grone zapowiedzi stewardes o cakowitym
zakazie palenia. Palacze w samolocie uj nikotynowe cukierki albo po prostu okazuje si, e
osiem godzin bez papierosa da si jako przey. Ale pocig to co innego. Tu wszyscy
przymykaj oko na regulamin.
Kolejne miesice mijaj od katastrofy samolotu w Smolesku, a ja wci myl
o nieprzestrzeganiu procedur. Komisje, skcone rodziny, polityczne przepychanki wci trwaj,
ale czy sednem sprawy nie jest brak mioci do regulaminu i procedur? Czy nie powinnimy
wszyscy, nie tylko wojskowi, wzi udziau w terapii, ktra pomoe nam polubi procedury?
Zamiast si cieszy, e udao nam si przechytrzy los, czy nie powinnimy czerpa satysfakcji
z perfekcyjnoci, z powtarzalnoci, z punktualnoci? Czy jestemy w stanie nie wyszydza
przewidywalnoci? Nie tylko w wojsku bohaterem jest ryzykant, a nie ten, ktry jest
odpowiedzialny. Gdy na ryzykownych inwestycjach wygrywa kto miliony, to jest wtedy news.
A drobny ciuacz swej autobiografii w telewizji biznesowej nie sprzeda. Bezpieczne ciuanie
gwarantuje may, nudny zysk, malutki zyszczek. miesznie jest, gdy koleanka do swojego auta,
ktre wedug instrukcji mieci trzy osoby, zapakuje po imprezie osb siedem. Ha, ha, ha, jeden
jecha w baganiku, pity lea na kolanach czwartego. O may wos skoczyliby, jak ci zrywacze
jabek pod Radomiem. Ich brak odpowiedzialnoci wielu usprawiedliwiao bied. Nie sta ich
byo na wikszy wz, na bilety itp. Winny jest system, za mao pomocnicze pastwo. Jestemy
skorzy do wybaczania sobie bdw. Uwierzylimy psychologom, e poczucie winy jest
niszczce. Skoro niedopatrzenia setek osb zoyy si na jedn katastrof, to przecie nie mona
pociga do odpowiedzialnoci samych pilotw i dowdcw. Poczucie winy i odpowiedzialno
rozmyj si i ju. Nie bdziemy nikogo poucza. Nie bdziemy nikogo przywoywa do
porzdku. Porzdek jest be. Kojarzy si z pastwem totalitarnym. To najedca narzuca nam
reguy, ktre trzeba byo ama. Gdy w szkole kazano uczy si rosyjskiego, nikt tego nie robi.
Ale jak si tumaczymy dzi? Bohaterem wci jest ten, ktry wylduje pomimo mgy. Czy
polski mczyzna (to wci panowie, a nie panie s sprawcami wikszoci katastrof) jest a tak
niedopieszczony, e ma a takie cinienie, by si wykaza? Czy za mao chwalimy go na co
dzie? A moe na odwrt? Mamusia wci go chwalia za byle co i ma biedak w dorosym yciu
cigy niedosyt pochwa? Musi szpanowa. Sami siebie nie potrafimy chwali, wic zaley nam
na opinii innych. Zamiast ufa sobie, na co dzie zamartwiamy si tym, co powiedz o nas
szefowa, kilkuset goci na fejsie, czytelnicy lub koledzy z wojska. Czyli decyzji nie
podejmujemy samodzielnie nie nadajemy si do wojska, lecz na grupow terapi. Czytam
Dzienniki z wizienia w Spandau Alberta Speera. Autor to skazany na dwadziecia lat ulubiony

architekt Hitlera, pniej mianowany ministrem uzbrojenia i amunicji. Stosunek do regulaminw

i szefw to rzecz jasna temat powracajcy w tej ksice, w ktrej Speer, miejscami skutecznie
niestety (jest czarujcy: czyta Goethego, licznie szkicuje drzewa i domki) prbuje wciska nam
mit niewiadomego szlachetnego idealisty. Speer pisze o dyrektorze wizienia: Sowiecki
dyrektor pojawi si rzeczywicie, ale dopiero godzin pniej. Pozdrowiem go, jak tego
wymaga regulamin. Kiedy w poudnie niosem swj obiad do celi, zawoa za mn: Numer pi!
Z powrotem! Nie pozdrowi mnie pan. Przypomniaem mu o moim pozdrowieniu w ogrodzie.
Musi mnie pan pozdrawia za kadym razem, kiedy mnie pan widzi. Absurdalno,
nieprzydatno regulaminw z tego lubimy kpi. Za kadym razem tego nie cierpimy.
Stosujemy si do znakw drogowych, ale na Boga, nie za kadym razem. Wszak ograniczenie
prdkoci do 50 kilometrw na godzin jest nieludzkie. Nawet totalitarny oprawca, jakim jest
Speer, drwi z procedur. Myl o chwilach, w ktrych odstpuj od procedur. Dwa razy wiozam
syna w aucie bez fotelika. Myl o decyzjach, ktre podjam, by przypodoba si innym (tu nie
jest tak le). Myl o administratorze naszej wsplnoty, ktry nieregularnie zgarnia nieg
z dachu, liczc na to, e pogoda si poprawi. Moje postanowienie na najbliszy rok: polubi
procedury. Zakazy, regulaminy, przepisy. To jest pyszne.

Do kta
Do pisania o szkole podstawowej nie sprowokowaa mnie nostalgia, lecz remont
mieszkania. Pakujc w kartony swj baagan, zwany przez niektrych pedantw domowym
archiwum, natknam si na stare zeszyty. Spojrzaam na to, czego mnie uczono, i zaczam si
zastanawia, jakim cudem jeszcze funkcjonuj. Mam by efektywn i efektown kobiet
w spoeczestwie obywatelskim, a formowano mnie na biern maszyn do powtarzania definicji
za pani nauczycielk. W sumie bardziej ciesz si, ni auj, e skutecznie zapomniaam
wikszo z tego, czego uczono mnie w szkole. Co par miesicy wraca haso, e owiat trzeba
reformowa, bo dzisiejsza szkoa nie przygotowuje nas do ycia. A Pastwa przygotowywaa?
By moe odnosz mylne wraenie, e to niemoliwe.
W poowie lat 80. uczono mnie kaligrafii. By moe szykowano nas na kontynuatorw
chiskiej szkoy mistrzw, a odbiorc naszych bohomazw mia by jaki wspczesny Tsung
Ping? W tym czasie przecitny dziesicioletni Amerykanin (edukowany w uwaanej przez nas,
mylicieli z kraju Chopina i Miosza, za pod szko) dawno pisa ju na komputerze metod
bezwzrokow! Interesuj si kaligrafi, niedawno odbyam pielgrzymk do skarbw sztuki
wschodniej, ktre zebrane s w muzeach w Dahlem, ale czy w mojej podstawwce kaligrafia
nie moga by zajciem dodatkowym dla kka plastycznego? Z pamici podawalimy wszystkie
dopywy Wisy, iloci wydobywanego wgla brunatnego, a na lekcjach fizyki zajmowalimy si
rwniami pochyymi. W zeszytach widz przepisywane z podrcznikw wierszyki uczono nas
kopiowania, a nie kreowania. Tymczasem w nas, uczniach, rwnolegle toczyo si prawdziwe
ycie, czyli emocje. Dopywy Wisy s istotne, ale to z powodu zej cery, tustych wosw,
dziesiciu kilo nadwagi, niemodnych adidasw czowiek gotowy by zapa si pod ziemi.
Z kolonii letnich zapamitaam pewn pryszczat koleank, ktra w nocy chodzia do azienki,
aby nakada na twarz jakie mikstury z cynku, w ku za pochlipywaa z rozpaczy. Uczucia
i hormony zjedajce na nierwniach psychicznych powinny by w centrum kadych zaj
szkolnych. Image is everything, wygld jest dzi najwaniejszy, i to nie tylko dla niedojrzaych
szstoklasistw, ale i dla studentki, ktra wysyajc CV, zastanawia si, czy i jakie zdjcie
doczy. Ma znaczenie dla prezesa, ktry chce by reprezentacyjny, dla mczyzny, ktry
dobi pidziesitki i walczy, by nie by dyskryminowany w biurze przez swego modszego
o dwadziecia lat szefa. Moe prcz teologa i psychologa, ktrzy sprbuj wbi gimnazjalicie do
gowy, e warto budowa swe ego, nie tylko opierajc si na urodzie, dobrze jednoczenie
zafundowa dzieciom zajcia z dietetyki i stylizacji? Wizyty i porady Violi piechowicz
w szkoach cieszyyby si wielkim zainteresowaniem. W podstawwie kady z nas jest ju po
wielu przejciach erotyczno-towarzyskich, o czym nie chc wiedzie rodzice i udaj, e nie
wiedz, opiekunowie szkolni. Jak przey zawd miosny i nie podci sobie y? Z takim
pytaniem w mojej podstawwie nie moglimy si zgosi do pani wychowawczyni, gdy jej
mioci byy matematyka i bursztyny. Rzekomo sielskie anielskie dziecistwo to czas
niepowodze miosnych. W starszakach upokarza nas ju pierwszy chopak, ktry podoba nam
si do tego stopnia, e same prosimy go taca na balu przedszkolakw. Odtrca nas, woli taczy
sam. W podstawwce zapomina si nam, dziewczynkom, powiedzie, e warto nie robi z siebie
ofiary i nauczy si mwi nie. Latami ledzi mnie kolega ze szkoy, ktry czai si za
drzewami, wyrywa tornister, bo chcia mi go nosi. Typek ten okropnie mnie brzydzi fizycznie,
ale poniewa wychowywano nas na grzeczne dziewczynki, ktre nie kabluj, to nie mia mi kto
powiedzie, e istnieje takie zjawisko jak stalking i powinno si z nim walczy. Nikt z nami nie
przerabia na lekcjach przyrody czy wychowania obywatelskiego, jak dosta si do dobrej

druyny hokejowej, jak umie si sprzeda na rozmowie kwalifikacyjnej, jak przekupi

bramkarza w klubie nocnym tylko dla osiemnastolatkw, jak przepdzi now kochank ojca.
A zreszt, po co mam gada z ludmi, jeli mam iPoda? Po co mi matura, jeli mj internetowy
sklep z grami wietnie hula? Mj kumpel chce jedzi hummerem po Afganistanie, ja te chc
i do wojska, zamiast by miczakiem garniturowcem. Wic po co mam zapamitywa poezj,
jeli ani razu nie widziaem, aby w domu czy w metrze kto to czyta? Po co mam wkuwa do
testw, skoro wszystko mog wyguglowa w necie, cznie z kodem do tekstw. Jak mam dobrze
wypa na tecie rekrutacyjnym i zbajerowa goci w assessment center, eby mi dali jak
robot? Czy jak rzuc Marcina, to powinnam zmieni profil na Skypie, eby przesta mnie
mczy? Dlaczego matka nie chce, by nocowali u mnie na zmian Radek i Jarek, a sama czsto
nie wraca na noc? Czy szkoa daa Pastwu szans analizy tych problemw? Moja nie. Gdy nagle
musiaam przerwa nauk w polskim liceum i znalazam si w szkole amerykaskiej, tamtejsze
dziewczyny byy w dwch szkolnych druynach sportowych, miay dowiadczenie
w wolontariacie, bray udzia w debatach politycznych i spoecznych na temat gwatu
randkowego, anoreksji i nielegalnych imigrantw, miay prawa jazdy i szkolne laptopy. Ja za to
mogam wykaza si znajomoci pisma technicznego, ktrego nauczono nas na ZPT, oraz
szydekowaniem.
Czy to moliwe, by cakowicie nie uczestniczy? Czy da si unikn wspudziau
w zbrodni? pyta w eseju List do niewinnego widza Thomas Merton (na licie lektur tego
pisarza oczywicie nie byo i nie ma). Kontekst u Mertona nie dotyczy co prawda zbrodni, jak
czyni nam w szkole, ale pytania pasuj do jaowej dyskusji o wspczesnej edukacji. Nie
rozumiem nostalgii, z jak wiele osb wraca do lat szkolnych choby na portalu Nasza klasa.
Czy szkoa moe kompletnie nie uczestniczy w prawdziwym yciu? Sdzc z lektury starych
zeszytw szkolnych, moe. I jest bezkarna. Do kta stawia si uczennic, a nie system.

Jednorazwka
Uwaga, dowcip opowiadam. Grupa psychologw przeprowadza eksperyment. Mamy trzy
klatki. W kadej klatce po dwie stalowe kule. W pierwszej klatce mczyzna, w drugiej mapa,
w trzeciej kobieta. Eksperci badaj, jak kady z podmiotw wykorzysta swoje kule. Po tygodniu
mczyzna za pomoc kuli wydosta si z klatki, mapa nauczya si wystukiwa kulami fajne
rytmy, a kobieta jedn kul zepsua, a drug zgubia. Ale szowinistyczny dowcip! Kurka wodna,
wrd autorw tygodnika Nowe Pastwo mam przechlapane. Dobrze, e s tolerancyjni. Na
szczcie ten antyfeministyczny wybryk ju si nie powtrzy. Nie znam wicej dowcipw,
dowcipy trzymaj si mnie krcej ni kace, dowcipami nie zamiecam sobie gowy. A ja wanie
w sprawie mieci. Od czasw szkoy podstawowej mam obsesj mieci. Chyba od tego, e nie
pozwalano nam wyrzuca papieru niadaniowego i dzieci przynosiy kanapki w spoconym,
zuytym papierze.
mieci to taki nieadny, mao sexy temat. Ale im bardziej stajemy si nowoczeni, adni,
sztucznie odmodzeni, szybsi, im bardziej upikszamy nasze opakowania, tym wicej
wyrzucamy. Wszystko staje si jednorazowe, tandetne, ulotne jak cienki dowcip. Przez ostatnie
dziesi lat rozwaliam i wywaliam na mietnik trzy czajniki, cztery komputery, jednego duego
fiata, tak zwanego kanciaka, ktry jako triumf technologii socjalistycznej mia by niczym czog
pod Stalingradem, jedno volvo, ktre miao wytrzyma skandynawskie warunki polarne, a ja je
wykoczyam w cigu czterech lat. Niemieckie baterie azienkowe? Za chwil trzeci remont
azienki, bo ostatnio podczas mycia zbw zosta mi w rce nie zb mdroci, tylko kurek
z napisem cold. Przerabiam go na broszk. Nie dla mnie ju w tej wannie odkrcasz kran,
piewano w Kabarecie Starszych Panw. Teraz szybciej wysiada kran ni pan czy pani. Przy
mnie wyziony ducha cztery drukarki, a przede mn do emerytury jeszcze jakie 30 lat pracy.
Przypumy, e w mojej dzielnicy dziaa kilka tysicy kobiet ciko harujcych (drukujcych)
w wieku okoo trzydziestki. Zatem razem w niedalekiej przyszoci wyrzucimy setki tysicy
drukarek. I to przez okno, bo po kolejnej awarii puszczaj nerwy. Mj wujek wyrzuci kiedy ze
zoci telewizor po przegranym meczu polskiej reprezentacji...
Im bardziej jestemy zaawansowani gadetowo, tym sabszej jakoci produkujemy
urzdzenia. Kiedy na studiach pad mi prd w pokoju, gdy wanie koczyam pisa prac
semestraln na temat symboliki zboa w literaturze amerykaskiej XIX wieku (na studiach to jest
czowiek mdry, a potem ta wiedza te lduje na mietniku).
No, ale wraz z prdem wszystkim na pitrze siady komputery. I tym, co nie zachowali
plikw, poznikay cae prace! Mylaam, e Koreanki i Japonki w naszym budynku popeni
samobjstwo, bo byy najambitniejsze i najbardziej karne. Okazao si, e w harvardzkim
STOEN-ie zepsu si komputer...
Czy jestem jak ta kobieta z dowcipu o kulach i to ja tak wszystko psuj? Troch tak, bo
z prac rcznych zawsze miaam lufy. I rzeby z modeliny lepi mi przyjaciel z piaskownicy
Dominik Lejman, dzi wiatowej sawy artysta multimedialny. I tak dostaam trj z minusem,
bo rzeba przedstawiaa uwizion w klatce grub nag kobiet. A zadany przez pani temat
brzmia: Wraenia z wycieczki do zoo. Troch psuj, ale nie podlega dyskusji to, e produkuje
si dzi wicej mieci. Rzeczy tandetnych, jednorazowych.

Co Pastwo robi z zepsutymi sprztami? Czy komputer mam po prostu wrzuci do kuba
z obierkami z kartofli, star gazet, sflacza pik tenisow, zgniym awokado (zawsze kupuj za
twarde, a potem, jak mi przyjdzie znw wena, to ju jest brzowe ze staroci) i jednorazowymi
pieluchami? Mam tak przeparadowa przez podwrko i szast-prast cay ten zbir kabli
i kompostu na osiedlowy mietnik waln? Recykling nie wchodzi w gr. Byy kiedy pojemniki,
ale si zmyy. Czy je zrecyklowali? Co si dzieje z tym caym sprztem z biur, z urzdw?
Podobno zachodni Niemcy podrzucali mieci do NRD. Teraz si ze mieciami zjednoczyli.
Powrt Jedi. Gdzie ley teraz mj pierwszy komputer? Pod Warszaw? Czy rosn na nim lilie?
Moja obsesja doprowadzia do tego, e niedawno zadzwoniam do MPO, Miejskiego
Przedsibiorstwa Oczyszczania. Rozmow przytaczam. Ja: Dzie dobry, nie jestem Januszem
Weissem i dzwoni do pastwa w typowej sprawie. Mam zepsuty komputer z caym moim
yciem w rodku. Nie nadaje si do reperacji. Czy jest jakie cmentarzysko takich urzdze?
Specjalista od mieci: Prosz pani, to jest zwyky NS. Ja: ??? Spec: Nieczystoci stae,
mieci gabarytowe. Ja: Aha, czyli co? Gdzie to podrzuci? Dolina Krzemowa dla umarych? Na
co to przerabiacie? Spec: A gdzie pani mieszka? Ja: W bloku. Spec: No to macie mietnik.
My to ju zabierzemy na wysypisko. Nieczystoci stae. To stae czy jednorazowe? ycie jest
jednorazowe, dugopisy s jednorazowe, teksty te. A tak liczyam na recykling.

Ja te czsto nie rozumiem lektur

Od czasw szkoy i studiw niewiele si w tej sprawie zmienio prcz tego, e goniej
i czciej dochodz mnie utyskiwania nauczycieli, ktrym szczki opadaj, gdy sysz, jakimi to
my, czytelnicy, jestemy ignorantami. Czsto budz si w nocy zlana potem, gdy ni mi si, e
trafiam do wspczesnej szkoy i jest rwnie strasznie, jak byo kiedy w mojej budzie. Natenie
strachu takie samo: trzs portkami, stojc przy laptopie nad testem ze zrozumienia tekstu, i nie
wiem, czy zakreli odpowied B czy A, czy C. Lektury s trudne dla tak zwanych ignorantw,
ktrzy nie znaj daty tragedii w Katyniu ani nie odrniaj Karolingw od Longobardw, ale
byyby z pewnoci atwiejsze, gdyby nauczyciele naprawd si z nami nad tymi lekturami
pochylali. Nauczyciel musi by jak coach. Oddany uczniowi niczym trener Justyny Kowalczyk
swojej wychowance. Musi kocha ksiki, pasjonowa si nimi, bo jeli sam uwaa je za gnioty,
to trudno bdzie do nich zachci. Musi mie anielsk cierpliwo. Lektury s jak pola minowe
i potrzebny jest specjalny system dokadnego przedzierania si przez tekst. Jeli nasz przewodnik
jest do tego empatyczny, to wtedy nie do, e czytelnik pojmie co nieco z cegy, ale nawet
moe odczu szokujc rado z czytania. Lecz trudno osobie oczytanej zrozumie, czego
dokadnie nie rozumiemy, i jeszcze wytumaczy to jzykiem do nas przemawiajcym!!!
Na pocztek powiem Pastwu, czego ja nie rozumiem w lekturach na przykadzie
powieci Miasteczko Middlemarch, ktra w krajach anglosaskich jest w kanonie, a w Polsce
powinna by. Ot bior t powie do rki i nie rozumiem: sw, zda, bohaterw, miejsc ani
czasu, ani sposobu narracji, ani autorki. Waciwie nic nie kumam, co powoduje frustracj
i pojawienie si pytania: Po co w ogle czyta tysic stron na temat jakiej mieciny w dalekiej
Anglii, ktrej to mieciny nigdy nawet nie byo?. Tysic stron? Kto to wymyli? Zacznijmy od
sw. Lista sw, ktrych znaczenia nie znam, jest w Middlemarch bardzo duga. Na przykad
jedna z gwnych bohaterek o dziwacznym imieniu Rozamunda cay czas robi frywolitki. Czy to
s miny? Czy to s rogaliki majce frywolne ksztaty? Sprawdzam w sowniku, nie ma tam
takiego sowa. Pytam mojego chopaka on nie wie. Gugluj. Jest wreszcie! Frywolitka to rodzaj
haftu szydekowego. Nie atwiej zrozumie sytuacj gwnych bohaterek. Jestem kobiet,
a mimo to identyfikowanie si z Rozamund czy Dorote idzie mi jak po grudzie, wymaga
niesamowitej wyobrani. Rozamunda waciwie nie robi nic. Jak ona, bidulka, funkcjonuje?
Dlaczego rodzice trzymaj w domu dziewczyn, ktra ani nie studiuje, ani nie pracuje, ani nie
dorabia jako kelnerka czy babysitterka? Przecie jest penosprawna i niegupia. Cae dnie robi na
szydeku. Ale wcale tych prac nie sprzedaje. Gdzie oni to w domu trzymaj? Cigle kci si
z bratem, ktry te nie pracuje, tylko ma dugi. Co wicej Rozamunda w ogle kas si nie
przejmuje. Uwaa, e pienidze po prostu jej si nale! Dorotea za to ma konia. To jest super.
Te bym chciaa, ale gdzie bymy go wstawili? Tato nigdy nie kupiby mi stajni. Mam auto, ale
nie zrezygnowaam z jazdy, od kiedy sypiam z mym chopakiem. A Dorotea po lubie
zrezygnowaa z jazdy konnej! Wszystkie dziewczta caymi dniami kombinuj, jak przypodoba
si facetom. A ci faceci? Czy s ich warci? Czy Dorotei naprawd podoba si taki staruszek?
A seks? Czy oni w ogle to robi? Jednym z centralnych problemw Rozamundy wydaje si to,
e nie odrnia flirtowania od mioci. Ojej, to jest jaka rnica? A tak w ogle to wszyscy
ludzie w tej powieci niby mieszkaj w maym miasteczku, a czas spdzaj, gwnie odwiedzajc
si nawzajem. Przecie i tak si znaj. Nikt z nich nie pracuje? Najgorsze, e nie rozumiem
nastawienia narratora do postaci. Czy on z nich kpi, czy pisze na serio? A metafory to ju
w ogle wprawiaj mnie w osupienie, prosz przeczyta: wstpiwszy raz w maesk d, nie
sposb nie zda sobie sprawy, e nie posuwa si ona naprzd, e morza nie wida, e krtko

mwic czowiek zajmuje si badaniem stojcego stawu. No, jak to tak? Mylaam, e w 1830
roku to wszyscy si cieszyli, wstpujc w maesk d. Nawet w 2011 roku geje i lesbijki te
pragn sta w stawie. To po co oni wszyscy si eni, skoro ta d im potem nie hula? Okazuje
si, e George Eliot to pseudonim jest. Po co komu by nick, w czasach gdy sieci nie byo. Jeli
autorka nie uywa brzydkich sw ani nie obraa czytelnikw, to po co kryje si za
pseudonimem? W dodatku ta ksika bya w prehistorii bestsellerem jak kryminay Stiega
Larssona. Mary Ann Evans nie chciaa by na tamtejszym Pudelku ani w pismach kolorowych,
tylko chowaa si za pseudonimem. Bez sensu. Dzi by moga nawet taczy z gwiazdami na
rurze za taki bestseller. Szkoa nie jest do lubienia, uspokaja mnie przed laty pewien mdry
psycholog. Kiedy do niej chodziam, zawsze miaam poczucie bycia ofiar. Teraz te nie jest
sodko. Dziewczyny tak si stresuj, e popadaj w anemi, bulimi, tn si noem po caym
ciele. Znw ta sama piewka. Nauczyciele nie rozumiej nastolatek i na odwrt. Na szczcie
miaam te takich belfrw, dziki ktrym rozszyfrowywanie starych cegie sprawia mi rado.
Tysic stron? Sama przyjemno. Trzeba zasmakowa. Trzeba spotka dobrego nauczyciela,
ktry potrafi z nami chodzi po minach i sam nie robi obraonej miny.

Cztery tysice kobiet

Przyjaciel pokazuje mi biografi Micka Jaggera. wietnie udokumentowana, dziennikarz
dotar do wielu miejsc, faktw. Mick Jagger spa z czterema tysicami kobiet, mwi przyjaciel.
Z mieszank podziwu i napitnowania w gosie. Jak na cztery tysice kobiet, to niezbyt opasa ta
ksika, myl. Tylko jeden tom. Czy to godne podziwu, zazdroci, a moe enujce, smutne?
Czy wiadczy le o Jaggerze, czy o kobietach? Zdradza ony, naraa liczne koleanki i siebie na
choroby przenoszone drog pciow, traktowa kolejne kobiety jak paeczk sztafety przelecia
i przekazywa koledze. A moe wiadczy to o nich dobrze i o nim rwnie? W kocu za co
krlowa przyznaje tytu szlachecki. Lepiej, by chodne, zawilgocone porannymi mgami wntrza
brytyjskich zamczysk rozgrzewa podny, zgrabny, uzdolniony, temperamentny artysta, a nie
jaki grafoman onanista z brzuchem piwnym po za duej iloci guinnessa. Wielu psychologw
twierdzi i podpiera badaniami amerykaskich naukowcw, i mczyni nie potrafi mwi
o uczuciach. Wol wyraa je czynem. Taki Mick Jagger nagada si na scenie, nakrzyczy. Nie
dziwmy si, e po powrocie do domu czy hotelu nie wchodzi obadowany siatkami z zakupami
i nie siada naprzeciwko ukochanej gotw do monologizowania: Honey I am home!. Mick Jagger
by moe nie jest gadu poza scen. Jest mczyzn czynu, bierze si od razu do roboty. cigaj,
maleka, majteczki, bo ycie jest krtkie, a jutro gramy w Berlinie, pojutrze w katowickim
Spodku. Mick naprawd kocha kobiety, docenia je, jest koneserem. Znam enoloki, ktre
wyprboway setki tysicy win. Otwieraj butelk, dekantyzuj, krc kielichem, wchaj,
studiuj barw i ksztat, ostronie, powolutku bior yczek, potem drugi yczek tylko obracaj
w buzi, by czu na podniebieniu, a nastpnie wypluwaj do spluwaczki. Z trosk wypluwaj,
a nie z pogard. Dugi rytua powtarzaj tysice razy przy kadej nowej butelce, a to wszystko
z mioci do wina, ktre wyostrza zmysy. Wic kobiety degustowane przez Jaggera nie powinny
czu si zdegustowane w sensie obruszone. Zostay one bowiem zdegustowane w sensie
pozytywnym posmakowane, wybrane, ocenione, na pewno te zapamitane. Ich smak, rocznik,
kolor zachowa si w melodiach i tekstach Jaggera, a tym samym w historii powojennej muzyki
brytyjskiej. Cztery tysice kobiet: czy to mao, czy duo? Uwaam, e jak na tak zajt osob,
jak jest lider Rolling Stonesw, to wynik godny odnotowania. Oczywicie, kto moe
powiedzie, e jak na dziadka (Mick ma ju kilkoro wnuczt) to nie jest nadzwyczajne
osignicie. Gdyby umar modo, jak przystao na artyst rangi Rimbauda czy Cobaina, to byby
wynik rekordowy. W przypadku Micka wypada raptem kilkanacie kobiet miesicznie. Wraenie
robi talent Jaggera w dziedzinie tak zwanego zarzdzania czasem. Uwielbiam to okrelenie,
wiedz Pastwo, omawiaam je przed laty na tych amach. Jagger zarzdza cigle, a nie czasem.
ycie zawodowe, rodzinne i towarzyskie zbalansowane jest u Jaggera idealnie. Pomimo licznych
obowizkw subowych i patriotycznych pozostaje otwarty na spotkania z ludmi, a nawet
powica im si sypialnie. By onaty z kilkoma wspaniaymi kobietami, co kilka dni musi
zaatwia interesy w rnych miastach wiata, zarzdza konfliktami w zespole, pisa muzyk,
czuwa nad aranacjami, odbiera nagrody, gra w filmach, bywa na salonach, inwestowa
finanse, czuwa nad kartelem, procesowa si z policj, a mimo to w czterech tysicach kobiet
dostrzeg nut pikna. Cztery tysice kobiet ony Micka Jaggera moe ten wynik zibi. Ale
tylko w przypadku jeli s maostkowe. Widziay gay, co bray. Znam takich konserwatystw,
ktrzy przysigali wierno przed ksidzem poet Twardowskim, a potem zaatwiali sobie
w Watykanie rozwd. Kademu zdarza si pobdzi. A cywilizacja zachodnia zawsze susznie
usprawiedliwiaa wielkich artystw. ony powinny si cieszy, e byy wanym epizodem
w biografii tej bajronicznej postaci. Poza tym jeli m je zdradza, to moe powodem bya
samotno wiecznie w trasie, wiecznie wycieczony. Cztery tysice razy ony byy nie przy

boku ma, a tam wszak ich miejsce. Wielbicielki tratuj Jaggera przed wystpem i po nim,
hotele s oblone, strach podnie kodr, bo ju licho si czai. Kobiety minionych dekad to
czsto wulgarne seksmaszyny, a nie puch marny. Po kursach samoobrony potrafi zakada
klamrowy chwyt nelsona, kra niewinne mskie nasienie, a potem inseminowa si nim, no,
strach si ba.
Na koniec, drogi przyjacielu, nie unikniemy bolesnego pytania: jak wypadamy na tle tej
statystyki. Naprawd? Tak cieniutko? No to we si, chopie, do roboty, ni demograficzny
dobija Polsk. Usta popraw botoksem, zrzu dziesi kilo, kup obcise koszulki, zaprzyjanij si
z jakim gitarzyst, a nie tylko z kolegami z kancelarii, a dnia nie kocz o godzinie dwudziestej
drugiej, tylko o czwartej rano. Szkoda czasu na sen. A ja? Po pierwsze, jestem crk hipiski, wic
krci mnie klczenie na grochu i celibat najwysza forma wyuzdania. No i c, gdyby
mczyni byli tak atrakcyjni jak kobiety, to ja bym moe nie zasypiaa gruszek w popiele.

Trenerka drugiej klasy

Setki, jeli nie tysice, polskich pisarzy, felietonistw i dziennikarzy posiado gbok
wiedz na temat sportu. Dotyczy to gwnie panw. Felietonistki i pisarki, jeli zabieraj gos
w dyskusji o sporcie, to zwykle kpi z faktu, e niepotrzebnie mczyni marnuj czas na
analizowanie kilkunastu spoconych gwiazdorw uganiajcych si za pik. Dyskusje o nowej
siedzibie, o garniturach zarzdu, o pensji prezesa Zbigniewa Boka, o skadzie kadry, o systemie
szkole takimi bzdurami my, kobiety, istoty rozwinite, delikatne, rozwane, niepijce piwska,
niebijce kijami, my elaboratowanie sportowe uznajemy za prymitywn msk zabaw.
Poniewa jestem mczyzn, nie mam powodu milcze na tematy sportowe, ktre bliskie s
memu sercu od czasw przedszkola. Wtedy to zaczam uprawia sport i tak ju zostao mi do
dzisiaj. Waciwie caa intelektualna edukacja w podstawwce, gimnazjum, liceum i podczas
studiw bya dla mnie wypeniaczem przerw pomidzy t edukacj istotniejsz, sportow.
W szkole syczay jarzeniwki, gazetka cienna straszya wystaw nigdy wicej wojny,
tymczasem korty byy graficznie pikne, ceglana czerwie, wok zielone drzewa. wiee
powietrze. Latem opalanie na socu, zim skrzypicy nieg pod nogami podczas rozruchu. Ale
najwaniejsi oczywicie byli trenerzy, trenerki i ukady w szatni. Ze zgroz stwierdzam, e
w yciu zawodowym i osobistym przyday mi si wycznie uwagi trenerw, a nie nauczycieli.
Jak przystao na rasowego faceta, podziel si z pastwem najciekawszymi mylami trenerskimi,
do ktrych warto wraca codziennie! Meczu nie gramy w nowych butach. Od razu uderza
psychologiczna gbia tej nauki, prawda? Sprawdza si w zwizkach i w korporacji. Nowy but,
cho efektowny, moe obciera lub mie luzy. Stopy bd krwawi albo kostk sobie zamiemy.
Zanim na powanie zwiemy si z osob, ktra zaczadzia nas emocjonalnie, ponomy j, za
przeproszeniem, rozepchajmy, zobaczmy, czy si dostosuje do naszego ksztatu, czy pozostanie
sztywna, uwierajca. Patrz si na pik. He, he. Hegel wysiada przy takiej trenerskiej myli. No
przecie wiadomo, e aby trafi w pik, trzeba j widzie. Ale jak patrze! Cay czas.
Wyprzedza j wzrokiem, zanim dosignie nas, patrze na to, jak patrzy na ni przeciwnik, pik
trzeba opanowa, nada jej kierunek, aby ona nas nie zaskoczya, nie zmiota z powierzchni. To
dziaa te w maestwie. Na partnerk trzeba patrze, poera j wzrokiem, widzie, e ma zy
nastrj, i j rozmieszy, spostrzec, e podejrzanie pno wraca do domu... Koskie zdrowie.
Nie da si uprawia sportu, robic sobie przerwy na zwolnienia lekarskie. Dieta, sen, siownia.
Koskie zdrowie sprawdza si w biurze, ku. Kady kilogram nadwagi to koszmar dla twoich
koci. Nie wiczysz mini brzucha, to krgosup nie wytrzyma i padniesz, siedzc nad raportami
albo za kierownic. Nerwy w konserwy, czyli harakiri dobrze wyglda wycznie w operze.
W sporcie nie histeryzujemy ani nie gwiazdorzymy. Z przegranej wycigamy wnioski, ktre
maj nas wzmocni. Sukcesw nie opijamy tygodniami. Nasz jzyk ciaa ma nie zdradza
przeciwnikom, e jestemy niepewni wygranej, e opadamy z si. Kombinerki zostaw
w garau. Za duo kombinowania podczas meczu moe wybi z rytmu. Kombinowanie zabija
intuicj. Dzielenie wosa na czworo gwarantuje brak sukcesw sypialnianych. Nie bd
dzwonia, poczekam, a on zadzwoni. Podobno ma narzeczon w Anglii, nie ma co zaprasza
go na ciasto. Upija si czsto, wydaje moje pienidze w kasynie, no, ale bidulek ma tyle
kopotw, musz z nim zosta, bo beze mnie nie da sobie rady. Jak nie mog, to przez nog.
Jczysz, bo wydaje ci si, e ju dalej nie pobiegniesz, duej nie dasz rady? A wanie ten ostatni
intensywny kwadrans treningu przynosi najwiksze efekty, a nie ten wiey pocztek! Nie jcz,
tylko sta do przetargu, inaczej nie wygrasz. wietne trenerki to sprawa kluczowa. Dobrze
wyszkoleni zawodnicy i zawodniczki sprawdz si potem jako szefowie obkw. Zawodniczki
nieustpliwe wyrosn na producentki ambitnych filmw, dyrektorki oper. Zdrowi

dugodystansowcy sprawdz si jako tatusiowie. Nawet w trzeciej lidze moemy trafi na

trenerk pierwszej klasy, ktra ustawi nas na cae ycie. Trenerka moe by mam zastpcz,
wzorem kobiecoci. Trener moe wychowa skuteczniej ni ojciec alkoholik czy profesor
zwyczajny byszczcy cytatami.
Dlatego cudownie jest, gdy Wojciech Kuczok, Jerzy Pilch czy Marek Bieczyk
powicaj swj talent na dogbne analizy pikarskie. Sport ze strony ostatniej chtnie
przesunabym na jedynk. Przyszo mskiej i damskiej piki nonej, polskiego kolarstwa, losy
stadionw godzinami mog sucha o tym w radiu. Czy siedziba PZPN nie przymi wityni
Opatrznoci Boej? Czy ministra Mucha na tyle opanuje stae fragmenty gry, e awansuje na
premierk? Obecny premier odpocznie od haratania w ga i wreszcie wolny czas powici swej
skrytej pasji filharmonii. Czy taktyka prezesa Boka sprawi, e dziewczynki z nadwag
i pryszczaci chopcy odejd od tabletw i wyjd na powietrze, by witem truchta po wieo
zroszonej zielonej murawie?

Zdrowa samotno
Rozwaaam argumenty za i przeciw, a w kocu podpisaam list. P roku po tym fakcie
ogarny mnie wtpliwoci. Chodzi o apel do politykw w sprawie zakazu palenia tytoniu
w restauracjach, kawiarniach, barach. Zaczynam si zastanawia, czy postpiam susznie,
wtpliwoci hutaj mn z si sztormu, czuj si niczym balia w spienionych odmtach. Co mnie
podkusio? Czy ksiki historyczne, w ktrych opisywani s bohaterowie naszej wolnoci wci
posyajcy sobie tajemne listy w podziemiu albo skrobicy kolejne zaangaowane w dobro
ojczyzny apele? Chciaam wreszcie zaj jakie stanowisko, by na licie nazwisk? Pomylaam,
e zakaz palenia w kawiarniach zmniejszy nasze rachunki za pralni. Kada wizyta w barze
koczya si tym, e ukochane wintydowe paletko od Jil Sander musiaam wozi do pralni
chemicznej. Podpisaam, bo jako matka Polka pomylaam, e zakaz palenia w barze bdzie
zdrowy dla mego dziecitka, co umoliwi nam wsplne barowe eskapady. Okazao si, e
dziecko o 21 chodzi spa i nie chce pali. Podpisaam, bo mylaam, e setki mczyzn, ktrych
skreliam z listy atrakcyjnych ze wzgldu na te zby i oddech kapcia, ozdrowiej i zasil
zdziesitkowane szeregi mczyzn niepalcych.
Obserwacje, ktre czyni, naraajc swe zdrowie jako felietonistka wcieleniowa,
zmuszaj mnie do postawienia pytania, czy zakaz ten okaza si skuteczny. Po spotkaniu
z czytelnikami w Krakowie zatrzymaam si u znajomej. O sidmej rano budzi mnie zapach
parzonej w ekspresie kawy oraz kby dymu. Gospodyni w obowizkowym w Krakowie
cyganeryjnym czarnym turbanie na gowie pali w tempie amerykaskiej sztafety, zaczadzajc
narzeczonego schowanego za parawanem gazety oraz psa, ktry od dymu ma zazawione
spojrzenie. Delikatnie pytam: Ojej, kochana, tak wczenie ju fajki odpakowaa?. Musz
zdy zapali przed prac. W biurze nie wolno. Dziki zakazowi palenia w biurze ludzie pal
wicej. Specjalnie wstaj jeszcze wczeniej rano i pal na zapas. Podczas przerwy obiadowej
zamiast i do baru mlecznego na zdrow kasz gryczan ze szpinakiem, wykorzystuj kad
minut, stojc na balkonie, palc na wycigi, kto na czczo wypali wicej przed kocem przerwy.
W takswkach obowizuje zakaz palenia i z tego powodu o mao nie zginam w wypadku.
Jechaam mercem okularnikiem o wntrzu pachncym niczym las iglasty. Tylko czekaam, a
spadnie mi jaka szyszka z dachu. Wjechalimy w korek. Kierowca nie wytrzyma i postanowi
zapali, wychylajc si do pasa za okno. Natychmiast kto nam wjecha w ty, kierowca nadzia
si na odkrcon szyb, a ja rbnam krgosupem o siedzenie. Zakaz palenia w takswkach
spowodowa, e kierowcy pal tyle samo, tylko przestali jedzi bezpiecznie. Niezliczone s
powody, dla ktrych warto pi w barach. Jednym z nich jest towarzystwo. Sczy limetkowy
din w gronie milczcych i sczcych inne zaskakujce mikstury towarzyszy jest milej ni sczy
klejc si odkow samemu na domowej kozetce. Zakaz palenia w barach doprowadzi do
tego, e w rodku siedzi si za stolikiem jedynie w towarzystwie objedzonych kurczakowych
skrzydeek, gwar za wesoych rozmw, zapach podnieconych cia oblanych perfumami
dochodzi do nas z... ulicy. Dopki nie wprowadzono zakazu palenia, przed pubem stali
sprzedawcy kwiatw bd wylegiwali si kloszardzi. Wychodzc z eleganckiego baru, gdzie
drink kosztuje 10 euro, mamy okazj obali granic midzy kloszardami a klas redni,
wsplnie marznc i wdychajc spaliny przejedajcych aut. Osoba niepalca ukarana jest za sw
wad charakteru sono porzucona siedzi w piknym sweterku kupionym specjalnie na t
towarzysk okazj, obserwujc przez zaszronion szyb grono znajomych tulcych si
w uciskach pod puchwkami. Mieszkacy Starego Miasta, ktrzy licz na to, e zakaz palenia
zmniejszy frekwencj w gonych lokalach, musz przygotowa si na to, e bdzie gorzej.

Barowicze, zamiast siedzie zatrzanici w barze, bd cay rok gaworzy na zewntrz. Stra
miejska i tak zwani bramkarze po wprowadzeniu zakazu palenia w kawiarniach i barach bd
dziaa na odwrt. Pani nie pali? To dlaczego stoi pani na ulicy? Prosz natychmiast wej
z powrotem do klubu. Tylko osoby palce mog sta pod klubem. Ale prosz pana,
grzeczniej, nie widzi pan, e czekam, a znajomy dopali?. Trzeba bdzie pali po to, by inni
mogli dopali. Od kiedy koncerny tytoniowe nie mog si reklamowa, pojawio si w barach
duo wicej adnych dziewczyn. Wysokie, ubrane w obcise skry kobietki czstuj fajkami.
Genialne. Nie trzeba spi o fajk, fajka przychodzi sama do ciebie w towarzystwie nienadsanej
blondyny. Za kadym razem, gdy panienki rzucaj si na mnie, udaj, e pal i ciskam
w spoconej doni darowane papierosy. Chyba w kocu zaczn pali. Billboardy i telewizja na
mnie nie dziaaj, ale trudno odmwi kobiecie, ktra ewidentnie ma wobec nas niegrzeczne
zamiary. Siedz w restauracji w dzielnicy Charlottenburg w Berlinie. Tu wolno pali i wolno
chyba naprawd wszystko, bo sporo par niknie w toalecie na duej. Przy stole obok pikna
studentka, z pochodzenia Tajka, w gronie kilkunastu znajomych obchodzi urodziny. Bogata
modzie tej najelegantszej dzielnicy w miecie bawi si beztrosko. Co mnie dziwi, to fakt, e
pal jak smoki wawelskie. Czy zakaz palenia nie sprawi, e palenie stanie si jeszcze bardziej
modne? Palcy dzieciak czuje si jak dorosy i moe poczu, e jest glam jak Robert De Niro.
Poniewa nie ma nic ciekawego do powiedzenia, zaguszy sw pytko papierosem. Gdy jazz
by w Polsce zabroniony, ludzie tumnie walili na koncerty do katakumb. Teraz, gdy jazz jest
dozwolony, pyty Wojtka Majewskiego nie rozchodz si jako w wielkim nakadzie... Jeli
zabroni w klubach wszystkiego, to czy sdz, e staniemy si witoszkami i bdziemy spotyka
si w bibliotekach i synagogach? Co z tym listem? Sprawa jest palca.
Mielimy racj! Po latach okazao si, e zakaz palenia w restauracjach i barach by
znakomitym pomysem. Straciy na jego wprowadzeniu wycznie pralnie, bo nasze swetry nie
pachn ju dymem po kadej wizycie w barze. W moim pokoleniu coraz mniej osb pali i pije.
Zaoszczdzone na winie i fajeczkach pienidze wydajemy na xanax, leki uspokajajce, nasenne
oraz terapi, bo kady albo jest w depresji, albo uzaleniony, albo wspuzaleniony. Ale to
wszystko nie dymi. Zreszt dymicego wdzenia te zabronia Unia. Wyglda na to, e umrzemy
zdrowi! No i szczliwi, z umiechem na ustach, gdy maj w kraju zalegalizowa gandzi oraz
burdele.

Nago
Pierwszy raz widziaam nag kobiet na zajciach z aktu lekko znuon modelk opart
o parapet opowiadaa mi pewna znajoma studentka wydziau malarstwa. Oprcz siebie nie
widziaa w lustrze przez prawie dwadziecia lat adnej goej babki? Noo, to jaka korzy z tych
studiw jednak dla ciebie wynika! Przynajmniej sobie popatrzysz. Studentka cieszy si, e
w lustrze widzi swoj nago normalnie. Co to znaczy normalnie? Inaczej ni Magosia,
anorektyczka, ktra widzi siebie jako grub, cho jest kociotrupem. Tematu Magosi nie
drymy, wiadomo, lepiej nie psu sobie humoru. Tym bardziej e terapia bywa nieskuteczna.
Przypomina mi si Alicja, dawna koleanka, ktra w pewnym momencie zacza ywi si tylko
kaw latte. Jedyny posiek w cigu dnia. Rzekomo oszczdzaa na studia w Anglii, cho
pochodzia z zamonej rodziny. Dzi ju jej nie ma wrd nas. Rozmawiamy sobie dalej
o patrzeniu na nago. A swojej mamy czy babci lub cioci goych nie widziaa? Okazao si, e
mama malarki spaa szczelnie ubrana w dug nocn koszul, a biorc prysznic czy kpiel,
zamykaa si w azience na klucz. Wyaniaa si z niej w peni ubrana. Nie byo mowy
o rozchylajcym si szlafroczku. Przed zajciami z aktu znajoma nigdy nawet nie mylaa
o kobiecej nagoci. Czy to ma jakiekolwiek znaczenie w yciu, czy widujemy nago naszych
mam? A moe matki crek kryj si bardziej ni matki synw? Czy te jestemy od siebie rne,
bo ja na przykad wielokrotnie kpaam si wsplnie z mam w wannie, bywaam na plaach
nudystw, w saunach wrd goych kobiet w kadym wieku. W Finlandii w saunie nie zdarzyo
mi si widzie kobiet w majtkach, tymczasem w Polsce widuj panie w... kostiumach
kpielowych. Lecz czy to ma znaczenie? Podczas rozmowy o kobiecej nagoci przypomniao mi
si malutkie muzeum regionalne w Ustce. Urzdzone w porcie w starej chacie rybackiej
o architekturze szachulcowej. Prcz obowizkowych sieci, sterw i kompasw obejrze mona
tam fotografi play z lat trzydziestych minionego wieku. Plaa podzielona na sektor mski
i kobiecy. Nietrudno zgadn, w ktrym usadzono dzieci. Przecie panowie nie bd psuli sobie
kpieli sonecznych opiek nad bobasami. Czy to nasze dziecko tak kwili, czy bachor ssiada
drze mord?, zwyk pyta pewien dziadek dowcipni. Na fotografii, rzecz jasna, adna z pa nie
prezentuje si w stylu topless. Nosi si jednoczciowy kostium albo dugie sukienki. Moe to
pomys: otworzy pla ludzi ubranych? W czasach galopujcej nadwagi, gdy obarstwo toczy
spor cz spoeczestwa, takie miejsce chyba cieszyoby si wikszym powodzeniem od play
nudystw? Tu nikt nie czuby si obcinany wzrokiem, nie musiaby si wstydzi, e ma cellulitis,
nie wyglda jak modelka na wybiegu czy trener fitnessu.
Zabroniono ju palenia papierosw na wielu plaach. Mona by zakaza rozbierania.
Zakaz bikini, zakaz topless? Zakaz facetw z wielkimi brzuchami wylewajcymi si z obcisych
kpielwek, zakaz wielkich ud wyzierajcych spod szortw w palmy? To oczywicie niezgodne
z prawem do wolnoci. Ale moe uleczyoby to wiele z nas, ktrym nago nie kojarzy si
z wolnoci, tylko z opresj, cenzur, wstydem. Zastanawiam si, czy ustawa o parytetach
kiedykolwiek przejdzie, skoro kobiety nie akceptuj swych koleanek, boj si ich, nawet same
siebie nie akceptuj. Rozmowa o nagoci przypomina mi damsk szatni w mojej podstawwce.
Na kongresach i konferencjach mwi si elokwentnie, pokazuje wykresy. Lecz w szatni damskiej
sytuacja jawi si inaczej. Jakie z nas byy wtedy damy... Na obowizkowych zajciach
z pywania zoliwie wymiewaymy baweniany kostium jednej z koleanek. Grube
dziewczyny, by nie pokazywa si nago, owijay si w rcznik i wykonyway skomplikowane
akrobacje, by wcign czy zdj majtki. Byy i takie, ktre bray prysznic w kostiumie.
Dlaczego niektre z nas bez oporu, a nawet z wielk chci prezentuj biust kolegom lub obcym

mczyznom, innych za kobiet si wstydz? Czyby koleanki byy surowszymi sdziami ni

askawy kumpel z awy szkolnej? Moe w saunie mskiej panie chtniej cigay kostium...
Przypomina mi si pewna biznesumenka w szatni klubu tenisowego. Nosia sw nago
ostentacyjnie, wymachiwaa ni. Czsto po prysznicu, w turbanie z rcznika na gowie, ale bez
niczego na dole, siadaa przed lustrem i przez p godziny zaatwiaa transakcje przez telefon.
Czy napawaa si, e kontrahent nie wie, i rozmawia na golasa? Czy lubia to, e wszystkie na
ni patrzymy z umieszkiem zakopotania? Interesy na golasa? Prysznic czy sauna to jedno, ale
interesy? W damskiej szatni chowa si tyle sekretw, okruciestwa i napi, e si zastanawiam,
czy sta nas na solidarno jajnikw, do ktrej wzywaj rewolucyjne koleanki. By moe
nagoci ze szczeroci rwna si nie da. By moe mona by szczerym i solidarnym, lecz
jednoczenie chowa ciao. Rozbieram si do snu, nucc standard Wybacz, e nago pi. Szkoda,
e nie mog y yciem innych kobiet, sprawdzi, jak to jest widzie sw mam bezcielesn.
Cae ycie w sweterku.

Mczyzna w lufciku
Czekanie jest sztuk. Jest czekanie bolesne, cierpitnicze, wymwkowe, cikie jak
piramida niechcianych ksiek w kcie supermarketu. A jest czekanie nieprzymusowe,
bezlkowe, lekkie jak lipcowa mawka. Spotkaam w moim yciu kilku artystw czekania.
Czekali bez toksymii. Mj ukochany pies przybda wabi si Drab. Rodzice przygarnli go,
gdy by bardzo chory na noswk i pojawi si nagle u nich na wycieraczce pod domem. Mama
wspominaa, e weterynarz, ktry Draba odratowa, powiedzia: Kundle s silniejsze. Rasowych
z noswki nie da rady wyleczy. Od tamtej pory wierzya, e prawda ta dotyczy te ludzi.
Mieszace s odporniejsze, a ty masz geny i z Transylwanii, i z Ukrainy, powtarzaa mi. Nie
wiem, czy poeci znaj si na genetyce... Ludzkiej noswki (co moe by odpowiednikiem?) nie
przetrwam i silna nie jestem. Syszaam o geopoetyce; wszak geografia nie jest dla humanistw
taka trudna jak chemia. Zatem genepoetyki chyba nie wykadaj na polonistyce. Drab czeka
idealnie. Podczas gdy kogo z nas w domu nie byo, to nie krci si nerwowo pod drzwiami, nie
wy, nie drapa cian, nie polowa na kury w okolicznych domach. Czasami wybiera si na
spacer, czasami spa w domu albo gania za sukami czy psami kumplami. Wita si w sposb
ciepy, ale wywaony. Nie rzuca si swym wielkim cielskiem (rozmiar wilczura) na mnie, gdy
wracaam do domu, by pazurami rozcign sweter, ale jednak ogonem zamerda miast lee
w ostentacyjnej ignorancji. Znakomicie czekaa moja babcia. Odkd j znaam, treci jej ycia
byo ju tylko albo a czekanie na wnuczk, ale nie byo to czekanie uciliwe dla mnie.
Syndrom kobiety w oknie oczekujcej bliskich znam tylko z ksiek, filmw i czasem w podry
gdzie widuj takie obrazki kobiet opierajcych okcie na poduszce umoszczonej w oknie.
Wyobrazi sobie mona, e czekaj one na powrt ma z polowania. Gowa rodziny wrci obj
j ciepym ramieniem i rzuci na st upolowane pensj, dziczyzn i szeciopak dla siebie. Czeka
w oknie kobieta moe te na rent. Lub swe pociechy. W podskokach z leciutkim zdrowym na
krgosup tornistrem penym darmowych podrcznikw wracajce ze szkoy. Albo jeli kobieta
ma okno nad ruchliw ulic, to moe czeka na jaki spektakularny wypadek tramwajowy.
Babcia to jedyna wyczekujca kobieta, ktr znaam. Trudno mi wyobrazi sobie dusz takich
kobiet, podobnie jak dzisiejszym dwudziestolatkom trudno jest sobie wyobrazi moje ycie
z czasw bez komrek i Internetu. e niby ludzie papierowe mapy mieli? e niby mj pierwszy
chopak, by ze mn noc porozmawia, szed kilka kilometrw pieszo (nie byo serwisu ask.me
ani esemesw, autobus za nocny nie dojeda). Kilka lat temu byam w Darowie i miaam
okazj porozmawia z on pewnego rybaka. Jak pani si czuje, gdy m tak wypywa
w morze? To takie romantyczne. Widziaam liczn rzeb Matki Boskiej, ktra pomaga tym, co
na morzu. Usyszaam w odpowiedzi, e kobieta lubi, jak m pije na kutrze, bo jak wrci on
okoo dziesitej rano do domu i walnie si spa, to ona ma spokj cay dzie i wieczr, a ryb i tak
niewiele, bo Unia pooww dorsza cigle zabrania. Zrozumiaam, e nie trafiam na artystk
fado.
Wracajc do mojej babci. Czekaa ona zwykle na balkonie, skd, podlewajc kwiatki,
wypatrywaa, czy ja i tata nadchodzimy. Otoczona bya wrblami i gobiami, ktre dokarmiaa
i gdyby nie to, e w ustach zawsze miaa papieros, to przypominaaby brata franciszkana.
Dopiero na studiach zrozumiaam, e babcia czeka w tak stoicki sposb dlatego, e niczego nie
wyczekuje. Jej ycie bowiem byo peni, nic jej nie brakowao. Treci tego ycia byy
telewizor i papierosy. Gdyby wynieli papierosy i telewizor na pewno czekaaby na ich powrt
w sposb rozedrgany. A wnuczka z byym ziciem, luzik, s punktualni, na pewno bd na
obiedzie, a jak nie, to za tydzie lub dwa si poka.

S mczyni, ktrzy piknie czekaj, s mczyni, ktrzy s rozmerdani jak nieuoone

psy i tak z podniecenia i radoci merdaj ogonami, e tuk szko i sami siebie. Bywaj
mczyni w lufciku, ktrzy s tykajcymi bombami. Niektrzy mczyni akceptuj aktywno
kobiet tylko deklaratywnie. Teoretycznie wydaje im si, e kobieta pywajca na kutrze albo
wychodzca do pracy na sm, a wracajca na pn kolacj, kobieta towarzyska, ktra po pracy
chodzi na fikoki (szef mojej znajomej tak mawia), czyli na fitness, wyjedajca
z przyjacikami na damskie agle to kobieta idealna. Wiadomo: taki obowizuje od trzech dekad
model. aden mczyzna nie przyzna si, e marzy o kobiecie sterczcej w oknie z zup gotow
na kuchni. To jego sodka tajemnica. Wykry j atwo po tym, jak mczyzna czeka. Jeli po
twoim przyjciu do domu powita ci nastpujca wizanka:
Gdziebyadzwoniemniewidziaatrzyrazydzwoniem, dlaczego nie odbierasz, z kim bya,
w biurze, w jakim biurze, a co pia w kawiarni, a w jakim celu, a nie mwia wczeniej,
w pralni, na squashu? Nie wiedziaem, e grasz w squasha, a ze mn nie graa, a w singla czy
debla. No wic jak taki typ wychyla si z lufcika, to lepiej tak jak stoisz, bez wchodzenia do
wsplnego domu, zawrci do siebie lub nocowa u przyjaci. To typ mczyzny z lufcika
cierpicy na lki separacyjne. Niektre niemowlaki i dwulatki tak maj. Mamusia wychodzi,
a dziecko gryzie kojec, paczc, a nastpnie do powrotu matki stoi pod drzwiami i ryczy.
Wstrzsajce. Widziaam to na wasne oczy. Moja przyjacika zostawia mnie ze swoj
creczk, bo sama wysza na godzin zaatwi co w urzdzie i to dziecko wyo Mamaaaa,
mamaaa ca godzin. Na pocztku mylaam, e wya, bo okropnie jest siedzie ze mn
w domu. Nie dziwi si, bywaj istoty mniej zoliwe i duo lepiej gotujce. Po powrocie jej
matka wyjania mi, e maleka ma ostatnio tak faz. S mczyni doroli, ktrzy framugi
kadego lufcika przegryz zbami.
Zdarzaj si te czekacze analfabeci. Mczyni, ktrzy po prostu nie wiedz, co znaczy
czeka, gdy s tak w siebie zapatrzeni, e nie zauwaaj, i ciebie nie ma wok. Ostatnio
przyjacika zwierzya mi si, e powiedziaa chopakowi, i wychodzi i wrci za trzy bd
cztery dni. On nawet nie wystawi gowy ze swojego pokoju znad komputera, tylko burkn co
w stylu: Dobrze, skarbeku. Dodam, e nie s ze sob od 30 lat, a chopak nie jest po
szedziesitce.
Nie umiem by oczekiwana. To mnie paraliuje. O Boe, nie jad ju do pralni, bo si
spni, o Boe, nie zajrz do baru po pracy, bo si spni, co ja mu powiem, a moe nic nie
powiem, a waciwie po choler ja mam si tumaczy i caa spirala si nakrca. Nie lubi
w lufciku mczyzny ze wzrokiem cocker spaniela czekajcego na sw pani i nie lubi
wciekego granatu, ktry zaraz odpali wizank. Lubi czeka na dziecko pod szko czy na
kortach, bo zajcia kocz si punktualnie, a ja nie cierpi spnialskich. Lubi czeka na trzeci
dzwonek w teatrze, bo jest punktualny i zapowiada co ciekawego.
Nie nale do grona kobiet czekajcych w oknie. Po prostu w ogle na nikogo nie
czekam, bo przewanie zapominam, e jestem umwiona i robi co zupenie innego w innym
miejscu. Zreszt yjc w duym miecie, wszyscy jestemy nomadami i nigdy nie wiadomo,
kiedy wrcimy z naszej wczgi.
Znakomicie czekaa matka, albowiem unikaa wszelkich wizanek wymwkowych
w stylu: Dzwoniam, nie odbieraa, dlaczego nie odbieraa, przecie dzwoniam, wyczony,

dlaczego wyczony?

Nieobecny
Ale kochanie, to nie jest tak, jak mylisz!. To wywiechtane zdanie mieszy, gdy je
syszymy w filmie bd farsie teatralnej, ale na pewno do miechu nam nie jest, gdy kto serwuje
je nam w rzeczywistoci. Przyznam, e nie zdarzyo mi si spotka narzeczonego w ku z inn
wybrank, ale t tragiczn sytuacj przeyo kilkoro znajomych. Obu pci. Koczyo si rnie.
Magda opowiadaa ostatnio: Weszam do wasnego mieszkania, a tam w moim ku mj m
z inn. Natychmiast uciekam. Pobiegam wypaka si i wygada przyjacice, a ta rzeczowo
spytaa: A zauwaya moe, co wisiao w przedpokoju?. Jej futro? No tak, po chwili
przypomniaam sobie, e rzeczywicie dyndao. No, to trzeba byo zabra jej to futro. Do dzi
auj, e nawet jakiej drobnej zemsty nie dokonaam. Kobieta czsto mci si na konkurentce,
jakby rozgrzeszajc swego faceta. Niektre nowoczesne obroczynie kobiet fakt ten bulwersuje.
Mnie to nie dziwi, bo wikszo zdradzonych dziewczyn nie zdyo si w chopaku odkocha.
Nadal lepo zadurzone s mu skonne wybaczy. W przypadku Magdy jednak wybaczania nie
byo i pan wraz z pani w futrze musieli si wyprowadzi z dnia na dzie. Od tej pory sta si
w yciu Magdy nieobecny. Tylko teoretycznie, gdy mwi o nim czciej ni o obecnym,
wietnym i wiernym mczynie. Byli faceci czsto s silniej obecni w yciu kobiet ni ci
aktualni. Wyszed z mojego domu, pakujc do mojej skdind walizy swoje rzeczy, ale jako
zabra te mj aparat fotograficzny. Okrad mnie te z drogich prezentw, ktre mu robiam, to
opowie porzuconej Joasi. I tu docieram do sprawy. Czyli nieobecnoci. Nieobecno bywa
silniejszym gestem ni obecno. Ile nasuchamy si opowieci o byych partnerach. Niby s
byli, a jednak obserwowani na fejsie, na miecie, obgadywani od stp do gw z nowym
inwentarzem wcznie. Kada nowa jest rzecz jasna beee. Za stara, za brzydka, za moda, za
gupia, za bogata. W kadym razie partner nieobecny ma wicej pijaru ni aktualny. Nieobecno
dotyczy te debat spoecznych i politycznych toczcych si w kraju. Gos nieobecnych podczas
debaty w sprawie ACTA czy emerytur lub lekw by silniejszy od gosu tych, ktrzy wsiedli do
tramwaju, pocigu czy na rower i dotelepali si na debat do premierw i ministrw. Ale to nie
tych obecnych w debacie cytowano w mediach. Fotografowani byli obraeni, oburzeni, ktrzy
albo manifestowali swe zdanie za pomoc obraliwych transparentw, albo bojkotowali, nie
spotykajc si z pozostaymi stronami debaty w realu. Lepiej dogryza anonimowo przez
Internet. Unika si wtedy erystyki, a nie kady czyta Schopenhauera. Trudno wyklika jego
dziea midzy jednym spiratowanym filmem a porcj muzy na smartfona. Due pliki ten
Schopenhauer generowa. Harcujc wycznie w necie, unika si tracenia czasu na stawianie
czoa problemom, spojrzeniu w oczy innym zaangaowanym w spraw. Niech boksuj si
w realu troglodyci, my muskuy prymy tylko przed kamerk iPada. Przywalamy z ukrycia za
nikiem. Nie uczestniczc w debacie w realu, mona nie czyta dokumentw, o ktrych si
debatuje. Mona sobie wykrzykiwa none hasa i by potem w nagrod bohaterem programw
informacyjnych, portali. Mona by zaproszonym jako nieustraszony opozycjonista na wywiad
do radia, a nastpnie cytowanym jako opiniotwrczy ekspert. Niepodanie komu rki to
mocniejszy gest ni podanie. Efektowniej jest zawiesi komu stron internetow, ukrywajc si
gdzie w ciepym mieszkanku, ni zaprosi na negocjacje przy kawie. Lepiej sprzeda si ten,
ktry z politykami w ogle nie gada. Nieobecni gos maj najdononiejszy, oni ekscytuj,
mieszaj, zwracaj uwag, a obecni, no c, nudy na pudy, pewnie to lobbyci korporacji. Oni
nie s oburzeni ani odurzeni. Od lat mam wraenie, e ludzie, ktrzy nie manifestuj i nie
protestuj, to jest prawdziwy off. Hakerom i anarchistom marzy si wasna dolinka krzemowa
miodem i mlekiem pynca. Do roboty nie azimy, tylko sobie klikamy, a kady z nas jest twrc
wybitnych dzie na wallu. To, e do naszych dzie uywamy cytatw z innych, wiadczy

o naszym postmodernistycznym podejciu do sztuki. Sami nie kreujemy, tylko miksujemy za

darmo to, co inni frajerzy napisali. I te potulne jeopy pac podatki, nie wysypuj zboa na
niezbudowane drogi, nie strajkuj na wydziale, tylko powolutku wkuwaj materia. Zamiast
zawiesza strony internetowe radia, ci szaleni awangardzici pac abonament krwiopijczym
dziennikarzynom i prezesinom radiowym. Zamiast bojkotowa i by nieobecnym na koncertach,
ci zniewoleni obywatele a na koncerty wokalistw i pac za bilety, a nastpnie kompletnie
zamroczeni muzyk kupuj legalnie pyty.
Kto z Pastwa wiedzia, czym jest Rada Bezpieczestwa Narodowego? Jako media nie
yy jej dziaalnoci, dopki Jarosaw Kaczyski nie zrezygnowa z udziau w obradach.
Wniosek taki: najlepiej by obraonym, nie podawa rki, odwraca si plecami. Nieobecno
w biurze? Jasne, tacy powinni by wynagradzani najsowiciej. Ja protestuj, ja rezygnuj, ja
z czytelnikami nie chc mie nic wsplnego, bo nie zaprosili mnie ani razu do stou, bo nie daj
mi nic za darmo i w ogle ci czytelnicy moi to rozdte prawa maj.

Krzew ozdobny
Nie nadaj si na plantatork, wic nie mam dziaki. Ale znam ofiary dziatek. Na pytanie,
czy w weekend wpadn na imprez w stylu Miami Vice lub skorzystaj z wyjazdowej promocji
do Barcelony, waciciele ziemscy odpowiadaj surowo: artujesz, musz usun poamane
drzewa, wezwa szambiarza. No i te cholerne krety. Zamiast wielbi czesk bajk
z najpikniejszymi pod socem rysunkami rolin, opowiadaj o mordowaniu krecikw majcych
czelno tworzy wzniesienia na ziemi. Ich ziemi. Niech gnied si u ssiada. Albo w bajkach
sobie yj. Z ich dziaki bd usuwane. Tymczasem jeszcze gorszym szkodnikiem ni kret jest
rosnca w Australii rolina Forsteronia floribunda, introdukowana w latach siedemdziesitych
XIX wieku z Madagaskaru jako krzew ozdobny, pisze profesor geografii Jared Diamond.
Forsteronia floribunda miaa upikszy grnicze miasta Queenslandu, tymczasem okazaa si
rolin potworem rodem z filmw SF. Jest trujca dla ywego inwentarza, dawi inne roliny
i tworzy nieprzebyte zarola, a jej spadajce strki spywaj rzekami na dalsze obszary.
W kadym strku znajduje si trzysta nasion roznoszonych przez wiatr! Gdyby polscy mczyni
mogli si rozmnaa z takim impetem jak forsteronia, polityk prorodzinn mielibymy z gowy.
Czasami krzew ozdobny okazuje si potworem, ktry moe wykoczy cay kontynent. Dotyczy
to rwnie ludzi. Kobieta krzew ozdobny jest bardzo grona, bo na pierwszy rzut oka wydaje
nam si podanym dodatkiem do naszej grupy przyjaci. Podczas garden party ubrana caa na
biao znakomicie komponuje si ze wszystkimi gomi, co wicej, dodaje scenie uroku. Nasza
wyprbowana od lat przyjacika alpinistka w znoszonych adidasach ze swym chopakiem
nurkiem (wacicielem szkoy nurkowania Do dna) ozdobieni krzewem nabieraj formy.
Ozdobna koleanka stawia star grup znajomych do pionu. Alpinistka modeluje za grube uda,
a stare adidasy wymienia na czenka. Nurek przypomina sobie, e przyjaciele w odrnieniu od
ryb maj gos i warto ich posucha, na chwil przesta papla o glonach Morza Karaibskiego.
Pod wpywem krzewu ozdobnego panie zaczynaj bardziej si interesowa swymi partnerami,
a panowie wcigaj brzuchy, wracaj na siowni lub tenis witani zoliwymi uwagami trenerw
(o, dawno pana nie widziaem, panie Krzysiu!). Pocztki zapowiadaj rewelacyjne zmiany
krajobrazu, jednak trujce nasiona sypi si szybko. Ju podczas drugiego spotkania, dajmy na to
wypadu do knajpki, krzew ozdobny si nadyma. Zaczyna si od obowizkowych grymasw
w kwestii napojw. Piwa nie lubi. Szampana owszem, ale tylko francuskiego. Kir royal jest
tuczcy. Wdk chtnie, ale w zmroonym kieliszku. No to moe wieczr na trzewo,
proponuje zniecierpliwiona alpinistka i serwuje wod. Wod? Krzew ozdobny nadyma botoks.
Uwielbiam wod, pij dwa litry dziennie. Ale wod mineraln, a to jest jaka butelkowana
kranwa. Nagle wszyscy drtwiej. O matko, wypilimy tyle kranwy? Zamiast oddawa si
sztuce konwersacji, zasuchiwa w ujmujcych anegdotach ukochanego kolegi, ktry, aby przyj
tu dzi, musia okama zazdrosn on, martwimy si o to, e krzew ozdobny siedzi o suchym
botoksowym pysku. W dodatku uwiadomi nam, e pijemy cieki. I e jutro rano obsypi nas
krosty. W przypadku wizyty u nas w domu krzew ozdobny zaczyna od zachwytw. Ale piknie
nakryty st, szykuje si uczta bogw. Nasi starzy znajomi czuj si u nas tak wygodnie, e
dawno przestali zwraca uwag na detale. Ale nasienie wci truje. Gdy wszyscy zajadaj si
kolacj, krzew ozdobny siedzi nad prawie pustym talerzem. Nie, nie jest wegetariank. Jada ryby,
jada wszystko. Ale dzi sabo si czuje. Moe zaparz mit, dopytuje gospodarz, gorczkowo
szperajc w puszce przeterminowanych herbat. Gospodarze i ich obszar ju zdawieni. Nawet
kolega literat przerywa lawin anegdot, bo przypomnia mu si jego sterczcy brzuch. Tak
naprawd to on, a nie krzew ozdobny powinien pi sam mit na kolacj. Mczyzna krzew
nigdy nie czuje si le. Wiadomo, taka sabo charakteru jest niegodna faceta. On truje

atmosfer za pomoc porwna. Niszczy krajobraz poprzez dokonywanie analogii. Pokazujemy

mu fotografi bizantyjskiej mozaiki z muzeum w Pergamonie. Z wypiekami na twarzy mwimy
o jej mienicych si kolorach. No tak, niemieccy archeolodzy sporo si nakradli. Ale musisz
pojecha na Wysp Wielkanocn obejrze te posgi. Jak je zobaczyem, to zrobio na mnie
piorunujce wraenie. Jak ci mieszkacy je ustawili, nie majc nawet k, o dwigach nie
wspomn. No tak, Pergamon to nie lot w kultury Polinezji... Ju zatruta atmosfera. Jestemy
z mczyzn krzewem na przyjciu. Gospodarz czstuje przywiezionym z Kuby cygarem. Krzew
ozdobny ju porwnuje: Kiedy paliem cygara na Dominikanie. S duo lepsze ni kubaskie,
cho mniej znane. Kolega krzew odwiedza twoje nowe biuro. Nie zrobie cho maej jadalni?
To gdzie bdziesz flirtowa z pracowniczkami? Ja to mam, stary, fataln reputacj w biurze,
wszystkie laski na mnie lec. Musiaem wymieni drzwi do gabinetu na przezroczyste, bo si
normalnie na mnie rzucay. Krzew ozdobny raz introdukowany do naszego krajobrazu jest ju
nie do wyplenienia. Mona uy rodkw chemicznych, ale wtedy zastaniemy krajobraz po
bitwie. A po takim widoku trudno wyj z traumy.

Zarzdzanie czasem
W miejskim orodku rekreacji odgos spadajcych kasztanw miesza si ze wistem
rakietek do badmintona. Miasto przecigao si we wrzeniowym socu. Fruwajca lotka jczaa
i jak brazylijski niewolnik smagany przez Leoncia na plantacji trzciny cukrowej. Ukrywajca
cellulitis pod lunymi termodynamicznymi dresami z kolekcji najnowszego gejowskiego
projektanta panna Magosia to magister farmacji. Po drugiej stronie siatki w lunym,
wyszczuplajco czarnym T-shircie ze miesznym napisem, na przykad Jesus is coming. Look
busy, uwija si pan mecenas Dariusz z kancelarii Najman & Najman & Najman. Sdzc
z zachowania przy zmianie stron siadaj na jednej awce, ale dzieli ich torba pani magister
i pan Dariusz koleguj si. To nie znajomo profesjonalna, romans czy maestwo, tylko
koleestwo. Tak si panna magister wyemancypowaa, e moe istnie w obiegu jako kolega.
I nie trzeba bra jej do ka czy nawet eni si z ni po to tylko, by spdza wsplnie mio
troch czasu. Zapamitaam ten sielski obrazek sprzed trzech lat. Od tamtej pory panna magister
Magosia lotki nie smaga. Zapytana w aptece za rogiem Dlaczego nie widuj pani na
badmintonie?, odpowiada: Pani redaktor, wykupiam trzy lata temu karnet na 10 gier i jeszcze
go nie wykorzystaam. Kto ma czas na badmintona?. Pani magister ma trzy apteki i dwch
synw, dla ktrych jest szoferem. Wozi ich do prywatnych szk, codziennie wyrabiajc swym
autem po 50 kilometrw. Benzyna droeje, wic pracowa trzeba wicej. Pan mecenas zapuci
brzuch na buach z cateringu dostarczanego do kancelarii, narzeczon widuje tylko w weekendy,
mejle prywatne wysya o drugiej w nocy, a o wicie pisze doktorat. Nie mam ju czasu nawet na
badmintona, wic kupiem Gazet Prawn z insertem Zarzdzanie sob w czasie, czyli jak
znale czas na to, co najwaniejsze. Ale w sumie to nie mam czasu na czytanie tego tekstu,
moe ty mi zrelacjonujesz porady autora?, wyzna mecenas. Pilnie usiadam do lektury.
Tekst otwiera lista pyta. Czy potrafisz znale czas dla siebie, aby powici go na
wasn rekreacj, rozwj intelektualny lub fizyczny?. Hm... Rekreacja truchtanie po schodach,
biegi na spotkania z klientami, podnoszenie kartonw w biurze, kpiele soneczne na tarasie
podczas przerwy nikotynowej? Rozwj intelektualny? Aby nady za zmianami w wiecie
szkoli si. Nowe technologie, neurolingwistyczne techniki negocjacji, warsztaty z komunikacji.
Aby dosta posad w oddziale w Barcelonie uczy si hiszpaskiego. Dla satysfakcji o wicie
pisze doktorat. Czy spotykasz si z przyjacimi tak czsto, jak masz na to ochot. Hm...
Ostatni raz widzielimy si podczas pitej rocznicy istnienia jego kancelarii. Mecenas nie ma siy
na ochot. Aby zaoszczdzi czas, przyjaci ma tylko w kancelarii. Czy wiesz, jakie s Twoje
priorytety. Hm... Przey, rozwizywa ciekawe sprawy, tworzy dobre prawo, mie szczliw
rodzin i dom, cieszy si yciem, podrowa, czyta. Czyli po prostu podstawa. Czy potrafisz
zaplanowa swj dzie tak, aby realizowa zadania, ktre przybliaj Ci do realizacji Twoich
wanych celw?. Hm... Przeduajc dob z 24 do 30 godzin, jest w stanie realizowa si
w pracy, przey (rachunki, kredyt hipoteczny, auto, sprztaczka, wakacje, ubrania godne
mecenasa, jedzenie na miecie, gdy na gotowanie nie ma czasu). Narzeczona na szczcie
niedroga w utrzymaniu, bo dziki pracy po 15 godzin dziennie spaca si sama. Autorzy insertu
informuj nas, e jeli na ktrekolwiek z pyta odpowiedziae przeczco, to powiniene
zapozna si z nauk zarzdzania sob w czasie. Na prawie wszystkie mecenas Dariusz
odpowiedziaby przeczco. Ja te. Pastwo te? Niestety. Recepta na popraw, czyli na
znalezienie czasu na to, co najwaniejsze, wedug Gazety Prawnej jest prosta. Wystarczy
unika poeraczy czasu, do ktrych nale na przykad przeduajce si przerwy na relaks
w postaci czytania gazety czy przerwy na kaw. Ciekawe, jak mamy da sobie rad w pracy bez

Gazety Prawnej. Bez jej lektury nie zarzdzimy sob w czasie, nie poznamy nowych ustaw.
Bez przerw na kaw nie zbudujemy wizi z klientem czy z przyjacik. A dojazdy do i z pracy
to nie poeracze? Nie sta nas na mieszkanie w centrum, a powrt z centrum do Biaoki trwa
ptorej godziny. Drosze mieszkanie oznaczaoby wiksz rat kredytu, a doba ma ju przecie
30 godzin. Autorzy Gazety Prawnej przestrzegaj nas przed lkami i chorob wiecow,
radzc, aby zabiegany czowiek uwiadomi sobie, e przesta dba o swoje podstawowe
potrzeby, zarzucajc je na rzecz potrzeb materialnych. Ale czy potrzeby materialne nie s
wanie podstawowe? Dach nad gow? Edukacja syna (2 tysice zotych plus dojazdy do
szkoy). Ponadto radz nam, abymy pozbyli si cigej potrzeby udowadniania sobie i wiatu
wasnej wartoci. Jestem rednim prawnikiem, prowadz rednio zaopatrzon aptek, pisz nie
najlepszy doktorat. Ale czy to nie pierwszy krok do utraty pracy? Zaleca si rwnie unikanie
perfekcjonizmu i delegowanie obowizkw. Hm... Jak tylko pozwolisz, aby kto zrobi co za
ciebie, to jest prawie pewne, e stracisz potem mnstwo czasu na to, by odkrca to, co
spartaczy. le zaprezentowa raport, ktry napisae, brzydko wyeksponowa slajdszo, ktry
tworzye godzinami i nawet nie wiedzia, e jest do niego muzyka. Krtkie odcinki czasu mamy
planowa wedug reguy 60:40 zaplanuj tylko 60 procent swojego czasu, co oznacza, e
pracujc planowo osiem godzin dziennie, potrzebujesz zaplanowa pi godzin, aby plan by
realny do spenienia. Kto pracuje pi godzin dziennie i jest w stanie przey? Miliarder na
Florydzie? Arystokrata brytyjski, ktry odziedziczy pi paacw? Sycylijski emeryt? Lewicowy
filozof francuski? Anonimowi autorzy insertu do Gazety Prawnej? Na pewno nie my,
trzydziestolatkowie i czytelnicy Gazety Prawnej prbujcy przetrwa w gorcym klimacie
wspczesnej polskiej dungli. Chyba powiem mecenasowi, aby nie marnowa czasu na lektur
insertu.

Byskawicznie wolne
Od kiedy etaty potracili cenzorzy partyjni siejcy postrach wrd dziennikarzy
i redaktorw, cieszymy si z wolnych mediw 24 godziny na dob, bez przerw na usterki
techniczne i hymn narodowy ogaszajcy koniec programu, moemy oglda telewizj, sucha
radia, serfowa i gaworzy sobie w sieci. Dojrzalsze pokolenie dziennikarek mogo otrzsn
z kurtek kurz podziemia i zacz nadawa, nagrywa, pisa nad ziemi. Nie musimy ju
korzysta z podziemnych drukarek, wrcz przeciwnie, pewna firma telekomunikacyjna dodaje
teraz klientom do umowy darmowe drukarki jako miy gadet (czytaj: trik lojalnociowy).
Wczoraj byam wiadkiem nastpujcej rozmowy. Klientka patrzca z przeraeniem na karton
z drukark pyta: Po co mi pani daje t drukark, przecie mamy budowa spoeczestwo
elektroniczne, bezpapierowe. Ja w pracy niczego nie drukuj, mam air booka, prosz pani, co ja
z t drukark zrobi?. Umczona pracownica firmy w wymczonej apaszce odpowiada: A nie
wiem, tak mam w systemie, niech pani zoy reklamacj przez brunatn lini, to moe pani dadz
co innego. Poniewa stalimy si w tym czasie spoeczestwem multifunkcyjnym (czytaj: nie
potrafimy skupi si na jednej rzeczy), wielu z nas korzysta ze wszystkich wolnych mediw
naraz. Jednoczenie ogldamy mecz, suchamy radia, dyskutujemy na forum z innymi kibicami
w necie. Tak si zachysnam eufori wolnych mediw, e zapomniaam doda, i s nie tylko
wolne, ale i szybkie. Tak, tak, czego ci Amerykanie w CNN i inni nasi demokratyczni
przyjaciele, od ktrych potulnie czerpiemy wiedz, o przepraszam, know how (czytaj: noha), nie
wymyl. Jako wierna suchawka radiowa, telewidzka i sieciwka po gbszej analizie
stwierdzam, i wyrniamy trzy rodzaje demokratycznych audycji medialnych: 1. Lakoniczna, 2.
Sieczka, 3. Powierzchowna. Audycja typu Lakoniczna. Radio Indeks: Witam w audycji
Koniunktura, w ktrej dzi odpowiemy sobie na pytanie, co z t prognoz. W studiu witam
naszego eksperta z Centrum Bada Ekonomicznych im. Adama Rozenbauma, pana profesora
Zbigniewa Dukatowskiego. Panie profesorze, jakie prognozy? Witam, panie redaktorze, no
c, z jednej strony brakuje sygnaw zapowiadajcych popraw koniunktury. Wskaniki ka
spodziewa si pogorszenia warunkw gospodarczych, z drugiej strony jednak koledzy
z Luksemburga... Panie profesorze, prosz tak nie straszy suchaczy, powiedzie co
optymistycznego, warunki gospodarcze sabe, ale narciarskie wspaniae, ha, ha, ha. Na lodowcu
do kwietnia mona jedzi. Druga poowa roku prezentuje si niele, myl, e fatalne
osabienie zotego nie potrwa dugo, a poza tym wskaniki mwi nam, e jest lepiej ni
w Rumunii, na Biaorusi i w Niemczech... Dzikujemy ekspertowi za wypowied i to na tyle
w dzisiejszym wydaniu Koniunktury, zapraszam na program o cesarskich ciciach w niskiej
cenie, ale to po reklamach. Audycja typu Sieczka. Program 7 Telewizji Polskiej. Audycja
sieczka dzieje si co prawda w tempie byskawicznym, ale za to porusza kilkanacie wtkw
w cigu dziesiciu minut i jest interaktywna widzowie mog czynnie angaowa si w jej
przebieg, wymienia uwagi, korzysta z porad. Widzowie przestali by biernymi kartoflami
wylegujcymi si na kanapach, stali si lotnymi wsptwrcami wolnych mediw. Witamy
pastwa po reklamach, wracamy do tematu naszej porannej audycji Jak straci dziewictwo.
W studiu gocimy naszych jedenastu ekspertw, w tym seksuologa, ginekologa, ksidza, siostr
Zofi z klasztoru Bernardynek, uczennice i uczniw Liceum im. Orzeszkowej, nasze cudowne
gwiazdy filmowe, ktre opowiedz o swoim pierwszym razie. A w kuchni mistrz przygotowuje
menu pene afrodyzjakw. Dajmy gos modym. Napisaa w swoim blogu, e cytuj: masz
stresa, bo jeszcze jeste dziewic i koleanki si z ciebie miej. Mam ju 16 lat, kumpele
wytykaj mnie palcami, na cotygodniowych imprezkach, jak wszyscy chowaj si do toalet, to ja
nawet na petting nie mam szans. Ale czy nie uwaasz, e to troch za wczenie na takie sprawy,

czasem s one rdem stresu. czymy si z uczennic liceum, ktra pragnie pozosta
anonimowa i ktra tak przerazia si pierwszego razu, e pogotowie zawiozo j do szpitala.
Podobno tak krwawia, e pogotowie ci zabrao. A co nasz ginekolog na to? To s sprawy, do
ktrych trzeba dojrze, wymagaj czasu, czuego partnera... Co ksidz na to? Nie wierzy ksidz
w seks przed lubem? Uczennice nie wierz ju w seks po lubie? O, widzimy na pasku, ile mejli
od widzw, padaj ostre sowa. Dzikujemy, czas nas goni, a pogodynka ju si niecierpliwi,
czymy si z pogodynk.
Audycja typu Powierzchowna. Radio XYZ. Eksperci marketingowi ustalili, i czowiek
XXI wieku nie jest w stanie ledzi jednego wtku duej ni cztery minuty. Dlatego dziennikarz
kategorycznie nie moe mwi dugo na jeden temat, adnych kaza, jest demokracja
i najwaniejszy jest gos klienta konsument audycji nasz pan.
Cze, cieplutko witam was, dzi porozmawiajmy o ciepej bielinie. Pan Henryk
z Mawy pisze, e przetrwa zim bez kalesonw. O, a pani Teresa twierdzi, e pomimo i babcia
si wkadaa jej w czasach przedszkolnych rajstopki, to ona co najwyej dwa razy w roku
poczoszki zaoy. W Gazecie Polskiej czytamy o losie zamknitych zakadw wkniarskich
w yrardowie. Kiedy produkowano tu polskie kalesony, ale niestety kupili i zmodernizowali
zakady Francuzi, po czym okazao si, e francuska bielizna jest do niczego. Polecam pastwu
ten artyku. Wrcimy do rozmowy, piszcie do nas mejle, esemesy, a moe wygracie zestaw
jogurtw i pralk, a teraz piosenka z pyty koncernu Bumiwersal. Cudny kawaek, wiem, e
najpierw wam si rednio podoba, ale wystarczyo, bymy go zagrali pitnacie razy, i od razu
przypad wam do gustu.
Zniewolone media zepchny dziennikarzy pod ziemi. Pod ziemi zapadli si wkrtce
cenzorzy. Dzi wolne media sprawiy, e uprawiajc ten zawd, czsto mam ochot zapa si
pod ziemi.

Kolej rzeczy
Ostatnio pewien czterolatek zapyta mnie: Czy Pan Bg ma adidasy?. Zwykle nie pisuj
o dzieciach na amach naszego miesicznika, bo s tylko dodatkiem do dorosych. Dodatkami za
zajmuj si znawcy z dziau mody. Tym razem jednak zrobi wyjtek, gdy nie sdziam, e
osoba, ktra jeszcze przed chwil wchodzia na stojco pod szaf, zacznie porusza sprawy tak
ostateczne jak stan obuwia w przestworzach niebieskich. Uczeni wci zadaj sobie pytanie:
Z czego skada si wszechwiat?, a przecie sklepienia boskich szaf mog by pene
sportowych trampek.
Pan Bg moe mie tyle adidasw, ile zechce odparam. Szczeglnie e produkcja
odbywa si w Chinach i jest o niebo tasza.
A co si z nimi stanie? dry temat mj rozmwca. No, bo moje adidasy, jak s za
mae, dostaje Julka. A jak Mati wyjecha do Francji, to dostaem caego Scoobiego, bo on
zapomnia.
Sdzisz, e Bg si wyprowadzi albo e ronie mu stopa, albo po prostu chtnie
rozmnaa adidasy i sypie nimi z nieba? Tak.
Co powiedzie dziecku, ktre stawia nas przed pytaniem ostatecznym? Oklepane: Jak
bdziesz grzeczny, to Bg uwzgldni i ciebie na licie gratisowych adidasw? Jeli powiem, e
Pan Bg nie ma butw, bo ich nie potrzebuje, to moe by ryzykowne. W Biblii dla dzieci
widziaem Jezusa w sandaach. Niele si wpakowaam. Rozmowa o adidasach sprowokowaa
mnie do myli, co si dzieje z przedmiotami, ktre nas otaczaj. Czy w gorczce wymieniania
wszystkiego na nowe nie zatar si w nas sentyment do przedmiotw. Misj czowieka na Ziemi
jest pamitanie. Pamita, by pamita, pisze Henry Miller we wzruszajcym eseju o latach,
w ktrych y we Francji. Z tsknot wspomina stare fotele w hotelikach, w ktrych
pomieszkiwa. Fotele, ktre trzymay si kupy dziki drutom, gwodziom, paskom. Te fotele
byy dla niego wiadectwem czyjej tosamoci. Dla nas na skal narodow pewnie takie
znaczenie moe mie fortepian Chopina, dom w Stawisku, obrczka pani Marii Kaczyskiej. Ale
prywatnie, czy nie tskni Pastwo za przedmiotami, ktrych si pozbylicie?
Mam kumpla, od ktrego w takim tempie uciekaa narzeczona harcerka, e zostawia
najcenniejsze przedmioty. Namiot! Bidon! Torb la chlebak. Nie odesae jej tego? Nie,
ucieka z jakim typem do Australii. Z namiotu regularnie korzystam wyjani kolega.
Z innymi kobietami sypiasz w jej namiocie? To co, po kadej pannie mam wyrzuca materac?
Kolega prezentuje icie schopenhauerowski brak utopii. Chcesz t torb? spyta mnie,
widzc zachwyt w moim oczach. Ze strachu jako nie wziam, ale w sumie czego si baam? e
ta harcmistrzyni gdzie mnie spotka i spuci omot za to, e paraduj z jej wintydowym
chlebakiem, ktrego mi nigdy nie daa? Na studiach rzuci mnie pewien student grafiki. Poniewa
ba si rzuci mnie wprost, to jako naokoo rzuci, czyli bez uprzedzenia wystawi ze swojego
pokoju akademickiego. W siatce umieci aparat fotograficzny, troch ubra, ale te kubek do
kawy z napisem Texas Pawn i Brokers 1991, ktry bdnie mnie przypisa. Mam ten kubek do
dzi, uwielbiam go, trudno okreli dlaczego. Czy przypomina mi o tym, e wikszo ludzi na
pocztku znajomoci kryje si za mask? Ile ludzi po rozstaniach z niegdy uwielbianymi
partnerami twierdzi, i byli z wariatem lub jak wiedm. A moe po prostu wyblaky ju

napis Texas (od setek my w zmywarce) kojarzy mi si z poudniem USA i szeryfami, ktrzy
w dziecistwie mi imponowali. By szeryfem, mie wielki kubek i trzaska kajdankami.
Marzenie. Niestety tragiczne katastrofy, ktre zdarzaj si na Ziemi czsto, prowokuj mnie do
mylenia o przedmiotach. Czy ja wiem, ktre przedmioty s szczeglnie bliskie mojej rodzinie?
Na 20. urodziny dostaam od przyjaci kupion w antykwariacie zot obrczk z kamyczkiem,
wewntrz wygrawerowano obce inicjay i przedwojenn dat! Jest pikna, nosz j czsto. Czy to
nie mylce, gdy rzeczy po innych trafiaj do nas? Czy mamy prawo je nosi bez ich woli? Czy
jaki przedmiot odmieni kiedy Pastwa ycie w sferze niematerialnej? Mnie si to zdarzyo.
Mj narzeczony odziedziczy w spadku po babci krysztaowy pmisek na jajka. Krysztay byy
cae lata niemodne, a Krzysztof Teodor Toeplitz genialnie wymia te cacka w jednym
z odcinkw Czterdziestolatka. Ja si zaopiekuj tym pmiskiem, co mnie wzio na jego
widok powiedziaam narzeczonemu gotowemu wystawi pmisek na Allegro. Symbolizowa
wiat bardzo mi odlegy. Moja rodzina nie lubia krysztaw. Nikt u nas nie przepada za jajkami,
a tym bardziej nie podawao si u nas jaj podczas imprezek, wdeczek czy uroczystych przyj.
Jego babcia zapewne uywaa go podczas wit wielkanocnych, ktrych ja przy stole nigdy nie
obchodziam. Ale dwa lata temu poczuam pragnienie wypenienia pustki tego pmiska (cho
jego dawnej wacicielki nawet nie znaam). Zorganizowaam w domu Wielkanoc, od kumpla
wziam przepis na jaja faszerowane. Pmisek zrobi furor. Jaja te. Niedawno znajoma chciaa
kupi ode mnie t rzecz. Za adne skarby. Przedmioty moe s bez sensu, ale zgadzam si
z Henrym Millerem, e nadawanie im sensu nie jest bez sensu. Dziki nim atwiej pamita, by
pamita.

Popcorn
Dzieci nie s glam. Nie s glamour. Nosi si je duo gorzej ni broszk z brylantami,
ktr te zachanne istoty mog nam tylko wyrwa, robic dziur w bluzce. Poza tym, gdy
w jednej rce trzymamy srebrnego iPhonea, a w drugiej torebuni od Batyckiego, to po prostu
dziecka nie da si nigdzie woy ani wkomponowa. Cho wielu rodzicw utrzymuje, i dzieci
ich odmadzaj, miem twierdzi, e dziecko postarza. Odmadzajc si, wymieniamy naszych
partnerw co jaki czas na modszych, a dziecko niestety wci pozostaje to samo, tylko jak na
zo coraz starsze, i psuje nam cay wyretuszowany obrazek. Rozumiem koleanki i kolegw
majcych dzieci, ktrzy udaj, e dzieci nie maj. Nie jest to atwa sztuka. Dziecko nie tylko
odstrasza i tak w dzisiejszych czasach niemiaych playboyw, ale niczym soma z butw
wychodzi w niespodziewanych momentach. I najwaniejsze: czowiek bezdzietny nie jest
naraony na rozmowy o dzieciach, ktre to rozmowy potrafi zdominowa niejeden elegancki
wieczr. Czowiek bezdzietny zostanie przez rozmwc zapytany o wpyw fotografii Cindy
Sherman na wiat mody, a czowiek dzietny zapewne usyszy: Co twj ortopeda radzi w sprawie
pierwszych bucikw?. Tymczasem ja lubi rozmowy o dzieciach, bo pod ich przykrywk buzuj
sekretne lki i fantazje. Nagle odzywaj si dotd milczce osoby, osoby, ktre na inne tematy
ni dzieci nie maj nic do powiedzenia. Jasne, czasem szkoda, e si odezway, ale bywa sporo
niespodzianek. Pewien milczcy jak gaz m fotografki uwaanej za genialn opowiedzia mi
o dzienniku, ktry od kilku lat prowadzi dla swej crki. Ojciec ten dokumentuje ycie swego
dziecka, zbiera pamitki, pukle wosw, opask szpitaln, pierwszy becik, fotografuje namitnie,
zdjcia opatruje komentarzem, ukada w ciekawe kolae. W sumie cay projekt okaza si duo
ciekawszy ni banalne reklamowe billboardy, z ktrych synie gadatliwa ona. Podczas gdy ona
natarczywie promuje si, wciskajc na przyjciu zaproszenia na wasny wernisa, m tworzy
dzieo, ktre moe przymi misterne dziaania Gerharda Richtera. Spytaam, czy w dzienniku,
ktry bdzie mia czytelniczk, a wic nie jest tajnym dziennikiem, sta autora na szczero.
Wszak dzieci potrafi w rodzicach wyzwala prcz mioci nienawi, znuenie, nud. Obarcza
si je win za to, e zamiast powica si pracy i zabawie, miksujemy im kleiki. Czy pisze crce
o tym? Rozptaa si dyskusja o szczeroci dziennikw. Czy kady dziennik nie jest tak
naprawd rodzajem fikcji? Cytowano Kafk i Manna, dopki jaka bezdzietna osoba nie
przerwaa nam, mwic: A wy tylko o dzieciach i o dzieciach. Bezdzietny wrd dzietnych
czuje si jak niepijcy wrd pijcych wolny od kajdan naogu, ale poza krgiem. W dobie
popkultury i powszechnej dostpnoci mediw wielu rodzicw czuje si zagubionych. Oni mieli
tylko Teleranek i Dobranock, a teraz, jak maj wybiera programy dla swoich pociech spord
zalewu szmelcu? Ostatnio obejrzaem z synem wszystkie Dobranocki, od poniedziaku do
pitku. To straszne, jest tylko jedna, w ktrej nie ma przemocy, nawet w Kreciku si bij
zwierza si kolega. Wydaje mi si, e przez takie bajki mj syn woy modszej siostrze palec
w oko psychologizuje kolejny rozmwca. Zdarzaj si ambitni rodzice, ktrzy wychowuj
pociechy bez telewizora. Przestrzegam przed t metod, drodzy Pastwo! Autorka tego tekstu
jest ofiar takich wanie rodzicw.
Przyczynio si to do wielu nieszcz w mym dziecistwie. Dziecistwo bez popcornu
jest dziecistwem samotnoci i wykluczenia. Gdy caa klasa omawiaa kolejne odcinki 07 zgo
si, nie wiedziaam, o czym mwi. Gdy koledzy na plecakach flamastrami rysowali logo
AC/DC, nie byam w stanie odcyfrowa tych hieroglifw. Na podwrku koleanki zaoyy
zeszyt, do ktrego wklejay zdjcia Aniokw Charliego wycite z pisma wiat Modych. Dla
mnie byy to po prostu zdjcia obcych pa, staam poza krgiem, byam niewtajemniczona.

Rodzice zaszczepili mi mio do sportu, ale co z tego, e zdobyli dla mnie plakat zotowosego
Stefana Edberga, jeli wtedy liczy si tylko George Michael z Wham. O takiej muzyce
w domowym zbiorze winyli (dziecistwo bez nowego sprztu elektronicznego, bo przecie stary
jeszcze dziaa!) nie byo mowy, czy Louis Armstrong i Miles Davis i tak nie s lepsi? Nie
ogldaa 07 zgo si? pyta mnie dzi pewien troskliwy tatu pozwalajcy dziecku oglda
bajki tylko w niedziel. Bo ja dziki temu serialowi po raz pierwszy widziaem nag kobiet.
Fantazjowaem po kadym odcinku!. Wszystkie seriale z dziecistwa musiaam obejrze jako
dorosa kobieta, ale to ju nie to samo, brak emocji, ogldasz na zimno. Udao mi si
w dziecistwie zobaczy tylko Czterech pancernych i psa, bo puszczali to akurat w czasie, gdy
siedzielimy po lekcjach w wietlicy. Przez ten serial lubi mae wntrza i kajuty statkw
mwi kolega bo oni tam wci razem w tym ciasnym czogu. Mnie Czterej pancerni kojarz
si z mskoci i majsterkowaniem. Mczyzna, ktry nie boi si okazywa ciepa i przywizania
w stosunku do mskich przyjaci. Facet, ktry bez przerwy krci jak korb, naprawia sprzt,
lutuje, czyci ze smaru i z rdzy to typ zaradnego i ciepego pancernego. W yciu dorosym
niele si rozczarowaam, bo wspczeni narcyzowie kochaj gwnie siebie, rk sobie nie
brudz, bo szkoda psu manikiur, i marz o pustym stumetrowym wntrzu, a nie czogu penym
towarzyszy radzieckich.
Czy seriale z dziecistwa formuj nasze zachowanie? Nawet specjalici nie s co do tego
zgodni. Jednak skadaj si pewnie na zbiorow pami. To dobrze dorasta bez telewizora,
dziki temu czowiek ma inny, wiey punkt widzenia, analizuj rodzice. Tylko czy
jedenastolatek marzy o wieym punkcie widzenia, czy raczej o wieym popcornie? Warto
oglda seriale i papla o dzieciach to nader pouczajce formy tracenia czasu.

Jestem przeciw
Moj tez opieram, drodzy rodacy, na realiach ycia przecitnej trzydziestoletniej
Europejki rodkowowschodniej. Kadej z nas naley si jak najwczeniejsza emerytura.
W obecnoci dwch magistrw z Urzdu Statystycznego oraz pani prezes Adrianny Pieniek
z firmy doradczej Global Citizen wylosowaam zawodowy yciorys jednej z setek tysicy
wspczesnych Polek. Upadek muru berliskiego zasta t 17-latk w nieogrzewanym,
wilgotnym tramwaju. Obywatelka bdca uczennic Liceum im. Gottwalda przysypiaa ze
zmczenia. Jak co dzie wstaa o 5 rano, by przed szko zdy na trening druyny siatkarskiej
do klubu Orze. Teraz po szkole pdzi na prywatne lekcje angielskiego, gdy znajomo
rosyjskiego szlifowana w tym prestiowym liceum w przyszoci nie wystarczy. Cho to dopiero
padziernik, dziewczyna jest ju wycieczona, cae wakacje przepracowaa w smaalni Zota
Rybka w Gskach. Jeli zrobi postpy w angielskim, najblisze wakacje spdzi, krcc lody
w brytyjskiej lodziarni. Prac musiaa rozpocz w wieku 16 lat, rodzicw bowiem nie sta na
korepetycje i wyjazdy na kursy jzykowe. Bez dobrych wynikw w nauce nie dostanie si na
studia i obciachu sobie narobi. A obciach w yciu nastoletniej damy jest wiksz tragedi ni
niejedno trzsienie ziemi w Peru. Dyskoteki, pyty Kultu, koncerty Republiki, wypad do Jarocina,
artykuy monopolowe na wagarach to wszystko podstawa, aby w szkole przetrwa. No
i fataaszki. Rodzice naiwnie myl, e jak jej kupili par kozakw na jesie, to wystarczy. Raz
ju j koleanki wymiay od brudasek za to, e codziennie w tych samych ciuchach azi.
Wiadomo, e dobry but modeluje nog. Jak nie bdzie o siebie dba, to Robert czy inny pies
z kulaw nog na ni nie zerknie. A przecie myl z Robertem o wsplnym wypadzie na narty,
bo inaczej to nie da rady wsplnie spa. A zakonnic przecie nie ma zamiaru zosta. Wkraczajc
w wiek studencki i okres reform Balcerowicza, przecitna obywatelka jest ju zatem po
przejciach. Kilka nieudanych zwizkw, zdrowie i portfel nadwyrone lekami
antykoncepcyjnymi, za ktre dziwnym trafem paci zawsze obywatelka, a nie obywatel. Pono
w zamierzchych czasach kobiety na studiach nie pracoway, tylko studioway i to za darmo. To
dzi brzmi rwnie fantastycznie jak legenda o Warsie i Sawie. Dzi za kad powtrk egzaminu
trzeba suto zapaci. Studentka jest tak zestresowana, e stara si docign do pitku, aby
wreszcie uderzy w miasto. Po piciu latach i napisaniu lub zakupieniu za ciko zarobione
pienidze pracy magisterskiej obywatelka jest ju mocno wymitoszona. I wkracza w trzeci etap
kariery zawodowej. Aby firma j zatrudnia, musi by moda, dowiadczona, bezdzietna. Aby
tak form utrzyma, ta rzekomo moda kobieta zatrudnia krgarza z Mongolii (od pracy wysiad
jej krgosup), trenera osobistego, no i opiekuje si narzeczonym. Wieczorami po skoczeniu
swojej pracy kobieta pomaga partnerowi rozkrca jego firm (drugi etat), zajmuje si domem
(trzeci etat). Dwutygodniowy urlop spdza, malujc ich nowe mieszkanko, gdy budowlacy
wyjechali do Szwecji, a jej partner nie ma gowy do spraw przyziemnych (remont to czwarty
etat). Ilo pracy doprowadza obywatelk Europejk do takiego poziomu stresu, i musi
dodatkowo zarobi na pobyt w sanatorium. Dorane leczenie nie pomaga i pod czterdziestk
obywatelka jest ju zawodowo pijc alkoholiczk po dwch rozwodach, kilkunastu nieudanych
zwizkach (najwierniejszy okaza si zwizek z Klubem AA i mecenasem), co najmniej czterech
zmianach miejsca pracy i z jednym samotnym dzieckiem. Sukcesy firmy, ktr zaoya, ju jej
nie ciesz, bo przed zaniciem myli o zwolnieniach, ktre bdzie musiaa przeprowadzi, i o
swoim dziecku, ktre zna jej twarz gwnie z fotografii. Jestem za wczeniejszymi emeryturami,
zdarza mi si bowiem mija moj osiedlow bibliotek i wypoyczalni publiczn czynn
w godzinach midzy 10.00 a 19.00 od poniedziaku do pitku. Jeszcze ani razu nie zdarzyo mi
si w tych godzinach nie by zajt. Biblioteka wieci pustkami. Korzystaj z niej nieliczni

studenci oraz eleganckie staruszki, ktre wiosn i latem wertuj ksiki na awce przed
budynkiem. Ich widok wzbudza we mnie zazdro wiksz ni ta, ktr dymi Otello. Jestem za
wczeniejsz emerytur, bo chc mie czas pozna twrczo Jamesa Schuylera, pisa haiku do
szuflady, odwiedza publiczne czytelnie w moim miecie, udziela si spoecznie w radzie
miejskiej, dziaa charytatywnie na rzecz zwierzt, gra online w kanast, obejrze w starych
albumach arcydziea japoskiej sztuki drzeworytu, nauczy si robi suflety, popyn
z przyjacikami na Bornholm, przespa si w latarni morskiej. Chc zdy zaprzyjani si
z moim wnukiem bd wnukami; kolegi, pokaza mu na starych cyfrowych fotografiach wiat po
upadku muru berliskiego, wiat aut hybrydowych i konserwantw. Chc wreszcie mie czas na
bycie eleganck starsz pani i nosi fioletowe szale z jedwabiu oraz biae rkawiczki. Jako
statystyczna wdowa na emeryturze chc marzy o kolejnej namitnej mioci lub cieszy si
nowym mczyzn. Wol by biedn emerytk w publicznej wypoyczalni, ni pa na zawa
zamknita w klitce oszklonego open spejsu. Jeli praca jest jedyn przyjemnoci w naszym
yciu, to niech koniec zastanie nas w biegu. Jeli prcz wytwarzania i konsumowania znamy
jeszcze inne przyjemnoci w yciu, to bdmy przeciw wyduaniu wieku emerytalnego. Nie
chc, abymy chorowali na wieczno. Nie musz wiecznie pracowa, by udowadnia, i jestem
wiecznie moda. System pierze mi mzg, lansujc idea umiechnitej szedziesiciolatki
fruwajcej z laptopem od jednej korporacji do drugiej. To ja chyba wol mie brudny mzg.

Wiem, e s felietonici uporczywie powracajcy do pisania o swoich dzieciach, mach,

onach czy nawet ogrdkach. Moje ycie prywatne nigdy nie byo ustabilizowane, kolebie si
niczym ajba, a ja bezskutecznie staram si znale wygodn pozycj. Jest to niewykonalne
niczym zasypianie na zepsutym falujcym i bulgoccym ku wodnym, ktre w dodatku
czasami kompletnie si zapada zalewajc ssiadw. Dlatego owszem, czasami pisz o yciu
prywatnym, ale unikam tego tematu, bo felieton to kreacja, a nie dziennik intymny. Raczej
chroni swoj prywatno i prywatno bliskich. I dlatego, e nie mam si czym chwali.
W stanach zupenego rozpadu ca nasz rodzin ratuje mj brat ukasz, znakomity psycholog,
ktry jest postaci autentyczn.
Poza tym wszelkie podobiestwo wystpujcych tu osb jest nieprzypadkowe.

Obraza majestatu
Ostatnio byam wiadkiem, jak pewien wty nastolatek zapewnia mamuk, e owszem,
cieszy si, e pojedzie na pierwszy w yciu obz. Ale oczywicie pojedzie tam z tatusiem, tak?
Rozbrojona mamusia, rzecz jasna, nie odwaya si zesa dziecka na jak Syberi, tylko
zdecydowaa, e bdzie kwoczy mu przez cae lato. Nie wiem, czy to dobrze wiadczy o moich
rodzicach, ale ja uwielbiaam kolonie, a pierwsze zaliczyam w wieku lat omiu w kurorcie
zwanym Nieport. W roli deptaka cieka nad rzeczk, w roli stadionu klepisko ze sznurkiem
markujcym siatk do siatkwki, w roli zrwnowaonej diety chleb z demem i krwki cigutki.
W sali spao, niczym w szpitalu polowym, dwadziecia dziewczt i, o zgrozo, jedna jedyna
opiekunka. Prezerwatyw byo w brd. Nie z maszyny, tylko z peerelowskiego kiosku na rogu.
Starsi koledzy szybko nauczyli mnie sztuki wybuchania. Pokazali, e fajowo jest napeni gumk
wod z rzeki, zrobi taki balonik, a nastpnie z hukiem rozbi go nad gow koleanki. Cho ju
wtedy w Polsce nie stosowano wychowania seksualnego, to wystarczyy dwa pobyty na
koloniach i wszystko wiedziaam. Po latach, w dobie AIDS, wyldowaam na studiach na
obowizkowej pogadance o antykoncepcji. Para aktywistw z fundacji prozdrowotnej wparowaa
do sali ze wieccym nowoci odlewem penisa. Nastpio wyjanianie, co jest co, a potem pokaz
zakadania prezerwatyw. Studentki kretysko chichotay i na pytanie, kto pierwszy podejdzie do
plastikowego penisa, by nauczy si skutecznego zakadania wdzianka, zgosia si garstka osb
(piszca te sowa, rzecz jasna, te). Reszta ewidentnie nie jedzia na kolonie. Na koloniach
okazywao si, e poowa nauki wycignita z domu nie ma zastosowania w yciu spoecznym.
Na przykad obraanie si. Matka par razy powtrzya mi formuk o tym, e obraaj si tylko
pensjonarki, i mylaam, e tak niemieszczaskie maniery maj wszyscy obywatele. Tymczasem
na koloniach migiem obrazio si na mnie kilka dziewuszek. Trzy za to, e zamiast oglda
chopcw grajcych w siat, sama z nimi gram. Inne, bo nie wykazywaam zainteresowania ich
pamitniczkami z wpisami od osb, ktre ledwo poznay przy kanapce z demem. Dzi wiem, e
czowiek, ktry si nie obraa, jest okaleczony towarzysko, nie wie bowiem, jak gra w t jaow
gr. Obraeni stoj w kcie, udaj, e ci nie widz, nadymaj usta niby po piciu botoksach,
podaj jak nasz prezydent nog na przywitanie. Obraeni nie zapraszaj do siebie, bo ich kto
tam kiedy na co nie zaprosi. W Polsce obraaj si dzieci i doroli kadej pci, geje, lesbijki,
nowalijki, wszyscy jak popadnie. Dla tych popapracw, ktrzy nie chc tego robi, powinny
powsta warsztaty obraania si, tak jak kursy asertywnoci czy oddychania do gry nogami. Czy
da obraonemu spokj, by si ponadyma i pk? Czy te pomwi powanie i od serca, aby si
wyali? Naprasza si z przeprosinami trzy, pi, dwadziecia razy? Niezadawanie si z ludmi
obraalskimi grozi w naszym kraju samotnoci, gdy tu wszyscy s pensjonarkami. Std tak
mao u nas prawdziwych mw i on stanu. Jeli si nie obraasz, mog przypi ci atk
konformisty bd wazeliniarza. Krajobrazu na koloniach nie zakcali wtedy jeszcze wyznawcy
feminizmu, wic nikt nas nie maltretowa pogadankami o niebezpieczestwie upu-cupu na
kouchu ju na pierwszej randce ani nie wrcza koszulek z napisem No means no. Dzikuj za
to, e zdyam straci cnot przed nastaniem feminizmu, bo gdybym im uwierzya, mogabym
by do dzi dziewic. Czasem budz si w nocy zlana potem z t koszmarn myl. Tylu
chopcw, tak mao czasu, a tu aden jeszcze niewykorzystany... Sen mara. Podobao mi si
zwykle trzech chopcw naraz, wic aby cign rwnoczenie za te trzy sznurki, zmuszona
byam odwleka decyzj i kademu wciska bajk o tym, e No means maybe. Jednak dna nie
signam, swoj dum kobiec wyuczon w domu miaam. Go gombrowiczowsk ydk
chtnie wywijaam, ale tylko po to, by zwabi upatrzon ofiar. Na koloniach w Giycku
podobali mi si Maciek, Grze i pewna Magda, ale eby obnaa si przed pozostaymi

uczestnikami? Nigdy. Tymczasem atrakcj kolonii okazay si wybory miss. Tego byo dla mnie
za duo. Na pokazie zamiast w kostiumie kpielowym wystpiam przebrana za faceta.
Organizatorka wyborw obrazia si na mnie, na moj mamusi i tatusia te. Kolonie to te
pierwsze nieetyczne zachowania w biznesie. Po co rodzice wmawiali mi, e dentelmeni
w towarzystwie nie rozmawiaj o pienidzach? Ju pierwszego dnia wszyscy przechwalali si
zapasem drogocennych pierniczkw, batonw i innych zasobw. Sytuacja ta szokuje mnie do
dzisiaj, kiedy to podczas balang opowiada si, kto ile zarobi, lub pyta mnie wprost, ile mi pac.
I po co w czasach szkolnych ojciec najpierw ustala ze mn stawk za pastowanie butw, a gdy
but by zrobiony na glanc, wypaca mi t kwot? Na koloniach dorabiaam, piszc dzieciom
hurtowo pocztwki do rodzin. Gdy po negocjacjach i napisaniu arcydziea wycigaam rk po
zapat, miny koleanek wykrzywia grymas irytacji skutkujcy zerwaniem wsppracy. Szkoda,
e kolonijne reguy gry panuj na co dzie i eby od nich odpocz, trzeba mieszka na bezludnej
wyspie.
Do napisania tego felietonu natchna mnie w 2010 roku atmosfera na Krakowskim
Przedmieciu, kiedy to po katastrofie w Smolesku wszyscy na wszystkich si obrazili, palono
kuky, Warszawie chciano jeszcze kilka wielkich krzyy dostawi w centrum. I wyzywano si co
si w piciach. Zaproszony do udziau w pracach Rady Bezpieczestwa Narodowego Jarosaw
Kaczyski stwierdzi i prezydent Bronisaw Komorowski nie jest partnerem do rozmowy.
A pamitaj Pastwo synne zdanie: Panu to ja mog co najwyej nog poda, wygoszone
podczas debaty przez Lecha Was do prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego?

Zniechta
Pomaraczowy, plastikowy, z okrg tarcz. Oraz dugim, czarnym i skrconym
sznurem. aden najczulej hodowany pejs nie dorwna mu dugoci, sprystoci i lokami.
Mam na myli sznur zwany kablem, ktry odchodzi od pomaraczowego cacka, cudu myli
technologicznej lat osiemdziesitych, aparatu telefonicznego z fabryki Marcina Kasprzaka.
W domu mielimy dwa. Jeden w przedpokoju, drugi sta na biurku taty. Gdy dzwonili do mnie
koledzy z klasy, ktrzy chcieli poyczy zeszyt, ale i, jak to mawia mj tata, absztyfikanci, rzecz
jasna, trafiali najpierw na tat. Tak, suuucham, monotonnym, acz niepozbawionym ledwo
syszalnej zaczepnoci gosem telefony odbiera ojciec. Ktokolwiek dzwoni, musia od razu
poczu si jak petent. Gdy dzwoni kolega z klasy, rozmowa moga przybra nastpujcy
przebieg: Pan Domu, Redaktor, Bywalec, zwany dalej Panem Danielem: Taaaak, sucham?.
Jarek, kolega z klasy szstej A, na osiedlu Dymiska niewyrniajcy si specjalnymi
umiejtnociami w grze w pik, zwany dalej Koleg: Mog z Agat?. Pan Daniel: Prosz
zadzwoni pniej i si przedstawi. Na tym rozmowa si koczya, gdy Pan Daniel odkada
suchawk. Programowo nie rozmawia z ludmi, ktrzy dzwonic, nie przedstawiali si, co
automatycznie kasowao pitnastu kolegw z klasy, pozostawiajc w grze trzech absztyfikantw.
Dzi omiolatka ma ju swj ajfon, wic flirtowa moe spod kodry, z tramwaju, paplajc albo
wysyajc swe zdjcia, buki, serduszka. O ile tatu zapaci za dodatkowe minuty. Zoliwym, oj
przepraszam, miaam na myli troskliwym, tatusiom trudno nawet namierzy, z kim crki si
kontaktuj i czy absztyfikant przeszed ju mutacj.
W zniechcaniu absztyfikantw tatusiom czsto nie ustpuj mamusie. Moja matula na
przykad nie odkadaa suchawki, a wrcz nawet lubia sobie pogawdzi z dzwonicymi do
crki Bartusiem czy Michasiem. Telefon nie suy jej do zaatwiania spraw, ale by zastpcz
form pogawdki przy piwie z blinim. U matki bywaam duo rzadziej, jednak cz koleanek
i kolegw miaa i tamten numer telefonu. Gdy jej si nie chciao, bo na przykad barometr
niekorzystny, matka w ogle nie odbieraa telefonu, czekaa, a odbierze Gosposia, Pani Helenka.
Helenka po odebraniu na cay gos krzyczaa: Pani! Dzwoni Kazio. Wtedy albo nastpowao
ostentacyjne: Aaaa, jak Kazio, to niech Helena powie, e nie ma nas w domu, co oczywicie
biedny Kazio sysza z drugiej strony przewodu. Albo yczliwe: Ju podnosz. Naleao si
bowiem unie z otomany penej papierw, zapiskw, krwek i podnie suchawk z wideek.
Kazio, no czeeee. Tu Agnieszka. Jak byo na tej geografii? Zaliczylicie t kartkwk
z wydobycia rudy elaza? Agata mwia e to zoza ta ruda. To znaczy ruda pani od geografii,
a nie ruda elaza zoza. No i tak potrafia gawdzi dobre dziesi minut, zanim Kazio
dowiedzia si, czy mnie w ogle zasta w domu. Puenta moga wyglda nastpujco: Matka:
A ty gonisz Agat? No przecie stoi tu obok. Albo jeli Kazio nie zda egzaminu na
absztyfikanta, nastpowao zaskakujce: A co mog dla ciebie, Kazimierzu, zrobi? Szukasz
Agaty? Posza z Pawem na tenisa, wrci po pnocy.
Kiedy absztyfikantom udawao si po wielu trudach wjecha na rumaku do mych
rodzinnych mieszka, zoliwoci byy delikatniejsze. Jakby rodzice uznali, e skoro absztyfikant
zasuy na wizyt domow, to jest ju gotw do rozmowy na powanie i yczliwe przyjcie.
Gdy udawao mi si z koleg posiedzie nad lekcjami czy wrcz odwrotnie, popatrze na siebie
i podysze z podania, tatu nagle wcza si do rozmowy, najczciej sugerujc ryche wyjcie
absztyfikanta: No c, mio byo pana widzie. Oby olimpiada modziey posza wam lepiej.
Agata musi bardziej si skupi, a nie rozglda po trybunach. A w wakacje, gdzie planuje pan

podj prac? Uczszcza pan na koo szachowe? Wybiera si pan na medycyn czy filozofi?.
Matka nie miaa tak sztywnych oczekiwa. Artysta Cygan grajcy na akordeonie i mieszkajcy
w taborze spodoba jej si bardziej ni prymus z koa szachowego. Mimo to delikatne zoliwoci
wymykay jej si jakby niechccy. Koleg, ktry by wybitnym fotografem w szkole, mia sw
ciemni i budowa prototypy aparatw, gdy wreszcie przyby do mnie na wieczorn randk,
poprosia: Panie kolego, pan jest taki techniczny, niech mi pan nastawi anten w telewizorze.
Przez lata chopak wierzy, e jest artyst... Wszystkie kompleksy wyszy mu na twarz wielkimi
rumiecami wciekoci. Oto zosta upupiony na oczach koleanki z klasy. Jej mama mwi, e
jest tylko techniczny. Dzi na szczcie jest znanym operatorem, nie da si ostatecznie upupi.
Czekam, a mj syn bdzie mia lat trzynacie i pierwsze flamy zaczn nawiedza mj
dom. Szykuj zestaw wasnych technik zniechcajcych. Telefon komrkowy oczywicie kupi
mu dopiero na studiach, a stacjonarnego z domu ju si pozbyam.

Pudo
Nicnierobienie sprzyja poczuciu winy. Posiedziaby czowiek w parku i pogapiby si na
wywiechtan dryfujc kaczk, ale zalegy bizneslancz albo esej o wietnoci okresu
piastowskiego na Dolnym lsku nie daj spokoju. Musz wzi si do roboty. Taki Nietzsche
to jeszcze przed trzydziestk zosta profesorem, a Woody Allen krci film corocznie, a koleanka
ze studiw ju postawia drug will w Aninie, mimo e jest zawsze w ciy i uczy si
hebrajskiego. S szczliwcy, ktrzy pasoytuj w hedonistycznym wyuzdaniu, a ich superego
jest doszcztnie upione. Dobrze e Freud tego nie widzi. Moje superego niestety czuwa. Nie
pozwala mi oglda telewizji. Podczas gdy instynkt cignie do kanapy, superego kadzie si mi
na drodze w rejtanowskim rozchecie i krzyczy: Nawet o tym nie myl! Telewizja to opium dla
mas. Co innego, gdy si rozchoruj. Grypa to jedyny luksus, na ktry moe sobie pozwoli
wspczesny pracoholik. W czasach gdy nikt nas nie pyta kim pan/pani jest?, tylko co
pan/pani robi?, marnowanie czasu i nihilizm s wstydliwe. Hurra, mam chryp charczc
mocniej ni Tom Waits! Ju le przed pudem telewizora.
Zaczynam od Jedynki. Film brytyjski: m trzyma on za wosy i wali jej gow
o podog, a potem biczuje sam siebie. Nie mam do takich filmw zdrowia, nawet jak nie jestem
chora. Dwjka: na murawie druyna peruwiaska przeywa kryzys w starciu z Japoni.
Byskotliwo dryblerw mnie nie rusza, bo Peru i Japonia nie s w Polsce. eby chocia sdzia
by Polakiem albo komentatorzy potrafili mwi po polsku... Polsat: transmisja koncertu
Bregovicia. Polsk zawadna moda na tak zwan muzyk folkow. Chyba chodzi o to, e
bierzemy pikn ludow piosnk, na przykad W Dunaju, we wodejce, po czym wkadamy j do
komputera, miksujemy, dodajemy troch Hollywoodu, cymbay zastpujemy perkusj,
Rzeszowskie Pogrze przerabiamy na Burger Kinga, nalepiamy na to designersk fotografi,
krcimy teledysk la monta amerykaski i mamy superprodukt polegajcy na samym
opakowaniu. Folkowe opakowanie, tylko w rodku nie ma folkloru. Nastpny kana to Animal
Planet dla mionikw fauny. Nad rozpatanym psem pochyla si weterynarz z wielkimi
szczypcami i grniczym wiatem na gowie. Lubi zwierztka, ale nie na tyle, by oglda je od
rodka. Dotaram do Eurosportu, mojego ulubionego kanau. I tu rozczarowanie golf.
Nudniejsze od golfa w telewizji s tylko poezja gralska Kasprowicza i wizyta siedleckiego
kuzyna kuzynki z Kanady (jest komiwojaerem odkurzaczy z Toronto). Ziewam ju przy
pierwszej chorgiewce i nawet nie mam tej frajdy, co ci faceci w drogich kaszkietach, ktrzy
przy okazji pojed sobie meleksami po trawce.
Muzyczny kana MTV trzeba czasem spojrze, eby zobaczy ostatnie osignicia
modziey. yknam uprzednio melatonin, bo kamera zawsze tak w MTV huta, e choroba
morska gwarantowana. Nerwowo szukaam narracji w teledysku, ale caa historia polegaa na
tym, e modzieniec w czadowych trampkach szuka w pokoju na zabaaganionej pododze
komiksu, a jak go znalaz, to przeczyam na francusk telewizj. Jak wiemy, Francja ma
kompleks Niemiec, wic zamiast przyjemnie pretensjonalnego francuskiego romansida (typu: on
w uywanym kaszmirowym swetrze i intelektualnych sztruksach kocha j, ona duo pali i przy
okazji kocha si te z ssiadem, profesorem i byym narzeczonym, ale to nic, bo jest taka
subtelna, efemeryczna, a buk ma dziecic) lecia dokumentalny film niemiecki. Jak tylko
mign mi nieskazitelnie umundurowany tors jeszcze trzewego Gringa, pstryk pilotem. Ludzie,
ja mam gryp, a wy mi tu przemoc, Peru, nazizm. Moe w RTL bdzie co lekkiego,
optymistycznego, mdrego. Nici. Jak to w RTL: przeuty dziesicioletni krymina, czyli biegnie

kobieta w bluzce z ramionami wypchanymi poduszkami (czy Pastwa nauczycielka chemii te

takie nosia?), rajstopach, plisach i biaych adidasach, strzelajc do faceta, ktry jest gupszy
i wolniejszy, bo to pocztek ery politycznej poprawnoci.
eby odzyska wiar w wiat, yknam rutinoskorbin. Zostao mi cierpliwoci na dwa
programy. Moda na talk-show opanowaa ca telewizj. W Polsacie 2 trafiam na trzy pnagie
panny wijce si w akrobatycznych pozach, prbujce zadawa modzieowe pytania i smacznie
puentowa odpowiedzi goci. Panny plsay w ku, co usprawiedliwia niski poziom programu
(ko nie byo pitrowe). Reyserowi programu radz, eby panny rozebra do rosou. Mwili
mu przyjaciele / Czemu jeste takie ciel?! Z kobietami trzeba twardo, / A nie cacka si
z pulard. Boy podpisuje si pod moj rad. Ogldalno programu wzronie, bo widz nie
bdzie musia sucha dyrdymaw, tylko zobaczy inteligencj pa dziennikarek w penym
blasku, gocie za bd si pcha pannom do ka drzwiami i oknami. I jeszcze zapac.
Ostatnia ma prba telewizyjna okazaa si kolejnym pudem. Czy jest tak: im wicej
kanaw, tym mniej programw? Program telewizji Naszej to zwieczenie caego mojego
dowiadczenia telewizyjnego. Leciao w nim nic. Nasza wieczorami prezentuje co la film
Andyego Warhola, pod tytuem Sleep, filmujc rg ulicy Chmielnej i Brackiej. Przez cztery
sekundy to mnie bawio, bo niedaleko mieszka moja ksigowa i mylaam, e moe zobacz, jak
wyprowadza moje PIT-y na wieczorny spacer, ale ju spaa. Ja te.

Poniewierka
Picie wdki to cika praca. Nale do ludzi traktujcych swoj prac powanie, tak wic
podchodz i do upijania si. Nie jestem jednak ani pracoholiczk, ani alkoholiczk. W przypadku
pijackich swawoli jest to praca poczona z przyjemnoci, czyli to, co najlepsze dla mczyzny
i kobiety. Myl, e kademu z nas zdarzyo si mie w yciu kaca giganta i kady z nas lea
nastpnego dnia po zmonopolizowaniu si, jczc: Boe, po co, po co, po co?. No wanie, oto
jest pytanie: czy warto strasznie si upi, by cay nastpny dzie cierpie i mie ten dzie
waciwie wymazany z yciorysu? Ot warto. Jestem kaca warta. Kac potraktowany sumiennie,
z godnoci, ale i poczuciem humoru moe sta si integraln, a zatem rwnie cenn czci
samego upicia si. Jeli nie ma kaca, znaczy: pilimy na marne.
W swym naadowanym grafiku wyszukuj dwa dni, ktre przeznaczam na poniewierk.
W ten sposb unikam kaca moralnego. W dniu imprezy (nie pij w samotnoci, bo boj si, e
skocz jak Scott Fitzgerald), budzc si rano, ju zastanawiam si, na jaki alkohol mam humor.
Wybr trunku uzaleniam od kilku czynnikw: pogody, nastroju, towarzystwa oraz oglnego
stanu zdrowia. Zim w pobliskim spoywczaku kupuj gorzk odkow zawinit w gustowny
biay papier niadaniowy, wiosn s to wina wytrawne w iloci astronomicznej, ale kupione
taniej w hurtowni, latem damskie gupkowate drogie drinki, jesieni zwyka wda bez owijania
w bawen. Przed wyjciem przygotowuj mieszkanie w ten sposb, by zataczajc si,
bezkolizyjnie dotrze potem do ka. Zostawiam wiato w przedpokoju, karmi kota na zapas,
wyczam telefon, eby nie bolaa gowa od porannych dzwonkw, usuwam wszystko ze stolika
nocnego, cznie z secesyjn lamp, by podczas sigania po wod gazowan nic nie strci. Jem
porzdny domowy posiek na podkadk, by upi si powoli i dostojnie, a nie po dwch haustach
bez brylujcej konwersacji i flirtujcych min pa na kanap w gociach. Z domu wychodz
z alkoholem, dowodem osobistym (w razie izby wytrzewie lepiej by zidentyfikowan
obywatelk) i pienidzmi tylko na takswk. Po dotarciu na imprez uprzedzam gospodyni, e
przyszam tu dla przyjemnoci i w zwizku z tym mam zamiar si upi, a nie siedzie smtnie
w kcie, robi miny dziuni i komentowa: Och, nie, nie, ja dzikuj, jestem autem. Dalszej
czci nie bd opisywa, bo jak si pije, to kady Polak wie.
Jestemy w domu. Ja i mj przyszy kac. Przed walniciem si na ko: woda, aspiryna,
magnez, witamina, woda, jeden but, jeli jest sia, drugi but, ciganie skarpet nie jest
obowizkowe. Pierwszy horror nastpuje dopiero po pierwszym przebudzeniu si, czyli zwykle
okoo godziny 11. Jest to bl nie do opisania, krci si w gowie, bo to faza pierwsza, ta midzy
kacem per se a jeszcze byciem pijanym. eb ciki jak Encyklopedia PWN. W sypialni, bez
ogrdek, nieprzyjemny odr oparw alkoholowych. Straszna prba hartu ducha i ciaa: pierwsze
wstawanie. Wstaj metod na czworaka, eby mniej bolao. Przewracam si na brzuch,
podpieram na okciach, potem zginam nogi w kolanach, jedn rk api za stolik (ha, ha, nic nie
spada) i podcigam si na nim. I dalej ju posuwam si po cianach, otwieram okno, tocz si do
azienki, gdzie oddaj si odwieajco-higienicznym procedurom, czyszczc swj organizm.
Taki detoks przed dalszym kimaniem. Te trzy ruchy (obrt na brzuch, czworak, podcig)
opracowaam dziki wieloletnim ju treningom i gdybym prowadzia w naszej redakcji kcik
fitnessu, to daabym si sfotografowa w rajtuzach i kostiumie. Po ablucjach id z powrotem do
ka. Teraz nastpuje faza druga, czyli faza Marcela Prousta. Pamitamy wszyscy pocztek W
poszukiwaniu straconego czasu, a w nim kilometrowy opis zasypiania, snu i budzenia si
w pokoiku w Combray: Zasypiaem na nowo. Czasami miaem ju tylko krtkie chwile

ocknienia: tyle, aby usysze trzeszczenie wyschej boazerii, aby otworzy oczy, wlepi je
w kalejdoskop mroku i dziki chwilowemu byskowi wiadomoci.... U mnie trzeszczy
klepka, wtedy nachodz mnie chwilowe byski wiadomoci: wracaj sceny pijackie,
poklepywanie kumpla, dolewanie, strzpki dialogu: Nie, stara panna to nie to samo co stary
kawaler. Powoli uprzytamniam sobie: jestem ju trzewa, teraz to ju tylko leenie odogiem
i leczenie kaca. I cieszenie si z tego kaca. Dzwoni do przyjaci, przechwalamy si kacami:
yjesz? Z trudem? Jeszcze w domu si skua?. Prawdziw przyja poznaje si w kacu. Czy
o mnie pamitaj, czy te dzwoni po ockniciu si i wyjciu z fazy Prousta?
Godzina 16. Pocztek fazy staropolskiej. Czyli nachodzi mnie przeraliwy gd, ochota
na co polskiego i tustego. Kiszki marsza graj. Czuj si patriotycznie i zdrowo. Kacowi nie
wolno si podda, nigdy cay dzie nie zostaj w domu, bo to grozi deprech i rozmemaniem.
Babcia zawsze si o mnie martwia, e w cigu dnia nic na ciepo nie jem. A tu prosz bardzo:
orzewiajcym spacerkiem do pobliskiego barku Dukat na ur z jajem i ruskie przysmaane. Bez
piwa, nie wierz w browar na kaca. Ja mam alkoholowstrt. Po jedzeniu mam poczucie, e co
osignam i czas si pooy. Nastpnego dnia rano czuj si wieo i rzucam si do normalnego
ycia z poczuciem solidnie spenionego obowizku.

Tapeta
W siowni spotkaam nieletni jazzwomank. Teraz muzycy jazzowi nie pal, nie pij, nie
siedz w katakumbach, a w klubach nie mona ju nic sobie wcign, muzycy bowiem ulegli
wycigowi szczurw i kady chce wygra nagrod Grammy lub stypendium dla szesnastolatka
w szkole w Darmstadt. Wskazwki mego szwajcarskiego zegarka po babci dochodziy do 9.15
rano, za oknem unosia si szara mga, cinienie w stolicy spado do kostek. Byam w szoku.
Co ty tutaj robisz? Mylaam, e muzycy albo rano odsypiaj koncert, albo jeszcze koncert
kontynuuj, grajc kolejny set, albo ucz si w szkole. Zdumienie byo oboplne. Mylaam,
e ludzie pira rano pi na kacu albo le i patrzc w sufit, poszukuj tematu odpara
rezolutnie. Sytuacja niezrczna, obie czuymy si jak przyapane na gorcym uczynku, cho
uczynek nie by gorcy. Nieletni jazzwomank poznaam na kursach tenisowych, na ktrych to
dorabiam sobie do pensji dziennikarskiej. Trener tenisa zarabia w tym kraju duo lepiej ni
harujcy od rana do wieczoru redaktor. W czasach kultu ciaa prac fizyczn ceni si wyej ni
umysow. Ciao 16-letniej jazzwomanki warte byo kultu. Ale nie o to chodzi. Chodzi o to, e
znw okazao si, e na wiecie wszystko jest odwrotnie, ni mi si wydaje, e powinno by.
Nastolatki nie s takie, jakie mylaam, e s. Okresu nastolctwa nie znam z autopsji, gdy nie
miaam na nie czasu jako kujon oraz zawodnik CWKS Legia Warszawa. Owszem, raz zagraam
w kapsle, ale szybko przerzuciam si na granie w lidze, wieczory spdzaam w Kabarecie pod
Egid, gdzie pracowa mj ojciec, ktry nie chcia zostawia mnie samej w domu, ze strachu, e
wypij mu cay barek. Nie miaam adnego muzycznego idola, poniewa rodzina nie miaa
telewizora ani adapteru, a w aucie marki ada nie byo radia. Kolacje jadaam albo
w Stowarzyszeniu Dziennikarzy, gdzie pozwalano mi przeglda kolorowe pisma z Zachodu,
albo w jedynej restauracji orientalnej Szanghaj, gdzie prcz parawanw z bambusa nie byo nic
orientalnego, a w karcie widnia schabowy. Mj pierwszy narzeczony mia 185 cm wzrostu, by
po maturze, mia dinsy marki Levis, poniewa jako mistrz Polski w tenisie ziemnym grywa
regularnie w NRF-ie, drugi by starym malutkim synem wybitnego tumacza z francuskiego
i uwiadomi mnie, czytajc z jzyczkiem Baudelairea. Popoudnia spdzaam w towarzystwie
nauczycielki gry na fortepianie, panny K., a nie na podwrku, czy gdzie to nastolatki wtedy
byway. Byam od urodzenia gucha jak pie, popoudnia te byy wic gorsze ni Kolonia karna
Kafki. W tym czasie inne osoby w moim wieku byy nastolatkami i robiy co zupenie innego.
A mylaam, e kada z nas ma tak samo jak ja. Tego dowiedziaam si wanie od nieletniej
jazzwomanki na moich zajciach tenisowych. Ot po treningu dziewczta wymieniay si pras.
Nigdy nie czytam prasy, poniewa z gry wiem, co jest w niej napisane. Czarne pisz na czarno,
czerwone na czerwono, zielone na zielono. Ale prasa dla nastolatek jest fascynujca! Dziewczta
poyczyy mi pismo Fun oraz pismo Popcorn. Na okadce pisma Fun nastolatka z penym
balejaem, tapet podkadu i wyczyszczonymi u dentysty biaymi zbami. Wyglda na
trzydziestolatk pragnc sta si sobowtrem jakiej dziuni serialowej. Wewntrz zajmujce
tematy dla nastolatek: Kontakt wzrokowy to podstawa, Grunt to nieza nawijka.
Proponowane tu sownictwo w ustach pitnastolatki na pewno zauroczy niejednego kafara
w siowni czy pralni pienidzy. Na pierwszych stronach prasy dla nastolatek obowizkowo
fascynujce informacje z ycia telefonu komrkowego, propozycje rnych tapet upikszajcych
wywietlacz, kolae esemesw graficznych idealnych dla fajnej laski, na przykad Lec na
ciebie albo Masz do wykorzystania 100 causkw. Dla nastolatek, ktre wol muzyk ni
wspczesn grafik, caa kolumna dzwonkw, ktre uatrakcyjni dzwonic torb szkoln, na
przykad Dzwoni debil, dzwoni debil albo Halo! Ja pierdz. Zastanawiam si nad
prenumerat Fun, tyle ciekawych artykuw i felietonw z ycia odgosw komrek. Moe

jednak zdecyduj si na pismo Popcorn, w ktrym na jednej stronie przecitnie znajduje si 10

artykuw, kady w ramce. Popcorn proponuje te materiay o psychologii. Na stronie 60
test, a w nim typowe psychologiczne pytanie dla 14-latki: Jak czsto robisz przecink w swojej
garderobie?. Sowo przecinka godne jest bufetowej ze sklepu garmaeryjnego lat 80. Z obu
pism wynika, e gwnym problemem w yciu nastolatki jest to, jak zrobi mczynie
przyjemno, jak w wieku 15 lat wyglda na umczon pracownic pigalaka, jak mie maniery
godne krlowej Elbiety z pierdzc torebk, ktr zafundowa musz rodzice. I zamiast ksiek
czyta wywietlacze komrek. W sumie pocieszajce: nagle widz, e doroli niepotrzebnie
tskni za modoci. Jej smak jest tak odpychajcy jak niewiey popcorn w oparach funu.

Mczyni s jacy romantyczni

W tytule, rzecz jasna, pij do ostatniego filmu Marka Koterskiego Baby s jakie inne.
Jestem nim zachwycona i jak tylko bd miaa wolny wieczr, to obejrz go na pewno po raz
drugi. Podobao mi si w nim prawie wszystko. Zdjcia, muzyka, wokalistki, arane, historia,
a raczej jej brak, wie tempo, aktorzy, kostiumy. Baby s jakie inne to film drogi, ktry na
przekr gatunkowi unika spektakularnych plenerw. Co za piknie zrealizowany przewrotny
pomys! U Koterskiego nie ma mgie bieszczadzkich, sarenek mazurskich czy wydm
kaszubskich. Jedynymi plenerami s wntrza byle jakiego samochodu, pobocze gminnej
asfaltwki, owietlone mlecznymi latarniami dajcymi lekko oniryczny efekt. Dwch kolegw
jedzie nie wiadomo skd, nie wiadomo dokd i w niewiadomym celu. Ci panowie, nie liczc ich
oryginalnej polszczyzny, s przecitnymi czterdziestolatkami, najprawdopodobniej mami
i tatusiami. Ich kostiumy pozbawione s atrybutw nie s w oficerkach, fularach czy ciuszkach
od Jil Sander, tylko w bluzach z sieciwek. Nie wiadomo te, co ich czy. Czy chodzili razem na
studia? Poznali si w filmie? Bohaterowie s co prawda przez cay film nierozczni, lecz siedz
rwnolegle, nie za wsplnie, praktycznie nie wymieniaj spojrze. Nie da si ich
zaszufladkowa i to natychmiast budzi empati i niezaspokojon do koca ciekawo. Pomimo
e film ten jest intencjonalnie przegadany, to jego sia ley w tym, e ani bohater, ani widz
niczego nie jest pewien. Czy oni si w yciu wykolej, czy wrc do pionu? Czy jad ku
niechybnej katastrofie? Czy moe jad, aby okreli na nowo, kim jest wspczesny polski facet?
Zagubionym maminsynkiem, ojcem rodziny, niepoprawnym romantykiem, ysiejcym
playboyem, sfrustrowanym impotentem, a moe ofiar przebojowych, wrcz wulgarnych,
egoistycznych i dominujcych kobiet? Cudowne jest to, e Koterski sportretowa mczyzn
gadu. W kulturowym stereotypie od lat spotykamy mczyzn w typie milczcego czowieka
czynu. U Koterskiego panowie nawet nie wczaj radia, gdy sami gadaj bez przerwy, a z tego
gadania nic nie wynika.
Przydrony pejza w Babach zdobi wycznie gigantyczne billboardy. Na co dzie
strasz nas gigantycznymi fotografiami wyprzedawanej wieprzowiny w markecie albo fotami
czerwonych gigastanikw kryjcych gigabiusty. U Koterskiego przydrony billboard widziany
noc staje si drugim ekranem, na ktrym nasi nocni jedcy widz projekcje wasnych marze
o piknej, yczliwej im, rzecz jasna, kobiecie... Wzruszyo mnie to, e pynca z ust panw
krytyka skierowana przeciwko rnym typom kobiet odkrywa bezkresn samotno obu
mczyzn. I jake zrozumia tsknot za ideaem kobiety promowanym w kulturze lat 60. Film
przeszywa komediowo-szopenowa romantyczna muzyka. Melodyjne tematy piewane
sodkimi kobiecymi gosami podkrelaj t tsknot za wczesn Barbar Kwiatkowsk, za
kloszowat spdnic, nk w czenku, za kobiet gotow spdzi noc z niewinnym
czarodziejem, ktry imponowa jej ciasnym poddaszem i znajomoci jazzu, a nie kas, fur
i komr. Mczyni Koterskiego nie godz si na wiat peen kobiet w typie Angeli Merkel
i Lary Croft. Nie godz si na wiat, w ktrym oni musz by zielonymi szerszeniami w typie
Bruce a Lee. Tskno im za kobiet, ktra czeka na nich z pieczeni mazursk jesieni. Te
sceny z billboardami zdaj si mwi kobieta na billboardzie nie musi by traktowana
w kategoriach feministycznego dyskursu. Moe by ekspresj mskich tsknot, pragnie za
dawno obmianym, zabronionym przez feminizm archetypem kobiecoci. To, e cay film
rozgrywa si noc, sprzyja wsuchaniu si w rozmow midzy panami, ktra bardziej
przypomina rwnolege monologi dwch sfrustrowanych polskich mczyzn. Monologizujcy
Konrad u Mickiewicza pyta: Gdzie czowiek, co z mej pieni ca myl wysucha / obejmie okiem

wszystkie promienie jej ducha. Bohater Koterskiego nawet nie liczy na to, e jego samotnej pieni
wysuchaj ukochana kobieta czy terapeuta. O Polsk walczy przesta, teraz walczy tylko o to,
by nie spa z drabiny spoecznej i rodzinnej. Drugi pasaer, antykordian, na szczycie Mont
Blanc nigdy nie by. Szczyt jego moliwoci to zapewne trzecie pitro bez windy z siatkami
penymi zakupw dla wiecznie niezadowolonej ony, ktra nie jest puchem marnym, ale wrcz
przeciwnie bije go. Lecz z jego wizji romantycznych i z jego oczu cocker spaniela
wnioskujemy, e trzeba mu nowych skrzyde, nowych drg i e cho telepie si po drogach
fordem focusem, to drzemie w nim Kolumb, ktry chciaby na nieznane wpyn oceany
z myl smutn i z sercem rozbitym. Baby s jakie inne to film o sercowych rozbitkach. Cho
w pierwszej chwili moe doprowadzi nas do nerwowego rechotu albo znuenia, to jeden
z najpikniejszych romantycznych filmw, jakie ostatnio widziaam. Zakochaam si, rzecz
jasna, w aktorach grajcych gwne role, reyserze, operatorze i smakowitej nieletniej
z billboardu. Dziewczyny, bdcie dobre dla mczyzn na zim, nie tresujcie ich jak psw i nie
ziewajcie na ich widok.

Tanio popsuj
Miesicznik Twj STYL nie pomieciby listy spraw, o ktrych zapomniaam.
Zapomniaam wyrobi dziecku paszport. Cho regularnie si badam, to czsto zapominam wrci
po wyniki (to moe ze strachu?). Zapomniaam pj do teatru, bilety kupiam dwa tygodnie
wczeniej. Teatry powinny uruchomi przypominanie przez esemes. Tak robi mj gabinet
dentystyczny, za co moje zby s mu wdziczne. Na urodziny mojej kochanej ciociobabci Tuli
przyszam, owszem, punktualnie, z kwiatami, ale... dzie pniej. Na szczcie Tula jest dam
i pocieszaa mnie, e nic si nie stao, wczoraj byo dwadziecia pi osb, nie mogybymy
sobie spokojnie pogada. Bd popeniaj marki typu Bilobil czy Buerlecytyna. Wrd
dwudziesto- i trzydziestolatkw na pewno sprzedawayby si lepiej ni wrd pokolenia naszych
dziadkw. Mam znajomego, ktry wyszed z dzieckiem na sanki, a potem przycign do domu
puste sanki. Ten koszmar ni mi si po nocach. Na razie dziecka nie zgubiam, ale sanki,
owszem, gdzie posiaam. Zapomniaam za to, e przyjaciel mia urodziny. Po czasie
przemogam si i zadzwoniam, by nadrobi t wpadk: Kochany M., twoje urodziny byy trzy
tygodnie temu. Jestem burakiem, dzwoni teraz z yczeniami. Owszem, jeste buraczka,
chodmy na herbat, zgarn ci, powiedz, gdzie i kiedy. Kumpel przyjecha po mnie swoj
cytryn, czyli srebrzystym citroenem. Jak dawno nikt po mnie nie przyjeda! Od kiedy kada
kobieta jedzi autem lub rowerem, w ogle zapomniaymy smak bycia zgarnit oraz
odprowadzan pod drzwi. Herbat piorunem zamieniam na rum, wszak mj rycerz mnie
podrzuci. Bycie zgarnit owocuje tym, e mona wyj bez torebki, co jest najbardziej
eleganck form bywania. Pierwsz godzin rozmawialimy o samochodach, gdy to nasze
wsplne hobby. Jak to jest, e gdy pragniemy kupi sobie niepraktyczne, ale radosne auto,
wszyscy doradzaj nam na odwrt? A gdy chcemy praktyczne kombi, to sugeruj nam co
bardziej sexy, na przykad mazd miata? Czy Pastwu te wszyscy doradzaj na odwrt?
Zdecydowalicie si na diesla, to psuj wam t ide, mwic, e benzyna jest szybsza i cenowo
taka sama. Chcecie automatyczn skrzyni biegw, to tak zwani psuje doradzacze drwi, e
macie chyba gruby portfel. Najgorzej mamy, jeli chcemy speni marzenie o kabriolecie. Moje
ciotki do dzi nie mog zaleczy zapalenia zatok, od kiedy przewiozem je moim saabem kabrio.
Pomimo e byy w chustkach, tak doradza mi pewien diler, gdy uparam si na kabriolet.
Prosz pana, ale ja mam kryzys wieku redniego. Nie chc praktycznego auta, tylko
z otwieranym dachem. Jegomo dalej szed w zaparte i proponowa mi terenwk, to dla pa
o wiele bezpieczniejsze. Uciekam pieszo.
Doradca psuj grasuje wszdzie, szczeglnie w finansach od czasu ostatniego kryzysu.
Przykro mi, ale nie wolno mi uywa sowa polecam, tak nowo zaserwowa mi ostatnio
sprzedawca w banku. Aha, czyli pan tylko klika i informuje, tak? To ja mog sobie sama
posprawdza oferty i wykresy w necie. Doradc psuja zastpi w czasach pokryzysowych
finansowy doradca mumia z min sfinksa. Nic si od niego nie dowiesz. Drug godzin
rozmawialimy o tym, jakie dobro narodowe doradcy psuje mog zepsu. Zepsuto ju
doszcztnie media publiczne. Po co gra Lutosawskiego, apiskiego i Pendereckiego. Polscy
kompozytorzy na Madagaskar. Trzeci godzin rozmawialimy o doradcach sercowych
i licznych problemach w zwizkach. Czy w czasach, gdy ludzie yj sto lat, pojcie zwizek
trway jest aktualne? Czy sta 15-letni to ju zwizek trway, czy jednak tylko zwizek a do
mierci jest trway? Przydaliby si pozytywni doradzacze, bo w yciu prywatnym te niekiedy
samemu trudno sobie da rad. Czasem marz o swataniu. Komputerowe serwisy sercowe nie
przejm doszcztnie ich roli. Obejrzaam niedawno na DVD film Yasujiro Ozu Koniec lata.

Akcja filmu toczy si w Japonii w 1961 roku. Rodzina stara si wyda za m dwie siostry. Swat
dziarsko negocjuje, a furczy. Czy to nie jest wygodne? Pomaga nam znale partnera, filtruje go
na przedwstpnych spotkaniach, pomaga odtrci, jeli przedstawiony kandydat nam nie pasuje,
jednak nikogo nam nie wmusza. Co si stao z takimi doradcami niepsujami? W 2010 roku coraz
wicej wok konsultantw, a w efekcie coraz wicej decyzji musimy dokonywa w samotnoci.
Wtem knajpa, w ktrej siedzielimy z kumplem, zacza si zapenia tumem miych ludzi.
Zsunli stoliki, przywitali si z nami. To zebranie Polskiego Zwizku Wdkarskiego. Rozmowy
wok kipiay. Doradzano sobie, jaki spawik na jak ryb. Niech pani kupuje sumy. Miso ryb
drapienych jest duo smaczniejsze radzi mi pewien wdkarz. Polecam owiska nad
Zegrzem, blisko i fajna atmosfera. Jeden z wdkarzy na kartce rozrysowywa koledze, jak
poprawi konstrukcj pewnego koowrotka. Wspaniaa atmosfera, szkoda e w urzdach
pastwowych, sklepach, bankach i instytucjach z takim sercem si nie doradza. Niech si pani
zapisze do Polskiego Zwizku Wdkarskiego. Jestemy najwikszym zwizkiem w Polsce!,
zachca mnie pan, pokazujc mi w komrce zdjcie wielkiej ryby. Ale czy jest lepiej ni
w PZPN? Na pewno. U nas nie ma co kra, ju wszystko rozkradli, radowa si. Moe to jest
jaki pomys dla osb, ktre tak jak my z koleg M. potrzebuj czasem w yciu konstruktywnej
porady.

To cudownie, naprawd!
Pamitam, kiedy moja najblisza przyjacika podzielia si ze mn t radosn
wiadomoci. Wychodzi za m za pewnego biofizyka z krconymi wosami, ktry jest tym
jedynym, mioci jej ycia. Zna j tak dobrze, e wiedzia, i musi si owiadczy w jej
ulubionej brasserii nad dwupitrowym pmiskiem owocw morza, ale bez tych maych
limaczkw, ktre trzeba wyjmowa wykaaczk (moi drodzy stali Czytelnicy pamitaj
przyjacika mieszka we Francji). Kady gupi wie, e lubisz owoce morza, to takie banalne,
mieszczaskie, to buruj jaki, wkrada si do serca przez odek, powiedziaam.
O Boe, ta wie bya bardziej gorzka od pitego wanie przez nas dwie pastelowego
campari z wod sodow (przyjacika zamawia takie wistwo i ja z powicenia dla niej to
pijam). Bya sobota, pocztek wsplnego wrzeniowego weekendu, na ktry do mnie przyleciaa.
Co za klska. Poczuam si, jak to opisuje, toutes proportions gardes, Kazimierz Brandys
w Miecie niepokonanym niespodziewanie koczy si modziecza sielanka, a przecie nic na
to nie wskazywao. Warszawa rozcigaa si gwarnie i kolorowo, wspomina Brandys.
Dziewczta wracaj znad rzeki, pod markizami gsty skwar. Koniec flirtw? Teraz bdzie liczy
si tylko jej m, zamknie j w twierdzy uczucia! Bdzie do mnie czasem mejlowo sa
zaproszenia w stylu: Zapraszamy Was, drodzy przyjaciele, do naszej letniej daczy bla, bla, bla.
Ja jestem ja, a ona nie jest ju ona, tylko ona jest teraz w liczbie mnogiej. Bo my lubimy mia
si z Jacquesa Tatiego, bo my mylimy o sprzedaniu mojego auta. A ja? Co bdzie ze mn?
Wida min miaam nietg, gdy t hiobow wieci przyjacika we mnie gruchna. Zacza si
tumaczy, a nastpnie mnie pociesza. Wiesz, e nigdy nie lubiam sportw indywidualnych, ja
si dobrze czuj w druynie, a rodzina to taka superzgrana druyna. Polubisz Paula, jest bystry,
ma analityczny umys, nie jest takim biofizykiem, co to tylko protony bada, zna si na
renesansowym malarstwie lepiej od nas. To nietrudno, niedawno wciskaa mi e Rogier van
der Weyden by Niemcem, odszczeknam. Potem jednak wygosiam pen formuk, jak to
cudownie, e znalaza partnera, przyjaciela, co to zaserwuje jej seks ycia przez nastpne 40 lat
i szklank herbaty na staro, gdy on bdzie ysy, a ona siwa. Cudownie, naprawd, ciesz si
z Twojej radoci.
Mino kilka lat. I jest cudownie, naprawd. Dwa razy w roku odwiedzam ich i jest lepiej,
ni byo przed lubem. M okaza si tym brakujcym elementem w naszej przyjani. Dziki
niemu ona nie prbuje ze mnie zrobi ratujcej planet wegeterianki, gdy jego hobby to
doroczne jesienne polowania. Dziki niemu ona pije mniej szampana, wic nie usypia przy stole
podczas ciekawej debaty na temat nowej ksiki Alaina de Bottona. M z poczucia winy, e
niejako pozbawi mnie monopolu na przyjacik, po rycersku stara si odkupi swj grzech.
Wozi nas samochodem, abymy nie musiay parkowa w centrum. M wkada rzeczy do
zmywarki po kolacji, filetuje mi ryb, bo jako biofizyk jest bardzo dokadny. Zim podaje mi
sztuczne futro zaraz potem, gdy ubierze swoj osobist on. M mi nadskakuje, bo si boi, e
na damskich wakacjach w Rzymie (na ktre odwozi nas na lotnisko) nie dopilnuj jego ony
i wyswatam j z jakim uminionym makaroniarzem zroszonym Aqua di Parm. M bierze na
siebie doradzanie w sprawie czterdziestej pary butw, czego ja nie znosiam ostentacyjnie, stojc
na zewntrz sklepu. Gdy przyjacika wychodzi i zostawia nas samych przed telewizorem (ona
gardzi pikarsk lig), czuj si z mem wygodnie. On mnie nie pociga, a ja go odpycham i jest
pysznie. Mam z kim siedzie na kanapie i oglda pik. Wielk zalet ma jest to, e mog
napawa si atmosfer mowatoci, ale nie jest to mj m! W dodatku jest to m, ktrego

widuj do rzadko, wic akurat ten mi si nie znudzi. Gdy nocuj u mnie w domu, jego kapcie
Birkenstocka nie strasz mnie sw poczciwoci. Gorzej, jeli on jej si znudzi. Co bdzie ze
mn? A jak poznasz kogo innego? Zanim wysza za niego, miaa czternacie wielkich mioci
pytam zaniepokojona. Miaa opini, delikatnie mwic, niestaej. Przed rewolucj
hipisowsk uznano by ci za kobiet nieprzyzwoit. Wiesz, e jestem zalatana, nie mam na to
czasu, poza tym planujemy zaciy. Cudownie. Bd cioci. Ciocia to jeszcze lepsze ni
mama. Duo radoci, mao odpowiedzialnoci. Naucz ich dzieci polskiego, zdobd dziki temu
wiatowe rynki pracy z palcem w uchu. Przylec na Wielkanoc, poka francuskim dzieciom, jak
si pisanki w cebulowym wywarze robi. Mam nadziej, e ponura wizja bycia rozwdk to nie
jest plan na przyszo mej przyjaciki. Bo gorszy od ma przyjaciki jest chyba tylko kolejny
m przyjaciki. Tego bym nie przeya.
Niepotrzebnie panikujesz, jeli twoja ukochana przyjacika wychodzi za m. To tylko
lub. Chwilowy poar w ldwiach i mzgu. Pocieszajce s najnowsze fakty: Zdecydowanie
zwiksza si liczba rozwodw wrd osb w wieku rednim i starszych. W 2011 roku rozpado
si ponad 17 tysicy par ze staem maeskim wynoszcym 20 i wicej lat. Trzykrotnie wicej
ni w 1990.
Moe to wina tak zwanego coacha? Od kilku lat ludzie padaj ofiar znachorw
psychologicznych. Pojawi si coaching. Coach to doradca, ktry udaje po trosze mdrca
chiskiego, a po trosze psychologa z uprawnieniami, lecz nie jest ani tym, ani tym. Po prostu ma
dar przekonywajcej nawijki, robi adne prezentacje w Excellu i zna kilka cytatw z Ericha
Fromma, Karen Horney i Steve a Jobsa. Taki coach wmwi ci, e moesz y lepiej. Niechybnie
osigniesz to, rzucajc obecne stanowisko i ma safandu, ktry stanowi balast, a w dodatku
nie docenia twej animy, o animusie nie wspominajc. Poniewa kady mczyzna czuje si co
najmniej jak Maysz albo Lewandowski i on chtnie wynajmie sobie prywatnego coacha, by go
szkoli. Wyjdzie z tych szkole, e dziemi lepiej zaopiekuje si mamusia, a on powinien
wyruszy w ekowczg po Syberii na rowerze, by si oczyci z toksyn.
A moe winne s kobiety, ktre po kilkunastu latach spdzonych z mczyznami ycia
uznay, e w sumie lepiej dogaduj si z... kobietami. W domu zawsze dzieci bd
zaopiekowane, kada co upichci, posprzta, cellulitisu kry nie trzeba bdzie, szpilkami mona
si wymienia. I kolczykami! Po co wydawa fortun na sukienk od Ani Kuczyskiej co rok,
jeli mona kupi jeden look na kilka pa i nosi go na zmian. Zobaczycie. Rozwodw bdzie
coraz wicej, bo panie zaczn decydowa si na metod Heart Break Hotel. Wynajmowa we
trzy albo cztery dom w miej dzielnicy, jedn niani, jednego ogrodnika. Tanio, ekologicznie
i przyjemnie. A jak dzieci w tej samej szkole si umieci, to i car pool zadziaa. Na zmian
jednym autem do szkoy bdzie si modzie podrzuca. Rozwdka nie musi by samotna. Moe
pj do wieckiego klasztoru, w ktrym zamiast lee krzyem bdzie lee i sczy drinki
z parasolk. Rosnca solidarno pa to za wiadomo dla mczyzn. Mczyni bowiem
rzadko decyduj si na kohabitacj. Trzech facetw w jednej willi z ogrodem? Opalaj si na
leakach? To na pewno gejowska sodomia i gomoria.

Poziom psa
Dlaczego podkoszulek zawsze przylepia mi si do plecw i wida na nim spocone plamy,
dlaczego od sandaw robi mi si bble i moje seksowne buciki gin pod naporem plastrw
i opatrunkw odparzeniowych? Dlaczego srebrne klapki s srebrne tylko do pierwszego
prowadzenia w nich auta (wiem, wiem, nie wolno prowadzi w klapkach, ale ja jad tylko na rzut
beretem)? Jest pewien typ ludzi, do niego nale i ja, ktrzy staraj si wyglda dobrze, ale ich
dramatyczne prby nie wr powodzenia. A drugi typ ludzki, ktremu zazdroszcz, to typ
idealnie higieniczny, dystyngowany, zapachowy, powabny. Ogldaj si za takim osobnikiem lub
osobniczk na ulicy. Za mn nikt si nie oglda, czasem policja na mnie macha lizakiem.
Ten podzia na kategorie zaczyna si ju w piaskownicy. Pochodz z prowincjonalnego
miasteczka Falenica, gdzie piaskownica bya centrum rozrywki. Ja dubaam w piachu star yk
do zupy, ubrana w uywane stroje po starszych dzieciach, a obok mnie konstruowa zamki za
pomoc przyrzdw specjalistycznych typu foremki pewien blondyn ubrany w granatowe szorty
w kant, uprasowan koszul z krtkimi rkawkami, a wrd jego lnicych wosw poyskiwa
matematycznie wymierzony przedziaek. Dzi mj ssiad z piaskownicy jest zapewne
czowiekiem sukcesu, robi sobie maski z serum, w organizerze pismem technicznym notuje
terminy spotka, ekran komputera przeciera antykurzow szmateczk, a w 30-stopniowym upale
nosi dwurzdowy garnitur i czarne buty, ktre codziennie rano pastuje na glanc. Czysto i szyk
nie zale wcale od pienidzy, tylko od genw i wychowania. Nie wyobraam sobie, eby na
przykad pani Beata Tyszkiewicz pozbawiona nagle wszystkich dochodw (odpuka) staa si
czupiradem paradujcym w spdnicy, na ktrej wida lady kociej sierci. Prawdziwa dama jest
dam nawet w tramwaju. Ojciec mj genialnym felietonist jest, ale cierpi na owo schorzenie
rozbabrania ubraniowego. Ot tata, choby zaoy nie wiadomo co, i tak to co wyglda, jakby
byo kupione w latach 70. Niewytumaczalna moc, ywcem z serialu science fiction Z Archiwum
X, przemienia jego zamszowe buty w stylu nowoangielsko-weekendowym na kapciowate
mokasyny nadajce si tylko do heblowania starego czna nadbuaskiego. Osoby
niedopracowane stylistycznie s te same sobie winne. Tata wyznaje zasad, e jak jaka rzecz
jeszcze funkcjonuje, to nie warto kupowa na jej miejsce nowej. Tato, moe poszlibymy
wybra dla ciebie nowe oprawki do optyka? A co, creczko, s zamane? Nie, tato, chybaby
przez nie widzia, e s zamane, ale maj ju 30 lat. No to co? Mj zegarek dostaem od wujka
w 1950 roku i jeszcze dziaa. No tak, tato, ale te okulary wygldaj jak telewizory. Tylko
genera Jaruzelski jeszcze takie nosi. Ale on przynajmniej nawizuje do filmu Men in Black. Jeli
ju tat si przekabaci, to i tak kupi sobie takie same, tylko nowe.
Zbliy si do ideau blondyna z piaskownicy to moja nowa idea. Skonsultowaam si
z eleganckimi przyjacikami, ktre doradziy mi, ebym zamiast kupowa jedn rzecz od Sasa
do Lasa, obkupia si od stp do gowy. Uzbrojona w pensj udaam si do centrum handlowego,
bo tak si teraz mwi na sklepy. Przeobraanie si w osob zadban okazao si dowiadczeniem
traumatycznym. Parking podziemny w Galerii M. to pierwszy orzech do zgryzienia. Wjedam
z ulicy i wita mnie napis: Poziom 2B. Jak to 2B, skoro jestem po prostu na parterze? Sun
dalej, parkuj na poziomie 3B (w normalnym jzyku na pierwszym pitrze) i wszdzie widz
zakazy ruchu pieszych. Jak wic mam wyj z auta w celu stania si dam? I jak do niego
wrci? Czy auto samo wrci do domu? Przy windzie wita mnie kolejny napis: Pamitaj, tu
zaparkowae samochd. Poziom psa (rysunek psa) 3B. Widz, e w sklepie tym damy traktuje
si jak debilki. Po pierwsze nie jestem z tym parkingiem na ty, po drugie nie jestem rodzaju

mskiego, po trzecie nie mam demencji i chyba wiem, e zaparkowaam na poziomie 3B, po
czwarte od czasu ukoczenia zerwki nie porozumiewam si pismem obrazkowym.
Po wyjciu z windy odwiedziam kady sklep i za kadym razem obsuga waca 45
kilogramw przy wzrocie 170 centymetrw uzbrojona w specjalne mae suchawki ledzia
mnie, przesuwajc si dziesi krokw za mn. Gdy podchodziam dotkn spodni, suchawkowa
anorektyczka za mn. Ja w stron bluzek. Ona w stron bluzek. Brakowao im tylko takich
maskujcych drzewek wojskowych przyczepionych do czoa. I ju zoza poprawia le odoony
przez mnie spodzie i cay czas spiskujcym szeptem nadaje do reszty anorektyczek, e ja
jeszcze nic nie ukradam. Warunki do kupowania byy rwnie cikie, co ceny. Dzi nawet
podkoszulek, czyli okoo dwch metrw kwadratowych baweny, kosztuje ponad 100 zotych.
Obraona skoczyam w sklepie spoywczym, gdzie kupiam mroon kaczk i udaymy si do
auta. Wchodz do windy, przy ktrej widnieje napis: T wind dotrzesz na kady poziom
Galerii. Chc nacisn na naszego psa 3B, ale jest tylko przycisk psa 3A. Poczuam si jak
debilka z kaczk, a nie jak dama z asiczk, gdy na poziomie psa 3A rzeczywicie nie byo
mojego auta. Bdziam z kaczk w rozpaczy, a dojrzaymy napis: Jeste na poziomie psa 3A.
Jest jeszcze poziom psa 3B. eby by dam, trzeba by na poziomie. Co najmniej na poziomie
Galerii M. Jeszcze musz do tego poziomu dojrze. Blondas z piaskownicy na pewno trafiby do
psa 3B. Czy geny determinuj na cae ycie?

Twarda gruszka
Osoby wiczce w siowni (na siowni?) pjd do nieba. Wbiegn do nieba lekkim
truchtem w obcisych termodynamicznych majtasach z najnowszej kolekcji Adidasa. By moe
triumfalnie wjad do nieba na rowerku odmierzajcym puls (czy w niebie jest puls?) albo
przekrocz bramy krlestwa niebieskiego, pync kajakiem czwrkami do nieba szli. Fitness
bowiem to czyciec na Ziemi. Kady, kto uprawia fitness, wie, o co biega. Dla
niewtajemniczonych par sw wyjanienia. Fitness jest to rodzaj pokuty poprzez sport,
samobiczowania w zamkniciu, o wodzie, ale bez chleba, w takt gonego omotu uznawanego za
muzyk. Fitness nie ma nic wsplnego ze szkolnym wuefem, przez to bowiem, e wuef jest
przedmiotem obowizkowym, co druga osoba si z niego zwalnia, powoujc si na miesiczk
lub inne kalectwo. WF, w odrnieniu od fitnessu, jest darmowy. Nawet jeli ucze jest
bananowym dzieckiem pobierajcym nauki w szkole prywatnej, to wszak kopie pik i mnoy
tabliczk mnoenia za pienidze rodzicw, czyli za darmo. I czsto na darmo. Tymczasem
miesiczna opata za fitness, na przykad w warszawskim klubie, w ktrym mnie katuj, wynosi
okoo 200 zotych. To wicej ni abonament za Neostrad, wicej ni trzy tomy Prousta. Nie
lepiej pobiega w parku i podciga si na drzewie? Bywalcy fitnessowego czyca s tu
dobrowolnie i na dodatek pac za swoje mczestwo!
wityni fitnessu jest siownia. Siownia jest w ksztacie klocka i mieci si w raco
odpychajcym miejscu, na przykad przy centrum handlowym, gdzie kobiety z dziemi taranuj
ci wzkiem obcionym ywym bobasem i mroon topyg, a zdesperowani mczyni
taszczcy przyrzdy ogrodnicze poszukuj swoich toyot na parkingu. Innym uroczym miejscem
dla siowni jest suterena bloku lub sala na 12. pitrze szklanego biurowca smakowitego kska
dla ju zacierajcego swoje macki Osamy bin Ladena. Jestem pewna, e jeli Osama we mnie
trafi (a nie jest atwo, bom ruchliwa), to bd wanie lee na macie podczas fitnessu i krci
w powietrzu kka nogami obcionymi opaskami z piachem. Umrze w takiej pozycji jakie to
upokarzajce. Na cianach siowni zamiast bizantyjskiej mozaiki zamocowane s lustra.
W lustrach tych odbijaj si nasza nadwaga i braki w urodzie. Trzeba doprowadzi si do
wymaganej przez media oraz kardiologw postury. Podskakujesz Ty, podskakuj Twoje getry
i adidasy, a wraz z tym wszystkim podskakuj trzy podbrdki, cellulitis, miadyca, a to
wszystko widz wszyscy towarzysze tej niedoli. Nasza wina, nasza wina, nasza bardzo wielka
wina: za duo wglowodanw, za mao saatek i wody. Za duo czekolady i golonek, za mao
ruchu. Z czyca mog nas wypuci, dopiero gdy nasz poladek jest niczym gruszka przed
sezonem: ksztatny i twardy jak kamie.
Dorota, Ania, Jacek, gdy tak podaj do autobusu okutani w zimowe czapki, wygldaj
na normalnych ludzi. Tymczasem to nawiedzone roboty, terminatorzy ze sztucznie przyklejonym
umiechem, zaprojektowani, by nas niszczy, czyli trenerzy fitnessu. Ich minie trjgowe sw
jdrnoci rozszarpuj spodenki, zadyszka (ktra mnie apie ju na schodach do siowni) jest
sowem, ktre nie mieci si w ich sowniku. Trenerzy fitnessu, by upi nasz czujno, stosuj
inny sposb liczenia, licz od koca i bez koca. Przypumy, e jestemy w fazie rozcigania.
Trenerka, nie uroniwszy ani jednej kropli potu, ju zoya si wp, gow dotyka kolan, donie
ciskaj najnowsze adidasy za czubki w miosnym ucisku i w tej pozycji przyglda mi si,
wrednie si umiecha i liczy: 9, 8, 7... Patrzy na mnie i, suka jedna, rzuca: Nie uginamy
kolanek, o wanie, gdzie ja to byam, 5, 4, 3... i druga noga... trzy-ma-my, oddy-cha-my, chamy,
chamy...

Fitness jest skonstruowany tak, bymy czcili wycznie ciao, a zapomnieli o duszy.
Z gonikw w siowniach wydobywa si dudnica muzyka nastawiona na tysic decybeli, jest
tu goniej ni na budowie, a nie ma obowizku chodzenia w tumicych haas suchawkach.
eby jeszcze gono puszczali arie w wykonaniu barytonw, a w tle repertuar orkiestry lipskiej.
To by nawet pasowao do podnoszenia ciarw, a i nard by si edukowa. wiczc brzuszki,
mona by studiowa zastosowanie kontrapunktu.
Maszyny fitnessowe przeliczaj ycie na kalorie. Pczek jest stworzeniem doskonaym?
Rwny samemu sobie pilnujcy swych granic? Tak te mylaam, zanim poznaam pana od
fitnessu. Teraz pczek to dla mnie potwr o tysicu kaloriach. Trenerzy fitnessu to jedyni
mczyni, ktrzy mog doprowadzi mnie do ez. Z blu. Gdy zwikszaj obcienie na jednej
z tych maszyn do tortur, mam ochot wybuchn paczem: nad swym yciem durnym i nad
wszystkimi fitnesskami, ktre myl, e robic sto brzuszkw dziennie, wygraj wycig
z czasem. Bo nie chodzi wszak o samo posiadanie twardej gruszki zamiast tyka. Chodzi
o oszukanie czasu. To nie tylko rodzaj pokuty, ale cena za dusz modo. I sposb na
zbudowanie harmonogramu dnia: po pracy fitness, przed prac fitness. Byle dalej od Prousta.
Na szczcie czyciec to okres przejciowy. Cierpic katusze, mona marzy o zimnym
ywcu w zmroonym kuflu. Natychmiast po wyjciu z siowni rzucam si na szeciopak browaru
albo mkn do pubu. Fitness to detox, bar to retox i tak w kko a do mierci.
Przepraszam Pastwa, ale pozwol sobie w tym miejscu na prywatn uwag. Pragn
podzikowa trenerowi Sawkowi, e katuje mnie w sali gimnastycznej ju tyle lat. Cho prcz
mnie ma on wiele zawodniczek, wic o monogamii trudno tu mwi, lecz faktem jest, e
jestemy sobie wierni dekad. Na dobre i na ze. Sawkowe powiedzonko, ktre wykrzykuje on
bez grama empatii: Powsta, powsta, tak nie zosta, stao si moim mottem yciowym.
Przeczytaam tysice ksiek, ale lepszej maksymy yciowej nie znalazam. Ani razu nie spni
si na trening i ani razu go nie odwoa. Bez ciebie, Sawku, mj krgosup miaby ksztat
makaronu fussili.

Odrzucona
Wracajc z poczty, zastanawiaam si, na co umr. Po co w ogle byam na tej poczcie?
Aby zadzwoni. Smartfon mi si rozadowa, ale przypomniao mi si: nic to, gdy oto na
wypadek takiej sytuacji kart telefoniczn w portfelu nosz, kart jaki czas temu nabyt drog
kupna na poczcie wanie. Tak kart, co to do automatu telefonicznego si wpycha. Wczeniej
na monety si dzwonio, co sprytniejsi koledzy to nawet z rodzin z Chicago potrafili godzin
z budki rozmawia. Umiejtnie jedn jedyn monet zapychajc szczelin w automacie.
Pocieszam si, nie martw si Agata, widzisz, jaka jeste zabezpieczona na wypadek wylogowania
ze wiata cyfrowego. Nie bdzie sie komrkowa plua ci w twarz, ty uzbrojona w kart. Na
poczcie niespodzianka. A kuku, budki nie ma. Szukam w rodku, wiecie moe na cianie wisi?
Szukam przed poczt takiego automatu na nce. Czyby w chowanego si ze mn na tej mojej
poczcie bawili? Za drzewo budk schowali? Do panienki z okienka zagldam, Gdzie budka,
pytam. Jaka budka?, patrzy rudowosa pracownica Poczty Polskiej na mnie spojrzeniem
czowieka, ktry zobaczy jaskiniowca. Jaskiniowczyni, kobiet pierwotn wymachujc kart
do aparatu telefonicznego niczym dzid. Czuj, e robi z siebie idiotk, jeszcze przed chwil
duma mnie rozpieraa, e taka zorganizowana jestem, e kart mam niezgubion w portfelu, e
nie uzaleniam si od adowarek i sieci. A tu nagle sysz pogardliwe: Przecie poczta od
dawna z telekomunikacj ju nie pracuje. Przecie, to swko boli jak prztyczek w nos.
Niedojda ze mnie, niezgrabna, do piachu ze mn, nie nadam, no przecie ju nie wsppracuj,
no to przecie fakt powszechnie znany, nawet w Rwandzie kady dzieciak wie, e poczta
z telekomunikacj ju od dawna nie s razem. Czyli e nie ma telefonu na poczcie. A gdzie
w okolicy? pytam roztrzsiona. O, nie... Kiedy na placu byy chyba, ale ju dawno nie ma.
Ale ja kart mam telefoniczn, niech pani zobaczy. Ruda bierze kart ode mnie z litoci. Patrzy
na mnie jak na osob, ktra przez przypadek wysza z orodka dla chorych na galopujc
skleroz. Przecie ta karta jest od 2010 roku niewana, pokazuje mi napis na karcie i zerka ju
zniecierpliwiona na kolejk osb za mn. Dzi kady ma komrk, tumaczy mi. Chowam
moj dzid zawstydzona z powrotem do torebki. Kady ma. Kady wie. Kady jest non stop
zalogowany, a ty kretynko nie, urywasz si, durna emerytko, ze smyczy. I jak teraz si
odnajdziesz w kosmosie?
Boe, czyli zamiast budek telefonicznych powinny by w caym miecie wypoyczalnie
adowarek. Nie masz komrki nie yjesz. Nie ma ci na fejsie, nie dostaniesz pracy, kadrowi
ci nie znajd we wszechwiecie. Przecie wszyscy bezszmerowo zaakceptowali, e real
naladuje twj obraz wykreowany w sieci. Zostan ostatnim rozbitkiem na Ziemi, bd bka si
po planecie, dyszc i szepczc: gdzie jest budka, mam przecie kart, gdzie jest budka. A umr.
Niezalogowana. W jakiej kupie nieposegregowanych mieci.
Czuj, e rozjedam si, nie nadam, wlok si z poczty, myl, jak ten mj koniec
bdzie wyglda? Autorzy ery Witkacego i Gombrowicza, jak wynika z licznych dziennikw,
borykali si z egzem i tryprem. Z Brzeziny dowiadujemy si, jak to grulica eliminowaa
kolejnych miertelnikw. Ozdobne spluwaczki s chlub licznych muzew porcelany. Z czasw
studenckich z kolei pamitam awantury o budow centrum leczniczego dla chorych na AIDS.
adna wie, adne miasteczko, adna dzielnica nie chciaa mie u siebie szpitala dla chorych na
AIDS. Kady chory to jaki wypaczony narkoman albo gej, albo dziwka, mylano. My, ludzie
moralnie czyci, ludzie grzeczni, dopasowani do norm spoecznych, my jestemy czyci
i adnego AIDS-a nie podapiemy. To bya i jest choroba mojego pokolenia. No, ale na AIDS ju

jestem za stara, za mao zabawowa, za rzadko kr nade mn pielgniary z brudnymi

strzykawami. Nie licz ju na AIDS. Lata dziewidziesite dwudziestego wieku to bya moda
na anoreksj. Moja przyjacika z klubu tenisowego prbowaa y na kawie cappuccino
z mlekiem sojowym na wynos. Po zejciu z kortu wchodzia jeszcze na steper i sczya sobie ten
napj, wdrapujc si na setne pitro jakiego Kilimandaro. Taka kawa to przecie ciepy
posiek. Na nic zdaa si terapia rodzinna. Na wynos prcz kawy zapakowane zostay wace 40
kilo koci po przyjacice. Na anoreksj si nie przekrc. Za bardzo lubi kotlet schabowy.
Moe umr powalona niewidzialn rk rynku. mier na wolnym rynku, ktry
wywalczyy mi kobiety Solidarnoci. Podobno kapitalizm wykacza moich rwienikw
w caej Europie. Nie wytrzymuj cinienia. W ramach optymalizacji zwolnieni, a potem dwa
lata, trzy, cztery lata bez pracy, bez umowy mieciowej nawet. A kredyt na mieszkanie ni si im
po nocach. Znajomi dyrektorzy teatrw z worami pod oczami, siwymi wosami myl o tym,
jakby tu nie zamkn teatru, nie zwolni wszystkich aktorw i garderobianych, gra sztuki
z obsad wiksz ni w monodramie. Tn koszty do koci. Po co owietleniowiec? Reyser moe
by jednoczenie mistrzem owietlenia, choreografem, scenografem. Bez suflera. Jak si
zapomni tekstu, to widzowie wygugluj. Niekapitalistyczny ten Szekspir, niegospodarny. Po co
trzech elfw w nie nocy letniej, trzy wiedmy w Makbecie? Zmniejszymy mu obsad. Zreszt,
jak rzek ostatnio mj redakcyjny kolega: Po co tyle teatrw? Jeli nie utrzymuj si z biletw,
to po co ma podatnik dopaca?. A jak si teatry pozamykaj, no to dramatu nie bdzie...
Komedii te nie. Ja na zawa z powodu biedy nie umr. Bieda mi niestraszna. Oddam wszystko
bankowi i wrc na garnuszek mamusi i tatusia, potem moe syn co mi w formie jamuny do
czapki wrzuci. W kocu lubi atmosfer rodzinn, wszyscy w jednej izbie, minimalizm jest
trendy. A moe do kibicu mnie wezm w Izrealu. Taki powrt, ile mona tu si w diasporze
tua po tym niedokoczonym mocie w Mszanie.
Depresja i uzalenienia to kosi nas rwno. Pono depresja to grulica naszych czasw.
Prbowaam pali, staraam si, ale nie mog, naprawd. rodki psychogenne tak szybko
odchodz, e nie spiesz ich nawet prbowa. Cigle co nowego jest nierejestrowane albo
rejestrowane. Pono nawet od piguek na odchudzanie mona niezej jazdy dosta. Z talentem do
uzalenie trzeba si urodzi mnie Bozia nie daa.
Umr z odrzucenia, a nie odurzenia. Rce bd mi si trzsy, grzeba bd w torebce
w poszukiwaniu adowarki niczym tlenu, moje ego skurczy si niczym wyschnity orzech
woski, mojej mierci nikt nie zalajkuje. A po drugiej stronie buzowa bdzie wesoy rj
poczonych ze sob, cyfrowo odmodzonych zorganizowanych obywateli, ktrzy przecie
wiedz, z kim wsppracuje telekomunikacja.
Felieton ten wzbudzi wyjtkowo silne reakcje. Zapamitaam dwie reakcje. Dostaam
mejl od oburzonej pracowniczki poczty. e nieadnie wyraam si o zawsze uprzejmych
urzdnikach pocztowych. Oczywicie redakcja wezwaa mnie na dywanik i wycigna wobec
mnie odpowiednie konsekwencje. Zesano mnie na prace przymusowe przy budowie Kanau
Biaomorsko-Batyckiego, skd nigdy nie powrciam, a bliscy dotd szukaj moich zgrabnych
szcztkw.
Napisaa do mnie rwnie na licznej papeterii z kwiatkiem pewna pani z Gliwic, ktra
pocieszaa mnie, e ona w ogle nie ma telefonu komrkowego, pomimo e wnuczka jej takowy

kupia i krzyczy na ni, eby z tego urzdzenia korzystaa.

Ostatni posiek
W filmach o karze mierci zawsze najbardziej pasjonowa mnie ostatni posiek. Nie
wiem, czy minister Ziobro zaj ju stanowisko w tej sprawie, pewnie tak, bo reprezentuje
ugrupowanie, ktre gilotyn uwaa za zoty rodek na cicie. Kosztw oczywicie. A mnie
zawsze martwiy koszty zwizane z zachciankami skazacw. Jeli skazana postanowi, e rytua
ostatniego posiku bdzie form powrotu do dziecistwa czy podr sentymentaln w czasy
modoci studenckiej, to p biedy. Zakadajc, e kaci pracuj do 16, mamy do czynienia
z pnym lunchem lub obiadem. W moim przypadku byby to: sok malinowy z wod sodow,
rozciapciany widelcem wiey pomidor z dodatkiem cukru (wynalazek mojej niani), kajzerka
z rzodkiewk, a na deser wyrb czekoladopodobny. To menu dziecice. Jeeli powrt do lat
studenckich, to: kanister piwa o kolorze somkowym bez piany, skrzydeka kurczaka w panierce
twardszej od zbroi rycerza z czasw Henryka Walezego, pizza o rednicy Place de la Concorde.
To ju s jakie koszty dla naczelnika wizienia caa bieda, a nie p biedy. Najdroszy wariant
przewiduje, e ostatni posiek jest dla skazanej ziszczeniem marze o smakach, o ktrych tylko
czytaa u Balzaka, lec latami na pryczy: jajka z truflami, ostrygi i szampan, wdzona szynka
z dzika, suflet z grejpfruta i calvados. I cygaro. Rytua jedzenia to jedyny rytua, ktry wielu
z nas pielgnuje w pustym wieckim yciu.
Antropolog nie miaby ze mnie adnego poytku, odkopujc mj szkielet zachowany
dziki konserwantom w idealnym stanie. Znalazby w moim otoczeniu kilka skorup teflonowych
i chipy komputerowe, ale mao narzdzi uywanych w obrzdkach. Na t ubogo w rytuay
zwrciam uwag w szkole podstawowej, kiedy przerabialimy legend o krlu Popielu i scen
postrzyyn. W redniowieczu obcicie wosw byo dla chopca przekroczeniem magicznej
granicy, tego dnia wrczano mu pierwszy uk czy jak minidzid model dziecicy. Tymczasem
gdy mj ojciec w podstawwce prowadzi mnie co par miesicy do fryzjerki, to ani caa
dzielnica nie zbieraa si wok, ani menu nie zmieniao si na witeczne, a w dodatku trzeba
byo przyj do fryzjera z wasnym szamponem, bo za Gierka nie byo szamponw dla dzieci.
Mistrzami kultywowania rytuaw wieckich s Amerykanie. Na 4 lipca cae miasta wylegaj do
parku i ju od poudnia czekaj na fajerwerki z okazji Dnia Niepodlegoci, i grilluj wszystko,
co si da, od misa przez cebule po cukierki. Kady mecz druyn szkolnych jest wydarzeniem:
mundurki, cheerleaderki, hymn. W moim Liceum Zamoyskiego nie byo adnych rozgrywek.
Wprost przeciwnie, dziewczta walczyy gwnie o zwolnienie z WF-u. W Harvardzie kady
nowy rocznik oglda przymusowo melodramat Love Story, ktry dzieje si wanie na terenie
tego uniwerku, a film komentuj z offu koledzy z ostatniego roku, strasznie z niego szydzc: O,
widzicie, w naszych akademikach tak szerokich ek nie ma albo Nie mylcie, e w naszej
druynie hokejowej graj takie amagi. Kady klub studencki czy bractwo ma rytua
wprowadzajcy. Klub literacki wymaga od czonkw todziobw przedstawienia referatu,
a nastpnie p roku pracy w kuchni przy przyrzdzaniu ciasteczek i herbatek dla profesorw
i starszych czonkw. Na Uniwersytecie Warszawskim nikt nikogo w nic nie wprowadza, co
najwyej w bd, a herbat to sobie kupisz w kebabie u Turka. Znajoma Wietnamka opowiadaa
mi, e u niej w miasteczku jest taka tradycja, e gdy kobieta urodzi, to wieczorem przy pierwszej
peni od narodzin dziecka u modej mamy zbieraj si ssiadki. Najstarsza dzikuje 12 matkom
niebiaskim za to, e na wiat zesay nowe dziecko, kobiety wsplnie szyj w ofierze ubranka
dla 12 matek niebiaskich i szykuj dla nich poczstunek. Par lat temu urodzia moja ssiadka,
znana wokalistka. adne ssiadki si nie cieszyy ani nie przyleciay z posikiem, tylko kilku
paparazzich okupowao osiedle. Pozostaj na szczcie rytuay rodzinne, cho dzi rodzina czsto

trzy razy si rozsypuje i przybiera nowe konstelacje niczym w kalejdoskopie. Ledwie opanujesz
jeden rytua z pierwszym tatukiem, ju nadciga nowy tatu, lepszy model, z nowym rytuaem.
Mimo to ja uwielbiaam, gdy pierwszy, oryginalny i jedyny ojciec zabiera mnie ze sob na korty
tenisowe Legii i podczas deblowych pojedynkw pozwala mi podawa piki. Ostatnio na
zebraniu gminy ydowskiej rabin cieszy si, bo od 1985 roku odbya si w Warszawie wicej ni
jedna bar micwa. W konsumpcyjnym laickim wiecie mocno trzymaj si tylko rytuay wok
jedzenia: saatka jarzynowa u cioci, rodzinny obiad w centrum handlowym, papieros w przerwie
w pracy, przed jedzeniem, po seksie. Rytua powrotu z biura po 11 godzinach pracy, odoenie
torebki jedn rk i chwycenie szklanki z whisky drug. Z tsknoty za rytuaami nie dziwi mnie
popularno pseudoreligijnych sekt piorcych nasze mzgi i kieszenie. Chcielibymy by czci
czego, a musimy by samowystarczalni. Chcielibymy si pobuja w hamaku kojcej
powtarzalnoci, ale niestety, trzeba by wci gotowym, e zblia si Armagedon. A za nim
kolejny. I kolejny.

Chodzi o ko
Pamitam, kiedy pierwszy raz zrozumiaam, e ko jest najwaniejsze. Jeli sprawy
kowe nie ukadaj si, to czowiekowi nie bdzie wiodo si w pracy, nie zdobdzie sawy, nie
bdzie o siebie dba, tylko nosi gagany, w pustej lodwce trzyma jedynie flaszk i wysuszon
cytryn. Zrozumiaam to w drugiej klasie liceum podczas wycieczki szkolnej do NRD. Tego
objawienia doznaam, zwiedzajc dom Johanna Wolfganga Goethego w Weimarze, a konkretnie,
gdy stoczylimy si u wezgowia oa Poety, na ktrym to ou Wielki Klasyk wyzion ducha,
ale zanim wyzion, to spodzi (prcz potomstwa) Fausta. Podczas wycieczki dowiedziaam si
mas ciekawych rzeczy o Goethem, ktry oprcz tego, e napisa najpiewniejsze wiersze
tamtych czasw, by po prostu rewelacyjnym gociem. Interesowa si wszystkim, od teorii barw
po roliny egzotyczne, by urzdnikiem, ojcem, kochankiem, kolekcjonerem sztuki, salonowcem,
by zdrowy jak ryba i pracowity jak mrwka w odrnieniu od naszych maminsynkw
i miczakw (Sowacki, Mickiewicz, Krasiski). Od kiedy ujrzaam ko Goethego, aden
mczyzna nie jest w stanie stan na wysokoci Johanna. Jego ko to byo niby nic,
klabzdrowate, przykryte bur kap, a jednak i spa, i pracowa na nim, a nawet zaprojektowa
drugie podobne, tylko skadane wp, by z nim podrowa. Montowano je z tyu dyliansu. Od
tego czasu wci analizuj sprawy kowe. Goethe w ku dokoczy Fausta. A Pastwo, co
w nim robi? Zapewne gwnie pi. Statystycznie rzecz ujmujc, przesypiamy jedn trzeci
ycia! Tym bardziej sprawy kowe jawi si jako wane. Nieraz byo mi koszmarnie w ku.
W podstawwce ko o may figiel nie zrobio ze mnie wafla pischingera, poniewa na
koloniach w sali, w ktrej stao 20 ek polowych, rzuciam si wycieczona gr
w szczypiorniaka na jedno z nich, a ono zoyo si w scyzoryk. Zmiadyam cay pilnie
schowany pod kiem zapas piernikw katarzynek. Dziwne rzeczy ludzie pod kiem trzymaj,
na przykad mj znajomy ma specjalne szuflady, w ktrych trzyma korespondencj. Wypar sw
przeszo a pod siebie i on, ni nie wiem o czym, ale to, co pod spodem ka to temat dla
psychoterapeuty. Nie jestem krlem Stasiem, ale spaam kiedy na wodzie. Bynajmniej nie
w paacu. Na turnieju tenisowym w Bytomiu nocowalimy w hotelu grniczym. Z powodu
siarczystego mrozu nie dziaao ogrzewanie, ale dziaay karaluchy, ktre aziy po pododze
wkoo i wesoo. Baam si zasn, eby nie wpezy mi pod kodr, zwaszcza em jeszcze przez
niedopatrzenie dziewic bya. Koledzy z druyny poratowali mnie, wstawiajc kad nog ka
w wiadra, miednice itp. z wod, coby czapicy w stron mej cnoty karaluch utopi si w fosie.
Rano pobudka, sprawdzam cnot, potem wiadra, a w nich pikna instalacja artystyczna:
nieruchome karaluchy w na p zlodowaciaej wodzie. Wspomniaam o samych sytuacjach
spania grupowego. Co jest bardziej naturalne, spanie razem czy osobno? Nie wiadomo, bo
kultura tak wcisna nam si do pocieli, e sami ju nie umiemy decydowa. Kiedy p rodziny
spao w jednej izbie, do tego pies i g bez konserwantw. Teraz kady ma swoje dizajnerskie
ko wodne. Ostatnio pewien czowiek sukcesu pokaza mi elektryczn niani! Nie jest to mski
wibrator, tylko rodzaj nadajnika uywanego przez rodzicw pastw zachodniej cywilizacji do
nasuchiwania, czy ich dziecko oddycha przez sen lub czy ich oby nie wzywa, gdy ci wanie
pluszcz si w jacuzzi. To wy nie picie ani nie kpiecie si z dzieckiem? pytam. Okazuje si,
e po to ma si dzieci, by nastpnie wystawi je do oddzielnego pokoju. A czy odwracacie to
urzdzenie w drug stron, tak eby dziecko mogo uczestniczy w waszych rozmowach,
oddechach, pluskaniu? Jako bananowe dziecko te spaam sama we wasnym pokoju, dlatego
moje ycie erotyczne jest pasmem klsk i dlatego nie zrobiam kariery. Przyzwyczaiam si, e
moje ko to mj wszechwiat. Laptop, dwie zmiany dresw, termofor, pudeka z pizz, albumy
ze zdjciami, w szparach kolekcja biuterii, leki. Musz spa w ciszy, wierc si w nocy po caej

tafli jak po cyferblacie, wic po prostu nie ma tu miejsca dla nikogo, chyba e pi jak umary
i jest przezroczysty jak grulik. Dzi kto w ku traktowany jest jak intruz, w najlepszym
wypadku jak go, ale jednak jakby obcy. Moe naley wrci do czasw, gdy prywatno nie
istniaa, bo zamony mieszczuch jej nie wymyli? W ksice profesor Meredith Small
wyczytaam, e Japoczycy zawsze pi z dzieckiem w jednym ku, a w Paragwaju sprawy
kowe rozwizano w jeszcze inny sposb. Monogamia nie jest obowizkowa, sypia si, z kim,
kiedy i na czymkolwiek dusza zapragnie, matki nie wiedz, kto jest ojcem dziecka, dzieci nie
pi osobno, tylko na kupie. Dzieckiem opiekuje si wybrany ojciec chrzestny, ppowin
przecina ojciec zastpczy i dziecko przyzwyczaja si do towarzystwa i tego, e opiekuje si nim
akurat ten, kto moe pomc mamie. Takie mniej kliniczne metody kowe by moe sprawiaj,
e czowiek umie spa w kadych warunkach, a w ku bywa mniej egoistyczny. Moe lepszy
w grach zespoowych? Wystarczya chwila przy ku Goethego, a taka kawalkada myli
o wpywie tego, jak pimy, na nasze ycie zaprzta me ciao i umys! Chwila ta trwa i jest pikna.

Zachd soca
Chciaabym cokolwiek robi regularnie, ale po pierwsze mi nie wychodzi, a po drugie nie
wiem, co by to miao by. W podstawwce regularnie pakowaam przed snem tornister, by rano
po omacku niczego nie zapomnie. To jedyna, jak na razie, czynno, ktr naprawd latami
wykonywaam regularnie. Menstruacja wszak si nie liczy, gdy ona nam si wykonuje, a nie my
j. Przez osiem lat sprawdzaam plan lekcji, adowaam zeszyty, ksiki, cyrkle, linijki i inne
koszmarne przyrzdy do licznych przegrdek skajowego tornistra z odblaskami. Wraz z mod na
Jarocin i festiwal tornistry zostay wyparte przez plecaki. Wielbiciele Edwarda Stachury nosili
skrzane torby listonoszki. Wtedy nie wymylono ekologii i noszenie na ramieniu trupa
z cieltka uwaano za bardzo mskie. Byy to czasy po stanie wojennym. Regularnie na agrafce
przeczepiaam sobie szkoln tarcz z puchwki na kouszek, z kouszka na bluz i tak w koo
Macieju. Bez tarczy ucze mg zapomnie, w jakiej szkole ustawiaj go pod linijk, a milicjant
nie wiedzia, dokd mnie odsya z wagarw. Ale do czego ja waciwie pr z t regularnoci?
Wizyta wuja Maka ze Szwecji i rozmowa o szwedzkich wakacjach przypomniaa mi
pocztkowe sceny filmu Ofiarowanie Andrieja Tarkowskiego. Teraz panuje taki rusofilizm, e
nie musz Pastwu szczegowo przypomina. Tylko tak pobienie. Leci to tak, e
pidziesicioletni gadatliwy mdraliski spaceruje wrd bajecznie pustej wyspy na odludziu
i swymi filozoficznymi tyradami zamcza, kogo popadnie. Raz popadnie na wnuka, raz na by
on, raz na listonosza, ktry pewnie co symbolizuje (posaniec z zawiatw?), cho listonosz
o tym nie wie, ale my wiemy, bo to Tarkowski. Cudowny nastrj, ujcia dusze ni mur
berliski. Zapamitaam fragment, w ktrym bohater formuuje mniej wicej tak myl: wiat
byby na pewno lepszy, gdyby codziennie kady z nas wykonywa regularnie jak prost
czynno, nawet jeli ta czynno byaby nieefektywna. Choby pisanie patykiem po nadmorskiej
play. Pikny koncept, bo taki na przekr. Na przekr pragmatyzmowi. Zwykle regularno
kojarzy si z praktycznoci. Regularnie napeniamy wiadro ze studni, by mie wod. Regularnie
wymieniamy opony, by nie mie wypadku. Regularnie jedzimy do pracy, aby mie na rachunki.
Jak czynno Pastwo by sobie wymylili? Co, co by si nie znudzio, a nawet z czasem moe
nasikoby sensem. Ale co oryginalnego, a nie na przykad jog, ktr kto wymyli, a my
powielamy ten streczing krgosupa, napeniajc go znaczeniem. Rytuay, ktre lubi
obserwowa, to rozgrzewka przed meczem tenisowym i strojenie instrumentw przed koncertem.
Z fizjologicznego punktu widzenia rozgrzewka ta jest niepotrzebna, zawodnicy wchodzc na
kort, s dawno rozgrzani, a nawet spoceni. Znaj kort jak wasn kiesze.
Nie chodzi o to. Chodzi o takie ostatnie chwile na ocenienie sytuacji, zebranie myli,
skupienie si na danej chwili. Stadion wycisza si. Ostatnie szeleszczenie kanapk, wyczenie
telefonu, szepty kochankw, ostatnie znaki trenerw do wychowankw. Jednak codzienna
gimnastyka w yciu powszednim to koncept, na ktry brak mi chci. Dzie to nie mecz, ycie to
nie starcie z przeciwnikiem nie chc tak myle. Na instrumencie nie gram. Rytuay
gastronomiczne? Codzienne jedzenie jabka albo picie takiego samego drinka? Odgos kostek
lodu, wyjmowanie z barku tej samej szklanki. Banalne. Uzaleniajce. Poza tym w jedzeniu
najbardziej ceni niespodziank. Prawie nigdy nie gotuj tych samych potraw, szukam
przepisw, wcz si po domach i knajpkach. Niedawno przegldaam pikne zdjcia
Warszawy. Na jednym z nich fragment architektury na tle morelowego nieba. Wanie, dlaczego
we wasnym miecie regularnie nie zachwycam si zachodami soca? Przypomniay mi si
wspomnienia Susanny Heschel, crki rabina Abrahama Joshuy Heschela, ktra we wstpie do
synnej ksiki ojca Szabat pisze o tym, jak co wieczr w pitek po zapaleniu wiec w jadalni

wraz z rodzin przechodzili do salonu, ktrego okna wychodziy na rzek Hudson, i wsplnie
zachwycali si nadchodzcym zachodem soca. Fantastyczne! Dobry pomys, ale nie dla mnie.
Sens szabatu to nie polecany dzi namitnie przez sprzedawcw holizmu sposb na wyciszenie
i oczyszczenie, sprytny bajer rabinw na zdrowie psychiczne, to nie sposb na pielgnacj
rodziny. To bogosawienie zi, modlitwa, to dopenienie budowania cywilizacji. Na rytua
religijny nie jestem gotowa, czy byoby to piewanie Wed, czy nieuywanie pienidzy w szabat
wszystko jedno, byoby to niekompletne, bo nie stanowioby czci systemu. To moe chocia
rytua cielesny? Obserwuj kobiety w klubie, ktre wcieranie wszelkich wynalazkw we wosy
i w ciao maj opanowane niczym rytua. Na to szkoda mi czasu. A moe seksualny? W kady
wieczr z peni smarujemy si olejkiem Jacek i Agatka i uprawiamy seks tantryczny. To by si
mogo sta obowizkiem, a wtedy saba radocha. Moe regularne karmienie zwierzt? Ale czy to
nie postarza? Jak na razie to regularnie spacam kredyt, nic poza tym.
Prosz o przepis na mdry i atwy w obsudze, niedrogi, niegrony dla blinich rytua.

Puchar nieprzechodni
Oto 75. urodziny mojego Taty. Nic dwa razy si nie zdarza, tym bardziej nurtuje mnie
pytanie: co da tacie na tak rocznic? Ksik? No nie, to gorszy pomys, ni gdybym
siedmiolatkowi podarowaa praktyczne kalesony termiczne zamiast longboardu. Ojciec nie
nada z czytaniem, bo wiat zasypuje go ksikami: przyjaciele, rodzina, znajomi autorzy
liczcy na blurby. Do oliborskiej biblioteki oddaje ksiki, ktrych w tym yciu ju przeczyta
nie zdy, albo te, do ktrych ju nie zechce wrci. Audiobooka te mu nie kupi, bo cho tata
ma odtwarzacz CD w aucie, to nigdy nie pamita, w ktrym momencie powieci wysiad
z samochodu, koczc jej suchanie. Papierowej zakadki nie wsuniesz do audiobooka,
a elektroniczn trudno zauway. Zwierzy mi si kiedy, e z Wojny i pokoju pamita tylko
pierwsze kilka stron wci mu si wczaj, gdy startuje samochd. Nie bd taty zmusza do
czytania wicej, cho on zmusza mnie w dziecistwie. Poka, ile dzi przeczytaa. Tylko
tyle?. Miaam tajny ukad z gosposi Broni. Bronia czytaa lektury za mnie. W czasie gdy
ziemniaki dochodziy, ona wertowaa Karolci i Tytusa, a potem odsczajc zawarto garnka,
streszczaa mi, co si w ksice dziao, na wypadek gdyby ojciec mnie sprawdza. Co tam
u Karolci, creczko?, pyta tata po wejciu do domu. Wyobra sobie tato, e Karolcia lataa
takswk w powietrzu, recytuj ja, perfekcyjnie zbriefowana, przez Broni.
Moe zamiast ksiki dam tacie zegarek? Nie, po co mu zegarek, jeli jeden ju ma,
dosta go szedziesit lat temu od swojego wuja. Zegarek nie chce si popsu ani zwolni czasu.
Mam zegarek, po co mi nowy. Mam oprawki do okularw, po co mi nowe. Poda nie czyni
popytu, jeli jest si Danielem. Tuszcz si Passentw nie trzyma, mwi mj znajomy
z Ukrainy. Niedosyt to ulubiony stan brzucha i duszy taty. Neony z napisem promocja gasn na
jego widok szkoda prdu. On nigdy nic nie kupi, jeli NAPRAWD tego nie potrzebowa.
Ostatnio z moim przyszywanym bratem wspominalimy, jak tata upomina nas, abymy nie
wyrzucali chleba. Wyobracie sobie, drogie dzieci, e mj kolega Marian jada wycznie suche
pieczywo. Bardzo zdrowe na zby. Kilka lat temu udao si ojca namwi na now kurtk
puchow, bo od poowy lat 80. chodzi w tej, ktr uszya mu krawcowa, specjalistka od puchu,
od wagi pirkowej. Puchwki szyo si wtedy u prywaciarzy w podwrkowych szwalniach. Od
tamtego czasu trudno co mu podarowa.
Zwolni tempa nie chce zegarek taty ani sam jubilat. Chodzi ten Passent od redakcji do
redakcji jak nakrcony. Zoliwy redaktor, nie chce przej na emerytur, cho Tusk ju mu
pozwala. Ten nasz rodzinny zg gierkowski, jak nazwaby go Jerzy Targalski, wybitny
publicysta i meneder mediw, zabiera prac rzeszom modych felietonistw. Blokuje wielkie
talenty polskiego dziennikarstwa, ktre kwitn od Dbek po Gliwice w blokach startowych
sapi setki wytrawnych stylistw na miar Kisiela, a start blokuje im pracoholik Passent.
Co kupi tacie na 75. urodziny? Szukam podpowiedzi w Twoim STYLU, bo cho
w Polsce tylu dentelmenw, gierojw, wiatowej sawy reyserw, co to nawet Szkocj rzucili
na kolana, kapitalnych kapitanw, holistycznych biznesmenw, kochajcych tatusiw,
wypolerowanych konserwatystw, to z mskich magazynw na rynku mamy tylko Playboya.
Tu raczej gadetem jest kobieta, a tych wok ojca nigdy nie brakuje i nie brakowao. Kobiet
znaczy si, a nie gadetw.
A moe co z ekwipunku sportowego? Narty? Nie, narty ma, s takie dugie, e dach nad

stadionem narodowym by si nad nimi nie domkn. Tata dosta je uywane pewnie ze
trzydzieci lat temu. Passent na carvingach? To chyba nie bdzie moliwe. W tym roku odmwi
wakacji narciarskich z powodu dysku. Nie chodzi o dysk komputerowy, ale krgosupowy.
Wyskakuje mu na muldach. A moe flaszk czego wykwintnego mu kupi? No, ale jeli 75 lat
czowiek nie pi, to ju chyba nie zacznie. A moe wanie zacznie? Czy 75 lat to nie jest
idealny wiek, aby rozpocz poniewierk? Spanie na kacu do obiadu przecie dzieci nie ma
w domu, a szefowi w pracy mona nabimba przez telefon, jak zadzwoni z wyrzutami. on
mona wspuzaleni bez poczucia winy w tym wieku wszystkie chwyty dozwolone.
Osignli ju wszystko. Moe poprosz Kor o namiar i zamwi Tacie na urodziny kilka
kilogramw zi? Do tego rum kubaski i bdzie wid ycie la Ernest Hemingway. Znajc
jego wstrt do bachanaliw, prezenty skonsumowaliby znajomi. Gdyby Absolut wypuci flaszk
Absolut Passent, byaby ona wielkoci naparstka i rozcieczona col.
A moe auto? Jedzi toyot pojemno 1,4. Moe ekscelencja przesiadby si do dugiego
jak krokodyl citroena albo jakiej sportowej bestii z Bawarii. Niejeden, poal si Boe, prezes
woony jest po miecie czarnym audi to moe i tacie zaatwimy takie udogodnienie? Zamiast
szofera przyjemna blond szoferka za kkiem. Zim grzaaby siedzenia, eby pan redaktor mia
ciepo w pup, a latem chodziaby wntrze, by si mzg felietonisty nie przegrza? Auto te
odpada, bo gara rodzice maj z czasw pnego Gierka tak wski, e tylko auta wielkoci
fiata punto si w nim mieszcz. To moe wykupi mu cykl masay w SPA? Te nie. Tata cae
ycie wola sam wiczy, z masay drwi Przy masau najbardziej korzysta masaysta. Bo to
on si rusza. To moe sztuk jak mu zakupi? Oj, lepiej nie, bo gust ma dobry, a na
Wojciecha Fangora czy Dominika Lejmana nie zd uzbiera funduszy.
Zamiast tacie co dawa, powinnam mu co odj. Odj stresw i zmartwie. Zaczn
suszy wosy i nosi ciepe barchanowe majty, by si nie martwi, e crka si przezibi.
Niesfornego wnuka przerobi na sfornego. Brunatnych siepaczy prawicy przemaluj na tczowo.
Zabior mu smutne wspomnienia i na ich miejsce wstawimy same wspomnienia chwil radosnych.
Pamitasz, Tato, jak we Wadysawowie przez cay pobyt miaam angin i z nudw uczye mnie
pra skarpetki w umywalce? Fajnie byo. Pamitasz, jak bylimy wsplnie na walce bokserskiej
na stadionie Gwardii? Pamitasz, jak w Berlinie przegoniam ci po archiwum Bauhausu, zanim
zdye zostawi walizk w hotelu? Pamitasz, jak kilka tygodni temu ciocia Jadzia witaa
Ciebie i twoje wnuki w filharmonii? Pamitasz, jaki pyszny pastel de choclo w Chile robia
Marta?
A moe najlepszym prezentem byby puchar? Puchar dla Najlepszego Taty PRL
i Trzeciej RP. Puchar dla Najlepszego Taty pod Socem i Ksiycem. Kochany Tato, poniewa
wci jeste modym, pocztkujcym dziennikarzem, to nagrody ci omijaj. Nie dla Ciebie
Wiktory i Traktory; nie dla ciebie Paszporty. Ale trudno, nie kady moe mie udane ycie
zawodowe. Pociesz si, e masz za to rodzin. Id zamwi puchar. I nie bdzie to puchar
przechodni.

Kto pani to zrobil

Spis treci
Okadka Karta tytuowa 12 zda od autorki BABA W FUTRZE, CZYLI Z YCIA POLAKA
*** Zombie w borowinie ucie, ach ucie Potrjna dziewica Kto to pani zrobi? Twierdza
kawalera Baba w futrze ycie z marud Songwriter Hotel Lambert Idolka Rzut motem Wikt
i opierunek Tata pomocnik Bita mietanka PASOYTKA, CZYLI Z YCIA WARSZAWKI ***
To za mao Pasoytka Kompleks osiedli Kto ma gorzej? SZEHEREZADA Z MOKR
SZMAT, CZYLI Z YCIA KOSMOPOLITKI *** Nie mam kasy Instytut Zaduonych Sodka
Francja Szofer czy szoferka W hordzie Szeherezada z mokr szmat Jenny Bzykanie Komu, bo
id do domu DOWIADCZONA DZIEWICA, CZYLI Z YCIA MATKI, ONY I KOCHANKI
*** Buntownik bez portfela Myl o udanych zwizkach Halo, tu ptasie radio Sahara Ojciec we
mgle Kryzysowy m Zota rczka Dobra jako Dowiadczona dziewica Wytrzymao Wycigi
bkartw ona idealna Moja przysza ex MCZYZNA W LUFCIKU, CZYLI Z YCIA
MYLICIELKI *** Gorco polecam Hejna Wstyd, czyli srom Regulamin Do kta
Jednorazwka Ja te czsto nie rozumiem lektur Cztery tysice kobiet Trenerka drugiej klasy
Zdrowa samotno Nago Mczyzna w lufciku Nieobecny Krzew ozdobny Zarzdzanie
czasem Byskawicznie wolne Kolej rzeczy Popcorn Jestem przeciw TANIO POPSUJ, CZYLI
Z YCIA MOJEGO *** Obraza majestatu Zniechta Pudo Poniewierka Tapeta Mczyni s
jacy romantyczni Tanio popsuj To cudownie, naprawd! Poziom psa Twarda gruszka
Odrzucona Ostatni posiek Chodzi o ko Zachd soca Puchar nieprzechodni Karta redakcyjna